View
233
Download
0
Category
Preview:
Citation preview
7/29/2019 Kanuni Sultan Sleyman dizisinin rettikleri
1/12
1
Kanuni Sultan Sleyman; bir dizinin rettikleri
Prof. Dr. Ali Demirsoy
Srekli vndmz padiahmz; hatta babakanmzn bile 34 yl
at srtnda gezerek birok lkeyi topraklarna katt ve bir ksmn
Mslmanlatrd iin bir eit kutsad Kanuni Sultan Sleyman,
belirli bir kesimin mantn, ahlaki deerlerini, empatisini, adaletten ve
hukuktan ne anladklarn renebilmek iin masaya yatralm.
lkelerini alarak imar etmi, kendi dzenlerini kurmu, dini, dili ve
rk ne olursa olsun bu dnyann bir paras olan onlarca lkeye
saldrarak, onlar emri altna alm, vergi alm, sava bitiminde
ehirlerini askerlerine talan ettirmi, kzlarn cariye olarak ailelerinden
kopararak alm, ana kucandaki erkek ocuklarn yine onlardan
kopararak alm, dinlerini deitirmi ve zel eitimle ana ve babalarnn
lkelerine tekrar saldrp onlar igal etmek ve ayn insanlk sularn
iletmek iin eittirmi insanlarn yksdr bu. Televizyonda gsterilen
Muhteem Yzyl dizisi de bu yknn bir ksmn iliyor olmal.
Kanun, adalete sayg demektir. Hi kimseye ayrcalk tanmamak
demektir. Yasa karsnda herkesin eit olmas demektir. Amaca
ulamak iin farkl tefsirlere snmamak demektir. Amacna ulamak ve
kirli amalarna klf bulabilmek iin yasalar zerinde oynayarak,
deitirerek, bu yasalarn evrenselliini gz ard ederek efendilerinin
beenecei ve talepleri dorultusunda yorumlayan ya da karar veren
yarg mensuplarn zellikle bir yerlere getirmemem demektir.
Beenmedii kararlar veren yarg mensuplarn bin bin desise ve tezgh
ile yerinden uzaklatrmama demektir. Verilen emirler ve tavrlarla karar
7/29/2019 Kanuni Sultan Sleyman dizisinin rettikleri
2/12
2
merciini etkilememe demektir. Her eyden nce baka bir insann
cezalandrma yetkisinin sadece yarg eliyle yaplabileceini bilmek
demektir. Gnmzde kar kanlarn zerine vergi memurlarn
saldrtmak, basn yoluyla birilerini susturmak, kredi musluklarn
kapatmak, yaplacak ilemler iin ayak srmek, taleplerine izin
vermemek, zamanmzn ceza yntemleri arasna girmise de, bunlarn
en rktcs adalet sistemini yandalatrma olmaldr. Adaletin tarafsz
ilemesini benimsemek ve onu her koulda uygulamak evrensel bir kural
iine sindirmek demektir.
Eer bir defa terazinizin kolu krlm ise ne gemii, ne gn ne de
yaptklarnz doru deerlendirebilirsiniz. Tarihte sizin gibi davrananlar
kahraman, adil ynetici olarak grrsnz. Kusurlarnz onlarn
eylemlerine zletirerek teselli bulursunuz. Yanllarnz tarihteki
yanllklara oturtarak dorulamaya kalkrsnz. En kts de empatiyi
yitirdiiniz iin ne bugn ne de gemite ezilenleri anlayabilirsiniz. Bu
nedenle ister cihat ister ekonomik nedenlerle hibiri rktanz vevatandanz olmayan, dili, dini, hatta rengi sizden farkl olan lkelere
saldrarak, onlarn malna, canna el koymay kahramanlk olarak
tanmlayarak tarihi kana boyarsnz. Buna gnmzde gcnz yetmez
ise gc yetenlere tetikilik yaparsnz. Ne gemite ne de yaadnzda
masum olanlar kendi dnyasnda geinip gidenleri- anlayamaz; onlar
kleletirmek iin bin bir neden ararsnz; arayanlara arka karsnz. Neyazk ki bulunduumuz corafyamz bu ykler bakmndan en ac ve
ibret verici gnleri yaad, yayor, belli ki dehasn da yaayacak
Kanuni Sultan Sleymanmz, nce, ailesinden korsanlar tarafndan
6 yanda, ocuk yata koparlarak alnan, Manisada dul bir kadna
satlan (demek ki o dnemde insan ticareti gndemdeymi) ve bu kadn
tarafndan zenle eitilen ve sonunda bir rastlant olarak ehzade
7/29/2019 Kanuni Sultan Sleyman dizisinin rettikleri
3/12
3
Sleyman ile tanarak onun maiyetine girerek ba sadrazam olan,
arkada, can dostu Maktul brahim Paay dizi azyla Pargal brahimi
vehmi (kukusu) ve haremindeki bir dizi hanmn az dalayla, hibir
yasal kovuturmaya ya da yarglatmaya bavurmadan, bizzat akam
sofrasnda arladktan sonra, misafir olarak ard kendi saraynda
bodurmu. Kald ki, Padiah, brahim Paann can gvenliini kendi
ferman ile gvenceye almt. Demek ki gemiteki yneticilerimizin de
eref sz bugnklerinden ok farkl deilmi. Bunu yaparken de
gerekli klf bulabilmek iin, Trkmen Aleviler iinKzlbalarn canlar,
mallar helldir, onlarla savarken lmek ehitliin en ycesidir veKzlbalarn kestii hayvann eti mundardr, yenmez1 fetvasn vermi
olan Mehmet Ebussuudun zrva fetvasna snmtr.
Hlbuki Kanuniyi Kanuni yapan tarih kitaplarna gre Pargal
brahim Paa olmutur. Seferlerin hemen hepsine ya tam yetkili olarak ya
da padiahn yannda katlm, Farsa, Rumca, Srpa ve talyanca
bildii iin birok anlamann Osmanl yararna yaplmasn salam.Sanata nem vermi, Moha Savandan sonra Budinden getirdii
gzel diye bilinen heykeli saraynn nne diktirdii iin byk tepki
ekmi, Cihan tapnana iki brahim geldi. Biri put krc, dieri ise put
dikici oldu yaftas yaptrlm.
Baka insanlarn lmne karar vermenin belki balanabilir bir
tarafn arasak bile, hibir suu olmayan olunu, yine hibir yasal
yarglamaya uratmadan, bir sefer srasnda kendine elik ederken
Konya (Ereli)de bir adrda bodurup, boulma srasnda adrn bir
kenarndan delik atrarak seyreden, cesedini adrn nne astran bir
insan Kanuni Sultan Sleyman olarak ilan etmek ve be yz yl sonra
onu kutsamak, rnek alnacak ata ve insan olarak sunmak salkl
1 Mehmet Ertu rul Dzda , (1972) eyhlislm Ebussuud Efendi fetvalar nda 16. as r Trk hayat , Enderun
Kitabevi, stanbul, say. 109-11
7/29/2019 Kanuni Sultan Sleyman dizisinin rettikleri
4/12
4
insanlarn yapaca bir davran deildir. Aslnda tarihimizin en byk
eyhlislam olarak bilinen Ebussuud ve adnn bana kanun sfat
eklenmi en byk padiah olarak sunulan Kanunu Sultan Sleymann
bir dizide (ounun tarihi bir gerek olduu bilinen) halkn seyrine
sunulmas ok nemli bir gerei gzler nne sermitir. Tabii
anlayanlara
Kanun sadece bakasna uyguland zaman kanun deildir;
zorbalktr; kendine de ayn zenle uyguland ve sonularna
katlanld zaman kanun olur. yle olmu mudur? Hi de yle deil.
Pekl, bunca demokrasi, hukuk ve adalet sylemlerinden sonra
Kanuni Sultan Sleyman kutsama niye gndemde. nk Kanuni
Sultan Sleyman, Hrrem, Pargal brahim Paa, ehzade Mustafa ve
Ebussuud klk deitirerek zamanmzda gndemde de onun iin
Kartlarmza tm katlyla uygulanan yasal ilimler kendimize ait
olduu zaman iletilmiyor (Deniz Feneri gibi). Egemen gcn verdii
emirleri harfiyen yerine getiremeyenler srlyor (birok brokrat ve
yarg mensubunun bugn yaad gibi). Kirli amaca ulaabilmek iin
hibir tutarll olmayan yorumlara (yzne baktmz zaman
irenilecek, her devrin adam birka gazeteci taslann televizyon
televizyon gezerek destek salama abas gibi) ve retilmi belgelere
(ehzade Mustafay ldrebilmek iin de yine bir yanda olduu
sylenen devirme Damat Rstem Paa tarafndan sahte mektuplar
retildii tarihi kaytlarda bulunmaktadr) atfta bulunuluyor (bugn
retilen belge skandallar gibi). Damat Rstem Paa ihanetinin karl
olarak Hrremiin kz Mihrimah Sultan ald; devirme olmasa da
emperyalist ua olan bugnk belge retenlerimiz de muhtemelen,
makam, baz ayrcalklar, kredi ve tevik ald
7/29/2019 Kanuni Sultan Sleyman dizisinin rettikleri
5/12
5
Aslnda yk burada bitmiyor. ehzade Mustafann haksz lmne
tepki olarak Yenierilerin ayaklanacan sezinledii iin, Kanuni Sultan
Sleyman Damat Rstem Paay azledip, Kara Ahmet Paay
sadrazamla getiriyor. Ancak desise ne o gn ne bu gn gndemden
kmad iin, Hrrem ile Mihrimah Sultanlarn srekli kkrtmas ve
ilemesi ile Kara Ahmet Paann kafas vuruluyor. Nerede vuruluyor
biliyor musunuz? Divan- Hmaynun ortasnda; yani bakanlar kurulunun
ortasnda. Tabii hibir yasal kovuturma yapmadan. Kanuni Sultan
Sleymann kanuna gereksinmesi yok; kanun halk ve kartlar iindir.
Yandalarn ve ibirlikilerin zengin edilmesi gelenei o gnlere kadaruzanm olmal ki, Damat Rstem Paa, padiahtan sonra en zengin
adam oluyor (Wikipedia.orga gre 815 iftlik, 476 su deirmeni, 1.700
kle, 2.900 at, 1.106 deve, 100 gm eyer, 500 altn eyer, 2.000 zrh,
130 ift altn zengi, mcevherle ssl 760 kl, 1.000 gm mzrak, 78
bin duka altn, 11.200.000 ake deerinde nakit para brakyor). Rveti
Osmanl Devletine tam anlamyla sokan kii olarak bilinir. Btn bunlarokuduktan sonra bir ksmmzn atalarmzla vnmemiz gerektiini
neden sylediini daha iyi anlyoruz. nk atalarmza ok benziyoruz;
onlarn yolundan da yryoruz. Dorusu deien bir ey de yok
Kanuninin yasalara saygs ve ngrsnn ktl bunla da
bitmiyor. Dnyann ilk denizcilik kitabn yazan Piri Reisi yine
yarglatmadan idam ettiriyor (Ek-1), Hrremin lmn de bazkaynaklara gre nceden tezghlyor (Ek-2). Osmanlnn yklma
nedenlerini hazrlyor; ilk kapitlasyonlar bamza bela ediyor (Ek-2).
Tm bunlar bir nedenle sineye ekebilirdik, grmemezlikten
gelebilirdik; amenna: Yneticilerimizin vnd gibi yedi dvele at
srm olan bu sultanmz, bugn bizim kullanacamz, vneceimiz
eserleriyle Anadoluyu donatm olsalard. Ne gezer? stanbul ve
7/29/2019 Kanuni Sultan Sleyman dizisinin rettikleri
6/12
6
ehzadelerin geici olarak yaad bir iki ehir hari, Kanunu Sultan
Sleyman dneminde yaplm nemli bir eseri bu topraklarda
gremezsiniz. Aslnda onun soyundan gelen sultanlarn da Anadoluya
nemli yatrmlar olmamtr. Erzurum, Sivas, Konya, Ankara dahil
(buralarda Seluk eserleri vardr), birka ehzade ehri hari (Manisa,
Amasya, Trabzon gibi), nemli hibir eser bulamazsnz. Romallarn,
Bizansllarn, Osmanlya gre ok daha ksa hkm srm, ok daha
dar bir alanda kurulmu Seluklularn Anadoludaki eserleriyle vnyor;
onlar turistlere gstermekle para kazanyoruz. Hatayn Samanda
burnundan karak anakkale Boaznn giriine kadar adm adm gezinka tane Osmanl eseri grrsnz. Birka tane varsa, onlar da ya
Romallarn ya Cenevizlilerin ya da Seluklularn yapm olduklar
eserlerin zerine birka duvar eklemekten ibaret kalmtr. Osmanlln hi
haz etmedii ve baehre girmelerini bile yasaklad tek toplum, bugn
mensup olmakla vndmz Trkmenlerdi. Eleri, sadrazamlar,
kaptanlar, paalar, yneticileri, sanatkrlar, tccarlar baka rktanbaka dinden devirilen ya da olan bir devletin yneticilerinin benim atam
olduunu savunmak ancak tarih bilinci eksikliinden olmaldr diye
dnyorum. Btn bunlar doru deerlendirebilmek iin bilmek,
grmek, n yarglarnzdan arnmak ve en nemlisi anlamak gerekiyor
Btn bunlardan sonra aradaki nemli fark da grmemezlikten
gelemeyiz.
O dnemde danlacak, akl fikir alnacak niversiteler yoktu. Bu
nedenle Ebussuudun eline kalmt. Bilim yuvalar olsayd, gerekli nem
verilseydi, danlsayd ne olurdu sorusunu sorarsak, byk bir olaslkla
dnyann Amerikas olurduk diyebiliriz. O ansmz yitirdik mi?
Yitirmedik; ancak yine de bu kurumlardan yararlanma ansmz yeterince
olmayacak. nk yasalarmz, dnyay belki en yakn izleyen, yaratc
7/29/2019 Kanuni Sultan Sleyman dizisinin rettikleri
7/12
7/29/2019 Kanuni Sultan Sleyman dizisinin rettikleri
8/12
8
ok yatrm yaplm; hatta hkmet koalisyonlardan olumu ise
bakanlk blmne gre, parti, o blgeye bakanl alannda yatrm
yaplmtr. e girebilmenin sakl koullarndan biri bir partiye ye
olmaktan gemitir. Durum byle olunca da vatanda elindeki tek
kendine ait olan ey ile yan oyu ile pazarlk mamasna oturabilmektedir.
Bu corafyann en byk kmaz insan sevgisinin altnda insan
smrsnn ve kleletirilmesinin yatmasdr. Sonu:
Kanuni Sultan Sleyman, Hrremi, Pargaly, ehzade
Mustafay, Damat Rstem Paay zellikle Ebussuudu (ondan
zamanmzda binlerce tredi) gremedik diye zlmeyelim; gncel
sunumlar sahnede
Prof. Dr. Ali Demirsoy
Ek-1
Pr Reis, 1495-1510 yllarnda nebaht, Moton, Koron, Navarin,
Midilli, Rodos gibi deniz seferlerinde grev ald, Hint Deniz Kaptanlgrevi srasnda Umma Denizi, Kzl deniz ve Basra Krfezinde yelken
at. Bu seferlerde elde ettii ganimetten Basra Valisine pay vermedii,
Msr Beylerbeyi Mehmet Paann da politik hrs nedeniyle Kanuni
Sultan Sleyman nezdinde ypratld. Kanuni belli ki iin asln
renmeden, bir fermanla 1554 ylnda boynunu vurdurdu. Bylece
Akdenizden kma cesaretini gsteren ilk kaptanmz da bylece yitirildi.
Uzun yllar baka kaptanlar da kmaya cesaret edemedii iin,
Akdenizin d spanyol, Portekiz, ngiliz ve dier lkelere kald. Osmanl
da kendi kabuuna ekilerek yok oldu.
Pr Reis'in malna el koydu. Aslnda idam edilenin malna devlete
el konma uygulamas, bugn ok vndmz, zellikle de Osmanl
hayranlarnn vnd bir yaplanmay tevik etmitir. Bu yaplanmavakflardr. Osmanlda her eyin korunmas iin vakf kurulmutur diye
7/29/2019 Kanuni Sultan Sleyman dizisinin rettikleri
9/12
9
vnrz. Aslnda Osmanl dneminde hi kimsenin, zellikle akeli
ilerle uraanlarn yaam gvencesi yoktu. Kanuni olarak bildiimiz
padiahn dneminde bile saysz adam hibir yarglamaya gerek
grlmeden idam edilmitir. dam edilenlerin mal devlete kalaca iin,
bunu grenler yaarken varlklarn vakflara dntrerek, devletin el
koymasndan korunabilmilerdir. nk vakf mallarnn zerinde,
vakfedenler de dhil baka birinin tasarruf hakk (herhalde erren)
nlenmiti.
Pr Reis'in idamnda, Piri Reisin gemisiyle Rusyadan stanbula
getirildii rivayet edilen Hrremin, onun idamnda nemli katks olduu
da sylenmektedir (Vikipediadan). Pr Reis'in dnya haritasnn bir
paras Topkap Saray Harem Dairesi'nde bulunmutur. Hrrem
Sultan'n Pr Reis'in baarsnn nne gemek iin dnya haritasn
paralad ve paralarn nemli bir ksmn Rusya'ya gnderdii ve
ardndan da Kanuni'nin akln elerek Pr Reis'i idam ettirdii
sylenmektedir.
Ek-2:
lk kapitlasyonlarn da bu Muhteem padiahmz tarafndan
verildiini bize bir zamanlar ilkokulda retmilerdi (herhalde mam Hatip
okullarnda okuyanlardan bu bilgi esirgenmi olmal). stelik 1967 ylnda
Zuhuri Danman Yaynevi tarafndan baslm, Osmanl Padiahlar
adl eseri de kaynak gstererek, bizzat elimize vererek.
Bu eserin Jean de La Foret ve Kapitlasyonlarbal altnda u
bilgi verilmektedir:
Fransa kral arlkent zor durumdadr. Paraya ihtiyac vardr. Baz
hususlarda Osmanl' ya yardm edeceklerini belirterek, iki taraf
7/29/2019 Kanuni Sultan Sleyman dizisinin rettikleri
10/12
10
tccarlarnn gmrk vergisi demeden serbest ticaret yapabilmeleri,
Trkiye'de bulunan Franszlarn davalarna Fransz konsoloslarnn
bakmas gibi hususlar anlama metninde kayda geer.
Bu kaynakta aynen u not yer alr: te bu imtiyazlara "Kapitlasyon"
denilir. Balangta byk Osmanl Devleti'nin acyarak ltfettii izinler,
Osmanl devletini zayflatm ve Osmanl Devletinin zayf zamannda,
bizzat Franszlar ve dier Avrupa devletleri tarafndan, Trk milletinin
aleyhine kullanlm, hatta birok kaynaa gre Osmanl
mparatorluunun yklmasna bile neden olmutur. Bu satrlar yazar da
dhil, Anadolunun byk bir ksm okullarda yabanc dil olarak Franszca
okumak zorunda kalyor. Evlilik czdanlarmzn zerinde (2006 tarihinde
ikinci evliliimi yaptmda bana verilen czdan da dhil) ne yazk ki n
kapakta ve iinde bana ilikin bilgiler hala Franszca verilmektedir (Ek-3).
Bu bilgiler zellikle son yllarda rtbas edildii gibi, ders
kitaplarndan da karlyor; yardmc dergi ve kitap olarak nerilmesi de
mesleki sulara dhil ediliyor.
Bu dergide, Hrrem' in lmnde de Padiahn bilgisi olabilecei
bile yazl.
Bizler bunlar rendiimiz iin Kanuni Sultan Sleymana dman
olmadk; tam tersine o devri doru anlayanlar gnmzde klk
deitirmi kapitlasyonlarn ve hainliklerin farkna varmay rendi.
Tuzaa dmemeyi rendik. renemeyenler yaadklar toplumlar er
ya da ge felakete srklediler. Almanyaya gvenerek evresindeki
lkelere cephe alan, batnn kapitalist mantn anlamayan Enver
Paann koca imparatorluu ykt gibi. Yasalar kendine gre anlayan,
deitiren ve uygulayanlar ile emperyalist mantkla yorulmu lkelerle
kol kola gezenlerin hem kendilerini hem de lkelerini felakete
7/29/2019 Kanuni Sultan Sleyman dizisinin rettikleri
11/12
11
srdklerine defalarca tank olduk. Dileriz Trkiye Cumhuriyeti iin ayn
hatalar yaplp tarih tekerrrden ibarettir szcn kullanmayz.
Ek-3
7/29/2019 Kanuni Sultan Sleyman dizisinin rettikleri
12/12
12
Deerli Kardelerim
Aslnda Muhteem Yzyl dizisi, 1500l yllar anlatyor grnse de
dikkatle izlenip yorumlandnda gnmz anlattn hemen
anlayabiliriz. Deien eyler kyafetler ve kiilerin adlar. Bir ksmmzn
bu diziye neden ok sert tepki gsterdiini dikkatle izlediinizde hemen
anlayacaksnz. Kanuni Sultan Sleyman olarak tantlan padiahmzn
kanunlarnn sadece kartlar ve halk iin olduunu, kendine sra gelince
hi birinin ilemediini grrsnz. Okursanz gnmze benzerliini
anlayacaksnz
Sevgilerimle
Recommended