View
11
Download
0
Category
Preview:
Citation preview
Farmakologie van algemene hematologiesel middels 08/06/2011
MBChB V Hematology rotasie 1
1
Farmakologie van algemene hematologiese
middels
MBChBHematologie lesings
MJ Coetzee
2
LEERUITKOMSTE• Aan die einde van hierdie lesing moet die student die
volgende kan doen:
• Verantwoordelik hierdie middels kan voorskryf en monitor op die vlak van ‘n algemene praktisyn.
• Die farmakologie van die middels, wat vir algemene hematologiese toestande deur dokters in ‘n weie spektrum van dissiplines gebruik word, se farmakologie kan verstaan en verduidelik
• Hierdie middles sluit die volgende in:– Die hematinika: yster, folaat, vitamien B12
– Allopurinol & Prednisoon
– Antikoagulante
– Hemostatika
Farmakologie van algemene hematologiesel middels 08/06/2011
MBChB V Hematology rotasie 2
3
Klasse middels
• “Hemotinika”–Yster– Folaat–Vitamien B12
• Allopurinol• Prednisoon
• Antikoagulante
– Warfarin
– Heparien
– Aspirien
• Hemostatika
– Faktor VIII en IX
– Vitamien K
– Traneksaamsuur
4
“Hemotinika”
= �hemoglobien
konsentrasie van die
bloed
Farmakologie van algemene hematologiesel middels 08/06/2011
MBChB V Hematology rotasie 3
5
Yster-gebrek anemie
• Diagnoseer oorsaak en spreek dit aan – Draai die kraan toe waardeur die bloed verloor word
• Die doel van yster-aanvulling– Voorsien genoeg Fe om die Hb te normaliseer
• 1-2 g
– Verskaf genoeg Fe om Fe-store aan te vul• 1 g
• Roetes van teodiening– Oraal
– IV
– IM
6
Ystersulfaat-1• Mees algemene, goedkoopste en maklikste vorm van orale Fe– IV Fe duur en gevaarlik
– IM Fe seer en verkleur vel
• ± 200 mg ⇒ 65 mg van elementale yster
• Optimale dosis 200 mg elementale Fe/dag– 1 tab tds
• Patiënte voel beter binne ‘n dag
• Hb begin binne ‘n paar weke steig
• Hou vir 3-6 maande aan
Farmakologie van algemene hematologiesel middels 08/06/2011
MBChB V Hematology rotasie 4
7
Ystersulfaat-2
• Newe-effekte
– Boonste GI-ongemak: dispepsie, diaree
– Swart verkleuring van stoelgang
• Absorpsie
– Beter op ‘n leë maag, maar hierdie veroorsaak meer irritasie
– Vitamien C bevorder dit, maar nie veel nie
– Fitate in tee, plantprodukte, ens. mag absorpsie verminder
8
Fe absorpsie (Davidson’s)
Farmakologie van algemene hematologiesel middels 08/06/2011
MBChB V Hematology rotasie 5
9
Ystersulfaat-3• “Compliance”/Konkordansie
– Lig die pasiënt in
– Begin met laer en minder gereelde dosisse
– Pas die dosis aan volgens die patiënt se newe-effekte
– Vra die patiënte oor hulle stoelgang
• Monitor van terapie– VBT
– S-Ferritien as moontlik
• Veiligheid– Fe oxsideer! Desferrioksamien is ‘n cheleerder
– Hou weg van kinders
10
Vitamien B12 & folaat
Farmakologie van algemene hematologiesel middels 08/06/2011
MBChB V Hematology rotasie 6
11
Folaat-1
• Indikasies– Folaat-gebrek megaloblastiese anemie
– Probeer om van vitamien B12-gebrek te onderskei, anders ↑ senuweeskade
– Nuttig in hemolitiese anemie– Voorkom neuraalbuis defekte
• Absorpsie– Geredelik
• Koste - minimaal
12
Folaat-2• Dosis
– 5 mg/dag po genoeg vir enige situasie
– Hou aan vir ‘n paar maande
• Monitor van terapie– Diarree, ens. stop– Hb normaliseer
• Preparate– 5 mg tablette beskikbaar in Suid-Afrika– Tablette met ‘n kleiner dosis oorsee beskikbaar
• Newe-effekte– Geen
• Veiligheid – geen probleem
Farmakologie van algemene hematologiesel middels 08/06/2011
MBChB V Hematology rotasie 7
13
Vitamien B12-1
• Indikasies– Pernisieuse anemie (terapeuties)
• Onderskei van folaat-gebrek
– Gastriese reseksie (voorkomend)
• Absorpsie– IM – vinnig in urien uitgeskei, maar genoeg bly om store aan te vul
– Megadosisse geabsorbeer po (compliance!)
• Koste– Minimaal
14
Vitamien B12-2
• Dosis– 1 mg IM elke vir 1 week– 1 mg IM elke week vir 1 maand– 1 mg IM maandeliks x 4– 1mg IM elke 3 maande lewenslank
• Monitor terapie– “Gesond voel”– Hb normaliseer
• Preparate– 10 mg ampules
• Newe-effekte– Geen
• Veiligheid – geen probleem nie
Farmakologie van algemene hematologiesel middels 08/06/2011
MBChB V Hematology rotasie 9
17
Warfarin-1• Meganisme
– Affekteer karbosilasie van stollingsfaktore II, VII, IX en X
– Vitamien K-antagonis
• Indikasies
– Antistol waar bloedvloei stadig is
– Veneuse trombose
– Hartklep-patologie
– Lang-termyn antistol in geselekteerde toestande, bv. atriale fibrillasie
18
Warfarin-2
• Absorpsie– Word deur kos, middels, vitamiene, antibiotika beïnvloed
– Drink altyd op die selfde tyd van die dag (sodat jou dieet omtrent konstant is, bv. ontbyt)
• Distribusie– Bind aan albumien
– Baie interaksies met middels
• Ekskresie– Lewer
• Halfleeftyd: 40 uur
Farmakologie van algemene hematologiesel middels 08/06/2011
MBChB V Hematology rotasie 10
19
Warfarin-3
• Dosis
– Begin met nie meer as 10 mg/dag nie• Induseer velnekrose
– Warfarin het slegs ‘n terapeutiese effek na 3 dae
• Monitor van INR
– 40 uur t½ ⇒ monitor ± weekliks
• Pas totale weeklikse dosis aan
– Sprei die totale dosis uit oor die week
– Moenie die dosis te vinnig aanpas nie, naders wipplank die INR. Probeer net weekliks aanpas.
20
Warfarin dosis-aanpassingsIdiaal = 3.5 (kunsklep); 1 tab = 5 mg
Day M T W D V S S
INR=4
Dosis:
10 tabs/week
1 2 1 2 1 2
INR
1
Aangepaste dosis:
8.5/week1.5 1 1.5 1 1.5 1 1
Farmakologie van algemene hematologiesel middels 08/06/2011
MBChB V Hematology rotasie 11
21
Warfarin-4• Newe-effekte
– Bloeding– Geringe INR-vermeerdering: 1-2 mg po vit. K (6 h)– Noemenwaardige bloeding
• FFP (groot volumes, geen inaktivering)• Faktor IX konsentraat (klein volumes, virus inaktivering) bevat alle vitamien K-afhanklike faktore
• Veiligheid– Hou weg van kinders– Swangerskap
• Gebruik eers na 1ste trimester• Plaas oor op heparien peri-partum
22
Farmakologie van algemene hematologiesel middels 08/06/2011
MBChB V Hematology rotasie 12
23
Warfarin-5
• Middel-interaksies
– Baie!
• NB:
– NSAIDs, antibiotika, aspirien
• Praktiese benadering
– Liefs net parasetamol vir analgesie
– Gaan die INR ‘n week of wat na, nadat medikasie verander is
– Vertel altyd jou dokter/tandartsdat jy op warfarin is
– Dra ‘n MedicAlert-bandjie
24
Superwarfarins
• Vitamin K antagoniste is effektiewe rot-giwwe
• Chemies gemodifiseerd warfarin nodig om warfarin-bestandheid in rotte te oorkom
• Superwarfarins (bv. Finale) het ‘n halfleeftyd van maande
• Rx: Vitamin K vir maande tot die superwarfarin gemetaboliseer is
Farmakologie van algemene hematologiesel middels 08/06/2011
MBChB V Hematology rotasie 13
25
26
Heparien-1
• Indikasies– akute antistol
• veneus of arterieel
– Profilakse: DVT veral
• Adminstrasie– IV lyne (konstante infusies)
– Subkutaan
• Monitor– Slegs vir ongefraknioseerde heparien
– PTT omtrent 6 h na toediening
Farmakologie van algemene hematologiesel middels 08/06/2011
MBChB V Hematology rotasie 14
27
LMW heparien
28
Ongefraksioneerde heparien
• Mengsel van baie grootes heparien– Minder akkurate dosis-repons korrelasie
– Gebruik waar LMW heparien nie beskikbaar is nie
• Newe-effekte
– Bloeding, osteopenie met lang Rx,
– KATASTROFIES: heparien geïnduseerde trombositopenie
• Probleme
– Moet gedurig dosis titreer
Farmakologie van algemene hematologiesel middels 08/06/2011
MBChB V Hematology rotasie 15
29
LMW heparien-1
• Slegs die kleiner molekulêre massa fraksies word versamel
• Standaard heparien: komponente van 4000-30,000 D met ‘n gemiddelde van 16,000 dalton
• Meer spesifieke effek op antitrombien
• Meer spesifieke effek op faktor X
• Subkut. elke 12-24 h
• Geen kliniese indikasie vir monitor van anti-FX effek nie
• Beïnvloed nie PTT
30
LMW heparien-2
• Baie verskillende preparate
– Algemeen in SA: enoksiparien
– Heelwat variante & sintetiese analoë
• Verskillende dosisse
– DVT profilakse: gewoonlik 12 h pre-op (40 mg bd)
– DVT Rx: 1 mg/kg bd 5-10 dae
– Unstable angina
• Buitepasiënt Rx vir eenvoudige DVT
Farmakologie van algemene hematologiesel middels 08/06/2011
MBChB V Hematology rotasie 16
31
Aspirien-1• Meganisme
– Onomkeerbare inaktivering van siklo-oksigenase
– ↓TA2 (↓plaatjieklomping)
• Indikasies– Verminder tromboses in hoë-vloei areas
• Arteries• Omtrent geen effek op veneuse sirkulasie nie
– Voorkoming of sekondêre voorkoming van kardiovaskulêre insidente
32
aspirien
Farmakologie van algemene hematologiesel middels 08/06/2011
MBChB V Hematology rotasie 17
33
Aspirien-2
• Farmakokinetika
– Word maklik geabsorbeer (enteriese bedekking maak sluk makliker)
– Kort plasma t½
–Bind COX onomkeerbaar – effek hou vir dae aan
• Dosis
–75-100 mg/d genoeg vir KVS-effek
34
Aspirien-3
• Newe-effekte– GI irritasie, bloeding
– Allergie (meestal met atopie)
• Interaksies– NSAIDs bind omkeerbaar en kompeteer tydelik met aspirien om COX te bind
• Probleme– Nie ‘n soortgelyke effek in elkeen nie
– “aspirien bestandheid”
Farmakologie van algemene hematologiesel middels 08/06/2011
MBChB V Hematology rotasie 18
35
Hemofilie
36
Faktor VIII
• Indikasies– Hemofilie A met akute bloedings
– Profilakse in die toekoms in SA?
– Bevat ook Von Willebrand-faktor
• NB– Duur
– Behandel vroeg!
– Stop bloeding voor dit gevaarlik word
– Tuis terapie: pasiënte spuit self
Farmakologie van algemene hematologiesel middels 08/06/2011
MBChB V Hematology rotasie 19
37
Faktor VIII
• Dosis– 1 E/kg toegedien ⇒ verhoog 2 E/kg in patient
– Ligte bloedings: 25 E/kg
– Erge bloedings (kop, ileopsoas): 50 E/kg 12 uurliks IV
– Konsulteer jou naaste Hemofilie Sentrum
• Veiligheid– Virus-geïnaktiveer
• Von Willebrand: 25 u/kg daily
38
Faktor IX
• Indikasies
– Faktor IX gebrek (Hemofilie B)
– Bloeding vanweë warfarin
• Dosis
– 1 E/kg/dag IV
– 30 E/kg in ligte bloedings
– 50 U/kg in erge bloedings
Farmakologie van algemene hematologiesel middels 08/06/2011
MBChB V Hematology rotasie 20
39
Vitamien K
• Indikasies– Verhoogde INR a.g.v. warfarin
– Neonate (lae vitamien K store)
• Preparate– 10 mg tablette
• kan warfarin-kontrole moelik maak
– Konakion MM – 2 mg po/IM/IV• Twee orale dosisse vir neonate
• Effektief om warfarin om te keer
40
Traneksaamsuur
• Antifibrinolities
• Indikasies– Bloedings van slymvliese
– Herstel na torakale chirurgie
• Kontraindikasies– UT bleeds
– DIC
• Dosis po: 500 mg tds
• Newe-effekte: trombose
Farmakologie van algemene hematologiesel middels 08/06/2011
MBChB V Hematology rotasie 21
41
Allopurinol• Xantienoksidase inhibeerder
– verminder uriensuur vorming
• Leukemië en limfome– Groot aantal of neoplastiese selle (tumormassa)
• Massas purien nukleotiede vrygestel uit kankerselle– Tumorlise sindroom met uriensuur nefropatie
• Allopurinol tot 900 mg/day & +++vloeistowwe vir die eerste paar dae voor chemoterapie
• Algemeenste newe-effek: pruritis
42
• Indikasies
– Outoimmuun toestande bv.
• ITP
• Outoimmuun hemolitiese anemi
– Leukemië en limfome: hoë dosisse
– Verpakking: 5 mg tablette (+++ goedkoop)
– Newe-effekte: Die van glukokortikosteroïede
– Metaboliseer tot aktiewe prednisoloon in lewer
Prednisoon
Gebruik tot 100 mg daagliks om die proses te stop, ‘taper’ stadig oor maande
Farmakologie van algemene hematologiesel middels 08/06/2011
MBChB V Hematology rotasie 22
43
Newe-effekte van prednisoon• Elektroliete
– Hipertensie, vog retensie
– Glaukoom
• Gastriese erosie
• Immuunonderdrukking
• Cushingoïede voorkoms, atrofiese vel
• �Aptyt, diabetes,
• Osteopenie
• Idiopaties: insomnia, aggressie, psigose
• Kan deur die plasenta dring en in borsmelk uitgeskei word
Recommended