View
10
Download
0
Category
Preview:
Citation preview
Udhëzimi i Operimit të Skemës se Debitimit Direkt / Versioni 3.2 1
UDHEZIMI I OPERIMIT TË
SKEMËS SË DEBITIMIT DIREKT
Versioni 3.2
Udhëzimi i Operimit të Skemës se Debitimit Direkt / Versioni 3.2 2
PËRMBAJTJA:
0.0 Parathënie ................................................................................................................................................ 4
1.0 INFORMACION I PËRGJITHSHËM ................................................................................................. 5
1.1 Terminologjia ...................................................................................................................................... 5
1.2 Qëllimi .................................................................................................................................................. 5
1.3 Dokumentet tjera relevante................................................................................................................ 5
1.3.1 Marrëveshja e Aderimit .............................................................................................................. 5
2.0 VIZIONI DHE OBJEKTIVAT .............................................................................................................. 6
2.1 Hyrje .................................................................................................................................................... 6
2.2 Objektivi .............................................................................................................................................. 6
2.3 Karakteri obligues i Udhëzimit .......................................................................................................... 6
2.4 Tiparet tjera të skemës ....................................................................................................................... 7
2.5 Përfitimet nga skema .......................................................................................................................... 7
2.5.1 Përfitimet dhe të priturat për kreditorët ................................................................................... 7
2.5.2 Përfitimet dhe të priturat për debitorët ..................................................................................... 7
2.5.3 Përfitimet dhe të priturat për bankat......................................................................................... 8
3.0 QËLLIMI I SKEMËS ............................................................................................................................ 8
3.1 Karakteri i skemës .............................................................................................................................. 8
3.2 Debitimet Direkte të përsëritura dhe të njëhershme ....................................................................... 9
3.3 Shërbimet tjera plotësuese ................................................................................................................. 9
3.4 Valuta ................................................................................................................................................. 10
3.5 Kufizimet në vlerë ............................................................................................................................. 10
4.0 FUNKSONI I PJESËMARËSVE NË SKEMË .................................................................................. 10
4.1 Pjesëmarrësit ..................................................................................................................................... 10
4.2 Modeli i katër këndeve ..................................................................................................................... 11
4.3 Baza rregullative ............................................................................................................................... 12
5.0 UDHËZIMET DHE PROCEDURAT E OPERIMIT TË SKEMËS ................................................ 12
5.1 Autorizimi .......................................................................................................................................... 12
5.2 Tërheqjet ............................................................................................................................................ 14
5.3 Cikli kohor i rrjedhës së procesimit ................................................................................................ 15
5.3.1 Raportet standarde në mes të datave kyçe .............................................................................. 15
5.3.2 Raportet jo-standarde në mes të datave kyçe .......................................................................... 16
5.3.3 Koha e prerjes ............................................................................................................................ 16
5.3.4 Cikli kohor .................................................................................................................................. 16
5.3.5 Tarifat bankare ........................................................................................................................... 17
5.4 Procesimi i përjashtimeve ................................................................................................................ 18
(procesimi i tërheqjeve në mënyrë jo të rregullt) ................................................................................. 18
5.5 Përshkrimi i procesit ......................................................................................................................... 19
5.5.1 Lëshimi /plotësimi i autorizimit (PR-01) .................................................................................. 19
5.5.3 Anulimi i autorizimit .................................................................................................................. 20
5.5.4 Tërheqja e transaksionit DD (PR-04) ....................................................................................... 20
5.6 Përshkrimi i hapave të procesit ....................................................................................................... 22
5.6.1 Lëshimi/plotësimi i autorizimit (PR-01) ................................................................................... 22
Udhëzimi i Operimit të Skemës se Debitimit Direkt / Versioni 3.2 3
5.6.2 Anulimi i autorizimit (PR-03) ................................................................................................... 23
5.6.3 Tërheqja e transaksionit të Debitimit Direkt (PR-04) ............................................................ 23
5.7 Të dhënat operacionale të kërkuara ................................................................................................ 32
5.7.1 Lista e kërkesave operacionale të kërkuara ........................................................................... 32
5.7.2 Autorizimi (DS-01) ..................................................................................................................... 33
5.7.3 DS-02 - Autorizimi i dematerializuar ....................................................................................... 35
5.7.4 DS-03 - Tërheqja klient - bankë ................................................................................................ 36
5.7.5 DS-04 – Tërheqja ndërbankare ................................................................................................ 37
5.7.6 DS-05 - Mesazhet e refuzimit, kthimit të tërheqjes ................................................................. 37
5.7.7 DS-06 - Informatat mbi Debitimin Direkt Bankë - Klient..................................................... 38
5.8 Kërkesat operacionale të të dhënave/vetive .................................................................................... 38
5.8.1 Lista e vetive /të dhënave ........................................................................................................... 39
5.8.2 AT-01 - Numri rendor unik i autorizimit ................................................................................. 39
5.8.3 AT-02 - Identifikatori i kreditorit.............................................................................................. 40
5.8.4 AT-03 – Emri i kreditorit ........................................................................................................... 41
5.8.5 AT-04 - Numri i llogarisë së kreditorit ...................................................................................... 41
5.8.6 AT-05 - Adresa e kreditorit ........................................................................................................ 41
5.8.7 AT-06 – Shuma e tërheqjes në Euro.......................................................................................... 41
5.8.8 AT-07 – Numri i llogarisë së debitorit ....................................................................................... 41
5.8.9 AT-08 – Numri identifikues i kontratës .................................................................................... 41
5.8.10 AT-09 - Adresa e Debitorit ....................................................................................................... 41
5.8.11 AT-10 –Identifikatori i transaksionit Debitimit Direkt te kreditori .................................... 41
5.8.12 AT-11 – Data e afatit të fundit për tërheqje ........................................................................... 42
5.8.13 AT-12 – SWIFT kodi i bankës së kreditorit ........................................................................... 42
5.8.14 AT-13 - SWIFT kodi i bankës së debitorit .............................................................................. 42
5.8.15 AT-14 – Emri i debitorit ........................................................................................................... 42
5.8.16 AT-15 – Tipi i pagesës /transaksionit ...................................................................................... 42
5.8.20 AT-20 – Kodi identifikues i skemës ......................................................................................... 42
5.8.22 AT-22 – Informacioni i dërguar debitorit nga kreditori në tërheqje ................................... 42
5.8.24 AT-25 – Data e nënshkrimit të autorizimit ............................................................................. 43
5.8.26 AT-27 - Identifikatori i debitorit ............................................................................................ 43
5.8.28 AT-33 – Nënshkrimi i debitorit ............................................................................................... 43
5.8.30 AT-43 – Referenca e tërheqjes të banka e kreditorit. ............................................................ 43
5.8.32 AT-R1 – Tipi i mesazhit............................................................................................................ 43
4.8.33 AT-R2 – Identifikimi i tipit të palës iniciuese të mesazhit ..................................................... 43
5.8.34 AT-R3 – Kodi i arsyes së refuzimit.......................................................................................... 43
5.8.35 AT-R4 – Data e shlyerjes për kërkesën/udhëzimin për kthim(DS-05) ................................. 44
5.8.36 AT-R5 – Reference specifike e bankës e cila inicion refuzimin/kthimin për atë refuzim
/kthim përkatës ................................................................................................................................... 44
5.8. 37 AT-R6 – Kompensimi për kthim të cilën banka e debitorit e pranon nga banka e
kreditorit .............................................................................................................................................. 45
6.0 TERMINOLOGJIA E DEFINUAR NË UDHËZIM ......................................................................... 45
Udhëzimi i Operimit të Skemës se Debitimit Direkt / Versioni 3.2 4
0.0 Parathënie
Në kuadër të zhvillimit të Sistemit të Pagesave në Kosovë, një nga synimet e Bankës
Qendrore të Republikës së Kosovës është operacionalizimi i skemës dhe instrumentit të
Debitimit Direkt. Duke u bazuar në Ligjin 03/L-74 për Bankën Qendrore të Kosovës,
Rregulloren për Transaksione të Pagesave 26/2001 të BQK, Rregullën Bankare XXXI
për Skemën e Debitimit Direkt dhe Rregullën Bankare XVIII për kliring dhe shlyerje, si
dhe me qëllim të modernizimit dhe ofrimit të shërbimeve të reja klientëve në sistemin
bankar të Kosovës, Banka Qendrore e Republikës së Kosovës prezanton Udhëzimin
dhe Procedurat e Operimit të Debitimit Direkt.
Publikimi i Udhëzimit dhe Procedurës së Operimit të Skemës së Debitimit Direkt
(“Udhëzimi”) është një moment i rëndësishëm në implementimin e skemës së Debitimit
Direkt. Ky udhëzim do ti shërbejë si bazë sistemit të pagesave në Kosovë për të
zhvilluar dhe implementuar shërbimet të cilat i lejojnë klientëve të kryejnë pagesa me
Debitim Direkt, ashtu si i kryejnë ato me produkte të tjera.
Debitimit Direkt
Skema është dizajnuar që të mundësojë zhvillimet në bazë të nevojave të mëvonshme
dhe kërkesave për integrim në sisteme rajonale dhe evropiane të pagesave.
5
1.0 INFORMACION I PËRGJITHSHËM
1.1 Terminologjia
Ky Udhëzim i referohet termave të ndryshëm të definuar, të cilët kanë kuptim në
kontekst të këtij Udhëzimi. Në këtë Udhëzim termi i definuar shënohet me shkronjë të
madhe.
Lista e plotë e termave të definuar mund të gjendet në kapitullin 6.0 të këtij Udhëzimi.
1.2 Qëllimi
Qëllimi i këtij Udhëzimi për Operim të Skemës së Debitimit Direkt është të përcaktoj
parimet dhe kërkesat bazë në lidhje me funksionimin e kësaj skeme. Në kuadër të këtij
dokumenti përfshihen udhëzimet kryesore që aplikohen për anëtarët e përfshirë në
Skemën e Debitimit Direkt.
1.3 Dokumentet tjera relevante
Udhëzimi definon kërkesat operacionale për operimin e skemës. Përveç këtij Udhëzimi
ekziston edhe një numër i dokumenteve kyçe të cilat bëjnë të mundur që skema të jetë
funksionale.
1.3.1 Marrëveshja e Aderimit
Marrëveshja e Aderimit e cila nënshkruhet nga anëtarët, është dokumenti me të cilin
anëtarët i nënshtrohen kushteve të Udhëzimit dhe Procedurës së Operimit te Skemës së
Debitimit Direkt. Teksti i marrëveshjes është i bashkangjitur.
Udhëzimi dhe Marrëveshja e Aderimit e nënshkruar nga anëtarët së bashku paraqesin
një kontratë në mes të anëtarëve të skemës..
6
2.0 VIZIONI DHE OBJEKTIVAT
2.1 Hyrje
Skema definon një numër të rregullave, praktikave dhe standardeve, të cilat do i
mundësojnë bankave të i ofrojnë klientëve Debitimin Direkt si produkt. Në këtë mënyrë
skema krijon bazën për produktin e Debitimit Direkt i cili ju ofron klientëve të bankave
shërbime të pagesave me një instrument të drejtpërdrejt, të hapur, i cili posedon sigurinë
e nevojshme dhe kohë të parashikueshme të ekzekutimit.
Debitimet Direkte në SPN do të mund të procesohen nën kushtet e kësaj skeme.
Debitimi Direkt do të jetë plotësisht i automatizuar, bazuar në përdorimin e standardeve
të hapura dhe përvojat më të mira të ”straight through processing (STP)” pa intervenim
manual.
2.2 Objektivi
a) Të plotësojë nevojat e tanishme dhe të ardhshme të palëve përmes një
instrumenti të mirë kontrolluar, plotësisht të dematerializuar, të sigurt, të
besueshëm, transparent dhe ekonomik.
b) Të mundësojë arritjen e sigurisë më të mirë, rrezikut të ulët dhe efikasitetit të
rritur në kosto për të gjithë pjesëmarrësit në procesin e pagesave.
c) Të mundësojë zhvillimin e një tregu të shëndoshë dhe konkurrues të shërbimeve
të pagesave.
d) Të ngrejë nivelin e shërbimeve për klientë në nivelet më të larta të standardeve
ndërkombëtare.
e) Të sigurojë kornizën për eliminimin e pengesave dhe harmonizimin e
standardeve dhe praktikave.
f) Të zhvillohet një skemë e cila do të jetë fleksibile për modifikime /adaptime të
ndryshme, në bazë të proceseve dhe kërkesave të tregut si p.sh. nënshkrimet
elektronike,etj.
2.3 Karakteri obligues i Udhëzimit
Anëtarësimi në skemë nënkupton nënshkrimin e Marrëveshjes për Aderim. Me
nënshkrimin e Marrëveshjes për Aderim, pjesëmarrësit pajtohen të respektojnë rregullat
e përshkruara në Udhëzim, ashtu si ajo i definon obligimet dhe përgjegjësitë e secilit
pjesëmarrës në skemë.
Udhëzimi mbulon dhe përfshin aspektet kryesore të raporteve ndërbankare lidhur me
7
skemën.
Sa i përket raporteve në mes të pjesëmarrësit dhe klientit, Udhëzimi përcakton kërkesat
minimale të skemës.Gjithashtu sa i përket raporteve në mes të kreditorit dhe debitorit
Udhëzimi përcakton kërkesat minimale të skemës.
2.4 Tiparet tjera të skemës
Të drejtat dhe obligimet e pjesëmarrësve dhe klientëve të tyre do të jenë të qarta
dhe të kuptueshme.
Mesazhet e Debitimit Direkt do të përdorin standarde të hapura, të njohura në
këtë fushë.
Skema do të siguroj një ndërlidhje të plotë në mes të pjesëmarrësve.
Rregulla do të sigurojë që përgjegjësia për menaxhimin e rrezikut të bie aty ku
rreziku qëndron dhe detyrimi të bie aty ku gabimi qëndron.
Bankat janë të lira të promovojnë ide dhe produkte për të plotësuar kërkesat e
klientëve në tregun konkurrues përderisa këto ide, inovacione, nuk janë në
kundërshtim me Udhëzimin.
2.5 Përfitimet nga skema
2.5.1 Përfitimet dhe të priturat për kreditorët
Sa i përket kreditorëve, skema i identifikon të gjithë ata të cilët lëshojnë fatura të
rregullta dhe të njëhershme si klient potencial.
Përparësitë / përfitimet më të rëndësishme të cilat i ofron skema për kreditorët janë:
a) Aftësia /mundësia e përcaktimit të datës së saktë të arkëtimit/tërheqjes.
b) Siguria e përfundimit të pagesës në kuadër të ciklit kohor të përcaktuar.
c) Mundësia e optimalizimit të rrjedhës së parasë dhe menaxhimit të fondeve në
thesar.
d) Barazimi /identifikimi i drejtpërdrejt dhe i shpejtë i pagesave të pranuara.
e) Aftësia/mundësia e automatizimit të menaxhimit të përjashtimeve siç janë kthimet
dhe refuzimet.
f) Mundësia e mbledhjes së fondeve nga debitorët përmes përdorimit të një
instrumenti të vetëm të pagesës.
g) Reduktim i shpenzimeve administrative dhe rritje e sigurisë për shkak të
mundësisë së përdorimit të nënshkrimit elektronik për nënshkrim të Autorizimeve
dhe nënshkrimit elektronik, kur të jetë në dispozicion.
2.5.2 Përfitimet dhe të priturat për debitorët
Për debitorët skema plotëson nevojat e individëve si shfrytëzues potencial.
8
Përparësitë /përfitimet më të rëndësishme të cilat i ofron skema për debitorët janë:
a) Mënyrë e thjeshtë për pagesë të faturave pa rrezik për vonesa në pagesa dhe
pasoja të vonesave.
b) Barazim /rakordim i shpejtë i tërheqjeve nga llogaria.
c) Mundësia e nënshkrimit të autorizimit në letër apo në formë elektronike ,kur kjo
mënyrë të jetë në dispozicion.
d) Procedure e thjeshtë dhe e shpejtë e kthimit.
2.5.3 Përfitimet dhe të priturat për bankat
Përparësitë më të rëndësishme për bankat janë:
a) Proceset janë të automatizuara dhe ekonomike, të dematerializuara prej fillimit
deri në fund.
b) Cikli i procesimit është i qartë, transparent, i besueshëm dhe sa më i shkurtë që
është e mundur.
c) Mundëson menaxhimin e mirëfilltë të detyrimeve dhe të rrezikut.
d) Uljen e rrezikut në shlyerjen ndërbankare dhe në nivelin e përgjithshëm ndër-
bankar.
e) Kreditorët janë të detyruar të dëshmojnë/tregojnë prova të Autorizimeve të
ekzekutuara sa dhe çdo herë që kërkohet.
f) Skema mundëson procesimin e drejtpërdrejtë, automatik (STP - Straight through
processing) të të gjitha transaksioneve duke përfshirë edhe refuzimet dhe
kthimet, me reference të saktë të transaksionit origjinal.
g) Skema është menduar të krijojë kushte të cilat do të i lejojnë çdo pjesëmarrësi të
krijojë produkte të cilat do të gjenerojnë përfitime ekonomike të arsyeshme dhe
të mjaftueshme për të ofruar siguri, mbrojtje dhe integritet të skemës.
h) Lehtësi në implementim.
i) Lehtësi në përdorim të standardeve të hapura siç janë ISO BIC dhe IBAN, si
llogari bankare.
j) Identifikim të qartë të të gjithë kreditorëve.
k) Aplikimi i një infrastrukture juridike unike.
3.0 QËLLIMI I SKEMËS
3.1 Karakteri i skemës
Debitimi Direkt në Kosovë është instrument pagese në bazë të Udhëzimit për
ekzekutimin e tërheqjeve /arkëtimeve në euro nga llogaritë e dedikuara që të pranojnë
tërheqje.
Transaksionet për tërheqje të fondeve nga llogaria e debitorit në bankën e debitorit,
iniciohen nga kreditori përmes bankës së tij (bankës së kreditorit). Kjo bazuar në një
9
autorizim për bankat (e debitorit dhe kreditorit) të cilin debitori ja jep kreditorit për të
debituar llogarinë e tij bankare. Ky autorizim njihet si “Autorizim për Debitim Direkt”.
Debitori dhe kreditori duhet të kenë llogari bankare në bankë të licencuar në Kosovë,
anëtare të skemës së Debitimit Direkt në Kosovë.
Tërheqjet e ekzekutuara në pajtim me Udhëzimin janë transaksione të ndara nga
kontratathemelore aktuale në bazë të së cilës ato kërkohen /ekzekutohen. Kontrata
themelore është arritur në mes të kreditorit dhe debitorit. Banka e kreditorit dhe e
debitorit nuk janë të lidhura apo obliguara me një kontratë të tillë. Ato involvohen në
marrëveshje me klientët e tyre në bazë të kushteve dhe konditave për ofrimin e
shërbimeve të lidhura me Debitimin Direkt.
Objektiva është që të sigurohet procesimi i plotë elektronik (STP), prej fillimit deri në
fund, i transaksionit. Kjo do të aplikohet edhe për menaxhimin e proceseve të
ndryshme, si refuzimet, kthimet, etj. Lejohet vetëm operimi elektronik me informatat
nga Autorizimi për Debitim Direkt në mes të bankave. Debitori dhe kreditori këmbejnë
informatat dhe/apo Autorizimet në formë elektronike apo në letër.
Skema le hapësirë për konkurrence në mes të bankave. Do të i lejoj bankat apo grupe të
bankave të zhvillojnë produkte të tyre dhe të i ofrojnë klientëve shërbime tjera
plotësuese (kapitulli 3.3) të bazuara në skemë.
Skema i jep liri të plotë debitorit që të pranojë apo refuzoj autorizimin.
3.2 Debitimet Direkte të përsëritura dhe të njëhershme
Skema plotëson nevojat e tërheqjeve të njëhershme dhe të atyre të përsëritura.
Debitimet Direkte të përsëritura janë kur autorizimi i debitorit përdoret për një numër të
Debitimeve Direkte të iniciuara nga kreditori. Debitimet Direkte të njëhershme janë kur
autorizimi është dhënë për të iniciuar vetëm një Debitim Direkt të vetëm, autorizim ky i
cili nuk mund të përdoret për çfarëdo transaksioni pasues.
Në aspektin ligjor nuk ka dallim në mes këtyre dy tipeve.
3.3 Shërbimet tjera plotësuese
Skema merr parasysh faktin se pjesëmarrës individual apo grupe pjesëmarrësish do të
ofrojnë shërbime plotësuese të bazuara në skemë, për të plotësuar nevojat tjera
specifike. Këto paraqiten si Shërbime Tjera Plotësuese (SHTP).
Shërbimet Tjera Plotësuese të ofruara nga bankat klientëve të tyre si shërbime shtesë
të cilat megjithatë bazohen në skemat bazë të pagesave. Këto SHTP janë çështje për
bankën dhe klientët e tyre.
10
Pjesëmarrësit mund të ofrojnë SHTP vetëm në përputhje me parimet në vijim:
SHTP nuk duhet (guxojnë) të rrezikojnë ndërlidhjen e skemës apo të krijojnë barriera
për konkurrencën. Autoriteti mbikëqyrës i skemës duhet të shqyrtojë çfarëdo ankese
apo çështje që ka të bëjë me këto kërkesa, për të cilat njoftohet lidhur me mos
përmbajtjen dispozitave të Udhëzimit.
SHTP janë pjesë e hapësirës në treg dhe duhet të vendosen dhe të zhvillohen në bazë të
nevojave të tregut. Në bazë të nevojave dhe kërkesave të tregut, BQK mund të i
përfshijë SHTP të përdorura më se shumti në skemën e Debitimit Direkt, përmes
procesit të menaxhimit të ndryshimeve, gjë që duhet të definohet në Udhëzim.
Duhet të ketë transparence në lidhje me SHTP, detajet e SHTP duhet të bëhen publike
dhe të publikohen në Web faqe.
Këto SHTP nuk do të shtjellohen më gjerësisht në Udhëzim, konsiderohen si oferta
konkurruese të ofruara nga pjesëmarrës individual apo grupe të pjesëmarrësve dhe janë
jashtë sferës së skemës.
3.4 Valuta
Skema operon në Euro. Të gjitha transaksionet do të jenë në euro, në të gjitha fazat e
procesit në nivelin ndër-bankar, përfshirë kthimet.
Llogaritë e debitorit dhe kreditorit mund të jenë në euro apo në çfarëdo valute tjetër.
Çfarëdo këmbimi i valutës mund të bëhet në bankën e debitorit apo kreditorit. Çfarëdo
këmbimi i tillë, përfshirë rrezikun e lidhur me të për bankën, nuk rregullohet nga skema
e Debitimit Direkt.
Të gjitha kthimet duhet të bazohen në vlerën e saktë në euro të Debitimit Direkt
fillestar.
3.5 Kufizimet në vlerë
Në nivelin ndër-bankar skema nuk kufizon vlerën e transaksionit.
4.0 FUNKSONI I PJESËMARËSVE NË SKEMË
Ky kapitull përshkruan funksionet e pjesëmarrësve në Skemë.
4.1 Pjesëmarrësit
Ekzekutimi i Debitimit Direkt përfshinë katër pjesëmarrës kryesorë:
I. Kreditori: Pranon autorizimin nga debitori për të iniciuar tërheqjet, që është
11
udhëzim për të pranuar fonde nga banka e debitorit, duke debituar llogarinë e
debitorit. Në bazë të këtij autorizimi kreditori tërheqë Debitimin Direkt.
II. Banka e kreditorit: është banka ku kreditori mban llogarinë dhe e cila ka arritur
marrëveshje me kreditorin lidhur me kushtet dhe rregullat e produktit të bazuar në
skemë. Në bazë të kësaj marrëveshje pranon dhe ekzekuton udhëzimet nga kreditori
për të iniciuar transaksionin e Debitimit Direkt, duke ia përcjellë kërkesën për
tërheqje bankës se debitorit në pajtim me Udhëzimin.
III. Banka e Debitorit:është banka ku llogaria e cila duhet të debitohet mbahet dhe e cila
ka arritur marrëveshje me debitorin lidhur me kushtet dhe rregullat e produktit të
bazuar në skemë. Në bazë të kësaj marrëveshje, ekzekuton çdo tërheqje të Debitimit
Direkt të iniciuar nga kreditori, duke debituar llogarinë e debitorit në pajtim me
rregullën.
IV. Debitori: Autorizon kreditorin për të iniciuar tërheqjet. Llogaria bankare e debitorit
debitohet në pajtim me tërheqjen e iniciuar nga kreditori. Debitori është gjithnjë
mbajtësi i llogarisë e cila duhet të debitohet. Banka e kreditorit dhe banka e debitorit
janë anëtarë dhe pjesëmarrës në skemë. Funksionimi i skemës përfshin gjithashtu
edhe palë të tjera, në mënyrë indirekte.
Mekanizmi për kliring dhe shlyerje (MKSH)
Një person tjetër mund të jetë i përfshirë në transaksion i cili inicion një pagesë me
Debitim Direkt apo mund të jetë e nevojshme të shënohet në të dhënat e përcjella
/bartura në lidhje me pagesën me Debitim Direkt.
Pjesa e referencës për debitorin është personi në lidhje me të cilin debitori bën pagesën
p.sh. kjo palë mund të jetë personi në emër të të cilit (apo në lidhje me të cilin) debitori
ka për qëllim të bëjë pagesën, pavarësisht faktit nëse ka obligim kontraktual të bëj një
gjë të tillë apo jo, dhe ky person është identifikuar nga debitori për bankën e tij, në
formën e kërkuar nga banka e tij.
Referimi në udhëzimin për pagesë në pjesën e referencës për debitorin nuk paragjykon
se ajo palë është debitor apo në një mënyrë tjetër pagues, apo se obligohet në formë
kontraktuale apo ka të drejta në lidhje me çfarëdo obligimi për pagesë.
4.2 Modeli i katër këndeve
Modeli i katër këndeve pasqyron raportet kontraktuale dhe bashkëveprimin në mes të
pjesëmarrësve kryesorë.
Ndërmjet kreditorit dhe debitorit, në lidhje me kërkesën për të bërë pagesë, kjo do të
ketë si rezultat autorizimin e nënshkruar nga debitori pas marrëveshjes mes tij dhe
kreditorit. Përderisa të dhënat e kërkuara për autorizim përcaktohen dhe specifikohen
12
me skemën e Debitimit Direkt, raporti përkatës klient - bankë mbetet jashtë skemës.
Në mes të bankës së debitorit dhe debitorit, në lidhje me shërbimin për Debitim Direkt
të ofruar si dhe kushtet dhe konditat përkatëse. Dispozitat për këtë raport nuk
rregullohen nga skema, por në minimum, mbulojnë elementet me rëndësi për
ekzekutimin e Debitimit Direkt ashtu si është definuar në skemë.
Në mes të bankës së kreditorit dhe kreditorit, në lidhje me shërbimin për Debitim
Direkt të ofruar si dhe kushtet dhe konditat përkatëse. Dispozitat për këtë raport nuk
rregullohen nga skema, por në minimum, mbulojnë elementet me rëndësi për
ekzekutimin e DD ashtu si është definuar në skemë.
Në mes të bankës së kreditorit dhe bankës së debitorit si dhe Mekanizmit të Shlyerjes
dhe Kliringut (SPN), sa i përket kushteve dhe konditave të shërbimeve të ofruara.
Dispozitat për këtë raport nuk rregullohen nga skema, por në minimum, mbulojnë
elementet me rëndësi për ekzekutimin e DD ashtu si është definuar në skemë.
4.3 Baza rregullative
Rregullativa ligjore dhe marrëveshjet e aplikueshme janë:
Rregulla XXXI, Skema e Debitimit Direkt,Udhëzimi i Operimit të Skemës se
Debitimit Direkt, Marrëveshja dhe Autorizimi.
Baza ligjore e lartëpërmendur dhe marrëveshjet në fjalë bazohen në kornizën ligjore
të sistemit të pagesave në vend.
5.0 UDHËZIMET DHE PROCEDURAT E OPERIMIT TË SKEMËS
Ky kapitull përshkruan rregullat afariste dhe operacionale të skemës të cilat duhet të
zbatohen nga ana e anëtarëve / pjesëmarrësve, e sipas nevojës edhe nga palët tjera, në
mënyrë që skema të funksionojë në mënyrë të rregullt. Po ashtu, përshkruhen edhe të
dhënat e përdorura në skemë si dhe vetitë /atributet e këtyre të dhënave.
Është pranuar se pjesëmarrësit do të duhet të vendosin rregulla operacionale plotësuese,
prandaj kërkesat për të dhëna të tjera do të definohen veç e veç nga ata pjesëmarrës,
varësisht nga roli i tyre në skemë.
5.1 Autorizimi
Në vijim paraqitet ndërlidhja dhe bashkëveprimi i pjesëmarrësve kryesorë gjatë lëshimit
të Autorizimit.
Autorizimi- është autorizim dhe dhënie e pëlqimit nga ana e debitorit -kreditorit për të
lejuar atë kreditorë të iniciojë tërheqjet me debitimin e llogarisë se caktuar të debitorit
13
dhe për të lejuar bankën e debitorit të i përmbahet një udhëzimi të tillë, në pajtim me
rregullën
Autorizimi mund të i referohet të drejtave të debitorit ashtu si është përshkruar në
Deklaratën e të Drejtave të Konsumatorit.
Autorizimi mund të jetë dokument në letër, i cili nënshkruhet nga debitori por mund të
jetë edhe në formë të një dokumenti elektronik i cili krijohet dhe ruhet në mënyrë të
sigurt elektronike.
Autorizimi, në letër apo formë elektronike, duhet të përmbajë emrat e palëve
nënshkruese dhe tekstin ligjor. Kërkesat mbi përmbajtjen janë definuar në kapitullin 5.1
Autorizimi duhet gjithnjë të nënshkruhet nga debitori, si bartës i llogarisë, apo nga
personi i cili posedon një formë të autorizimit për këtë. Kreditori mund të i ofrojë
debitorit mundësinë e plotësimit të autorizimit me përdorimin e procesit të automatizuar
përfshirë edhe mundësinë e nënshkrimit elektronik. Pas nënshkrimit, debitori detyrohet
të ia dërgojë autorizimin kreditorit.
Autorizimi i nënshkruar, në letër apo elektronik, duhet të ruhet nga ana e kreditorit për
aq kohë sa autorizimi është i plotfuqishëm. Çfarëdo autorizimi në letër duhet të ruhet
nga kreditori i paprekur /pandryshuar, për aq kohë sa është e përcaktuar me ligj.
Pas anulimit, autorizimi duhet të ruhet nga ana e kreditorit për aq kohë sa është e
përcaktuar me ligj dhe si kohë minimale për periudhën e paraparë për kthim të
transaksionit të paautorizuar.
Në rastet kur autorizimi është në letër, të dhënat nga autorizimi i nënshkruar duhet të
dematerializohen nga ana e kreditorit, duke mos e ndryshuar përmbajtjen e autorizimit
në letër. Kur autorizimi është në formë elektronike, të dhënat duhet te nxirën nga
dokumenti elektronik / autorizimi, duke mos e ndryshuar përmbajtjen e autorizimit
elektronik.
Të dhënat mbi autorizimin duhet të i dërgohen bankës së kreditorit së bashku me çdo
tërheqje të përsëritur të DD apo DD të njëhershëm.
Të dhënat mbi autorizimin duhet të i dërgohen bankës së debitorit nga banka e
kreditorit, në formë elektronike, si pjesë e një tërheqje, me përdorimin e mekanizmit për
kliring dhe shlyerje MKSH - SPN.
Banka e debitorit mund të i ofrojë SHTP debitorit, varësisht nga përmbajtja e
autorizimit.
Banka Kreditorit gjithashtu mund të i ofrojë SHTP kreditorit, varësisht nga përmbajtja e
autorizimit.
14
5.2 Tërheqjet
Modeli i katër këndeve pasqyron pjesëmarrësit kryesor dhe bashkëveprimin e tyre në
procesin e menaxhimit të tërheqjeve.
Kreditori duhet të i dërgojë njoftimin paraprak debitorit në bazë të kornizës kohore të
përcaktuar në kapitullin 5.3.4
Pas pranimit të autorizimit të nënshkruar, kreditori mund të iniciojë tërheqjet.
Kreditori duhet të i përmbahet periudhës kohore të përcaktuar për paraqitjen/dërgimin
e kërkesës për tërheqje para datës së shlyerjes/ (ekzekutimit). Për tërheqjen
e parë të një serie të tërheqjeve dhe për DD e njëhershme, periudha minimale në mes
të datës se pagesës dhe datës kur banka e debitorit duhet të pranojë tërheqjen, është
definuar në kapitullin 5.3.4 dhe është më e gjatë se për tërheqjet vijuese.
Për këto tërheqje, përveç informacioneve të rregullta, tërheqja duhet të përmbajë
informatën e cila e identifikon atë si tërheqje të parë nga një seri e tërheqjeve, sipas një
autorizimi të ri, apo si një transaksion të njëhershëm. Për tërheqjet vijuese të një serie të
përsëritur ose periodike, periudha minimale është më e shkurtër, ashtu si është
specifikuar në kapitullin 5.3.4.
Banka e kreditorit do të i dërgojë tërheqjet bankës së debitorit përmes MKSH –SPN.
MKSH e caktuar (SPN) do të procesojë transaksionin, do të dërgojë tërheqjet e duhura
në pajtim me ciklin e shlyerjes dhe do të ndërmarri veprimet e nevojshme për shlyerje.
Banka e debitorit duhet të debitojë llogarinë e debitorit nëse gjendja dhe statusi i
llogarisë e lejojnë këtë.
Debitori ka të drejtën të udhëzojë bankën e tij (bankën e debitorit) të ndalojë plotësisht
që llogaria e tij të debitohet për çfarëdo tërheqje. Banka e debitorit duhet të i ofrojë këtë
shërbim klientëve të saj.
Banka e debitorit mund të refuzojë një tërheqje para shlyerjes, për arsye teknike apo për
shkak se banka e debitorit nuk mund të pranojë tërheqjen për arsye tjera p.sh. llogaria e
mbyllur, klienti ka vdekur, llogaria nuk lejon /pranon Debitimin Direkt apo për shkak se
debitori refuzon debitimin.
Debitori ka të drejtë të realizojë kthimin sipas kërkesës nga banka e debitorit, gjatë
periudhës kohore e cila është definuar në Udhëzim. Në këto raste, banka e debitorit
duhet të ekzekutojë kthimin debitorit, duke qenë e vetëdijshme se është e autorizuar me
rregulla të skemës që të realizoj kthimin nga banka e kreditorit.
Zgjedhja e tërheqjes kontestuese është çështje për t”u shqyrtuar dhe pajtuar në mes të
debitorit dhe kreditorit.
Për DD të përsëritura / periodike dhe në pajtim me autorizimin, kreditori mund të
15
gjeneroj /iniciojë tërheqjet vijuese. Banka e kreditorit do të përcjell këto tek MKSH-
SPN e cila pastaj do të ia dërgojë ato bankës së debitorit për të debituar llogarinë e
debitorit.
Në rast se kreditori nuk dërgon /kërkon tërheqje në bazë të një autorizimi të vlefshëm
për periudhë prej 12 muajsh (duke filluar nga data e tërheqjes së fundit, e refuzuar apo e
kthyer), kreditori duhet të anulojë atë autorizim dhe nuk i lejohet të iniciojë tërheqje në
bazë të atij autorizimi të anuluar. Në rast se paraqitet nevoja për DD, duhet të
nënshkruhet një autorizim i ri. Udhëzimi nuk e obligon bankën e debitorit apo të
kreditorit të verifikojë apo përcjellë aplikimin e drejtë të kësaj rregulle, ky është
obligim vetëm për kreditorin.
5.3 Cikli kohor i rrjedhës së procesimit
Rrjedha e procesimit është përshkruar si vijon:
Datat kyçe për rrjedhën normale
Datat kyçe për përjashtimet
Koha e prerjes
Cikli kohor
Ditë pune ndërbankare është dita në të cilën bankat zakonisht janë të hapura për
aktivitet ndër-bankar. Dite pune e bankës për klient është dita në të cilën bankat
zakonisht janë të hapura për punë me klient. Ditë kalendarike është çdo dite tjetër e
vitit.
5.3.1 Raportet standarde në mes të datave kyçe
Dita në të cilën shlyerja kryhet quhet data e shlyerjes.
Dita në të cilën debitohet llogaria e debitorit quhet data e debitimit.
Afati i fundit për pagesë (Dita D) të tërheqjes është afati i fundit kur pagesa debitorit
duhet të i paguhet kreditorit. Duhet të përcaktohet në kontratën përkatëse apo në kushtet
e përgjithshme të definuara në marrëveshjen në mes të debitorit dhe kreditorit.
Rregull e përgjithshme është që datat kyçe, Afati i Fundit i Pagesës, Data e Shlyerjes
dhe Data e Debitimit, të jenë në të njëjtën datë.
Rregulla e përgjithshme arrihet kur supozimet e mëposhtme janë të vërteta.
Tërheqja përmban datën e fundit të pagesës në përputhje me rregullat e skemës.
Banka e debitorit dhe kreditorit janë në gjendje të bëjnë shlyerjen në datën e afatit të
fundit
MKSH është e hapur – punon në datën e afatit të fundit për pagesë.
Banka e debitorit është në gjendje të debitojë llogarinë e debitorit për shumën e kërkuar
me tërheqje në datën e afatit të fundit për pagesë.
16
5.3.2 Raportet jo-standarde në mes të datave kyçe
Janë disa kushte nën të cilat raportet standarde në mes të datave kyçe nuk mund të
respektohen:
Në rast se për çfarëdo arsye tërheqja është vonuar dhe ka një datë të fundit të pagesës e
cila nuk lejon që tërheqja të pranohet nga banka e debitorit në bazë të rregullës në
kapitullin 5.3.4, atëherë kjo datë e afatit të fundit për pagesë duhet të zëvendësohet me
një datë tjetër më të afërt nga kreditori dhe banka e kreditorit sipas marrëveshjes
reciproke. Në nivelin ndër-bankar data e afatit të fundit për pagesë nuk mund të
ndërrohet asnjëherë.
Në rast se data e afatit të fundit për pagesë bie në ditën e cila nuk është ditë pune
ndërbankare, atëherë data e shlyerjes është dita tjetër e punës ndërbankare..
Në rast se data e shlyerjes bie në ditë e cila nuk është ditë e punës së bankës me klient,
atëherë data e debitimit do të jetë dita e parë e ardhshme e punës. Banka e debitorit
mund të debitojë llogarinë e debitorit me datë valutë = datën e shlyerjes.
Në rast se banka e debitorit nuk mund të debitojë llogarinë e debitorit në datën e afatit
të fundit për pagesë (p.sh. nuk ka fonde të mjaftueshme në llogari apo duhet të bëhen
verifikime plotësuese nga klienti në kuadër të SHTP)ajo duhet të kthej/refuzoj kërkesën
për tërheqje.
Në rastet kur banka e debitorit për çfarëdo arsye nuk kthen informacion lidhur me
kërkesën për Debitim Direkt nga banka e kreditorit në afatin e caktuar kohor, banka e
kreditorit përmes skemës së Debitimit Direkt të SPN, i dërgon bankës së debitorit
mesazhet përkatëse jo financiare.
5.3.3 Koha e prerjes
Skema mbulon vetëm ciklin kohorë në ditë. Koha e prerjes në kohë / orë të caktuar
duhet të bëhet në marrëveshje në mes të SPN dhe pjesëmarrësve si dhe në mes të
bankës së kreditorit dhe bankës së debitorit, në bazë të orarit të sesioneve të kliringut
në SPN.
5.3.4 Cikli kohor
Në vijim pasqyrohen transaksionet si numër i hapave në radhën si ato paraqiten, përveç
përshkrimit detaj për kthimin e transaksionit të paautorizuar. Tregon vetëm hapat e
duhur për të kuptuar ciklin kohor.
Proceset e Debitimit Direkt ndjekin rregullat në vijim të ciklit kohor.
17
Njoftimi paraprak duhet të dërgohet nga ana e kreditorit së paku 14 ditë kalendarike
para datës së fundit për pagesë, përveç në qoftë se kreditori dhe debitori nuk kanë një
marrëveshje tjetër.
Kreditorit i lejohet të e dërgojë tërheqjen bankës së kreditorit pasi që njoftimi paraprak i
është dërguar debitorit, por jo më herët se 14 ditë kalendarike para datës së fundit për
pagesë, përveç në qoftë se kreditori dhe debitori nuk kanë një marrëveshje tjetër.
Në rast se tërheqja është e para apo e njëhershme, banka e debitorit duhet të ketë
pranuar tërheqjen nga banka e kreditorit përmes MKSH, së paku pesë ditë pune
ndërbankare para datës së fundit për pagesë dhe jo më herët se 14 ditë kalendarike para
datës së fundit për pagesë.
Në rast se tërheqja është tërheqje pasuese e një serie te tërheqjeve të rregullta, banka e
debitorit duhet të pranojë tërheqjen nga banka e kreditorit përmes MKSH, së paku dy
ditë pune ndërbankare para datës së fundit për pagesë dhe jo më herët se 14 ditë
kalendarike para datës së fundit për pagesë.
Afati i fundit për shlyerje të kthimeve është pesë ditë pune ndërbankare pas datës së
shlyerjes së tërheqjes së dërguar bankës së debitorit.
Afati i fundit që kërkesa për kthim të një transaksioni të autorizuar nga debitori të i
dërgohet bankës së debitorit, është 6 javë pas datës së debitimit. Nëse kërkesa për kthim
ka të bëjë me një transaksion të paautorizuar (shih kapitullin mbi kthimet), afati për
paraqitjen e kërkesës bankës së debitorit është më i gjatë dhe i kufizuar në një vit pas
datës së debitimit. Ky limit kohor mund të rishikohet, nëse BQK përcakton afat tjetër
kohor. Afati i fundit për shlyerje të kthimeve është dy ditë pune ndërbankare pas kësaj
kohe. Koha për debitimin e llogarisë së bankës së kreditorit duhet të jetë në marrëveshje
në mes të MKSH dhe bankës së kreditorit. Afati kohor për debitim të kreditorit mbetet
jashtë kornizës së skemës.
Banka e kreditorit duhet të sigurohet që kthimet të cilat janë paraqitur për shlyerje pas
afatit të fundit të lejuar në këtë rregull, nuk procesohen nga banka e kreditorit dhe apo
MKSH dhe që banka e debitorit është njoftuar për këtë.
Kthimet mund të procesohen vetëm pas shlyerjes brenda dy ditë pune ndërbankare pas
datës së fundit për pagesë të shënuar në tërheqjen fillestare. Kërkesat për kthim të
paraqitura më vonë nuk duhet të procesohen nga banka e kreditorit apo MKSH dhe
banka e debitorit duhet të njoftohet për këtë.
Afati kohor për debitim të kreditorit mbetet jashtë kornizës së skemës. Në raste të tilla
pavarësisht mund të ndërmjetësoj BQK si operatore dhe pronare e Skemës së Debitimit
Direkt.
5.3.5 Tarifat bankare
18
Ngarkesat/tarifat ndaj klientëve do të bazohen në parimin e ndarjes të tillë që kreditori
dhe debitori të ngarkohen ndarazi dhe individualisht nga banka përkatëse e debitorit dhe
kreditorit.
Ngarkesat/tarifat ndaj klientëve janë çështje plotësisht individuale e pjesëmarrësve dhe
klientëve të tyre.
5.4 Procesimi i përjashtimeve
(procesimi i tërheqjeve në mënyrë jo të rregullt)
Tërheqja e pagesave me DD procesohet në pajtim me kornizën kohore të përshkruar në
këtë Udhëzim. Nëse për çfarëdo arsye,cilado palë nuk mund të procesojë tërheqjen në
mënyrë të rregullt, procesimi i tërheqjes në mënyrë jo të rregullt /përjashtimit fillon në
momentin në proces ku është paraqitur problemi. Transaksionet e DD të cilat rezultojnë
me procesim të jo të rregullt/përjashtim referohen si “ R-transaksione”.
Këto transaksione të paraqitura /kërkuara në kuadër të rregullave të skemës duhet të
procesohen. Mesazhet e ndryshme të cilat dalin si rezultat i këtyre situatave procesohen
në mënyrë standarde në nivel të procesimit dhe të dhënave
Refuzimet janë tërheqje të cilat i janë shmangur ekzekutimit normal para
shlyerjes ndërbankare për këto arsye:
Arsye teknike të identifikuara nga banka e kreditorit, MKSH, apo banka e
debitorit siç janë formati i gabuar, numri kontrollues IBAN i gabuar, etj.
Debitori i ka paraqitur kërkesë për refuzim bankës së tij. Banka e debitorit do të
gjeneroj refuzimin e tërheqjes në fjalë
Refuzimet janë kërkesa të iniciuara nga debitori para shlyerjes, për çfarëdo
arsye, me të cilat kërkohet nga banka e debitorit të mos paguaj tërheqjet. Ky
refuzim duhet të procesohet nga ana e bankës së debitorit në pajtim me kushtet
me të cilat është pajtuar me debitorin.
Nëse banka pajtohet që të procesojë kërkesën për refuzim para shlyerjes
ndërbankare, refuzimi i klientit bën që banka të refuzojë tërheqjen përkatëse.
(Vërejtje: Përveç mundësisë për të refuzuar/ndaluar transaksionet individuale, debitori
ka të drejtë të udhëzojë bankën e debitorit të ndalojë çfarëdo Debitimi Direkt nga
llogaria e tij bankare.)
Në rast se kjo kërkesë për refuzim procesohet pas shlyerjes ndërbankare, kërkesa për
refuzim bëhet kërkesë për kthim.(shih përshkrimin në kapitullin e kthimeve).
Kthimet janë tërheqje të cilat i janë shmangur ekzekutimit normal pas shlyerjes
ndërbankare dhe janë të iniciuara nga banka e debitorit.
19
Kthimet janë kërkesa të debitorit për kthim të DD sipas kushteve të marrëveshjes së
debitorit dhe bankës së tij. Nëse tërheqja kontestuese nuk është e “mbuluar” me
autorizim të plotfuqishëm transaksioni konsiderohet si “Transaksion i Paautorizuar”.
Kërkesa duhet të i dërgohet bankës së debitorit në afat kohor i cili është i dhënë në
kapitullin 4.3. Kthimet duhet të shlyhen përmes MKSH, përmes të cilës është shlyer
dhe tërheqja përkatëse fillestare (SEKN), përveç në rastet kur bankat kanë një
marrëveshje tjetër. Procesi për menaxhim të kthimeve duhet të ofrohet nga MKSH i cili
ofron shërbime të lidhura me skemën.
5.5 Përshkrimi i procesit
Procesi definohet si realizim i plotë, nga fillimi deri në fund, i funksioneve kryesore të
ekzekutuara nga të gjitha palët e involvuara.
Hapi i procesit definohet si realizim i çdo hapi të një procesi nga palët e involvuara në
atë hap.
Të dhënat definohen si grumbull i vetive të kërkuara nga Udhëzimi.
Vetia definohet si një informatë e caktuar për të u përdorur sipas Udhëzimi.
Për të lehtësuar përdorimin e Udhëzimit, numrat identifikues janë përdorur në këtë
mënyrë:
Proceset: PR-xx, ku XX paraqet numrin unik rendor
Hapat e procesit: PT-xx, yy, ku yy është numri unik rendor i hapit brenda procesit xx;
Të dhënat: DS-xx, ku xx paraqet numrin unik rendor.
Vetit: T-xx, ku xx paraqet numrin unik rendor.
Vlerat e përdorura më lartë janë menduar vetëm si identifikator. Në seri të numrave
rendor disa vlera mund të mos jenë prezent, pasi gjatë zhvillimit të Udhëzimit disa
pjesë janë larguar dhe pjesa tjetër nuk është rinumerizuar.
Skema përbëhet nga këto procese:
PR-01 Lëshimi/plotësimi i autorizimit.
PR-02 Plotësimi/ndryshimi i autorizimit.
PR-03 Anulimi i autorizimit
PR-04 Tërheqja e pagesës me DD (duke përfshi transaksionet e rregullta dhe R-
transaksionet të cilat kanë dalë nga procesimi i tërheqjes)
5.5.1 Lëshimi /plotësimi i autorizimit (PR-01)
PT-01.01/02 - Procesi i plotësimit dhe nënshkrimit të autorizimit është trajtuar
20
në mes të kreditorit dhe debitorit. Mund të procesohet në letër (PT-01.01) apo në proces
elektronik (PT-01.02).
PT-01.03 - Pasi të ketë pranuar autorizimin, kreditori duhet të dematerializojë
informatat nga autorizimi, të arkivojë dokumentin për periudhën kohore të përcaktuar
me ligj dhe si periudhë minimale kohore për aq sa është periudha për kthim të
transaksionit të paautorizuar si dhe të ja dërgojë informatën mbi autorizimin e bankës së
kreditorit me çdo kërkesë për tërheqje, si është e përshkruar në PT-04.03 (kapitulli
4.5.4).
PT-01.06 - Pas PT-04.07, banka e debitorit mund (në rast nevoje) të përdorë
këto informata për SHTP për debitorin (Kapitulli 4.5.4).
5.5.3 Anulimi i autorizimit
PT-03.01 - Anulimi i autorizimit nga debitori bëhet direkt te kreditori apo
përmes bankës së tij (banka e debitorit). Në rastet kur anulimi
bëhet te banka e debitorit, kjo e fundit njofton kreditorin përmes
bankës së kreditorit.
PT-03.02 - Arkivimi i dokumentit i cili i konfirmon anulimin bëhet nga ana e
kreditorit.
PT-03.03 - Anulimi i autorizimit mund të përcillet në tërheqjen e fundit të
iniciuar nga kreditori në bazë të autorizimit i cili anulohet siç
përshkruhet në PT-04.03.
5.5.4 Tërheqja e transaksionit DD (PR-04)
Ky proces përfshin transaksionet e rregullta dhe R – transaksionet të cilat dalin nga
procesimi i tërheqjes.
PT-04.01 - Kreditori gjeneron të dhënat për tërheqjen e transaksioneve.
PT-04.02 - Kreditori njofton paraprakisht debitorin mbi shumën dhe datën në
të cilën tërheqja do të i dërgohet bankës së debitorit për debitim.
PT-04.02bis - Debitori mund të udhëzojë bankën e debitorit për refuzim.
PT-04.03 - Kreditori e dërgon tërheqjen, përfshirë të dhënat në lidhje me
autorizimin bankës së kreditorit.
PT-04.04 - Banka e kreditorit kthen disa tërheqje të pranuara nga kreditori.
21
PT-04.05 - Banka e kreditorit dërgon tërheqjet në MKSH.
PT-04.06 - MKSH kthen disa tërheqje të pranuara nga banka e kreditorit.
PT-04.07 - MKSH i dërgon tërheqjet bankës së debitorit në pajtim me ciklin e
shlyerjes.
PT-04.08 - Banka e debitorit kthen disa tërheqje para shlyerjes.
PT-04.09 - Banka e debitorit debiton llogarinë e debitorit me/për shumën e
transaksionit.
PT-04.10 - Banka e debitorit dërgon tërheqjen e kthyer prapa MKSH pas
shlyerjes.
PT-04.11 - MKSH e dërgon tërheqjen e kthyer prapa bankës së kreditorit.
PT-04.12 - Banka e kreditorit debiton llogarinë e kreditorit me shumën e
tërheqjes së kthyer.
PT-04.13 - Kreditori e sqaron çështjen e tërheqjes kontestuese me debitorin,
pa përfshirjen e bankave.
PT-04.15 - Nëse transaksioni është kontestues, debitori mund të udhëzojë
bankën e tij për të kthyer shumën e debituar për kthim.
PT-04.16 - Banka e debitorit e krediton llogarinë e debitorit dhe dërgon
mesazhin për kthim në MKSH.
PT-04.17 - MKSH dërgon kthimin e tërheqjes bankës së kreditorit.
PT-04.18 - Banka e kreditorit e krediton llogarinë e kreditorit me/për shumën
e kthyer.
PT-04.19 - Kreditori e sqaron çështjen e tërheqjes kontestuese me debitorin,
pa përfshirjen e bankave.
PT-04.20 - Debitori inicion kërkesën për kthim/refundim (pas periudhës prej
6 javësh), për një transaksioni të paautorizuar.
PT-04.21 - Banka e debitorit konfirmon pranimin e kërkesës për kthim dhe
kërkon kopjen e autorizimit nga banka e kreditorit.
PT-04.22 - Banka e kreditorit e përcjellë kërkesën për kthim kreditorit.
22
PT-04.23 - Kreditori verifikon kërkesën për kthim dhe e dërgon kopjen e
autorizimit bankës së debitorit.
PT-04.24 - Banka e debitorit dërgon kërkesën për kthim të transaksionit të
paautorizuar në MKSH.
PT-04.25 - MKSH dërgon kërkesën për kthim të transaksionit të paautorizuar
bankës së kreditorit.
PT-04.26 - Banka e kreditorit krediton llogarinë e kreditorit me/për shumën e
kthyer të transaksionit të paautorizuar.
PT-04.27 - Kreditori shqyrton mospajtimin lidhur me kthimin e transaksionit
të paautorizuar.
5.6 Përshkrimi i hapave të procesit
5.6.1 Lëshimi/plotësimi i autorizimit (PR-01)
PT-01.01 - Lëshimi dhe nënshkrimi i autorizimit:
Përshkrimi:
Iniciativa për lëshimin e autorizimit mund të jetë e cilitdo, kreditorit apo debitorit.
Kreditori duhet të sigurohet që dokumenti i autorizimit të përmbajë tekstin e
domosdoshëm përkatës juridik dhe informacionin e kërkuar në DS-01. Dokumenti i
autorizimit është i standardizuar në përmbajtje, por jo edhe në pamje. Debitori duhet të
sigurohet që të plotësohet informacioni i domosdoshëm në autorizim. Debitori duhet të
nënshkruaj autorizimin dhe të ia dorëzojë kreditorit. Kreditori është i obliguar me këtë
marrëveshje me debitorin, në prezantimin e kërkesës për tërheqje.
Data/koha e fillimit: - Pas regjistrimit të kreditorit dhe para tërheqjes së parë.
Kohëzgjatja : - Pa kufij.
Rezultati: - Autorizimi i nënshkruar në letër.
PT-01.03 - Dematerializimi / arkivimi i Autorizimeve:
Përshkrimi:
Kreditori e dematerializon Autorizimin në letër. DS-02 përshkruan të dhënat të cilat
duhet të dematerializohen. Procesi i dematerializimit përbëhet nga konvertimi i
informatave të shkruara në letër në të dhëna elektronike. Fuqimisht sugjerohet që
kreditorët të përdorin teknika të dëshmuara për këtë proces, siç janë futja e dyfishtë e të
dhënave të rëndësishme, kontrolli i dyfishtë i të dhënave, etj.
Dokumenti i autorizimit të nënshkruar në letër duhet të ruhet në vend të sigurt gjatë
23
gjithë kohës së ekzistencës /plotfuqishmërisë së tij. Pas anulimit, autorizimi duhet të
ruhet për aq kohë sa është e përcaktuar me ligj, dhe në minimum deri sa të kaloj afati
kohor i paraparë për kthim të transaksionit të paautorizuar.
Pas dematerializimit, kreditori duhet të i dërgojë informacionin nga autorizimi bankës
së kreditorit si pjesë e çdo transaksioni të bazuar në atë autorizim, ashtu si përshkruhet
në PT04.03.
Data/koha e fillimit: - Pasi që kreditori të ketë pranuar autorizimin e nënshkruar
nga Debitori.
Informacioni hyrës: - Të dhënat nga autorizimi.
Rezultati: - Të dhënat e dematerializuara nga autorizimi (DS-02).
5.6.2 Anulimi i autorizimit (PR-03)
PT-03.01 - Anulimi i autorizimit bëhet në mes të kreditorit dhe debitorit:
Përshkrimi:
Anulimi i autorizimit nga debitori bëhet direkt te kreditori apo përmes bankës së tij
(banka e debitorit). Në rastet kur anulimi bëhet te banka e debitorit, kjo e fundit njofton
kreditorin përmes bankës së kreditorit.
PT-03.02 – Anulimi /Arkivimi nga ana e kreditorit:
Përshkrimi:
Arkivimi i anulimeve bëhet nga ana e kreditorit. Pas anulimit të autorizimit, autorizimi i
nënshkruar në letër duhet të ruhet nga ana e kreditorit për aq kohë sa është e përcaktuar
me ligj, dhe në minimum për periudhën të përcaktuar për kthim të transaksionit të
paautorizuar.
5.6.3 Tërheqja e transaksionit të Debitimit Direkt (PR-04)
PT-04.01 - Gjenerimi /Krijimi i të dhënave për tërheqje nga ana e kreditorit.
Përshkrimi:
Kreditori përgatit tërheqjen e transaksioneve për Debitim Direkt të cilat duhet të i
dërgohen bankës së kreditorit. Të dhënat të cilat duhet të përdoren janë përshkruar në
DS-03.5.
Data/koha e fillimit: - Cilado datë.
Kohëzgjatja: - Pa kufij.
Rezultati: - Kërkesa për tërheqje e cila përmban të dhënat sipas DS-03.
PT-04.02 - Njoftimi paraprak i kreditorit për debitorin.
24
Përshkrimi:
Para se të i dërgojë tërheqjet bankës së kreditori, kreditori njofton debitorin për shumën
dhe datën kur tërheqja do të i dërgohet bankës së debitorit për debitim. Ky njoftim
mund të dërgohet bashkë me dokumente tjera afariste/komerciale (p.sh. fatura) apo
ndarazi.
Njoftimi paraprak gjithashtu përfshin:
Orarin e pagesave për një numër të Debitimeve Direkte të përsëritura për një
periudhë të caktuar kohore, të dakorduar.
Një njoftim individual për tërheqje në datë të caktuar të afatit të fundit për pagesë.
Kreditori dhe debitori mund të dakordohen për një afat kohor tjetër lidhur me dërgimin
e njoftimit paraprak.
Data/koha e fillimit: - Njoftimi paraprak duhet të dërgohet së paku 14 ditë kalendarike
para datës së afatit të fundit për pagesë, përveç nëse nuk ka një afat kohor tjetër për të
cilin janë dakorduar kreditori dhe debitori.
Kohëzgjatja : - Pa kufij.
Rregulla e aplikuar: - Shih kapitullin 4.3 për ciklin kohor të përgjithshëm të procesit të
Debitimit Direkt.
PT-04.02 bis - Debitori mund të urdhërojë refuzimin bankës së debitorit.
Përshkrimi:
Debitori mund të urdhërojë bankën e debitorit që të refuzojë çfarëdo tërheqje në bazë të
informatave të pranuara me njoftimin paraprak. Ky refuzim duhet të përpunohet nga
ana e bankës së debitorit vetëm në përputhje me udhëzimet /kushtet e dërguara
debitorit.
Nëse banka e debitorit pajtohet të procesojë kërkesën para shlyerjes ndërbankare ,
refuzimi rezulton me faktin që banka e debitorit refuzon tërheqjen përkatëse (shih PT-
04.08).
Nëse kërkesa procesohet pas shlyerjes ndërbankare , kërkesa trajtohet si kërkesë për
kthim (shih PT -04.16).
Data/koha e fillimit: - Pas pranimit të njoftimit paraprak nga ana e debitorit apo burimit
tjetër të informatave lidhur me tërheqjen e cila pritet të dërgohet nga ana e kreditorit.
Kohëzgjatja për skemën: - Lejohet deri në datën e afatit të fundit për pagesë, duke
përfshirë edhe datën e afatit të fundit për pagesë, por afati kohor i saktë duhet të
përcaktohet në mes të bankës së debitorit dhe debitorit.
PT-04.03 - Kreditori i dërgon të dhënat mbi tërheqjen bankës së kreditorit,
përfshi edhe të dhënat mbi autorizimin.
25
Përshkrimi:
Kreditori përgatit një apo më tepër tërheqje për të i dërguar bankës së kreditorit, në bazë
të marrëveshjes në mes tyre.
Të dhënat mbi autorizimin,për autorizimet e reja, duhet të dërgohen si pjesë e tërheqjes.
Kodi i anulimit, i cili njofton se kjo është tërheqja e fundit (shih PR-03) me këtë
autorizim, për shkak të anulimit të autorizimit, duhet gjithashtu të dërgohet me
tërheqjen e fundit.
Banka e kreditorit është përgjegjëse para të gjithë pjesëmarrësve për organizimin e mirë
të këtij procesi me kreditorët. Kreditori duhet të përcjellë informacionin e duhur dhe të
domosdoshëm, ashtu si përshkruhet në mënyrë detaje në DS-03.
Data/koha e fillimit: - 14 ditë kalendarike para datës së mbylljes, përveç nëse kreditori
dhe debitori nuk janë dakorduar për një kohë tjetër në përputhje me ciklin kohor të
skemës.
Kreditorit i lejohet të dërgojë tërheqjen bankës së kreditorit kur autorizimi është
nënshkruar dhe njoftimi paraprak i është dërguar me kohë (shih PT-04.02) debitorit.
Banka e kreditorit duhet të informojë kreditorin lidhur me kohën e prerjes dhe ciklin
kohor i cili duhet respektuar për tërheqjet e para apo ato të njëhershme dhe për tërheqjet
e rregullta të radhës. (shih kapitullin 5.2).
Kohëzgjatja: - 14 ditë kalendarike, përveç nëse debitori dhe kreditori nuk janë
dakorduar ndryshe.
Data/koha e fillimit: - Më së paku D-2 ditë të punës ndërbankare për tërheqjet rregullta
/të përsëritura, në mënyrë që të i lejohet MKSH të bankës së kreditorit të përcjellë
tërheqjen bankës së debitorit më së largu për D-2 ditë pune ndërbankare .
Më së largu D-5 ditë pune ndërbankare për tërheqjen e parë apo tërheqjen e
njëhershmenë mënyrë që të i lejohet bankës së kreditorit që të i përcjellë tërheqjen
bankës së
debitorit më së largu për D-5 ditë pune ndërbankare .
Informacioni hyrës: - Kërkesa për tërheqje, përfshirë të dhënat nga DS-03.
Rezultati: - Kërkesa për tërheqje, përfshirë të dhënat nga DS-03.
PT-04.04 - Refuzimi i tërheqjes me gabime.
Përshkrimi:
Banka e kreditorit duhet të verifikoje sintaksën e kërkesës për tërheqje pasi të ketë
pranuar skedën (fajllin).Në rast se banka e kreditorit identifikon gabime në kërkesën për
tërheqje të pranuar, kjo kërkesë për tërheqje do të i kthehet kreditorit për përmirësime
dhe korrigjime. Kreditori duhet të bëjë korrigjimet/përmirësimet e nevojshme dhe të
përfshijë ato tërheqje në një skedë (fajll) tjetër.
Data/koha e fillimit: - Dita e pranimit të kërkesës nga kreditori, apo në ditët vijuese,
sipas marrëveshjes në mes të kreditorit dhe bankës së kreditorit.
Informacioni hyrës: - Kërkesa për tërheqje, përfshirë të dhënat nga DS-03.
26
Rezultati: - Mesazhi i refuzimit të tërheqjes, përfshirë të dhënat nga DS-05.
PT-04.05 - Banka kreditorit dërgon tërheqjet në MKSH.
Përshkrimi:
Në bazë të tërheqjeve të pranuara nga kreditori, banka e kreditorit duhet të dërgojë
tërheqjet të cilat përmbajnë informatën e domosdoshme në MKSH, si përshkruhet në
DS-04.
Data/koha e fillimit: - Pas hapit të procesit PT-04.03.
Kohëzgjatja - Pa kufij.
Data koha e mbylljes: - Më së largu D-2 ditë pune ndërbankare për tërheqjet e
përsëritura, në mënyrë që të i mundësohet MKSH të bankës së kreditorit t”ia përcjellë
tërheqjen bankës së debitorit më se largu për D-2 ditë pune ndërbankare . Për tërheqjet
e para dhe ato të njëhershme, më së largu D-5 ditë pune ndërbankare , në mënyrë që të i
mundësohet MKSH të bankës së kreditorit t”ia përcjellë tërheqjen bankës së debitorit
më se largu në D-5 ditë pune ndërbankare . Në rast të dërgimit të tërheqjes me vonesë
nga ana e kreditorit, banka e kreditorit duhet të ndryshojë, në pajtim me kreditorin,
datën e fundit për pagesë të kaluar me një datë të re të afatit të fundit.
Informacioni hyrës - Kërkesa për tërheqje, përfshirë të dhënat nga DS-04.
Rezultati: - Kërkesa për tërheqje, përfshirë të dhënat nga DS-04.
PT-04.06 - Refuzimi i tërheqjes nga ana e MKSH- SPN bankës së kreditorit.
Përshkrimi:
MKSH përdorë rregullën e formatit unik të skemës për tërheqjet ndërbankare për
kontroll të kërkesave për tërheqje (tërheqjeve) të pranuar nga banka e kreditorit. Do të
refuzoj tërheqjet të cilat përmbajnë gabime, duke ja kthyer ato tërheqje bankës së
kreditorit.
Data/koha e fillimit: - Data e pranimit të tërheqjes nga banka e kreditorit apo në ditët
vijuese, në pajtim me rregullat e aprovuara të MKSH.
Informacioni hyrës: - Kërkesa për tërheqje, përfshirë të dhënat nga DS-04.
Rezultati - Mesazhi i refuzimit të tërheqjes, përfshirë të dhënat nga DS-05.
PT-04.07 - Të dhënat mbi tërheqjet janë dërguar nga MKSH tek banka e
debitorit.
Përshkrimi:
MKSH, pasi ti ketë verifikuar dhe pranuar skedat (fajllat) e tërheqjeve, i dërgon
tërheqjet e pranuara nga gjitha bankat e kreditorit, bankës së debitorit. Shlyerja si
rezultat i këtyre tërheqjeve ekzekutohet në ditën D, duke kredituar llogarinë e bankës së
kreditorit dhe duke debituar llogarinë e bankës së debitorit. Afati kohor për kreditim të
kreditorit për tërheqjet është jashtë fushës së skemës.
27
Data/koha e fillimit: - D-14 ditë kalendarike.
Data/koha e mbylljes: - Më së largu D-2 ditë pune ndërbankare , për tërheqjet e
përsëritura; D-5 ditë pune ndërbankare , për tërheqjet e njëhershme.
Informacioni hyrës: - Kërkesa për tërheqje, përfshirë të dhënat nga DS-04.
Rezultati - Kërkesa për tërheqje, përfshirë të dhënat nga DS-04.
PT-04.08 - Banka e debitorit dërgon refuzimet në MKSH.
Përshkrimi:
Shih AT-R3 lidhur me përshkrimet e refuzimit, kodet dhe vlerat përkatëse.
Data/koha e fillimit - Dita pranimit.
Data/koha e mbylljes - Para shlyerjes ndërbankare .
Informacioni hyrës - Kërkesa për tërheqje, përfshirë të dhënat nga DS-04.
Rezultati: - Mesazhi i refuzimit të tërheqjes, përfshirë të dhënat nga DS-05.
PT-04.09 - Banka e debitorit debiton llogarinë e debitorit.
Përshkrimi:
Banka e debitorit debiton llogarinë e debitorit për shumën e kërkuar në tërheqje në
datën e afatit të fundit për pagesë të specifikuar dhe ja dërgon debitorit informatën mbi
ekzekutimin e DD sipas marrëveshjes.
Data/koha e fillimit: - Dita D.
Kohëzgjatja: - 5 ditë pune ndërbankare .
Data/koha e mbylljes - Më së largu D+5 ditë pune ndërbankare në mënyrë që të
respektohet cikli kohor, ku shlyerja e kthimeve duhet të bëhet më së largu në D+5ditë
pune ndërbankare .
Informacioni hyrës: - Kërkesa për tërheqje, përfshirë të dhënat nga DS-04, në pajtim më
përshkrimin në DS-06.
Rezultati - Informacioni i dërguar debitorit.
PT-04.10 - Banka e debitorit dërgon tërheqjet e kthyera në MKSH.
Përshkrimi:
Nëse për çfarëdo arsye e cila është e pranueshme për të gjithë pjesëmarrësit, banka e
debitorit nuk mund të debitojë llogarinë, tërheqja duhet të i kthehet MKSH bashkë me
arsyet e kthimit (Shih AT-R3 në kapitullin 5.8.34 ku janë të definuara arsyet).
Rezultati: Banka e debitorit i kthen tërheqjet e kthyera prapa në MKSH
Skema nuk imponon çfarëdo obligimi mbi bankën e debitorit që ajo të verifikojë apo në
një mënyrë tjetër të kontrollojë tërheqjet e pranuara në lidhje me llogarinë e debitorit, si
psh. verifikimin e ekzistimit të autorizimit për kreditorin i cili ka dërguar kërkesën për
28
tërheqje Banka e debitorit mund të pranoj një obligim të tillë në marrëveshje me
debitorin, por kjo është jashtë fushëveprimit të skemës.
Data/koha e fillimit: - Dita D.
Kohëzgjatja: -- 5 ditë punë ndërbankare .
Data/koha e mbylljes: - Më së largu D+5 ditë pune ndërbankare , në mënyrë që të
respektohet cikli kohor, ku shlyerja e kthimeve duhet të bëhet më së largu në D+5ditë
pune ndërbankare .
Informacioni hyrës: - Kërkesa për tërheqje, përfshirë të dhënat nga DS-04.
Rezultati: - Mesazhi i refuzimit të tërheqjes, përfshirë të dhënat nga DS-05.
PT-04.11 - MKSH dërgon tërheqjet e refuzuara prapa tek banka e kreditorit.
Përshkrimi:
MKSH i dërgon tërheqjet e refuzuara prapa tek banka e kreditorit. Shlyerja kryhet duke
debituar bankën e kreditorit dhe kredituar bankën e debitorit.
Informacioni hyrës: - Mesazhi mbi refuzimin /kthimin e tërheqjes, përfshirë të dhënat
nga DS-05.
Rezultati: - Mesazhi mbi refuzimin /kthimin e tërheqjes, përfshirë të dhënat nga DS-05.
PT-04.12 - Banka e kreditorit debiton kreditorin për shumën e tërheqjes së
refuzuar apo kthyer.
Përshkrimi
Banka e kreditorit duhet të debitojë tërheqjet e refuzuara apo të kthyera kreditorit,
vetëm nëse llogaria e kreditorit është kredituar më herët. Nëse llogaria e kreditorit nuk
mund të debitohet për çfarëdo arsye, refuzimi/kthimi i parapaguar bëhet risk kreditor
për bankën e kreditorit, për tu kompensuar nga kreditori.
Banka e kreditorit mund të rregulloj këtë me një marrëveshje të veçantë me kreditorin.
Banka e kreditorit nuk lejohet të debitojë kreditorin për refuzimet / kthimet e papaguara
pa aprovimin e kreditorit.
Informacioni hyrës: - Mesazhi mbi refuzimin /kthimin e tërheqjes, përfshirë të dhënat
nga DS-05.
Rezultati: - Informacioni i dërguar kreditorit.
PT-04.15 - Debitori kërkon kthim të shumës së debituar.
Përshkrimi:
Debitori duhet të kërkojë nga banka e debitorit kthimin e tërheqjes duke kredituar
llogarinë e debitorit, duke theksuar një arsye e cila është e përfshirë në listën e kodeve
në kapitullin 4.8. Skema e autorizon plotësisht bankën e debitorit që të kthejë fondet
nga banka e kreditorit. Ky kthim nuk e liron debitorin nga përgjegjësia dhe detyrimi që
29
të gjejë një zgjidhje me kreditorin, dhe në asnjë mënyrë kthimi nuk paragjykon
rezultatin e zgjedhjes në mes të debitorit dhe kreditorit.
Data/koha e fillimit: - Pasi që banka e debitorit e ka debituar llogarinë e debitorit.
Kohëzgjatja: - 6 javë.
Data/koha e mbylljes - 6 javë pas datës së debitimit.
Informacioni hyrës: - Informacioni i dërguar debitorit.
Rezultati: - Mesazhi mbi kthimin e tërheqjes, përfshirë të dhënat nga DS-05.
PT-04.16 - Banka e debitorit e dërgon kërkesën për kthim në MKSH.
Përshkrimi:
Banka e debitorit duhet të kreditoj llogarinë e debitorit me shumën e plotë të tërheqjes
fillestare. Banka e debitorit dërgon kërkesën për kthim në MKSH.
Data/koha e fillimit: - Data e debitimit.
Kohëzgjatja: - 6 javë +2 ditë pune ndërbankare .
Data/koha e mbylljes: - Data e debitimit 6 javë +2 ditë pune ndërbankare .
Informacioni hyrës: - Mesazhi mbi kthimin e tërheqjes, përfshirë të dhënat nga DS-05.
Rezultati: - Mesazhi mbi kthimin e tërheqjes, përfshirë të dhënat nga DS-05.
PT-04.17 - MKSH e dërgon kërkesën për kthim tek banka e kreditorit.
Përshkrimi:
MKSH e dërgon kërkesën për kthim tek banka e kreditorit. Shlyerja bëhet duke
kredituar bankën e debitorit dhe debituar bankën e kreditorit për shumën e tërheqjes
fillestare.
Data/koha e fillimit: - Pas PT-04.16.
Kohëzgjatja: - 6 javë.
Data/koha e mbylljes: - Data e debitimit 6javë +2 ditë pune ndërbankare .
Informacioni hyrës: - Mesazhi mbi kthimin e tërheqjes, përfshirë të dhënat nga DS-05.
Rezultati: - Mesazhi mbi kthimin e tërheqjes, përfshirë të dhënat nga DS-05.
PT-04.18 - Banka e kreditorit e debiton kreditorin për shumën e tërheqjes së
kthyer.
Përshkrimi:
Banka e kreditorit duhet të debitoj llogarinë e kreditorit për shumën e kërkesës së
pranuar për kthim. Për kompensimin e kthimit të cilin banka e kreditorit e ka paguar,
duhet të bëj marrëveshje të veçantë me kreditorin. Data e këtij debitimi është jashtë
fushëveprimit të skemës. Kjo do të thotë se kreditori mund të jetë i detyruar të mbajë
llogarinë e tij në bankën e kreditorit, edhe pas përfundimit të raportit afarist, për një
kohë të caktuar, në mënyrë që të mund të respektohen afatet për kthimet e
30
transaksioneve.
Data/koha e fillimit: - Pas PT-04.17.
Informacioni hyrës: - Mesazhi mbi kthimin e tërheqjes, përfshirë të dhënat nga DS-05.
PT-04.20 - Debitori inicion kërkesën për kthim të transaksionit të
paautorizuar (pas periudhës 6 javore për kthim).
Përshkrimi:
Debitorit i lejohet të dërgojë kërkesën bankës së debitorit për kthim të tërheqjes e cila
nuk është autorizuar nga ai. Kjo do të thotë se debitori konsideron se nuk ekziston një
autorizim i vlefshëm. Debitori duhet të dorëzojë një kërkesë me shkrim dhe prova apo
dëshmi bankës së debitorit.
Data/koha e fillimit: - Pas periudhës 6 javore për kthim i aplikueshëm për cilëndo
tërheqje.
Kohëzgjatja: - E kufizuar në 1 vit pas datës së debitimit të tërheqjes së kontestuar. Kjo
periudhë mund të rishikohet nëse ligji parasheh një kufizim tjetër kohor.
Informacioni hyrës: - Të dhënat mbi tërheqjen e ekzekutuar.
Rezultati: - Kërkesa me shkrim (bashkë me dëshmitë).
PT-04.21 - Banka e debitorit pranon kërkesën për kthim – kërkon kopjen e
autorizimit nga kreditori.
Përshkrimi:
Banka e debitorit pranon kërkesën e debitorit dhe vendosë të pranojë apo të refuzojë
kërkesën. Nëse kërkesa pranohet, banka e debitorit duhet të përcjellë atë (kërkesën dhe
dokumentacionin përcjellës-dëshmitë) bankës së kreditorit, e kjo duhet të ia përcjellë
kreditorit. Me kërkesë të bankës së debitorit, banka e kreditorit pranon kërkesën për të
siguruar një kopje të autorizimit përmes bankës së kreditorit. Kjo kërkesë duhet të
specifikojë identifikatorin e kreditorit dhe numrin unik të autorizimit.
Data/koha e fillimit: - Pas PT-04.20.
Kohëzgjatja: - 10 ditë kalendarike.
Informacioni hyrës: - Kërkesa me shkrim (bashkë me dëshmitë).
PT-04.22 - Banka e kreditorit e përcjellë kërkesën për kthim kreditorit.
Përshkrimi:
Banka e kreditorit pranon kërkesën (bashkë me dëshmitë) nga bana e debitorit dhe ja
përcjell atë kreditorit.
Data/koha e fillimit: - Pas PT-04.21.
Kohëzgjatja: - Menjëherë pas pranimit të kërkesës.
Informacioni hyrës: - Kërkesa me shkrim (bashkë me dëshmitë).
31
PT-04.23 - Kreditori verifikon kërkesën për kthim dhe dërgon kopjen e
autorizimit.
Përshkrimi:
Kreditori duhet të vlerësojë kërkesën e pranuar dhe të ia siguroj/dërgoj kopjen e
autorizimit përmes bankës së kreditorit, bankës se debitorit. Pas pranimit të kërkesës
përgjigjja duhet të vihet në dispozicion të bankës së debitorit brenda 10 ditëve
kalendarike. Kopja në letër apo përmes skedës (fajllit) elektronik i dërgohet bankës se
debitorit përmes bankës së kreditorit.
Data/koha e fillimit: - Pas pranimit të kërkesës për informacion.
Kohëzgjatja: - 10 ditë kalendarike.
Informacioni hyrës: - Të dhënat plotësuese me kërkesë të dërguara nga debitori.
Rezultati: - Kopja e autorizimit të nënshkruar.
PT-04.24: - Banka e debitorit e dërgon kërkesën për kthim të transaksionit të autorizuar.
Përshkrimi:
Pas 30 ditë kalendarike, duke filluar nga data e pranimit të kërkesës nga banka e
debitorit, bankës së debitorit i lejohet të dërgojë kërkesën për kthim përmes MKSH
bankës së kreditorit nëse kopja e autorizimit nuk pranohet brenda 30 ditëve kalendarike
nga data kur banka e debitorit e ka pranuar kërkesën për kthim, apo nëse kopja e
pranuar nuk paraqet arsyetim të vlefshëm për bankën e debitorit, për të refuzuar
kërkesën. Banka e debitorit e krediton llogarinë e debitorit për shumën e tërheqjes.
Kompensimi për kthim (si është e përshkruar në PT-04.16) mund të merret nga banka e
Kreditorit, duke u bazuar në të njëjtën rregull.
Data/koha e fillimit: - Pas pranimit të kopjes së autorizimit nga kreditori, më së largu
brenda 30 ditëve kalendarike pas pranimit të kërkesës nga debitori (PT-04.20).
Kohëzgjatja: - 10 ditë kalendarike pas PT-04.23.
Informacioni hyrës: - Kërkesa me shkrim së bashku me dokumentacionin përcjellës
(dëshmitë) dhe kopja e autorizimit të nënshkruar.
Rezultati: - Mesazhi mbi kthimin e transaksionit të paautorizuar, përfshirë të dhënat nga
DS-05.
PT-04.25 - MKSH e dërgon kërkesën për kthim të transaksionit të
paautorizuar bankës së kreditorit.
Përshkrimi:
MKSH dërgon kërkesën për kthimi prapa tek banka e kreditorit. Shlyerja ekzekutohet
duke kredituar bankën e debitorit dhe duke debituar bankën e kreditorit për shumën e
tërheqjes fillestare.
Data/koha e fillimit: - Pas PT-04.24.
Kohëzgjatja: - Cikli normal i shlyerjes.
32
Informacioni hyrës: - Mesazhi mbi kthimin e transaksionit të paautorizuar i pranuar nga
debitori, përfshirë të dhënat nga DS-05.
Rezultati: - Mesazhi mbi kthimin e transaksionit të paautorizuar i pranuar nga debitori,
përfshirë të dhënat nga DS-05.
PT-04.26 - Banka e kreditorit e debiton kreditorin për shumën e kthimit të
transaksionit të paautorizuar.
Përshkrimi:
Banka e kreditorit duhet të debitoj llogarinë e kreditorit për shumën e kërkesës së
pranuar për kthim për kompensimin e kthimit të cilin banka e kreditorit e ka paguar,
duhet të bëj marrëveshje të veçantë me kreditorin. Data e këtij debitimi është jashtë
fushëveprimit të skemës.
Kjo do të thotë se kreditori mund të jetë i detyruar të mbajë llogarinë e tij në bankën e
kreditorit edhe pas përfundimit të raportit afarist, për një kohë të caktuar në mënyrë që
të mund të respektohen afatet për kthimet e transaksioneve.
Nëse llogaria e kreditorit nuk mund të debitohet për çfarëdo arsye, kthimi i parapaguar
bëhet risk kreditor për bankën e kreditorit për tu kompensuar nga kreditori. Banka e
kreditorit nuk lejohet të debitojë kreditorin për refuzimet / kthimet e papaguara. Banka
e kreditorit mund të rregulloj këtë me një marrëveshje të veçantë me kreditorin.
Data/koha e fillimit: - Pas PT-04.25.
Kohëzgjatja: - Jashtë fushëveprimit të skemës.
Informacioni Hyrës: - Mesazhi mbi kthimin e transaksionit të paautorizuar i pranuar
nga debitori, përfshirë të dhënat nga DS-05.
PT-04.27 - Kreditori proceson kontestin në lidhje me kthimin e transaksionit
të paautorizuar.
Përshkrimi:
Nëse kreditori nuk pajtohet me kthimin, duhet të kontaktojë debitorin për të zgjidhë
kontestin, jashtë fushëveprimit të skemës.
Informacioni hyrës: - Pas PT-04.26.
Kohëzgjatja: - Jashtë fushëveprimit të skemës.
5.7 Të dhënat operacionale të kërkuara
Ky kapitull është fokusuar në përcaktimin e kërkesave operacionale për të dhëna të
përdoruar nga skema.
5.7.1 Lista e kërkesave operacionale të kërkuara
33
DS-01 Autorizimi.
DS-02 Autorizimi i dematerializuar
DS-03 Tërheqja klient –bankë
DS-04 Tërheqja ndërbankare
DS-05 Kthimi/refuzimi i Debitimit Direkt
DS-06 Tërheqja bankë – klient
DS-07 Mënyra e komunikimit ndër-bankar në lidhje më përjashtimet. (të definohet)
5.7.2 Autorizimi (DS-01)
Përshkrimi: Autorizimi është përshkruar në kapitullin 4.1
Autorizimi duhet të përmbajë identifikatorët e fushave, me hapësirën e zbrazët ku do të
shënohen të dhënat e kërkuara. Identifikatorët duhet të jenë në së paku njërën nga
gjuhet zyrtare. Mund të individualizohet nga ana e kreditorit, duke i vendosur të dhënat
karakteristike të caktuara të kreditorit. Dizajni duhet të përputhet me kërkesat e
përcaktuara më poshtë. Skema nuk standardizon fontin apo ngjyrën e përdorur për apo
në autorizim. Kreditori duhet gjithnjë të sigurohet se informacioni në autorizim është i
qartë dhe i lexueshëm. Çfarëdo neni i marrëveshjes debitor - kreditor duhet të vendoset
jashtë kornizave të fushave 1-16 (shiko në fushën “për përdorim të kreditorit”).
Në anën e prapme të autorizimit nuk duhet të vendoset asnjë informacion i cili mund të
keqkuptohet nga debitori se është pjesë e autorizimit.
Skema përcakton që Autorizimi të ketë logon Debitimit Direkt dhe të përmbajë vetitë /
të dhënat si më poshtë:
Vetitë /të dhënat në Autorizim
Referenca unike e autorizimit (numri rendor unik)
Emri i debitorit (1)
Numri i identifikimit i debitorit (2)
Adresa e debitorit (3.1)
Kodi postar / qyteti i debitorit (3.2)
Shteti i debitorit (3.3)
Kodi identifikues i debitorit (4)
Emri i kompanisë – kreditorit (5)
Kodi identifikues i kreditorit (6)
Adresa e kreditorit (7.1)
Kodi postar / qyteti i kreditorit (7.2)
Shteti i kreditorit (7.3)
Numri i llogarisë së kreditorit (8)
SWIFT kodi i bankës së kreditorit (9)
Numri i llogarisë së debitorit – klientit (10)
SWIFT kodi i bankës së debitorit (11)
Numri identifikues i kontratës (12.1)
34
Përshkrimi i kontratës (12.2)
Tipi i pagesës (13)
Vlera maksimale e shumës (14)
Vendi dhe data e nënshkrimit
Afat i vlefshmërisë(s)
Nënshkrimi i debitorit
Emërtimi i këtyre fushave është bërë në mënyrë që të ndihmohet debitori gjatë
plotësimit të autorizimit.
Këshilla juridikë në ballinë (autorizimi dhe e drejta për kthim) si dhe vendi për
nënshkrim.
Nëse kreditorët e publikojnë autorizimin e tyre në media, autorizimi duhet të përmbajë
këto informacione (si më lartë).
Hapësira “Për përdorim të kreditorit”
Informacioni i vetëm plotësues i lejuar në autorizim është një fushë plotësuese “Për
përdorim të kreditorit” dhe logoja e kompanisë.
Hapësira “për përdorim të kreditorit” është parashikuar për nevoja dhe përdorim intern
të kreditorit, mund të përdoret vetëm pasi autorizimi të nënshkruhet nga debitori dhe
nuk duhet të i përcillet bankës së kreditorit në formën e dematerializuar të autorizimit.
Vetitë: Vetitë në autorizim duhet të plotësohen si është përshkruar më poshtë, nëse nuk
është specifikuar ndryshe.
Nga kreditori: Kodi identifikues i skemës së DD në Kosovë, i shprehur me fjalët
“Skema e DD në Kosovë“.
Nga kreditori: Referenca unike e autorizimit (numri rendor unik)
Nga debitori: Emri i debitorit (1)
Nga debitori: Numri i identifikimit i debitorit (2)
Nga debitori: Adresa e debitorit (3.1)
Nga debitori: Kodi postar / qyteti i debitorit (3.2)
Nga debitori: Shteti i debitorit (3.3)
Nga kreditori: Kodi identifikues i debitorit (4)
Nga kreditori: Emri i kompanisë – kreditorit (5)
Nga kreditori: Kodi identifikues i kreditorit (6)
Nga kreditori: Adresa e kreditorit (7.1)
Nga kreditori: Kodi postar / qyteti i kreditorit (7.2)
Nga kreditori: Shteti i kreditorit (7.3)
Nga kreditori: Numri i llogarisë së kreditorit (8)
Nga kreditori: SWIFT kodi i bankës së kreditorit (9)
35
Nga debitori: Numri i llogarisë së debitorit – klientit (10)
Nga debitori: SWIFT kodi i bankës së debitorit (11)
Nga kreditori: Numri identifikues i kontratës (12.1)
Nga kreditori: Përshkrimi i kontratës (12.2)
Nga debitori: Tipi i pagesës (13)
Nga debitori: Vlera maksimale e shumës (14)
Nga kreditori: Vendi dhe data e nënshkrimit
Nga debitori: Afat i vlefshmërisë(s)
Nga debitori: Nënshkrimi i debitorit
Ballina standarde: Skema e DD në Kosovë është e detyrueshme.
Udhëzim për dizajnimin e Autorizimit për Debitim Direkt në Kosovë
Teksti i autorizimit duhet të jetë në së paku njërën nga gjuhet zyrtare.
Autorizimi duhet të jetë qartë i ndarë nga çfarëdo teksti tjetër. Asnjë material tjetër nuk
mund të figurojë brenda kornizave të autorizimit.
Udhëzimi i qartë për debitorin mbi kthimin duhet të figurojë në faqen parë të
Autorizimit.
Emri i kreditorit, adresa dhe numri identifikues mund të jenë të shtypura në formularin
e Autorizimit.
Përgjegjësitë e Kreditorit
Kreditori duhet:
Të siguroj se të gjitha Autorizimet, dhe materialet tjera në lidhje me aplikimin e
DD janë në përputhje me këto udhëzime dhe duhet të kërkojë ndihmë nga banka
e tij në rast se ka nevojë për sqarime.
Të siguroj që Autorizimi është plotësuar ashtu si duhet para se të dërgojë çfarëdo
informacioni të dematerializuar cilësdo palë tjetër.
5.7.3 DS-02 - Autorizimi i dematerializuar
Përshkrimi:
Ky grumbull i të dhënave përmban të gjitha vetitë të cilat duhet të regjistrohen në
skedën (fajllin) elektronik, të cilën e mban kreditori për nevoja të ekzekutimit të
procesit të DD, siç është përgatitja e tërheqjeve sipas DS-03, etj.. Vetitë janë të
detyrueshme, përveç nëse nuk është specifikuar ndryshe.
Vetitë:
Numri rendor unik i autorizimit
36
Emri i debitorit
Numri i identifikimit i debitorit
Adresa e debitorit
Kodi identifikues i debitorit (nëse figuron në DS-01)
Tipi i pagesës, nëse figuron në DS-01
Numri i llogarisë se debitorit e cila duhet të debitohet (IBAN)
Numri identifikues i kontratës
SWIFT kodi i bankës së debitorit
Identifikatori i kreditorit
Emri i kreditorit
Data e nënshkrimit të autorizimit
Tipi i pagesës (lejohen vetëm vlerat “e përsëritur” dhe “e njëhershme”)
Arsyeja e ndryshimit të Autorizimit (e detyrueshme në rastet e ndryshimit)
Data e nënshkrimit të anulimit të Autorizimit
5.7.4 DS-03 - Tërheqja klient - bankë
Përshkrimi:
Kreditori duhet të përcjellë të dhënat në vijim. Të dhënat e kreditorit mund të
plotësohen nga kreditori. Kjo është çështje për kreditorin dhe bankën e kreditorit.
Vetitë/ të dhënat janë të detyrueshme, nëse nuk është përcaktuar ndryshe.
Të dhënat - Vetitë
Tipi i transaksionit (i përsëritur, i njëhershëm, i fundit apo kthim)
Nr i referencës së tërheqjes tek kreditori
Emri i kreditorit
Adresa e kreditorit (opcionale)
Identifikatori i kreditorit
Numri i llogarisë së kreditorit e cila duhet të kreditohet (IBAN)
Emri i debitorit
Adresa e debitorit (opcionale)
Kodi identifikues i debitorit
Tipi i pagesës, nëse figuron në DS-02
numri i llogarisë se debitorit e cila duhet të debitohet (IBAN)
SWIFT kodi i bankës së debitorit
Numri rendor unik i autorizimit
Data e nënshkrimit të autorizimit
Shuma e tërheqjes në euro
Data e afatit të fundit për pagesë
Arsyeja për ndryshimin e autorizimit (e detyrueshme nëse ka ndryshim të
autorizimit)
Informacioni i dërguar debitorit nga kreditori siç është nr. identifikues i
kontratës, nr. i referencës së njoftimit paraprak etj (jo e detyrueshme)
37
Vërejtje: Këto të dhëna paraqesin kërkesa operacionale dhe nuk përshkruajnë fushat në
radhitje fizike apo logjike, si është e përshkruar në kapitullin 0.5 (ref. 6).
5.7.5 DS-04 – Tërheqja ndërbankare
Përshkrimi:
Ky grumbull i informacionit përmban informatat e domosdoshme të përcaktuara nga
skema të cilat banka e kreditorit duhet të i dërgoj bankës së debitorit përmes MKSH. Në
Udhëzim quhet edhe tërheqje. Këto të dhëna paraqiten në hapat vijues të procesit 04,
duke filluar nga hapi 03 dhe duhet të përcillet nga të gjithë pjesëmarrësit deri te banka e
debitorit. Të dhënat /vetit janë të detyrueshme nëse nuk është përcaktuar ndryshe.
Të dhënat -Vetitë:
Kodi identifikues i skemës së DD në Kosovë
Tipi i transaksionit (i përsëritur, i njëhershëm, i pari, i fundit)
Numri i referencës së tërheqjes te kreditori
Emri i kreditorit
Adresa e kreditorit (nëse është paraqitur në DS-03)
Identifikatori i kreditorit
Numri i llogarisë se kreditorit e cila duhet të kreditohet (IBAN)
SWIFT kodi i bankës së debitorit
Emri i debitorit
Adresa e debitorit (nëse është paraqitur në DS-03)
Kodi identifikues i debitorit (nëse figuron në DS-03)
Tipi i pagesës (nëse është paraqitur në DS-03)
Numri i llogarisë se debitorit e cila duhet të debitohet (IBAN)
SWIFT kodi i bankës së debitorit
Numri rendor unik i autorizimit
Data e nënshkrimit të autorizimit
Shuma e tërheqjes në euro
Data e afatit të fundit për tërheqje
Data e shlyerjes së tërheqjes
Arsyeja për ndryshimin e autorizimit (nëse është paraqitur në DS-03)
Informacioni i dërguar debitorit nga kreditori siç është numri identifikues i
kontratës, numri i referencës së njoftimit paraprak, etj.
Numri i referencës së tërheqjes te kreditori
Vërejtje: Këto të dhëna paraqesin kërkesë operacionale dhe nuk përshkruajnë fushat në
radhitje fizike apo logjike, si është e përshkruar në kapitullin 0.5
5.7.6 DS-05 - Mesazhet e refuzimit, kthimit të tërheqjes
38
Përshkrimi:
Këto të dhëna përshkruajnë përmbajtjen e refuzimit apo kthimit të heqjes. Të dhënat
janë të detyrueshme nëse nuk është përcaktuar ndryshe.
Të dhënat -Vetitë:
R1 Tipi i mesazhit
R2 Identifikimi i palës e cila inicion mesazhin
R3 Kodi i arsyes për mospranim të tërheqjes
Data e shlyerjes për kthimin
R5 reference specifike e bankës e cila inicion refuzimin/kthimin për atë
refuzim/kthim
R6 Kompensimi i kthimit të cilën banka e debitorit e pranon nga banka e
kreditorit (opcionale – vetëm në raste të kthimit)
Kopje e vetive (të dhënave) të pranuara (DS-04) e cila është duke u kthyer apo
DS-07 të pranuar, përveç të dhënave AT-31 të DS-07 e cila është duke u kthyer.
Vërejtje: Këto të dhëna paraqesin kërkesa operacionale dhe nuk përshkruajnë fushat në
radhitje fizike apo logjike, si është e përshkruar në kapitullin 0.5 (ref. 6),
5.7.7 DS-06 - Informatat mbi Debitimin Direkt Bankë - Klient
Përshkrimi
Këto të dhëna përshkruajnë përmbajtjen e tërheqjes së debituar nga llogaria e debitorit
të cilat do të jenë në dispozicion të debitorit. Komunikimi i këtyre informacioneve është
i detyrueshëm. Të gjitha informacionet tjera të pranuara në tërheqjet ndër bankare (DS-
04) mund të vihen në dispozicion në bazë të marrëveshjes me debitorin.
Të dhënat –Vetitë:
20 Kod identifikues i skemës apo kodi specifik i bankës – identifikatori i
produktit të Debitimit Direkt
03 Emri i kreditorit
01 Numri rendor unik i autorizimit
06 Shuma e tërheqjes në euro
Informacioni i dërguar debitorit nga kreditori siç është numri identifikues i
kontratës, numri i referencës së njoftimit paraprak, etj (nëse është paraqitur në
DS-03)
Vërejtje: Këto të dhëna paraqesin kërkesa operacionale dhe prezantimi logjik dhe fizik i
është lënë bankës së debitorit.
5.8 Kërkesat operacionale të të dhënave/vetive
39
Ky kapitull fokusohet në kërkesat operacionale të vetive / të dhënave të përdorura në
skemë.
5.8.1 Lista e vetive /të dhënave
AT-01 Numri rendor unik i autorizimit
AT-02 Identifikatori i kreditorit
AT-03 Emri i kreditorit
AT-04 Numri i llogarisë së kreditorit (IBAN)
AT-05 Adresa e kreditorit
AT-06 Shuma e tërheqjes në euro
AT-07 Numri i llogarisë së debitorit (IBAN)
AT-08 Numri identifikues i kontratës
AT-09 Adresa e debitorit
AT-10 Identifikatori i transaksionit të Debitimit Direkt të kreditori
AT-11 Data e afatit të fundit për tërheqje
AT-12 SWIFT kodi i bankës së kreditorit
AT-13 SWIFT kodi i bankës së debitorit
AT-14 Emri i debitorit
AT-15 Tipi i pagesës /transaksionit
AT-20 Kodi identifikues i skemës
AT-22 Informacioni i dërguar debitorit nga kreditori në tërheqje
AT-24 Arsyeja e ndryshimit të autorizimit
AT-25 Data e nënshkrimit të autorizimit
AT-26 Data e shlyerjes së tërheqjes
AT-27 Identifikatori i debitorit
AT-33 Nënshkrimi i debitorit
AT-43 Referenca e tërheqjes te banka e kreditorit
AT-R1 Tip i mesazhit
AT-R2 Identifikimi i tipit të palës iniciuese të mesazhit
AT-R3 Arsyeja e mospranimit
AT-R4 Data e shlyerjes për kërkesën /udhëzimin për kthim
AT-R5 Referencë specifike e bankës e cila inicion refuzimin/kthimin për atë
refuzim/kthim
AT-R6 Kompensimi për kthim të cilën banka e debitorit e pranon nga banka e
kreditorit.
Për çdo veti / të dhënë të DD në Kosovë, ka një përshkrim të shkurtë. Aty ku është e
përshtatshme, ka edhe një përshkrim përkatës të vlerave të mundshme (R-kodet).
Udhëzimi nuk e definon formatin e vetive / të dhënave apo gjatësinë e fushës, përveç
nëse konsiderohet qe të jetë kërkesë operacionale.
5.8.2 AT-01 - Numri rendor unik i autorizimit
40
Përshkrimi:
Ky numër identifikon çdo autorizim të nënshkruar për atë kreditor. Ky numër duhet të
jetë unik për çdo autorizim në kombinim me identifikatorin e kreditorit (AT-02), pa
shtesën e quajtur - kodi biznesor i kreditorit Kreditori duhet të përgatitet në mënyrë që
kur cilado palë e tretë të dërgojë elementet në formën AT-01+AT-02 pa shtesën kodi
biznesor i kreditorit, të lejojë procesim të informacionit mbi autorizimin.
Udhëzimi nuk e limiton gjatësinë e vetive /të dhënave, i rekomandohet kreditoreve të
limitojnë gjatësinë në numër të mjaftueshëm dhe të menaxhueshëm për ta, pasi që vetia
/ e dhëna përdoret në disa procese, si qelës për të arritur deri te skedat, të cilat
përmbajnë informacion mbi Autorizimin.
5.8.3 AT-02 - Identifikatori i kreditorit
Identifikatori i kreditorit
Përshkrimi:
Identifikatori i kreditorit është unik në skemë dhe mundëson identifikimin e përpiktë
dhe padyshimtë të çdo kreditori në Kosovë.
Identifikatori gjenerohet duke përdorur Modulin 36
Kreditori mund të përdorë shtesën - kodi biznesore të kreditorit për të identifikuar
aktivitete të ndryshme afariste, në kuadër të biznesit të tij, në lidhje me DD. Ky
identifikator identifikon një entitet, apo shoqatë e cila nuk është entitet.
Ky identifikim duhet të jetë i pandryshueshëm në kohë, në mënyrë që debitori dhe
banka e debitorit të mund të i drejtohen kreditorit për kthim apo ankesa dhe të mund të
verifikojnë ekzistencën e një autorizimi valid pas kërkesës për tërheqje nga kreditori.
Identifikatori i kreditorit përmban elemente si në vijim:
Numri rendor i kreditorit (5)
Numri kontrollues (1)
Shtesa e quajtur “kodi biznesor i kreditorit”, i lejon kreditorit të identifikojë lloje të
ndryshme të shërbimeve. Kjo shtesë nuk është e nevojshme për të identifikuar
autorizimin në mënyrë unike, por përmban informacione të dobishme për kreditorin dhe
debitorin. Kreditori mund të përdore atë në mënyra të ndryshme,duke mos qenë pjesë
reale identifikuese e identifikatorit të kreditorit. Mund të ndryshojë me kohë.
Identifikatori i kreditorit në skemat aktuale të DD, në shumicën e vendeve përmban
strukturë të caktuar të identifikatorit të kreditorit. Pjesa karakteristike e vendit/shtetit
nuk është unike dhe ndryshon nga vendi ne vend. Rregullat e vendeve të ndryshme
mund të gjenerojnë vlera identike për identifikatorit në vende të ndryshme, gjë që
41
shpjegon domosdoshmërinë për shtimin /përdorimin e ISO kodit të vendit për përdorim
në rast të integrimeve në sistemet ndërkombëtare.
5.8.4 AT-03 – Emri i kreditorit
Përshkrimi: Emri i Kreditorit ashtu si i është dërguar debitorit.
5.8.5 AT-04 - Numri i llogarisë së kreditorit
Përshkrimi : Numri i llogarisë së kreditorit (IBAN)
• Të kreditohet për tërheqje (DS-04).
• Të debitohet për kthime, refuzime(DS-05) të tërheqjes.
5.8.6 AT-05 - Adresa e kreditorit
Përshkrimi: Adresa e kreditorit ashtu si i është dërguar debitorit.
5.8.7 AT-06 – Shuma e tërheqjes në Euro
Përshkrimi: Shuma duhet të përbëhet nga dy pjesë, pjesa e parë paraqitet në euro dhe
pjesa e dytë në euro cent. Pjesa e parë duhet të jetë më e madhe se (apo e barabartë me)
zero, si dhe e barabartë dhe jo më e madhe se 999.999.999 euro. Pjesa e dytë duhet të
jetë më e madhe (apo e barabartë me) zero euro cent, dhe më e vogël ose e barabartë me
99 euro cent.
5.8.8 AT-07 – Numri i llogarisë së debitorit
Përshkrimi: Numri i llogarisë së debitorit (IBAN)
• Të debitohet në bazë të tërheqjes (DS-04).
• Të kreditohet për kthim të tërheqjes (DS-05).
5.8.9 AT-08 – Numri identifikues i kontratës
Përshkrimi: Identifikatori përcaktohet në bazë të nevojave dhe përmbajtjes nga ana e
kreditorit. Mund të përmbajë elemente të kontrollit automatik, mirëpo palëve tjera në
skemë nuk u kërkohet të bëjnë çfarëdo verifikimi të këtyre elementeve.
5.8.10 AT-09 - Adresa e Debitorit
Përshkrimi: Adresa e debitorit ashtu si është e regjistruar tek kreditori.
5.8.11 AT-10 –Identifikatori i transaksionit Debitimit Direkt te kreditori
42
Përshkrimi: Identifikon tek kreditori i caktuar çdo tërheqje të cilën ai kreditor ja ka
dërguar bankës së kreditorit. Ky numër do të përcillet gjatë gjithë ecurisë së procesimit
të tërheqjes, nga hapi i procesit PT-04.01 deri në finalizimin e tërheqjes. Duhet të
përcillet gjatë procesimit të çfarëdo përjashtimi. Kreditori nuk mund të kërkojë çfarëdo
informacioni referues për të identifikuar tërheqjen. Kreditori duhet të definojë
strukturën interne të këtij identifikatori. Referenca duhet të jetë e kuptueshme dhe
domethënëse vetëm për kreditorin.
5.8.12 AT-11 – Data e afatit të fundit për tërheqje
Përshkrimi: Shih kapitullin 5.3.1.
5.8.13 AT-12 – SWIFT kodi i bankës së kreditorit
Përshkrimi: Shih kapitullin 6: Terminologjia e definuar në Udhëzim.
5.8.14 AT-13 - SWIFT kodi i bankës së debitorit
Përshkrimi: Shih kapitullin 6: Terminologjia e definuar ne Udhëzim
5.8.15 AT-14 – Emri i debitorit
Përshkrimi: Emri i debitorit ashtu si është regjistruar tek kreditori
5.8.16 AT-15 – Tipi i pagesës /transaksionit
Përshkrimi:
Informatat në lidhje me tipin e transaksionit përfshihen vetëm me qëllim për të
ndihmuar debitorin dhe /apo kreditorin në procesimin e pagesave të tyre dhe nuk
kërkohet të sigurohet apo përcillet nga banka e debitorit apo ajo e kreditorit me qëllim
të ekzekutimit të pagesës përkatëse.
5.8.20 AT-20 – Kodi identifikues i skemës
Përshkrimi: Ky kod mundëson dallimin e udhëzimit /kërkesës nga skemat / produktet
tjera.
5.8.22 AT-22 – Informacioni i dërguar debitorit nga kreditori në tërheqje
Përshkrimi: Ky informacion përcaktohet nga kreditori dhe duhet të i bëhet i njohur
debitorit nga banka e debitorit gjatë debitimit të llogarisë së debitorit. Rekomandohet të
përmbajë referencën e njoftimit paraprak apo numrin e kontratës.
43
5.8.24 AT-25 – Data e nënshkrimit të autorizimit
Përshkrimi: Data në të cilën autorizimi është nënshkruar nga debitori ashtu si është
regjistruar tek kreditori në formën e dematerializuar të dokumentit të autorizimit.
5.8.25 AT-26 – Data e shlyerjes së tërheqjes
Përshkrimi: Data në të cilën shuma e tërheqjes është shlyer nga ana e MKSH
5.8.26 AT-27 - Identifikatori i debitorit
Përshkrimi: Kjo veti/e dhënë identifikon debitorin duke e specifikuar kodin e caktuar
për identifikim të debitorit.
5.8.28 AT-33 – Nënshkrimi i debitorit
Përshkrimi: Nënshkrimi i debitorit në dokumentin fizik në letër.
5.8.30 AT-43 – Referenca e tërheqjes të banka e kreditorit.
Përshkrimi: Referenca e tërheqjes e përcaktuar nga banka e kreditorit e cila përcillet tek
banka e debitorit.
5.8.32 AT-R1 – Tipi i mesazhit
Përshkrimi: Ky kod paraqet identifikatorin e tipit të mesazhit.
Vlerat:
Refuzim i tërheqjes
Kthim i tërheqjes
4.8.33 AT-R2 – Identifikimi i tipit të palës iniciuese të mesazhit
Përshkrimi: Tipet janë
Banka e kreditorit ( për refuzim)
Banka e debitorit (për refuzim, kthim)
MKSH (vetëm refuzim)
Kreditori
Debitori (vetëm për kthim)
5.8.34 AT-R3 – Kodi i arsyes së refuzimit
44
Vlerat: Arsyet për refuzim ose kthim nga banka e kreditorit duhet të përcaktohen, është
çështje për marrëveshje në mes të bankës së kreditorit dhe kreditorit.
Arsyet për refuzim nga MKSH apo banka e debitorit janë si vijon:
Kodi i transaksionit jo i rregullt, formati i skedës/fajllit jo i rregullt
Identifikatori i bankës jo i rregullt
Debitori ka vdekur
Identifikatori i llogarisë jo i rregullt (IBAN i gabuar)
Llogaria e mbyllur
Ndalesë mbi debitimin direkt në këtë llogari për arsye rregullative /ligjore
Llogaria e bllokuar
Arsyeja e pa specifikuar
Fonde të pamjaftueshme
Të dhënat e autorizimit mungojnë apo jo të rregullta
Mungon autorizimi i vlefshëm
Arsyet rregullative /ligjore
Llogaria e bllokuar për Debitim Direkt nga debitori
Shërbim i veçantë i bankës së debitorit
Tërheqje e dyfishtë
Arsyet për kthim nga banka e debitorit janë si vijon:
Identifikatori i llogarisë jo i rregullt (IBAN i gabuar ose numri i llogarisë nuk
ekziston)
Llogaria e mbyllur
Debitori ka vdekur
Debitimi Direkt në këtë llogari ndalohet për arsye rregullative /ligjore
Tërheqje e dyfishtë
Llogaria e bllokuar
Arsyeja e paspecifikuar
Fonde të pamjaftueshme
Mungon autorizimi i vlefshëm
Llogaria e bllokuar për Debitim Direkt nga debitori
Arsyet rregullative /ligjore
Shërbim i veçantë i bankës së debitorit
Transaksioni paautorizuar
Transaksioni i autorizuar i kontestuar
5.8.35 AT-R4 – Data e shlyerjes për kërkesën/udhëzimin për kthim(DS-05)
Përshkrimi: Data në të cilën shumat e kthimit, refundimit shlyhen në MKSH.
5.8.36 AT-R5 – Reference specifike e bankës e cila inicion refuzimin/kthimin për
45
atë refuzim /kthim përkatës
Përshkrimi: Referenca e bankës e cila e ka iniciuar “R” mesazhin. Pala e cila e pranon
mesazhin në rast se kërkon informata plotësuese për „R” mesazhin e pranuar duhet të
thirret në këtë referencë..
5.8. 37 AT-R6 – Kompensimi për kthim të cilën banka e debitorit e pranon nga
banka e kreditorit
Përshkrimi: Kompensimi për kthim kalkulohet nga banka e debitorit në lidhje me
mesazhin për kthim dërguar bankës së kreditorit përmes MKSH në bazë të Udhëzimit
së përshkruar në PT-04.16.
6.0 TERMINOLOGJIA E DEFINUAR NË UDHËZIM
Shërbimet tjera
Plotësuese,SHTP - Shërbime plotësuese të bazuara në skemë siç përshkruhen
në, kapitullin 3.3 të Udhëzimit dhe Procedurës së Operimit
të Skemës.
Marrëveshje e Aderimit - Marrëveshja e cila duhet të nënshkruhet si pjesë e procesit
me të cilin një entitet aplikon për të qenë pjesëmarrës.
Kodi identifikues i bankës Kodi me 8 apo 11 karaktere sipas ISO i cili i jepet bankës
nga BIC) SWIFT-i dhe përdoret për të identifikuar
institucionin financiar në transaksion financiar.
Ditë kalendarike - Cilado ditë e vitit.
Kliringu - Procesi i transmetimit, rakordimit dhe në disa raste
konfirmimit të urdhërpagesës para shlyerjes.
Mekanizmi për shlyerje
dhe kliring - MKSH - SEKN BQK.
SPN - Sistemi i Pagesave Ndërbankare .
BQK - Banka Qendrore e Republikës së Kosovës.
SWIFT - Society for Worldwide Interbank Financial
Telecommunication.
ISO - Organizata Ndërkombëtare për Standardizim.
46
Tërheqja - Tërheqja është pjesë e transaksionit të Debitimit Direkt
duke
filluar nga tërheqja e iniciuar nga ana e kreditorit derisa të
përfundojë përmes procesit normal të debitimit të llogarisë
së debitorit apo deri në plotësimin përmes refuzimit,
kthimit.
Kreditori - Definuar ne kapitullin 4.1.
Banka e kreditorit - Definuar ne kapitullin 4.1.
Klient - Kreditor apo debitor jo –bankë.
Llogaria klientit - Llogaria të cilën klienti e ka në një bankë të licencuar.
Ditë e punës së
bankës me klient - Është dita kur bankat zakonisht janë të hapura për punë me
klientë.
Koha e prerjes - Udhëzimi dhe Procedura e Operimit të Skemës i përcakton
ciklet kohore të shprehura në njësi të kohës-ditë (Limitet
kohore më të detajuara, në orë, minuta duhet të
përcaktohen nga të gjithë aktorët përfshi MKSH).
D - E definuar ne kapitullin 5.3.1
Debitori - E definuar ne kapitullin 4.1.
Banka e debitorit - E definuar ne kapitullin 4.1.
Tërheqja e Debitimit
Direkt - Shih „Tërheqja‟.
Transaksioni i Debitimit
Direkt - Është i gjithë procesi i ekzekutimit të pagesës me
përdorimin e Debitimit Direkt, duke filluar nga inicimi i
tërheqjes nga ana e kreditorit deri te finalizimi i saj, çoftë
ekzekutim normal apo refuzim, kthim i tërheqjes. Është
procesimi prej fillimit deri në fund i pagesës me Debitim
Direkt .
Data e afatit të
fundit për pagesë - E definuar në kapitullin 5.3.1.
Skeda /Fajlli - Një pliko elektronike e cila përmban një numër të
47
transaksioneve, e cila lejon pranuesin e skedës të
kontrollojë saktësinë. Skeda mund të përmbajë një
transaksion të vetëm apo grumbuj të transaksioneve.
Fondet - Në kontekstin e transaksionit të pagesës nënkupton para të
gatshme, para elektronike ashtu si është e definuar në
rregullativën e BQK-së.
IBAN - Një version i zgjeruar i numrit themelor të llogarisë
bankare (BBAN) për përdorim ndërkombëtar i cili në
mënyrë unike identifikon një llogari të caktuar në një
institucion financiar të caktuar në një vend të
caktuar.(ISO13616,EBS204)/
Ditë Pune Ndërbankare - Është dita gjatë të cilës bankat janë të hapura për aktivitet
afarist.
Autorizimi - E definuar në kapitullin 5.1.
Shuma Origjinale - Shuma origjinale e urdhëruar për çdo transaksion ashtu si
është udhëzuar banka e debitorit nga banka e kreditorit.
Pjesëmarrësi - Banka e debitorit apo e kreditorit.
Shërbimet e pagesave - Udhëzimi i EU mbi shërbimet e pagesave.
Njoftimi paraprak - Njoftimi të cilin kreditori ja dërgon debitorit mbi shumën
dhe kohën para datës në të cilën tërheqja do të debitohet.
Njoftimi mund të dërgohet si informacion i ndarë apo i
përfshirë në faturë, raport të rregullt.
Refuzim - E definuar në kapitullin 5.4.
Informacioni i dërguar - Informacioni të cilin kreditorit i dërgon debitorit.
Kërkesa për anulim - E definuar në kapitullin 5.5.3.
Kthimet - E definuar në kapitullin 5.4
R-Transaksionet - Transaksionet e Debitimit Direkt të cilat procesohen si
përjashtime (ekzekutimi jo i rregullt) emërohen si R-
Transaksione.
Skema - Skema e Debitimit Direkt në Republikën e Kosovës.
48
Udhëzimi dhe Procedura e
Operimit të Skemës së
Debitimit Direkt në
Kosovë - Udhëzimi me të cilën definohen standardet operacionale
për operimin e skemës së Debitimit Direkt në Republikën e
Kosovës.
Shlyerja - Akt i mbylljes së detyrimeve lidhur me transferin e
fondeve në mes të bankës së debitorit dhe të kreditorit.
Cikli i shlyerjes - Koha e duhur për të bërë shlyerjen.
Data e shlyerjes - Data në të cilën obligimet lidhur me transferin e fondeve
në mes të bankës së kreditorit dhe bankës së debitorit janë
mbyllur.
Kushtet dhe Konditat - Kushtet dhe konditat e përgjithshme të cilat banka i ka me
klientët e saj (dhe të cilat mund të përmbajnë dispozita
lidhur me të drejtat dhe obligimet e tyre lidhur me
skemën). Këto dispozita mund të përfshihen edhe në një
marrëveshje të veçantë nëse banka e sheh të nevojshme.
Cikli kohor - Paraqet kufizimet kohore të procesit në ditë për çdo hap të
procesit.
Tipi i transaksionit - E definuar në kapitullin 5.8.16.
Transaksion i paautorizuar - E definuar në kapitullin 5.4.
Çështje e pazgjidhur - Çfarëdo kontesti lidhur me Udhëzimin dhe Procedurën e
Operimit të Skemës.
Data e valutës - Një pikë referimi në kohë e përdorur nga banka për
kalkulimin e interesit mbi fondet e transferuara nga apo në
një llogari.
Nënshkrimi elektronik - Mundësia e nënshkrimit të një dokumenti elektronik në
mënyrë elektronike, përmes pajisjeve dhe formave të
caktuara me përdorimin e kompjuterëve, me ç‟rast
nënshkrimi ruhet në mënyrë elektronike të sigurt përmes
aplikacioneve dhe masave të sigurisë në përdorim të
teknologjisë informative sot.
Recommended