View
3
Download
0
Category
Preview:
Citation preview
Zrównoważony rozwój, zrównoważone społeczeństwo – opracowanie i wdrożenie innowacyjnego programu kształcenia w zakresie nowoczesnych metod pomiaru, ewaluacji i prognozowania jakości życia
Katedra Socjologii Ogólnej, Instytut Socjologii Uniwersytet Łódzki, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny Rozwój Polskich Uczelni. Fundusz Stypendialny i Szkoleniowy ul. Rewolucji 1905 r. nr 41, 90-214 Łódź, www.eksoc.uni.lodz.pl/is
Projekt jest finansowany ze środków
norweskich i środków krajowych
Raport i rekomendacje
dotyczące analizy potrzeb absolwentów szkół
średnich w zakresie kształcenia związanego
z rozwojem zrównoważonym i jakością życia
Zrównoważony rozwój, zrównoważone społeczeństwo – opracowanie i wdrożenie innowacyjnego programu kształcenia w zakresie nowoczesnych metod pomiaru, ewaluacji i prognozowania jakości życia
Katedra Socjologii Ogólnej, Instytut Socjologii Uniwersytet Łódzki, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny Rozwój Polskich Uczelni. Fundusz Stypendialny i Szkoleniowy ul. Rewolucji 1905 r. nr 41, 90-214 Łódź, www.eksoc.uni.lodz.pl/is
Projekt jest finansowany ze środków
norweskich i środków krajowych
Stro
na2
Raport i rekomendacje zostały opracowane w ramach projektu Zrównoważony rozwój,
zrównoważone społeczeństwo – opracowanie i wdrożenie innowacyjnego programu
kształcenia w zakresie nowoczesnych metod pomiaru, ewaluacji i prognozowania jakości
życia finansowanego ze środków norweskich i środków krajowych.
Zespół projektowy:
prof. dr hab. Ewa Rokicka (koordynator projektu)
dr Marta Petelewicz
dr Tomasz Drabowicz
dr Wojciech Woźniak
mgr Bartłomiej Przybylski
mgr Marcin Gońda
mgr Maciej Tomczak
Zrównoważony rozwój, zrównoważone społeczeństwo – opracowanie i wdrożenie innowacyjnego programu kształcenia w zakresie nowoczesnych metod pomiaru, ewaluacji i prognozowania jakości życia
Katedra Socjologii Ogólnej, Instytut Socjologii Uniwersytet Łódzki, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny Rozwój Polskich Uczelni. Fundusz Stypendialny i Szkoleniowy ul. Rewolucji 1905 r. nr 41, 90-214 Łódź, www.eksoc.uni.lodz.pl/is
Projekt jest finansowany ze środków
norweskich i środków krajowych
Stro
na3
Spis treści
Wprowadzenie ........................................................................................................................... 4
Edukacja dla zrównoważonego rozwoju. Cele, strategie i realizacje ................. 6
Edukacja dla zrównoważonego rozwoju w systemie oświaty ................. 10
Edukacja dla zrównoważonego rozwoju w badaniach ................................ 12
Szczegółowa analiza potrzeb dydaktycznych studentów socjologii
w zakresie wdrażania innowacyjnych metod dydaktycznych korzystających
z interdyscyplinarnych doświadczeń oraz ich świadomości ekologicznej ... 15
Charakterystyka próby: ............................................................................................ 16
Wyniki badania ankietowego ................................................................................. 16
Wnioski i rekomendacje ..................................................................................................... 26
Zakończenie ............................................................................................................................. 28
Bibliografia ............................................................................................................................... 29
Załącznik ................................................................................................................................... 31
Zrównoważony rozwój, zrównoważone społeczeństwo – opracowanie i wdrożenie innowacyjnego programu kształcenia w zakresie nowoczesnych metod pomiaru, ewaluacji i prognozowania jakości życia
Katedra Socjologii Ogólnej, Instytut Socjologii Uniwersytet Łódzki, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny Rozwój Polskich Uczelni. Fundusz Stypendialny i Szkoleniowy ul. Rewolucji 1905 r. nr 41, 90-214 Łódź, www.eksoc.uni.lodz.pl/is
Projekt jest finansowany ze środków
norweskich i środków krajowych
Stro
na4
Wprowadzenie
Projekt Zrównoważony rozwój, zrównoważone społeczeństwo – opracowanie
i wdrożenie innowacyjnego programu kształcenia w zakresie nowoczesnych metod pomiaru,
ewaluacji i prognozowania jakości życia jest przedsięwzięciem edukacyjno-badawczym
wdrażanym od 1 stycznia 2015 roku. Głównym celem projektu jest zwrócenie uwagi
naukowców, studentów i opinii publicznej (lokalnej i regionalnej) na potrzebę kształcenia
w zakresie związków rozwoju gospodarczego i kształtu polityki społecznej na poziomie
miasta, województwa i kraju z zagadnieniami ochrony środowiska. Kluczowym rezultatem
przedsięwzięcia będzie stworzenie nowego modułu specjalizacyjnego, wypełniającego lukę
w systemie edukacji, propagującego idee zrównoważonego rozwoju w kontekście jakości
życia (Quality of life). Nowy moduł specjalizacyjny bazować będzie na innowacyjnych
metodach dydaktycznych wykorzystujących nowe technologie. Ma na celu przekazanie
studentom kompleksowej wiedzy oraz kształtowanie umiejętności zastosowania jej
w praktyce. Nastawienie na praktyczne zastosowania zdobytej w trakcie przygotowania
i realizacji modułu wiedzy gwarantuje nawiązanie partnerstwa z instytucjami biznesowymi
i nieakademickimi. Zakończenie wdrażania projektu przewidywane jest na 31 maja 2016
roku.
Liderem projektu jest Katedra Socjologii Ogólnej Uniwersytetu Łódzkiego.
Partnerami przedsięwzięcia są z kolei:
Atlas sp. z o.o.;
Biuro Planowania Przestrzennego Województwa Łódzkiego w Łodzi
reprezentowane przez Regionalne Obserwatorium Terytorialne Województwa
Łódzkiego;
Zakłady Chemiczne Organika SA;
Centrum Zrównoważonego Rozwoju.
Projekt Zrównoważony rozwój, zrównoważone społeczeństwo – opracowanie
i wdrożenie innowacyjnego programu kształcenia w zakresie nowoczesnych metod pomiaru,
ewaluacji i prognozowania jakości życia jest finansowany ze środków norweskich
oraz środków krajowych.
Zrównoważony rozwój, zrównoważone społeczeństwo – opracowanie i wdrożenie innowacyjnego programu kształcenia w zakresie nowoczesnych metod pomiaru, ewaluacji i prognozowania jakości życia
Katedra Socjologii Ogólnej, Instytut Socjologii Uniwersytet Łódzki, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny Rozwój Polskich Uczelni. Fundusz Stypendialny i Szkoleniowy ul. Rewolucji 1905 r. nr 41, 90-214 Łódź, www.eksoc.uni.lodz.pl/is
Projekt jest finansowany ze środków
norweskich i środków krajowych
Stro
na5
Pierwsze merytoryczne zadanie realizowane od stycznia do marca 2015 roku
w ramach projektu Zrównoważony rozwój, zrównoważone społeczeństwo – opracowanie
i wdrożenie innowacyjnego programu kształcenia w zakresie nowoczesnych metod pomiaru,
ewaluacji i prognozowania jakości życia dotyczyło analiz potrzeb absolwentów szkół
średnich w zakresie kształcenia związanego z rozwojem zrównoważonym i jakością życia.
W związku z tym zespół projektowy przeprowadził analizę danych zastanych w wyżej
wymienionym zakresie, między innymi, krajowych programów nauczania, dokumentów
programowych czy wyników badań. Jednocześnie, wśród studentów socjologii Wydziału
Ekonomiczno-Socjologicznego Uniwersytetu Łódzkiego przeprowadzono badania ankietowe,
dotyczące, z jednej strony, wiedzy na temat zrównoważonego rozwoju, a z drugiej strony,
oczekiwań i sugestii względem procesu kształcenia, które mogłyby znaleźć zastosowanie
w ramach nowego modułu specjalizacyjnego.
Zgodnie z harmonogramem projektu Zrównoważony rozwój, zrównoważone
społeczeństwo – opracowanie i wdrożenie innowacyjnego programu kształcenia w zakresie
nowoczesnych metod pomiaru, ewaluacji i prognozowania jakości życia wnioski
z przeprowadzonych analiz danych zastanych oraz wyników ankiet zostały wraz
z adekwatnymi rekomendacjami zebrane w postaci raportu.
Zrównoważony rozwój, zrównoważone społeczeństwo – opracowanie i wdrożenie innowacyjnego programu kształcenia w zakresie nowoczesnych metod pomiaru, ewaluacji i prognozowania jakości życia
Katedra Socjologii Ogólnej, Instytut Socjologii Uniwersytet Łódzki, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny Rozwój Polskich Uczelni. Fundusz Stypendialny i Szkoleniowy ul. Rewolucji 1905 r. nr 41, 90-214 Łódź, www.eksoc.uni.lodz.pl/is
Projekt jest finansowany ze środków
norweskich i środków krajowych
Stro
na6
Edukacja dla zrównoważonego rozwoju. Cele, strategie i realizacje
Od momentu uznania przez większość organizacji międzynarodowych i państw
narodowych zasad zrównoważonego rozwoju za fundamentalnie istotne i niezbędne dla
zabezpieczenia środowiska naturalnego przed dalszą degradacją oraz utrzymania poziomu
życia i dobrostanu ludności, edukacja jest traktowana jako kluczowy czynnik, który
umożliwia planowanie i implementację działań na rzecz zrównoważonego rozwoju.
Edukacja dla zrównoważonego rozwoju (dalej EZR, za ang.: EDS – Education for
Sustainable Development) stała się przedmiotem międzynarodowych uzgodnień na
najwyższych szczeblach, deklarowanym jako priorytet w wielu ponadnarodowych
inicjatywach, między innymi, w Agendzie 21, czyli promującym projektowanie i wdrażanie
zasad zrównoważonego rozwoju w społecznościach lokalnych dokumencie programowym,
przyjętym z inicjatywy Organizacji Narodów Zjednoczonych na II konferencji Środowisko
i rozwój w 1992 roku; w ogłoszonej przez ONZ w 2002 roku i koordynowanej przez
UNESCO Dekadzie na Recz Zrównoważonego Rozwoju, a także w Strategii Edukacji dla
Zrównoważonego Rozwoju przyjętej w 2005 roku przez ministrów środowiska i edukacji
krajów należących do Europejskiej Komisji Gospodarczej ONZ (Batorczak, 2013).
Jak pisze Elżbieta Cichy:
Celem generalnym edukacji dla zrównoważonego rozwoju jest zmiana w systemie
wartości <<być, czy mieć>>. Być i mieć – nie tylko dla siebie – wiąże się
z odpowiednią gospodarką w przyrodzie, gospodarką prowadzoną zgodnie z zasadami
zrównoważonego rozwoju oraz stosowaniem odpowiedniego systemu etyki i wartości
<<nie poddawaj się, nie bój się być sobą – poznawaj środowisko i racjonalnie z niego
korzystaj>>.
Z tego względu niezbędne jest:
zwiększenie świadomości środowiskowej, której podstawę stanowi wiedza
(wiadomości i umiejętności głównie związane z procesem myślenia
i wnioskowania dotyczącego relacji: przyroda – społeczeństwo – ekonomia);
ukształtowanie systemu wartości i etyki odnoszących się do otaczającego
środowiska;
Zrównoważony rozwój, zrównoważone społeczeństwo – opracowanie i wdrożenie innowacyjnego programu kształcenia w zakresie nowoczesnych metod pomiaru, ewaluacji i prognozowania jakości życia
Katedra Socjologii Ogólnej, Instytut Socjologii Uniwersytet Łódzki, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny Rozwój Polskich Uczelni. Fundusz Stypendialny i Szkoleniowy ul. Rewolucji 1905 r. nr 41, 90-214 Łódź, www.eksoc.uni.lodz.pl/is
Projekt jest finansowany ze środków
norweskich i środków krajowych
Stro
na7
zwiększenie wrażliwości i zaangażowania ludzi w rozwiązywanie problemów
występujących w środowisku;
wyrobienie motywacji do działań w środowisku (Cichy,2011, s. 94-95).
Zobowiązania międzynarodowe mają swe odzwierciedlenie w polityce wewnętrznej
krajów sygnatariuszy. W Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej, zasad zrównoważonego
rozwoju dotyczą następujące ustępy:
Art. 5: RP (…) strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska,
kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju.
Art. 74: Władze publiczne prowadzą politykę zapewniającą bezpieczeństwo
ekologiczne współczesnemu i przyszłym pokoleniom (…). Wspierają działania
obywateli na rzecz ochrony i poprawy stanu środowiska.
Art. 86: Każdy jest obowiązany do dbałości o stan środowiska i ponowi
odpowiedzialność za spowodowane przez siebie jego pogorszenie.
Zarówno tempo, jak i sposób wdrażania strategicznych dokumentów jest
w poszczególnych krajach bardzo zróżnicowane, tak w zakresie skali stosowania zasad
zrównoważonego rozwoju w wielu obszarach życia gospodarczego i społecznego, jak
i w kwestii polityki edukacyjnej (aktualna, szczegółowa i krytyczna analiza istniejących
strategii EZR i sposobów ich aplikowania dostępna jest w: Kopnina, Meijers, 2014).
Kluczowe znaczenie w kształtowaniu postaw wobec zrównoważonego rozwoju
przypisuje się edukacji szkolnej, niemniej – szczególnie w krajach z relatywnie krótką
tradycją działań w tej sferze – EZR jest edukacją trwającą całe życie i realizowaną również
poza tradycyjnymi placówkami oświatowo-edukacyjnymi. W opracowaniu Anny Batorczak
wśród najaktualniejszych zaleceń dotyczących skutecznego wdrażania EZR pochodzących
z Deklaracji z Bonn, opublikowanej na półmetek Dekady na rzecz EZR, wymienia się:
promowanie udziału EZR w programach edukacyjnych i wzmacnianie jej roli
w podnoszeniu jakości edukacji;
podnoszenie świadomości społecznej na temat zrównoważonego rozwoju i EZR;
Zrównoważony rozwój, zrównoważone społeczeństwo – opracowanie i wdrożenie innowacyjnego programu kształcenia w zakresie nowoczesnych metod pomiaru, ewaluacji i prognozowania jakości życia
Katedra Socjologii Ogólnej, Instytut Socjologii Uniwersytet Łódzki, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny Rozwój Polskich Uczelni. Fundusz Stypendialny i Szkoleniowy ul. Rewolucji 1905 r. nr 41, 90-214 Łódź, www.eksoc.uni.lodz.pl/is
Projekt jest finansowany ze środków
norweskich i środków krajowych
Stro
na8
zapewnienie odpowiednich środków oraz finansowanie EZR;
obecność zrównoważonego rozwoju w politykach narodowych;
utworzenie mechanizmów współpracy i wymiany doświadczeń, które
uwzględniałyby różnorodność kulturową różnych krajów.
W odniesieniu do praktycznego wdrażania EZR w edukacji formalnej zalecono, aby:
zagadnienia zrównoważonego rozwoju były wprowadzone do programów
edukacyjnych w zintegrowany i systematyczny sposób poprzez rozwinięcie
efektywnego pedagogicznego podejścia, edukację nauczycieli, dobre praktyki
nauczania, podstawę programową i materiały edukacyjne. Podkreślono
przekrojowy charakter problematyki zrównoważonego rozwoju, odnosząc
się do wielu dziedzin i przedmiotów;
instytucje kształcące nauczycieli i zajmujące się ich doskonaleniem zawodowym
włączały tematykę EZR do szkoleń. Zwrócono uwagę na przygotowanie
nauczycieli do tego, by potrafili realizować EZR w klasach liczących wielu
uczniów oraz prowadzili ewaluację podejmowanych procesów EZR;
młodzież była włączana w planowanie i wdrażanie EZR;
prowadzić badania, których rezultaty oraz przykłady dobrych praktyk zostałyby
wykorzystywane w programach edukacyjnych, programach szkolnych, a także
służyłyby opracowaniu systemów ewaluacji i wskaźników oceny;
wykorzystywać tradycyjną wiedzę i lokalną kulturę do wzbogacania EZR.
W narodowej strategii EZR szczególną uwagę zwraca się na powszechność tej
edukacji na wszelkich etapach kształcenia oraz w perspektywie edukacji ustawicznej,
wprowadzanej zgodnie z następującymi zasadami:
EZR wymaga zmian w strukturze programów i metod nauczania, tak aby nie był
to wyłącznie proces przekazywania wiedzy, ale by było to wspólne badanie
rzeczywistych sytuacji życiowych, podejmowane razem przez uczniów
i nauczyciela. Celem takich wspólnych badań jest identyfikowanie i analiza
aktualnych problemów i poszukiwanie dla nich możliwych rozwiązań;
Zrównoważony rozwój, zrównoważone społeczeństwo – opracowanie i wdrożenie innowacyjnego programu kształcenia w zakresie nowoczesnych metod pomiaru, ewaluacji i prognozowania jakości życia
Katedra Socjologii Ogólnej, Instytut Socjologii Uniwersytet Łódzki, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny Rozwój Polskich Uczelni. Fundusz Stypendialny i Szkoleniowy ul. Rewolucji 1905 r. nr 41, 90-214 Łódź, www.eksoc.uni.lodz.pl/is
Projekt jest finansowany ze środków
norweskich i środków krajowych
Stro
na9
instytucje edukacji formalnej dostarczając wiedzę oraz kształtując świadomość
i wpływając na odpowiednie zachowania uczniów same powinny funkcjonować
wedle zasad zrównoważonego rozwoju (…);
EZR powinna być wspierana przez rządy, ponieważ poinformowani obywatele
i świadomi konsumenci są niezbędnym warunkiem praktycznego wprowadzania
zasad zrównoważonego rozwoju;
aby EZR stała się częścią programu zmian w kierunku bardziej
zrównoważonego społeczeństwa, należy zmienić sam system kształcenia. W tym
celu konieczne są badania i szeroka współpraca w tym zakresie. Wyniki badań
powinny być powszechnie udostępniane i wcielane w różne elementy systemu
kształcenia i w praktykę.
W odniesieniu do edukacji formalnej, skuteczną EZR jest taka, która:
jest realizowana poprzez włączanie tematyki zrównoważonego rozwoju do
wszystkich odpowiednich programów i szkoleń;
umożliwia zdobywanie w trakcie nauki doświadczeń wynikających z aktywnego
angażowania i przestrzegania zasad zrównoważonego rozwoju w placówkach
oświatowych, miejscach pracy oraz gospodarstwach domowych;
tworzy platformę współpracy i nawiązywania partnerstwa między placówkami
oświatowymi i innymi placówkami (między innymi, z sektora prywatnego);
omawia zagadnienia globalne, regionalne, krajowe i lokalne w cyklu życia
jednostki, uwzględniając ich wpływ na środowisko, ale również ekonomiczne
i społeczne konsekwencje;
wykorzystuje aktywne metody nauczania;
wspiera się na nowoczesnych, aktualnych i zaawansowanych technologicznie
materiałach szkoleniowych (Batorczak, 2013, p. 52-53).
Zrównoważony rozwój, zrównoważone społeczeństwo – opracowanie i wdrożenie innowacyjnego programu kształcenia w zakresie nowoczesnych metod pomiaru, ewaluacji i prognozowania jakości życia
Katedra Socjologii Ogólnej, Instytut Socjologii Uniwersytet Łódzki, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny Rozwój Polskich Uczelni. Fundusz Stypendialny i Szkoleniowy ul. Rewolucji 1905 r. nr 41, 90-214 Łódź, www.eksoc.uni.lodz.pl/is
Projekt jest finansowany ze środków
norweskich i środków krajowych
Stro
na1
0
Niezwykle istotną rolę przypisuje się działaniom na poziomie lokalnym aktorów
(samorządów, biznesu organizacji trzeciego sektora), które dla osiągnięcia sukcesu
i wytworzenia pozytywnej synergii muszą współdziałać z placówkami edukacyjnymi
i badawczymi, zgodnie z klasycznym już konceptem „potrójnej helisy” (triple helix)
Etzkowitza i Leydesdorffa (2002).
Stąd, edukacja dla zrównoważonego rozwoju potrzebuje wspólnej drogi działań
samorządów z organizacjami pozarządowymi i szkołą, więcej warsztatów dla uczniów,
edukacji formalnej wskazującej na nowy styl życia, biorący pod uwagę ograniczone
możliwości środowiska, działań szkół wyższych kształcących lokalnych liderów,
podwyższanie kwalifikacji nauczycieli:
Na wyższych uczelniach kształcących nauczycieli i liderów należy wprowadzić
przedmiot – zrównoważony rozwój lub moduł filozofia dla zrównoważonego rozwoju w
innym obowiązującym przedmiocie. Konieczne też jest kształcenie dydaktyczne
związane z kierowaniem grupami nieformalnymi i współpracą szkoły z samorządami
lokalnymi (Cichy, 2011, s. 95).
Edukacja dla zrównoważonego rozwoju w systemie oświaty
W ramach polskiego systemu oświaty elementy EZR realizowane są w ramach
edukacji przyrodniczej oraz na lekcjach przedmiotu etyka.
Na poziomie kształcenia podstawowego, w ramach edukacji przyrodniczej, główny
nacisk położony jest na propagowanie i umacnianie wśród uczniów właściwych postaw
związanych z ochroną środowiska.
Etap I (edukacja wczesnoszkolna) – Uczeń podejmuje działania na rzecz
ochrony przyrody w swoim środowisku;
Etap II (klasy IV-VI szkoły podst.) – Uczeń działa na rzecz ochrony przyrody
i dorobku kulturowego społeczności;
Zrównoważony rozwój, zrównoważone społeczeństwo – opracowanie i wdrożenie innowacyjnego programu kształcenia w zakresie nowoczesnych metod pomiaru, ewaluacji i prognozowania jakości życia
Katedra Socjologii Ogólnej, Instytut Socjologii Uniwersytet Łódzki, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny Rozwój Polskich Uczelni. Fundusz Stypendialny i Szkoleniowy ul. Rewolucji 1905 r. nr 41, 90-214 Łódź, www.eksoc.uni.lodz.pl/is
Projekt jest finansowany ze środków
norweskich i środków krajowych
Stro
na1
1
Na poziomie edukacji gimnazjalne do procesu kształcenia wprowadzone zostają
elementy wiedzy teoretycznej z zakresu EZR, które uczniowie powinni umieć zastosować
w praktyce.
Etap III (gimnazjum) – Zaznajamianie uczniów z problematyką
zrównoważonego rozwoju i ochrony różnorodności biologicznej powinno
opierać się na aktywności uczniów. (…) Wskazane byłoby wykonywanie
projektów uczniowskich.
Z kolei na poziomie ponadgimnazjalnym uczniowie powinni zapoznać się
z problematyką rozwoju współczesnego świata, w ramach której uwzględnione zostają
podstawowe kwestie związane z ochroną środowiska czy jakością życia.
Etap IV, dodatkowy (liceum) – Zrównoważony rozwój jedyną alternatywą dla
przyszłości świata. Uczeń określa cele zrównoważonego rozwoju i przedstawia
zasady, jakimi powinna kierować się gospodarka światowa.
Analogicznie, na lekcjach przedmiotu etyka w ramach kształcenia podstawowego
kluczową kwestią staje się wzmacnianie podstaw proekologicznych.
Etap I (edukacja wczesnoszkolna) – Uczeń wie, że jest częścią przyrody, chroni
ją i szanuje, nie niszczy swojego otoczenia.
Natomiast na poziomie ponadgimnazjalnym istotny staje się nie tylko wymiar
praktyczny, lecz leżący u jego podstaw wymiar praktyczny.
Etap IV dodatkowy (liceum) – Zagadnienie wszechstronnego i zrównoważonego
rozwoju. Moralny wymiar stosunku człowieka do świata przyrody.
Należy zauważyć, iż elementy EZR nie pojawiają się w ramach przedmiotów: Wiedza
o społeczeństwie, Podstawy przedsiębiorczości czy Ekonomia w praktyce. Jest to o tyle
dziwne, że wymienione zajęcia wpisują się w zakres problemowy EZR, stanowiąc niejako
podstawę dla omówienia i wdrożenia kwestii EZR.
Zrównoważony rozwój, zrównoważone społeczeństwo – opracowanie i wdrożenie innowacyjnego programu kształcenia w zakresie nowoczesnych metod pomiaru, ewaluacji i prognozowania jakości życia
Katedra Socjologii Ogólnej, Instytut Socjologii Uniwersytet Łódzki, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny Rozwój Polskich Uczelni. Fundusz Stypendialny i Szkoleniowy ul. Rewolucji 1905 r. nr 41, 90-214 Łódź, www.eksoc.uni.lodz.pl/is
Projekt jest finansowany ze środków
norweskich i środków krajowych
Stro
na1
2
Co więcej, nowa podstawa programowa nie przewiduje tak zwanych ścieżek
programowych, w tym również ścieżki edukacji ekologicznej, realizującej wiele elementów
EZR. O ile większość zagadnień obecnych w ścieżkach została włączona do podstawy
programowej, o tyle wiele spośród nich trafiło do podstawy programowej przedmiotów
nieobowiązkowych. Dlatego, choć niektórzy stawiają tezę o podniesieniu rangi tych treści
(Skirmuntt 2009), w rzeczywistości nastąpiło obniżenie możliwości przekazania uczniom
realnej wiedzy.
Porównując obowiązującą podstawę programową z analogicznymi dokumentami
w innych krajach UE, w polskim systemie kształcenia można dostrzec wyraźny:
brak zespolenia nauczania prowadzonego w ramach przedmiotów
przyrodniczych;
niedostateczne przekonanie o bliskości nauki i życia codziennego;
brak nacisku na kształcenie kompetencji społecznych w zakresie komunikacji,
współpracy i dzielenia się rezultatami pracy;
niski stopień integracji treści oraz interdyscyplinarności nauczania;
brak treści dotyczących problemów etycznych i moralnych, związanych
z badaniami naukowymi, różnorodnością kulturową i różnymi podejściami do
praktyki i osiągnięć nauki;
niski poziom wykorzystania ICT, metody projektu i umiejętności
matematycznych.
Edukacja dla zrównoważonego rozwoju w badaniach
Z badań przeprowadzonych przez Annę Batorczak porównujących EZR w Polsce
i Wielkiej Brytanii wynika, że w obu krajach koncepcja zrównoważonego rozwoju
prezentowana uczniom koncentruje się na jego zawężonej, ograniczonej do aspektu
środowiskowego, wizji. Szczególnie w Polsce, uczniowie odnoszą się przede wszystkim do
przyrodniczego aspektu ZR, rzadziej do ekonomicznego i prawie wcale do zagadnień
społecznych (2014). Inne polskie badania wskazują, że dotychczasowa edukacja
Zrównoważony rozwój, zrównoważone społeczeństwo – opracowanie i wdrożenie innowacyjnego programu kształcenia w zakresie nowoczesnych metod pomiaru, ewaluacji i prognozowania jakości życia
Katedra Socjologii Ogólnej, Instytut Socjologii Uniwersytet Łódzki, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny Rozwój Polskich Uczelni. Fundusz Stypendialny i Szkoleniowy ul. Rewolucji 1905 r. nr 41, 90-214 Łódź, www.eksoc.uni.lodz.pl/is
Projekt jest finansowany ze środków
norweskich i środków krajowych
Stro
na1
3
środowiskowa nie przynosi rezultatów adekwatnych do oczekiwań, a niektóre badania
wskazują wręcz, że wiedza uczniów w trakcie edukacji maleje, podobnie jak zainteresowanie
problemami środowiskowymi (Cichy, 2011; Riedl, Pasek, 2011).
Analizy Batorczak wskazują na konieczność nowatorskiego podejścia do edukacji,
odchodzącego od tradycyjnego przekazywania wiedzy, czy wartości dotyczących
zrównoważonego rozwoju. Badania międzynarodowe potwierdzają te diagnozy.
W konkluzjach z jednego z ostatnich badań, ich autor pisze:
Mimo, że wiele już było starań by promować edukację z zakresie zrównoważonego
rozwoju, skala postępu jest raczej niewielka, z wielu przyczyn. Jednym
z najważniejszych czynników utrudniających dalszy postęp jest trwająca od bardzo
dawna dominacja tradycyjnego podejścia silosowego (silo approach) w badaniach
i edukacji na poziomie szkolnictwa wyższego (Aktas, 2015, s. 10).
Tymczasem zrównoważony rozwój wymaga podejścia interdyscyplinarnego do
rozwiązania problemów, z tego powodu wymaga nowego zestawu narzędzi i silnego
interdyscyplinarnego zespołu pracującego nad projektami. Doświadczenia i refleksje płynące
z interdyscyplinarnych projektów, idących wbrew tradycyjnym i utrwalonym podziałom
dyscyplinarnym i metodologicznym okazują się wskazywać na wyjątkową trafność
i skuteczność takiego podejścia.
Konieczność bardziej praktycznego podejścia, zakładającego współpracę
z zewnętrznymi interesariuszami, interdyscyplinarnego, ale i zintegrowanego (w sensie
koncentracji na celu) podejścia identyfikowana jest również w badaniach akademickich
programów nauczania dotyczącego (w różnym zakresie) problematyki zrównoważonego
rozwoju w bardzo różnych krajach (między innymi w Chinach, Stanach Zjednoczonych,
Australii oraz Wielkiej Brytanii, patrz na przykład: Sterling, 2015; Lu & Zhang, 2013,
Savageau 2013). Badania wskazują, że dla wielu studentów na początku ścieżki akademickiej
zrównoważony rozwój jest pojęciem kojarzącym się wyłącznie z kwestiami stricte
ekologicznymi, dotyczącymi środowiska naturalnego, najwyraźniej wcześniejsze etapy
kształcenia w niewystarczającym stopniu dostarczają wiedzy dotyczącej społeczno-
gospodarczych aspektów zrównoważonego rozwoju (Zeegers, Clark, 2014).
Zrównoważony rozwój, zrównoważone społeczeństwo – opracowanie i wdrożenie innowacyjnego programu kształcenia w zakresie nowoczesnych metod pomiaru, ewaluacji i prognozowania jakości życia
Katedra Socjologii Ogólnej, Instytut Socjologii Uniwersytet Łódzki, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny Rozwój Polskich Uczelni. Fundusz Stypendialny i Szkoleniowy ul. Rewolucji 1905 r. nr 41, 90-214 Łódź, www.eksoc.uni.lodz.pl/is
Projekt jest finansowany ze środków
norweskich i środków krajowych
Stro
na1
4
Jednym ze sposobów metodycznego rozwiązywania pedagogicznego problemu
dotyczącego dydaktyki w zakresie zrównoważonego rozwoju jest propozycja
wykorzystywania „głębokiego uczenia się”, inaczej uczenia zaangażowanego lub
intensywnego jako pedagogicznego sposobu radzenia sobie z wielowymiarowością
problematyki, w odróżnieniu od „uczenia się powierzchownego” (surface learning), opartego
na powtarzaniu przyswajanych informacji i ich bezrefleksyjnej akceptacji oraz
zapamiętywaniem ich jako izolowanych faktów oraz „uczenia się strategicznego” (strategic
learning), nastawionego na rywalizację i zdobywanie maksymalnie wysokich wyników przy
minimalizacji wysiłku. Jak pisze Warburton (2003, p. 45-46):
Głębokie uczenie się, chociaż ma generalne znaczenie pedagogiczne, szczególnie
istotne jest w przypadku EZR, gdzie podejście holistyczne, umiejętność organizowania
i strukturyzowania różnorodnych typów informacji w spójną całość jest kluczowe dla
całego procesu. Głębokie uczenie się zakładana zwracanie uwagi na ukryte znaczenia.
Wiąże się z wykorzystywaniem umiejętności analitycznych, wyobraźni, kreatywnego
rekonstruowania procesów, wykorzystywania zestawień porównawczych
i referencyjnych (crossreferencing) oraz niezależnego myślenia. (…) Niektóre czynniki
mają szczególne znaczenie dla strategii głębokiego uczenia się. Przede wszystkim, jest
ono zależne od poziomu zaangażowania studenta w temat. Jest motywowane
wewnętrznie i związane z pragnieniem zrozumienia raczej, niż zwykłego zaliczenia
kolejnego zadania. Zatem, priorytetowe dla dydaktyków powinno byś stworzenie
środowiska, w który studenci rozwijają własne zainteresowanie problematyką
zrównoważonego rozwoju. (…) Co ważne, nie jest możliwe nakłonienie studentów
do głębokiego uczenia się samym zapewnieniem, że „tak trzeba”.
Zrównoważony rozwój, zrównoważone społeczeństwo – opracowanie i wdrożenie innowacyjnego programu kształcenia w zakresie nowoczesnych metod pomiaru, ewaluacji i prognozowania jakości życia
Katedra Socjologii Ogólnej, Instytut Socjologii Uniwersytet Łódzki, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny Rozwój Polskich Uczelni. Fundusz Stypendialny i Szkoleniowy ul. Rewolucji 1905 r. nr 41, 90-214 Łódź, www.eksoc.uni.lodz.pl/is
Projekt jest finansowany ze środków
norweskich i środków krajowych
Stro
na1
5
Szczegółowa analiza potrzeb dydaktycznych studentów socjologii
w zakresie wdrażania innowacyjnych metod dydaktycznych
korzystających z interdyscyplinarnych doświadczeń oraz ich
świadomości ekologicznej
Głównym celem badania ankietowego było przeprowadzenie szeroko rozumianej
analizy potrzeb studentów w zakresie kwestii związanych ze zrównoważonym rozwojem.
W ramach etapu przygotowania koncepcji badawczej wskazane zostały trzy podstawowe
kwestie leżące w obszarze zainteresowania, oraz powiązane z nimi pytania problemowe:
Wiedza:
Co studenci wiedzą o rozwoju zrównoważonym?
Czy potrafią zidentyfikować sfery, z którymi związany jest zrównoważony
rozwój?
Czy potrafią zidentyfikować branże/miejsca pracy, w których potrzebna
jest wiedza o zrównoważonym rozwoju?
Wybór specjalizacji:
Jakie są kryteria wyboru specjalizacji?
Jakie formy zajęć są preferowane?
Jakie elementy programu są zachętą do wyboru specjalizacji?
Jak powinny zostać przygotowane informacje o specjalizacji?
Ścieżka kariery:
Jakie są wymarzone/planowane miejsca pracy?
Jakie działania są planowane/ podejmowane, aby uzyskać dobrą pozycję
na rynku pracy?
Badanie ankietowe przeprowadzone zostało w dniach 09.03 – 20.03 2015. Wzięło
w nim udział 100 studentów Socjologii, I stopnia, studiów stacjonarnych, zgromadzono
100 ważnych ankiet.
Zrównoważony rozwój, zrównoważone społeczeństwo – opracowanie i wdrożenie innowacyjnego programu kształcenia w zakresie nowoczesnych metod pomiaru, ewaluacji i prognozowania jakości życia
Katedra Socjologii Ogólnej, Instytut Socjologii Uniwersytet Łódzki, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny Rozwój Polskich Uczelni. Fundusz Stypendialny i Szkoleniowy ul. Rewolucji 1905 r. nr 41, 90-214 Łódź, www.eksoc.uni.lodz.pl/is
Projekt jest finansowany ze środków
norweskich i środków krajowych
Stro
na1
6
Charakterystyka próby:
68% kobiet, 30% mężczyzn
I rok – 27%, II rok – 27%, III rok – 45%
78% ankietowanych mieszka w Łodzi, 22% ankietowanych mieszka poza
Łodzią.
Wyniki badania ankietowego
1. Wiedza
Zakres i poziom wiedzy dotyczącej rozwoju zrównoważonego zdiagnozowany został
przy pomocy trzech pytań. W pierwszej kolejności ankietowani proszeni byli o uzupełnienie
trzech niedokończonych zdań:
Zrównoważony rozwój związany jest z …
Głównym celem zrównoważonego rozwoju jest …
Działania, które należy podjąć, aby zapewnić zrównoważony rozwój to …
Na pierwsze i drugie pytanie prawidłowej odpowiedzi udzieliło po 13%
ankietowanych, na trzecie zaś jedynie co 10 respondent odpowiedział prawidłowo – zgodnie z
definicjami zrównoważonego rozwoju znajdującymi się w literaturze przedmiotu. Należy
zauważyć, że znaczna część respondentów nie podjęła próby dokończenia zdań (1 – 38%,
2 – 44%, 3 – 49%).
W następnej kolejności ankietowani mieli możliwość wskazania dowolnej liczby
spośród 15 zaproponowanych kwestii, które ich zdaniem łączą się z pojęciem
zrównoważonego rozwoju.
Zrównoważony rozwój, zrównoważone społeczeństwo – opracowanie i wdrożenie innowacyjnego programu kształcenia w zakresie nowoczesnych metod pomiaru, ewaluacji i prognozowania jakości życia
Katedra Socjologii Ogólnej, Instytut Socjologii Uniwersytet Łódzki, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny Rozwój Polskich Uczelni. Fundusz Stypendialny i Szkoleniowy ul. Rewolucji 1905 r. nr 41, 90-214 Łódź, www.eksoc.uni.lodz.pl/is
Projekt jest finansowany ze środków
norweskich i środków krajowych
Stro
na1
7
Tabela 1
Stwierdzenie Udział respondentów, którzy
wskazali dane stwierdzenie
a. Dbałość o środowisko naturalne 13%
b. Podnoszenie świadomości ekologicznej 17%
c. Rozwój miejsc pracy 80%
d. Promocja lokalnych produktów 20%
e. Świadoma turystyka 16%
f. Całkowita rezygnacja z energii opartej na węglu 4%
g. Rozwój społeczności lokalnych 57%
h. Spójność społeczna 46%
i. Zmniejszenie nierówności społecznych 51%
j. Rozwój konsumpcji 18%
k. Walka z dyskryminacją 37%
l. Planowanie przestrzenne 26%
m. Społeczna odpowiedzialność biznesu 22%
n. Rozwój przemysłu 35%
Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników ankiety
Zrównoważony rozwój, zrównoważone społeczeństwo – opracowanie i wdrożenie innowacyjnego programu kształcenia w zakresie nowoczesnych metod pomiaru, ewaluacji i prognozowania jakości życia
Katedra Socjologii Ogólnej, Instytut Socjologii Uniwersytet Łódzki, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny Rozwój Polskich Uczelni. Fundusz Stypendialny i Szkoleniowy ul. Rewolucji 1905 r. nr 41, 90-214 Łódź, www.eksoc.uni.lodz.pl/is
Projekt jest finansowany ze środków
norweskich i środków krajowych
Stro
na1
8
Powyżej zaprezentowane dane wskazują, iż ankietowani studenci łączą pojęcie
zrównoważonego rozwoju przede wszystkim z aspektami społecznymi: rozwojem miejsc
pracy, rozwojem społeczności lokalnych, zmniejszeniem nierówności społecznych oraz
spójnością społeczną. Można przypuszczać, że jest to związane ze specyfiką problematyki
poruszanej w trakcie studiów. Należy zwrócić uwagę na niski poziom wskazań w przypadku
kwestii związanych z innymi aspektami zrównoważonego rozwoju, szczególnie interesujące
wydają się niskie poziomy wskazań w przypadku kwestii związanych z ochroną środowiska.
Rok studiów w niewielkim stopniu różnicuje zakres problemów łączonych w pojęciem
zrównoważonego rozwoju. Jednie w czterech przypadkach można zaobserwować, że studenci
pierwszego roku częściej niż starsi respondenci wskazywali daną kwestię. Były to: świadoma
turystyka (30% – 15% – 8%)1, rozwój społeczności lokalnych (70% – 55% – 51%),
zmniejszenie nierówności społecznych (70% – 40% – 50%), rozwój przemysłu (48% – 33%
– 28%). Podkreślić należy, że niezależnie od roku studiów studenci najczęściej wskazywali
kwestie społeczne.
Ankietowani studenci proszeni byli również o wskazanie branży, w których wiedza
o zrównoważonym rozwoju jest potrzebna/przydatna. Badani mieli możliwość wskazania
dowolnej liczby spośród zaproponowanych odpowiedzi. Wyniki przedstawione są na
poniższym wykresie.
1 Kolejno: I rok – II rok – III rok
Zrównoważony rozwój, zrównoważone społeczeństwo – opracowanie i wdrożenie innowacyjnego programu kształcenia w zakresie nowoczesnych metod pomiaru, ewaluacji i prognozowania jakości życia
Katedra Socjologii Ogólnej, Instytut Socjologii Uniwersytet Łódzki, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny Rozwój Polskich Uczelni. Fundusz Stypendialny i Szkoleniowy ul. Rewolucji 1905 r. nr 41, 90-214 Łódź, www.eksoc.uni.lodz.pl/is
Projekt jest finansowany ze środków
norweskich i środków krajowych
Stro
na1
9
Wykres 1
Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników ankiety
2. Specjalizacja
Celem bloku obejmującego kwestie związane z zajęciami i specjalizacją było
uzyskanie informacji, które można wykorzystać przy projektowaniu modułu
specjalizacyjnego. Uzyskane informacje pozwolą dostosować charakterystykę modułu do
preferencji i oczekiwań studentów.
Respondenci mieli możliwość wskazania trzech najważniejszych kryteriów wyboru
specjalizacji spośród dziesięciu podanych możliwości.
Procentowy udział najczęściej wybieranych kryteriów znajduje się na wykresie
poniżej.
31% 24%
64%
33% 43%
35% 45%
24%
W jakich branżach wiedza o ZR może znaleźć zastosowani?
Zrównoważony rozwój, zrównoważone społeczeństwo – opracowanie i wdrożenie innowacyjnego programu kształcenia w zakresie nowoczesnych metod pomiaru, ewaluacji i prognozowania jakości życia
Katedra Socjologii Ogólnej, Instytut Socjologii Uniwersytet Łódzki, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny Rozwój Polskich Uczelni. Fundusz Stypendialny i Szkoleniowy ul. Rewolucji 1905 r. nr 41, 90-214 Łódź, www.eksoc.uni.lodz.pl/is
Projekt jest finansowany ze środków
norweskich i środków krajowych
Stro
na2
0
Wykres 2
Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników ankiety
Należy zauważyć, że studenci pierwszego i drugiego roku dwa razy (67%) częściej niż
studenci trzeciego roku (35%) wskazują, że ważnym kryterium wyboru specjalizacji jest dla
nich możliwość odbycia praktyk. Studenci drugiego roku w większym stopniu niż inni
ankietowani cenią innowacyjne formy zajęć, zaś studenci pierwszego roku dostęp do
wyczerpujących informacji o specjalizacji. W przypadku innych pytań nie odnotowano
znaczących różnic.
W celu przygotowania oferty zajęć najlepiej odpowiadającej potrzebom studentów
przeprowadzona została analiza dotycząca subiektywnej oceny zajęć, w których studenci
uczestniczyli w trakcie studiów socjologicznych. Respondenci proszeni byli, w ramach
pytania otwartego, o odpowiedź na pytanie o zalety i wady zajęć. Wśród najczęściej
wymienianych pozytywnych znalazły się:
Nabywanie wiedzy 27%
Prowadzący 27%
Interesujące treści 39%
52% 50% 55%
32%
26% 25%
Możliwośćodbycia praktyk
Problematykazgodna ze ścieżką
kariery
Wycieczkistudyjne
Ciekawe zajęcia Dostęp doinformacji
Łatwość zalicenia
Zrównoważony rozwój, zrównoważone społeczeństwo – opracowanie i wdrożenie innowacyjnego programu kształcenia w zakresie nowoczesnych metod pomiaru, ewaluacji i prognozowania jakości życia
Katedra Socjologii Ogólnej, Instytut Socjologii Uniwersytet Łódzki, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny Rozwój Polskich Uczelni. Fundusz Stypendialny i Szkoleniowy ul. Rewolucji 1905 r. nr 41, 90-214 Łódź, www.eksoc.uni.lodz.pl/is
Projekt jest finansowany ze środków
norweskich i środków krajowych
Stro
na2
1
Forma zajęć 30%
Rozwój osobisty 24%
Wymiana poglądów 25%
Natomiast najczęściej wskazywanymi mankamentami były:
Nuda
Teoretyczność, brak odniesień praktycznych
Zaliczenia
Powtarzalność
Należy zauważyć, że część problemów można zminimalizować, jak na przykład: brak
związku przekazywanej wiedzy z praktyką, czy powtarzalność przekazywanych treści.
Jednakże niektóre cechy zajęć, uznawane przez respondentów za wady są immanentną cechą
edukacji na poziomie wyższym – konieczność zaliczenia przedmiotów, czy obligatoryjność
niektórych kursów.
Biorąc pod uwagę formę zajęć studenci najchętniej uczestniczą w:
Prezentacjach filmowych
Warsztatach
Konwersatoriach
Projektach
Spotkaniach z osobami z zewnątrz.
Wyraźnie widać preferencję zajęć z aktywnym udziałem studentów (oprócz pierwszej
ze wskazanych projekcji filmowej). Zajęcia angażujące aktywnie studentów pomagają łączyć
wiedzę teoretyczną z nabywaniem praktycznych umiejętności, pozwalają również uniknąć
monotonii, która wskazana została jako jedna z głównych wad dotychczasowych zajęć.
Zrównoważony rozwój, zrównoważone społeczeństwo – opracowanie i wdrożenie innowacyjnego programu kształcenia w zakresie nowoczesnych metod pomiaru, ewaluacji i prognozowania jakości życia
Katedra Socjologii Ogólnej, Instytut Socjologii Uniwersytet Łódzki, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny Rozwój Polskich Uczelni. Fundusz Stypendialny i Szkoleniowy ul. Rewolucji 1905 r. nr 41, 90-214 Łódź, www.eksoc.uni.lodz.pl/is
Projekt jest finansowany ze środków
norweskich i środków krajowych
Stro
na2
2
Jednym z istotnych elementów przygotowanie modułu specjalizacyjnego jest
przygotowanie strategii promocyjnej. Preferowaną przez studentów formą kontaktu
i zdobywania wiedzy o specjalizacji są spotkania z osobami prowadzącymi zajęcia (73%),
następnie informator drukowany i informator przesyłamy na adres e-mail (po 45%).
3. Ścieżka kariery zawodowej
W związku z praktyczną orientacją specjalizacji przeprowadzono również analizę
kwestii związanych ze ścieżką kariery zawodowej respondentów. Najwięcej respondentów
uznało, iż wybór kierunku studiów oraz udział w praktykach zawodowych w trakcie studiów
to ważne działania w kontekście przyszłej pracy.
Wykres 3
Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników ankiety
Wykres 4
Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników ankiety
0
20
40
60
Nieważne Średnio Ważne
Wybór kierunku studiów
0
20
40
60
Nieważne Średnio Ważne
Praktyki
Zrównoważony rozwój, zrównoważone społeczeństwo – opracowanie i wdrożenie innowacyjnego programu kształcenia w zakresie nowoczesnych metod pomiaru, ewaluacji i prognozowania jakości życia
Katedra Socjologii Ogólnej, Instytut Socjologii Uniwersytet Łódzki, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny Rozwój Polskich Uczelni. Fundusz Stypendialny i Szkoleniowy ul. Rewolucji 1905 r. nr 41, 90-214 Łódź, www.eksoc.uni.lodz.pl/is
Projekt jest finansowany ze środków
norweskich i środków krajowych
Stro
na2
3
Kolejne działania wskazywane przez studentów jako istotne elementy ścieżki kariery
to: podjęcie jakiejkolwiek pracy w trakcie studiów, oraz co szczególne ważne w kontekście
realizowanego projektu – wybór specjalizacji.
Wykres 5
Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników ankiety
Wykres 6
Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników ankiety
Na podstawie poniższej tabeli prześledzić można zależność pomiędzy rokiem studiów
a przekonaniami dotyczącymi wagi aktywności podejmowanych w celu znalezienia pracy.
Podane wartości odzwierciedlają udział respondentów, którzy uznali, że dana aktywność jest
ważna lub bardzo ważna.
0
20
40
60
Nieważne Średnio Ważne
Podjęcie jakiejkolwiek pracy w trakcie studiów (w %)
0
10
20
30
40
50
Nieważne Średnio Ważne
Specjalizacja (w %)
Zrównoważony rozwój, zrównoważone społeczeństwo – opracowanie i wdrożenie innowacyjnego programu kształcenia w zakresie nowoczesnych metod pomiaru, ewaluacji i prognozowania jakości życia
Katedra Socjologii Ogólnej, Instytut Socjologii Uniwersytet Łódzki, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny Rozwój Polskich Uczelni. Fundusz Stypendialny i Szkoleniowy ul. Rewolucji 1905 r. nr 41, 90-214 Łódź, www.eksoc.uni.lodz.pl/is
Projekt jest finansowany ze środków
norweskich i środków krajowych
Stro
na2
4
Tabela 2 Udział respondentów uznających daną aktywność za ważną lub bardzo ważną
według roku studiów
Wybór
odpowiednie
go kierunku
studiów
Bezpłatne
staże
Podjęcie
jakiejkolwiek
pracy w trakcie
studiów
Praktyki
zawodowe w
ramach
studiów
Specjaliza
cja
NGO/
wolontariat
Dobre
wyniki na
studiach
Kursy,
szkolenia
I rok 73% 38% 46% 73% 69% 30% 42% 69%
II rok 48% 33% 48% 70% 59% 19% 26% 85%
III rok 55% 62% 43% 43% 27% 30% 9% 77%
Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników ankiety
Na podstawie powyższych danych zauważyć można, że przekonania odnośnie wagi
wybranych działań zależne są od roku studiów. Znaczna część studentów III roku uważa,
że bezpłatne staże są istotnym krokiem na ścieżce kariery, natomiast studenci I i II roku
przykładają większą niż starsi studenci wagę do praktyk zawodowych, wyboru specjalizacji
i dobrych wyników na studiach.
W celu odpowiedniego sprofilowania problematyki poruszanej w trakcie modułu
specjalizacyjnego zadano również pytanie o branżę, w której ankietowani studenci najbardziej
chcieliby pracować.
Zrównoważony rozwój, zrównoważone społeczeństwo – opracowanie i wdrożenie innowacyjnego programu kształcenia w zakresie nowoczesnych metod pomiaru, ewaluacji i prognozowania jakości życia
Katedra Socjologii Ogólnej, Instytut Socjologii Uniwersytet Łódzki, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny Rozwój Polskich Uczelni. Fundusz Stypendialny i Szkoleniowy ul. Rewolucji 1905 r. nr 41, 90-214 Łódź, www.eksoc.uni.lodz.pl/is
Projekt jest finansowany ze środków
norweskich i środków krajowych
Stro
na2
5
Preferencje studentów przedstawia poniższy wykres:
Wykres 7
Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników ankiety
50%
15%
12%
12%
11% Administracja publiczna
Własna działalność
Korporacja
Mniejsza firma
Organizacja pozarządowa
Zrównoważony rozwój, zrównoważone społeczeństwo – opracowanie i wdrożenie innowacyjnego programu kształcenia w zakresie nowoczesnych metod pomiaru, ewaluacji i prognozowania jakości życia
Katedra Socjologii Ogólnej, Instytut Socjologii Uniwersytet Łódzki, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny Rozwój Polskich Uczelni. Fundusz Stypendialny i Szkoleniowy ul. Rewolucji 1905 r. nr 41, 90-214 Łódź, www.eksoc.uni.lodz.pl/is
Projekt jest finansowany ze środków
norweskich i środków krajowych
Stro
na2
6
Wnioski i rekomendacje
Analiza danych zastanych – między innymi, krajowych programów nauczania,
dokumentów programowych czy wyników badań – w zakresie kształcenia związanego
z rozwojem zrównoważonym i jakością życia, przeprowadzona w ramach projektu
Zrównoważony rozwój, zrównoważone społeczeństwo – opracowanie i wdrożenie
innowacyjnego programu kształcenia w zakresie nowoczesnych metod pomiaru, ewaluacji
i prognozowania jakości życia pozwala stwierdzić, iż o ile na poziomie ustawodawstwa
oraz deklaracji zrównoważony rozwój jest uznawany za fundamentalnie istotny i niezbędny
dla zabezpieczenia środowiska naturalnego przed dalszą degradacją czy utrzymania poziomu
życia i dobrostanu ludności, o tyle na poziomie praktycznego wdrożenia i prowadzenia
kształcenia (na poziomie podstawowym, gimnazjalnym i ponadgimnazjalnym) pozostaje
w zdecydowanym deficycie.
Realizowane programy nauczania pozostają w zdecydowanej większości ograniczone
do pewnych wybranych i konkretnych zagadnień, a tym samym nie poruszając problematyki
w sposób zróżnicowany i przede wszystkim interdyscyplinarny. Niewątpliwie jest to
konsekwencja tradycyjnego podejścia do zakresu tematycznego zajęć szkolnych, skupionych
wyłącznie na danym zakresie problemowym. Co więcej, wyniki badań empirycznych
pokazują, że system edukacji okazuje się niewydolny. Przekazywana wiedza jest nie tylko
słabo przyswojona, lecz przynosi odwrotny do zamierzonego skutki. Nierzadko zamiast
zwiększenia świadomości na temat zrównoważonego rozwoju, następuje jej regres.
Z kolei najważniejsze wnioski wynikające z przeprowadzonych badań ankietowych,
które należy wziąć pod uwagę przy projektowaniu modułu specjalizacyjnego w ramach
projektu, przedstawiają się następująco:
na podstawie udzielonych odpowiedzi, stwierdzić można iż poziom wiedzy
odnośnie zrównoważonego rozwoju jest niski. Ankietowani mieli problem
z odpowiedziami zarówno na pytania otwarte, jak i zamknięte. Pojęcie to łączą
głównie ze społecznymi aspektami zrównoważonego rozwoju, co
prawdopodobnie związane jest z profilem studiów oraz specyfiką problematyki
poruszanej na zajęciach;
Zrównoważony rozwój, zrównoważone społeczeństwo – opracowanie i wdrożenie innowacyjnego programu kształcenia w zakresie nowoczesnych metod pomiaru, ewaluacji i prognozowania jakości życia
Katedra Socjologii Ogólnej, Instytut Socjologii Uniwersytet Łódzki, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny Rozwój Polskich Uczelni. Fundusz Stypendialny i Szkoleniowy ul. Rewolucji 1905 r. nr 41, 90-214 Łódź, www.eksoc.uni.lodz.pl/is
Projekt jest finansowany ze środków
norweskich i środków krajowych
Stro
na2
7
studenci szczególnie cenią aktywne formy zajęć, dające możliwość połączenia
wiedzy teoretycznej z praktyką oraz rozwojem osobistych kompetencji. Należy
odnieść się i bazować na zaletach zajęć wskazywanych przez studentów takich
jak: poszerzanie wiedzy, rozwój osobisty, a starać się unikać powtarzalności
treści, przeteoretyzowania i monotonii na zajęciach;
warta podkreślenia jest potrzeba kontaktu z praktykami i chęć zdobywania
kompetencji w oparciu o działania i rozwiązywanie realnych problemów.
Realizacja tych postulatów powinna zostać zapewniona w ramach modułu
specjalizacyjnego;
specjalizacja oraz możliwość odbycia praktyk zawodowych w trakcie studiów
uważne są przez studentów za istotny element ścieżki kariery.
Zrównoważony rozwój, zrównoważone społeczeństwo – opracowanie i wdrożenie innowacyjnego programu kształcenia w zakresie nowoczesnych metod pomiaru, ewaluacji i prognozowania jakości życia
Katedra Socjologii Ogólnej, Instytut Socjologii Uniwersytet Łódzki, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny Rozwój Polskich Uczelni. Fundusz Stypendialny i Szkoleniowy ul. Rewolucji 1905 r. nr 41, 90-214 Łódź, www.eksoc.uni.lodz.pl/is
Projekt jest finansowany ze środków
norweskich i środków krajowych
Stro
na2
8
Zakończenie
Analiza danych zastanych w zakresie kształcenia związanego ze zrównoważonym
rozwojem i jakością życia oraz przebadanie potrzeb i oczekiwań absolwentów szkół średnich
w wyżej wymienionym zakresie, stanowiło pierwsze merytoryczne zadanie realizowane
w ramach projektu Zrównoważony rozwój, zrównoważone społeczeństwo – opracowanie
i wdrożenie innowacyjnego programu kształcenia w zakresie nowoczesnych metod pomiaru,
ewaluacji i prognozowania jakości życia. Na tej podstawie została opracowana wstępna
propozycja modułu specjalizacyjnego.
Wszystkie wnioski uzyskane w efekcie podjętych działań i czynności oraz wstępna
propozycja modułu specjalizacyjnego, opracowanego przez zespół projektowy zostały
zaprezentowane partnerom przedsięwzięcia podczas seminarium przygotowawczego. Celem
spotkania była wymiana wiedzy dotycząca badanych tematów, a uzyskanym efektem – uwagi,
komentarze i spostrzeżenia ekspertów – uczestników życia społeczno-gospodarczego
– związane z problematyką kształcenia w dziedzinie zrównoważonego rozwoju. Zdobyta
w ten sposób wiedza zostanie wykorzystana do przygotowania ostatecznej wersji modułu
specjalizacyjnego.
Zrównoważony rozwój, zrównoważone społeczeństwo – opracowanie i wdrożenie innowacyjnego programu kształcenia w zakresie nowoczesnych metod pomiaru, ewaluacji i prognozowania jakości życia
Katedra Socjologii Ogólnej, Instytut Socjologii Uniwersytet Łódzki, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny Rozwój Polskich Uczelni. Fundusz Stypendialny i Szkoleniowy ul. Rewolucji 1905 r. nr 41, 90-214 Łódź, www.eksoc.uni.lodz.pl/is
Projekt jest finansowany ze środków
norweskich i środków krajowych
Stro
na2
9
Bibliografia
Aktas, C. B. (2015). Reflections on interdisciplinary sustainability research with
undergraduate students. International Journal of Sustainability in Higher Education, 16 (3),
forthcoming.
Batorczak, A. (2014). Edukacja dla Zrównoważonego Rozwoju w Polsce i w Wielkiej Brytanii.
Omówienie wyników badań przeprowadzonych na potrzeby pracy doktorskiej, obronionej na
Wydziale Pedagogiki Uniwersytetu Warszawskiego w styczniu 2014 r.
http://ucbs.uw.edu.pl/wp-content/uploads/Doktorat-ABskr%C3%B3tna-stron%C4%99-
int.UCBS_.pdf
Batorczak, A. (2013). Charakterystyka skutecznej EZR w szkole w świetle dokumentów ONZ
i badań przeprowadzonych w Polsce i w Wielkiej Brytanii. Edukacja Biologiczna
i Środowiskowa, 1, 51-57.
Cichy, D. (2011). Obszar edukacyjny filozofii zrównoważonego rozwoju. Edukacja
Biologiczna i Środowiskowa, 1, 85-96.
Etzkowitz, H., Leydesdorff, L. (Eds.). (2002). Universities and the Global Knowledge
Economy NIP: A Triple Helix of University-industry-government Relations. New York;
London: Continuum International Publishing Group Ltd.
Europejska Komisja Gospodarcza ONZ (2008). Strategia edukacji dla zrównoważonego
rozwoju. Warszawa: Ministerstwo Środowiska.
https://www.mos.gov.pl/g2/big/2009_04/4f3f267429420f4dfcb32b98f1ac8605.pdf
Kopnina, H., & Meijers, F. (2014). Education for sustainable development (ESD): Exploring
theoretical and practical challenges. International Journal of Sustainability in Higher
Education, 15(2), 188–207. http://doi.org/10.1108/IJSHE-07-2012-0059
Lu, S., & Zhang, H. (2013). A comparative study of education for sustainable development in
one British university and one Chinese university. International Journal of Sustainability in
Higher Education, 15(1), 48–62. http://doi.org/10.1108/IJSHE-11-2012-0098
Zrównoważony rozwój, zrównoważone społeczeństwo – opracowanie i wdrożenie innowacyjnego programu kształcenia w zakresie nowoczesnych metod pomiaru, ewaluacji i prognozowania jakości życia
Katedra Socjologii Ogólnej, Instytut Socjologii Uniwersytet Łódzki, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny Rozwój Polskich Uczelni. Fundusz Stypendialny i Szkoleniowy ul. Rewolucji 1905 r. nr 41, 90-214 Łódź, www.eksoc.uni.lodz.pl/is
Projekt jest finansowany ze środków
norweskich i środków krajowych
Stro
na3
0
Riedl T., & Pasek, M. (2011). Wiedza ekologiczna i przekonania zdrowotne przyszłych
nauczycieli wychowania fizycznego z Gdańska. Edukacja Biologiczna i Środowiskowa, 1,
21-26.
Savageau, A. E. (2013). Let’s get personal: making sustainability tangible to students.
International Journal of Sustainability in Higher Education, 14(1), 15–24.
http://doi.org/10.1108/14676371311288921
Warburton, K. (2003). Deep learning and education for sustainability. International Journal of
Sustainability in Higher Education, 4(1), 44–56. http://doi.org/10.1108/14676370310455332
Wyness, L., & Sterling, S. (2015). Reviewing the incidence and status of sustainability in
degree programmes at Plymouth University. International Journal of Sustainability in Higher
Education, 16(2), 237–250. http://doi.org/10.1108/IJSHE-09-2013-0112
Zeegers, Y., & Francis Clark, I. (2014). Students’ perceptions of education for sustainable
development. International Journal of Sustainability in Higher Education, 15(2), 242–253.
http://doi.org/10.1108/IJSHE-09-2012-0079
Zrównoważony rozwój, zrównoważone społeczeństwo – opracowanie i wdrożenie innowacyjnego programu kształcenia w zakresie nowoczesnych metod pomiaru, ewaluacji i prognozowania jakości życia
Katedra Socjologii Ogólnej, Instytut Socjologii Uniwersytet Łódzki, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny Rozwój Polskich Uczelni. Fundusz Stypendialny i Szkoleniowy ul. Rewolucji 1905 r. nr 41, 90-214 Łódź, www.eksoc.uni.lodz.pl/is
Projekt jest finansowany ze środków
norweskich i środków krajowych
Stro
na3
1
Załącznik
Szanowni Państwo,
Uprzejmie prosimy o wypełnienie ankiety dotyczącej studiów oraz wyboru specjalizacji.
Kwestionariusz jest anonimowy – dane uzyskane za jego pośrednictwem posłużą do konstrukcji
zbiorczych zestawień statystycznych.
1. Proszę wskazać trzy najważniejsze, Pani/Pana zdaniem, kryteria wyboru specjalizacji:
a. Możliwość odbycia praktyk
b. Niewielki nakład pracy studenta
c. Problematyka zgodna z założoną ścieżką kariery
d. Łatwość uzyskania zaliczenia
e. Lubiani wykładowcy
f. Wycieczki studyjne
g. Wrażenie, że zajęcia będę ciekawe
h. Dostęp do wyczerpujących informacji o specjalizacji
i. Innowacyjne formy zajęć
j. Inne, jakie? …………………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………………………………….
2. Proszę, aby dokończyła Pani/dokończył Pan następujące zdania:
a. Większość studentów socjologii wybiera specjalizację, ponieważ ……………………………
.…………………………………………………………………………………………………
b. Chciałbym, aby specjalizacja....………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………….
c. Dzięki specjalizacji ……………………………………………….……………………………
………………………………………………………………………………………………….
3. Proszę, aby uszeregowała Pani/uszeregował Pan formy zajęć, rozpoczynając od 1 – zajęcia,
w których uczestniczy Pani/Pan najchętniej:
Klasyczne konwersatorium; Projekcja filmowa; Realizacja projektu; Spotkanie z osobami
z zewnątrz; Warsztaty; Wizyty studyjne; Wykłady; Zajęcia komputerowe; Zajęcia oparte na case
study; Zajęcia oparte na referatach/prezentacjach studentów
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Zrównoważony rozwój, zrównoważone społeczeństwo – opracowanie i wdrożenie innowacyjnego programu kształcenia w zakresie nowoczesnych metod pomiaru, ewaluacji i prognozowania jakości życia
Katedra Socjologii Ogólnej, Instytut Socjologii Uniwersytet Łódzki, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny Rozwój Polskich Uczelni. Fundusz Stypendialny i Szkoleniowy ul. Rewolucji 1905 r. nr 41, 90-214 Łódź, www.eksoc.uni.lodz.pl/is
Projekt jest finansowany ze środków
norweskich i środków krajowych
Stro
na3
2
4. Proszę, aby napisała Pani/napisał Pan trzy najważniejsze Pani/Pana zdaniem, zalety zajęć,
w których dotychczas Pani uczestniczyła/Pan uczestniczył w trakcie studiów:
a. ………………………………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………………………………….
b. ………………………………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………………………………….
c. ………………………………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………………………………….
5. Proszę, aby napisała Pani/napisał Pan trzy najważniejsze Pani/Pana zdaniem, wady zajęć,
w których dotychczas Pani uczestniczyła/Pan uczestniczył w trakcie studiów:
a. ………………………………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………………………………….
b. ………………………………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………………………………….
c. ………………………………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………………………………….
6. Proszę, aby uszeregowała Pani/uszeregował Pan informacje, które powinny znaleźć się
w informatorze o specjalizacji, od 1 – informacja dla Pani/Pana najważniejsza:
Forma zajęć; Opis treści poszczególnych zajęć; Osoby prowadzące; Wskazanie potencjalnych
miejsc pracy; Wskazanie potencjalnych miejsc praktyk; Zaliczenia
1
2
3
4
5
6
7. Proszę wybrać dwa sposoby, w jakie chciałaby Pani/chciałby Pan uzyskać informacje
o specjalizacji:
a. Informator drukowany
b. Informator przesłany na adres e-mail
c. Spotkanie z prowadzącymi zajęcia
d. Informator dostępny na stronie wydziału/katedry
e. Informacje na facebooku katedry
Zrównoważony rozwój, zrównoważone społeczeństwo – opracowanie i wdrożenie innowacyjnego programu kształcenia w zakresie nowoczesnych metod pomiaru, ewaluacji i prognozowania jakości życia
Katedra Socjologii Ogólnej, Instytut Socjologii Uniwersytet Łódzki, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny Rozwój Polskich Uczelni. Fundusz Stypendialny i Szkoleniowy ul. Rewolucji 1905 r. nr 41, 90-214 Łódź, www.eksoc.uni.lodz.pl/is
Projekt jest finansowany ze środków
norweskich i środków krajowych
Stro
na3
3
8. W jakim stopniu Pani/Pana zdaniem poniżej wymienione aktywności przekładają się na
znalezienie dobrej pracy:
W żadnym W niewielkim W średnim W dużym
W bardzo
dużym
Wybór odpowiedniego
kierunku studiów
Bezpłatne staże
Podjęcie jakiejkolwiek
pracy w trakcie studiów
Praktyki zawodowe
w ramach studiów
Specjalizacja
NGO/wolontariat
Dobre wyniki na
studiach
Kursy, szkolenia
9. Proszę wskazać, gdzie najbardziej chciałaby Pani/chciałby Pan pracować po ukończeniu
studiów:
a. Administracja publiczna/samorządy
b. Własna działalność (w jakiej branży? .………………………………………………………...
.………………………………………………………………………………………………...)
c. Korporacja (w jakiej branży?. .………………………………………………………………..
.………………………………………………………………………………………………...)
d. Mniejsza firma (w jakiej branży?........………………………………………………………...
.………………………………………………………………………………………………...)
e. Organizacja pozarządowa
10. Proszę, aby dokończyła Pani/dokończył Pan następujące zdania:
a. Zrównoważony rozwój związany jest z .………………………………………………………
.………………………………………………………………………………………………...
.………………………………………………………………………………………………...
b. Głównym celem zrównoważonego rozwoju jest .……………………………………………...
.………………………………………………………………………………………………...
.………………………………………………………………………………………………...
c. Działania, które należy podjąć, aby zapewnić zrównoważony rozwój to .…………………….
.………………………………………………………………………………………………...
.………………………………………………………………………………………………...
Zrównoważony rozwój, zrównoważone społeczeństwo – opracowanie i wdrożenie innowacyjnego programu kształcenia w zakresie nowoczesnych metod pomiaru, ewaluacji i prognozowania jakości życia
Katedra Socjologii Ogólnej, Instytut Socjologii Uniwersytet Łódzki, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny Rozwój Polskich Uczelni. Fundusz Stypendialny i Szkoleniowy ul. Rewolucji 1905 r. nr 41, 90-214 Łódź, www.eksoc.uni.lodz.pl/is
Projekt jest finansowany ze środków
norweskich i środków krajowych
Stro
na3
4
11. Proszę, aby zaznaczyła Pani/zaznaczył Pan kwestie, które Pani/Pana zdaniem łączą się
z pojęciem Zrównoważonego Rozwoju:
a. Dbałość o środowisko naturalne
b. Podnoszenie świadomości ekologicznej
c. Rozwój miejsc pracy
d. Promocja lokalnych produktów
e. Świadoma turystyka
f. Całkowita rezygnacja z energii opartej na węglu
g. Rozwój społeczności lokalnych
h. Spójność społeczna
i. Zmniejszenie nierówności społecznych
j. Rozwój konsumpcji
k. Walka z dyskryminacją
l. Planowanie przestrzenne
m. Społeczne odpowiedzialność biznesu
n. Rozwój przemysłu
12. Proszę, aby zaznaczyła Pani/zaznaczył Pan branże, w których wiedza o Zrównoważonym
Rozwoju jest Pani/Pana zdaniem potrzebna/przydatna:
a. Konsulting
b. Bankowość
c. Administracja publiczna
d. Firmy produkcyjne
e. Logistyka
f. Handel
g. Organizacje pozarządowe
h. Rolnictwo
Metryczka
Płeć: …………………………………...
Rok studiów: ………………………….
Kierunek studiów: …………………….
Miejscowość: …………………………
Powiat: ………………………………..
Dziękujemy za wypełnienie ankiety!
Recommended