View
9
Download
0
Category
Preview:
Citation preview
1
REPUBLIKA E SHQIPËRISË
KUVENDI
Komisioni për Edukimin dhe Mjetet e Informimit Publik
Dokument parlamentar
PROCESVERBAL
Datë 07.07.2015, ora 10:00
Drejton mbledhjen:
Genc Pollo – kryetar i Komisionit
Rendi i ditës:
Seancë dëgjimore me aktorë të interesit për projektligjin “Për arsimin e lartë dhe
kërkimin shkencor në institucionet e arsimit të lartë në Republikën e Shqipërisë”, propozim i
Këshillit të Ministrave.
Marrin pjesë:
Genc Pollo, Alfred Peza, Mimoza Hafizi, Fatmir Toçi, Fidel Ylli, Musa Ulqini,
Adelina Rista, Dashamir Kamberi, Myqerem Tafaj, Bedri Hoxha, Luçiano Boçi, Besnik Baraj
dhe Vasilika Hysi – si degjuese.
Mungojnë:
Enkelejda Shkreli, Agron Çela, Kejdi Mehmetaj, Astrit Veliaj, Gjovalin Bzheta.
Të ftuar:
Artan Fuga – përfaqësues i Forumit për Liri Akademike,
Mark Marku - përfaqësues i Forumit për Liri Akademike,
Aleksandër Koçani - përfaqësues i Forumit për Liri Akademike,
Blendi Ceka - përfaqësues i Forumit për Liri Akademike,
Zydi Dervishi - përfaqësues i Forumit për Liri Akademike,
2
Nada Kallçiu - përfaqësuese e Forumit për Liri Akademike,
Andi Pinari - përfaqësues i Forumit për Liri Akademike
Jani Marka – përfaqësues i Institutit për Kritikë dhe Emancipim Shoqëror,
Arlind Qorri - përfaqësues i Institutit për Kritikë dhe Emancipim Shoqëror,
Vitori Çipi - përfaqësues i Institutit për Kritikë dhe Emancipim Shoqëror,
Bora Memaj - përfaqësues i Institutit për Kritikë dhe Emancipim Shoqëror,
Altin Goxhaj - përfaqësues i Zyrës për Mbrojtjen e Konsumatorit,
Erzen Tola - drejtor i Drejtorisë Juridike pranë Ministrisë së Arsimit dhe Sportit.
3
HAPET MBLEDHJA
Genc Pollo – Përshëndetje!
Fillojmë mbledhjen e komisionit, pasi e kemi kuorumin e mjaftueshëm. Të
pranishëm, sipas kalendarit të komisionit tonë, në dëgjesë kemi Forumin për Liri Akademike.
Do t’i uroja mirëseardhjen këtij forumi dhe përfaqësuesve më të lartë të tij, të cilët kanë qenë
aktivë në debatin për arsimin e lartë dhe konkretisht për projektligjin e propozuar nga
qeveria.
Forumi për Liri Akademike, në dëgjesë përfaqësohet nga profesor Artan Fuga,
profesor Mark Marku, Aleksandër Koçani, Blendi Ceka, Zydi Dervishi, Nada Kallçiu dhe
Andi Pinari. Në orën 11:00 kemi dëgjesë me Institutin për Kritikë dhe Emancipim Shoqëror.
Para se t’ua japim fjalën zotërinjve të nderuar të forumit, do t’ju kujtoja, zoti Ulqini,
meqë jeni i pranishëm, ndoshta më vonë vjen edhe zoti Tafaj, se dje e lamë që propozimin
për shpërblimin e anëtarëve të KDRTSH-së, sipas ligjit, si relator e keni për ta shqyrtuar dhe
për t’ia propozuar komisionit. Shërbimi i Monitorimit ka bërë një analizë dhe ka sjellë edhe
një projektvendim konkret bazuar në legjislacion, kështu që, ju lutem, sa më shpejt që të keni
mundësi t’ia paraqisni komisionit.
Kalojmë në temën e ditës. Është i pranishëm zoti Goxhaj nga Zyra për Mbrojtjen e
Konsumatorit, si dhe përfaqësues nga Ministria e Arsimit dhe Sportit.
Keni fjalën, zoti Fuga!
Artan Fuga – Faleminderit, zoti Pollo!
Në emër të Forumit për Liri Universitare falënderojmë ju dhe zotërinjtë deputetë për
mundësinë që na dhatë për t’u shprehur para jush, pra para Kuvendit dhe ligjvënësve
shqiptarë, për një çështje që ne na shqetëson dhe na intereson, dhe prej së cilës prej dy vjetësh
kemi shprehur me ndërgjegje qytetare dhe profesionale mendimet dhe pikëpamjet tona, ashtu
siç kemi pasur në një debat të përhershëm. Dua të them dy fjalë si hyrje, se çfarë është ky
forum.
Ky forum është një organizim krejtësisht i lirë pedagogësh brenda mjediseve
universitare dhe brenda hapësirës universitare. Është një organizim pedagogësh, të cilët
debatojnë prej vitesh, ndoshta prej 10 vjetësh, për çështje që na interesojnë dhe kanë një
historik. Një pjesë e tyre janë pedagogë, të cilët në këto 25 vjet kanë marrë pjesë në
demokratizimin e arsimit shqiptar, si edhe ka një brez të ri, i cili merr stafetën gradualisht.
4
Për sa i përket ligjit dhe statusit të arsimit të lartë publik dhe jo publik dhe të
formave të tjera, ky forum ka një histori, që unë me dy fjalë, pa ju marrë kohë, do të thosha
që anëtarët të tij kanë qenë pjesëmarrës në grevat studentore të viteve 90’ dhe pastaj të
lëvizjeve për depolitizim dhe për liri universitare në arsimin e lartë Shqiptar, në zanafillë të
këtij transformimi të madh që ka bërë arsimi dhe kultura kombëtare shqiptare këto 25 vjet,
me të gjithë problemet që ka dhe që ne i njohim.
Ky forum në mënyrë të strukturuar ka krijuar identitetin e tij në vitin 2005, kur për
një rrethanë historike të caktuar ne, si pedagogë, nuk ishim dakord që të cenoheshin zgjedhjet
dhe të cenohej vetëqeverisja e institucioneve universitare. Në atë kohë ngjarjet u shoqëruan
me greva, me biseda, me lobingje, me dialogë me politikanë dhe deputetë dhe u ruajt
pikërisht zgjedhja e forumeve drejtuese të universiteteve, por me përpjekjen tonë u ruajtën
edhe të gjitha liritë demokratike të kërkimit shkencor dhe të arsimit.
Etapa e tretë është etapa aktuale, ku ne përsëri në vazhdim të historikut tonë 25-
vjeçar vijmë prapë me dëshirën për të bashkëpunuar, me dëshirën për të qenë përballë jush,
me dëshirën për t’jua paraqitur situatën ashtu sikurse ne e mendojmë si pedagogë, si
profesorë, si kërkues shkencorë, si me përgjegjësinë që kemi për të edukuar një brez të ri të
kulturuar në Shqipëri dhe të Shqipërisë, por edhe me shqetësime që ju besoj se i keni ndjekur
dhe ne i qëndrojmë gjithmonë besnik të njëjtit pozicion. Pozicioni ynë është që shkenca dhe
arsimi mbështeten mbi bazën e lirive dhe demokracive të kërkimit shkencor, që është baza e
gjithçkaje që mund ta çojë përpara kulturën shqiptare dhe vetë shoqërinë shqiptare. Sikurse ju
thatë, mua më kanë ngarkuar që të bëj këtë prezantim për arsye që janë gjykuar ashtu, por
kolegët e mi janë këtu, si, për shembull, kolegu profesor i asociuar Mark Marku, i cili ka bërë
doktoraturën e tij në Universitetin Paris II në Francë; kam zonjën Nada Kallçiu, specialiste në
fushën e edukimit, e cila ka një diplomë në një nga universitetet italiane; po kështu është
kolegu Andi Pinari, i cili është një historian dhe ndër të tjera një historian i kulturës i
diplomuar në universitetin e Gjenevës në Zvicër; kam kolegun profesorin Aleksandër Kocani,
që është specialisti i epistemologjisë, historisë së shkencës, filozofisë së shkencës dhe një nga
diplomat e tij është në universitetin Montpellier në Francë; kam sociologun e kulturës,
profesor Zydi Dervishi dhe po kështu kam në tavolinë, besoj se ju e njihni, doktor Blendi
Ceka, politolog, specialist i sistemeve zgjedhore dhe i përfaqësimit të institucioneve, i
diplomuar në London School of Economics and Political Science, si edhe unë bashkë me ta.
Dua të them se ne jemi kolegë, që duke ardhur përpara jush kemi hapur karrierat dhe CV-të
tona dhe nuk jemi njerëz që kemi në dorë vendimmarrje në universitete, nuk kemi asnjë
mundësi për të bërë asnjë lloj trafiku dhe nuk kemi asnjë interes për të ruajtur privilegje, të
5
cilat nuk i kemi. Ne nuk jemi as të pozicionuar jashtë prirjeve dhe tendencave të arsimit të
sotëm europian, përkundrazi desha të them se të gjithë kolegët dhe ata që ne përfaqësojmë
janë në këtë tren.
Ne ju kemi sjellë një memorandum të firmosur nga më shumë se 200 pedagogë të
universiteteve publike të Shqipërisë, të Universitetit të Tiranës, të Universitetit Politeknik,
Universitetit Bujqësor në Kamzë, ku janë rreth 25 profesorë që kanë firmosur këtë
memorandum duke u shprehur dakord me të, gjithashtu janë pedagogë të Fakultetit të
Shkencave Sociale, Fakultetit të Shkencave të Natyrës, Fakultetit Histori- Filologji e kështu
me radhë. Pse e them këtë? E them sepse kemi nderin dhe detyrimin që ta përfaqësojmë këtë
ide, këtë vlerë të këtij memorandumi përpara këtyre 200 e ca kolegëve, të cilët janë një pjesë
shumë e vogël e atij opinioni mbarëprofesoral dhe studentor, që kanë të njëjtat shqetësime me
ne.
Për këtë forum është thënë: “Janë 4 apo 5 profesorë, që e bëjnë këtë zhurmë”. Desha
të them që kjo deklaratë zyrtare na ka ardhur jo shumë në mënyrë të gëzuar dhe jemi trishtuar
pak për të, dhe fakti është që nuk janë as 2, as 4, por janë 200, 300 dhe këtë e ngremë për
idenë se nuk mund të aplikohet një ligj, në qoftë se profesorati nuk është i sqaruar për të, nuk
është diskutuar me të, nuk është dëgjuar mendimi kontradiktor, sepse janë ata të cilët do ta
zbatojnë. Unë ju them edhe një herë se është privilegj për ne dhe për kolegët e mi që
ndodhemi këtu, për arsye se ne si forum nuk jemi dëgjuar deri më sot asnjëherë nga asnjë lloj
instance, nga asnjë lloj partneri, që mund të ishte i interesuar të dëgjonte. Ne jemi në
përputhje me të gjitha mendimet që kanë shprehur këshillat e profesorëve të Universitetit të
Tiranës, me vërejtjet dhe diskutimet që kanë bërë për këtë projektligj dhe që ne jemi të
interesuar bashkë me Ministrinë e Arsimit, bashkë me ligjvënësit, bashkë me trupën
profesorale dhe studentët, që ta përmirësojmë, ta çojmë përpara dhe t’i japim shtetit dhe
vendit tonë një kuadër ligjor sa më pozitiv dhe të përparuar.
Për ta mbyllur këtë fazë hyrëse desha të them që, deri më sot, nga aq sa njohim ne,
nuk ka asnjë pedagog të universitetit publik, që në media të jetë shprehur pa rezerva ndaj
neneve të veçanta apo ndaj frymës të këtij projektligji. Kjo nuk është ndonjë gjë që tregon
diçka esenciale, por desha të them që opinioni është shumë i shqetësuar dhe ka problemet e
veta. Sigurisht, ne i qëndrojmë idesë se trupa profesorale ka ndërmarrë në këto dy dekada e
gjysmë një transformim rrënjësor të koncepteve të teksteve të personelit, të infrastrukturës të
universiteteve shqiptare dhe ju e dini po aq sa ne se 25 vjet në historinë universitare të një
vendi që del nga një izolim, del nga një kulturë tjetër, janë shumë pak dhe ne po ashtu njohim
6
shumë probleme serioze, që rëndojnë në përgjegjësinë tonë dhe në kufizimet që koha na ka
sjellë.
Ne njohim pagesat e ulëta, njohim papunësinë intelektuale, njohim një masivizim i
cili na ka gjetur të papërgatitur, njohim defektet në kuadrin ligjor, të cilat nuk varen nga ne,
njohim bllokimin që na sjell tregu i punës, që prodhon papunësi të lartë, njohim edhe shumë
fenomene negative ku vlerësimet, meritokracia, vlerat dhe meritat e studentëve të cilët dalin
me rezultate shumë të larta, por jo gjithmonë njihen ashtu siç janë dhe transferohen në vlera
për karrierë dhe për arsye të ndryshme për të cilat unë nuk dua që t’ju marr kohë.
Për të ardhur te projektligji, mendimi ynë është se problemi i parë i këtij projektligji,
krahas mjaft formulimeve pozitive që ka, mjaft formulimeve që mund të përmirësohen, por
që janë edhe arritje të atij që e ka propozuar këtë projektligj, problemi ynë kryesor, pra, është
se ne duke ardhur me këto disiplina, duke ardhur si ekspertë të këtyre fushave në mënyrë të
kryqëzuar bashkë me kolegët tanë, të cilët bëjnë pjesë në këtë forum, që shprehin një vullnet
maxhoritar në mjediset universitare, në radhë të parë kemi një problem kulturor. Fryma e
projektligjit na duket e prapambetur sepse karakterizohet nga një pozitivizëm i shekullit të
19-të i tejkaluar në tri drejtime kryesore:
Cilat janë këto drejtime kryesore?
E para, sikurse na tha edhe eksperti i europian, i cili asistoi një muaj ose dy muaj më
pare, flitet për standarde të unifikuara të vlerësimit të cilësisë me idenë e shekujve të kaluar,
që e vërteta është unike, mund të standardizohet dhe nuk është ashtu sikurse konsiderohet e
vërteta shkencore sot si një vend dialogu, si një pluralizëm të vërtetash të pjesshme, të cilat
diversifikohen dhe që duhen mbajtur parasysh. Ideja e një standardi unik, të cilit i duhet të
vendosë përballë institucionet dhe të gjitha agjencitë që prodhojnë dije dhe kërkim shkencor,
kjo lloj ideje e një të vërtete të standardizuar që dominohet nga strukturat shtetërorë është e
tejkaluar dhe bie në kundërshtim, sipas mendimit tone, me një nga parimet e para të arsimit të
sotëm europian, që është diversifikimi, pluralizmi, alternativat e ndryshme të prodhimit të
shkencës, të dijes dhe të arsimit.
Së dyti, sipas mendimit tonë në këtë ligj dominon akoma ideja se strukturat
universitare, organizimi i brendshëm universitar duhet të ndërtohet në mënyrë të mbyllur, me
gardhe të izoluara sipas asaj që ligji në shumë nene thotë, sipas disiplinave të përafërta, çka
do të thotë se organizimi institucional i arsimit dhe i shkencës do të vazhdojë të bëhet me
departamente sipas disiplinave të njëjta ose të përafërta, fakulteteve të përafërta. Në këtë
mënyrë krijohet problemi, sepse mohohet kryqëzimi i disiplinave, ndërdisiplinariteti dhe
krijohet në një pikë të nenit ku thuhet se: “Mund të krijohen edhe njësi bazë ndërdisiplinore,
7
por këto njësi bazë nuk llogariten për të akredituar një program mësimor ose njësitë e arsimit
të lartë”, ndërkohë kur bota e sotme po ecën në drejtimin e kundërt, pasi ka universitete pa
fakultete fare, ka fakultete pa departamente dhe ku ndërthurja dhe ku mungesa e kësaj
ndërthurje është një nga arsyet e prapambetjes dhe të ngecjes në vend të dijes shkencore në
Shqipëri.
Bashkim dhe kryqëzimi i dijeve teknike dhe dijeve teorike, i dijeve të shkencave
natyrore me ato të informatikës, të informatikës me shkencat humane, shkencat humane me
dijet matematikore, gjë që ne na bllokon dhe është një koncept i Ogyst Kontit, i shekullit të
19-të , por le të mos biem në sëmundjen tonë profesionale, që të shpjegojmë libra dhe tekste,
se nuk është e drejtë nga ana jonë që të marrim vëmendjen dhe kohën tuaj.
Së treti, është një koncept pozitivist dhe i prapambetur nga pikëpamja kulturore dhe
kjo na dhemb më shumë. Si është e mundur që intelektualët shqiptarë në vitin 2015 të
prodhojnë një tekst, i cili të frymëzohet nga një filozofi, për të më mos thënë më tutje, e dy
shekujve më parë?!
Shteti merr përsipër, sikurse thuhet në nenet e këtij projektligji, që të jetë garanti i
cilësisë të punës shkencore dhe i programeve mësimore. Në këtë mënyrë neve na vjen ideja e
konceptit hegelian të shtetit, i cili është instanca më e lartë e së vërtetës, që ka autoritetin dhe
brenda vetvetes përmbledh mundësinë për të gjykuar dhe për të vlerësuar shkencën, koncepte
të cilat janë të kapërcyera.
Shqetësimi ynë i madh ka qenë pyetja, që ngriti specialisti nga Brukseli: Cili është
modeli që ne po ndjekim? A është një model i një vendi europian, brenda hapësirës të
shkencës dhe arsimit europian? Në na rezulton që nuk është një model i ndjekur dhe nuk
gjendet në asnjë tekst, në asnjë frazë apo në asnjë faqe të tekstit nuk gjendet se cili është
modeli. Ju me siguri keni kujtesën tuaj, por mendojmë se ka një kakofoni dhe një zhvendosje
të idesë sikur kërkohet një model, por nuk gjendet. Fillimisht duhet ta dini se ky model
propozohet në këtë projektligj që në vitin 2012, është përpunuar në kuadrin e financimeve që
ka bërë një agjenci private në Shqipëri dhe aty gjenden shumë nga idetë që janë tani. Më pas
është mbledhur një grup ekspertësh, të cilët, me gjithë respektin që kemi për këta kolegë,
absolutisht shumë të sinqertë dhe unë jam këtu duke folur me përgjegjësi shumë të madhe
përpara jush, përpara kolegëve dhe të gjithë pedagogëve që ndajnë të njëjtin mendim me ne,
pra, parimet dhe elementet esencialë të këtij modeli, përpunuar në kuadrin e një agjencie
private i morën dhe na e paraqitën si një model kilian. Mbas kritikave të këtij modeli, na e
paraqitën si model anglo-sakson, pastaj mbas kritikave dhe debateve që bëmë dhe thamë se
këtu nuk kemi një model anglo-sakson, na u paraqit si një model portugez dhe sot ne jemi
8
para një situate kur nuk kemi asnjë referim te asnjë vlerë europiane e cituar në mënyrë
eksplicite dhe nuk kemi asnjë model, për të cilin ne të themi: “Po, po ndjekim këtë model”,
dhe na duket se po ecim në shtigje të parrahura, të cilat në mendimin tonë janë të rrezikshme
dhe nuk zgjidhin problematikat e mëdha që ka arsimi shqiptar.
Për shembull, neni 34, pika 1, thotë: “Hapja e programeve të studimit dhe
riorganizimi i tyre në masën mbi 20% të shprehur në kredite, miratohet nga ministri
përgjegjës për arsimin”, çka do të thotë se Ministria e Arsimit në këtë projektligj merr
përsipër të akreditojë institucionet, gjë e cila është shumë e kuptueshme, sepse është prodhimi
negativ i një ligjshmërie negative. Çfarë do të thotë kjo? Do të thotë se është një ligjshmëri,
që tregon se çfarë nuk duhet bërë, tregon se cili është kuadri brenda të cilit institucioni
funksionon, por nuk përcakton përmbajtjen shkencore. Ndërkohë, ligji është positivist, sepse
ne edhe për 20% të transformimit të programeve mësimore duhet të shkojmë deri në firmën e
ministrit të Arsimit, çka do të thotë që instanca e fundit që vlerëson se çfarë ne duhet të japim
në auditore përcaktohet jo nga shteti, se shteti është një koncept shumë i gjerë, por
përcaktohet nga një dikaster i caktuar dhe ne jemi në një situatë paksa paradoksale. Mund të
marrim një artikull dhe ta botojmë në një media, në një gazetë, mund të flasim para një
televizioni, mund të dalim në një tribunë publike në rrugë dhe askush s’na pengon, sepse jemi
njerëz të lirë dhe ligji na lejon. Ju lutem, në qoftë se bëjmë shkencë, duhet të marrim lejen e
ministrit të Arsimit për leksionet që ne zhvillojmë. Kjo për ne ka shkuar shumë larg. Ju lutem
shumë që, në emër të kolegëve, ta evitojmë këtë gjë.
Vijmë te një problem i dytë, që është ideja e vetëqeverisjes. Dihet që në nenin 3,
pika 4, germa “a”, thuhet se autonomia organizative dhe e përzgjedhjes së personelit
garantohet nëpërmjet së drejtës për t’u vetëqeverisur. Shumë bukur. Shumë dakord.
Formulim mjaft i mirë. Mirëpo, problemi komplikohet. Përse komplikohet? Sepse ky ligj, në
konceptin tonë, ka një problem juridik: ngatërron agjencitë me dikasterin. Kështu, disa
agjenci, që në fakt janë pjesë e dikasterit ose janë ministri bis, konsiderohen si agjenci. Për
çfarë arsyeje? Arsyeja është se të gjitha agjencitë që përmend ligji janë të ndërtuara mbi
bazën e emërimit që vjen ose nga Kryetari i Këshillit të Ministrave, ose nga ministri i
Arsimit. Në këtë pikë agjencia nuk është më agjenci. Ne mund ta quajmë agjenci, mund ta
quajmë OJF, mund ta quajmë çfarë të duam, por në momentin që ka një emërim vertikal,
burokratik në kuptimin veberian të fjalës, pra në një koncept pozitiv, ne këtu kemi ose një
drejtori të ministrisë, ose kemi një institucion, i cili bën pjesë në dikasterin përkatës.
Ndërkohë, këto agjenci janë të tilla që e dëmtojnë atë që quhet autonomi dhe
vetëqeverisje. Për ç’arsye? Për arsyen se janë ato që akordojnë fonde, janë ato që akordojnë
9
grante, janë ato që tregojnë se ka cilësi apo nuk ka cilësi një kërkim shkencor, janë ato që
marrin vendime për shpërndarjen e fondeve dhe këtu, ajo që quhet vetëqeverisje dhe, si të
thuash, një menaxhim i burimeve financiare në mënyrë autonome, sigurisht që nuk ka vend të
jetë më, sepse këto agjenci ndërhyjnë në mënyrë vertikale në vlerësimin dhe në shpërndarjen
e granteve. Këtu ne ndodhemi në situatën e një konkurrence deluajale. Ne nuk jemi – dhe
desha ta theksoj këtë – që buxheti publik të mos shkojë në asnjë rast edhe te operatorë
privatë, sepse do të ishim dogmatikë. A s’e kemi kërkuar këtë gjë, pavarësisht se ne na vjen
keq që ky projektligj nuk është akoma në vullnetin edhe të maxhorancës politike?! Ne kemi
dëgjuar Kryetarin e Këshillit të Ministrave, zotin Kryeministër, i cili ka thënë se nuk do të
ketë asnjë kalim të parasë publike tek operatorët privatë. Ligji thotë të kundërtën. Kërkimi
shkencor, shkolla doktorale dhe shpërndarja e granteve në bazë të performancës dhe cilësive,
tregon se kjo para do të shkojë. Një nga të dyja: ose nuk do të shkojë, ose do të shkojë. Ose
duhet ndryshuar norma ligjore e sanksionuar, ose duhet ndryshuar ligjërimi politik, por ne
nuk kemi pozitën dogmatike. Përkundrazi, ne konsiderojmë që arsimi i lartë jopublik mund të
jetë një aset shumë i rëndësishëm. Është një element konkurrence, e cila na ndihmon dhe e
demokratizon edhe arsimin publik në Republikën e Shqipërisë. Vetëm se problemi ynë,
shqetësimi ynë është që ne nuk mundemi të pranojmë që buxhetet publike të shkojnë te
operatorët private, në kushtet kur diplomat po zhvleftësohen dhe ato diploma kanë në treg një
vlerë reale gjithnjë e më të ulët, sepse papunësia intelektuale, për atë investim të madh që bën
familja shqiptare dhe që bën apo mund të bëjë edhe buxheti publik i Republikës së
Shqipërisë, të shkojë në prodhime diplomash, të cilat në treg nuk kanë vlerë.
Ky është shqetësimi ynë. Ndërkohë ne jemi partizanë të idesë që, pse jo, në qoftë se
ka një projekt të mirë shkencor, në qoftë se ka një projekt kërkimi shumë të mirë, në qoftë se
ka një performancë shumë të madhe, pse jo, gjërat nuk duhen prerë kështu dhe nuk është ky
qëndrimi ynë.
Ndërkohë, kemi një shqetësim të madh për vetëqeverisjen. Arsyeja është se ka dalë
koncepti i bordeve, i bordeve të administrimit, ku sipas neneve përkatëse, bordi jo vetëm
merret me administrimin, por, sipas nenit 48, thuhet se bordi miraton dhe hap organizimin
dhe njësitë përbërëse të IAL-eve, miraton statusin e çdo IAL-je, miraton edhe numrin e
personelit dhe shpërndarjen e fondeve. Pra, autonomia kalon në duart e bordit. Na thuhet se
bordi mund të përbëhet dhe do të përbëhet nga shtatë anëtarë, nga të cilët, në qoftë se buxheti
i ardhur nga granti publik është më i madh se të ardhurat që nxjerr universiteti, katër nga
anëtarët e bordit do të përcaktohen nga ministria, çka do të thotë se shumicën në bord do ta
bëjnë njerëzit e emëruar nga ministria. Në rastin e institucioneve publike të pavarura, nga
10
njëmbëdhjetë anëtarë të bordit, do të jenë gjashtë nga ministria dhe një nga ministria e linjës,
që mund të bëhen shtatë, dhe sigurisht që instancat universitare të dala nga asambletë
profesorale janë në minorancë.
Çfarë krijohet këtu? Shqetësimi ynë i madh është se mund të krijohen dy koka në
universitet, të cilat shkaktojnë blokazhe në menaxhimin kibernetik të institucioneve të arsimit
të lartë, ku njerëzit që janë të emëruar, janë ata të cilët do të kenë paketë kontrolluese. Sipas
mendimit tonë, një ligj nuk mundet të krijojë një ekuivok të tillë që, po qe se fondi dhe
buxheti afatmesëm është më i madh nëse vjen nga granti, numri i anëtarëve të bordit që vijnë
nga ministria është më i madh. Nuk mund të ndërtohet në këtë mënyrë një institucion, në
sistemin e tij të qeverisjes, aq më shumë kur këta janë njerëz të emëruar dhe nuk kanë
mundësi të shprehin vullnetet e...
(Diskutim pa mikrofon.)
Po, po, aq më shumë se vendimet e senatit, shumë të rëndësishme, siç thotë kolegu
Marku, duhet të kalojnë nga aprovimi i anëtarëve të bordit dhe për ne ka një problem juridik.
Si është e mundur që një anëtar i bordit, i cili për t’u zgjedhur duhet ta marrë legjitimitetin
nga senati, mund t’i kundërvihet senatit dhe ta bllokojë senatin? Nga pikëpamja juridike këtu
ka një problem të rëndësishëm.
Duke vazhduar me problemet tona, një është problemi i respektimit të autonomisë,
që sipas mendimit tonë, fatkeqësisht ky projektligj nuk e respekton. Sikurse tha edhe
specialisti europian, ka një, si të thuash, një lloj koncepti shtetit mbi autonominë, një lloj
vertikalizmi mbi organizimin e vendimmarrjes, një ndërhyrje në vullnetet profesorale dhe një
cenim të autonomisë, që Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë na e njeh me ligj. Por, nuk
është ky problemi i vetëm.
Ka edhe çështje, të cilat nga pikëpamja teknike, nga pikëpamja e organizimit teknik
të arsimit të lartë, na krijojnë probleme. Jo vetëm që nuk u japin zgjidhje shqetësimeve tona,
me të cilat ne ndeshemi si pedagogë të bazës që jemi, por këto probleme që janë dhe këto të
meta që janë i shtojnë edhe më shumë. Do të marr disa shembuj. Në projektligj, në nenin 95,
pika 3, thuhet se studenti nuk mund të regjistrohet njëkohësisht në më shumë se një program
studimi. Gjithë problemi ynë është se ne bëjmë shpenzime të jashtëzakonshme, për arsye se
pedagogu shqiptar mund të regjistrohet në një fakultet, por nuk mund të regjistrohet te
pedagogu.
Ta zëmë, një student i gazetarisë, i cili do të bëjë një kurs informatike, nuk mund të
shkojë në mënyrë të lirshme dhe të regjistrohet vetë, personalisht, te një pedagog i
informatikës dhe të na kthehet e të thotë: “ja ku i kam kreditet e marra”, por ne duhet të
11
bëjmë regjistrimin vetëm në fakultete të caktuara, çka do të thotë se na shpenzon fonde, na ul
nivelin, na bën që të punësohen pafund dhe rrit në mënyrë inflacioniste pagesat për
profesoratin, por mbi të gjitha na pengon cilësinë dhe pengon liritë studentore. Për ne, liritë
studentore nuk janë liri për të pasur vetëm këshilla, për të ngjitur afishe kundër pedagogëve
po e po, po për ne, që nisemi nga parimi europian, në qendër është studenti. Ç’do të thotë se
në qendër është studenti? Do të thotë të njihet me ligj që studenti merr pjesë në ndërtimin e
kurrikulës. Nuk është studenti që shpik kurrikulën, por studenti ka të drejtë të zgjedhë; liria e
zgjedhjes, që në projektligj nuk ekziston.
Për të vazhduar më tej, në defekte të nivelit teknik dhe jo vetëm politik, që ka të bëjë
me vetëqeverisjen dhe ka të bëjë me një koncept pozitivist të shtetit, të kulturës e të shkencës,
ky projektligj për ne krijon rrezikun që të shuajë përfundimisht debatin shkencor brenda
hapësirave universitare. Përse? Sepse, po t’i referohemi nenit 60, kandidati për fitimin e
titullit “Profesor” ose “Profesor i Asociuar” paraqet dosjen pranë drejtuesit të njësisë
kryesore, pranë dekanit. Pastaj dekani e kalon te komisioni i përhershëm për promovimin e
personelit në senat, që do të thotë se profesorët nuk kanë më të drejtë të diskutojnë me njëri-
tjetrin, nuk kanë më të drejtë të bëjnë atë që quhet peer review, pra të ngjashmit të gjykojnë të
ngjashmit, siç është parimi bazë i debatit dhe i kërkimit shkencor, çka do të thotë se ai
problem që ne kemi, që instancat, siç është edhe këshilli i profesorëve, që për ne është një
arritje shumë e madhe, por që nuk pati mundësi të zhvillohet në tërë gjerësinë dhe në tërë
pjekurinë e tij, ky këshill profesorësh hiqet.
Tani, fakultetet, njësitë kryesore të institucionit të arsimit të lartë ngelin në dorë të
administratës, pra ngelin në dorë të dekanit, sepse s’ka më asnjë instancë tjetër që ta drejtojë
atë gjë.
Po kështu, një shqetësim i madh. Në nenin 58, pika 2, që tregon se ka profesorë, ka
lektorë dhe ka asistentë lektorë, si statuse të ndryshme pedagogësh, por nuk theksohet se cilat
janë ato kritere që përcaktojnë ngarkesën cilësore të profesorit. Ju duhet të dini se profesori,
aktualisht, merr pjesë në juritë e vlerësimit të punës shkencore në mënyrë të papaguar, drejton
tema masteri në mënyrë të papaguar, kryen punë të papaguara, që sot në Europë është puna
kryesore e profesorit. Profesori, nga njëra anë ndodhet përpara një presioni që do t’i vijë nga
administrata e universitetit, ndërsa nga ana tjetër nga një lloj populizmi demokratik në
departamente, ku të gjithë do të kenë të njëjtin status dhe të njëjtën mundësi për të gjykuar
për profesorin, dhe mundet që edhe një asistent-lektor të gjykojë për punën e një profesori,
kur ai kërkon një promovim, e kështu me radhë, për të mos thënë që problemi ynë është se ne
konsiderojmë që titujt “Doktor”, “Profesor i Asociuar” dhe “Profesor” merren në Shqipëri
12
njëherë e përgjithmonë. Kështu, na ndodh që të gjithë ata që marrin tituj, ngurtësohen pas
titullit që kanë marrë, s’kanë më motiv. Kjo është një nga arsyet që ne themi se përse
profesorët nuk janë në atë nivel që duhet. Ne e dimë që bota ka eksperienca të ndryshme, ku
këto statuse nuk konsiderohen statuse përfundimtare, por janë gjithnjë e në kërkim.
Vijmë te kreu XII, ku për ne shkelet një parim shumë i madh. Shkelet parimi i asaj
që, në hapësirën publike nuk ka privilegje. Që në natën e 4 gushtit 1789, sistemi i privilegjeve
mbaroi në Francë. Nuk mundet që themeluesit të një universiteti publik ose jopublik, kur ai
kthehet në një agjenci të arsimit të lartë, në një institucion të arsimit të lartë publik të pavarur,
siç parashikon kreu i XII, t’i ruhen akoma privilegjet. Pra, që ai, me shumicën e njerëzve që
cakton në bord, të kontrollojë bordin. Në hapësirën publike nuk njihen privilegje dhe statuse
të kësaj natyre. Për të mos thënë se kjo krijon paradokse shumë të mëdha. Pse? I jep mundësi
edhe universiteteve publike të kthehen në universitete publike të pavarura, çka do të thotë se
themeluesi, që për universitetet publike të pavarura është shteti, të jetë përsëri shteti ai që ka
paketën kontrolluese. Po ta shikojmë nga pikëpamja logjike, në këtë mënyrë kemi kalimin e
një universiteti publik në universitet shtetëror, i kontrolluar nga bordi në një mënyrë gjithnjë
e më të fuqishme. Për të mos folur pastaj edhe për një çështje të fundit, që doja ta vija në
vëmendjen tuaj, por desha t’ju them se nuk janë shteruese këto që thamë.
Në tekstin që keni është prezantuar në mënyrë shumë të detajuar pozicioni ynë.
Është ideja e asaj që projektligji thotë që, për nivelin e parë të studimeve shteti garanton, çka
do të thotë se për nivelet e tjera nuk garanton më. Ky quhet diskriminim për shkak të gjendjes
ekonomike të individit, të të riut shqiptar. Ata që kanë mundësi ekonomike mund të
vazhdojnë masterin, ata që s’kanë mundësi ekonomike nuk mund të vazhdojnë masterin, me
përjashtim të ndonjë shtrese që konsiderohet se mund të ndihmohet, por kjo është një gjë
shumë relative.
Shqetësim i madh janë kreditë studentore. Kreditë studentore, që thuhet se do të
merren, por kreditë nuk mund t’i japë shteti. Duhet t’i japin bankat, duhet t’i pranojnë bankat.
Në qoftë se do të bëhet Ministria e Arsimit garante për këto kredi, të mos vijmë në ato
eksperienca të hidhura, që bota sot i ka njohur, ku ndërhyrja e institucioneve publike në
logjikën e marrjes së kredive prodhon situata të cilat janë në rrënjë – siç thonë ekonomistët
nobelistë të sotëm – të krizës financiare. A ka mundësi studenti shqiptar, që në moshën e re të
hidhet drejt kredisë me shpresë dhe, pastaj, me këtë nivel papunësie të ketë mundësi ta
shlyejë kredinë? Ku do të shkojmë?
Kjo është një çështje për të cilën ne nuk bëjmë analiza substanciale. Ne themi se
marrja e kredive nuk varet nga vullneti i ligjvënësit e as nga vullneti i pedagogut, por varet
13
shumë nga politika e bankave dhe na duket se është një premtim në ajër, për të mbuluar atë
që do të ndodhë sipas nesh, do të ndodhë sipas studentëve, se çfarë do të sjellë konkurrenca.
Do të sjellë që granti, siç thotë projektligji, që jep buxheti publik vihet në të njëjtën listë me
atë që quhet pagesa studentore jo më për regjistrimin, po pagesa për studimet. Kjo do të thotë
që, në qoftë se universitetet do të ndodhen para një situate të caktuar, sigurisht do të rrisin
çmimet dhe tarifat e studimit, jo të regjistrimit. Duke hyrë në një situatë financiare të vështirë,
çfarë do të bëjnë? Do të bëjnë atë që bëjnë universitetet private sot, pa iu hedhur gurin, por
me trishtim, që nga njëra anë çmimet në treg për diplomën mbahen shumë të larta dhe, nga
ana tjetër, ulen shpenzimet në dëm të cilësisë së mësimit.
Ne kemi parametra kreditimi, por sa zbatohen ato? Le të shkojmë të shohim. Kemi
parametra për të pasur biblioteka, por le të shikojmë se ku është cilësia e librave. Në qoftë se
keni mirësinë dhe keni vullnetin të caktoni një ekip për të parë se cila është bibliografia në
universitetet shqiptare, do të shikoni se jemi vendi më i prapambetur në Ballkan. Kemi një
bibliografi krejtësisht të dalë nga koha. Kemi kompiutera. Le të shkojmë t’i hapim
kompiuterat. Ka modelizime, ka kibernetikë, ka marrje informacioni apo ka çate? Kemi
revista? Po, por hajt të shikojmë cilësinë e atyre revistave. Jo vetëm te privati, por edhe te
publiku. Jemi krejtësisht të pakënaqur nga ai produksion. Kjo ka sjellë që sot, pedagogu
shqiptar – e këtë jua them me shumë përgjegjësi – për të pasur një artikull të botuar jashtë
shtetit, nuk ka mundësi veçse t’i hyjë rrugës së korrupsionit, për të paguar revista të huaja për
faktorin e impaktit, sepse revistat shqiptare janë në atë gjendje që janë.
Të gjitha këto janë kritere, por nuk janë këto kritere për matjen e cilësisë. Për mua e
për kolegët e mi, dhe këtu e mbylla, kriteret dhe standardet që përdoren si standarde të
unifikuara janë formale, janë bosh dhe ato e shpjegojnë këtë gjendje në të cilën ndodhet
arsimi publik dhe jopublik shqiptar. Kërkohet transformimi i tyre dhe jo marrja si të
mirëqena.
Ju falënderoj dhe ju kërkoj ndjesë për këtë prezantim të gjatë!
Genc Pollo – Faleminderit, profesor Fuga, për prezantimin tuaj të plotë, plot ndjenjë
e patos përpara komisionit tonë. Ne, si rregull, kalojmë në seancë pyetjesh, pas prezantimit në
dëgjesa të tilla, por ndoshta kolegët tuaj të forumit “Për liri akademike” do të duan të thonë
diçka përpara komisionit. Shoh zotin Marku, ish-anëtar i nderuar i komisionit tonë.
Mark Marku – Faleminderit, zoti kryetar!
Nuk do të zgjatem shumë. Do të them vetëm dy-tri gjëra për procedurën e
projektligjit, sepse mendoj se një nga problemet e projektligjit është që, projektligji ka qenë,
nga pikëpamja e funksionimit të krijimit, një projektligji autik. Autik në kuptimin që qysh në
14
momentin kur është prodhuar si tekst bazë, është shpërndarë tre herë nëpër universitete, në
departamente, në këshilla dhe tre herë rresht universitetet janë vënë në punë me të gjitha
departamentet, kanë bërë vërejtje konkrete për projektligjin. Çdo departament i universitetit i
ka dërguar në këshillat e fakulteteve, këshillat e fakulteteve i kanë dërguar në senat dhe senati
në ministri. Ne i kemi ato tekste kritike të trupës akademike dhe trupës universitare, që nuk
janë marrë për bazë në asnjë element. Si ka mundësi që të prodhohen 230 faqe kritikë e
specializuar ekonomike, juridike, sociale, kulturore e të gjitha niveleve dhe është krijuar ideja
sikur ne po komunikojmë me universitetet?! Në fakt nuk është komunikuar fare, por vetëm
është qarkulluar i njëjti tekst, vazhdimisht i përkeqësuar, asnjëherë më i mirë, dhe ne, të
paktën si trupë universitare, kemi treguar seriozitetin maksimal, sepse e kemi marrë seriozisht
idenë e dialogut, të bashkëpunimit dhe të përmirësimit të tekstit të projektligjit.
Absolutisht asnjë prej kritikave, flas për universitetin public, nuk është marrë
parasysh. Unë nuk mendoj se ka qendër më të specializuar për arsimin e lartë në Shqipëri,
sesa universiteti publik. Kanë vlerat e veta dhe kontributin e vet universitetet private, por të
bësh një tekst projektligji, ta dërgosh tri herë projektligjin në universitet, të kthehen mbi 280
faqe vërejtje për projektligjin dhe të mos reflektohet asgjë, kjo do të thotë se është një ligj i
cili qysh në fillim ka disa gjëra përtej projektligjit. Pra, mendoj se është një grup interesi që i
intereson që ta prodhojë këtë tekst dhe ta implementojë. Unë mendoj se një vend është fatkeq,
nëse një grup interesi implementon një ligj në një sistem arsimor.
Përveç kësaj, ne projektligjin e kemi parë seriozisht dhe kemi kërkuar ekspertizën e
Shoqatës Europiane për Politikat Arsimore dhe Legjislacionin e Arsimit. Presidenti i
shoqatës, Jan de Gruf, që është një profesor shumë i shquar europian, një specialist i ligjeve
(dua t’ju kujtoj se ka bërë 5 ligje, si atë të Çekisë, të Sllovakisë, të Polonisë dhe të Rusisë,
tani po mbaron projektligjin e Rumanisë), ka qenë këshilltar i Komisionarit Europian për
Arsimin, ka qenë specialist i Këshillit të Europës, të cilit ne i kemi dhënë draftin e
projektligjit të përkthyer në anglisht. Unë po ju them ato që ai tha për projektligjin, nuk po
jap konsideratat e mia, sepse ato që ne mendojmë pak a shumë i prezantoi profesor Tani. Pra,
po rendis 4-5 gjëra, të cilat i kemi të dokumentuara dhe po të doni, mund t’jua sjellim.
Presidenti i Shoqatës Europiane për Politikat Arsimore dhe Legjislacionin e Arsimit tha:
“Projektligji nuk ka asnjë referencë mbi dokumentet europiane për arsimin, duke u nisur që
nga projektrezoluta e Parlamentit Europian në 1992-shin, deri te dokumentet e Këshillit të
Europës, të Parlamentit Europian, Konventës së Bolonjës.”. Këtë gjë ai e tha në mënyrë
eksplicite. Pra, një vend kandidat për në BE bën një projektligj që nuk ka asnjë referencë të
dokumenteve europiane, mua kjo më duket absurde. Presidenti i shoqatës, gjithashtu, tha:
15
“Nuk ekziston autonomia universitare. Në këtë ligj nuk bëhet fjalë për autonomi universitare.
Nuk kuptohet se si anëtarët e qeverisë mund të jenë në një bord universitar. Kjo është
alogjike për sistemin arsimor europian”. Një nga vërejtjet bazë të tij ishte se ky ligj nuk është
për universitetin. Figura e universitetit nuk ekziston në ligj, por ekziston figura e ministrit, e
drejtorëve të agjencive dhe e Kryeministrit. Pra, ky nuk është ligj për universitetin. Ai
tekstualisht është shprehur: “Është një rregullore e shtetit për universitetin”. Po të doni, mund
t’jua dërgoj materialin siç e ka sjellë presidenti i shoqatës europiane.
Në lidhje me agjencitë, ai u shpreh se është paradoksale që agjencitë e akreditimit të
jenë shtetërore. Agjencitë mund të jenë private, mund të jenë agjenci të njohura
ndërkombëtarisht, por që t’i krijojë shteti për të kontrolluar cilësinë e universiteteve është
paradoksale.
Së fundi, ky projektligj nuk promovon karrierën profesionale, por e shndërron
universitetin në një strukturë zyrtarësh dhe jo profesorësh. Profesori del jashtë loje në
universitet dhe praktikisht universiteti shndërrohet në një shkollë të mesme apo 8-vjeçare,
diçka e kësaj natyre. Kështu, nëse ju jeni të interesuar për të gjithë oponencën e Shoqatës
Europiane për Politikat Arsimore dhe Legjislacionin e Arsimit, mund t’jua sjellim.
Presidenti i kësaj shoqate ka shprehur edhe dëshirën për të ardhur këtu, ka takuar
edhe Kryetarin e Kuvendit, por edhe kryetarin e komisionit. Do të ishte shumë mirë që të
merrej një ekspertizë ndërkombëtare. Por në të dyja nivelet unë mendoj se projektligji e ka
këtë problem, pra nuk e ka shfrytëzuar as ekspertizën vendase, as atë ndërkombëtare. Është
tjetër gjë të sjellësh një politikan nga Këshilli i Europës dhe nga BE-ja për të dhënë një
konsideratë të përgjithshme dhe është tjetër gjë t’ia nënshtrosh projektligjin çfarëdolloj organi
ekspertize që ekziston sot në Europë.
Faleminderit!
Genc Pollo – Faleminderit, zoti Marku, në lidhje me vërejtjen e fundit!
Edhe dje i thashë rektorit dhe dekanëve të universitetit tuaj në lidhje me komentet e
profesor de Gruf, që unë e kam takuar. Do të ishte kënaqësi për komisionin tonë ta dëgjonim,
brenda kalendarit që kemi parashikuar për këtë projektligj dhe brenda mundësive që ai ka.
Pra, nëse ju ose rektori do të mund të organizoni praninë e tij në komision, në përputhje me
kalendarin tonë, besoj se të gjithë do të ishim dakord që ta dëgjonin ekspertizën e tij për këtë
projektligj që po debatojmë.
Kush dëshiron ta marrë fjalën nga anëtarët e forumit?
Nëse nuk ka për këtë moment, mund të kalojmë në pyetjet e deputetëve drejtuar
zotërinjve në dëgjesë.
16
Zoti Baraj, keni fjalën.
Besnik Baraj – Në lidhje me konstatimin që bëri zoti Marku, që ka 280 faqe
oponencë ose vlerësim të këtij ligji, unë dua të di: a ka këtu përfaqësues të Ministrisë së
Arsimit që të na thonë diçka në lidhje me këtë?
Erzen Tola – Përshëndetje të gjithëve!
Në lidhje me pretendimet e profesor Markut, ju tashmë, të nderuar anëtarë të
komisionit, jeni në dijeni të ecurisë së diskutimit të projektligjit. Të gjithë rektorët e
universiteteve publike dhe private e kanë pohuar sa është konsultuar ligji me të gjithë aktorët
e interesit dhe se cila pjesë e vërejtjeve dhe komenteve janë marrë në konsideratë nga
komisioni dhe nga grupi i riskut, që e kanë ndërtuar projektligjin. Dua të sqaroj se të gjitha
universitetet janë marrë në takime të veçanta në ministri nga grupi i juristëve dhe nga
komisioni, ku janë dëgjuar për secilën vërejtje ose sugjerim që kanë dhënë. Pra, nuk jemi
mjaftuar vetëm me marrjen e vërejtjeve me shkrim dhe trajtimin e tyre nga ana jonë, por kemi
dëgjuar secilin universitet dhe aktor, ku kemi diskutuar, debatuar dhe sqaruar çdo pretendim
apo sugjerim që ata kanë pasur.
Mark Marku – Meqenëse jam edhe specialist i komunikimit, të flasësh dhe të
dëgjosh janë dy gjëra të ndryshme. Kam përshtypjen se këtë koncept nuk e kanë të qartë
përfaqësuesit e ministrisë. Domethënë, është e vërtetë që ne kemi folur. Në fakt, ne nuk jemi
tipa që kemi dëshirë të flasim, sepse flasim gjithë kohën nëpër auditorë, problemi është të
dëgjohesh. Është bërë sikur janë marrë vërejtjet e universiteteve. Unë po e rithem, në mënyrë
të detajuar tri herë rresht departamentet kanë dhënë, kështu siç i kemi sjellë ne, me nga 20-30
faqe vërejtje të detajuara. Pra, departamenti i juridikut ka dhënë vërejtje të detajuara,
departamenti i ekonomikut ka dhënë vërejtje të detajuara, edhe ne gjithashtu kemi dhënë
vërejtje të detajuara. Këto vërejtje nuk është problemi se nuk janë parë, por nuk janë marrë në
konsideratë. Unë nuk po them se ne nuk jemi konsultuar, jemi konsultuar, por nuk jemi
pyetur. E gjithë ekspertiza nuk reflektohet fare. Unë i kam të gjitha tekstet nga fillimi deri në
fund dhe mund t’ua bëjmë analizën të gjithave. Asnjë vërejtje e universiteteve nuk është
marrë për bazë. Është tjetër gjë që është bërë sikur është marrë për bazë.
Artan Fuga – Në vazhdim të këtyre që tha kolegu Marku, dua të them dy-tri
argumente.
Së pari, po të doni, ju tregojmë edhe dokumentin mediatik, të cilin mund t’ua vëmë
në dispozicion, ku përfaqësues shumë të lartë të Ministrisë së Arsimit, kur kanë dalë nga një
aktivitet, kanë cituar një njeri, i cili në atë aktivitet kishte thënë: “Ata që nuk janë dakord me
projektligjin, janë një pakicë.”. Unë personalisht pyes veten: si është e mundur që duke qenë
17
pakicë, nuk ke statusin për t’u dëgjuar? Shumica dëgjohet dhe pakica nuk dëgjohet, por nuk
dëgjohet pakica që kundërshton. Nëse e doni këtë pozicion publik, ne ua vëmë në
dispozicion.
Së dyti, ne këtu marrim përsipër të themi se sa jemi dëgjuar si forum. Kemi dy vjet
që kemi pozicione kritike. Nëse ju, zotëri, gjeni një rast të vetëm ku të jemi thirrur në
Ministrinë e Arsimit për të biseduar, na e thoni; ky është dialogu, sepse kështu do të mbetemi
në folklorin: “Po, ju dëgjova; jo, nuk ju dëgjova.”.
Së treti, këshillat e profesorëve që ky projektligj i zhduk, unë i kam quajtur: Siç u
prenë kokën gjeneralëve në ’67-ën, kështu u pritet koka edhe profesorëve me këtë projektligj.
Nuk ka gjë më të rrezikshme për një kulturë kombëtare.
Këta këshilla profesorësh kanë prodhuar dokumente, siç tha kolegu Marku, dhe
përgjigjja duhet të vijë siç shkon komenti, pra me shkrim: “Zotërinj të këshillit të
profesorëve, keni bërë një, dy, tre dhe katër vërejtje, nga të cilët dy do të merren parasysh dhe
tre nuk merren parasysh me këtë argument”. Kaq. Një dokumentacion i tillë në komunikim
quhet një komunikim asimetrik. Ne komunikojmë me shkrim dhe në mënyrë institucionale
dhe nuk kemi përgjigje. Mbi këtë bazë nuk dimë se çfarë mund të themi!
Faleminderit!
Luçiano Boçi – I nderuar profesor Fuga,
Të nderuar anëtarë të forumit,
Faleminderit për parashtresën, që, në fakt, ishte shumë shteruese!
Unë personalisht e kam ndjekur veprimtarinë e forumit tuaj dhe konkludoj se ka
qenë një nga oponencat më profesionale që i është bërë këtij projektligji dhe aspak politike.
Ju listuat një sërë problematikash, pothuajse të gjitha, pavarësisht se nuk iu referuat neneve të
caktuara. Gjithsesi, unë kam disa pyetje, për të ndriçuar disa problematika.
Meqenëse sot universiteti ka ato probleme që ju i parashtruat, ky projektligj këto
probleme që sot ekzistojnë në arsimin e lartë i rregullon, i përmirëson apo i përkeqëson?
Megjithëse ju e dhatë një përgjigje lakonike, në formë shumë figurative dhe
konkrete për çështjen e prerjes së kokave të profesorëve, për ta sqaruar më shumë çështjen:
pozita e pedagogut pas miratimit të këtij projektligji përmirësohet apo bëhet më vulnerabël në
raport me vetë universitetin, në raport me vetë shtetin dhe në raport me vetë studentët?
Çështja tjetër ka të bëjë me kreun që është debatuar më shumë nga rrethet
universitare dhe jo vetëm, por që nuk pati vëmendje shumë të madhe nga ana juaj, që dua ta
ngacmoj, kreun 12, i cili, nëse ne e bashkëngjisim ligjin si fazë të reformës së arsimit të lartë,
kushtëzon kthimin e universiteteve publike në universitete të pavarura publike, pasi raporti
18
përfundimtar, që e kam këtu përpara, përcakton një afat trevjeçar të implementimit të këtij
ligji për të rritur cilësinë e universiteteve, për të vendosur ato standarde që ju i anatemuat
dhe, më pas, për të kaluar në fazën e transformimit të universiteteve publike në universitete
publike të pavarura.
Pyetja e parë, sa e dëmton një shndërrim i tillë universitetin dhe arsimin e lartë në
përgjithësi në Shqipëri?
Pyetja tjetër, duke u nisur nga CV-të tuaja, pasi shumica janë në kontakte me
universitetet perëndimore, a keni hasur një model të tillë në përvojën tuaj akademike dhe të
formimit akademik, universitete publike të pavarura që kanë korrur sukses në rritjen e
cilësisë së mësimdhënies dhe në rritjen e cilësisë së diplomës?
Cili është qëndrimi i forumit, pasi nuk u shpreh shumë qartë? Është totalisht kundër
kreut 12, pra është për ta hequr këtë kre apo është për ta lënë si opsion i zgjedhjes së
universiteteve, pasi në fjalën tuaj e thatë shumë mirë se vendimet për universitetet publike i
marrin bordet me anëtarë të emëruar nga qeveria. Nëse i drejtohemi kreut 12, ai saktëson se
është Bordi i Administrimit ai që vendos transformimin e universitetit me pëlqim të senatit,
me shumicë të thjeshtë, thotë “senati”, bordi është me shumicë të cilësuar. Ky rrezik eventual,
i cili nuk transmetohet nga përfaqësuesit e ministrisë, lihet në heshtje, a do të qëndrojë si i
tillë, si rrezik, apo do ta heqim? Ka zëra dashamirës nga maxhoranca që janë kundër këtij
kreu, por shkojnë deri në miratimin e ligjit pa këtë kre. Nga përvoja ime politike do të
gjykoja që miratimi edhe nga ana e maxhorancës do të vijë bashkë me kreun 12. Unë këtu e
shoh rrezikun më të madh të transformimit të universiteteve, krahas problematikave që ju i
parashtruat.
Në mënyrë më konkrete, cili është qëndrimi juaj në lidhje me kreun 12 dhe me
njohuritë që keni për këto tipe universitetesh?
Unë e kam trajtuar edhe dje në takimin që patëm me rektorin e universitetit. Më
duket se qëllimi final i këtij projektligji është pikërisht kreu 12. Përtej fjalëve të bukura që
janë thënë për mënyrën e financimit, ky kre heq përgjegjësinë e qeverisë ndaj universiteteve,
sepse kërkon të ndërtojë një mënyrë të re financimi, jo nëpërmjet kontributit të buxhetit të
shtetit, të rritjes së tij që është në masën 2,8%, por nëpërmjet sjelljes së parave nga
studentët, nëpërmjet një skeme financimi, e cila është e papërballueshme nga ana sociale dhe
ekonomike për familjet shqiptare, aq më tepër që i bashkëngjitet ajo që ju e trajtuat, kredia
studentore, që nuk është shumë e qartë në projektligj dhe ka pasoja shumë të thella
ekonomike për të rinjtë shqiptarë. Në kuadrin e kësaj, kam pyetje konkluduese që ky
projektligj pasi të ketë fuqi vepruese, të cilën ne si opozitë e dëshirojmë, bota akademike
19
nuk e dëshiron, do të ndikojë në zgjidhjen e problemit të cilësisë në tërësi të mësimdhënies
në universitete dhe të cilësisë së diplomës?
Ju e thatë shumë qartë se ky projektligj nuk ka marrë në konsideratë atë që është
elementi kryesor i një destinacioni diplome në tregun e punës. Do të vazhdojë të prodhojë
diploma që nuk kanë destinacion. Meqenëse në reformë, bashkë me projektligjin synohet që
ne të integrohemi në tregun europian me diploma që njihen në këtë treg, kam një pyetje që
nuk e kam bërë në takimet tjera: duke u nisur nga përvoja juaj e gjatë edhe përtej Shqipërisë,
a do të mundet që edhe pas 10 vjetëve, siç pretendohet në raportin e reformës, një student
shqiptar që pajiset me një diplomë në universitetet shqiptare të gjejë treg pune jashtë
Shqipërisë, në rajon ose përtej tij?
Faleminderit!
Genc Pollo – Po, zoti Fuga.
Artan Fuga -Do të them dy fjalë për të lënë edhe kolegët të flasin.
Zoti Boçi, faleminderit për pyetjet dhe për interesimin tuaj!
Kur kemi ardhur këtu, kemi diskutuar pak për strategjinë e komunikimit me ju, edhe
për kohën, për këndvështrimin tuaj, edhe për atë që ne supozojmë se do t’ju interesonte. Nuk
duam të hyjmë në analiza substanciale sociologjike të gjendjes së universiteteve, sepse
rreziku ynë është që mund të sjellim opinione të pakonfirmuara dhe nuk ndihmojmë dot.
E dyta, sepse mundet që të tjerët kanë pikëpamje të tjera dhe ne nuk duam të
ezaurojmë, të ndërtojmë atë që kritikojmë, të kërkojmë të ndërtojmë ne të vërtetën pozitiviste,
standard që e ka autoriteti dhe vë stampën për të vlerësuar gjithçka, si edhe mund të na
marrë shumë kohë.
Pyetja juaj e parë është: a i rregullon problemet që ka universiteti apo i përkeqëson?
Unë personalisht dhe gjykimet që kemi janë se nuk i përkeqëson, por i lë siç janë. Ato
përkeqësohen vetë, sepse siç thonë neoliberalët, ka një dorë të padukshme që i rregullon
gjërat, ka edhe mendime të financierëve të sotëm nobelistë që thonë se ka edhe një dorë të
padukshme që i çon gjërat për dreq. Ato po nuk u rregulluan, shkojnë vetë për keq. Ky është
koncepti ynë. Këtë nuk dua dhe nuk mund ta trajtojmë në të gjithë gamën, se mund të duhen
studime e libra të tërë.
Vërejtja jonë për projektligjin që në fillim ka qenë: Zotërinj, bëni një studim të
gjendjes! Studimi i gjendjes bëhet me parametra kërkimore, shkencore, siç do të thoshte
kolegu im Kocani, me sondazhe, me të dhëna dhe me statistika.
A kemi ne sot një studim të gjendjes së arsimit të lartë të ndërtuar me një
metodologji shkencore nga pikëpamja sociologjike, psikologjike dhe financiare? Ne nuk e
20
kemi këtë. Si çdo herë tjetër ne funksionojmë me opinione. Unë sot nuk e di dhe e kam
kërkuar prej dy vjetësh me kolegët tanë: cilat janë nevojat tona për mësues të arsimit të
mesëm në 10 vjetët e ardhshëm, që të dimë se ku të orientohemi? Nuk ka të tilla studime.
Nëse na pyesni me të drejtë, ne nuk mund të përgjigjemi, sepse u qëndrojmë besnikë
bindjeve tona, që ose do të sjellim të vërteta shkencore, ose opinione nuk sjellim dot. Kemi
arritur në atë pikë që shtohen studentët e filozofisë, të juridikut dhe të sociologjisë pa fund.
Destinacioni i tyre kryesor është të kthehen në mësues, ndërkohë lëndët e shkencave sociale,
sociologjisë dhe të filozofisë pothuajse hiqen nga arsimi i mesëm. Ku jemi këtu?
Zoti Boçi, ne bëjmë mësim me një masë studentore të deprimuar, që vjen me
koshiencën e të qenit pa punë. Ne ndodhemi përpara auditorësh të papunësh të ardhshëm. E
imagjinoni se në çfarë situate është ky mësim që bëhet në këto kushte? Ju keni të drejtë kur
pyesni, po profesori dhe pedagogu me këtë projektligj ndihet më i fuqishëm apo më i dobët?
Problemi ynë është se ne në kundërshtim me interesat tona, themi se pedagogu i sotëm i
universiteteve publike dhe jopublike është një “perandor”. Nuk duhet të jetë një perandor.
Është ai që bën leksionin, është ai që vlerëson studentin, vlerëson veten e tij në raport me
studentin. Kjo ka krijuar një situatë autiste. Kjo sjell zhvlerësimin e notave dhe të diplomave.
Ne kemi mendime se si mund të rregullohet kjo gjë. Nuk mund të kalojnë 500
studentë në një ditë me një test të vogël përpara një pedagogu që është me kontratë të
përkohshme, sikurse e lejon edhe ky ligj. Nuk është kjo zgjidhja. Kjo prodhon korrupsion, që
na dhemb. Kur ju thashë në fillim se jemi të hapur nëse një zë del nga studentët për një akt
tonin korruptiv, cilido qoftë ai më i vogli, ne duhet të mbyllim çantat, të ikim dhe t’iu
kërkojmë ndjesë. Ne jemi këtu për të akuzuar këtë korrupsion, i cili ushqehet nga ky kuadër
ligjor. Ne nuk duam një pedagog mbret, perandor, të gjithëfuqishëm, autist siç tha zoti
Marku. Çfarë ndodh? Nga njëra anë fuqizohet sipas projektligjit atje ku nuk duhet dhe nuk
korrektohet sistemi i sotëm, sepse kolegët që kanë punuar janë në një këndvështrim pak
vertikal të problemeve. Ju me të drejtë cilësuat hierarkinë tonë. Ne e respektojmë atë shumë.
Ne ju respektojmë ju.
Ju lutem, po ju them se mendimi i forumit nuk është i barabartë me mendimin e
hierarkisë universitare. Nuk duam të hyjmë në diferencat tona. Diferencat janë të natyrshme.
E forcon pedagogun aty ku nuk duhet ta forcojë dhe e bën mbret, që ai nuk ka më asnjë lloj
element kontrolli të vetvetes dhe e humb atë. Nga ana tjetër, e dobëson. Pse e dobëson?
Dobëson profesorin. Ky i fundit nuk ka më asnjë mjedis ku do ta drejtojë punën shkencore të
fakulteteve, që do të përpunojë strategjinë e njësive bazë. Profesori nuk ka më asnjë rol.
Profesori do të ndodhet dhe ndodhet sot në departamente ku shumica, pedagogët, janë me
21
nivel master. Janë ata që në shumicë ngrenë dorën, se kemi njerëz që vijnë nga universitetet
dhe profesorin mund ta nxjerrin në minorancë. Nuk është demokracia universitare demokraci
elektoraliste dhe politike!
Më falni, zoti Ceka, dhe ju të nderuar deputetë, sepse i dini 100 herë më mirë se
unë këto gjëra!
Profesori sot nuk ka më asnjë mundësi të krijojë atë hierarki të dijes që e kanë
universitetet perëndimore.
Do të vij te pyetja juaj, por, ndoshta do t’ju habisë pak. Ne kemi mendimin që një
osmozë, një shkëmbim, një mundësi integrimi i privates dhe i publikes është pozitiv, por
brenda disa kushteve. A ka universitete sot në Europën Perëndimore ku bashkohen kapitale
private dhe publike? Po, ka me një performancë shumë të madhe, por jo që transformohet
universiteti publik me një vendim bordi, ku shumica është e emëruar nga ministrja, ministri
apo cilido qoftë dhe të kthehet në një universitet, që në fakt është një universitet privat, por i
privatizuar në emrin e një burokracie të një lidershipi të emëruar nga pikëpamja politike dhe
burokratike. Kështu nuk ka. Nuk është parimi i gabuar. Mund të ecet në këtë parim. Ne
mendojmë dhe jemi kundër edhe asaj që shpeshherë na akuzon ndonjë operator privat, pse
ne të universitetit publik nuk duam konkurrencën. Ne e pranojmë konkurrencën. Ne jemi,
ndoshta pak mendjemëdhenj. Ne nuk na kap dot në 30 vjetët e ardhshëm asnjë operator
privat në performancën tonë. Nuk është e mundur, jo për shkakun tonë, jo se ne dimë shumë,
por ka një histori mbrapa.
Çfarë ndodh tani? I ftoj zotërinjtë deputetë të krijojnë një ekip dhe të shkojnë të
shikojnë, të bëjnë një kontroll paralel me atë që ka konstatuar ministria dhe do të shikojnë
gjëra të çuditshme. Do të shikojmë që operatorët privatë për të ulur koston e mësimdhënies,
krijojnë grupe shumë të gjëra studentësh, në mënyrë që të paguajnë sa më pak padagogë. E
dini se çfarë do të thotë të krijosh grupe të gjëra të studentëve? Do të thotë të krijosh profile
shumë të gjëra lëndësh, ta çosh lëndën dhe formimin drejt ideologjisë. Në një pjesë shumë të
madhe të dijeve arsimore, konstatimet tona janë lëndë ideologjike, janë lëndë që duhet t’i
bëjnë që në arsimin e mesëm të përgjithshëm. Po ju japim një shembull, kemi Departamentin
e Gazetarisë dhe të Komunikimit. Ju ftoj të vini. Kemi 11 profile. Nga pikëpamja e
rentabilitetit financiar, ne falimentojmë menjëherë. Po pse nuk falimentojmë ne? Kemi
buxhetin publik, kemi këtë të mirë publike që na ndihmon, në mënyrë që të krijojmë profile të
ngushta. Këtu ka studentë që e dinë këtë gjë, kurse po të jemi privatë, gjëja e parë që do të
bënim si administratorë, është që këto profile do t’i hiqnim menjëherë, këto specializime dhe
22
lëndët profesionale. Çfarë do të bënim? Do t’i mblidhnim 100 studentë me një pedagog në një
kurs të përgjithshëm: komunikimi, shoqëria, historia shqiptare dhe kaq.
Ju kërkoj ndjesë!
Mimoza Hafizi – Faleminderit, kolegë universitarë, për prezantimin tuaj!
(Ndërhyrje pa mikrofon.)
Pavarësisht se këtu jemi maxhorancë dhe opozitë, po flasim për një ligj që është
përtej dallimeve politike. Të diskutojmë bashkërisht është pak e vështirë në këtë stad ku
ndodhet projektligji. Jemi në stadin e diskutimeve konkrete për nene konkrete. Po bëjmë
maksimumin edhe si maxhorancë, edhe si opozitë. Besoj që të marrim mendime konkrete për
nenet përkatëse dhe t’i reflektojmë ato në diskutim edhe me Ministrinë e Arsimit, që është
propozuese e këtij projektligji.
Unë u mundova të shënoj vetëm ato kontestimet konkrete që ju kishit për nene të
caktuara, sepse t’i hysh në këtë fazë debatit të përgjithshëm, është një problem pa zgjidhje.
Ne mendojmë se Ministria e Arsimit dhe qeveria shqiptare kanë organizuar një
proces konsulence gjithëpërfshirëse. Ka pasur një energji të jashtëzakonshme që është
shpenzuar qoftë nga shteti, qoftë nga universitetet.
Mendojmë se ky produkt final është produkt i përbashkët edhe i ministrisë, edhe i
universiteteve. Është e vështirë të dallohet se te kush peshon më shumë rezultati, te
përfaqësuesit e ministrisë apo tek ata të universitetit. Ne nuk e zgjidhim sot praktikisht.
Fakti që ju jeni këtu sot dhe po ju dëgjojmë me shumë vëmendje, sigurisht edhe me
idenë që të gjitha çfarë shtrohen në këtë tryezë, të mundet maksimalisht të pasqyrohen në
nenet përkatëse të projektligjit, është një tregues i dashamirësisë dhe i vizionit të
maxhorancës për të pasur një ligj final sa më gjithëpërfshirës dhe me të gjitha objeksionet e
të gjitha grupeve të interesit.
Ju kërkoj ndjesë që nuk do të merrem me diskutime të përgjithshme, por vetëm me
nenet që ju i përmendët konkretisht, ndoshta jo sipas rendit që ju i përmendët.
Për Agjencinë e Akreditimit ju thatë se është një agjenci shtetërore. Ne në
projektligjin që paraqitet në komision kemi pothuajse të njëjtën strukturë të sistemit të
akreditimit dhe të sigurimit të cilësisë siç është themeluar në vitin 1999.
Në këtë projektligj është bërë një avancim pozitiv, sepse vendimi përfundimtar i
akreditimit i është lënë Bordit të Akreditimit që nuk ka qenë në ligjin pararendës. Nga ligji
aktual deri te projektligji që na paraqitet besojmë se kemi një hap pozitiv në drejtim të
sistemit të akreditimit, që ky sistem të jetë sa më i pavarur nga shteti, me aq pavarësi sa
23
mund të ketë. Gjithmonë, çdo agjenci që krijohet, sigurisht që do të emërohet dhe do të
krijohet nga dikush.
Për sa i përket problemit të financimeve publike te privati, ne si maxhorancë jemi të
patundur në deklaratën e Kryeministrit që financimet publike do të shkojnë vetëm tek
operatorët publikë. Jemi duke shqyrtuar me vëmendje nëse ka ndonjë nen të këtij projektligji
që prek këtë deklaratë. Sigurisht, ne do të reagojmë duke ju përmbajtur fort deklaratës
politike dhe pozicionit të maxhorancës që financimet publike të shkojnë vetëm tek
institucionet publike.
Unë mendoj se kjo do të ishte diçka positive, që duhet të kishte edhe përkrahjen e
forumit tuaj.
Për sa u përket financimeve shkencore, në fakt këto të fundit mund të financohen
edhe nëse vijnë nga individë ose grupe shkencore private, ashtu sikurse deklaruat edhe ju, por
jo financime që shkojnë tek institucione, por të shkojnë te grupe shkencore, tek individë ose
grupe që krijohen, por jo tek institucionet që mund të jenë private.
Ju thatë për fshirjen e Këshillit të Profesorëve. Dje ka pasur një propozim, një
sugjerim nga Universiteti i Tiranës dhe ne i kemi shënuar, që në procesin e marrjes së titujve
shkencorë, edhe në procedurat e tjera, të ketë peshë Këshilli i Profesorëve, jo i fakultetit, por
ai i departamentit, pra nukli i profesorëve të departamentit të ketë një peshë në të gjithë
vendimmarrjen e mëpasshme të departamentit edhe për problemin e rëndësishëm të titujve
shkencorë. Ne e kemi marrë shënim dhe do ta diskutojmë dhe me Ministrinë e Arsimit, kur
të diskutohet projektligji nen për nen.
Për sa i përket kthimit, transformimit të institucioneve publike në institucione
publike të pavarura, ju thatë se themeluesi i një institucioni publik të pavarur do të jetë shteti.
Në fakt, këtë diskutim patëm dje edhe me Universitetin e Tiranës. Me aq sa përcakton
kapitulli 12, unë i bëra edhe një skenar rektorit të Universitetit të Tiranës dhe nuk kishte
kundërthënie. Kam përshtypjen se ideja është të jetë një fondacion dhe jo të jetë shteti, sepse
shteti nuk mund të jetë fondacion. Institucionet publike të pavarura themelohen nga
fondacionet. Kjo është te neni 1, kapitulli 12. Këto institucione publike të pavarura
themelohen nga fondacione. Ky fondacion nuk mund të jetë shteti, sepse ky i fundit nuk
është fondacion. Atëherë ideja është se do të themelohet, do të krijohet një fondacion, i cili
ka për qëllim, për shembull, të kthejë Universitetin e Tiranës në një institucion publik të
pavarur dhe pastaj do të jetë bordi i Universitetit të Tiranës që do të vendosë po ose jo, nëse
ky i fundit do të kthehet në institucion publik të pavarur. Do të jetë shteti, Këshilli i
Ministrave që do të japë këtë leje. Pastaj shteti, të drejtën e pronësisë së Universitetit të
24
Tiranës do t’ia kalojë këtij fondacioni. Universiteti i Tiranës do të kthehet në institucion
publik të pavarur, nëse do të merren të gjitha hallkat dhe vendimmarrjet. Desha të
kundërthem atë që deklaruat ju se themeluesi i institucionit publik të pavarur duhet të ishte
shteti. Kjo ishte, me sa lexojmë në nenet e kapitullit 12 të projektligjit.
E fundit, ju kishit disa shembuj dhe kontestuat ligjin në pikëpamjen e lëvizshmërisë
që mund të ketë personeli akademik për të marrë kredite nga një lëndë te kolegu i tij, apo
diçka e tillë. Unë them që ka shumë mundësi që në statutin e universitetit të precizohen
shumë detaje, të cilat mund të krijojnë mundësitë e lëvizshmërisë. Do të jetë në
dashamirësinë e vetë institucionit, i cili harton statutin e vet, duke respektuar ligjin, në favor
edhe të lëvizshmërisë së profesoratit dhe të të gjithë atyre problematikave të tjera që ju i
shtruat në ekspozenë tuaj. Besoj se do të gjejnë zgjidhje në statutet e universiteteve.
Faleminderit!
Artan Fuga - Faleminderit, zonja Hafizi për komentet tuaja!
Nëse ju dëshironi të ndalemi hollësisht nen për nen, disa nene i cituam shumë më
gjerë sesa patët ju mirësinë t’i merrnit, por ne mund të vazhdojmë t’i citojmë nen për nen.
Mendoj se ju e gjykoni ligjin edhe në parim, edhe nen për nen. Është pozicioni juaj
si maxhorancë. Ne nuk na mbetet tjetër veçse të vijmë dhe t’jua paraqesim, por dua të them
vetëm një gjë: argumenti që thoni se edhe sot Agjencia e Akreditimit është emëruar nga
ministria, për ne nuk do të thotë asgjë. Ne nuk njësohemi me ligjin e sotëm. Ne nuk mbrojmë
ligjin e sotëm. Ne kritikojmë ligjin e sotëm. Pse? Për arsye se ai ka sjellë ato rezultate që
mund të sillte. Koha bën të vetën. Duhet t’ju them se ne kemi qenë gjithmonë në dialog. Këtu
ka njerëz që mund ta provojnë këtë gjë, madje edhe në kundërshti me autoritete shtetërore të
këtyre dhjetë vjetëve të fundit. Kemi pozicionin tone, që jo medoemos duhet të mbahet
parasysh, por po ju them këtë gjë: fakti se diçka është e kodifikuar në projektligjin e sotëm,
për ne nuk përbën asnjë argument. Ne nisemi nga një gjë tjetër, që sot bordet që shpërndajnë
grantet publike në vendet më të përparuara, nuk emërohen nga shteti. Kjo është e
rëndësishme, ky është modeli ynë europian. Nëse projektligji i sotëm e bën, ne jemi kundër
tij. Ne, sot, në shumë aspekte jemi kundër ligjit ekzistues. Kjo është një çështje që unë duhet
ta them. Kemi një provë. Çfarë bën një organizim vertikal i këtyre agjencive? Sjell ata
operatorë privatë që Ministria e Arsimit me të drejtë u detyrua t’i mbyllë. Kjo do të thotë që
vertikaliteti nuk e ka mundësinë për të qenë i pagabueshëm në kontrollin e disiplinës dhe të
parametrave të akreditimit. Ai ka treguar se mund të prodhojë informalitet dhe faktorë
negativë. Shumë mirë mund të jetë Këshilli i Profesorëve të Departamentit, mund të jetë
mendimi i rektorit, shumë i nderuar i hierarkisë. Ne nuk identifikohemi me atë mendim. Ne e
25
respektojmë, por nuk është mendimi ynë. Pse? Për arsye se, e para, në një departament, sa
janë profesorë?
E dyta, çfarë ndodh në departamentet e sotme? Ka kompromis, sikurse e dini ju. Ka
mundësi shumë të pakta kritike. Ne, për të mbrojtur një doktoraturë themi se duhen marrë
dy-tre vetë nga jashtë institucionit. Pse? Pikërisht për këtë arsye. Është e pamundur që kjo
oponencë të bëhet. Gjeni një model ku është vetëm Këshilli i Profesorëve të Departamentit.
Ju e njihni shumë mirë eksperiencën franceze, sepse keni dalë nga ai sistem. Ka sisteme
shumë më të komplikuara, ka opozicione që vijnë nga institucione të tjera, nga nivele të tjera,
nga profesorat tjetër dhe kështu me radhë. Nuk mbyllet kritika brenda departamentit edhe
sikur të jenë tre - katër vetë.
Ne nuk kemi këtë mendim. Nën presionin tonë dhe këtu ka njerëz që mund ta
vërtetojnë, kemi kërkuar të vendoset Këshilli i Profesorëve. Na u pranua ky këshill për të
ndarë karrierën profesionale nga ajo shkencore. Po çfarë ndodhi? Nuk e çuam dot atje ku
duhej. Sot ne kemi këshilla të profesorëve në fakultete ku kemi edhe gjeografë, edhe
historianë, edhe filozofë, edhe gazetarë. Ata nuk mund të japin një gjykim. Propozimi ynë
është jo ta prishim Këshillin e Profesorëve, por hajdeni ta profilizojmë atë, ta bëjmë rajonal
për shembull, ta bëjmë mbarëkombëtar, duke krijuar ato profile që duhen. Hajdeni të
krijojmë këshilla të profesorëve ndërdisiplinor! Pse të mos shkojmë më tutje, por të shkojmë
te modeli i rrudhur që nuk e gjejmë asgjëkund dhe e ndiejmë se jemi jo mire?!
Zonja Hafizi, unë e kuptoj atë që thoni ju për marrjen e krediteve. Nuk është fjala
për marrjen e krediteve nga ana e pedagogut, por është nga studenti. E keni nenin, po të doni
jua citoj, aty thuhet se nuk i lejohet studentit të regjistrohet në më shumë se një program
mësimor. Neni 95, pika 3. Ne cituam 15 nene. Po të doni, jua japim me shkrim, që t’i keni
nen për nen.
Pika 3 thotë: “Studenti nuk mund të regjistrohet njëkohësisht më shumë se në një
program studimi”.
E para e punës, çfarë të keqe ka, kur ka eksperienca që lejohet në më shumë?
E dyta, pse të regjistrohet vetëm në program studimi dhe të mos regjistrohet në një
lëndë?
Zonja Hafizi, e dini se, për shembull, në Fakultetin e Historisë, Histori-Filologjisë, e
njëjta lëndë historie bëhet në 7 departamente të ndryshme? Pse? Sepse çdo student
regjistrohet në një program studimi. Mund të bëhet një histori dhe studenti të shkojë të
regjistrohet te lënda, te profesori.
26
Duhet t’ju them një gjë. As në universitetet jopublike, as në ato publike nuk ka
konkurrencë midis profesorëve. Sot bota, ju e dini shumë mirë, ka krijuar brenda të njëjtit
institucion kritere konkurrence midis pedagogëve. Nuk ka kështu. Unë jam profesor. Kam
lëndën time dhe bëj lëndën time. Jo. Pse? Sepse studenti shkon regjistrohet atje ku ai gjykon
se merr më shumë dhe në qoftë se brenda 2 vjetëve Artani apo iksi tjetër nuk ka më studentë
brenda kritereve të cilësisë që i kërkohet normalisht, ai do të thotë: unë nuk jam në gjendje ta
bëj punën time. Dhe këto praktika, këto mekanizma janë. Pse nuk i marrim? Pse qëndrojmë
akoma në një koncept të shkollës sovjetike, të një shkolle kazermë të ndarë në fakultete, në
departamente, ku pedagogu nuk bën asnjë lloj përpjekje për të shkuar përpara?
Titullin e profesorit e ka marrë për gjithë jetën. Lëndën e ka marrë për gjithë jetën.
Rrogën e ka të garantuar ashtu, në mënyrë mizerabël siç është, për gjithë jetën. Nuk është në
gjendje të botojë një libër, se po të botojë një libër, duhet ta paguajë me lekët e ushqimit të
fëmijëve të tij, sepse nuk e subvencionon kush. Dhe po e subvencionoi, studentët nuk i
respektojnë të drejtën e autorit, sepse librat të gjithë fotokopjohen. Dhe ne të drejtën e autorit
si pedagog nuk e kemi. Në qoftë se gjeni një pedagog që subvencionon dot me shitjen e
librave të tij atë punë që ai bën, atëherë po. Sot nuk respektohet. Çfarë bën ky pedagog? Këtij
pedagogu i lejohen të bëjë 3 gjëra, për mua. Të bllokojë sistemin arsimor dhe të detyrojë
studentët të përdorin vetëm librat e tij. Dhe unë këtë sjellje që e konsideroj të dëmshme e
konsideroj ekonomikisht racionale. Çfarë do të bëjë? Nuk ka çfarë të bëjë tjetër.
E dyta, do të bëjë korrupsion.
E treta, do të jetë i paaftë, sepse sistemi kështu e prodhon. Projektligji e vazhdon
këtë sistem dhe ne nuk mund të pajtohemi dhe nuk pajtohemi me këtë.
Faleminderit!
Mimoza Hafizi – Ne po hyjmë në dialog shumë profesional, por dua të insistoj
prapë në atë që kreativiteti dhe vizioni i universiteteve lë shumë liri nëpërmjet statutit dhe
rregulloreve të brendshme, që të gjitha ato që ju kërkoni mund të realizohen. Për shembull,
një student regjistrohet në një program studimi, por është kreativiteti i departamentit që në
këtë program studimi ato lëndët mos t’i ketë të ngurta, por t’i ketë fleksibël. Pra, do të thotë
që 10 kredite mund t’i merrni, nuk e di, te materializmi apo te idealizmi për shembull. Ose
tek unë, në fizikë. 10 kredite mund t’i marrë te fizika bërthamore, mund t’i marrë te fizika
molekulare, mund t’i marrë tek fizika teorike. Ky është kreativiteti i departamentit që brenda
një programi studimi, t’i lejojë studentit që të jetë fleksibël në kushtet e tij. Dhe këtë ligji nuk
e pengon.
Genc Pollo – Po, zoti Tafaj.
27
Myqerem Tafaj – Faleminderit, kolegë të nderuar të forumit për analizën
jashtëzakonisht profesionale dhe neutrale që i keni bërë draftit! Natyrisht, ndoshta forumi juaj
nuk është forumi me të cilin mund të diskutohen çështjet e modelit financiar, edhe pse ju e
trajtuat mjaft qartë çështjen e kredisë studentore; se nuk është kreu i 12-të që përbën
problemin i cili po të fillojë të hyjë në fuqi, hyn pas 3 vjetësh në fuqi, por është në fakt kredia
studentore që ndryshon modelin. Kredia studentore do të thotë sipas nenit që sqaron
agjencinë dhe neni tjetër, 116 ose 112, thotë qartë që shteti hyn garant për kredinë studentore,
çka do të thotë se një pjesë e buxhetit të shtetit do të shkojë, do të bëhet garanci për bankat,
në mënyrë që të japin një kredi për studentët në kushte lehtësuese. Sepse sot ka studentë në
Shqipëri që marrin kredi, por i marrin me interesa shumë të larta, çka është e
papërballueshme. Dhe trajtimi juaj ishte jashtëzakonisht i qartë. Pra, këtu fillon problemi.
Fillon problemi me kredinë studentore. Ne patëm diskutime me studentët dje dhe nuk është
diskutuar ky problem me studentët që i prek direkt ata dhe familjet, sepse hyrja në fuqi e
kredisë studentore nënkupton rritje të tarifave të studimeve në universitet.
Por unë do të dëshiroja shumë që me ju të diskutoj një çështje më përmbajtësore,
meqenëse ju jeni forumi përfaqësues i profesoratit të universiteteve. Në gjithë trajtimin tuaj
dhe parashtrimin më bëri përshtypje vëmendja e veçantë që i keni kushtuar raportit midis
burokracisë dhe profesoratit. Në fakt, ligji forcon burokracinë dhe nënvleftëson profesoratin.
Dhe ju trajtuat mjaft qartë disa aspekte, ku duket shumë qartë një dobësim i rolit jo vetëm të
profesorit, profesorëve, por dhe të organeve kolegjiale akademike.
Është e vërtetë që në Shqipëri është implementuar këshilli i administrimit dhe
këshilli i administrimit në formën që është, është krejtësisht joefektiv, jo eficient dhe nuk ka
sjellë ndonjë gjë. Përshtypja ime është se ajo çfarë i duhet vendit është fuqizimi i organeve
kolegjiale akademike. Pyetja ime për ju është: Si e shihni ju raportin midis burokracisë së
shprehur në formën më të koncentruar me borde që janë kështu siç përshkruhen bordet në
këtë ligj? Në të gjitha nivelet janë borde që nuk mund të ngjallin absolutisht asnjë lloj besimi,
që mund të jenë përgjegjës për mbikëqyrjen në universitet, se në fakt janë borde mbikëqyrëse.
Këtë e kemi diskutuar në komision dhe me aktorë të tjerë, me grupe të tjera interesi. E thatë
dhe ju, borde të tilla kërkojnë personalitete vërtet të shquara, krejtësisht jashtë konfliktit të
interesit në shtetin dhe në institucionet ku shkojnë. Natyrisht, vendet e tjera i kanë
implementuar bordet, duke marrë personalitete nga vende fqinje, pra të huaja, në përbërje të
bordeve. Nëse një bord do të marrë vendimin përfundimtar për të transformuar një institucion
nga universitet shtetëror në universitet të pavarur publik me 2/3-at e votive, siç thotë ligji dhe
të ketë këtë përbërje, kjo do të ishte natyrisht e paimagjinueshme dhe nuk mund ta bëjë kurrë.
28
Çështja tjetër është çështja e organizimit të brendshëm të jetës akademike
universitare. Ne kemi 10 vjet përvojë në implementimin e Bolonjës, kemi arritje dhe
dështime. Këtë e ka pasur çdo vend që ka implementuar Bolonjën. Këtu u diskutua çështja e
fleksibilitetit dhe mundësisë së studentëve për të marrë një profil të dytë, gjatë kohës së
studimeve përmes lëndëve me zgjedhje. Po ka plot çështje të tjera. Dhe ne po hyjmë te roli
direkt i profesorit. Në kuptimin klasik një profesor merr titullin nga fakulteti ku jep mësim
dhe që nga ky moment ka një detyrim, ka dhe një betim akademik, siç është betimi i
Hipokratit për mjekët. Ka dhe një betim për profesorët që duhet të mbrojnë fytyrën e
fakultetit. Në rast se, ne nuk u besojmë profesorëve që të mbrojnë fytyrën e fakultetit, kujt
tjetër duhet t’ia besojmë?
Këshilli i profesorëve hiqet me një të rënë të lapsit. Habitem, e kam diskutuar me
kolegët, profesorët e universiteteve që kanë qenë hartues të ligjit se si mund të shkohet këtu.
Ne kemi nevojë për një ekspertizë akademike të përgjegjshme për jetën e fakultetit, për të
gjitha aspektet e saj, kurrikula, promovimet e kështu me radhë. Kështu që siç e kuptova unë,
në parashtrimin tuaj ju jeni për ta mbajtur këshillin e profesorëve dhe, ndoshta, për ta
modifikuar përbërjen e tij ose për ta orientuar në rastet kur fakultetet janë shumë të mëdha.
Por në 80% të fakulteteve në Shqipëri të universiteteve shtetërore, këshillat e profesorëve nuk
kanë as 7 profesorë. Nuk e bëjnë dot. Pra, realiteti i Universitetit të Tiranës dhe të disa
universiteteve të Tiranës është shumë larg, në krahasim me atë të universiteteve të tjera, për
nga numri i profesorëve të promovuar me titullin profesor.
Në këtë këndvështrim unë kisha një pyetje që e kemi diskutuar dhe dje me
përfaqësues të universitetit të Tiranës. Në ç’masë arrin ligji të balancojë votën me
konkurrencën mbi bazën e meritës? Do të doja shumë këtë vlerësim tuajin. Unë kam
përshtypjen që ligji nuk ka asnjë hapësirë për të konkurruar me meritë. Në këtë sistem
arsimor mund të konkurrosh vetëm me votë. Natyrisht, mendimi i forumit tuaj do të ishte
jashtëzakonisht ndihmës për ne. Dhe për ta konkretizuar këtë, ligji krijon një ekuivok.
Departamenti mund të krijojë grupe mësimore kërkimore. Departamenti është një strukturë e
cila në Shqipëri akoma nuk është konsoliduar. Dhe në forumin tuaj ka personalitete që janë
përgjegjës departamenti. Pyetja ime është: A është e nevojshme të ngremë strukturën e
titullarit të grupit mësimor-kërkimor, i cili duhet të bëhet garant për vlerësimin? E para për
kurrikulën që propozon në lëndët e ngjashme që ofron për asistentët që ai kërkon të marrë dhe
rolin e tij në rekrutim për shkëmbimin internacional. Se sot nuk është problemi se të rinjtë
shqiptarë nuk njohin gjuhët. Nuk është problemi se nuk janë të aftë të hyjnë në komunikim
me botën. Ne kemi asistentë ekselentë në universitetet tona. Problemi është se nuk ka
29
profesor që i mbështesin dhe nuk kanë interes, sepse titullin e kanë marrë dhe nuk kanë më
interes. A do të ishte titullari i grupit mësimor-kërkimor ose ta quajmë profesura, në qoftë se
kjo nuk tingëllon keq, e bazuar në konkurrim mbi bazën e meritës dhe jo në votë edhe me
pjesëmarrje të profesorëve të huaj në rekrutim dhe kjo nuk është utopike, një element bazë i
cili garanton cilësinë e kurrikulës, cilësinë e mësimdhënies, cilësinë e kërkimit shkencor,
promovimin e personelit, nëse ky njeri do të vlerësohej çdo 4 vjet ose çdo 5 vjet dhe e ka
titullin profesor, por nuk e ka vendin e profesurës? Për këtë unë do të doja shumë të njihja
dhe mendimin tuaj.
Faleminderit!
Genc Pollo – Po, zoti Dervishi.
Zydi Dervishi – Unë punoj prej 33 vjetësh në Universitetin e Tiranës. Unë kam
filluar punën atje dhe aktualisht aty vazhdoj të punoj. Merrem me sociologjinë e shkencës
dhe kam bërë analiza krahasimore për hierarkinë e shkencës. Me keqardhje them se statusi i
profesorit sot është më i ulëti në të gjithë historinë e shtetit Shqiptar, duke filluar që nga viti
1940. Ka funksionuar një institut shkencash në vitet `40-`44, ku stafi dhe punonjësit kanë
qenë shumë të ngritur në atë kohë. Ta shikojmë dhe nga niveli i pagave e trajtimeve etj. Edhe
në kohën e monizmit ka shumë paradokse; historia dhe statusi i profesorit ka qenë më i
ngritur. Sigurisht kanë qenë një pjesë profesorësh shumë të nderuar, shumë te respektuar.
Kanë qenë profesorët tanë, për të cilët ne kemi dhe sot shumë respekt.
Sot statusi i profesorit është më i ulëti i mundshëm nga pikëpamja psikologjike, nga
pikëpamja ekonomike, nga pikëpamja e respektit etj. Kanë ndikuar shumë faktorë, nuk janë
vetëm ato politikë. Unë mendoj se hapi i parë është që profesori të jetë profesor. Unë nuk
kuptoj që një profesor bëhet profesor dhe pastaj ai braktis shkencën. Unë mendoj që duhet të
ketë një ritestim të titujve çdo 4, 5 ose 7 vjet, por duhet të ketë ritestim të titujve. Titujt mund
të hiqen, edhe ata të profesorëve. Bota ka disa përvoja të kësaj natyre. Unë jam pro që
profesorët në Shqipëri të ritestohen dhe pastaj ai zbret në titull automatikisht. Kur plotëson
kuotën e botimeve shkencore, e rimerr përsëri titullin.
Kjo gjë duhet bërë, sepse për mua nuk ka kuptim që ka shumë njerëz të cilët kanë
marrë titullin profesor para 15-20 vjetësh, merren me aktivitet tregtar dhe nuk merren fare me
fushën. Dhe këto janë si frymët e vdekura të Gogolit në radhët tonë, figurojnë nëpër lista dhe
na krijojnë probleme dhe neve, na krijojnë shqetësime dhe neve, merren me aktivitete të tjera.
E para.
E dyta, unë mendoj se statusi i profesorit nga pikëpamja ekonomike është më i ulëti
në të gjithë Europën. Kjo edhe në krahasim me profesorin në Maqedoni, në Malin e Zi, edhe
30
në Kosovë. Po përmend këto shtete që janë shtete më pak të konsoliduara se shteti shqiptar.
Natyrisht, ne nuk kërkojmë të kemi pagë të krahasuar me pagën e profesorit gjerman, por
duhet vënë një raport i caktuar në hierarkinë e pagave. Paga e profesorit, e profesoratit të
hierarkizuar, duhet të jetë e krahasueshme në koeficient me vendet e Perëndimit me pagën e
ministrit, me pagën e Kryeministrit, me pagën në shtet për profesorët. Ne i kemi shumë të
shproporcionuara këto gjëra, edhe në pagë, edhe në pensione.
Pra, ne kërkojmë që puna të kërkohet. Profesorët të jenë të angazhuar në kërkim
shkencor dhe të mos merren me punë të tjera. Por edhe respekti duhet bërë në të gjitha
aspektet, si në atë ekonomik, me status dhe me radhë. Natyrisht, çështja e funksionimit të
këshillave të profesorëve ka pasur anë pozitive dhe negative. Qe një hap përpara. Me
keqardhje them që tani në Universitetin e Tiranës ka ikur fryma e hierarkisë. Ky ligj
fatkeqësisht nuk krijon frymë hierarkie. Unë kam qenë në Universitetin e Tiranës, kam qenë
student kur kanë qenë profesorë shumë të nderuar, si Çabej, Pollo, Buda. Këta ishin profesorë
shumë të nderuar dhe ne i kemi respektuar shumë dhe kemi bërë mirë që i kemi respektuar,
sepse e meritonin. Ndoshta ata ishin profesorë të cilët do t’i kishin për nder universitetet e
botës dhe Harvardi. Por duhet ruajtur fryma e idealizmit në shkencë. Dhe në universitete
fatkeqësisht ka një baticë materializmi vulgar. Natyrisht, mund të thuhet që ka pedagogë të
cilët janë të korruptuar. Ata na turpërojnë ne, në rradhë të pare, dhe shteti duhet të veprojë me
dorë të hekurt. Unë nuk mund të mendoj se duhet të ketë në universitetet e Tiranës dhe në çdo
universitet publik të Shqipërisë dhe privat persona që korruptohen, që marrin para qoftë dhe 5
mijë lekë të vjetra nga një student. Për këtë duhet ashpërsuar ligji, duhet të ketë dënim penal,
jo vetëm heqje nga puna. Unë mendoj se ne duhet të ecim me dy linja: universitete publike
dhe private. Ato kalime nga njëri status te tjetri unë mendoj se janë shumë të parakohshme
dhe do të krijojnë shumë probleme në Shqipëri. Konkurrencën e ndershme ndërmjet
universiteteve publike dhe private unë e shikoj si një burim të zhvillimit të mendimit
shkencor në Shqipëri, jo pleksjen e tyre. Se pleksja e tyre do të krijojë perversitete. Unë e vë
re këtë gjë.
Faleminderit!
Genc Pollo – Po.
Mark Marku - Unë do të them vetëm 2 fjalë për raportin mes burokracisë dhe
profesoratit. Praktikisht ligji në të gjitha parametrat e tij është një ligj për administrimin e
universitetit dhe theksin e vë pikërisht te strukturat administrative. Ndërkohë, nuk ka asnjë
zgjidhje për të përmirësuar statusin e profesorit, rolin e tij, madje dhe për ta rishikuar rolin e
profesorëve dhe ajo që tha Fuga, që ne i njohim shumë mirë problemet në universitet dhe
31
duam që të zgjidhen, mendojmë se ky është një shans i mire, meqenëse po bëhet një
projektligj që të zgjidhen këto probleme që ka. Pra, praktikisht propozohet një formulë
administrimi, e cila dëmton statusin e profesorit, sepse e pengon profesorin, se cila është
arsyeja e ekzistencës së profesorit, sepse mendon në mënyrë të lire, pavarësisht nga strukturat
institucionale që mund të jenë të interesuara në faza dhe momente të caktuara, që ta kufizojnë
mendimin e lirë apo kërkimin shkencor. Unë mendoj se thelbi i profesorit është pikërisht ky,
se mendon dhe prodhon në mënyrë të lirë. Pikërisht duke vendosur një strukturë
administrative në themel të universitetit, automatikisht dëmtohet dhe roli i profesorit si një
instancë brenda universitetit, që ushtron një kërkim shkencor të lirë.
E dyta, ka një lloj abuzimi me njollosjen e profesorëve që vërtet ia kanë bërë
profesionit të tyre nëpërmjet korrupsionit, por dhe nëpërmjet paaftësisë së tyre. Kemi vënë re,
konstatuar dhe në ligjërimin politik, ka një tendencë për përgjithësim. Meqenëse 10
profesorë, 2 departamente apo 5 fakultete kanë korrupsion të zgjeruar, gjithë pedagogët dhe
të gjitha departamentet në të gjitha universitetet janë të tilla. Mendoj se kjo është gjëja më e
padrejtë, që do të thotë ta legjitimosh korrupsionin dhe t’u bësh një nder të korruptuarve. Pra,
në qoftë se ata që janë të pakorruptuar, barazohen me të korruptuarit do të thotë që t’u japësh
legjitimitet të korruptuarve. Sepse ata që nuk korruptohen, thjesht për etikë dhe për moral nuk
korruptohen, nuk është se nuk kanë nevoja ekonomike.
E treta, ideja që burokracia, vendosja e profesorëve nën kontrollin e burokratëve e
zhduk korrupsionin. Qoftë në vende të pakorruptuara, qoftë në vende të korruptuara, qoftë në
vende gjysmë të korruptuara, struktura më e korruptuar është burokracia. Pra, nuk ka asnjë
strukturë tjetër më të korruptuar. Problemi kryesor i korrupsionit është problem mentaliteti
dhe problem i korruptimit të strukturave burokratike. Pra, nuk mund të pretendohet që
struktura burokratike na luftoka ne korrupsionin. Unë mendoj që sa më shumë struktura
burokratike dhe sa më pak autonomi dhe pavarësi të kenë universitetet, aq më të korruptuara
do të jenë. Kjo është formulë shumë e thjeshtë. Zgjidhja ndaj korrupsionit është aty ku ka më
tepër ekonomi liberale, aty ku ka më shumë alternativa, aty ku ka më pak kontroll shteti, aty
ka më pak korrupsion. Kështu që në këtë kuptim unë mendoj që përpjekja për ta vendosur
burokracinë mbi profesoratin jo vetëm që nuk do të bëjë atë që thuhet, luftën ndaj
korrupsionit, por do ta thellojë atë dhe do t’i bëjë profesorët jo profesorë, ndërkohë që të
korruptuarit do të jenë po të korruptuar. Unë mendoj që kjo është formula.
Artan Fuga – Dua të jap një shembull në vazhdim të asaj që thotë zoti Tafaj. Është
një profesor i cili bën një kërkim shkencor. Dhe në qoftë se ky kërkim shkencor do të ishte i
dobishëm, ai do të ishte i dobishëm, ndër të tjera, dhe në qoftë se kundërshtonte një sistem
32
vlerash të vendosura me synimin pozitiv për t’i çuar përpara. Supozojmë se ky profesor në
këtë grupin e kërkimit ka një mendim të kundërt me atë që ka qeveria, cilado qoftë ajo, dhe
këtij profesori do të shkojë t’i matet cilësi e punës. Do t’i matet nga agjencia e vlerësimit të
cilësisë së punës shkencore, kryetari i të cilit emërohet nga Kryeministri dhe nga ministri.
Çfarë do të thotë ai? Do të thotë që po, cilësia e punës e këtij profesori që kundërshton
politikat ekonomike financiare, arsimore etj., është e mire. Atëherë, cila është politika ime?
Duhet të jetë politika ime e keqe.
Mua më ka ndodhur një rast. Kam kundërshtuar drejtues të Ministrisë së Arsimit për
projektligjin me shumë edukatë dhe me bindjen naive se do të diskutojmë. Jam quajtur i
çmendur. Dhe është tipike. Ne në sociologji dhe në politikë e dimë shumë mirë: fundi i
profilit të kundërshtarit është i alienuar psikik. Atëherë ku do ta kem unë këtë besim, kur kam
25 vjet që e di se në qoftë se do të shkohet në këtë drejtim, do të ketë një presion politik? Që
po përmirësova 21% të krediteve të një programi mësimor duhet të kalojë hallkën e bordit të
administrimit, e bordit të njësisë themelore, e përgjegjësit të njësisë themelore, e rektoratit, e
senatit, e agjencisë së akreditimit, e agjencisë së cilësisë? Ndoshta pastaj në fund të marrë
firmën e ministrit, të kalojë në 8 njësi, hallka të ndryshme për të ndërruar 21% të krediteve!
Nuk bëhet kjo, por çfarë do të bëhet? Më mirë jam kështu, jam në stanjacion si profesor, mos
të bëjë asnjë ndryshim. Tregu ndryshon. Mua më duhen ndryshimet edhe nën 20%, që t’i
prezantoj 6 muaj përpara fillimit të vitit akademik, çka do të thotë se për një ndryshim që ma
kërkon tregu, brenda një semestri, të mos jem në gjendje të bëj asgjë të tillë dhe fleksibël.
Ky është një problem shumë i madh për zonjën Hafizi. E kuptoj dëshirën dhe
vullnetin e saj për të qenë konkrete. Kur thuhet kandidati për fitimin e titullit profesor, neni
60 ia kalon dosjen dekanit i cili e çon në komisionin e përhershëm të promovimit të personelit
akademik, që mund të jetë me 5 veta. Mendoni që 200 profile të kërkimit shkencor në një
universitet të madh mund të përballohen nga këta 5 veta. Çfarë do të diskutojnë këta 5 veta?
Nga dekani do të shkojë te 5 veta që nuk marrin vesh fare në fushën time. Kjo është ta
shkatërrosh shkencën, profesorin, ta bësh profesorin një servil, që duhet t’i nënshtrohet kokë
e këmbë burokracisë shtetërore dhe universitare, zoti Tafaj. Ne sot kemi profesorë të lirë,
profesorë ndoshta pjesërisht të korruptuar, mundet për ato arsye që thamë, me të cilët ne
distancohemi tërësisht, por kemi profesorë të lirë. Pse? Sepse profesori ka një status që
askush nuk i bën dot asgjë brenda strukturave universitare. Në momentin kur dekani është ai
që më çon te 5 veta të cilët nuk do të më gjykojnë mbi bazën e profesionit tim, por ndikojnë
mbi gjykime të tjera, atëherë çfarë do të bëjmë? Çfarë do të bëj kur grupi im mësimor, në
qoftë se bën një ndryshim 21%, duhet të shkojë te ministri i Arsimit? Unë do të bëhem servil,
33
konformist. Dhe unë po ju them se ne çdo vit ndryshojmë programet mësimore. Unë
asnjëherë nuk i kam ndryshuar më shumë se 19%. Pse? Se po ta çoj 21%, ka marrë fund. Dhe
një ndryshim që duhet ta bëj brenda 6 muajve, më janë dashur ta bëj në 5 vjet, që do të thotë
se ngela mbrapa 5 vjet, zonja Hafizi. Dhe neve na dhemb të gjithëve këtu. Ne nuk mundemi
ta durojmë dot këtë gjë.
Ka dhe një gjë, zonja Hafizi. Si ju, si të gjithë kolegët këtu, vijnë nga universitete
perëndimore, kanë shkëmbime me universitetet perëndimore. Si është e mundur që një koleg
i moshave relativisht të mesme, kur shkon dhe shkëmben me botën perëndimore, të
administrojë ndryshe dhe të vijë në Shqipëri të ndihet i frustruar nga burokracia e tij që e
shtyp? Burokracia të shtyp.
Genc Pollo – Po.
Myqerem Tafaj – Ne jemi relatorë dhe duam të ndërhyjmë në atë moment. Prandaj
ju keni dhe përvojën si përgjegjës departamenti. Unë kam përshtypjen, përjashtuar ndoshta
disa departamente, që sot departamentet e pastrukturuara ngjajnë me këshillin e mësuesve, ku
secili ka një lëndë, një çantë në dorë, shkon, jep mësimin dhe ikën. Ju folët për 21%-shin. Në
fakt shkolla 9-vjeçare në Shqipëri ka të drejtë 10% të kurrikulës ta vendosë vetë. Janë lëndët
kurrikulare që kanë të bëjnë me rajonin ku gjendet shkolla. Kështu që kjo puna e 20%-shit
është, sigurisht. Por interesi im është ky, që unë e shpreha dhe e shpreh përsëri. Kam
përshtypjen se me këtë organizim që ka departamenti i pastrukturuar, në profesura, ose t’i
quajmë ish-katedra në qoftë se nuk na pëlqejnë grupe, ku titullarët nuk konkurrojnë me njëri-
tjetrin për ta zënë atë vend, pavarësisht se kanë të njëjtin titull apo gradë shkencore, nuk na
premton gjë. Mendoni ju se ne në ligj duhet t’i kushtojmë vëmendje pikërisht kësaj pike, për
ta strukturuar departamentin në grupe mësimore kërkimore ose profesura, ejani kthehemi
edhe te termi katedër ose seksione, si të doni, por ne kemi pasur një përvojë me shërbimet,
titullarët konkurrojnë për atë vend pune me një konkurs të hapur dhe vlerësohen çdo katër ose
pesë vjet. Natyrisht që këta marrin pastaj edhe kompetenca dhe në këtë formë nëse
departamenti strukturohet, ka edhe një këshill të departamentit ku janë edhe titullarët e
grupeve, sepse ju jeni profesor i filozofisë, por nëse ju nuk jeni përgjegjësi i departamentit
ose i shkencave të komunikimit, asistenti juaj është një asistent departamenti, pra nuk është
asistent i profesorit dhe kjo është alfa në një hierarki akademike. Ai quhet asistent sepse
udhëhiqet nga një profesor. Edhe kur ka mbaruar doktoraturën, ai ende nuk është me
përkufizimin klasik akademik i lire, për të bërë projekte kërkimore vetë. Vetëm në shkallën
tjetër kur rehabilitohet, e fiton një gjë të tillë. Këtu asistenti ditën e parë i thotë profesorit:
“Nuk dua t’ia di për ty” dhe kolegu Dervishi përmendi raste, emra, por kështu ka qenë
34
hierarkia. Kjo hierarki ka ekzistuar në Shqipëri, por duket se është prishur dhe na sugjeroni se
si mund ta rregullojmë.
(Diskutime pa mikrofon)
Alfred Peza – Faleminderit zoti Kryetar!
Faleminderit profesorëve të nderuar, që për hir të së vërtetës e kanë ngritur goxha
nivelin e debatit, jo vetëm në komision, por në përgjithësi në procesin e përgatitjes, debatimit
dhe hartimit të projektligjit “Për arsimin e lartë në Republikën e Shqipërisë”, çka na bën mirë
të gjithëve. Më vjen mirë që si komision kemi qenë dhe do të jemi të hapur për dëgjesën e të
gjithë palëve, sidomos për minorancat kritike. Nga ana tjetër, mirë që nuk janë mediat dhe
përfitoj edhe nga miqësia me një pjesë të madhe të profesorëve dhe kur të zbardhet
procesverbali do të kuptojmë, që është folur më shumë për profesorët se për studentët. Nuk e
vë kurrë në dyshim përgjegjësinë dhe shqetësimin tuaj të lartë për projektligjin, por dikush
mund ta marrë si një shqetësim personal dhe jo si një shqetësim në tërësinë e vet për
projekligjin dhe për studentin.
Për sa i përket qëndrimit tuaj sot për ligjin dhe projektligjin, dhe duke qenë se jeni
grupi më profesional dhe më kritik për projektligjin, e marr si kompliment faktin kur thatë:
“Ky ligj nuk e përkeqëson situatën në universitete”, çka mendoj që do e bënte komplimentin
edhe më të madh, nëse të gjitha kritikat tuaja në vijimësi sot, por edhe derisa ligji të marrë
formën e tij përfundimtar, pas miratimit dhe daljes në fletoren zyrtare, të shoqëroheshin me
shkrim të vërejtjeve konkrete të të gjithë qëndrimeve tuaja në nenet përkatëse, si konkretisht
ju nga pikëpamja e teknikës legjislative në frymën e ligjit do të donit dhe do të mendonit se
ajo e përmirësonte këtë gjë.
Kam një pyetje në përmbyllje të këtij parashtrimi. Universiteti publik i Tiranës, por
edhe universitete të tjera publike në të gjithë Shqipërinë kanë pasur përfaqësuesit e tyre në
Komisionin për Reformën në Arsimin e Lartë, i cili prej një viti a më shumë ka punuar për
këtë gjë. A i njihni dhe a ju kanë përfaqësuar siç duhet në këtë komision përfaqësuesit e
universiteteve publike përfshirë edhe Universitetin e Tiranës?
Faleminderit!
Artan Fuga - Ju faleminderit! Zoti Pollo, mundem?
Para se t’u lë fjalën kolegëve, kam vetëm një përgjigje për zotin Peza. Ju falënderoj
shumë zoti Peza, për të gjitha komentet që bëtë!
Sa për ta saktësuar, kur unë thashë që nuk e përkeqëson, evitova të bëja një sharje
për projektligjin, por nuk ishte kompliment. Siç thashë, është lënë në një gjendje të keqe, e
35
cila do të përkeqësohet vetvetiu në momentin kur ligji nuk e përballon. Sharje nuk është, por
edhe kompliment nuk është.
Ka një pyetje shumë interesante procedurale, që mua më takon ta përballoj vetë,
para se të lë kolegët e mi të flasin.
Lidhur me punën e komisionit të ekspertëve, ne nuk donim ta trajtonim këtë çështje
dhe nuk donim ta çonim këtë çështje, por në momentin që ju bëni pyetjen, unë justifikohem
dhe do them se zoti Peza ma bëri dhe unë nuk kisha se si të mos përgjigjesha.
Zoti Peza, faleminderit për pyetjen sepse ata janë kolegët tanë dhe nderi i një
profesori kudo qoftë është gjëja më e shtrenjtë, siç tha kolegu Dervishi, në një konceptim
idealist. Këtu jemi pa median dhe mund të them se ne konsiderojmë se ata nuk e kanë statusin
“ekspert”.
Statusi i ekspertit është status i pavarur, që vjen nga agjencitë e pavarura. Fatkeqësia
jonë është se ne në vendin tonë nuk kemi agjenci të pavarura me ekspertë të pavarur, por
qeveria ka të drejtë të thërrasë në konsulentë ose t’ia besojë një ekipi, që dëshiron në të
drejtën e vet dhe këta quhen ekspertë të ftuar nga qeveria në formë nominale, por nuk
përfaqësojnë Universitetin e Tiranës, nuk na përfaqësojnë ne; përfaqësojnë vetëm veten e
tyre. Pse përfaqësojnë vetëm veten e tyre? Këtu ka deklarata publike, që e tregojnë këtë gjë
dhe aq më shumë kur ka këshilla profesorësh, që kanë mendime krejt të kundërta me
mendimin e një eksperti, që ka dalë nga ai fakultet, që identifikohet me atë këshill
profesorësh. Pra, ata nuk na përfaqësojnë ne, ata përfaqësojnë veten e tyre me kompetencën e
tyre, me të drejtën e tyre për të bërë atë që ata ndiejnë, por nuk ka përfaqësim legjitim të
strukturave universitare. Kjo është njëra anë.
Së dyti, mendimi ynë, i kolegëve dhe i gjithë forumit, dhe i këtyre 300 vetave që
janë shprehur këtu me ne dhe që kanë qenë aktivë në rrjetet tona deri tani, dijeni se është një
masë shumë më e madhe sesa aq, pra këta mendojnë se brenda atij komisioni ekspertësh ka
konflikte të rënda interesi. Pse ka konflikte interesi? Sepse aty ka pronarë universitetesh
private, ka rektorë universitetesh private, të cilët janë shumë të nderuar, janë krejtësisht në të
drejtën e tyre, por ka konflikt interesi, kur ata bëjnë rregulloren e universiteteve publike. Nuk
mundet që një operator privat të jetë pjesë e një komisioni, i cili të krijojë kuadër normativ
për konkurrentin e vet në treg. Këtë nuk ka të drejtë publike që ta pranojë, sepse është në
kundërshtim dhe është konflikt i pastër interesi.
Unë thashë një gjë, por më duket se nuk ishte zoti Peza në ato momente ose ishit dhe
kërkoj ndjesë. Po gjetët një pedagog në universitetet publike që të jetë shprehur në media pro
projektligjit, do të jetë shumë i radhë. Çfarë ndodh? Bëni sikur jeni një specialist i
36
komunikimit, i medias masive, ejani dhe të bëjmë një monitorim të medias nga ana e
përmbajtjes dhe do të shikojmë që të gjithë aktorët që shprehen ndaj projektligjit kanë dy
karakteristika: ose paguhen nga operatorë privatë, dhe është e drejtë e tyre, ose botohen nga
media private, që financohen nga universitetet publike. Dijeni këtë gjë dhe ne jemi gati ta
themi ku të doni. Universitetet dhe operatorët privatë kanë organizuar fushata elektorale, kanë
media gjeneraliste me kahe politike, kanë media të cilat bëjnë presion ndaj qeverisë dhe ndaj
grupeve politike të caktuara, ka lobingje shumë të forta në këtë drejtim. Dijeni se origjina e
këtij projektligji vjen nga një institucion privat dhe ne e vërtetojmë këtë. Dijeni se edhe këta
njerëz, këta ekspertë që kanë punuar me këtë grup, janë paguar nga operatorë privatë.
Alfred Peza - Më falni për ndërhyrjen! Si do t’i ishit përgjigjur pyetjes: Nëse ju do
të ishit pjesë e këtij komisioni të ekspertëve, do të kishit këto vërejtje që keni sot?
Artan Fuga – Zoti Peza, ne nuk i përgjigjemi çdo akuze, sidomos akuzave me
“nëse”, por unë personalisht si Artan kam detyrimin të mbroj nderin tim përpara dy njerëzve,
që janë zoti Tafaj dhe zotit Pollo. Zotit Pollo i kam dhënë një herë dorëheqjen dhe më ka
marrë me zor në këtë komision për këto probleme, nëse nuk gabohem. Me zotin Tafaj, kam
pasur debate dhe diskutime, sikurse dhe bashkëpunime të forta.
Në 10 vjetët e fundit keni qëndrimet e mia personale shumë kritike ndaj politikave
të caktuara, por sigurisht edhe bashkëpunime, sepse nuk duhet të jemi kokëshkëmb, do të
bashkëpunojmë, do të dëgjojmë nga autoritet publike, do të dëgjojmë nga politikat, do të
vlerësojmë politikat, jemi bashkë dhe e konsiderojmë një çështje të përbashkët. Por ama ju
them një gjë, nëse unë do t’iu jap një listë të ofendimeve që janë bërë për këta njerëz këtu dhe
për forumin, ju do të habiteshit, janë nga më të rëndat, duke përfshirë edhe atë që ju thatë dhe
transmetuat.
Çdo të thotë kjo që t’i përgjigjemi një pyetjeje hipotetike, sepse po të ishim ne atje
do të bënim këtë gjë? Ne kemi humbur, zoti Peza, se kemi dy vjet që harxhojmë shëndetin
tonë, energjinë tonë dhe ju mendoni se ka njeri autoritet publik, që mund të prishë karrierën
time në këtë moshë që jam? Unë nuk kërkoj asgjë, as zoti Dervishi nuk kërkon asgjë, as zoti
Kocani nuk kërkon asgjë. Ka me dhjetëra profesorë që e kanë mbyllur karrierën në kuptimin
se nuk kërkojnë më asgjë. Jemi të painteresuar, zoti Peza, dhe jua kam thënë që në fillim me
shumë sinqeritet se universiteti është jeta jonë, është vlera jonë. Iku vlera universitare që
mund të jetë edhe e gabuar në konceptin tone, se mund ta kemi gabim, mbaroi jeta jonë. Unë
prandaj ju bëra një historik të viteve ‘90 si edhe të vitit 2005, kur ne ishim në grevë ndaj
qeverisë së Partisë Demokratike, e cila u tërhoq. Këtu ka njerëz të cilët mund ta provojnë këtë
37
gjë, ka filmime që e provojnë dhe janë këta njerëz që e kanë bërë dhe prapë ne jemi këtu me
të njëjtin mendim. Kaq!
Aleksandër Kocani – Kisha diçka lidhur me konfliktin e interesit.
Unë kam dalë me artikuj publikisht kundër ligjit dhe duhet të dini një gjë, që kam
qenë në një dilemë të madhe. Jam pedagog në një fakultet, ku ndoshta më shumë se në çdo
vend tjetër abuzimet me autonominë kanë qenë fantastike, sa u arrit deri në një klimë terrori.
Unë e dija dhe interesi im si Aleksandër ishte që ky projektligj të kalonte, sepse isha i bindur
që ai do i fshinte. Por, nga ana tjetër, kur mendoj për arsimin e lartë, për rritjen e cilësisë,
atëherë mendoj që nuk është ashtu. Pra, duhet të sakrifikoja këtë interes timin, pasi në të
vërtetë ishte interesi im dhe këtë e them sinqerisht. Do ta sakrifikoja, pasi bëhej fjalë për një
gjë më të madhe, bëhej fjalë për arsimin e lartë të Shqipërisë. Prandaj kemi dalë dhe po
luftojmë që të bëhet sa të jetë e mundur më mirë një kuadër ligjor, që ta nxisë zhvillimin e
cilësisë. Mua nuk më duket që do e nxisë, më falni që e them, por ne jemi ekspertë, unë jam
ekspert i metodologjisë dhe merrem pikërisht me matjet e cilësisë dhe aty nuk ka asgjë për t’u
matur. Si do ta masin cilësinë të famshmet agjenci? Ne që jemi ekspertë të filozofisë, të
epistemologjisë dhe e kemi shumë të vështirë, pasi është sfidë e madhe teorike dhe praktike.
Si mund të matet në fushat e ndryshme? Artani ka të drejtë, se nuk mund të jetë standard, pasi
duhen përcaktuar sipas fushave. Si mund të bëhet kjo matje? Të matet, të vlerësohet dhe më
pas ajo të dalë si mjet nxitës, se po nuk nxiti, nuk ecim përpara. Unë jam dakord dhe i
vlerësoj të gjithë, por pozicioni ynë në raport me ta është që nuk kemi konflikt, madje kemi të
kundërtën e konfliktit. Ne konfliktojmë me veten tonë, shkatërrojmë interesin tonë vetëm për
këtë mjet.
Faleminderit!
Mark Marku – A mund të them diçka për konfliktin e interesave? Përgjithësisht kjo
ka qenë karakteristikë e procedurës së këtij projektligji. Qeveria ka bashkëpunuar më shumë
me ata që i sulmon si të korruptuar sesa me ne. Ne po të ishim të korruptuar, nuk do ta
ngrinim zërin dhe nuk do të ishim kundër qeverisë. Po të doni, mund ta verifikoni, se jeni
deputetë dhe keni instrumente për ta kuptuar. Askush që ka probleme me korrupsionin dhe
probleme me abuzimin e pushtetit, nuk guxon të dalë në televizion dhe të flasë kundër
qeverisë, përkundrazi thotë: “Rroftë qeveria, rroftë ky e rroftë ai”.
Qeveria ka përdorur disa njerëz që janë të korruptuar, i ka nën kontroll dhe
nëpërmjet veseve i ka bërë pjesë të komisioneve, sepse nuk kanë guxuar të flasin asnjë fjalë
dhe kanë qenë anëtarë të komisioneve jo sepse janë profesorë, por sepse janë të korruptuar
dhe qeveria e di shumë mirë që janë të tillë, por mund t’i përdorë si të dojë. Ju e dini shumë
38
mirë se si të korruptuarit përdoren në të gjitha rolet, kështu që në këtë kuptim ata pedagogë që
ngrenë zërin më shumë, e ngrenë zërin pikërisht sepse minimumi nuk kërcënohen.
Nga pikëpamja etike dhe morale ne shqetësohemi, sepse nuk do ta kishim fare
problem dhe do ta merrnim edhe me humor, se nuk na prish asnjë punë realisht. Për ne që
jemi këtu, por edhe për 300 profesorët që janë kundër nga pikëpamja e statusit profesional
është njësoj si tani, si me variantin e vjetër, si me atë që ka qenë më parë dhe si me këtë që do
të bëhet tani. Problemi është që jemi në një moment shumë delikat për universitetin dhe ne e
ndiejmë shumë mirë këtë, pasi e ndiejmë në lëkurë. Është një moment që ose do të bëhet një
lëvizje që universiteti publik të shpëtojë dhe po ra universiteti publik, ka rënë i gjithë sistemi
i lartë arsimor në Shqipëri. Kot, janë iluzione ato që privati mund të ngrejë ose mund të
shkatërrohet totalisht. Meqenëse ne e shikojmë një projektligj si një mundësi për
ristrukturim, nuk e shikojmë projektligjin si kushtëzim apo si problem për dikë. Ne e
shikojmë si një mundësi për ristrukturim të sistemit në këtë moment ku jemi dhe jemi shumë
të shqetësuar që pikërisht këtë nuk e bën.
Ne themi për profesorët se nuk punojnë pasi marrin titullin profesor, por ka sisteme
që i fusin në testim. Edhe Kosova e ka që pas tre apo pesë vjetëve profesori duhet të rimbrojë
titullin e vet. Ka profesorë të shkallëve të ndryshme. Ka dy vjet që merremi me këtë punë,
kemi konsultuar me dhjetëra modele dhe jemi bërë gati si gjysmëspecialistë, se specialistë
nuk jemi, pasi specialist është ai që ne e ftuam dhe erdhi, dhe na tha problemet sakta të
projektligjit.
Ky projektligj nuk e lëviz universitetin në asnjë shkallë, as te cilësia e profesoratit,
as te cilësia e studentëve, as te cilësia e diplomave, as te kërkimi shkencor, as të menaxhimi.
Kështu që, në këtë kuptim ky është shqetësimi ynë dhe kemi shpresuar deri në fund, kemi
vazhduar të bashkëpunojmë siç bashkëpunojmë ne në mënyrë kritike dhe jo duke bërë
komplimente, të bashkëpunojmë dhe të japim kontributin në çdo etapë dhe këtu kemi ardhur
me këtë ide, që gjithsesi ekziston një mundësi. Pra, unë nuk mendoj që një projektligj kaq i
rëndësishëm, që ka të bëjë me të ardhmen e Shqipërisë në gjitha fushat e zhvillimit të vendit,
të bëhet me shpejtësi dhe pastaj të thuhet: “Hajde se po bëjmë disa gabime, se kemi afatin”.
Mendoj që kalendari i zhvillimit të punimeve të Kuvendit nuk mund të dëmtohet për
një kalendar procedural të parlamentit. Është një moment, që duhet të mendojmë dhe ne e
kemi këtë dëshirë, e kemi pasur këtë vullnet dhe me këtë ide kemi ardhur këtu. Në këtë
projektligj nuk është bashkëpunuar me pjesën etike të universiteteve dhe aty ku nuk kërkohet
ndihmë, te pjesa e moralshme dhe etike, nuk nxirret produkt i mirë.
39
Genc Pollo – Faleminderit, zoti Marku! Pyetje zonja Hysi dhe më pas një përgjigje
nga përfaqësuesit!
Vasilika Hysi – Faleminderit, zoti Kryetar!
Unë nuk jam anëtare e këtij komisioni, jam anëtare e Komisionit të Ligjeve, por jam
relatore e projektligjit “Për arsimin e lartë dhe kërkimin shkencor” në Komisionin e Ligjeve.
Ne nuk kishim mundësi të bënim një seancë dëgjimore, pasi është ky komisioni
përgjegjës, kurse ne jemi komision për dhënie mendimi. Në cilësinë e relatores jam e
interesuar të shikoj problemet e kushtetutshmërisë së një sërë rregullimesh, që ofron ky ligj
për aspekte të ndryshme. Pra, gjëja e parë dhe më e rëndësishme është administrata, hierarkia,
a respektohet hierarkia, përgjegjësitë, ato që ju thatë. Unë kam disa pyetje konkrete lidhur me
një sërë agjencish që krijohen ose që rikonceptohen në varësi të ministrit përgjegjës të
arsimit. E kam pyetjen për ju profesor Fuga, lidhur me Agjencinë Kombëtare të Financimit të
Arsimit të Lartë. Ju thatë: “Nuk mund të jetë kjo agjenci në varësi të ministrit përgjegjës”.
Unë kam pikëpyetjet e mia, por pyetja ime është: A keni ndonjë model apo ndonjë sugjerim
konkret? Do ta mirëprisja këtë përgjigje, duke qenë se ne nesër fillojmë diskutimin nen për
nen.
Çështja e dytë ka të bëjë me një pyetje, që unë ua kam drejtuar edhe përfaqësuesve
të Ministrisë së Arsimit dhe jam në pirëpritje të përgjigjes të juristëve të Ministrisë së Arsimit
dhe të Sporteve lidhur me garantimin e skemës së kredive studentore dhe me mbështetjen që
do t’u jepet universiteteve publike të pavarura. Pa hyrë në terminologji, që për mua si juriste
është një term që nuk ekziston gjëkundi, nuk e di çfarë është, pasi bie ndesh edhe me Kodin
Civil dhe me një sërë ligjesh të tjera, por nuk dua t’ju fus te pjesa juridike.
Genc Pollo – Cili koncept, Vasilika?
Vasilika Hysi – Për universitet publike të pavarura. Kam një pyetje lidhur me
Agjencinë Kombëtare të Kërkimit Shkencor të Inovacionit, që e vlerësoj shumë të
rëndësishëm, pasi do të përcaktojë prioritetet, por do të bëjë edhe shpërndarjen e fondeve. A
keni një model tjetër të organizimit të kësaj agjencie, e cila do të arrinte të bënte përcaktimin
prioriteteve të kërkimit shkencor ashtu siç duhet t’i përgjigjet kërkesave të tregut të
brendshëm dhe atij europian, por njëkohësisht të bënte konkurueshmërinë e lirë midis
institucioneve lidhur me kërkimin shkencor dhe inovacionin?
Çështja e tretë. Mua më ka shqetësuar Agjencia e Sigurimit të Cilësisë së Arsimit të
Lartë, që mendoj se duhet të jetë një institucion me personalitet juridik të pavarur, pra jo në
varësi të ministrisë. Sipas mendimit tuaj, çfarë duhet përmirësuar në këtë agjenci? Ashtu si ju,
edhe unë, si edhe shumë të tjerë kemi qenë ekspertë specialistë, që jemi marrë me proceset e
40
akreditimit të këtyre fakulteteve, që sot kanë dalë në treg apo edhe me akreditimin e
institucioneve publike të universiteteve tona. Çfarë do të përmirësoni më mirë në këtë
institucion që ne kemi? Ndjesë që kam disa pyetje, por përfitova nga rasti që mbarova shpejt
mbledhjen time dhe doja t’u dëgjoja edhe ju.
Unë kam një shqetësim tjetër, dhe ndoshta e kam të gabuar, lidhur me hierarkinë.
Unë pajtohem me faktin që mungon hierarkia midis profesorit, profesorit të asociuar, doktorit
dhe masterit. Është e vërtetë që çdo departament në çdo fakultet, edhe aty ku unë kam
shërbyer për 30 vjet, të rinjtë, ndjesë pasi nuk kam asgjë me të rinjtë, me votë e hedhin poshtë
një professor, pasi janë në shumicë. Për shembull, në departamentin ku unë kam shërbyer për
30 vjet kemi qenë vetëm dy me titullin “Profesor-Doktor”, pjesa tjetër ishin të gjithë me
master dhe normalisht po të bëheshin zgjedhje asnjëherë nuk fitonim, pasi ata votonin njëri-
tjetrin dhe ky është mentaliteti në departament.
Në këtë ligj futet një koncept, që për nivelet e larta drejtuese mund të konkurrojnë
një profesor, por edhe një që ka bërë PGD në një nga universitet e vendeve që quhen OECD
dhe unë hyra dhe pashë se kush ishin vendet e OECD-së, dhe nuk ka dallim midis fakulteteve
publike dhe private. Për shembull, unë kam qenë dekane në Fakultetin e Drejtësisë dhe
sinqerisht jam skandalizuar me nivelin e universitetit të Barit. Shkova për të bërë marrëveshje
binjakëzimi dhe thashë: “jo hajdut”. Më falni që e them! Shkova në një universitet tjetër të
Italisë dhe u thashë: “Stop, nuk mund të bëj marrëveshje me ata, që nuk dinë se ku shkojnë
paratë”. Sinqerisht, a bini dakord që anëtarët rektorë, zëvendësrektorë, dekanë, shef
departamenti mund të konkurrojnë një profesor, që mund të ketë mbaruar edhe në Shqipëri,
por që ka një karrierë, që është profesor vizitor, që ka studime, kërkime shkencore me një që
sapo ka mbaruar në një vend që është OECD, fakultet publik, privat apo ku ta di unë, qoftë
kjo në Itali, në Meksikë në Kili e të tjera?
Çështja e katërt që mua më shqetëson është pikërisht këshilli i fakultetit. Në rast se
do të më pyesni për këshillin e profesorëve, ashtu siç u katandis të paktën këto 5 vjet që unë u
shkëputa nga fakulteti, më vjen keq ta them. Unë nuk mund të gjykohesha ashtu siç jemi
gjykuar nga profesorë të inxhinierisë mekanike, që nuk ua kishin haberin kërkimeve dhe
punimeve tona shkencore. Të them të drejtën këto lloj kompozimesh të këshillave të
profesorëve, ku vinte profesori i gjuhë–letërsisë dhe më vlerësonte mua në politikën penale
europiane, ndërkohë që unë bëja konventat e Këshillit të Europës apo të Brukselit, të them të
drejtën ishin pak të çuditshme. Megjithatë, në këtë ligj krijohet Komisioni i Përhershëm për
Promovim e Personelit Akademik. Ky këshill ju kënaq, apo jo? Nëse nuk ju kënaq, çfarë
41
mund të bëjmë për ta përmirësuar dhe për të pasur profesorët më të mirë vendas dhe të huaj
të të gjitha universiteteve?
Gjithashtu, kam një pyetje për Këshillin e Fakultetit. Kemi qenë të gjithë anëtarë të
Këshillit të Fakultetit për vite të tëra dhe të paktën unë e kam lënë Këshillin e Fakultetit jo si
trup, as si një kooperativë, por e kam lënë si një këshill, që bënte strategjinë e fakultetit, të
departamenteve, miratonte, fliste për strukturën, për tekstet mësimore e të tjera, kurse tani më
thonë që është katandisur keq. Çfarë mund të bëjmë që ta rregullojmë këtë këshill? Pra, aty
ku thuhet, në pikën k) të nenit 37: “Senati akademik krijon mekanizmat për vlerësimin e
veprimtarisë mësimore, kërkimore dhe shkencore”, a mund të kemi ndonjë propozim
konkret? Cili do të ishte një mekanizëm, që mund ta kishim në nivel jo kaq të decentralizuar,
pasi nuk jam për kaq shumë decentralizim dhe më falni që e them! E pëlqej frymën e lirë,
lirinë akademike, por nuk mundem që të vlerësohem nga njerëz që po turren këtë muaj për të
marrë titujt “Profesor” dhe “Profesor i asociuar” dhe nuk shoh as monografi, as punime, as
kontribute në nivel, mirë kombëtar, se këtu shkenca ka mbaruar, por të paktën në ndonjë vend
të huaj. Hyni në universitete dhe shikoni garën e madhe! Neve na janë dashur 15 vjet punë
për të marrë titullin nga “Profesor i asociuar” në “Profesor”. Ndërsa tani unë sapo kam qenë
në një komision për të marrë titullin “Doktor” dhe isha regjistruar në këshill për të marrë
titullin “Profesor”. Mua kjo gjë më shqetëson.
Çështja tjetër është lidhur me marrëdhëniet midis senatit dhe bordit të administrimit.
Cili është opinioni juaj? Ndjesë nëse e keni shqyrtuar më parë! A mendoni ju që bordi i
administrimit është ai që do të ketë më shumë kompetenca mbi senatin apo duhet të ketë një
marrëdhënie midis senatit akademik dhe bordit të administrimit?
Çështja e fundit. Unë kam edhe shumë pyetje nen për nen dhe jam këtu si mikeshë
në këtë komision. Mua më shqetëson kreu XII. Ju thatë në fjalën, që unë nuk e kuptova qartë:
“Nuk ka asnjë të keqe të ketë institucione edhe publike, edhe private”. Absolutisht! Në qoftë
se është një filantrop, është njëri që me testament thotë: “Pas vdekjes sime këto miliona euro
unë do t’i lë që të krijohet një universitet”, absolutisht unë në Komisionin e Ligjeve do t’ia
krijoj këtë hapësirë konform Kodit Civil e të tjera. Në mendimin tuaj, cila është ajo ideja, në
qoftë se e kuptova saktë, që mund të ketë institucione që mbështeten edhe nga fondet publike,
edhe nga ato private? Për çfarë forme të institucionit publik të pavarur e kishit fjalën?
Këto ishin disa nga pyetjet dhe do të vlerësoja shumë profesor Fugën dhe të gjithë ju
kolegët, pasi ju kam ndjekur me vëmendje në kohën e limituar që kemi pasur për të ndjekur
mediat.
42
Në qoftë se keni mendime dhe sugjerime nen për nen, por sidomos me hierarkinë
institucionale, kushtetutshmërinë, autonominë financiare, marrëdhëniet që janë tipike për
çështjen e Komisionit të Ligjeve, do t’i vlerësoja nëse do të m’i dërgonit të printuara, por
edhe në rrugë elektronike.
Faleminderit!
Artan Fuga – A mundem, zoti Pollo?
Genc Pollo – Mendoj që ishte edhe pyetja e fundit nga deputetët drejtuar forumit,
kështu që tani me një përgjigje përmbyllëse, zoti Fuga, dhe përfaqësuesit e tjerë që kanë
ardhur me ju.
Artan Fuga – Zonja Hysi, faleminderit për gjithë pikëpyetjet dhe komentet që bëtë!
Ne, duke qenë njerëz të shkencave të ndryshme, por që lidhen shumë me komunikimin dhe
me politikën e kështu me radhë, kemi shumë frikë nga autizmi. Edhe pse jemi 200 apo 300
vetë që marrim pjesë dhe diskutojmë, përsëri themi se mos krijohet standardi i turmës, që i
mbushim mendjen njëri-tjetrit. Ju, duke ardhur me këto koncepte dhe me këto pyetje, na jepni
sigurinë se nuk jemi futur në një autizëm dhe ju falënderoj shumë për ato pika ku vendosni
theksin tuaj, që është pikërisht ajo që ne kemi shqetësim, për të mos bërë komplimente, të
cilat janë reale, por duke falënderuar sikurse edhe kolegët dhe koleget e tjera që vijnë
kryesisht nga universiteti apo që kanë menaxhuar arsimin e lartë, të cilët kanë një mendim në
vështrimin tonë kaq të vlerësuar saqë duhet ta besoni sinqeritetin tonë, sikurse kemi
vlerësimin edhe për ata që menaxhojnë tani nga pikëpamja e kushtetutshmërisë. Në
momentin kur projektligji në një nen të caktuar thotë që shteti garanton studentin për nivelin
e parë të studimeve, ne e konsiderojmë se ka një diskriminim në të drejtat kushtetuese për
arsye të statusit financiar dhe ekonomik, çka do të thotë që kjo godet barazinë e shanseve,
krijon pabarazi sipas sistemeve financiare dhe riprodhon sipas teorive të Burdies, të Buttonit,
pra të një sërë sociologësh që kolegu Dervishi i njeh më mirë se ne dhe krijon atë që quhet
pabarazi e shanseve, duke e goditur këtë gjë. Në qoftë se masterin do ta konsiderojmë pjesë të
studimeve universitare, dhe nuk kemi pse e bllokojmë atë që është me pak të ardhura deri te
Bachelori, sistemi i parë, ose duhet t’i japim një zgjidhje nga pikëpamja kushtetuese
konceptit se kë do të quajmë arsimim publik universitar.
Por për ne ka një problem. Çdo të thotë të jetë një agjenci? Nuk ka vend për agjenci,
në momentin kur shikojmë mënyrën se si janë organizuar këto të ashtuquajtura agjenci, që ne
thamë se mund t’ia vëmë emrin edhe OJQ po të duam, por problemi është se ajo është një
instancë hierarkie brenda një hierarkie institucionale burokratike në kuptimin e mire, me
delegim kompetencash dhe me emërim, njësoj siç emërohet një drejtor ose është një ministri
43
bis e vogël dhe merr kompetenca kushtetuese. Unë nuk e di nëse Kushtetuta e lejon apo jo që
një agjenci që nuk është ministria të marrë kompetencat e ministrisë apo është një drejtori
brenda ministrisë. Pse quhet agjenci? Këtë ne nuk e kuptojmë dot. A ka apo nuk ka
eksperienca të tjera për agjencinë, për fondet, për cilësinë e arsimit? Po ka, janë të paktën dy
që ne i dimë.
E para është ajo ku në këto agjenci janë bordet, por nuk ka një të emëruar nga
ministri në mënyrë vertikale dhe në këto borde janë operatorët ata që i krijojnë, pra janë
operatorët universitarë, institucionet e arsimit të lartë që delegojnë atje përfaqësuesit e tyre
me përfaqësim të deleguar brenda disa kritereve dhe janë pikërisht këta që marrin atje
vendimet, sigurisht brenda kritereve që vendosen.
Pra, dikasteri nuk është ai që bën shpërndarjen positive. Nuk jemi brenda
ligjshmërisë pozitive, ku shteti vepron direkt në përmbajtje, shteti luan aspektin rregullator,
pra krijon kuadrin juridik dhe janë operatorët ata që luajnë brenda këtij kuadri. Këtë ju e dini
një milionë herë më mirë se unë që është e drejta negative dhe ajo pozitive. Në qoftë se ne do
të heqim dorë nga e drejta negative, kemi hequr dorë nga parimet themelore të demokracisë,
kemi rënë te koncepti egelian i shtetit, ku ne thamë se shteti, koncepti dhe dija janë e njëjta
përmbajtje dhe ku forma, rregullimi dhe përmbajtja janë e njëjta gjë. Ky ligj fatkeqësisht
është në këtë nivel. Pse? Sepse kolegët tanë profesorë në atë komision nuk kanë qenë juristë
si ju, kanë qenë shkencëtarë si ne në fusha përmbajtjesore dhe kanë kërkuar ta manipulojnë
përmbajtjen, duke harruar se një legjislator i mirë nuk manipulon përmbajtjen, manipulon
formën. Por si t’ua shpjegojmë ne atyre këtë gjë? Nuk jua shpjegojmë dot.
Vijmë te modeli i dytë, i cili është ai që quhet modeli Tripartit, ku këto borde nuk
janë krijuar nga operatorët, por fuqia publike ka përfaqësuesit e saj, asambletë akademike,
përfaqësuesit e tyre, por edhe sindikatat ose edhe administrata e tyre kanë përfaqësuesit e
tyre, sipas kuotave e të tjera me radhë. Pra, ka disa modele, por në çdo rast modelet e sotme
europiane nuk janë të ndërtuara në mënyrë vertikale, se përndryshe nuk ka kuptim që ajo të
jetë agjenci, por është ministri bis. Ka një problem tjetër nga pikëpamja kushtetuese, ku siç ne
e thamë, zonja Hysi, unë sot mund të dal në korridor apo në trotuar pa shqetësuar të tjerët dhe
të shpreh pikëpamjet e mia dhe askush nuk më thotë asgjë, as polici, as shefi im, askush. Në
qoftë se unë bëj shkencë, kam hierarki vertikale, e cila më thotë se shkenca jote nuk është e
mire, pasi nuk më pëlqen mua. Kjo shkel parimin e të drejtës dhe të lirisë së shprehjes dhe e
kthen shkencën në të vetmin aktivitet, i cili duhet të jetë jashtë normës, të jetë i lirë, e krijon.
Arti është i lirë, opinioni është i lirë, folklori është i lirë, media është e lirë ku mund të
shprehësh çfarë të duash, shkenca jo, sepse mua më godet. Më godet agjencia që emërohet
44
nga ministri dhe më thotë që unë jam i lirë të bëj shkencën që dua. Po si mund të bëj
shkencën që unë dua, në qoftë se kjo shkencë nuk më përputhet me një politikë të caktuar që
ndjek agjencia? Pra, për mua, për kolegët e mi, për forumin ka një problem që ka të bëjë me
lirinë e kushtetutshmërisë, të shprehjes, të mendimit të lirë që në radhë të parë është mendimi
shkencor.
A kemi ne autonomi në momentin kur bordi në shumicë është i emëruar drejtpërdrejt
në mënyrë vertikale? Ju jeni juriste, konstitucionaliste shumë e njohur, nga më të mirat që ka
vendi, dhe me një përvojë shumë të madhe, ju lutem, më thoni a mund të rregullohet sistemi i
qeverisjes brenda një agjencie në funksion të gjendjes ekonomike të buxhetit të vet, sikurse e
thotë ky projektligj, ku numri i anëtarëve të bordit që emërohen nga ministria varet nga sasia
e peshës specifike të parave që jepen nga granti public? Jo, këto janë të ndara. Tjetër është
sistemi i qeverisjes në një agjenci dhe institucion dhe tjetër është gjendja, sepse na çon në
situata paradoksale të rënda, ku për dy vjet ne kemi si universitet të ardhura më të mëdha dhe
dominojmë bordin; pas dy vjetësh të ardhurat bien dhe bordi duhet të ndryshojë dhe të krijojë
një sistem tjetër qeverisjeje. Kjo nuk mund të bëhet në këtë mënyrë, kështu që edhe nga kjo
pikëpamje nuk mundet që një institucion apo një nivel i deleguar nga një trupë tjetër
vendimmarrëse ose që bart legjitimitet, të bllokojë trupën nga e cila ka dalë. Bordi del nga
senati, anëtarët e senatit, por më pas bordi çfarë mund të bëjë? Atëherë bordi merr vendime
bllokuese për senatin nga i cili ka dale. Kjo do të ishte njësoj sikur prokuroria të bllokonte
ligjet që nxjerr parlamenti, pavarësisht një raporti të caktuar.
Ka edhe shumë elemente të tjera, të cilat kanë probleme juridike të forta. Flitet për
një master ekzekutiv, që në këndvështrimin tonë, nuk është veçse një diplomë tjetër, që t’u
japë mundësi disa operatorëve privatë për të fituar disa para. Ashtu siç diskredituan
Bachelorin, masterin, po diskreditojnë edhe doktoraturën, do të diskreditojnë edhe këtë. Çfarë
do të thotë kjo? Kjo do të thotë që është niveli i tretë, por ka emrin e masterave të nivelit të
dytë, dhe kur gjen përkufizimin që nga pikëpamja substanciale: “Çfarë do të thotë një master
ekzekutiv”, thotë që është një nivel i lartë dijesh, por kjo nuk do të thotë asgjë. Cili është
definicioni juridik? Cili është definicioni shkencor? Cili është definicioni institucional? Nuk
ka absolutisht asgjë.
Vijmë tek ajo që ju thoni për këshillin e profesorëve, të cilën ne e diskutuam, por në
respektin tuaj, do të më falin kolegët tuaj edhe një herë, se ju keni shumë të drejtë për ato që
thoni, nuk mund të gjykoheni ju nga profesori i filozofisë, i letërsisë apo i ekonomisë.
Problemi është që ne e bëmë një hap deri tani me këshillin e profesorëve dhe ky këshill
tashmë ka nevojë për disa gjëra të tjera. Çfarë? I kemi ngritur dhe jemi sulmuar e anatemuar.
45
Këshillat e profesorëve duhen profilizuar tashmë. E zëmë se të gjitha fakultetet juridike të
zonës Tiranë-Durrës, Tiranë-Elbasan apo vetëm në Tiranë do të krijojnë një këshill
profesorësh dhe ti do të shkosh të paraqitesh tek të ngjashmit e tu. Nuk ka pse të jesh në një
këshill profesorësh, ku në Fakultetin Juridik të jetë një gjuhëtar që dominon ose një
ekonomist, pra kjo ka mundësi të bëhet.
Gjithashtu, kemi ngritur problemin tjetër që le ta kenë bërë artikullin tim në Bari, por
ai artikull, pavarësisht se është botuar në një universitet apo revistë të huaj, mund të jetë një
plagjiaturë. Këshilli i profesorëve duhet të marrë në analizë të gjithë produktin shkencor.
Çfarë na ndodh ne sot? Elementet më të rëndësishme të produktit shkencor nuk analizohen
nga këshillat e profesorëve. Pse? Sepse konsiderohen, siç thoni ju, që janë botuar jashtë dhe,
ashtu si ju, dhe unë këtu me njerëz të nderuar, kur kam parë se çfarë kanë pasur dosjet, kam
thënë: O Zot, këtë kanë botuar, po kjo është një plagjiaturë, një banalitet i tërë. Pra, ka
mundësi të ndodhë kjo gjë. Këshillat e fakulteteve që ju thoni kanë nevojë për më shumë
kompetenca, mirëpo problemi është që hajde të diskutojmë kompetencat dhe këto po na ikin
fare, ndërkohë që ne diskutuam që profesori, për të bërë kualifikimin e tij, duhet t’ia çojë
dosjen me servilizëm dekanit, i cili e çon te komisioni i përhershëm i kualifikimit, që
përbëhet nga 5 vetë dhe duhet të gjykojë qindra profile të caktuara të profesorit.
Ju faleminderit!
Blendi Ceka – Ato që unë kam, po i them në mënyrë të përmbledhur.
Së pari, dua të ritheksoj idenë e vullnetit për ndryshim brenda institucioneve publike
dhe në njëfarë mënyre kundërshtimin e këtij ligji. Aty janë 200 pedagogë që kanë firmosur,
por janë shumë e shumë pedagogë dhe studentë, të cilët realisht në bindjen time kanë
vullnetin për ndryshime rrënjësore që duhet të ndodhin brenda universiteteve publike si nga
pikëpamja e menaxhimit, konceptimit, kurrikulave, programeve, nga pikëpamja e
menaxhimit të përgjithshëm të universitetit, nga pikëpamja e cilësisë në shërbim të shoqërisë
dhe realisht ka një kërkesë në rritje jo për ndryshim ose përmirësim të universiteteve publike,
por për ndryshime radikale, pse jo, rithemelim në koncept të tyre. Fakti që ekziston ky lloj
vullneti për ndryshim, është i njëjti vullnet, që në vetvete kundërshton këtë lloj projektligji në
mënyrën se si paraqitet, pra ekziston dëshira e madhe për ndryshim, flasim të paktën brenda
mjedisit të universiteteve publike, por në njëjtën kohë dhe një lloj rezistence për sa i përket
prezencës së këtij projektligji.
Momenti i dytë që doja të ndaloja, ka të bëjë pikërisht me paradoksin ku nga njëra anë
kemi autonomi, nga ana tjetër kemi përqendrim dhe kontroll shtetëror të universiteteve, ku të
njëjtat agjenci të varura nga Kryeministri ose ministri bëjnë edhe buxhetimin, përcaktojnë
46
edhe kriteret e matjes së cilësisë, bëjnë edhe vlerësimin e cilësisë, pra të trija këto funksione
edhe kriteret, edhe vlerësimi për sa i përket cilësisë, edhe vetë buxhetimi janë të përqendruar
në një entitet, që në rastin konkret i bie të jetë entiteti shtetëror. Nisur nga praktikat dhe
kontekstualizimi ynë ekziston një probabilitet shumë i madh që të kemi një lloj varësie
sistematike politike ndaj vendimmarrjes, pra universitetet, entet, departamentet të krijojnë
gjithnjë e më shumë sjellje të profilizuar, në mënyrë të tillë që të tregojnë njëlloj varësie, pse
jo servilizmi, ndaj enteve politike, gjë që deformon tërësisht natyrën e universitetit, ku edhe
pse sot mund të ketë elemente të kësaj natyre, kjo realisht nuk ka lidhje dhe nuk do të thotë që
jemi dakord me atë që është sot.
Lidhur me kapitullin 12, ky kapitull është një shqetësim për faktin dhe mënyrën se si
është paraqitur, pasi është i paplotë, por kjo do të pasurohet me VKM më pas. Lidhur me
mënyrën se si është paraqitur, shtron disa pyetje shumë shqetësuese për ne, si komunitet, dhe
një nga këto pyetje është se cila është dobia publike për shoqërinë shqiptare që të kemi
universitete publike të pavarura? Pyetja e dytë esenciale është: pse një ent privat, i themeluar
10 vjet më parë, që ka konkurruar deri më tani në një mjedis konkurrues superpozitiv nga
perspektiva e tij, pothuajse edhe rregullator tërësisht me politika supermbështetëse, cila është
arsyeja i këtij privat që të transformohet në ent publik të pavarur? Pyetja e tretë është: a
ekziston realisht probabiliteti, unë personalisht mendoj se po, që nëpërmjet fondeve publike
të investohen universitetet publike të pavarura nesër, të cilat në vetvete janë private sot, por të
konvertuara nesër? Në parim është shumë e diskutueshme, por, në qoftë se
e kontekstualizojmë, realisht është shumë shqetësuese.
Momenti i tjetër: a ekziston mundësia që edhe në nivelin Bachelor, ku një përqindje e
mirë e studentëve do të paguajnë të paktën dy herë më shumë se sa paguajnë sot, dhe aq më
tepër pastaj në nivelin master, i cili është tërësisht i pasubvencionuar, gjë që ka të bëjë
drejtpërdrejt me ripërkufizimin e asaj çka mund të konsiderohet arsim publik në Shqipëri?
Tarifat e studentëve në një përqindje goxha të lartë edhe në nivelin Bachelor në mjedisin
publik ose publik të pavarur, siç përpiqen ta projektojnë, ka probabilitet shumë të lartë që
minimalisht të dyfishohen si tarifa, për arsye sepse universitetet, duke pasur shumë më pak
mundësi financiare nga buxheti i shtetit, automatikisht do të rrisin tarifat për studentët, që do
të thotë se një proporcion i caktuar i studentëve do të studiojnë me minimumi dyfishin e
tarifave. Kjo gjë automatikisht prapë prek statusin ekonomik dhe social të studentëve. Mund
të kemi grupe të caktuara studentësh që janë më të varfër, që në njëfarë mënyre indirekt
preken nga e drejta e tyre për studim.
47
Momenti i pestë: a ka probabilitet që universiteti publik i sotëm të bëhet më i
shtrenjtë nesër, por edhe më i dobët njëkohësisht? Unë besoj tek ajo që jo domosdoshmërisht
konkurrenca në emër të cilësisë, pa rregulla të qarta loje, çon drejt cilësisë. Ne mund të kemi
konkurrencë, por që mund të çojë shumë thjesht drejt standardeve më të ulëta, pra një garë
drejt standardeve më të ulëta, që do të thotë se edhe këtë standard që kemi sot, pavarësisht të
gjitha kritikave që mund të kemi, ne mund ta rrezikojmë duke çuar, pse jo, në një të ardhme
të afërt, që universitetet e sotme publike të jenë të ngjashme me ato universitete private dje, të
cilat janë mbyllur.
Shqetësimi ynë është i tillë, që në rastin më të mirë ky ligj është shumë i
parakohshëm, në skenarin më të mirë për Shqipërinë, dhe në skenarin më të keq ekziston një
potencial shumë i madh që ta degradojë specifikisht universitetin publik. Jo vetëm nuk i
shëron ato që ne i konsiderojmë nevojë për reformë, por mund ta degradojë në një përmasë
shumë më të gjerë. Faleminderit!
Genc Pollo – A ka ndonjë tjetër? Jo.
Atëherë do të falënderoj përzemërsisht profesor Fugën dhe të gjithë përfaqësuesit e
Forumit për Liri Akademike, për këtë parashtrim të plotë, e theksoj, plot pasion, të
mendimeve të tyre, jo vetëm për projektligjin që ne po shqyrtojmë, por edhe për situatën e
arsimit të lartë në Shqipëri, si dhe për sugjerimet konstruktive që ata dhanë dhe që shpresoj të
gjejnë në një masë të madhe pasqyrim në projektligj dhe në aktet e tjera të nevojshme për të
rregulluar situatën.
Myqerem Tafaj – Ne si relatorë e konsiderojmë shumë të rëndësishme nëse do të
kemi mendimet dhe sugjerimet tuaja për çdo nen.
Genc Pollo – Po, këtë do ta thosha, si me të gjitha palët e thirrura në dëgjesë. Ju na
keni dorëzuar një memorandum, të cilit i hodha një sy. Ky memorandum ka thelbin e të gjitha
mendimeve tuaja, por ndoshta jo në mënyrë të detajuar për aq sa unë pashë, ku më tepër janë
firmat e nënshkruesve të tij. Në qoftë se në një kohë të arsyeshme dhe të shpejtë do të keni
mundësi që në format elektronik të na nisni propozimet tuaja, ku ju u futët mjaft në detaje
gjatë parashtrimit, do të na ndihmonit, pasi besoj se do të ishte e vlefshme për relatorët dhe
për komisionin, për të parë se si mund të pasqyrohen ato qëndrime konkretisht në ligj, përmes
amendimeve të komisionit tonë.
Në qoftë se nuk ka ndonjë gjë tjetër, do t’ju falënderoja sërish. Dëgjesën me ju e
konsiderojmë të mbyllur dhe më pas do të vazhdojmë me dëgjesën tjetër. Do të bëjmë 2-3
minuta pushim.
48
(Pas pushimit)
Genc Pollo – Zonja dhe zotërinj, vijojmë me seancën dëgjimore. Në vijim është
dëgjesa me Institutin për Kritikë dhe Emancipim Shoqëror, të përfaqësuar nga Jani Marka,
Arlind Qorri, Klodian Leka, Vitori Cipi dhe Bora Memaj.
Një parantezë për këtë rast. Ju keni qenë ata që para disa javësh keni protestuar para
hyrjes së Kryesisë të Kuvendit, gjë të cilën e kam marrë vesh nga media dhe kam qenë shumë
i shqetësuar, që për një protestë prej 10 studentësh absolutisht paqësore, isha unë dhe kolegu
Fatmir Toçi, që ndaluam të bisedonim me ju, por policia ju shoqëroi në komisariat. Ishte një
ndërhyrje e padrejtë dhe e paligjshme, dhe unë shpresoj se Avokati i Popullit do ta ndjekë
këtë rast si abuzim i ligjit nga organi që duhet ta zbatojë atë.
Meqë jemi shumë të avancuar në kohë, pasi Forumi për Liri Akademike mori më
shumë kohë nga sa kishte parashikuar zoti Bela për të, kalojmë menjëherë në dëgjesë. Do t’ju
lutesha që të jeni koncizë në parashtrimet tuaja, për shkak të orarit.
Arlind Qorri – Nëse mund të propozojmë diçka, pasi nuk e dimë se si ndodh
proceduralisht, por ne do të donim të kishim kohën e mjaftueshme për të artikuluar të gjitha
pozicionet tona. Por, ndoshta, nuk ekziston sot kjo kohë e mjaftueshme për ju, sidomos që
keni orë këtu, kështu që ne mund të propozonim edhe shtyrjen e dëgjesës nesër apo ndonjë
ditë tjetër.
Genc Pollo – Mua më duhet të largohem në orën 13.30 për disa impenjime.
Arlind Qorri – Ndoshta mund të gjejmë ndonjë ditë tjetër.
Alfred Peza – Përveç shqetësimit të opozitës për spektakël mediatik, nuk shoh asnjë
problem që ne të vazhdojmë.
(Diskutime pa mikrofon)
Nuk ka lidhje, pasi ata kanë tri orë që na presim, ne jemi këtu. Ashtu siç i dëgjuam
profesorët, të dëgjojmë edhe studentët 2-3 orë, sa të duan ata. Do të jemi në dispozicionin tuaj
sa orë të doni ju.
Luçiano Boçi – Nuk është për spektakël, pasi vetë ata e dhanë mendimin e tyre,
ndërsa shqetësimi im është mungesa e seriozitetit. E kam ngritur edhe dje këtë gjë, po e
përsëris sot. E kam ngritur pa mikrofon, ishte zoti Ylli këtu, dhe thashë që është mungesë
serioziteti që anëtarët e komisionit, sidomos të maxhorancës që kanë përgjegjësinë e kalimit
të ligjit, të largohen përgjatë kohës së zhvillimit të komisionit.
(Diskutime pa mikrofon)
49
Katër veta nuk jeni, pasi ju jeni shumica. Katër vetë ishim ne, pasi 5 vetë jemi
gjithsej.
Mimoza Hafizi – Ka një ndryshim, pasi ne dje e kërkuam vetë që studentët të
kalonin për sot, pasi kishim mbledhje grupi, ndërsa sot nuk kemi asnjë angazhim dhe
angazhimi ynë i vetëm është që të dëgjojmë zonjat dhe zotërinjtë.
(Diskutime pa mikrofon)
Absolutisht e duhur.
Genc Pollo – Kam dy njoftime lidhur me projektligjin para se të fillojmë me
dëgjesën. Kemi kërkuar, dhe kjo përbën një shqetësim, duke u nisur nga debati jo vetëm i
kolegëve deputetë, por edhe i palëve në dëgjesë, me shkrim informacion nga Ministria e
Financave për shpjegim buxhetor nga pikëpamja e përballimit të buxhetit, lidhur me kredinë
studentore për implikimet që ajo do të sjellë në financimin publik të arsimit.
Zoti Bela po interesohet që ne ta marrim dhe e gjykojmë shumë të nevojshme një
sqarim të tillë, që Ministria e Arsimit është vështirë të na e japë në formë të plotë dhe
profesionale, për të debatuar projektligjin e arsimit të lartë. Shpresoj që të vijë këto ditë,
ndoshta do ta ndjekim edhe me Ministrinë e Financave.
E dyta, kemi kërkuar nga Ministria e Arsimit të na dorëzojë modelet e tjera të arsimit
të lartë, mbi të cilat kanë ndërtuar kapitullin e 12-të dhe para katër javësh sekretari i
Përgjithshëm premtoi se do të na i sillte. Ia kujtuam dje dhe me e-mail na kanë sjellë jo një
material të drejtorisë, por një material të grupit të punës të kryesuar nga Gjonçaj. Unë e pashë
që më kishte ardhur, por nuk kisha mundësi ta hap. Zoti Bela, në qoftë se e keni marrë ju,
kalojuani relatorëve dhe deputetëve të tjerë të komisionit. Atëherë më ka ardhur vetëm mua,
kështu që më kujtoni t’jua kaloj juve, që ta shpërndani.
Me këto dy njoftime lidhur me informacionet shtesë, por të domosdoshme për
debatin tonë për projektligjin e arsimit të lartë, do të kaloja në hapjen e dëgjesës. Mund të
filloni me prezantimin tuaj, të organizatës, të secilit personalisht dhe pastaj mendimet tuaja në
lidhje me projektligjin.
Arlind Qorri – Unë quhem Arlind Qorri, jam pedagog i Universitetit të Tiranës, në
degën e shkencave politike prej rreth 11 vitesh. Njëkohësisht me kolegët e tjerë jemi edhe
anëtarë të Institutit për Studim, Kritikë dhe Emancipim Shoqëror, i cili këta muaj ka nxjerrë
një gazetë posaçërisht për jetën universitare, që quhet “Universitari” dhe ka për funksion
pikërisht që të mbështesë lëvizjen për universitetin, një lëvizje e gjerë studentësh dhe
pedagogësh, e cila prej së paku një viti ka ndjekur në mënyrë kritike dhe ka ushtruar të
50
drejtën e saj të qytetarisë nëpërmjet protestave të herëpashershme, sidomos në muajt e fundit.
Nuk e di, të vazhdoj me prezantimin e të tjerëve apo të filloj me...
Bora Mema – Përshëndetje! Jam studente në Universitetin e Tiranës, në Fakultetin e
Histori-Filologjisë. Jam aktiviste për universitetin dhe prej më se një viti kritike e
projektligjit në arsimin e lartë.
Vitori Çipi – Përshëndetje! Jam studente në Fakultetin e Shkencave Sociale dhe
studioj për shkenca politike. Prej më shumë se një viti jam aktiviste e lëvizjes për
universitetin.
Jani Marka – Përshëndetje! Jam pedagog në Fakultetin e Shkencave të Natyrës që
nga viti 2003 dhe, gjithashtu, aktivist i lëvizjes për universitetin dhe anëtar i institutit, që ka
paraqitur këtu shkresën formale.
Ne i kemi ndarë qëndrimet e tona në disa pjesë. Kështu që do të flasim të katërt. Po
e nis unë.
Ky projektligj karakterizohet nga diçka, le ta quajmë interesante, por për fat të keq,
nuk u jep zgjidhje problemeve të kahershme të jetës universitare shqiptare, por shpik
probleme. Bie fjala, një nga problemet e jetës universitare në Shqipëri është cilësia e
mësimdhënies, cilësia e kërkimit shkencor, e kështu me radhë, siç do ta shpjegojnë kolegët
më poshtë. Mekanizmat e përcaktimit të cilësisë dhe lidhja e këtyre mekanizmave me
aspektin financiar do të bëjë që cilësia e mësimdhënies, cilësia e kërkimit shkencor në jetën
universitare të bjerë, duke i shtyrë sidomos studentët dhe pedagogët që në vend të jenë kritikë
ndaj institucionit në të cilin punojnë dhe studiojnë, do të jenë reklamues të të mirave
fantastike, të cilat hamendësohen se i kanë universitetet e tyre.
Nga ana tjetër, problem në jetën universitare ka qenë papërballueshmëria ekonomike
e studimeve nga një pjesë e mirë e studentëve dhe, projektligji në fjalë për ne, në vend që t’i
japë zgjidhje këtij problemi e përkeqëson atë, duke parashikuar një rritje të mëtejshme
tarifash.
Nga ana tjetër, problem në jetën universitare ka qenë vetëqeverisja. Në vend që t’i
japë zgjidhje këtij problemi, projektligji në fjalë e cenon vetëqeverisjen.
Po ashtu, problem i jetës universitare ka qenë hapësira e pamjaftueshme e lirisë
akademike, duke i tregtarizuar universitetet, duke i shndërruar në njësi, të cilat duhet t’u
binden vetëm mekanizmave të tregut. Kjo liri akademike do të kufizohet dhe do të
shndërrohet thjesht në një instrument për reklamimin e universitetit.
Për sa i përket procesit të hartimit të projektligjit, ne mendojmë se ky proces ose
përfundimi i këtij procesi ka qenë i paracaktuar. Vërtet, herë pas here, hartuesit e
51
projektligjit mund të kenë kërkuar diskutim me palët e interesuara, por dy elemente nuk
kanë ndryshuar në asnjë prej konsultave: fakti që universitetet private të shndërruara në
universitete publike të pavarura do të marrin fonde nga shteti dhe fakti që qeveria do të
kontrollojë shumicën e anëtarëve të bordit të administrimit, këto kanë qenë dy shtylla, për të
cilët propozuesit e projektligjit dhe të reformave nuk kanë ceduar asnjëherë dhe për
mendimin tonë këto janë edhe dy shtyllat më të rëndësishme të projektligjit në fjalë.
Çfarë problemi tjetër ka ky projektligj? Shton dhe mbivendos institucione, të cilat do
të financohen nga shteti. Sot ne kemi problemin që financimi shtetëror është i
pamjaftueshëm edhe për kaq institucione arsimore sa ndodh, çka shprehet edhe në faktin që
përvit tarifat studentore janë rritur nga 10% deri në 15%. Për çfarë arsye qeveria ka zgjedhur
të shtojë numrin e institucioneve të financuara dhe jo të shtojë financimin për institucionet, që
aktualisht janë publike?
Nga ana tjetër, ne dyshojmë fort dhe kemi dyshime mjaft të arsyeshme, duke
studiuar edhe ligjin e ri për arismin publik në Shqipëri, por edhe kushtet më specifike të
zhvillimeve të tjera shoqërore dhe politike shqiptare, se sidomos kapitulli 12 mundëson që
universitetet private të kamuflojnë karakterin e tyre fitimprurës dhe duke u shndërruar në
universitete publike të pavarura, të përfitojnë fondin nga shteti.
Sigurisht, ligji nuk e thotë hapur që mbështetja private do të financohet nga shteti,
përveç aspektit të fondeve të kërkimit shkencor. Aty po, ligji shprehet hapur se universitetet
private mund të konkurrojnë për fondin nga shteti.
Nga ana tjetër, ligji ose projektligji nuk vendos asnjë kufi përmbajtësor dhe formal,
që do t’i shkurajonte universitetet private fitimprurëse të kamuflonin fitimin e tyre dhe të
shndërroheshin në universitete publike të pavarura. Ligjvënia për ne nuk është
abstraksionizëm, që do të thotë se nuk mjafton që gjërat thjesht të kopsiten nga ana logjike,
por është njëkohësisht edhe jurisprudencë, që do të thotë se është maturi për ta lidhur ligjin
me kushtet specifike të zhvillimit të vendit tonë.
Ne, duke studiuar ligjërimin politik në Shqipëri, kemi vënë re që së paku prej 5
vjetësh ekziston një shtytje e fortë e universiteteve private fitimprurëse për një ligj të tillë,
për një ligj që u mundëson të kthehen në institucione jofitimprurëse, pa asnjë garanci se ky
karakter jofitimprurës do të respektohet pikërisht për të marrë fonde nga shteti.
Pra, pyetja që shtrojmë ne është: çfarë garancie parashikon ligji në fjalë se
universitetet private nuk do t’i kamuflojnë fitimet e tyre? Bie fjala, në rast se pronari i
universitetit privat kthehet në administrator dhe normën e fitimit e vendos si pagë për
administrimin? Këtu kemi thjesht konvertim të fitimit në pagë dhe ligji nuk ka asnjë nen që ta
52
kufizonte, bie fjala, pagën e administratorit, në mënyrë që të shkurajonte këtë kamuflim të
fitimit.
Nga ana tjetër, ne e dimë që sistemi gjyqësor, e thonë të gjitha palët, është
problematik. Kush do ta kontrollojë kthimin real të universiteteve private në universitete, le të
themi, jofitimprurëse? Pra, për ne financimi i universiteteve private të kamufluara përbën jo
vetëm një problem në vetvete, ku shteti financon drejtpërdrejtë agjenci private, por,
njëkohësisht, edhe në efektet e saj, që do të flasim pak më vonë, do të kenë të bëjnë me
rritjen e tarifave, me varfërinë e universiteteve publike e gjëra të tjera të kësaj natyre.
Nga ana tjetër, projektligji propozon që universitetet publike të pavarura do të
konkurrojnë për fonde publike. Pyetja që shtrojmë ne është: çfarë do të ndodhë në rast se në
këtë konkurrencë financiare problematike universitetet publike nuk do të dalin mirë? A do të
vijnë në një situatë universitetet publike që do të jenë më pak cilësore, por do të kushtojnë
më shtrenjtë? Sepse logjika e financimit është kjo: sa më mirë të dalësh në konkurrencë me
të tjerët, aq më shumë fonde do të mearrësh nga shteti dhe aq më të ulëta do t’i kemi tarifat.
Sa më keq të dalësh, aq më pak do të merrësh fonde nga shteti dhe aq më të larta do t’i kesh
tarifat. Dhe ne mund të dalim në një situatë paradoksale, kur kemi institucione publike të
arsimit të lartë që do të dalin më pak cilësore, por do të kushtojnë më shtrenjtë dhe shtrojmë
pyetjen: çfarë ndodh me institucione jo cilësore dhe të shtrenjta? Ato mbyllen. Pyetja që ne
shtrojmë nga pikëpamja kushtetuese është kjo: A është kushtetuese mbyllja e institucioneve
publike? A mund të falimentojnë ekonomikisht institucionet publike, siç janë universitetet në
këtë rast?
Pra, ne mund të hamendësojmë që si rezultat i kësaj konkurrence, që ne e quajmë të
padrejtë, qeverisa mund ta quajë të drejtë, por po e lë për një moment diskutimin të hapur,
ekziston mundësia që ndonjë universitet publik të renditet më poshtë, të marrë më pak lekë
dhe të kushtojë më shtrenjtë. Pra, shkollimi i keq kushton më keq, shkollimi i mirë kushton
më lirë. Çfarë ndodh me të parën?
Logjika ta do që ato të falimentojnë dhe projektligji në fjalë nuk ka asnjë nen, asnjë
pikë që i garanton universitetet publike nga mosfalimentimi. E vendos projektligji
përgjegjësinë, jo te drejtuesit e institucioneve, por tek institucioni i vet; kur institucioni
publik del keq nga ana cilësore, përgjegjësinë e mbajnë drejtuesit, nuk mbyllet institucioni.
Me një fjalë në qoftë se ne kemi pakënaqësi me Kuvendin e Shqipërisë, nuk na shkon mendja
të përmbysim rendin kushtetues dhe të mos kemi më Kuvend. Ne kërkojmë ndryshim
parlamentar. Kurse projektligji në fjalë e vë përgjegjësinë tek institucioni dhe thotë:
institucioni i lë rrugë të lirë institucionit për të falimentuar ekonomikisht. Për mendimin tonë
53
kjo është shkelje e rëndë e Kushtetutës. Institucionet publike janë të pafalimentueshme.
Përgjegjësit e tyre, drejtuesit e tyre duhet të japin llogari dhe projektligji në fjalë nuk e çon
llogarinë te drejtuesit, por e çon përgjegjësinë te vetë institucioni.
Arlind Qorri – Edhe një herë faleminderit, për ftesën! Do të flas për disa gjëra të
përgjithshme dhe si pikë, që më është caktuar të flas, për tregtarizimin apo komercializimin e
universitetit që presim të ndodhë nga ky draft-material.
Biem të gjithë dakord dhe ndoshta me lëvizjen tonë ka pasur edhe keqkuptime, sikur
ne nuk duam të reformohet universiteti, arsimi i lartë. Përkundrazi, ne jemi të parët që duam
një reformim të universitetit dhe të arsimit të lartë. Ne jemi të parët që kërkojmë
demokratizim të universitetit, sepse deri më sot mund të biem pjesërisht dakord me
Kryeministrin që universiteti vuan nga liria, nga demokracia dhe duhet t’i kthejmë
demokracinë universitetit në kuptimin e funksionimit të jetës së tij të brendshme, pastaj dhe
për të ndihmuar në demokratizimin e shoqërisë. Duam patjetër cilësi dhe cilësia përmendet
fort nga qeveria që kjo reformë synon cilësi, por fatkeqësisht bindja jonë është që ky
projektligj nuk ka për të rregulluar as demokracinë universitare, as cilësinë, përkundrazi
mund të çojë në një përkeqësim të mëtejshëm të saj deri edhe në falimentim, siç e tha edhe
kolegu parafolës.
Përse ne i druhemi tregtarizimit të universitetit? Në fakt ju jeni ligjvënës dhe i keni
shifrat përpara. Ju të gjithë e dini, për shembull, që buxheti i shtetit për arsimin e lartë në
raport me prodhimin e brendshëm bruto ka mbetur poshtë nivelit të 3%-it për vite e vite me
radhë. Ju e dini që financimi për arsimin e lartë është diku te 0,5%. Ju i dini të gjitha këto
dhe përsëri pyesim përfaqësuesit e maxhorancës: A ka ndryshuar ky financim në dy vjetët e
para të qeverisjes? Jo. Ndërkohë, ministrja, nga ana tjetër, thotë do të rritet në të ardhmen.
Ne i themi ministres që po rrisni tarifat vit për vit. Ajo thotë, jo tarifat nuk janë rritur.
Përkundrazi, kjo draft-reformë do t’i ulë.
Të gjitha këto janë hamendësime. Edhe qeveria mund të ketë dashamirësinë dhe
mendon që kjo reformë do ta përmirësojë. Ne mendojmë që jo.
Çfarë ndodh, për shembull, me pagat e pedagogëve sot? 56% e pagave të
pedagogëve dhe të orëve jashtë orarit paguhen nga buxheti shtetit. Pjesa tjetër paguhet nga
tarifa e studentëve. Por shifra më dramatike që vjen nga Universiteti i Tiranës, sot që flasim,
është 65% e buxhetit të Universitetit të Tiranës, dhe që vjen tërësisht nga tarifat e studentëve.
Për mendimin tim modest, ky nuk mund të quhet më as sot universitet publik. Ky është
universitet gati-gati i privatizuar dhe është një universitet që në termat financiare, duhet t’u
54
takojë studentëve sot. Ndërkohë e dimë se çfarë roli kanë studentët në qeverisjen e sotme të
universitetit, por do të flasin vetë studentët, besoj, pak më vonë.
Pra, kjo reformë të çon drejt tregtarizimit akoma edhe më të madh të universitetit,
drejt rritjes, drejt tarifave, drejt një marrëdhënie klienteliste. Do të na vendosë edhe më
shumë pedagogë dhe studentë në marrëdhënie klienteliste. Ne pedagogë të rrezikuar nga
përditshmëria jonë, që të mbijetojë institucioni, ndoshta duhet ta lëshojmë edhe dorën për
kalueshmëri për të vënë nota më të mira që të marrim financime, që të kemi më shumë
studentë edhe nga tarifat, edhe nga buxheti i shtetit.
Për sa i përket burokracisë, sepse kam shumë për të folur, është bordi që me siguri
ka folur shumë më tepër, edhe forumi “Për Lirinë Akademike” më pare, kjo e shtyn
universitetin drejt tregtarizimit. Që të kesh shumicën te bordi dhe bordi dihet thuhet në një
pikë atje, që vendos për strategjinë e institucionit, duhet të sigurosh 50% të të ardhurave,
që të kesh numrin 4 nga 7 që janë gjithsej. Në qoftë se nuk i ke këto të ardhura, atëherë
bordi i kontrolluar nga qeveria mund të vendosë për strategji për hapje - mbyllje, marrje
pedagogësh etj., etj.
Element tjetër shumë burokratik dhe ndoshta edhe shumë i kushtueshëm, dhe ju me
të drejtë thatë që keni kërkuar një informacion nga Ministria e Financave, është kostoja. Për
shembull, janë 7 agjenci të reja, jo tërësisht, përveçse në realitetin shqiptar, kjo ngjan tërësisht
burokratike. Ne jemi një vend i vogël, më doli ky koment i përgjithshëm, por reforma mendoj
se është tërësisht jashtë kontekstit të realitetit shqiptar. Shtoj si pyetje: A kemi ne në Shqipëri
ndonjë studim serioz për gjendjen e universitetit? Pse jemi në këtë gjendje? Ajo që mund ta
themi fare shkurt është se ajo çfarë ka ndodhur në 15 vjetët e fundit ka qenë masivizim pa
financim, masivizim i shoqëruar pa financim dhe jemi të gjithë dëshmitarë, por për të gjitha
problematikat e tjera, që biem të gjithë dakord, që janë të panumërta, nuk ka një studim
serioz. Dhe nga ky studim serioz duhet të fillonte edhe pikërisht reformimi i arsimit të lartë.
Ndërkohë, siç tha edhe kolegu, është paraqitur reforma, është propozuar në stafet akademike,
pavarësisht se mediatikisht është dukur shumë e debatueshme. Përvoja jonë nga universitetet
është që ka ardhur projektligji ditën e martë dhe është thënë: “Shiko, deri të enjten duhet të
jepni mendimet tuaja”! Dakord, është bërë një përpjekje për t’i dhënë mendimet, por pa
ndonjë seriozitet protokollar, për t’i mbajtur shënimet si duhet, për të dalë në një material
edhe serioz, pavarësisht, me sa jam në dijeni unë, se senati i Tiranës dhe shumë këshilla
fakultetesh e kanë kundërshtuar në mënyrë serioze dhe në bllok këtë reformë.
Tjetër, cenon lirinë akademike, autonominë, siç u përmend edhe nga forumi.
Agjencia Kombëtare e Kërkimit Shkencor është ajo që do të vendosë për cilësinë e kërkimit
55
shkencor. Ndërkohë, duhet të jenë vetë stafet akademike, integriteti i tyre moral profesional
që duhet të ketë peshën kryesore dhe, natyrisht, të ngjashmit me të ngjashmen, siç u tha në
fund edhe nga profesor Fuga. Për shembull, te fakulteti im, siç e di edhe profesoresha, ngrenë
dorën dhe më votojnë mua që jam i ri, doktor në proces. Më duket shumë e habitshme.
Ç’hyn votimi për të kualifikuar dike? Ngrenë dorën dhe votojnë profesorët për të marrë
titullin një person që as nuk e njohin ndonjëherë, se vjen nga universitetet e rretheve. Biem
dakord që duhet të ndërpritet kjo lloj procedure.
Ka probleme të tjera. Për shembull, të hiqet këshilli i fakultetit dhe të vendoset
asambleja, por pa ndonjë specifikim shumë teknik, sepse asamble në fakultetin tim do të
thotë 200 pedagogë të brendshëm. Hajde të mblidhemi 200 pedagogë të brendshëm sikur një
minutë ta marrim fjalën të gjithë, imagjinoni si mund të funksionojë një organ i tillë kolegjial.
Nuk po zgjatem më për kohën.
Në projektligj numërohen 35 VKM që duhet të dalin pas këtij ligji. Kjo është një
reformë në arsim që efektet nuk i jep për 10 vjet, mund t’i japë edhe për 30-40 vjet. Prandaj
duhet pjekuri dhe durim. Mesazhi im, ndoshta e përsëris, është që për shkak të këtyre dy
shtyllave kryesore financimi dhe organizimi duhet të kthehet sërish në bazë. Të diskutohet
gjerësisht. Pra, duhet të bëjmë durim për arsimin, sepse është shumë e rrezikshme nëse e
shkatërrojmë arsimin publik.
Faleminderit!
Vitori Çipi – Pika që do të trajtoj unë lidhet me tarifat dhe kushtet e jetesës
studentore. Për vite me radhë tarifat studentore janë rritur 10% deri në 15%. Kjo shpjegohet
edhe me faktin se në disa universitete publike, si rasti i Universitetit të Tiranës, të ardhurat që
burojnë nga studentët janë shpeshherë më të mëdha sesa fondet nga buxheti i shtetit. Duke
shumuar institucionet e financuara, duke llogaritur privatët që do të kthehen në publik të
pavarur, do të pakësohet financimi mesatar për studentët në universitetet publike, që do të
sjellë një rritje edhe më të madhe të tarifave, nga ritmi i zakonshëm i rritjes së tarifave.
Dëgjojmë shpesh përfaqësues të Ministrisë së Arsimit që thonë se tarifat nuk do të
rriten. Kjo nuk është e vërtetë. Tarifat rriten minimalisht nga 10% deri në 15%, edhe pa
kaluar ende projektligji në fjalë.
Nga ana tjetër, nga rritja e kostove të jetesës dhe kostove studimore, siç janë librat,
fotokopjet e gjithë baza e nevojshme materiale, që u duhet studentëve për të ndjekur
studimet, është parë që edhe vitet e fundit gjithmonë e më pak ka studentë nga shtresat e
varfra dhe nga shtresa e ulët ose e mesme.
56
Rritjen më të madhe të tarifave e konfirmon tërthorazi edhe parashikimi për kredi
studentore. Në qoftë se tarifat nuk do të rriten, atëherë përse është e nevojshme të ekzistojë
një pikë e caktuar në projektligj për aplikimin e kredisë studentore?! Marrja e kredisë
studentore do t’i detyronte ata që në momentin që ata do të diplomoheshin, të pranonin një
punë çfarëdo, qoftë edhe jashtë profesionit të tyre, qoftë edhe të paguar keq, për shkak se do
të ishin të detyruar të paguanin kredi, edhe në rast se qeveria do të ishte dorëzanëse e kredisë,
ashtu siç është thënë shpeshherë, ajo që do të paguajë interesin te bankat. Lind pyetja: A e ka
llogaritur kush nëse i bie më lirë që qeveria të ulë tarifat studentore dhe këto para të shkojnë
në universitetet publike apo që këto para të shkojnë për të paguar interesin te bankat? A
përbën kreditimi studentor një formë tjetër financimi të privatëve?
Një tjetër pikë është se projektligji parashikon se studentët në nevojë do të
subvencionohen nga shteti, por nuk specifikon se kush do të quhen studentë në nevojë. As në
draftet e Komisionit për hartimin e reformës nuk japin informacion të tillë. Edhe para
miratimit të kësaj reforme thuhet që studentët në nevojë subvencionohen nga shteti. Kush
janë studentët në nevojë? Edhe tani studentët e vetëm që marrin një farë burse janë studentët,
familjet e të cilëve marrin ndihmë ekonomike. Edhe sot janë shumë të paktë studentët në
fakultete që janë nga kjo kategori, për shkak se edhe sikur arsimi për ta të ishte falas, është e
pamundur për studentët, që vijnë nga familje të tilla, të përballojnë studimet, për shkak të
kostove të jetesës në konvikte, në qytete, kostove të tjera që ka universiteti, duke nisur që
nga librat, fotokopjet dhe baza të tjera materiale që janë të nevojshme.
Kemi dyshimin e arsyeshëm se pragu i nevojës do të vendoset aq ulët, pas miratimit
të kësaj reforme, sa do të përjashtohet shumica dërrmuese e studentëve. Duhet të ishte një
pikë e caktuar, në qoftë se do të donim një reformim të vërtetë, si të bëhet që edhe studentë
apo qytetarë të tjerë të këtyre kategorive të vinin edhe më shumë në universitet, pasi për ta
orët në universitet janë orë të larguara nga puna, me të cilën sigurojnë mbijetesën.
Studimet master janë të përjashtuara nga subvencionimi shtetëror. Madje, aktualisht
universitetet publike paguhen me kosto tregu. A ka kuptim të ndalet fillimi i studimit në
kushtet ku tregu i punës kërkon punë gjithnjë e më të kualifikuar dhe a vendoset një hendek i
pakapërcyeshëm klasor tarifimi i masterit me miliona lekë?
Bora Memaj – Unë doja t’i filloja argumentet e mia me rezistencën studentore.
Lëvizja për universitetin, e cila është një lëvizje e vetëorganizuar e studentëve dhe e
pedagogëve, ka më shumë se një vit që vetëorganizohet dhe po e kundërshton këtë projektligj
qoftë me komunikata, qoftë me peticione, qoftë me protesta, sepse e konsideron këtë
projektligj si ilegjitim.
57
Po hartohet dhe po diskutohet një projektligj, në lidhje me arsimin e lartë dhe nuk
janë pyetur studentët. Nuk janë marrë parasysh propozimet e studentëve, nuk janë marrë
parasysh kushtet mizerabël të jetesës së studentëve, nuk janë marrë parasysh të drejtat e
studentëve.
Unë kam një pyetje: Në këtë projektligj parimi bazë është që ai që financon më
tepër, ka më shumë peshë në vendimmarrje. Po mirë, studentët, të cilët janë financuesit
kryesorë në këtë projektligj, me rritjen e tarifave që po u bëhen, pse nuk kanë peshë dhe
nuk është fare e përfillshme pjesëmarrja e tyre në bordin e administrativ dhe në senatin
akademik?
Studentët kanë një përqindje të papërfillshme, për sa u përket zgjedhjeve të
rektorëve dhe të dekanëve. Edhe pse operojnë në një fushë më të gjerë sesa e pedagogëve,
pedagogët kanë një përqindje më të lartë sesa studentët për të zgjedhur dekanët apo rektorët.
Duke u bazuar në eksperiencën, shikohet që sa më e gjerë të jetë trupa zgjedhëse, aq
më pak e komprometuar mund të jetë ajo. Ndaj, propozojmë që në zgjedhjen e dekanëve dhe
të rektorëve të mos jenë me përqindje më të madhe pedagogët, por raporti i kësaj përqindjeje
të jetë i barabartë.
Nga ana tjetër, universitetet publike do të maten për cilësinë e tyre nëpërmjet
anketave që do t’u bëhen studentëve dhe studentët do të jenë kriteri kryesor i cilësisë së
vlerësimit të mësimdhënies. Meqenëse universiteti që do të financohet më pak, do të jetë
më i keqi, i bie që studentët të paguajnë universitetin publik nga tarifat e tyre. I bie që
universiteti i cili është më i keqi, t’i ketë tarifat edhe më të larta. Këto anketa nuk do të jenë
efektive, por do të jetë një gënjeshtër e vetë studentëve, pasi do të largohen nga pagesat e
tarifave të larta dhe do të shkojnë drejt gënjeshtrës. Pra, nuk do të nxitet mendimi kritik, por
studentët do të shkojnë drejt gënjeshtrës, për të shmangur pagesën e tarifës sa më të lartë.
Faleminderit!
Jani Marka – Nëse mund të shtoj diçka për pikën e fundit, qeveria thotë se fondet
do të shpërndahen në universitete bazuar te cilësia. Pra, universitetet më cilësore do të marrin
më shumë fonde. Dhe dy janë kriteret kryesore të përcaktimit të cilësisë. Një e vendos vetë
qeveria nëpërmjet Agjencisë së Kërkimit Shkencor. Pra, thotë ju bëni kërkim shkencor më të
mirë, do t’ju paguajmë më shumë.
E dyta thotë: cilësia matet nga anketat e studentëve. Pra, sa më mirë ta vlerësojnë
studentët universitetin e tyre, aq më shumë të ardhura do të marrë universiteti i tyre, aq më
pak do të paguajnë ata dhe anasjelltas.
58
Tani pyes: Një student racional a do të ketë vullnetin për të thënë të vërtetën, pra
për ta kritikuar institucionin e vet ashtu siç duhet? Duke e kritikuar, do ta nxjerrë më keq në
renditje, që do të thotë do t’i rrisë tarifën vetes, apo të gënjejë? Prandaj e thashë edhe në
fillim, projektligji në fjalë në vend që të prodhojë mekanizma të cilat e rrisin cilësinë, do të
prodhojë mekanizma që nëpërmjet mashtrimit, do ta ulin cilësinë.
Pra, studentët do të jenë të motivuar që ta reklamojnë universitetin e tyre. Shikoni se
çfarë bëhet në universitetet private. Studenti nuk është kritik i institucionit. Studenti është
reklamues i institucionit. Ne duhet të kishim studentë dhe pedagogë që t’i shtynim ata që të
ishin gjithnjë e më kritik dhe vetëfshikullues, pse jo, për institucionet në të cilat studiojnë
dhe punojnë. Ndërkohë që projektligji në fjalë na thotë: a doni të mbijetoni ekonomikisht?
Gënjeni! Mburruni! Thoni që këtu gjërat shkojnë mirë, se përndryshe në këtë renditje që do
të bëjë ministria në fund të vitit apo në fund të dy-tre vjetëve, ju do të dilni më keq. Në vend
që t’i shtyjmë studentët dhe pedagogët të reflektojnë kritikisht, ne do t’i shndërrojmë ata në
agjentë marketingu.
Unë si pedagog këtë frikë kam. Sot çfarë po bëjmë ne? Sot jemi duke fshikulluar jo
vetëm projektligjin në fjalë, por në kritikat tona nuk kursejmë as drejtuesit tanë të fakulteteve
dhe të universiteteve.
Ndërkohë, me projektligjin në fjalë ne do të kthehemi në agjentë marketingu, sepse
kritika është e padobishme ekonomikisht. Po kritikove institucionin ku punon, institucioni yt
del keq, puna jote është më pak e sigurt, financiarisht studentët do të paguajnë më shtrenjtë.
Ky është një problem shumë i madh. Shikoni si është perversioni i një parimi që duhet të
ishte pozitiv, sepse edhe sot studentët vlerësojnë institucionet e tyre. Herë pas here bëhet një
anketë nga rektorati dhe studenti nuk ka asnjë shtysë të gënjejë aty, sepse nuk varet tarifa e
tij nga anketa në fjalë. Ai mund të thotë që pedagogu është i korruptuar, mund të thotë që
dekani është i paaftë, sekretarja është arrogante, mund të thotë gjithçka.
Nesër studentëve do t’u thuhet këto janë pyetjet: Po the të vërtetën e hidhur, t’i do ta
pësosh, sepse universiteti yt do të marrë më pak para, ti do të tarifohesh më shumë. Ky
është një problem jashtëzakonisht i madh dhe fryma e këtij projektligji është problematike,
sepse fusim mekanizëm konkurrence financiare midis universiteteve publike dhe
universiteteve private. Ta themi hapur, shikoni ligjërimin publik, cilët janë mbështetësit
jashtë politik të projektligjeve të tilla. Shikoni pronarët e universiteteve private sa fort e
mbështesin; shikoni drejtuesit akademikë ose pedagogët e universiteteve private se sa fort e
mbështesin dhe shikoni, nga ana tjetër, se kush e kundërshton. Ose universitetet publike, ose
përfaqësuesit e universiteteve publike, ose studentë dhe pedagogë në masë. Kjo tregon, për
59
mendimin tonë, sigurisht ne po interpretojmë këtu, se në ligj nuk mund të jetë kurrë e
shkruar një lloj sponsorizimi i një procesi të tillë. Kemi dyshime shumë të arsyeshme për të
thënë që një projektligj i tillë është nisur për të bërë që universitetet private fitimprurëse të
kenë të sigurta fitimet e tyre.
Pra, shteti në vend që të kujdeset për financimin e subjekteve të veta në universitete
publike, kërkon t’i shpërndajë fondet edhe në universitete private. Kjo nuk është barazi
përpara ligjit. Barazia përpara ligjit nuk do të thotë që institucionet e karaktereve të
ndryshme të trajtohen njësoj nga shteti, se përndryshe policitë private do të duhet të kërkonin
financim njësoj si Policia e Shtetit.
Barazia përpara ligjit për institucionet publike do të thotë se qytetarët individualisht
janë të barabartë përpara institucionit, që do të thotë se një student dhe një student tjetër
konkurrojnë në konkurs për të hyrë në universitet. Ndërkohë, projektligji në fjalë e
shtrembëron konceptin e barazisë përpara ligjit, duke thënë se për fondet shtetërore do të
konkurrojnë barazisht universitetet publike dhe ato publike të pavarura, që për të gjitha
argumentet që thamë pak më parë nuk do të kenë asnjë garanci që të mos jenë dhe të mos
funksionojnë realisht si universitete private dhe që fitimi i pronarëve të tyre të mos jetë i
kamufluar në forma lehtësisht të ndodhura, në një vend si yni.
Faleminderit!
Arlind Qorri – A mund të shtoj diçka, ju lutem?
Pashë me habi kur studentja përmendi 50% të votimit. Unë e thashë në fillim që
universitetet tona vuajnë në mënyrë të jashtëzakonshme nga demokracia e brendshme.
Drejtohen në mënyrë shumë burokratike e të centralizuar dhe vetëm studentët mund ta
shpëtojnë demokracinë në universitetin tone, jam i bindur, dhe 50% nuk ishte një student
baras me një pedagog, por 50% si peshë votimi.
Unë kam qenë një herë në komision zgjedhjesh në fakultetin tim dhe përveç
shëmtisë si proces, duhet ta pranoj këtë, domethënë është imitim, të më falni, i zgjedhjeve
politike në vendin tonë në kuptimin e keq të fjalës, me shantazhe. Kam qenë dëshmitar. Pesha
20% e studentëve nuk ka ndikim fare, sepse trupa studentore në fakultetin tim ishte 3500
studentë e ndarë në mënyrë të barabartë, sepse studentët nuk mund t’i manipulosh, se janë
një trupë e madhe. Nëse janë dy kandidatë, do të ndahen 50% njëri dhe 50% tjetri; nëse janë
tre, do të ndahen me 30% e kështu me radhë. Prandaj është normale që të zgjidhen dekani ose
rektori dhe studentëve duhet t’u japim një peshë të madhe të votimit, natyrisht edhe të
përfshirjes në senat. Ligji e ka, por nuk e përcakton pjesëmarrjen ose më duket se e ka 10%,
që është pak. Dakord?
60
Në draftin e parë thuhet që studentët nuk janë në gjendje të vlerësojnë. Nuk kemi pse
i fyejmë.
Tjetër gjë që më shpëtoi për tregtarizimin, natyrisht ligji është pasqyrim i ftohtë i
vizionit dhe vizioni i ligjit duket në draftin e parë. Mbi 45 herë në draftin e parë përmenden
fjalët “treg”, “sipas tregut”, “nevoja e tregut”, jo në projektligj, sepse projektligji nuk i ka.
Është një reformë që shkon drejt tregut, nuk flet për nevojat e shoqërisë, për dimensionet e
tjera ose për kërkimin shkencor.
Unë që bëj kërkim shkencor, po ju rrëfehem personalisht: merrem me myshqet.
Çfarë roli kanë myshqet në treg? Si do të jem unë konkurrues që qeveria të më japë fonde? Ju
do të thoni: “Jo, ti nuk je në treg”. Një tjetër nga filozofia do të bëjë një pyetje filozofike dhe
do t’i thonë: “Jo, je jashtë tregut”. Do të mbyllet departamenti i filozofisë, prandaj duhet
shumë kujdes. Nuk është vetëm mësuesia që duhet të mbështetet në këtë. Kemi shumë për të
folur, por nuk e di sa kohë mund të marrim dhe të mund t’u përgjigjemi pyetjeve.
(Ndërhyrje pa mikrofon).
Jo, matematikisht 10% nuk ka asnjë lloj vlere, harxhoni letrën kot.
(Ndërhyrje pa mikrofon).
Unë kam qenë edhe një herë më parë, por nuk ka peshë 10%, sepse janë 30 mijë
studentë në universitetet e tjera.
(Ndërhyrje pa mikrofon).
Sepse janë më pak të manipulueshëm, shumë më pak.
(Diskutime pa mikrofon).
Natyrisht, edhe një herë, sidomos në kushtet tona.
Jani Marka – Nëse mund të marr një shembull, profesoreshë Hafizi ka qenë
kandidate në zgjedhjet për rektor në Universitetin e Tiranës dhe ka ardhur në fakultetin tonë
për të bërë fushatë. Nuk e di nëse e mbani mend, por vetëm pesë pedagogë ishin në sallë. Kjo
tregon që trupa pedagogjike është e shantazhueshme. Kështu vazhdon, trupa pedagogjike
është e shantazhueshme. Ne duhet ta zgjerojmë demokracinë universitare.
Studentët janë shumë, me çfarë do t’i kërcënosh?
(Ndërhyrje pa mikrofon.)
Po, është e shantazhueshme në të gjitha format. Është e shantazhueshme nga dekani,
nga rektori, nga ministri, nga Kryeministri.
Kemi rastin e dy pedagogëve të Universitetit të Tiranës, që janë hequr nga puna
vetëm se kritikonin dekanin dhe rektorin. Janë dy pedagogë të nderuar të Universitetit të
Tiranës, njërin e kam koleg në departamentin e Shkencave Politike, i cili është hequr nga
61
puna pikërisht sepse kritikonte. Ysamedin Feraj kritikonte fort veprimtaritë e dekanit dhe të
rektorit.
Nga ana tjetër, në qoftë se dekani ose rektori do të kenë frikë nga ministri dhe
Kryeministri, si rezultat i projektligjit në fjalë, atëherë pse të mos shkojë presioni vertikalisht
nga Kryeministri te pedagogu? Ne e kemi këtë përvojë, kemi folur me kolegët tanë dhe janë
masivisht kundër. Edhe kur i thërrasim në protestë, shumë pak guxojnë të vijnë. E themi nga
përvoja.
(Ndërhyrje pa mikrofon.)
Ne kemi qenë këtu, ka qenë zoti Tafaj ministër...
(Ndërhyrje pa mikrofon.)
Genc Pollo – Gjendja kjo është. Edhe dëgjesat e mëparshme paraqesin një situatë të
ngjashme, pse studentët janë të çliruar, pse janë të emancipuar dhe të pandjeshëm ndaj një
presioni të tillë, kur dihet që nota, provimi, kalimi, diploma mund të keqpërdoren si
instrumente.
Jani Marka – Problemi është që ka shumë hallka përpara derisa të shkojë te nota e
studentit, saqë është vështirë që nga urdhri i Kryeministrit të shkosh te nota e studentit në
provim. Ndërkohë që pedagogu është më drejtpërdrejt i shantazhueshëm, sidomos sipas
skemës së re të financimit, ku trupa pedagogjike mund të jetë e rrudhshme, që do të thotë se
nëse janë më pak fonde, do të shkurtohet trupa pedagogjike. Kush do të shkurtohet? Do të
shkurtohen ata që janë më kritikë.
Dua të them edhe diçka nga përvoja, sepse ne kemi nisur protestën ndaj këtyre
projektligjeve, zoti Tafaj, duhet ta mbajë mend, që nga fundi i vitit 2011. Në atë kohë zoti
Tafaj ishte ministër i Arsimit dhe, për mendimin tonë, projektligji i tanishëm është i së njëjtës
frymë me dy dokumentet e hartuara nga Ministria e Arsimit në atë kohë, pra lejimi i
universiteteve private fitimprurëse të kthehen në jofitimprurëse për të konkurruar për fonde
publike. Po ashtu, ne e ndiejmë sot presionin politik, e kemi ndierë edhe dje. Kështu që nga
kjo pikëpamje jemi shumë korrektë për të thënë se ky është një problem sistemor.
Nga ana tjetër, sot, në korrik, universitetet po mbyllen, qeveria po çon përpara
projektligjin në kushte heshtjeje, ndërkohë që projektligji duhej çuar në parlament, duhej
diskutuar, duhej konfrontuar, si të thuash, me ide të ndryshme, madje edhe me rezistencën
studentore pedagogjike qytetare në kohën kur universitetet ishin të hapura. Në qoftë se shkon
në seancë plenare javën tjetër, kjo është një mënyrë, minimalisht po them, jo korrekte e të
shmangurit të konfrontimit me ata, të cilët e kundërshtojnë këtë projektligj.
62
Arlind Qorri – Edhe diçka thelbësore, sepse e thashë, kemi shumë për të folur,
sepse kam dëgjuar zëvendësministrin disa herë që thotë “e mirë private”, por për një pjesë
është e tillë. Ne themi se arsimi i lartë është e mirë publike. Duhet të jetë kështu që nga klasa
e parë, që nga kopshti.
Ka edhe një shkrim shumë të mirë të profesorit të shkarkuar nga puna, për shembull,
“fillimisht shoqëria jonë ishte analfabete, shteti siguroi alfabetizimin, pastaj shkollën 8-
vjeçare falas, shkollën e mesme falas dhe po kështu duhet të jetë edhe universiteti”. Ndërkohë
ministria thotë jo, përveçse është e mirë publike dhe këtë pjesë do ta financojë shumë pak,
arsimi i lartë është e mirë private. Ndërkohë, po ju citoj këtu një material të UNESCO-s për
arsimin e lartë në vitin 2009. Do të lexoj një pikë, sepse materiali është i gjatë:
“Përgjegjësia shoqërore mbi arsimin e lartë:
Pika e parë, arsimi i lartë si një e mirë publike është përgjegjësi e të gjithë
politikëbërësve, veçanërisht e qeverive”.
Prandaj, unë u lutem ligjvënësve, maxhorancës, ta trajtojnë arsimin e lartë si një të
mirë publike dhe aspak si një të mirë private. Edhe ai që do të bëhet mjek kirurg, do t’i
operojë njësoj si të varfrit dhe të pasurit, dhe do të jetë një qytetar i denjë, pavarësisht se do të
ketë të ardhura më të larta. Prandaj është shumë e rrezikshme. Trendi në Europën Qendrore,
Perëndimore nuk është ky. Gjermania dhe vendet, qoftë edhe me qeverisje të djathta, e kanë
arsimin e lartë falas. A është kjo e mundshme sot për?...
(Ndërhyrje pa mikrofon.)
Jo, absolutisht, biem dakord. Prandaj kemi kërkuar që të shikohet, të studiohet ulje
progresive vit pas viti. Të ulen tarifat, sepse vetëm janë rritur, janë 20 fishuar.
Në vitin 2003, kur unë mbarova studimet, paguaja vetëm 2 mijë e 500 lekë ose 25
mijë lekë të vjetër. Po të bëj sot të njëjtën shkollë, vetëm tarifë studimi do të paguaj 2 milionë
lekë të vjetër. Më thoni, çfarë ka ndodhur me rritjen e pagave, me inflacionin e me të tjerat?
(Diskutime pa mikrofon.)
Luçiano Boçi – Të gjitha shqetësimet që ju thatë qëndrojnë, janë shumë të sinqerta,
megjithëse në formë bruto.
Dua ta nis këtë diskutim me replikën që arsimi është e mirë publike apo private. Në
fakt, ligji e përcakton që është e mirë publike, sepse forma e aplikimit mund të jetë private
ose mund të jetë publike. Është e mirë publike në qëllimin e tij, pavarësisht formës së ofruar,
sepse sot kemi edhe arsim të mesëm privat, por është e mirë publike. Të mos i hyjmë këtij
debati, sepse është forma që ndryshon dhe ligji e sanksionon që është e mirë publike dhe
qeveritë e kanë marrë këtë lloj përgjegjësie.
63
Çështja e mënyrës së ofrimit të kësaj të mire te publiku ka diferencat e veta, për të
cilat ne flasim, që aplikohen gabimisht edhe në këtë projektligj. Në realitet, ju e shprehët si
shqetësim dhe unë gjithmonë e kam lidhur ligjin si një fazë të reformës në arsimin e lartë,
është zbatimi afatmesëm i reformës, që parashikonte miratimin e këtij projektligji dhe
kalimin në një fazë tjetër më të avancuar brenda një 10-vjeçari, i cili do të japë edhe efektet
positive, sipas hartuesve të reformës dhe të projektligjit në arsimin e lartë. Në realitet, ai jep
impakt pozitiv tek ajo që ju e shprehët, tek universiteti jopublik sot, i cili ka luftuar me
kartën, që ka qenë jo i favorizuar në treg për shkak të ekzistencës së maturës shtetërore, ka
qenë i diskriminuar. Vërtet ka pasur nuanca të tilla dhe sot ai gjendet në të njëjtën vijë
konkurrence me universitetet publike.
Por projektligji, si hap i strategjisë afatmesme të qeverisë për reformën, sjell të
mirën pikërisht tek universitetet private, sepse i fuqizon jashtëzakonisht. Të mos harrojmë se
hiqet matura shtetërore si provim hyrës dhe të gjithë studentët, me vendosjen e kredisë
studentore, që ju e thatë, dhe me raportin e reformës që parashikon dhe kërkon nga
universitetet rritjen e tarifave, do të thotë se studentët me të njëjtën tarifë mund të preferojnë
universitetin publik sot, brenda afatit 3-vjeçar, ose universitetin privat. Duke qenë se numri i
kuotave do të jetë i përcaktuar në universitetet publike dhe degët e preferuara do të kenë
kufizime në universitetet publike, sepse është politike, është e përcaktuar edhe në ligj dhe në
reformë, atëherë tendenca është që universitetet, të trajtuar tashmë si klientë, jo si
bashkëpunëtorë dhe si elemente kryesore të universiteteve, do të shkojnë drejt asaj që e kanë
më të lehtë. Është tendencë e çdo individi. Universiteti publik, sot, në raport me kërkesat që
ka, është i detyruar të vendosë filtra. Cilat mund të jenë filtrat? Mund të jetë një konkurs,
mund të jetë një testim, rikthim në konkursin e dikurshëm, mund të jetë edhe dokumentar, në
bazë të performancës që ka pasur në shkollën e mesme ose të maturës së përfunduar. Nga ana
ekonomike, ai fuqizon tërësisht universitetin privat.
Në fazën e dytë, pas veprimit të tij në periudhën 3-vjeçare, prandaj themi se nuk ka
mbrojtje ligjore kundër falimentimit, parashikohet që të gjitha universitetet publike të kalojnë
në statusin e universiteteve publike të pavarura. Këtu ka një nonsens kushtetues, pasi
Kushtetuta garanton autonomi dhe liri akademike dhe nuk flet kurrsesi për pavarësi të
institucioneve të arsimit të lartë. Pra, kjo duhet parë, ligjvënësit e Komisionit të Ligjeve duhet
të rregullojnë termat. Nuk është i përputhshëm, jo vetëm në organizim, por edhe në term. Nuk
ka arsim publik të pavarur, është krejtësisht alogjike, alogjizëm ligjor në terminologji dhe në
mënyrën e organizimit. Prandaj edhe ligji nuk e parashikon pjesën e falimentit, madje në
tekstin e raportit përfundimtar të reformës parashikohet edhe mbyllja e universiteteve aktuale
64
publike. Nuk e thekson se do të mbyllen ato që janë në Tiranë, por mund të mbyllen edhe ato
të rretheve. Por universiteti është vlerë, vlerë kombëtare dhe nuk mund të thuash që vlerën
më të madhe e ka ai i Tiranës dhe më pak e ka ai i Korçës, Elbasanit apo Shkodrës. Reforma
në finalitetin e saj ka një qëllim mbyllës, kjo është mëse e saktë dhe mëse e vërtetë, dhe ata
që goditen brenda kësaj reforme në një fazë të caktuar brenda këtij ligji, janë pikërisht
universitetet publike.
Unë bashkohem me shqetësimet tuaja që favorizohet. Nuk kam asnjë lloj kompleksi
ndaj privatit, nuk duhet të jetë në kushte diskriminuese siç ka qenë. Vërtet këtu ka disa masa
që e favorizojnë, por unë shikoj që në momentin e shndërrimit të universiteteve publike në
një natyrë tregtare, siç janë universitetet private, universitetet aktuale publike vendosen në një
garë të pabarabartë. Universitetet reale private janë më fleksibël në treg dhe për nga mënyra
dhe qëllimi e tregut që kanë pasur gjithmonë fitimin, ndërsa universitetet publike janë të
ngadalta dhe do të konkurrohen në mënyrë absolute, dhe kjo do të sjellë zvogëlimin e numrit,
e frekuencës së studentëve, pavarësisht se sot në tregun shqiptar diploma e shtetërorit vlen më
shumë sesa diploma e privatit. Meqenëse thashë këtë të fundit, kur realisht, edhe sipas
studimeve që mund të bënin anëtarët e qeverisë, të kabinetit të ministrisë, një diplomë që del
nga shtetërori ka më shumë vlerë sesa privati, pse të mos stimulohet universiteti publik dhe të
përmirësohet cilësia e kësaj diplome, edhe më shumë, pikërisht duke shtuar financimin?
Një qeverisje, sipas Kushtetutës, e ka për detyrë, e thamë, 2,8% është buxheti për
arsimin në tërësi dhe 0,5% ose 0,7% për arsimin e lartë, të shtojë atë që ka thënë dhe ka
premtuar, ta çojë deri në 5%, kur vendet e tjera të OECD-së e kanë 5% deri në 8% buxhetin
për arsimin publik, dhe ky arsim i lartë publik do të kishte frytet e tij në cilësinë e diplomimit
dhe në parametrat mësimdhënës që ne kërkojmë.
I gjithë projektligji duket që ka interesa, interesa që janë artikuluar nga grupe të
caktuara jashtë politikës, por ndoshta politika ka qenë e frustruar nga kjo pjesë e deklaratave
dhe ka qenë më e rezervuar. Por e vërteta është se në qëllimin e fundit, ky projektligj
favorizon pikërisht tregun privat të universiteteve në një formë shumë të papranueshme,
sepse paratë e fitimit gjenerohen pikërisht nga studentët, gjenerohen sepse është mekanizmi i
kredisë studentore, është kredi që duhet të ekzistojë në treg, por duhet të kontrollohet nga
qeveria në parametrat e saj pa dëmtuar familjet, pa u dëmtuar të ardhmen studentëve.
Dëmtohet njëkohësisht nga 5 - fishimi i kuotave për hyrje në universitet, ju e thatë, aq më
tepër që është vetëm për fazën e parë të studimeve, për Bachelor. Kjo është krejtësisht e
papranueshme, sepse nga përvoja ime në politikë, njerëzit që kanë mbaruar 3-vjeçarin nuk
pranohen në asnjë vend pune.
65
Është krejtësisht e pamundur që një student, i cili merr kredinë për të mbaruar 3-
vjeçarin, të gjejë një vend pune në përputhje me diplomën e tij për të shlyer kredinë dhe aq
më tepër për të realizuar kërkesën e tij për të vazhduar më tej kualifikimet master profesional
ose master shkencor. Në mënyrën se si ka ardhur ndarja e diplomës te ne, nga diplomë e
integruar në diplomë në dy pjesë, në pjesën master, konceptohet si një diplomë dhe është kjo
diplomë, e cila krijon aksesin në tregun e punës. Sot, studentët shqiptarë nuk e kanë dhe nuk
do ta kenë as nesër, pavarësisht se mund të kenë shpenzuar miliona lekë për të marrë atë
diplomë, e cila dikur kushtonte 2 mijë e 500 lekë, sot kushton 500 mijë lekë dhe nesër do të
kushtojë 1 milion lekë për 1 vit shpenzimi. Pra, rrit koston, nuk siguron treg pune dhe e
vendos studentin në pozitë krejtësisht të pafavorshme, zbraz xhepat e familjeve të studentëve
në favor të një tregu, i cili krijohet në shërbim të universiteteve private.
Sigurisht, këto janë shqetësime të karakterit dhe të interpretimit politik, që ne jemi
munduar t’i paraqesim duke i dhënë edhe formën konkrete të ndërhyrjeve në kontekstin e
ligjit, por duket se kemi gjetur mirëkuptim, kjo është e vërtetë, nga anëtarët e maxhorancës.
Por nuk e di se sa do të jetë deri në fund kjo lloj dashamirësie për ta konkretizuar, pasi nga
ata ka vërejtje edhe për agjencitë. Agjencitë janë burokratike, janë të varura nga ministria ose
nga Kryeministria. Është e vërtetë që ka një ndryshim, kanë qenë në fillim 46 VKM dhe më
pas, në shqyrtimin e dytë të projektligjit, u bënë 35 apo 32, nuk jam shumë i sigurt për
numrin, por që tregon kontrollin etatist të shtetit mbi arsimin publik për qëllime të caktuara,
të klientelave ose të momenteve politike. Unë nuk dyshoj te qëllimet, edhe ju, edhe ne.
Sigurisht, qëllimi është i mirë, të rritet cilësia e diplomimit dhe e mësimdhënies.
Qëllimi është tjetër gjë, sepse çdo qeverisje i ka qëllimet gjithmonë të mira. Çështja është
gabimi ose metodat e rrugëve që ajo cakton për të arritur në këtë qëllim. Këtu jemi për të
bashkëbiseduar për përmirësimin e kësaj rruge dhe kontestimet për këtë projektligj janë në
shkallë të gjerë nga bota akademike, nga bota studentore, nga forumet e caktuara, siç është
edhe forumi juaj, por që duhet të rakordohen në pikën e tyre dhe të gjejnë gjuhën e
përbashkët me politikën, me qëllim që edhe ne të reflektojmë për ndryshimet dhe vërejtjet që
ju kërkoni dhe që i pasqyroni.
Prandaj unë do të kërkoja që krahas parashtrimeve teorike ose të opinioneve
joteorike që ju keni, t’i sillni pranë komisionit, siç është kërkuar edhe nga anëtarët e tjerë të
Forumit për Liri Akademike, propozimet konkrete të ndryshimeve të neneve, të ndërhyrjeve
në nenet e caktuara të ligjit, me qëllim që këto të reflektohen ose ne të bëjmë pjesën e
bashkëpunimit politik për t’i reflektuar, pasi vetëm në pjesën e opinioneve ngelim thjesht te
66
shprehja individuale, ose që nuk sjellin pasoja të drejtpërdrejta në ligj. Themi për pjesën e
reformës që kërkon të pasqyrohet në arsimin e lartë.
Kjo ishte kërkesa ime dhe një koment në lidhje me ato që parashtruat, duke ju
shprehur edhe mbështetjen, jo thjesht timen, por të opozitës në këtë rast, dhe një pjese të
opinionit të maxhorancës, por që duhet të ketë edhe forma konkrete propozuese nga ana juaj.
Faleminderit!
Genc Pollo – Faleminderit, zoti Boçi!
Në qoftë se nuk ka pyetje të tjera...
Po, zoti Peza!
Alfred Peza – Faleminderit, zoti kryetar!
Më vjen mirë që vendosëm ta dëgjonim deri në fund grupin e përfaqësuesve të
Lëvizjes për Universitetin, të përbërë nga pedagogë të rinj dhe studentë, sepse në praktikën
time është grupi më i vërtetë i interesit që ne kemi dëgjuar, në kuptimin e shqetësimeve reale,
konkrete, të sinqerta dhe të thëna në mënyrë shumë të qartë dhe me një qartësi të
admirueshme në lidhje me atë çfarë mendojnë për ligjin “Për arsimin e lartë”.
E dyta, do të doja të rikonfirmoja edhe një herë angazhimin e maxhorancës në
Komisionin për Edukimin dhe Mjetet e Informimit Publik, që zëri juaj do të dëgjohet me
shumë seriozitet dhe të gjitha mendimet tuaja të çmuara dhe që i shërbejnë përmirësimit
cilësor të ligjit, do të merren parasysh dhe do të mundohemi që të reflektohen në
maksimumin e mundshëm të tyre për fazën në të cilën ndodhemi, pasi jemi pikërisht në
kohën e duhur për ta bërë këtë gjë.
Nëpërmjet kësaj do të doja të rikonfirmoja edhe një herë, jo vetëm mbështetjen për
shqetësimet tuaja, por njëkohësisht për t’ju qartësuar ndoshta edhe ndonjë keqkuptim virtual
të krijuar, sepse një palë e përfaqësuesve të studentëve dhe një palë e përfaqësuesve të
maxhorancës sikur janë në një luftë të papajtueshme me njëri-tjetrin. Përkundrazi, kanë qenë
pjesë thjesht e një procesi dhe më vjen mirë që zëri juaj sot ishte kaq i qartë dhe racional.
Do thoja dy detaje të vogla në lidhje me diskutimin që bëtë. Ka një moment ku u tha
se duhet që ligji të ndihmojë në demokratizimin, në mos e kam kuptuar gabim, të universitetit
dhe të pjesës së raporteve akademike brenda universitetit mes studentëve dhe pjesës drejtuese
të hallkave të tjera të universitetit. Do të doja thjesht të jepja opinionin tim, që studentët, ata
që na sollën demokracinë në këtë vend para 25 vjetësh, sigurisht që do të dinë të gjejnë edhe
demokracinë e tyre brenda universiteteve, sepse është trupa, edhe për shkak të moshës së
idealizmit, më demokratike, po të kemi parasysh edhe historinë e Europës dhe lëvizjes
studentore të viteve ’60-’70 në Francë dhe në vende të tjera.
67
Nga ana tjetër, do të doja të bëja një konstatim të vogël në lidhje me faktin nëse
duhet që domosdoshmërisht studenti të jetë një njeri që vetëm kundërshton dhe rebel i
përjetshëm për çdo gjë ndaj pedagogëve, ndaj universitetit dhe kështu me radhë. Por besoj se
të gjithë e kemi kaq njohuri dhe kulturë minimaliste për të kuptuar që vërtet edhe një student i
universitetit privat mund të jetë një njeri që promovon universitetin e tij, ashtu si edhe një
njeri, student i një universiteti publik, sepse në të gjithë botën perëndimore, studentët, qofshin
këta të universiteteve publike apo private, kur universitetet kanë diçka për t’u krenuar,
sigurisht që e thonë me krenari që “jemi studentë apo jemi të diplomuar në X universitet” dhe
është çështje thjesht e një raporti, jo vetëm tregu, por edhe e një nocioni emotiviteti mes të
ndjerit publikisht mirë apo edhe duke promovuar edhe vlerat e institucionit, i cili të diplomon.
Faleminderit!
Genc Pollo – Faleminderit!
Po, zonja Hafizi!
Mimoza Hafizi – Faleminderit!
Dua vetëm, pa bërë debat, të them diçka, që nuk jam dakord me shikimin që keni ju
për konkurrencën mes institucioneve publike të arsimit të lartë. Po heqim mënjanë të gjithë
kapitullin 12 dhe të gjitha që mund të supozohen për financimet publike në sektorin privat.
Unë personalisht mendoj se konkurrenca mes institucioneve publike të arsimit të
lartë është e domosdoshme dhe jo mbi bazën e komercializimit që thoni ju, por mbi bazën e
cilësisë së diplomave. Ju thatë se në qoftë se bëhet një vlerësim i cilësisë dhe një universitet
është i dobët, atëherë ai do të bëhet edhe më i dobët, sepse do të marrë më pak fonde.
Ka edhe një mënyrë tjetër. Një universitet, që nga sistemi i cilësisë del që nuk i
plotëson disa kritere, duhet të shkurtojë disa programe studimi ose disa drejtime që nuk është
i aftë për t’i mbuluar. Aktualisht, ju e shikoni se në sistemin e arsimit të lartë publik ka një
tërësi programesh studimi në universitete të ndryshme, të njëjta programe studimi që ofrohen
me cilësi të ndryshme. Po them se edhe në shkenca, në fizikë, për shembull, kemi një diplomë
fizike në Universitetin e Tiranës, por kemi edhe 4 ose 5 diploma fizike në Universitetin e
Gjirokastrës.
(Ndërhyrje pa mikrofon.)
Jo, çfarë rëndësie ka?! Diplomë është edhe ajo!
(Ndërhyrje pa mikrofon.)
Pse? Mësues fizike është edhe ai!
(Ndërhyrje pa mikrofon.)
68
Emërtesa “fizikë” ose “mësues fizike” nuk e ndryshon këtë që po them unë. E kam
fjalën që nëse universitetet publike vihen në konkurrencë dhe avancojnë më mirë programet e
studimit, të cilat janë të mirëmbështetura dhe ofrojnë diploma më të mira, ndërkohë disa
universitete mund të fokusohen në disa drejtime që janë më të afta për t’i mbajtur. Për
shembull, unë e di që Universiteti i Shkodrës ka qenë historikisht baza dhe ka pasur një
bërthamë shumë të mirë të studimeve në Gjuhë-Letërsi, kështu që do t’i takonte këtij
universiteti për të zhvilluar shumë më tepër këto potenciale sesa disa potenciale të tjera, të
cilat mund t’i zhvillonte një universitet tjetër, sepse ne jemi një vend i vogël dhe kemi nevojë
që këto burime financiare që kemi t’i çojmë në drejtimin e duhur. Pra, nuk është fjala që
nëpërmjet konkurrencës së universiteteve publike të çojmë universitetet publike drejt
falimentit, por t’i bëjmë drejtuesit e universiteteve dhe gjithë personelin e këtyre
universiteteve që të mendojnë se si t’i çojnë më mirë potencialet e tyre dhe të jenë më
konkurruese në sistemin e arsimit të lartë. Nuk po guxoj të përdor fjalën “treg”, sepse është
fjalë e keqe, por në sistemin e arsimit të lartë, nga pikëpamja e cilësisë.
Ju thatë diçka për sondazhin e studentëve. Në fakt, sistemi i sigurimit të cilësisë dhe
i akreditimit, që është ngritur para 15 vjetësh, është bazuar në një model europian dhe
pavarësisht se nuk ka funksionuar mirë, ndoshta edhe për arsye të vullnetit politik, por në
qoftë se ai do të funksionojë mire, mbi parametrat europianë, nuk është vetëm sondazhi i
studentëve, por janë me dhjetëra kritere, të cilat influencojnë për të treguar se si janë
standardet e cilësisë së një universiteti. Pra, mos e bëni korrelacionin direkt midis opinionit të
studentëve dhe financimit të universitetit. Pra, janë dy gjëra që nuk e kanë korrelacionin
direkt. Në qoftë se ne arrijmë që këto standarde t’i aplikojmë në sigurimin e cilësisë së
universiteteve publike shqiptare, nuk po merrem me pjesën private, dhe në qoftë se me të
vërtet fusim në sistem një agjenci, edhe huaj, e cila këto parametra i ka të besueshme, kjo
konkurrencë do të jetë e dobishme për arsimin e lartë.
Myqerem Tafaj – Duke ju falënderuar për mendimet që shprehët, unë thjesht doja
të dija nëse ju jeni kategorikisht kundër bashkëpjesëmarrjes në financim përmes tarifave apo
jeni për një bashkëpjesëmarrje të moderuar? Në fakt, tarifat janë bashkëpjesëmarrje në
financimin e një universiteti publik. Ju jeni krejtësisht kundër apo pranoni një
bashkëpjesëmarrje të arsyeshme të moderuar?
Ne të gjithë jetojmë në këtë vend dhe duhet të jemi pak realistë se ...
Genc Pollo – Po, zoti Qorri!
Arlind Qorri – Po e nis nga kjo e fundit.
69
Ne mendojmë se arsimi është një e drejtë themelore jo vetëm e njeriut por edhe e
qytetarit, që do të thotë se arsimi duhet të jetë i mbuluar për gjithkënd që ka aftësitë mesatare
normale të përcaktuara në kontekstin e një vendi për ta marrë atë. Prandaj ne jemi pro, bie
fjala, provimeve për të hyrë në jetën universitare. Nga ana tjetër, ne jemi kundër çfarëdolloj
kriteri financiar që do t’i përjashtonte studentët nga studimet. Për këtë arsye ne kërkojmë një
proces disavjeçar të uljes progresive të tarifave që të shkojnë drejt zeros.
Kemi dëgjuar përfaqësuesit e qeverisë që thonë “a nuk është kjo një pabarazi e
përmbysur”, që do të thotë se edhe një student i pasur do ta kishte shkollën falas, si edhe një
student i varfër. Sigurisht, nëse e shikojmë ngushtësisht në hapësirën arsimore, ashtu del. Por
nga ana tjetër, ne mund ta shikojmë në tonalitetin e vetë shoqërisë, sepse prindërit e studentit
të pasur mund të paguanin më tepër taksa dhe nuk është ndonjë problem i madh nëse fëmija i
tyre arsimohet falas në një universitet publik. Për të marrë një shembull, në vitin 2009
qeveria, qeveria e asaj kohe e Partisë Demokratike, me propozim të Partisë Socialiste, e mbaj
mend mirë këtë, ka hequr tatimin mbi vlerën e shtuar për studentët në universitetet private me
20%. Nuk e kanë bërë këtë llogari, që sikur kjo TVSH të vendosej dhe këto para të marra prej
andej, pastaj të shkonin në arsimin publik, sa pjesë të kostos do të mbulonin? Kini parasysh
që në një vend si yni, ku FMN-ja e konsideron TVSH-në të shenjtë, edhe buka që blen
lypsari paguhet 20%, ndërkohë që tarifa që paguan një student, hamendësisht i privilegjuar i
privatit dhe që nuk ka hyrë në konkurs, është 20% më e ulët, pikërisht se qeveritë shqiptare,
po i them në shumës, e kanë menduar si të arsyeshme që të heqin TVSH-në për arsimin e
lartë.
Nga ana tjetër, ne mendojmë që projektligji në fjalë vendos në një kontradiktë
problematike pedagogët dhe studentët, që vërtet mund të kenë fërkime në mes tyre, por prapë
janë trupa, të cilët mund të shohin mjaft më lehtë interesin e tyre të përbashkët. Një student
sot nuk e paguan drejtpërdrejt rrogën time, kështu që unë nuk kam, si të thuash, një lloj
konflikti interesi me të. Nëpërmjet këtij projektligji paga ime si pedagog do të jetë e varur
nga sasia e kontributit të studentëve, që do të thotë që unë studentin do ta shoh si klient, i cili
duhet të vijë në dyqanin tim të paguajë më shtrenjtë.
Nga ana tjetër ne kemi përvojën e masterave, të cilët prej vitesh janë të pafinancuar
në Shqipëri. Krahasojmë bachelorin dhe masterat. Në master studenti hyn pa konkurs dhe
paguan shumë. Në bachelor hyn me konkurs dhe paguan më pak. Cilësia e mësimdhënies dhe
e mësimmarrjes në master është shumë më e dobët sesa në bachelor. E masim me rezultatet e
studentëve në provime këtë. Çfarë skandaloziteti është!
Por, nga ana tjetër, në rast se ne vendosim kritere të hyrjes...
70
(Ndërhyrje pa mikrofon.)
Na vijnë studentë edhe nga private. Problemi është që duke dashur t’i mbajmë hapur
programet master, nuk mund të vendosim kritere, bie fjala, mesatare më të lartë, sepse tarifa
më e lartë i ka bërë më konkurrues universitetet private. Ai thotë se pse të futem te
universiteti publik që ma vendos mesataren 7 për të hyrë në master, kur mund të shkoj në
universitet privat dhe diferenca midis tarifave është mjaft më vogël se në bachelor. Sot në
universitetet publike vijnë studentë të mirë, sepse është akoma lirë, shtrenjt për ta, por mjaft
më lirë se në universitetet private.
Genc Pollo- Atëherë, ju jeni për një reduktim gradual të tarifave të shkollimit drejt
zeros. Kjo është përgjigjja e përmbledhur e pyetjes së zotit Tafaj.
(Ndërhyrje pa mikrofon.)
Arlind Qorri - Kredia është diçka interesante.
Myqerem Tafaj - Kredinë nuk e japin bankat.
Arlind Qorri – Po nga dalin lekët?
(Ndërhyrje pa mikrofon.)
Myqerem Tafaj - Përderisa shteti është garant dhe ju folët për dokumentin e vitit
2011, para dokumentit të vitit 2011 kishte një princip që asnjë student nuk duhej të
diskriminohej në kohën e studimeve, por të gjithë duhet të kenë mundësinë që të studiojnë që
të plotësojnë kushtet. Modeli i kredisë ishte një model, i cili ua jepte studentëve këtë mundësi
me një kredi shumë të moderuar, me tarifa relativisht të ulëta dhe asnjeri nuk duhej të
diskriminohej. Në momentin e kthimit të kredisë, studentët duhej të favorizoheshin: i
shkëlqyeri nuk paguan mbrapa, ai që është në nevojë lehtësohet dhe fillon ta paguajë atëherë
kur ka punë dhe e paguan 25 vjet me radhë. Interesi maksimal ishte 8%. Të zbresësh nga 15-
18 %, në 8% duhet të hyjë shteti garant dhe me këtë ligj shteti hyn garant. Pra, kredia
studentore nuk është çështje thjesht e bankave.
Arlind Qorri– Bie dakord, por më kuptoni logjikën.
Genc Pollo – Pro ose kundër, përveç shtjellimit dhe shpjegimit, por ne kemi një
vendim për të marrë.
Arlind Qorri - Kredia do t’i ketë tarifat e papërballueshme. Nëpërmjet kredisë
studentore qeveria u paguan interesa bankave, financon edhe bankat private tërthorazi. Nëse
banka jep kredi me interes tregtar, e paguan qeveria.
Kjo është një nga efektet anësore që buxheti i shtetit financon bankat.
Genc Pollo - Që buxheti i shtetit financon bankat, është një nga efektet anësore,
por ne flasim për efektin arsimor. Ndaj kredisë studentore, të formuluar ashtu siç e ka ligji, që
71
ka mangësi, por do ta diskutojmë më vonë këtë, me aq qartësi sa e ka projektligji, pra, ju a
keni ndonjë pozicion të natyrës “po, jo”, “po por”, të formuluar shkurt ju lutem?
Arlind Qorri - Nëse tarifat ulen progresivisht, kredia është e panevojshme. Kredia
është e nevojshme pikërisht sepse tarifat do të rriten edhe më shumë, kështu që në këtë
kuptim ne mendojmë se studenti që e ka të pamundur ta përballojë, e bën falas.
Luçiano Boçi – Meqenëse ju e keni shprehur kundërshtinë edhe nëpërmjet
protestave ndaj projektligjit, a jeni dakord që ai të kalojë në këtë periudhë, kur asnjë nuk ka
vëmendjen e duhur maksimale, as bota akademike dhe as bota studentore? Kjo sepse nuk
përputhet me planet e qeverisë. Unë e kam si shqetësim. Pyetjen mund ta bëj edhe retorike,
edhe të drejtpërdrejt.
(Ndërhyrje pa mikrofon.)
Po, janë të interesuar, sepse, edhe Marku e shprehu shumë qartë, për procedura
parlamentare nuk ka pse të djegim të ardhmen e brezave. E shprehu shumë qartë edhe
Forumi për Liri Akademike. A jeni dakord që të kalojë në këtë lloj periudhe? Sigurisht që
qeveria ka afatet e veta, por është një vit me vonesë për ta sjellë ligjin.
(Ndërhyrje pa mikrofon.)
Ka arsye të tilla që kërkon ta kalojë, sikurse kërkon ta kalojë me qetësinë maksimale
të mundshme. Nuk i do protestat tuaja.
Genc Pollo – Zonjushë Mema, përgjigjuni.
Bora Memaj – Ne nuk jemi të interesuar. Ky projektligj jo vetëm që nuk duhet të
kalojë në verë, por të mos kalojë në asnjë moment, besoj, për argumentet që u parashtruan më
parë, pra në asnjë lloj forme, për shkak të argumenteve që u parashtruan.
Ne jemi për reformim të universitetit, nuk jemi për shformim dhe për këtë arsye nuk
jemi dakord që të kalojë jo vetëm në datën që është parashikuar, por në asnjë datë të
ardhshme. Besoj se është e qartë, për shkak të argumenteve që parashtruam.
Jani Marka – Me zotin Peza, ju lutem, nëse mundem.
Ju falënderoj që u treguat i gatshëm për të na dëgjuar, për të marrë edhe komentet
tona, por që të jem i sinqertë, për shembull, vërejtjet tona do të ishin të tipit “të mos jetë
kapitulli 12”, gjë që nuk lëviz, ne e kemi të qartë këtë. Jo, ne jemi...
Genc Pollo – Zoti Marka, mos paragjykoni pozicionet e komisionit dhe të
anëtarëve. Ne jemi ulur, madje, jo vetëm unë, por edhe bashkë me dy relatorët e
maxhorancës dhe opozitës, edhe të tjerët, ju kemi dëgjuar me vëmendje dhe do të përpiqemi,
shpresoj, unë nuk ta them besoj, por shpresoj, që të pasqyrojmë të gjitha vërejtje e komentet e
duhura. Flisni konkretisht.
72
Jani Marka – Jo, jo, nuk paragjykoj. Konkretisht, për shembull, ditën e shtunë
Kryeministri foli, nuk mundet…
Genc Pollo – Nuk mund të ndalojmë dot njerëzit jashtë kësaj salle të flasin. Brenda
kësaj salle kujdesemi që të flasin të gjithë. Cilësinë e gjërave që thuhen, gjithashtu, nuk e
kontrollojmë dot.
Jani Marka - Të shtunën Kryeministri ka folur shumë ashpër për universitetin dhe
duket qartë që do të ishte mrekulli sikur kjo maxhorancë të arrinte ta ndalonte këtë ligj dhe
kapitullin 12.
Për t’ju përgjigjur pyetjes, natyrisht që duhet ta përforcoj, ne jemi tërësisht pro një
reformimi të universitetit, por ky projektligj nuk bën, pavarësisht se mund të kalojë në
mënyrë arrogante dhe, më vjen keq të them në mënyrë të dhunshme, nëse kalon në fund të
korrikut, kur të gjithë janë me pushime. Marrim një zotim dhe të themi që pavarësisht se ky
ligj mund të kalojë, bie dakord me zotin Peza, që studentët janë forcë emancipuese, beteja
jonë do të vazhdojë, sa të kemi jetën dhe takatin. Pedagogë e studentë do të jemi aty për ta
demokratizuar, së pari, universitetin nga brenda dhe jua japim si premtim këtë që ne do të
bëjmë maksimumin. Kushtet nuk kanë qenë të favorshme deri tani, edhe me pedagogë të
pushuar nga puna, por ne do të bëjmë maksimumin edhe për t’u përballur me rritje tarifash
dhe të tjera. Edhe një herë, unë e thashë që në fillim, nuk ka një studim serioz përse jemi në
këtë gjendje. Duhet të kishte një studim serioz, të bërë nga ekspertë e të tjera, dhe të thuhet
se pse jemi katandisur në këtë gjendje. Ky studim nuk ekziston.
Genc Pollo- Faleminderit! Po zonja Çipi.
Vitori Çipi - Zoti kryekomisioner, vërtet ka kaluar koha e mbledhjes së komisionit,
por kjo, jo për fajin tonë, sepse edhe ne po prisnim, ishim paraqitur në orarin e caktuar.
Për sa i përket komentit të zotit Boçi dhe të zotit Peza, në lidhje me propozimet
konkrete, sigurisht që do t’ua dërgojmë propozimet konkrete.
Kurse në lidhje me arrogancën ndaj studentëve, të cilët studiojnë te privati, jo, zotëri,
ne nuk kemi asgjë me studentët që studiojnë te privati. Problemi kryesor te ne është
projektligji në tërësi, sepse cenon jo vetëm studentin, por cenon publiken, rrënon shoqërinë
shqiptare. Arsimi është baza e një shoqërie të shëndetshme dhe demokratike, për këtë arsye
ne si aktivistë të lëvizjes për universitetin, studentë e pedagogë, nuk do ta lejojmë që
studentët të kthehen në klientë dhe dija të kthehet në mall. Rezistencën do ta vazhdojmë deri
në fund.
Faleminderit!
Genc Pollo - Faleminderit!
73
Unë nuk bëj komente kur jam në dëgjesë, por lidhur me çështjen e tarifave dhe
qëndrimin ndaj tyre, kjo mund të jetë një nismë për debate të mëvonshme. Por mendoj që
keni pasur parasysh edhe faktin që studentët, të diplomuarit e nesërm, janë një pjesë e vogël e
shoqërisë dhe nëse pretendoni që ata të financohen vetëm nga buxheti i shtetit, keni
parasysh që financohen nga shoqëria, përkatësisht taksapaguesit dhe që taksapaguesit në një
masë të madhe nuk janë të tërë me arsim të lartë, ndërkaq që studimet në Shqipëri dhe më
gjerë tregojnë që të ardhurat e atyre me diplomë të lartë janë shumë më të larta sesa pjesa
tjetër e shoqërisë, kështu që, edhe një sistem i tillë ka farën e një padrejtësie sociale,
përkundrejt asaj që ju propozoni. Them që kur të shqyrtoni pozicionet, mund t’i keni parasysh
të dyja aspektet e problemit. Gjithsesi, nuk ishte një ftesë për të hapur debat.
Bora Memaj – Diçka për atë që sapo thatë. Nëse ka padrejtësi sociale për shkak se
dikush që diplomohet, paguhet shumë herë më shumë, ndërsa dikush që është i padiplomuar
shumë herë më pak, atëherë është problemi i të gjithë shoqërisë që duhet zgjidhur nga
qeveria, nga ju. Për sa i përket taksapaguesve, të cilët nuk janë të diplomuar, ata përfitojnë
nga shërbimet e ndryshme që marrin nga individë, të cilët janë të diplomuar. Nëse unë nuk
jam e diplomuar, unë kam paguar dhe paguaj taksa; një mjek, i cili ka marrë shkollimin nga
taksat që paguan familja ime, do të më mjekojë mua në të ardhmen.
Genc Pollo – Faleminderit!
Mendoj që i kemi shqyrtuar çështjet.
Unë ju falënderoj shumë për praninë tuaj dhe për durimin për shkak të rrethanave
dhe të afateve tona, për faktin që ka një organizim midis studentëve dhe pedagogëve të rinj
për të luftuar për të mirën publike universitare të arsimit të lartë. Patjetër që, si kësaj radhe,
edhe më vonë do të gjeni rrugën te komisioni ynë për të paraqitur pikëpamjet tuaja.
Sinqerisht, besoj se nëse, e para, që të miratohen sa më shumë që të jetë e mundur, po e them
në mënyrë të kujdesshme, nga ato që ju paraqitët, por që të jemi edhe konkretë dhe efektivë,
unë do t’ju lutesha që, përveç materialit të përgjithshëm prej 4-5 faqesh, mundësisht, nëse
doni mund të paraqisni edhe amendamente. Është një kërkesë standarde që ia paraqesim
palëve në dëgjesë. Kuptohet që kjo mund të jetë e vështirë, nëse ju apriori jeni kundër të
gjithë projektligjit, por, nëse gjykoni që mund të ketë amendime të vlefshme për pikëpamjet
tuaja, ju lutem, na i dërgoni me e-mail te zoti Bela, në mënyrë që relatorët t’i shqyrtojnë edhe
ato.
Arlind Qorri – Nëse mund të bëj një saktësim të fundit, sepse nuk duam të
ngjajmë si fanaticë që të themi “në kosh i gjithë projektligji”, ne jemi kundër këtij projektligji
në tërësi jo vetëm për përmbajtjen, por edhe për procesin e hartimit të tij.
74
Genc Pollo - - Të mos kthehemi aty ku ishim.
Arlind Qorri– Jo, jo. Ne mendojmë që universiteti është një fushë specifike.
Projektligjin nuk mund ta bëjë qeveria dhe të thotë na jepni mendim. Çdo projektligj për
arsimin e lartë ne mendojmë që duhet të niset dhe të artikulohet nga poshtë, nga trupa
pedagogjike dhe studentore. Ky është qëndrimi ynë, prandaj jemi kundër në tërësi.
Faleminderit!
Genc Pollo- Faleminderit për praninë dhe prezantimet, shpresoj që të mbetemi në
kontakt.
Zoti Altin Goxhaj, avokat, tribun i njohur i shumë betejave publike, paraqitet në
dëgjesë në emër të Zyrës së Mbrojtjes së Konsumatorëve.
Altin Goxhaj – Ju faleminderit!
Unë, në fakt, do të prisja ditë dhe javë pa asnjë problem, pasi çështja është kaq e
rëndësishme, sa çdo lloj pritjeje ia vlen. Shkurtimisht me një fjali do të thosha se zyra jonë
mbështet 100% pikëpamjet e Forumit për Liri Akademike. Kemi ardhur sot me një
propozim konkret për një nen konkret, që ka të bëjë me raportin student - universitet, të
drejtat dhe detyrimet. Ne kërkojmë që në ligj të sanksionohet detyrimi për të formalizuar
marrëdhënien student –universitet nëpërmjet një kontrate, e cila përcakton qartë të drejtat dhe
detyrimet, si dhe bën parashikimet përkatëse për rastet specifike, të cilat ndodhin edhe si
pasojë e reformave, edhe si pasojë e ndryshimeve të mëdha, edhe sipas situatave konkrete që
mund të ndodhin, sepse kemi vënë re se në 25 vjetët e fundit studentëve u ndryshojnë
pafundësisht rregullat e lojës në mes të lojës dhe nuk kanë ku ta gjejnë të drejtën.
Së dyti, nëse duan që të vendosen përballë një raporti të zgjidhjes së
mosmarrëveshjeve në formë juridike, mbeten gjithmonë peng i vullnetit personal të hierarkisë
dhe nuk ka rregulla loje të cilat zbatohen, pasi rregulloret e përcaktuara për rolin dhe
marrëdhëniet e studentit janë të shkruara krejtësisht në mënyrë të njëanshme, janë krejtësisht
të përcaktuara nga lart-poshtë dhe dëmtojnë në themel parimin e simetrisë. Në Europë, çdo
kontratë që është asimetrike në mes të madhes dhe të voglës, pra individit dhe së tërës,
koorparatës dhe subjektit të shtetit e të tjera, konsiderohet e papranueshme nga çdo gjykatës
europian, nëse ajo është formatuar në formë asimetrike. Aktualisht marrëdhënia student-
universitet është asimetrike, nuk ekziston asnjë lloj e drejte e tij e shprehur me vullnet të lirë
që të bëjë përcaktimin e formulimit të një marrëveshjeje. Prandaj edhe ne kërkojmë që në
këtë ligj, në nenin përkatës të parashikohet, ne jemi të gatshëm ta sjellim edhe të formuluar
nëse ju dëshironi, pra, të përcaktohet qartazi: studenti në momentin e parë që regjistrohet në
universitet, të vendoset përballë një kontrate, e cila firmoset nga të dyja palët, me të drejtat
75
dhe detyrimet, sepse kjo përcakton pikërisht faktin që ai në çdo moment thotë që unë kam
këtë kontratë dhe kërkoj këtë llogari për të drejtat dhe detyrimet e mia.
Nga ana tjetër, zyra jonë konsideron se të gjitha kërkesat që ka parashtruar Forumi
për Liri Akademike, dhe një pjesë e kërkesave të studentëve, tregojnë faktin që është
përjashtuar në këtë proces formulimi roli i studentëve. Ne kërkojmë pikërisht që këshillat
studentorë të kenë një sanksionim më të fortë ligjor, detyrim pjesëmarrjeje më të fortë në atë
që quhet proces i transparencës. Ne nuk besojmë te vendimmarrja e studentëve, ne besojmë te
prezenca e tyre, te dijenia e tyre, tek aftësia e tyre për të parë e dëgjuar në çdo hallkë ku
merret vendimi për ta, gjë që nuk është thënë sot nga asnjëra palë.
Së treti, ne mendojmë se është i rëndësishëm propozimi për të qenë 20% fuqia e
votës studentore, sepse besojmë se në fund të fundit, studenti është arsyeja pse ekziston
universiteti dhe për këtë arsye ne mendojmë se duke qenë 20%, do të ketë efekt të
menjëhershëm në fuqizimin e rolit të tij.
E fundit, ne besojmë se karta e studentit duhet të jetë e sanksionuar në këtë ligj.
Gjithashtu, ne besojmë se të drejtat e studentëve duhet të jenë sanksionuar në formë më
teknike. Prej 20 vjetësh nuk është zbatuar ajo kartë, sepse është një format që askush nuk e
merr përsipër. Zoti Myqerem e di shumë mirë që formulimi i ligjit nuk të lë asnjë lloj
hapësire për ta zgjidhur. Mbetet në vullnetin universitar të një universiteti, por bllokohet nga
një universitetet tjetër dhe po nuk pati një koordinim të të gjitha palëve, nuk bëhet.
Zyra për Mbrojtjen e Konsumatorit konsideron se interesat që janë luajtur për
formulimin e këtij ligji, janë interesa të lobeve private, konkretisht të përcaktuara nga ajo
linjë që ne e quajmë linja Soros. Është e qartë fare që Henri Çili, Besnik Alija, Endri Fuga,
Arbjan Mazniku thjesht kanë luajtur një lojë, sepse askush nuk mund të kuptojë dot se si 10-
20 biznese që u lidhën me shumë sukses për interesat e tyre private dhe funksionuan kaq vite,
pavarësisht se në dëm të arsimit universitar, në një moment bëhen filantropë dhe mendojnë se
janë njerëzit që do ta shpëtojnë atdheun dhe pasurinë e tyre t’ia falin Shqipërisë.
Faleminderit!
Genc Pollo – Faleminderit, zoti Goxhaj!
Një pyetje të shkurtër lidhur me propozimin kryesor tuajin që student, si i publikut
edhe i privatit, hyn në një kontratë me institucionin. A keni modele të ngjashme me vendet e
tjera? A ka përvoja të krahasueshme?
Altin Goxhaj – Nuk kemi kapacitetet e duhura financiare dhe materiale që të mund
të ofrojmë një mundësi të tillë; ne jemi organizatë vullnetare. Kemi 4-5 vjet pa asnjë fond dhe
76
nuk mund të sigurojmë dot këto kushte. Ne jemi në gjendje të propozojmë konkretisht, atë që
ne jemi në gjendje të ofrojmë vullnetarisht.
Genc Pollo – Faleminderit!
Alfred Peza - Kam diçka. I nderuar zoti Goxhaj, ju kam ndjekur me vëmendje
gjatë gjithë aktivitetit tuaj dhe kam qenë ndër partizanët që të dëgjoheshit, pasi ju kam
ndjekur edhe jashtë kësaj zyre, për qëndrimin që keni mbajtur ndaj ligjit dhe më vjen mirë që
jeni pjesë e këtij procesi të dëgjesës publike.
Për sa i përket procesit të lobimit në parim, themi se, që kur 150 vjet më parë një
prej presidentëve amerikanë pinte kafe në lobin e hotelit, pranë Shtëpisë së Bardhë, dhe atje
manjatët e kompanive të revolucionit të ri industrial që po shpërthente në botë si industria e
çelikut, e prodhimit të makinave, naftës e kështu me radhë, bënë atë që më pas u quajt procesi
i lobimit, i gjithë ky proces është një proces legjitim, për aq kohë sa bëhet brenda rregullave
të lojës, në një shoqëri demokratike dhe nuk shkel parimet e esenciale të së drejtës, parimet
kushtetuese dhe të mënyrës së funksionimit të institucioneve deri te ligjvënësi dhe ligjbërësi
që jemi ne. Kështu që vetëm kaq. Thjesht është një proces që i shkon kësaj shoqërie, të cilën
të gjithë e kemi pranuar dhe për të cilën ju keni luftuar 25 vjet më parë, bashkë me shokët
tuaj.
Altin Goxhaj – Atje nuk kapet as pozita, as opozita nga këto lobe aq fort sa
ç’kapet këtu në Shqipëri. Këtu në Shqipëri komandën e kanë ata.
Faleminderit!
Genc Pollo – Faleminderit!
Zoti Boçi.
Luçiano Boçi – Faleminderit, kryetar!
Dua të falënderoj zotin Goxhaj për zërin e fortë që ka pasur në vazhdimësi në
oponencë të ligjit, zë me natyrë objective; nuk është thjesht për hir të kundërshtisë, sikurse
mund të interpretohet. Pjesa më interesante është kjo pjesa e kontratës. Dua ta di, nëse ju
niseni nga një përvojë: a ka një përvojë, përtej Shqipërisë, në hapësirën europiane që studenti
realizon një kontratë? Pra, nëse kjo ekziston, do të ishte me goxha interes edhe për ne, të na
sillni një format ose dy formate të mundshme tip para komisionit, sepse vërtet është një lloj
risie që nuk është parashikuar nga ne dhe nga ligjvënësi, por edhe unë do ta shihja shumë
positive, përderisa ekziston një praktikë e tillë në vendet europiane.
Altin Goxhaj – Çdo student kur shkon jashtë firmos një kontratë. Unë nuk jam në
gjendje ta ofroj këtë kontratë. Mund të bëj një apel në rrjetet sociale që të na ofrojnë
eksperienca të ngjashme, por unë do të propozoja më qartazi një nen, ku të parashikohet
77
detyrimi i formulimit. Pastaj procedura për të formuluar kontrata teknike është një
procedurë, e cila ndiqet nga instanca të tjera që mund të jenë me VKM, udhëzime apo
kompetenca universitare, por ka një rregull që vjen nga eksperienca rregullatore e Bashkimit
Europian në fushën konsumatore në Shqipëri, që përcakton disa hallka që e ngushtojnë
rrethin e tolerancës brenda kontratave. Për shembull, përcaktohet një model rregullator në
bazë të një ligji, pastaj në bazë të një VKM-je ngushtohet dhe më shumë. Në fund fare kur
sjell, për shembull, AMC-ja tek AKEP-i një model kontrate do të detyrohet të luajë brenda
këtyre rregullave që i kanë përcaktuar, që të ketë tolerancën dhe grupet konsumatore vijnë
dhe paraqesin, jemi dakord, nuk jemi dakord, dhe AKEP-i në fund fare merr vendimin.
Genc Pollo – Nëse keni të dhëna të tjera nga rrjetet sociale ose nga burime të tjera,
ju lutem, komunikoni me e-mal dhe sillini, mundësisht në kohë.
Ne jemi në dispozicion që kjo përvojë të shqyrtohet dhe të përkthehet në mendime.
Altin Goxhaj – Dakord. Më falni, edhe diçka tjetër, nuk sanksionohet në ligj e
drejta e ankimimit. Pedagogët në karrierën e tyre universitare, por edhe studentët në
përpjekjen e tyre për formim, për të marrë rezultatet e duhura mund të kenë pengesa të
paarsyeshme, por nuk kanë të drejtën e ankimimit të garantuar. Ne jemi kundër votës për të
përcaktuar titujt e njerëzve dhe për të ndërhyrë te meritokracia. Besojmë tek e drejta
automatike, domethënë, unë që plotësoj kriteret do të më jepet kjo e drejtë, nëse jo, nëse nuk
më jepet, unë kam të drejtë të ankohem. Koncepti është që në këtë ligj nuk duket që fryma e
ankimimit të ketë marrë peshën e duhur. Njerëzit kanë të drejtë të fitojnë të drejtën e tyre,
pavarësisht vullnetit negativ që mund të kenë përballë në luftën akademike apo konkurrencën
akademike. Në këtë ligj nuk i jepet hapësirë së drejtës për ankimim. Kjo është një çështje që
unë vetë nuk e kam studiuar me vëmendje brenda këtij ligji dhe nuk jam kompetent, por e
kam vënë re nga ajo që kam dëgjuar dhe lexuar sot në materialet përkatëse.
Genc Pollo – Faleminderit!
Falënderojmë avokat Altin Goxhaj, që mori pjesë në dëgjesë dhe të marrim
parasysh se çfarë u propozua!
Nëse keni materiale shtesë, ju lutem na i nisni me postë elektronike.
E mbyllim këtë dëgjesë.
Dy gjëra për komisionin.
Lidhur me përvojat europiane dhe botërore, në emër të Mistrisë së Arsimit Artan
Gjonçaj më ka dërguar një e-mail, duke atashuar dy faqe në pdf. Munda t’i lexoj, por nuk m’u
duk se kishte raste të ngjashme, ka vetëm një shpjegim pse duhet të ndodhte. Ia kalova zotit
78
Bela, por ai po më thotë se nuk hapet. Dakord. Ariana e ka përcjellë te relatorët dhe tek të
gjithë.
Tjetra është nga zoti Henri Çili, pronar, ortak i vetëm i UET sh.p.k., i cili ka dhënë
pikëpamjen e tij për interesin e pronarëve të IAL-ve private, që të kthehen në IAL- publike të
pavarura, sipas kapitullit 12.
Pra, kjo është e vetmja përgjigje.
Këto ishin dy gjërat fundit, nëse nuk ka gjë tjetër, e mbyllim mbledhjen.
Faleminderit!
MBYLLET MBLEDHJA
Recommended