View
208
Download
0
Category
Preview:
DESCRIPTION
Yaşlılarda Diyabet Yönetimi. Yeter KİTİŞ Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Bölümü yeterktis@gazi.edu.tr. Sununun Amacı. Diyabet hakkında kısa bilgi Diyabetin önemi Yaşlı ve diyabet Yaşlılarda diyabet yönetimi temel farklılıklar Hemşirelik bakımı. Diyabet Gerçeği. - PowerPoint PPT Presentation
Citation preview
Yaşlılarda Diyabet Youmlnetimi
Yeter KİTİŞ
Gazi Uumlniversitesi Sağlık Bilimleri Fakuumlltesi Hemşirelik Boumlluumlmuuml
yeterktisgaziedutr
Sununun Amacı
Diyabet hakkında kısa bilgi
Diyabetin oumlnemi
Yaşlı ve diyabet
Yaşlılarda diyabet youmlnetimi temel farklılıklar
Hemşirelik bakımı
Diyabet Gerccedileği
Duumlnya ccedilapında 347 milyon insan diyabetlidir
bull 2004 yılında 24 milyon insanın yuumlksek kan şekeri nedeniyle oumllduumlğuuml tahmin
edilmiştir
bull Diyabetten oumlluumlmlerin 80rsquoden fazlası orta ve duumlşuumlk gelir grubu uumllkelerde WHO
2030 yılında diyabetin 7 en buumlyuumlk oumlluumlm nedeni olacağını tahmin ediyor
bull Sağlıklı beslenme duumlzenli fiziksel aktivite normal vuumlcut ağırlığının korunması ve
sigaradan kaccedilınmanın tip 2 diyabetin oluşmasını oumlnleyeceği ya da geciktirebilir
Diyabet Gerccedileği-devam
2004 yılında Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuumlne uumlye uumllke verileri ile yapılan
bir projeksiyon ccedilalışmasında 2000-2030 yılları arasında
diyabetin ikiye katlayacağı hesaplanmıştır Bu oumlzellikle yaşlı
nuumlfus artışının hızlanması ile gelişmiş ve gelişmekte olan
uumllkelerde daha fazla olacaktır
Diyabet Belirtileri
İdrar miktarında artma
Susama
Tekrarlayan
enfeksiyonlarmantar
Yorgunluk uyuklama
Kilo kaybı
Bulanık goumlrme
Hiperglisemi
Dehidratasyon
İdrarda keton
Glukozuumlri
Yaşlılarda Diyabetin Oumlnlenmesi
Yetişkinler iccedilin oumlnerilen genel ilkeler yaşlılar iccedilin de geccedilerlidir Bozulmuş
glukoz toleransı (BGT) durumunda yaşam şekli değişiklikleri (kilo verme ve
egzersiz) aşikar diyabetin oumlnlenmesinde etkilidir Yuumlksek riskli yaşlılarda
Akarboz Rosiglitazon ve Pioglitazon kullanılması oumlnerilmektedir
Metformin kullanımının ise etkili olmadığı bildirilmektedir
Diabetes Prevention Program Researcg Group 2009
Diyabet Tanısı
A1C ge65
veya
Accedillık Glukozu ge126 mgdL
veya
OGTT 2 Saat plazma glukozu ge200 mgDl
veya
RAslantısal kan glukozu ge200 mgdL
ADA I Classification and Diagnosis Diabetes Care 201336 (suppl 1)S13
Prediyabet (BAG BGT ve HbA1C yuumlksekliği)
Diyabet riskinde artış (prediyabetler)
AKG 100ndash125 mgdL BAG
Veya
75-g OGTT testinde 2 saat glukozu 140ndash199 mgdL BGT
Veya
A1C 57ndash64
Asemptomatik kişilerde diyabet test oumlnerileri
BKI ge25 kgm2) olan ve ilave bir ya da iki risk faktoumlruuml olanlarda
Risk faktoumlruuml olmayanlarda 45 yaşında test yapmaya başlanmalı
Test sonucu normal ise 3 yıl aralıkla tekrarlanmalı
Prediyabetlerde test kontroluuml yıllık yapılmalı KVH risk durumu tanılanmalı ve
gerekirse tedaviye geccedililmesi oumlnerilmektedir
Yaşlılarda Diyabet Tanısı
Yaşlanma ile birlikte Hb A1C de progressif bir artış goumlruumllduumlğuumlnden accedillık kan
şekerine dayalı tanı ile HbA1C ye dayalı tanı farklılık goumlstermektedir Bu
nedenle tanıda ilave testlere gereksinim duyulabilir
Tuumlrkiye Endokrin ve Metabolizma Derneği 2013 International Diabetes Federation (IDF) 2013)
Diyabet Tedavisinin Ana Hedefleri
bull Semptomları ortadan kaldırmak
bull Kısa suumlreli komplikasyonları oumlnlemek
bull Uzun suumlreli komplikasyonları oumlnlemek
bull Yaşam kalitesini yuumlkseltmek
Yaşlılarda Duumlşkuumlnluumlk (Kırılganlık)
Kırılganlık yaşlanma ile ilgili sık kullanılan ve ccedilok boyutlu bir sendromu
ifade eden bir terimdir Kırılganlık biyolojik bazlı klinik bir sendrom
olarak goumlruumllebilir Pek ccedilok tanımı yapılmıştır
Yaşlılarda Duumlşkuumlnluumlk (Kırılganlık) -devam
Friedrsquoin Kırılganlık Fenotipi en fazla kabul goumlren tanımlamadır Bu tanımlamaya
goumlre aşağıdaki uumlccedil kriteri taşıdığında hastanın kırılgan olduğu kabul edilir
1 İstemeden kilo verme ( gt45 kilo son bir yılda )
2 Tuumlkenme ve bitkinlik ifade etme
3 Yuumlruumlme hızında azalma ve duumlşuumlk fiziksel aktivite
Laubscher ve ark 2012 Canadian Diabetes Association (CDA) 2013 a)
İlerleyici kırılganlık mortalitenin artması ve fonksiyonun azalması ile ilgilidir
ve diyabetli yaşlılar kırlganlığa daha fazla eğilimlidirler
Diyabetli yaşlıda kırılganlık komplikasyon ve oumlluumlmluumlluumlk goumlstergesi olarak
kronolojik yaştan daha değerli kabul edilmektedir
IDF 2913 CDA 2013 Park ve ark 2006 Kirkman ve ark 2012
bull Rockwood ve arkadaşları tarafından geliştirilmiş dokuz puanlı Klinik
Kırılganlık Skalası kişileri ccediloklu komorbiditeli kişiler yuumlksek duumlzeyde
bağımlı olanlar ve yaşam beklentisi sınırlı olanlar şeklinde tanımlar
bull Bu gruplarda sıkı glisemik kontroluumln yararının sınırlı olacağına işaret
edilmektedir
IDF 2913 CDA 2013 Park ve ark 2006 Kirkman ve ark 2012
CDA 2013 a
Kronik beslenme yetersizliği
goumlstergesi olarak kilo kaybı
Duumlşuumlk fiziksel aktivite
Egzersiz toleransı Tuumlkenme
Yuumlruumlme hızındaazalma
Dayanıklılıkve guumlccedil
Kırılganlık doumlnguumlsuuml
klinik fenotip
Toplam enerji harcaması Sarkopeni
Metabolik hızda azalma
Oldukccedila zinde
İyi durumda
İyi kontrolluuml
Hassas
Hafif kırılgan
Ciddi derecede kırılgan
Ccedilok ciddi derecede kırılgan
Terminal doumlnem hasta
Orta derecedekırılgan
Yaşlılarda Kırılganlık ve Diyabet
Klinik accedilıdan kırılganlık duumlzeyi glisemik kontrol hedefini belirlemede
dayanak noktasıdır
IDF Kırılganlık Kriterlerini Kullanarak Yaşlılarda Sağlık Durumunu Uumlccedil
Kategoride Değerlendirmektedir
IDF Sınıflaması
1Kategori Fonksiyonel olarak bağımsız grup
2 Kategori Fonksiyonel olarak bağımlı grup
a) Kırılgan
b) Demanslı
3 Kategori Yaşam sonu bakım grubu
Kategori 1
Bu grupta birey guumlnluumlk yaşam aktivitelerinde tam bağımsızdır
Bakıcı yardımına ya minimal gereksinim duyar ya da hiccedil gerek duymaz
Bu gruptakilerde sıklıkla temel sağlık sorunu diyabet olmakla birlikte
diyabet bakımını etkileyen diğer komorbiditeleri de olabilir
Kategori 2
Bu gruptaki bireyler fonksiyon kaybı ile birlikte guumlnluumlk yaşam
aktivitelerinde (banyo giyinme ve kişisel bakımda) başkalarına
bağımlıdır İlave medikal ve sosyal bakım gereksinimleri artmıştır
Bakımlarının oumlzel gereksinimleri goumlz oumlnuumlne alınarak planlanması ve
bakımda yer alacak bireylerin eğitilmesi gerekmektedir
Kategori 3
Bu grup ağır kronik medikal durumlar ya da kanser nedeniyle yaşam
beklentisi 1 yıldan az olan bireyleri iccedilerir Bu kişilerin ihtiyacı olan oumlz
bakımın suumlrduumlruumllmesi ağrının azaltılması dehidratasyondan korunma
temel hedeflerdir
Diyabet diğer medikal sorunlar nedeniyle ikinci planda kalmıştır Bununla
birlikte diyabet bakımı semptom kontroluuml rahatlık ve yaşam kalitesi
accedilısından oumlnem taşır
Yaşlılarda Diyabet Youmlnetimi
A- Glisemik Kontrol
bull Genel sağlık durumu iyi ve beklenen yaşam suumlresi uzun olan yaşlılarda
glisemik kontrol hedefleri yetişkin diyabetlilerdeki hedeflere benzerdir Hb
A1C lt7
bull Ancak 10 yıllık yaşam beklentisi duumlşuumlk bilişsel bozulması olan ve eşlik
eden hastalıkları bulunan yaşlı diyabetlilerde sıkı metabolik kontrol
oumlnerilmemektedir
A- Glisemik Kontrol devam
bull Yapılan ccedilalışmalar yaşlı ve diyabet suumlresi 10 yılın uumlzerinde olan gruplarda
sıkı metabolik kontroluumln hipoglisemi serebrovaskuumller olay ve oumlluumlm riskini
artırdığını goumlstermiştir
bull Yaşam Beklentisi ve diyabete eşlik eden hastalık varlığı goumlz oumlnuumlne alınarak
yaşlılar iccedilin oumlzel glisemik hedefler oumlnerilmektedirLoubscher 2012 Kirkman 2012 CDA 2013 a CDA 2013 b
Bunlardan Kanada Diyabet Derneği (CDA)rsquonin oumlnerileri
bull Yaşam beklentisi gt15 yıl ve komorbidite yoksa A1C le7
bull Yaşam beklentisi 5-15 yıl ve orta derecede komorbidite var ise A1C le75 -8
bull Yaşam beklentisi lt5 yıl ve majoumlr komorbidite var ise A1C le8-9 olarak
hedeflenmesi şeklindedirCDA 2013 a
B- Beslenme
bull Diyabetli yaşlılarda hafif enerji kısıtlaması ve fiziksel aktivite artışı diyabet
kontroluumlnde yarar sağlamaktadır Yaşlılarda enerji gereksinmesi aynı ağırlıktaki
genccedil bireylerden daha azdır
bull Oumlzellikle enerji alımı az olan yaşlı diyabetlilere guumlnluumlk multivitamin takviyesi
uygun olabilir
bull Tartışmalı olmakla birlikte bu hastalarda aminoasit takviyesi metabolik kontroluuml
ve insuumllin duyarlılığını artırabileceği bildirilmektedir
Diabetes Prevention Program Research Group 2013
Loubscher 2012
Overland ve Brooks 2005
C- Fiziksel Aktivite
Birccedilok yaşlıda diyabete eşlik eden durumlar fiziksel aktiviteyi engellemekle
birlikte fiziksel aktivite programı başarıyla uygulanabilir
Egzersiz programı oluşturmadan oumlnce yaşlı kendisini bu programdan
alıkoyabilecek olan gizli kardiyovaskuumller hastalıklar ya da kas iskelet
problemleri accedilısından dikkatlice değerlendirilmelidir
Aerobik egzersizler ve direnccedil egzersizleri arteriyel direngenliği ve
baroreflex duyarlılığı artırır
Schaffer ve ark 2013
Fiziksel aktivite -devam-
Aerobik egzersiz programının glukoz ve lipit metabolizması uumlzerine etkileri
ccedilelişkili iken direnccedil egzersizleri glisemik kontrolde orta derecede iyileşme
sağlar Direnccedil egzersizleri aynı zamanda dayanıklılıkta artma vuumlcut
kompozisyonunda ve mobilitede ilerleme sağlar
Egzersiz programı duumlşme riskini azalmasında ve noumlropatili hastalarda
dengenin iyileşmesinde yarar sağlar
Her şeye rağmen yaşlılarda bu yaşam şekli değişikliklerinin goumlzetimli
alanların dışında suumlrduumlruumllmesi zordur
Overland ve Brooks 2005 Villareal ve ark 2011
Villareal ve ark 2011
D- Oral Antihiperglisemiklerle Tedavi
bull Tip 2 diyabetli kişiler yaşlandıkccedila başlıca metabolik defekt glukozla induumlklenen
insuumllin sekresyonunda azalmadır Bu nedenle bu kişilerde başlangıccedilta tedavisi
insuumllin salgılatıcılar tercih edilir
bull Obez yaşlılarda ise ana defekt insuumllin sekresyonunun nispeten korunduğu
insuumlline bağlı glukoz taşınmasına karşı direncin oluştuğu bir metabolik defekttir
bull Obez yaşlılarda başlangıccedil tedavisi olarak insuumlline duyarlılığı artıran ilaccedillar
tercih edilir
American Diabetes Association (ADA) 2014
E- İnsuumllin tedavisi
bull Yaşlıda insuumllin tedavisi bireyselleştirilmeli ve hasta guumlvenliğini dikkate alarak
seccedililmelidir Bilişsel gerilemesi olan yaşlılarda insuumllinin doğru satalerde
uygulanması iccedilin gerekli oumlnlemler alınmalıdır
bull Premix insuumllin analoglarının(premix lispro 25 premix lispro 50 gibi)
kullanılmasının yaşlı diyabetlilerde glisemik kontroluumln sağlanmasında
ilerleme sağladığı ve daha uygun olduğu belirtilmektedir
Tanwani 2011
Tanwani 2011
E- İnsuumllin tedavisi-devam
Ayrıca konvansiyonel şırıngaların kullanımının zorluğundan dolayı
doldurulabilir insuumllin kalemleri doz hatalarını azaltmak ve glisemik
kontroluuml iyileştirmek iccedilin oumlnerilmektedir
Villareal 2011 Schafer 2013Tanwani 2011
Diyabetli Yaşlıda Komplikasyonların Oumlnlenmesi ve Tedavisi
A- Hipertansiyon
bull Diyabetli yaşlılarda hipertansiyonun oumlnlenmesi serebrovaskuumller olay ve
mikrovaskuumller olayları oumlnler
bull Tuz kıstlaması tansiyon kontroluumlnde oumlnemlidir
bull İzole sistolik tansiyonun tedavisi yaşlı bireyde renal fonksiyonların
korunmasında oumlnemlidir Pek ccedilok antihipertansif ajan serebrovaskuumller
olay ve son doumlnem boumlbrek yetmezliğini etkili şekilde azaltmaktadır
bull Birden fazla risk faktoumlruuml olan diyabetli yaşlılarda anjiotensin ndash koverting
enzim (ACE) inhibitoumlrleri kullanımı koruyucudur
A- Hipertansiyon
Bununla birlikte hipertansiyonun sıkı kontroluuml ilaccedil yan etkilerine bağlı sorunlara
yol accedilabileceğinden sistolik kan basıncı sınır değerinin 140 mm Hg olarak
yuumlkseltilmesi oumlnerilmektedir
CDA 2013 a
B-Dislipidemi
bull Kolesterol iccedileriğinin azaltılması yağ tercihi oumlnemlidir
bull Dislipideminin statinlerle (Oumlr Atorvastatin) tedavisinin SVOrsquoların primer
ve sekonder oumlnlenmesinde etkili olduğu pek ccedilok ccedilalışmada elde edilmiştir
bull Fibratların (oumlr Lipanthyl) da bu hastalarda kullanımı nın SVO oumlnlenmesi
accedilısından benzer etkiye sahip olduğu ancak fibratların glomeruumller
filrasyonda azalma ve albuminuumlriye neden olabileceği bildirilmektedirCDA 2013 a
Diyabetli Yaşlılarda Geriatrik Problemler
bull Bilişsel Bozulma
bull Depresyon
bull Ccediloklu ilaccedil kullanımı
bull Duumlşmeler
bull Uumlriner inkontinans
A- Bilişsel Bozulma
Yapılan ccedilalışmalar diyabetli yaşlılarda demans sıklığının diyabet olmayan
akranlarına goumlre daha yuumlksek olduğunu goumlstermektedir
Oumlzellikle erken evrelerde demanslı birccedilok hastaya tanı konulmamaktadır
Bilişsel bozulma yaşlı diyabetlilerde hastalığın kontroluumlnuuml zorlaştırmakta
hipoglisemi tedaviye bağlılıkta azalma glisemik kontrolde
accedilıklanamayan bozulma ile sonuccedillanmaktadır
CDA 2013 a CDA 2013 b
Hill ve ark 2013
B- Depresyon
Diyabetli olmayan akranlarıyla karşılaştırıldığında diyabetli olanlarda
depresyon daha sık goumlruumllmektedir Depresyon bu yuumlksek risk grubunda
sıklıkla tanısız ve tedavisiz kalmaktadır
Depresyon koumltuuml glisemik kontrolle ilişkili ve koroner arter hastalığını artıran
bir faktoumlrduumlr Erken tanılanması ve tedavi edilmesi daha iyi glisemik
kontrol sağlamaya yaşam kalitesini artırmaya ve mortaliteyi azaltmaya
yardımcı olur Chao ve ark 2011
C-Ccediloklu İlaccedil Kullanımı
Ccediloklu ilaccedil kullanımı yaşlılarda ccedilok sıktır Diyabetli yaşlılarda kullanılan ilaccedilların
sayısı da artışa neden olan faktoumlrlerin başında gelmektedir İlaccedil yan etkileri
eşlik eden başka sağlık sorunlarının oluşmasına ve diyabet kontroluumlnuumln
bozulmasına neden olabilir
İlaccedil yan etkilerini kontrol altına almak iccedilin ilaccedil tedavisinin bireyselleştirilmesi
gerekir
İlaccedillar yaşlılarda duumlşmelerin konfuumlzyonun ve diğer kognitif değişikliklerin acil
başvurularının en oumlnemli nedenidir İlaccedil listelerinin her vizite
değerlendirilmesi oumlnemlidir Villareal 2011 Loubscher 2012 IDF 2013
D- Duumlşmeler
Diyabetli yaşlılarda duumlşme sıklığının fazla olması multifaktoumlriyel bir
durumdur
Periferik ve otonom noumlropati renal fonksiyonda azalma kas guumlccedilsuumlzluumlğuuml
ccediloklu ilaccedil kullanımı goumlrmede zayıflama osteoartritler ve hipoglisemi
bu nedenler arasındadır
D- Duumlşmeler
Sıkı glisemik kontroluumln yararlarına rağmen duumlşmelere yol accedilacağı goumlz oumlnuumlnde
bulundurularak dengelenmesi oumlnemlidir
Yapılan bir ccedilalışmada sıkı glisemik kontroluumln (HbA1Cle 6-gt8) insuumllin
kullanan yaşlılarda duumlşme riskini 13 kat artırdığı saptanmıştır
Park ve ark 2006 Tanwani 2011CDA 2013 a Schafer ve ark2013
E- Uumlriner İnkontinans
bull Diyabetli kadınlarda Uumlİ sıklığı artmaktadır
bull Risk faktoumlrleri uumlriner enfeksiyonlar vajinal enfeksiyonlar otonomik
noumlropatidir
bull Otonomik noumlropati fekal inkontinansa da neden olmaktadır
bull Yaşam kalitesini iyileştirilmesi iccedilin tedavisi gereklidir
Kuchel GA DuBeau C E 2009
DOumlY
BilgiPisikososyal bel
İnaccedillarTutumlar
Başetme becerisiDavranış
Kan şekeri izlemiDiyetSigara
Fiziksel aktivite
Kısa suumlreli ccedilıktılarKan basıncıLipit duumlzeyi
Glisemik kontrolAğırlık
Uzun suumlreli ccedilıktılarMorbidityeMortalite
Yaşam kalitesi
Diyabet Oumlz youmlnetim Eğitimi
bull DOumlYE yaşlının yaşam beklentisi fonksiyonel durumu bilişsel durumu
yaşlının tercih edeceği oumlğrenme şekli okuryazarlık durumu eğitim durumu
goumlz oumlnuumlne alınarak planlanmalıdır
bull Bireysel gereksinimlere goumlre oumlzelleştirilen eğitim basit ve adım adım
yapılmalıdır
bull Yaşlı bireye bakım veren aile uumlyeleri ve bakıcılar eğitime dahil edilmelidir
bull Yaşlının oumlz bakım davranışları DOumlYE nin ccedilerccedilevesini belirler DOumlYE
geliştirilirken glisemik hedefler de dikkate alınmalıdır
TEMD 2003 IDF 2013 Overland ve Brooks 2005 Schafer ve ark 2013
Diyabet Oumlz Youmlnetim Eğitimi
Yapılandırılmış hasta eğitimi programı diyabet youmlnetiminin bir parccedilasıdır
Uygun kişi tarafından
Uygun ortamda
Uygun teknikler kullanılarak
Hasta ve bakım vericilerin aktif katılımı ile
yapılmalıdır SUumlREKLİ OLMALIDIR
WHO ve IDF DOumlYErsquonin minimum ve optimal standartlarını belirlemişlerdir
TEMD 2003 IDF 2013 Overland ve Brooks 2005 Schafer ve ark 2013
DOumlYE Ccedilekirdek ekip
bull Hekim
bull Hemşire
bull Diyetisyen
Gerekli durumlarda diğer sağlık profesyonelleri katılabilir
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Oumlzbakım bilgi ve inanccedillarıbull Yaşam tarzı uyumu ve istekleri (beslenme
fiziksel aktivite ve sigara kullanımıa)bull Psikolojik durumbull Kendi kendine izlem ve ekipmanın durumubull Vuumlcut ağırlığıbull Kan glukoz kontroluuml
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Kan yağları kontroluuml
bull Kardiyovaskuumller risk değerlendirmesi
bull Erektil disfonksiyon
bull Noumlropati
bull Ayakların durumu (ısı renk goumlruumlnuumlm)
bull Goumlzler
bull Boumlbrekler
bull İlaccedil tedavisinin goumlzden geccedilirilmesi
Diyabetli Yaşlılarda Ayak Bakımı
bull Diyabetli yaşlılarda ayak problemleri sıktır Goumlrme bozukluğu ve guumlccedilsuumlzluumlk
ayak kontroluuml ve bakımını zorlaştırır
bull Her vizitte ayak kontroluuml yapılması oumlnerilir
bull Doğru ayakkabı seccedilimi ve
bull Ayak bakımının oumlğretilmesi oumlnemlidir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ayak deformiteleri ayakta bası noktalarını değiştirir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Monoflament İle Duyu Kontroluuml
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ankle Brakial İndeks
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Diyabetli Bireyin Ayağında Oluşan Bası Yarası
KAYNAKLAR
bull Abdelhafiz AH Sinclair AJ(2013) Management of Type 2 Diabetes in Older People Diabetes Ther 4 (1)13ndash26 DOI 101007s13300-013-0020-4
bull American Diabetes Association 2014 Standards of Medical Care in Diabetes Diabetes Care 37 (Supple 1) 14-80
bull Boulton A Armstrong DGAlbert Robert G Frykberg RG Hellman R KirkmanSM Lavery LA LeMaster JW Mills JL Mueller MJ Sheehan P Wukich DK (2008) Comprehensive Foot Examiantion and Risk Assessment Diabetes Care 31(8) 1679ndash1685doi 102337dc08-9021
bull Canadian Diabetes Association (2013) Diabetes in the Elderly Canadian Journal of Diabetes 37 (1) 184-190
bull Chau PH Woo J Lee CH Cheung WL Chen J Chan WM Hui L McGhee SM(2011)
bull Diabetes Prevention Program Research Group (2009) 10-year follow-up of diabetes incidence and weight loss in the Diabetes Prevention Program Outcomes Study The Lancet 374(14)1677ndash1686 doi 101016S0140-6736(09)61457-4
bull International Diabetes Federation (2013) Global Guideline For Managing Older People With Type 2 Diabetes Belgium ISBN2-930229-86-1
bull Kırkman MS Briscoe VJ Clark N Haas LB Halter JB Huang ES Korytkowski MT Hunshi MN Odegard PS Pratley RE Swift CS Diabetes in Oder Adults (Concensus Report) Diabetes Care 2012 (1)1-15
bull Kuchel GA DuBeau C E (2009) daggerUrinary Incontinence in the Elderly Geriatric Nephrology Curriculum httpswwwasn-onlineorgeducationdistancelearningcurriculageriatricsChapter30pdf
bull Laubscher T Regier L Bareham J Diabetes in the frail elderly Individualization of glycemic management Canadian Family Physician 2012 58 (5) 243-246
bull Older people with diabetes have higher risk of depression cognitive and functional impairments implications for diabetes services J Nutr Health Aging 15(9)751-5
bull Overland J Brooks B (2005) Diabetes Nurse Practitioner Guidelines Role and Scope of PracticeURL httpwww0healthnswgovauresourcesnursingpractitionerpdfbb_jo_diabetes_guidelinesfinal_april2005pdf
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Registered Nursesrsquo Association Of Ontario (2013) Assessment and Management of Foot Ulcers for People with Diabetes 37 121136 wwwrnaocabestpractices
bull Schafer R Pharm NL Randal D Dorey C Haas L Barrier P (2013) (American Association of Diabetes Position Statement Educators) Special Considerations in the Management and Education of Older Persons with Diabetes URL httpwwwdiabeteseducatororgexportsitesaade_resourcespdfOlder_Adultspdf
bull Tanwani LK 2011 Insulin Therapy in the Elderly Patient With Diabetes The American Journal of Geriatric Pharmacotherapy 9(1) 24ndash36
bull Tuumlrkiye Endokrin ve Metabolizma Derneği (2013) Diabetes Mellitus ve Komplikasyonlarının Tanı Tedavi ve İzlem Kılavuzu Ankara ISBN 978-605-4011-16-2
bull Villareal DT Chode S Parimi N Sanicore DR Hilton T Armamaento Villareal R Napoli N Qualls C Shah K M (2011) Weight Loss Exercise or Both and Physical Function in Obese Older Adults New England Journal of Medicine 364 (3) 1218-1229 DOI 101056NEJMoa1008234
bull Wild S Roglic G Green A Sicree R King H(2004) Global Prevalence of Diabetes Estimates for the year 2000 and projections for 2030 Diabetes Care 27(5 1047-53
Sununun Amacı
Diyabet hakkında kısa bilgi
Diyabetin oumlnemi
Yaşlı ve diyabet
Yaşlılarda diyabet youmlnetimi temel farklılıklar
Hemşirelik bakımı
Diyabet Gerccedileği
Duumlnya ccedilapında 347 milyon insan diyabetlidir
bull 2004 yılında 24 milyon insanın yuumlksek kan şekeri nedeniyle oumllduumlğuuml tahmin
edilmiştir
bull Diyabetten oumlluumlmlerin 80rsquoden fazlası orta ve duumlşuumlk gelir grubu uumllkelerde WHO
2030 yılında diyabetin 7 en buumlyuumlk oumlluumlm nedeni olacağını tahmin ediyor
bull Sağlıklı beslenme duumlzenli fiziksel aktivite normal vuumlcut ağırlığının korunması ve
sigaradan kaccedilınmanın tip 2 diyabetin oluşmasını oumlnleyeceği ya da geciktirebilir
Diyabet Gerccedileği-devam
2004 yılında Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuumlne uumlye uumllke verileri ile yapılan
bir projeksiyon ccedilalışmasında 2000-2030 yılları arasında
diyabetin ikiye katlayacağı hesaplanmıştır Bu oumlzellikle yaşlı
nuumlfus artışının hızlanması ile gelişmiş ve gelişmekte olan
uumllkelerde daha fazla olacaktır
Diyabet Belirtileri
İdrar miktarında artma
Susama
Tekrarlayan
enfeksiyonlarmantar
Yorgunluk uyuklama
Kilo kaybı
Bulanık goumlrme
Hiperglisemi
Dehidratasyon
İdrarda keton
Glukozuumlri
Yaşlılarda Diyabetin Oumlnlenmesi
Yetişkinler iccedilin oumlnerilen genel ilkeler yaşlılar iccedilin de geccedilerlidir Bozulmuş
glukoz toleransı (BGT) durumunda yaşam şekli değişiklikleri (kilo verme ve
egzersiz) aşikar diyabetin oumlnlenmesinde etkilidir Yuumlksek riskli yaşlılarda
Akarboz Rosiglitazon ve Pioglitazon kullanılması oumlnerilmektedir
Metformin kullanımının ise etkili olmadığı bildirilmektedir
Diabetes Prevention Program Researcg Group 2009
Diyabet Tanısı
A1C ge65
veya
Accedillık Glukozu ge126 mgdL
veya
OGTT 2 Saat plazma glukozu ge200 mgDl
veya
RAslantısal kan glukozu ge200 mgdL
ADA I Classification and Diagnosis Diabetes Care 201336 (suppl 1)S13
Prediyabet (BAG BGT ve HbA1C yuumlksekliği)
Diyabet riskinde artış (prediyabetler)
AKG 100ndash125 mgdL BAG
Veya
75-g OGTT testinde 2 saat glukozu 140ndash199 mgdL BGT
Veya
A1C 57ndash64
Asemptomatik kişilerde diyabet test oumlnerileri
BKI ge25 kgm2) olan ve ilave bir ya da iki risk faktoumlruuml olanlarda
Risk faktoumlruuml olmayanlarda 45 yaşında test yapmaya başlanmalı
Test sonucu normal ise 3 yıl aralıkla tekrarlanmalı
Prediyabetlerde test kontroluuml yıllık yapılmalı KVH risk durumu tanılanmalı ve
gerekirse tedaviye geccedililmesi oumlnerilmektedir
Yaşlılarda Diyabet Tanısı
Yaşlanma ile birlikte Hb A1C de progressif bir artış goumlruumllduumlğuumlnden accedillık kan
şekerine dayalı tanı ile HbA1C ye dayalı tanı farklılık goumlstermektedir Bu
nedenle tanıda ilave testlere gereksinim duyulabilir
Tuumlrkiye Endokrin ve Metabolizma Derneği 2013 International Diabetes Federation (IDF) 2013)
Diyabet Tedavisinin Ana Hedefleri
bull Semptomları ortadan kaldırmak
bull Kısa suumlreli komplikasyonları oumlnlemek
bull Uzun suumlreli komplikasyonları oumlnlemek
bull Yaşam kalitesini yuumlkseltmek
Yaşlılarda Duumlşkuumlnluumlk (Kırılganlık)
Kırılganlık yaşlanma ile ilgili sık kullanılan ve ccedilok boyutlu bir sendromu
ifade eden bir terimdir Kırılganlık biyolojik bazlı klinik bir sendrom
olarak goumlruumllebilir Pek ccedilok tanımı yapılmıştır
Yaşlılarda Duumlşkuumlnluumlk (Kırılganlık) -devam
Friedrsquoin Kırılganlık Fenotipi en fazla kabul goumlren tanımlamadır Bu tanımlamaya
goumlre aşağıdaki uumlccedil kriteri taşıdığında hastanın kırılgan olduğu kabul edilir
1 İstemeden kilo verme ( gt45 kilo son bir yılda )
2 Tuumlkenme ve bitkinlik ifade etme
3 Yuumlruumlme hızında azalma ve duumlşuumlk fiziksel aktivite
Laubscher ve ark 2012 Canadian Diabetes Association (CDA) 2013 a)
İlerleyici kırılganlık mortalitenin artması ve fonksiyonun azalması ile ilgilidir
ve diyabetli yaşlılar kırlganlığa daha fazla eğilimlidirler
Diyabetli yaşlıda kırılganlık komplikasyon ve oumlluumlmluumlluumlk goumlstergesi olarak
kronolojik yaştan daha değerli kabul edilmektedir
IDF 2913 CDA 2013 Park ve ark 2006 Kirkman ve ark 2012
bull Rockwood ve arkadaşları tarafından geliştirilmiş dokuz puanlı Klinik
Kırılganlık Skalası kişileri ccediloklu komorbiditeli kişiler yuumlksek duumlzeyde
bağımlı olanlar ve yaşam beklentisi sınırlı olanlar şeklinde tanımlar
bull Bu gruplarda sıkı glisemik kontroluumln yararının sınırlı olacağına işaret
edilmektedir
IDF 2913 CDA 2013 Park ve ark 2006 Kirkman ve ark 2012
CDA 2013 a
Kronik beslenme yetersizliği
goumlstergesi olarak kilo kaybı
Duumlşuumlk fiziksel aktivite
Egzersiz toleransı Tuumlkenme
Yuumlruumlme hızındaazalma
Dayanıklılıkve guumlccedil
Kırılganlık doumlnguumlsuuml
klinik fenotip
Toplam enerji harcaması Sarkopeni
Metabolik hızda azalma
Oldukccedila zinde
İyi durumda
İyi kontrolluuml
Hassas
Hafif kırılgan
Ciddi derecede kırılgan
Ccedilok ciddi derecede kırılgan
Terminal doumlnem hasta
Orta derecedekırılgan
Yaşlılarda Kırılganlık ve Diyabet
Klinik accedilıdan kırılganlık duumlzeyi glisemik kontrol hedefini belirlemede
dayanak noktasıdır
IDF Kırılganlık Kriterlerini Kullanarak Yaşlılarda Sağlık Durumunu Uumlccedil
Kategoride Değerlendirmektedir
IDF Sınıflaması
1Kategori Fonksiyonel olarak bağımsız grup
2 Kategori Fonksiyonel olarak bağımlı grup
a) Kırılgan
b) Demanslı
3 Kategori Yaşam sonu bakım grubu
Kategori 1
Bu grupta birey guumlnluumlk yaşam aktivitelerinde tam bağımsızdır
Bakıcı yardımına ya minimal gereksinim duyar ya da hiccedil gerek duymaz
Bu gruptakilerde sıklıkla temel sağlık sorunu diyabet olmakla birlikte
diyabet bakımını etkileyen diğer komorbiditeleri de olabilir
Kategori 2
Bu gruptaki bireyler fonksiyon kaybı ile birlikte guumlnluumlk yaşam
aktivitelerinde (banyo giyinme ve kişisel bakımda) başkalarına
bağımlıdır İlave medikal ve sosyal bakım gereksinimleri artmıştır
Bakımlarının oumlzel gereksinimleri goumlz oumlnuumlne alınarak planlanması ve
bakımda yer alacak bireylerin eğitilmesi gerekmektedir
Kategori 3
Bu grup ağır kronik medikal durumlar ya da kanser nedeniyle yaşam
beklentisi 1 yıldan az olan bireyleri iccedilerir Bu kişilerin ihtiyacı olan oumlz
bakımın suumlrduumlruumllmesi ağrının azaltılması dehidratasyondan korunma
temel hedeflerdir
Diyabet diğer medikal sorunlar nedeniyle ikinci planda kalmıştır Bununla
birlikte diyabet bakımı semptom kontroluuml rahatlık ve yaşam kalitesi
accedilısından oumlnem taşır
Yaşlılarda Diyabet Youmlnetimi
A- Glisemik Kontrol
bull Genel sağlık durumu iyi ve beklenen yaşam suumlresi uzun olan yaşlılarda
glisemik kontrol hedefleri yetişkin diyabetlilerdeki hedeflere benzerdir Hb
A1C lt7
bull Ancak 10 yıllık yaşam beklentisi duumlşuumlk bilişsel bozulması olan ve eşlik
eden hastalıkları bulunan yaşlı diyabetlilerde sıkı metabolik kontrol
oumlnerilmemektedir
A- Glisemik Kontrol devam
bull Yapılan ccedilalışmalar yaşlı ve diyabet suumlresi 10 yılın uumlzerinde olan gruplarda
sıkı metabolik kontroluumln hipoglisemi serebrovaskuumller olay ve oumlluumlm riskini
artırdığını goumlstermiştir
bull Yaşam Beklentisi ve diyabete eşlik eden hastalık varlığı goumlz oumlnuumlne alınarak
yaşlılar iccedilin oumlzel glisemik hedefler oumlnerilmektedirLoubscher 2012 Kirkman 2012 CDA 2013 a CDA 2013 b
Bunlardan Kanada Diyabet Derneği (CDA)rsquonin oumlnerileri
bull Yaşam beklentisi gt15 yıl ve komorbidite yoksa A1C le7
bull Yaşam beklentisi 5-15 yıl ve orta derecede komorbidite var ise A1C le75 -8
bull Yaşam beklentisi lt5 yıl ve majoumlr komorbidite var ise A1C le8-9 olarak
hedeflenmesi şeklindedirCDA 2013 a
B- Beslenme
bull Diyabetli yaşlılarda hafif enerji kısıtlaması ve fiziksel aktivite artışı diyabet
kontroluumlnde yarar sağlamaktadır Yaşlılarda enerji gereksinmesi aynı ağırlıktaki
genccedil bireylerden daha azdır
bull Oumlzellikle enerji alımı az olan yaşlı diyabetlilere guumlnluumlk multivitamin takviyesi
uygun olabilir
bull Tartışmalı olmakla birlikte bu hastalarda aminoasit takviyesi metabolik kontroluuml
ve insuumllin duyarlılığını artırabileceği bildirilmektedir
Diabetes Prevention Program Research Group 2013
Loubscher 2012
Overland ve Brooks 2005
C- Fiziksel Aktivite
Birccedilok yaşlıda diyabete eşlik eden durumlar fiziksel aktiviteyi engellemekle
birlikte fiziksel aktivite programı başarıyla uygulanabilir
Egzersiz programı oluşturmadan oumlnce yaşlı kendisini bu programdan
alıkoyabilecek olan gizli kardiyovaskuumller hastalıklar ya da kas iskelet
problemleri accedilısından dikkatlice değerlendirilmelidir
Aerobik egzersizler ve direnccedil egzersizleri arteriyel direngenliği ve
baroreflex duyarlılığı artırır
Schaffer ve ark 2013
Fiziksel aktivite -devam-
Aerobik egzersiz programının glukoz ve lipit metabolizması uumlzerine etkileri
ccedilelişkili iken direnccedil egzersizleri glisemik kontrolde orta derecede iyileşme
sağlar Direnccedil egzersizleri aynı zamanda dayanıklılıkta artma vuumlcut
kompozisyonunda ve mobilitede ilerleme sağlar
Egzersiz programı duumlşme riskini azalmasında ve noumlropatili hastalarda
dengenin iyileşmesinde yarar sağlar
Her şeye rağmen yaşlılarda bu yaşam şekli değişikliklerinin goumlzetimli
alanların dışında suumlrduumlruumllmesi zordur
Overland ve Brooks 2005 Villareal ve ark 2011
Villareal ve ark 2011
D- Oral Antihiperglisemiklerle Tedavi
bull Tip 2 diyabetli kişiler yaşlandıkccedila başlıca metabolik defekt glukozla induumlklenen
insuumllin sekresyonunda azalmadır Bu nedenle bu kişilerde başlangıccedilta tedavisi
insuumllin salgılatıcılar tercih edilir
bull Obez yaşlılarda ise ana defekt insuumllin sekresyonunun nispeten korunduğu
insuumlline bağlı glukoz taşınmasına karşı direncin oluştuğu bir metabolik defekttir
bull Obez yaşlılarda başlangıccedil tedavisi olarak insuumlline duyarlılığı artıran ilaccedillar
tercih edilir
American Diabetes Association (ADA) 2014
E- İnsuumllin tedavisi
bull Yaşlıda insuumllin tedavisi bireyselleştirilmeli ve hasta guumlvenliğini dikkate alarak
seccedililmelidir Bilişsel gerilemesi olan yaşlılarda insuumllinin doğru satalerde
uygulanması iccedilin gerekli oumlnlemler alınmalıdır
bull Premix insuumllin analoglarının(premix lispro 25 premix lispro 50 gibi)
kullanılmasının yaşlı diyabetlilerde glisemik kontroluumln sağlanmasında
ilerleme sağladığı ve daha uygun olduğu belirtilmektedir
Tanwani 2011
Tanwani 2011
E- İnsuumllin tedavisi-devam
Ayrıca konvansiyonel şırıngaların kullanımının zorluğundan dolayı
doldurulabilir insuumllin kalemleri doz hatalarını azaltmak ve glisemik
kontroluuml iyileştirmek iccedilin oumlnerilmektedir
Villareal 2011 Schafer 2013Tanwani 2011
Diyabetli Yaşlıda Komplikasyonların Oumlnlenmesi ve Tedavisi
A- Hipertansiyon
bull Diyabetli yaşlılarda hipertansiyonun oumlnlenmesi serebrovaskuumller olay ve
mikrovaskuumller olayları oumlnler
bull Tuz kıstlaması tansiyon kontroluumlnde oumlnemlidir
bull İzole sistolik tansiyonun tedavisi yaşlı bireyde renal fonksiyonların
korunmasında oumlnemlidir Pek ccedilok antihipertansif ajan serebrovaskuumller
olay ve son doumlnem boumlbrek yetmezliğini etkili şekilde azaltmaktadır
bull Birden fazla risk faktoumlruuml olan diyabetli yaşlılarda anjiotensin ndash koverting
enzim (ACE) inhibitoumlrleri kullanımı koruyucudur
A- Hipertansiyon
Bununla birlikte hipertansiyonun sıkı kontroluuml ilaccedil yan etkilerine bağlı sorunlara
yol accedilabileceğinden sistolik kan basıncı sınır değerinin 140 mm Hg olarak
yuumlkseltilmesi oumlnerilmektedir
CDA 2013 a
B-Dislipidemi
bull Kolesterol iccedileriğinin azaltılması yağ tercihi oumlnemlidir
bull Dislipideminin statinlerle (Oumlr Atorvastatin) tedavisinin SVOrsquoların primer
ve sekonder oumlnlenmesinde etkili olduğu pek ccedilok ccedilalışmada elde edilmiştir
bull Fibratların (oumlr Lipanthyl) da bu hastalarda kullanımı nın SVO oumlnlenmesi
accedilısından benzer etkiye sahip olduğu ancak fibratların glomeruumller
filrasyonda azalma ve albuminuumlriye neden olabileceği bildirilmektedirCDA 2013 a
Diyabetli Yaşlılarda Geriatrik Problemler
bull Bilişsel Bozulma
bull Depresyon
bull Ccediloklu ilaccedil kullanımı
bull Duumlşmeler
bull Uumlriner inkontinans
A- Bilişsel Bozulma
Yapılan ccedilalışmalar diyabetli yaşlılarda demans sıklığının diyabet olmayan
akranlarına goumlre daha yuumlksek olduğunu goumlstermektedir
Oumlzellikle erken evrelerde demanslı birccedilok hastaya tanı konulmamaktadır
Bilişsel bozulma yaşlı diyabetlilerde hastalığın kontroluumlnuuml zorlaştırmakta
hipoglisemi tedaviye bağlılıkta azalma glisemik kontrolde
accedilıklanamayan bozulma ile sonuccedillanmaktadır
CDA 2013 a CDA 2013 b
Hill ve ark 2013
B- Depresyon
Diyabetli olmayan akranlarıyla karşılaştırıldığında diyabetli olanlarda
depresyon daha sık goumlruumllmektedir Depresyon bu yuumlksek risk grubunda
sıklıkla tanısız ve tedavisiz kalmaktadır
Depresyon koumltuuml glisemik kontrolle ilişkili ve koroner arter hastalığını artıran
bir faktoumlrduumlr Erken tanılanması ve tedavi edilmesi daha iyi glisemik
kontrol sağlamaya yaşam kalitesini artırmaya ve mortaliteyi azaltmaya
yardımcı olur Chao ve ark 2011
C-Ccediloklu İlaccedil Kullanımı
Ccediloklu ilaccedil kullanımı yaşlılarda ccedilok sıktır Diyabetli yaşlılarda kullanılan ilaccedilların
sayısı da artışa neden olan faktoumlrlerin başında gelmektedir İlaccedil yan etkileri
eşlik eden başka sağlık sorunlarının oluşmasına ve diyabet kontroluumlnuumln
bozulmasına neden olabilir
İlaccedil yan etkilerini kontrol altına almak iccedilin ilaccedil tedavisinin bireyselleştirilmesi
gerekir
İlaccedillar yaşlılarda duumlşmelerin konfuumlzyonun ve diğer kognitif değişikliklerin acil
başvurularının en oumlnemli nedenidir İlaccedil listelerinin her vizite
değerlendirilmesi oumlnemlidir Villareal 2011 Loubscher 2012 IDF 2013
D- Duumlşmeler
Diyabetli yaşlılarda duumlşme sıklığının fazla olması multifaktoumlriyel bir
durumdur
Periferik ve otonom noumlropati renal fonksiyonda azalma kas guumlccedilsuumlzluumlğuuml
ccediloklu ilaccedil kullanımı goumlrmede zayıflama osteoartritler ve hipoglisemi
bu nedenler arasındadır
D- Duumlşmeler
Sıkı glisemik kontroluumln yararlarına rağmen duumlşmelere yol accedilacağı goumlz oumlnuumlnde
bulundurularak dengelenmesi oumlnemlidir
Yapılan bir ccedilalışmada sıkı glisemik kontroluumln (HbA1Cle 6-gt8) insuumllin
kullanan yaşlılarda duumlşme riskini 13 kat artırdığı saptanmıştır
Park ve ark 2006 Tanwani 2011CDA 2013 a Schafer ve ark2013
E- Uumlriner İnkontinans
bull Diyabetli kadınlarda Uumlİ sıklığı artmaktadır
bull Risk faktoumlrleri uumlriner enfeksiyonlar vajinal enfeksiyonlar otonomik
noumlropatidir
bull Otonomik noumlropati fekal inkontinansa da neden olmaktadır
bull Yaşam kalitesini iyileştirilmesi iccedilin tedavisi gereklidir
Kuchel GA DuBeau C E 2009
DOumlY
BilgiPisikososyal bel
İnaccedillarTutumlar
Başetme becerisiDavranış
Kan şekeri izlemiDiyetSigara
Fiziksel aktivite
Kısa suumlreli ccedilıktılarKan basıncıLipit duumlzeyi
Glisemik kontrolAğırlık
Uzun suumlreli ccedilıktılarMorbidityeMortalite
Yaşam kalitesi
Diyabet Oumlz youmlnetim Eğitimi
bull DOumlYE yaşlının yaşam beklentisi fonksiyonel durumu bilişsel durumu
yaşlının tercih edeceği oumlğrenme şekli okuryazarlık durumu eğitim durumu
goumlz oumlnuumlne alınarak planlanmalıdır
bull Bireysel gereksinimlere goumlre oumlzelleştirilen eğitim basit ve adım adım
yapılmalıdır
bull Yaşlı bireye bakım veren aile uumlyeleri ve bakıcılar eğitime dahil edilmelidir
bull Yaşlının oumlz bakım davranışları DOumlYE nin ccedilerccedilevesini belirler DOumlYE
geliştirilirken glisemik hedefler de dikkate alınmalıdır
TEMD 2003 IDF 2013 Overland ve Brooks 2005 Schafer ve ark 2013
Diyabet Oumlz Youmlnetim Eğitimi
Yapılandırılmış hasta eğitimi programı diyabet youmlnetiminin bir parccedilasıdır
Uygun kişi tarafından
Uygun ortamda
Uygun teknikler kullanılarak
Hasta ve bakım vericilerin aktif katılımı ile
yapılmalıdır SUumlREKLİ OLMALIDIR
WHO ve IDF DOumlYErsquonin minimum ve optimal standartlarını belirlemişlerdir
TEMD 2003 IDF 2013 Overland ve Brooks 2005 Schafer ve ark 2013
DOumlYE Ccedilekirdek ekip
bull Hekim
bull Hemşire
bull Diyetisyen
Gerekli durumlarda diğer sağlık profesyonelleri katılabilir
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Oumlzbakım bilgi ve inanccedillarıbull Yaşam tarzı uyumu ve istekleri (beslenme
fiziksel aktivite ve sigara kullanımıa)bull Psikolojik durumbull Kendi kendine izlem ve ekipmanın durumubull Vuumlcut ağırlığıbull Kan glukoz kontroluuml
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Kan yağları kontroluuml
bull Kardiyovaskuumller risk değerlendirmesi
bull Erektil disfonksiyon
bull Noumlropati
bull Ayakların durumu (ısı renk goumlruumlnuumlm)
bull Goumlzler
bull Boumlbrekler
bull İlaccedil tedavisinin goumlzden geccedilirilmesi
Diyabetli Yaşlılarda Ayak Bakımı
bull Diyabetli yaşlılarda ayak problemleri sıktır Goumlrme bozukluğu ve guumlccedilsuumlzluumlk
ayak kontroluuml ve bakımını zorlaştırır
bull Her vizitte ayak kontroluuml yapılması oumlnerilir
bull Doğru ayakkabı seccedilimi ve
bull Ayak bakımının oumlğretilmesi oumlnemlidir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ayak deformiteleri ayakta bası noktalarını değiştirir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Monoflament İle Duyu Kontroluuml
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ankle Brakial İndeks
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Diyabetli Bireyin Ayağında Oluşan Bası Yarası
KAYNAKLAR
bull Abdelhafiz AH Sinclair AJ(2013) Management of Type 2 Diabetes in Older People Diabetes Ther 4 (1)13ndash26 DOI 101007s13300-013-0020-4
bull American Diabetes Association 2014 Standards of Medical Care in Diabetes Diabetes Care 37 (Supple 1) 14-80
bull Boulton A Armstrong DGAlbert Robert G Frykberg RG Hellman R KirkmanSM Lavery LA LeMaster JW Mills JL Mueller MJ Sheehan P Wukich DK (2008) Comprehensive Foot Examiantion and Risk Assessment Diabetes Care 31(8) 1679ndash1685doi 102337dc08-9021
bull Canadian Diabetes Association (2013) Diabetes in the Elderly Canadian Journal of Diabetes 37 (1) 184-190
bull Chau PH Woo J Lee CH Cheung WL Chen J Chan WM Hui L McGhee SM(2011)
bull Diabetes Prevention Program Research Group (2009) 10-year follow-up of diabetes incidence and weight loss in the Diabetes Prevention Program Outcomes Study The Lancet 374(14)1677ndash1686 doi 101016S0140-6736(09)61457-4
bull International Diabetes Federation (2013) Global Guideline For Managing Older People With Type 2 Diabetes Belgium ISBN2-930229-86-1
bull Kırkman MS Briscoe VJ Clark N Haas LB Halter JB Huang ES Korytkowski MT Hunshi MN Odegard PS Pratley RE Swift CS Diabetes in Oder Adults (Concensus Report) Diabetes Care 2012 (1)1-15
bull Kuchel GA DuBeau C E (2009) daggerUrinary Incontinence in the Elderly Geriatric Nephrology Curriculum httpswwwasn-onlineorgeducationdistancelearningcurriculageriatricsChapter30pdf
bull Laubscher T Regier L Bareham J Diabetes in the frail elderly Individualization of glycemic management Canadian Family Physician 2012 58 (5) 243-246
bull Older people with diabetes have higher risk of depression cognitive and functional impairments implications for diabetes services J Nutr Health Aging 15(9)751-5
bull Overland J Brooks B (2005) Diabetes Nurse Practitioner Guidelines Role and Scope of PracticeURL httpwww0healthnswgovauresourcesnursingpractitionerpdfbb_jo_diabetes_guidelinesfinal_april2005pdf
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Registered Nursesrsquo Association Of Ontario (2013) Assessment and Management of Foot Ulcers for People with Diabetes 37 121136 wwwrnaocabestpractices
bull Schafer R Pharm NL Randal D Dorey C Haas L Barrier P (2013) (American Association of Diabetes Position Statement Educators) Special Considerations in the Management and Education of Older Persons with Diabetes URL httpwwwdiabeteseducatororgexportsitesaade_resourcespdfOlder_Adultspdf
bull Tanwani LK 2011 Insulin Therapy in the Elderly Patient With Diabetes The American Journal of Geriatric Pharmacotherapy 9(1) 24ndash36
bull Tuumlrkiye Endokrin ve Metabolizma Derneği (2013) Diabetes Mellitus ve Komplikasyonlarının Tanı Tedavi ve İzlem Kılavuzu Ankara ISBN 978-605-4011-16-2
bull Villareal DT Chode S Parimi N Sanicore DR Hilton T Armamaento Villareal R Napoli N Qualls C Shah K M (2011) Weight Loss Exercise or Both and Physical Function in Obese Older Adults New England Journal of Medicine 364 (3) 1218-1229 DOI 101056NEJMoa1008234
bull Wild S Roglic G Green A Sicree R King H(2004) Global Prevalence of Diabetes Estimates for the year 2000 and projections for 2030 Diabetes Care 27(5 1047-53
Diyabet Gerccedileği
Duumlnya ccedilapında 347 milyon insan diyabetlidir
bull 2004 yılında 24 milyon insanın yuumlksek kan şekeri nedeniyle oumllduumlğuuml tahmin
edilmiştir
bull Diyabetten oumlluumlmlerin 80rsquoden fazlası orta ve duumlşuumlk gelir grubu uumllkelerde WHO
2030 yılında diyabetin 7 en buumlyuumlk oumlluumlm nedeni olacağını tahmin ediyor
bull Sağlıklı beslenme duumlzenli fiziksel aktivite normal vuumlcut ağırlığının korunması ve
sigaradan kaccedilınmanın tip 2 diyabetin oluşmasını oumlnleyeceği ya da geciktirebilir
Diyabet Gerccedileği-devam
2004 yılında Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuumlne uumlye uumllke verileri ile yapılan
bir projeksiyon ccedilalışmasında 2000-2030 yılları arasında
diyabetin ikiye katlayacağı hesaplanmıştır Bu oumlzellikle yaşlı
nuumlfus artışının hızlanması ile gelişmiş ve gelişmekte olan
uumllkelerde daha fazla olacaktır
Diyabet Belirtileri
İdrar miktarında artma
Susama
Tekrarlayan
enfeksiyonlarmantar
Yorgunluk uyuklama
Kilo kaybı
Bulanık goumlrme
Hiperglisemi
Dehidratasyon
İdrarda keton
Glukozuumlri
Yaşlılarda Diyabetin Oumlnlenmesi
Yetişkinler iccedilin oumlnerilen genel ilkeler yaşlılar iccedilin de geccedilerlidir Bozulmuş
glukoz toleransı (BGT) durumunda yaşam şekli değişiklikleri (kilo verme ve
egzersiz) aşikar diyabetin oumlnlenmesinde etkilidir Yuumlksek riskli yaşlılarda
Akarboz Rosiglitazon ve Pioglitazon kullanılması oumlnerilmektedir
Metformin kullanımının ise etkili olmadığı bildirilmektedir
Diabetes Prevention Program Researcg Group 2009
Diyabet Tanısı
A1C ge65
veya
Accedillık Glukozu ge126 mgdL
veya
OGTT 2 Saat plazma glukozu ge200 mgDl
veya
RAslantısal kan glukozu ge200 mgdL
ADA I Classification and Diagnosis Diabetes Care 201336 (suppl 1)S13
Prediyabet (BAG BGT ve HbA1C yuumlksekliği)
Diyabet riskinde artış (prediyabetler)
AKG 100ndash125 mgdL BAG
Veya
75-g OGTT testinde 2 saat glukozu 140ndash199 mgdL BGT
Veya
A1C 57ndash64
Asemptomatik kişilerde diyabet test oumlnerileri
BKI ge25 kgm2) olan ve ilave bir ya da iki risk faktoumlruuml olanlarda
Risk faktoumlruuml olmayanlarda 45 yaşında test yapmaya başlanmalı
Test sonucu normal ise 3 yıl aralıkla tekrarlanmalı
Prediyabetlerde test kontroluuml yıllık yapılmalı KVH risk durumu tanılanmalı ve
gerekirse tedaviye geccedililmesi oumlnerilmektedir
Yaşlılarda Diyabet Tanısı
Yaşlanma ile birlikte Hb A1C de progressif bir artış goumlruumllduumlğuumlnden accedillık kan
şekerine dayalı tanı ile HbA1C ye dayalı tanı farklılık goumlstermektedir Bu
nedenle tanıda ilave testlere gereksinim duyulabilir
Tuumlrkiye Endokrin ve Metabolizma Derneği 2013 International Diabetes Federation (IDF) 2013)
Diyabet Tedavisinin Ana Hedefleri
bull Semptomları ortadan kaldırmak
bull Kısa suumlreli komplikasyonları oumlnlemek
bull Uzun suumlreli komplikasyonları oumlnlemek
bull Yaşam kalitesini yuumlkseltmek
Yaşlılarda Duumlşkuumlnluumlk (Kırılganlık)
Kırılganlık yaşlanma ile ilgili sık kullanılan ve ccedilok boyutlu bir sendromu
ifade eden bir terimdir Kırılganlık biyolojik bazlı klinik bir sendrom
olarak goumlruumllebilir Pek ccedilok tanımı yapılmıştır
Yaşlılarda Duumlşkuumlnluumlk (Kırılganlık) -devam
Friedrsquoin Kırılganlık Fenotipi en fazla kabul goumlren tanımlamadır Bu tanımlamaya
goumlre aşağıdaki uumlccedil kriteri taşıdığında hastanın kırılgan olduğu kabul edilir
1 İstemeden kilo verme ( gt45 kilo son bir yılda )
2 Tuumlkenme ve bitkinlik ifade etme
3 Yuumlruumlme hızında azalma ve duumlşuumlk fiziksel aktivite
Laubscher ve ark 2012 Canadian Diabetes Association (CDA) 2013 a)
İlerleyici kırılganlık mortalitenin artması ve fonksiyonun azalması ile ilgilidir
ve diyabetli yaşlılar kırlganlığa daha fazla eğilimlidirler
Diyabetli yaşlıda kırılganlık komplikasyon ve oumlluumlmluumlluumlk goumlstergesi olarak
kronolojik yaştan daha değerli kabul edilmektedir
IDF 2913 CDA 2013 Park ve ark 2006 Kirkman ve ark 2012
bull Rockwood ve arkadaşları tarafından geliştirilmiş dokuz puanlı Klinik
Kırılganlık Skalası kişileri ccediloklu komorbiditeli kişiler yuumlksek duumlzeyde
bağımlı olanlar ve yaşam beklentisi sınırlı olanlar şeklinde tanımlar
bull Bu gruplarda sıkı glisemik kontroluumln yararının sınırlı olacağına işaret
edilmektedir
IDF 2913 CDA 2013 Park ve ark 2006 Kirkman ve ark 2012
CDA 2013 a
Kronik beslenme yetersizliği
goumlstergesi olarak kilo kaybı
Duumlşuumlk fiziksel aktivite
Egzersiz toleransı Tuumlkenme
Yuumlruumlme hızındaazalma
Dayanıklılıkve guumlccedil
Kırılganlık doumlnguumlsuuml
klinik fenotip
Toplam enerji harcaması Sarkopeni
Metabolik hızda azalma
Oldukccedila zinde
İyi durumda
İyi kontrolluuml
Hassas
Hafif kırılgan
Ciddi derecede kırılgan
Ccedilok ciddi derecede kırılgan
Terminal doumlnem hasta
Orta derecedekırılgan
Yaşlılarda Kırılganlık ve Diyabet
Klinik accedilıdan kırılganlık duumlzeyi glisemik kontrol hedefini belirlemede
dayanak noktasıdır
IDF Kırılganlık Kriterlerini Kullanarak Yaşlılarda Sağlık Durumunu Uumlccedil
Kategoride Değerlendirmektedir
IDF Sınıflaması
1Kategori Fonksiyonel olarak bağımsız grup
2 Kategori Fonksiyonel olarak bağımlı grup
a) Kırılgan
b) Demanslı
3 Kategori Yaşam sonu bakım grubu
Kategori 1
Bu grupta birey guumlnluumlk yaşam aktivitelerinde tam bağımsızdır
Bakıcı yardımına ya minimal gereksinim duyar ya da hiccedil gerek duymaz
Bu gruptakilerde sıklıkla temel sağlık sorunu diyabet olmakla birlikte
diyabet bakımını etkileyen diğer komorbiditeleri de olabilir
Kategori 2
Bu gruptaki bireyler fonksiyon kaybı ile birlikte guumlnluumlk yaşam
aktivitelerinde (banyo giyinme ve kişisel bakımda) başkalarına
bağımlıdır İlave medikal ve sosyal bakım gereksinimleri artmıştır
Bakımlarının oumlzel gereksinimleri goumlz oumlnuumlne alınarak planlanması ve
bakımda yer alacak bireylerin eğitilmesi gerekmektedir
Kategori 3
Bu grup ağır kronik medikal durumlar ya da kanser nedeniyle yaşam
beklentisi 1 yıldan az olan bireyleri iccedilerir Bu kişilerin ihtiyacı olan oumlz
bakımın suumlrduumlruumllmesi ağrının azaltılması dehidratasyondan korunma
temel hedeflerdir
Diyabet diğer medikal sorunlar nedeniyle ikinci planda kalmıştır Bununla
birlikte diyabet bakımı semptom kontroluuml rahatlık ve yaşam kalitesi
accedilısından oumlnem taşır
Yaşlılarda Diyabet Youmlnetimi
A- Glisemik Kontrol
bull Genel sağlık durumu iyi ve beklenen yaşam suumlresi uzun olan yaşlılarda
glisemik kontrol hedefleri yetişkin diyabetlilerdeki hedeflere benzerdir Hb
A1C lt7
bull Ancak 10 yıllık yaşam beklentisi duumlşuumlk bilişsel bozulması olan ve eşlik
eden hastalıkları bulunan yaşlı diyabetlilerde sıkı metabolik kontrol
oumlnerilmemektedir
A- Glisemik Kontrol devam
bull Yapılan ccedilalışmalar yaşlı ve diyabet suumlresi 10 yılın uumlzerinde olan gruplarda
sıkı metabolik kontroluumln hipoglisemi serebrovaskuumller olay ve oumlluumlm riskini
artırdığını goumlstermiştir
bull Yaşam Beklentisi ve diyabete eşlik eden hastalık varlığı goumlz oumlnuumlne alınarak
yaşlılar iccedilin oumlzel glisemik hedefler oumlnerilmektedirLoubscher 2012 Kirkman 2012 CDA 2013 a CDA 2013 b
Bunlardan Kanada Diyabet Derneği (CDA)rsquonin oumlnerileri
bull Yaşam beklentisi gt15 yıl ve komorbidite yoksa A1C le7
bull Yaşam beklentisi 5-15 yıl ve orta derecede komorbidite var ise A1C le75 -8
bull Yaşam beklentisi lt5 yıl ve majoumlr komorbidite var ise A1C le8-9 olarak
hedeflenmesi şeklindedirCDA 2013 a
B- Beslenme
bull Diyabetli yaşlılarda hafif enerji kısıtlaması ve fiziksel aktivite artışı diyabet
kontroluumlnde yarar sağlamaktadır Yaşlılarda enerji gereksinmesi aynı ağırlıktaki
genccedil bireylerden daha azdır
bull Oumlzellikle enerji alımı az olan yaşlı diyabetlilere guumlnluumlk multivitamin takviyesi
uygun olabilir
bull Tartışmalı olmakla birlikte bu hastalarda aminoasit takviyesi metabolik kontroluuml
ve insuumllin duyarlılığını artırabileceği bildirilmektedir
Diabetes Prevention Program Research Group 2013
Loubscher 2012
Overland ve Brooks 2005
C- Fiziksel Aktivite
Birccedilok yaşlıda diyabete eşlik eden durumlar fiziksel aktiviteyi engellemekle
birlikte fiziksel aktivite programı başarıyla uygulanabilir
Egzersiz programı oluşturmadan oumlnce yaşlı kendisini bu programdan
alıkoyabilecek olan gizli kardiyovaskuumller hastalıklar ya da kas iskelet
problemleri accedilısından dikkatlice değerlendirilmelidir
Aerobik egzersizler ve direnccedil egzersizleri arteriyel direngenliği ve
baroreflex duyarlılığı artırır
Schaffer ve ark 2013
Fiziksel aktivite -devam-
Aerobik egzersiz programının glukoz ve lipit metabolizması uumlzerine etkileri
ccedilelişkili iken direnccedil egzersizleri glisemik kontrolde orta derecede iyileşme
sağlar Direnccedil egzersizleri aynı zamanda dayanıklılıkta artma vuumlcut
kompozisyonunda ve mobilitede ilerleme sağlar
Egzersiz programı duumlşme riskini azalmasında ve noumlropatili hastalarda
dengenin iyileşmesinde yarar sağlar
Her şeye rağmen yaşlılarda bu yaşam şekli değişikliklerinin goumlzetimli
alanların dışında suumlrduumlruumllmesi zordur
Overland ve Brooks 2005 Villareal ve ark 2011
Villareal ve ark 2011
D- Oral Antihiperglisemiklerle Tedavi
bull Tip 2 diyabetli kişiler yaşlandıkccedila başlıca metabolik defekt glukozla induumlklenen
insuumllin sekresyonunda azalmadır Bu nedenle bu kişilerde başlangıccedilta tedavisi
insuumllin salgılatıcılar tercih edilir
bull Obez yaşlılarda ise ana defekt insuumllin sekresyonunun nispeten korunduğu
insuumlline bağlı glukoz taşınmasına karşı direncin oluştuğu bir metabolik defekttir
bull Obez yaşlılarda başlangıccedil tedavisi olarak insuumlline duyarlılığı artıran ilaccedillar
tercih edilir
American Diabetes Association (ADA) 2014
E- İnsuumllin tedavisi
bull Yaşlıda insuumllin tedavisi bireyselleştirilmeli ve hasta guumlvenliğini dikkate alarak
seccedililmelidir Bilişsel gerilemesi olan yaşlılarda insuumllinin doğru satalerde
uygulanması iccedilin gerekli oumlnlemler alınmalıdır
bull Premix insuumllin analoglarının(premix lispro 25 premix lispro 50 gibi)
kullanılmasının yaşlı diyabetlilerde glisemik kontroluumln sağlanmasında
ilerleme sağladığı ve daha uygun olduğu belirtilmektedir
Tanwani 2011
Tanwani 2011
E- İnsuumllin tedavisi-devam
Ayrıca konvansiyonel şırıngaların kullanımının zorluğundan dolayı
doldurulabilir insuumllin kalemleri doz hatalarını azaltmak ve glisemik
kontroluuml iyileştirmek iccedilin oumlnerilmektedir
Villareal 2011 Schafer 2013Tanwani 2011
Diyabetli Yaşlıda Komplikasyonların Oumlnlenmesi ve Tedavisi
A- Hipertansiyon
bull Diyabetli yaşlılarda hipertansiyonun oumlnlenmesi serebrovaskuumller olay ve
mikrovaskuumller olayları oumlnler
bull Tuz kıstlaması tansiyon kontroluumlnde oumlnemlidir
bull İzole sistolik tansiyonun tedavisi yaşlı bireyde renal fonksiyonların
korunmasında oumlnemlidir Pek ccedilok antihipertansif ajan serebrovaskuumller
olay ve son doumlnem boumlbrek yetmezliğini etkili şekilde azaltmaktadır
bull Birden fazla risk faktoumlruuml olan diyabetli yaşlılarda anjiotensin ndash koverting
enzim (ACE) inhibitoumlrleri kullanımı koruyucudur
A- Hipertansiyon
Bununla birlikte hipertansiyonun sıkı kontroluuml ilaccedil yan etkilerine bağlı sorunlara
yol accedilabileceğinden sistolik kan basıncı sınır değerinin 140 mm Hg olarak
yuumlkseltilmesi oumlnerilmektedir
CDA 2013 a
B-Dislipidemi
bull Kolesterol iccedileriğinin azaltılması yağ tercihi oumlnemlidir
bull Dislipideminin statinlerle (Oumlr Atorvastatin) tedavisinin SVOrsquoların primer
ve sekonder oumlnlenmesinde etkili olduğu pek ccedilok ccedilalışmada elde edilmiştir
bull Fibratların (oumlr Lipanthyl) da bu hastalarda kullanımı nın SVO oumlnlenmesi
accedilısından benzer etkiye sahip olduğu ancak fibratların glomeruumller
filrasyonda azalma ve albuminuumlriye neden olabileceği bildirilmektedirCDA 2013 a
Diyabetli Yaşlılarda Geriatrik Problemler
bull Bilişsel Bozulma
bull Depresyon
bull Ccediloklu ilaccedil kullanımı
bull Duumlşmeler
bull Uumlriner inkontinans
A- Bilişsel Bozulma
Yapılan ccedilalışmalar diyabetli yaşlılarda demans sıklığının diyabet olmayan
akranlarına goumlre daha yuumlksek olduğunu goumlstermektedir
Oumlzellikle erken evrelerde demanslı birccedilok hastaya tanı konulmamaktadır
Bilişsel bozulma yaşlı diyabetlilerde hastalığın kontroluumlnuuml zorlaştırmakta
hipoglisemi tedaviye bağlılıkta azalma glisemik kontrolde
accedilıklanamayan bozulma ile sonuccedillanmaktadır
CDA 2013 a CDA 2013 b
Hill ve ark 2013
B- Depresyon
Diyabetli olmayan akranlarıyla karşılaştırıldığında diyabetli olanlarda
depresyon daha sık goumlruumllmektedir Depresyon bu yuumlksek risk grubunda
sıklıkla tanısız ve tedavisiz kalmaktadır
Depresyon koumltuuml glisemik kontrolle ilişkili ve koroner arter hastalığını artıran
bir faktoumlrduumlr Erken tanılanması ve tedavi edilmesi daha iyi glisemik
kontrol sağlamaya yaşam kalitesini artırmaya ve mortaliteyi azaltmaya
yardımcı olur Chao ve ark 2011
C-Ccediloklu İlaccedil Kullanımı
Ccediloklu ilaccedil kullanımı yaşlılarda ccedilok sıktır Diyabetli yaşlılarda kullanılan ilaccedilların
sayısı da artışa neden olan faktoumlrlerin başında gelmektedir İlaccedil yan etkileri
eşlik eden başka sağlık sorunlarının oluşmasına ve diyabet kontroluumlnuumln
bozulmasına neden olabilir
İlaccedil yan etkilerini kontrol altına almak iccedilin ilaccedil tedavisinin bireyselleştirilmesi
gerekir
İlaccedillar yaşlılarda duumlşmelerin konfuumlzyonun ve diğer kognitif değişikliklerin acil
başvurularının en oumlnemli nedenidir İlaccedil listelerinin her vizite
değerlendirilmesi oumlnemlidir Villareal 2011 Loubscher 2012 IDF 2013
D- Duumlşmeler
Diyabetli yaşlılarda duumlşme sıklığının fazla olması multifaktoumlriyel bir
durumdur
Periferik ve otonom noumlropati renal fonksiyonda azalma kas guumlccedilsuumlzluumlğuuml
ccediloklu ilaccedil kullanımı goumlrmede zayıflama osteoartritler ve hipoglisemi
bu nedenler arasındadır
D- Duumlşmeler
Sıkı glisemik kontroluumln yararlarına rağmen duumlşmelere yol accedilacağı goumlz oumlnuumlnde
bulundurularak dengelenmesi oumlnemlidir
Yapılan bir ccedilalışmada sıkı glisemik kontroluumln (HbA1Cle 6-gt8) insuumllin
kullanan yaşlılarda duumlşme riskini 13 kat artırdığı saptanmıştır
Park ve ark 2006 Tanwani 2011CDA 2013 a Schafer ve ark2013
E- Uumlriner İnkontinans
bull Diyabetli kadınlarda Uumlİ sıklığı artmaktadır
bull Risk faktoumlrleri uumlriner enfeksiyonlar vajinal enfeksiyonlar otonomik
noumlropatidir
bull Otonomik noumlropati fekal inkontinansa da neden olmaktadır
bull Yaşam kalitesini iyileştirilmesi iccedilin tedavisi gereklidir
Kuchel GA DuBeau C E 2009
DOumlY
BilgiPisikososyal bel
İnaccedillarTutumlar
Başetme becerisiDavranış
Kan şekeri izlemiDiyetSigara
Fiziksel aktivite
Kısa suumlreli ccedilıktılarKan basıncıLipit duumlzeyi
Glisemik kontrolAğırlık
Uzun suumlreli ccedilıktılarMorbidityeMortalite
Yaşam kalitesi
Diyabet Oumlz youmlnetim Eğitimi
bull DOumlYE yaşlının yaşam beklentisi fonksiyonel durumu bilişsel durumu
yaşlının tercih edeceği oumlğrenme şekli okuryazarlık durumu eğitim durumu
goumlz oumlnuumlne alınarak planlanmalıdır
bull Bireysel gereksinimlere goumlre oumlzelleştirilen eğitim basit ve adım adım
yapılmalıdır
bull Yaşlı bireye bakım veren aile uumlyeleri ve bakıcılar eğitime dahil edilmelidir
bull Yaşlının oumlz bakım davranışları DOumlYE nin ccedilerccedilevesini belirler DOumlYE
geliştirilirken glisemik hedefler de dikkate alınmalıdır
TEMD 2003 IDF 2013 Overland ve Brooks 2005 Schafer ve ark 2013
Diyabet Oumlz Youmlnetim Eğitimi
Yapılandırılmış hasta eğitimi programı diyabet youmlnetiminin bir parccedilasıdır
Uygun kişi tarafından
Uygun ortamda
Uygun teknikler kullanılarak
Hasta ve bakım vericilerin aktif katılımı ile
yapılmalıdır SUumlREKLİ OLMALIDIR
WHO ve IDF DOumlYErsquonin minimum ve optimal standartlarını belirlemişlerdir
TEMD 2003 IDF 2013 Overland ve Brooks 2005 Schafer ve ark 2013
DOumlYE Ccedilekirdek ekip
bull Hekim
bull Hemşire
bull Diyetisyen
Gerekli durumlarda diğer sağlık profesyonelleri katılabilir
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Oumlzbakım bilgi ve inanccedillarıbull Yaşam tarzı uyumu ve istekleri (beslenme
fiziksel aktivite ve sigara kullanımıa)bull Psikolojik durumbull Kendi kendine izlem ve ekipmanın durumubull Vuumlcut ağırlığıbull Kan glukoz kontroluuml
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Kan yağları kontroluuml
bull Kardiyovaskuumller risk değerlendirmesi
bull Erektil disfonksiyon
bull Noumlropati
bull Ayakların durumu (ısı renk goumlruumlnuumlm)
bull Goumlzler
bull Boumlbrekler
bull İlaccedil tedavisinin goumlzden geccedilirilmesi
Diyabetli Yaşlılarda Ayak Bakımı
bull Diyabetli yaşlılarda ayak problemleri sıktır Goumlrme bozukluğu ve guumlccedilsuumlzluumlk
ayak kontroluuml ve bakımını zorlaştırır
bull Her vizitte ayak kontroluuml yapılması oumlnerilir
bull Doğru ayakkabı seccedilimi ve
bull Ayak bakımının oumlğretilmesi oumlnemlidir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ayak deformiteleri ayakta bası noktalarını değiştirir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Monoflament İle Duyu Kontroluuml
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ankle Brakial İndeks
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Diyabetli Bireyin Ayağında Oluşan Bası Yarası
KAYNAKLAR
bull Abdelhafiz AH Sinclair AJ(2013) Management of Type 2 Diabetes in Older People Diabetes Ther 4 (1)13ndash26 DOI 101007s13300-013-0020-4
bull American Diabetes Association 2014 Standards of Medical Care in Diabetes Diabetes Care 37 (Supple 1) 14-80
bull Boulton A Armstrong DGAlbert Robert G Frykberg RG Hellman R KirkmanSM Lavery LA LeMaster JW Mills JL Mueller MJ Sheehan P Wukich DK (2008) Comprehensive Foot Examiantion and Risk Assessment Diabetes Care 31(8) 1679ndash1685doi 102337dc08-9021
bull Canadian Diabetes Association (2013) Diabetes in the Elderly Canadian Journal of Diabetes 37 (1) 184-190
bull Chau PH Woo J Lee CH Cheung WL Chen J Chan WM Hui L McGhee SM(2011)
bull Diabetes Prevention Program Research Group (2009) 10-year follow-up of diabetes incidence and weight loss in the Diabetes Prevention Program Outcomes Study The Lancet 374(14)1677ndash1686 doi 101016S0140-6736(09)61457-4
bull International Diabetes Federation (2013) Global Guideline For Managing Older People With Type 2 Diabetes Belgium ISBN2-930229-86-1
bull Kırkman MS Briscoe VJ Clark N Haas LB Halter JB Huang ES Korytkowski MT Hunshi MN Odegard PS Pratley RE Swift CS Diabetes in Oder Adults (Concensus Report) Diabetes Care 2012 (1)1-15
bull Kuchel GA DuBeau C E (2009) daggerUrinary Incontinence in the Elderly Geriatric Nephrology Curriculum httpswwwasn-onlineorgeducationdistancelearningcurriculageriatricsChapter30pdf
bull Laubscher T Regier L Bareham J Diabetes in the frail elderly Individualization of glycemic management Canadian Family Physician 2012 58 (5) 243-246
bull Older people with diabetes have higher risk of depression cognitive and functional impairments implications for diabetes services J Nutr Health Aging 15(9)751-5
bull Overland J Brooks B (2005) Diabetes Nurse Practitioner Guidelines Role and Scope of PracticeURL httpwww0healthnswgovauresourcesnursingpractitionerpdfbb_jo_diabetes_guidelinesfinal_april2005pdf
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Registered Nursesrsquo Association Of Ontario (2013) Assessment and Management of Foot Ulcers for People with Diabetes 37 121136 wwwrnaocabestpractices
bull Schafer R Pharm NL Randal D Dorey C Haas L Barrier P (2013) (American Association of Diabetes Position Statement Educators) Special Considerations in the Management and Education of Older Persons with Diabetes URL httpwwwdiabeteseducatororgexportsitesaade_resourcespdfOlder_Adultspdf
bull Tanwani LK 2011 Insulin Therapy in the Elderly Patient With Diabetes The American Journal of Geriatric Pharmacotherapy 9(1) 24ndash36
bull Tuumlrkiye Endokrin ve Metabolizma Derneği (2013) Diabetes Mellitus ve Komplikasyonlarının Tanı Tedavi ve İzlem Kılavuzu Ankara ISBN 978-605-4011-16-2
bull Villareal DT Chode S Parimi N Sanicore DR Hilton T Armamaento Villareal R Napoli N Qualls C Shah K M (2011) Weight Loss Exercise or Both and Physical Function in Obese Older Adults New England Journal of Medicine 364 (3) 1218-1229 DOI 101056NEJMoa1008234
bull Wild S Roglic G Green A Sicree R King H(2004) Global Prevalence of Diabetes Estimates for the year 2000 and projections for 2030 Diabetes Care 27(5 1047-53
Diyabet Gerccedileği-devam
2004 yılında Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuumlne uumlye uumllke verileri ile yapılan
bir projeksiyon ccedilalışmasında 2000-2030 yılları arasında
diyabetin ikiye katlayacağı hesaplanmıştır Bu oumlzellikle yaşlı
nuumlfus artışının hızlanması ile gelişmiş ve gelişmekte olan
uumllkelerde daha fazla olacaktır
Diyabet Belirtileri
İdrar miktarında artma
Susama
Tekrarlayan
enfeksiyonlarmantar
Yorgunluk uyuklama
Kilo kaybı
Bulanık goumlrme
Hiperglisemi
Dehidratasyon
İdrarda keton
Glukozuumlri
Yaşlılarda Diyabetin Oumlnlenmesi
Yetişkinler iccedilin oumlnerilen genel ilkeler yaşlılar iccedilin de geccedilerlidir Bozulmuş
glukoz toleransı (BGT) durumunda yaşam şekli değişiklikleri (kilo verme ve
egzersiz) aşikar diyabetin oumlnlenmesinde etkilidir Yuumlksek riskli yaşlılarda
Akarboz Rosiglitazon ve Pioglitazon kullanılması oumlnerilmektedir
Metformin kullanımının ise etkili olmadığı bildirilmektedir
Diabetes Prevention Program Researcg Group 2009
Diyabet Tanısı
A1C ge65
veya
Accedillık Glukozu ge126 mgdL
veya
OGTT 2 Saat plazma glukozu ge200 mgDl
veya
RAslantısal kan glukozu ge200 mgdL
ADA I Classification and Diagnosis Diabetes Care 201336 (suppl 1)S13
Prediyabet (BAG BGT ve HbA1C yuumlksekliği)
Diyabet riskinde artış (prediyabetler)
AKG 100ndash125 mgdL BAG
Veya
75-g OGTT testinde 2 saat glukozu 140ndash199 mgdL BGT
Veya
A1C 57ndash64
Asemptomatik kişilerde diyabet test oumlnerileri
BKI ge25 kgm2) olan ve ilave bir ya da iki risk faktoumlruuml olanlarda
Risk faktoumlruuml olmayanlarda 45 yaşında test yapmaya başlanmalı
Test sonucu normal ise 3 yıl aralıkla tekrarlanmalı
Prediyabetlerde test kontroluuml yıllık yapılmalı KVH risk durumu tanılanmalı ve
gerekirse tedaviye geccedililmesi oumlnerilmektedir
Yaşlılarda Diyabet Tanısı
Yaşlanma ile birlikte Hb A1C de progressif bir artış goumlruumllduumlğuumlnden accedillık kan
şekerine dayalı tanı ile HbA1C ye dayalı tanı farklılık goumlstermektedir Bu
nedenle tanıda ilave testlere gereksinim duyulabilir
Tuumlrkiye Endokrin ve Metabolizma Derneği 2013 International Diabetes Federation (IDF) 2013)
Diyabet Tedavisinin Ana Hedefleri
bull Semptomları ortadan kaldırmak
bull Kısa suumlreli komplikasyonları oumlnlemek
bull Uzun suumlreli komplikasyonları oumlnlemek
bull Yaşam kalitesini yuumlkseltmek
Yaşlılarda Duumlşkuumlnluumlk (Kırılganlık)
Kırılganlık yaşlanma ile ilgili sık kullanılan ve ccedilok boyutlu bir sendromu
ifade eden bir terimdir Kırılganlık biyolojik bazlı klinik bir sendrom
olarak goumlruumllebilir Pek ccedilok tanımı yapılmıştır
Yaşlılarda Duumlşkuumlnluumlk (Kırılganlık) -devam
Friedrsquoin Kırılganlık Fenotipi en fazla kabul goumlren tanımlamadır Bu tanımlamaya
goumlre aşağıdaki uumlccedil kriteri taşıdığında hastanın kırılgan olduğu kabul edilir
1 İstemeden kilo verme ( gt45 kilo son bir yılda )
2 Tuumlkenme ve bitkinlik ifade etme
3 Yuumlruumlme hızında azalma ve duumlşuumlk fiziksel aktivite
Laubscher ve ark 2012 Canadian Diabetes Association (CDA) 2013 a)
İlerleyici kırılganlık mortalitenin artması ve fonksiyonun azalması ile ilgilidir
ve diyabetli yaşlılar kırlganlığa daha fazla eğilimlidirler
Diyabetli yaşlıda kırılganlık komplikasyon ve oumlluumlmluumlluumlk goumlstergesi olarak
kronolojik yaştan daha değerli kabul edilmektedir
IDF 2913 CDA 2013 Park ve ark 2006 Kirkman ve ark 2012
bull Rockwood ve arkadaşları tarafından geliştirilmiş dokuz puanlı Klinik
Kırılganlık Skalası kişileri ccediloklu komorbiditeli kişiler yuumlksek duumlzeyde
bağımlı olanlar ve yaşam beklentisi sınırlı olanlar şeklinde tanımlar
bull Bu gruplarda sıkı glisemik kontroluumln yararının sınırlı olacağına işaret
edilmektedir
IDF 2913 CDA 2013 Park ve ark 2006 Kirkman ve ark 2012
CDA 2013 a
Kronik beslenme yetersizliği
goumlstergesi olarak kilo kaybı
Duumlşuumlk fiziksel aktivite
Egzersiz toleransı Tuumlkenme
Yuumlruumlme hızındaazalma
Dayanıklılıkve guumlccedil
Kırılganlık doumlnguumlsuuml
klinik fenotip
Toplam enerji harcaması Sarkopeni
Metabolik hızda azalma
Oldukccedila zinde
İyi durumda
İyi kontrolluuml
Hassas
Hafif kırılgan
Ciddi derecede kırılgan
Ccedilok ciddi derecede kırılgan
Terminal doumlnem hasta
Orta derecedekırılgan
Yaşlılarda Kırılganlık ve Diyabet
Klinik accedilıdan kırılganlık duumlzeyi glisemik kontrol hedefini belirlemede
dayanak noktasıdır
IDF Kırılganlık Kriterlerini Kullanarak Yaşlılarda Sağlık Durumunu Uumlccedil
Kategoride Değerlendirmektedir
IDF Sınıflaması
1Kategori Fonksiyonel olarak bağımsız grup
2 Kategori Fonksiyonel olarak bağımlı grup
a) Kırılgan
b) Demanslı
3 Kategori Yaşam sonu bakım grubu
Kategori 1
Bu grupta birey guumlnluumlk yaşam aktivitelerinde tam bağımsızdır
Bakıcı yardımına ya minimal gereksinim duyar ya da hiccedil gerek duymaz
Bu gruptakilerde sıklıkla temel sağlık sorunu diyabet olmakla birlikte
diyabet bakımını etkileyen diğer komorbiditeleri de olabilir
Kategori 2
Bu gruptaki bireyler fonksiyon kaybı ile birlikte guumlnluumlk yaşam
aktivitelerinde (banyo giyinme ve kişisel bakımda) başkalarına
bağımlıdır İlave medikal ve sosyal bakım gereksinimleri artmıştır
Bakımlarının oumlzel gereksinimleri goumlz oumlnuumlne alınarak planlanması ve
bakımda yer alacak bireylerin eğitilmesi gerekmektedir
Kategori 3
Bu grup ağır kronik medikal durumlar ya da kanser nedeniyle yaşam
beklentisi 1 yıldan az olan bireyleri iccedilerir Bu kişilerin ihtiyacı olan oumlz
bakımın suumlrduumlruumllmesi ağrının azaltılması dehidratasyondan korunma
temel hedeflerdir
Diyabet diğer medikal sorunlar nedeniyle ikinci planda kalmıştır Bununla
birlikte diyabet bakımı semptom kontroluuml rahatlık ve yaşam kalitesi
accedilısından oumlnem taşır
Yaşlılarda Diyabet Youmlnetimi
A- Glisemik Kontrol
bull Genel sağlık durumu iyi ve beklenen yaşam suumlresi uzun olan yaşlılarda
glisemik kontrol hedefleri yetişkin diyabetlilerdeki hedeflere benzerdir Hb
A1C lt7
bull Ancak 10 yıllık yaşam beklentisi duumlşuumlk bilişsel bozulması olan ve eşlik
eden hastalıkları bulunan yaşlı diyabetlilerde sıkı metabolik kontrol
oumlnerilmemektedir
A- Glisemik Kontrol devam
bull Yapılan ccedilalışmalar yaşlı ve diyabet suumlresi 10 yılın uumlzerinde olan gruplarda
sıkı metabolik kontroluumln hipoglisemi serebrovaskuumller olay ve oumlluumlm riskini
artırdığını goumlstermiştir
bull Yaşam Beklentisi ve diyabete eşlik eden hastalık varlığı goumlz oumlnuumlne alınarak
yaşlılar iccedilin oumlzel glisemik hedefler oumlnerilmektedirLoubscher 2012 Kirkman 2012 CDA 2013 a CDA 2013 b
Bunlardan Kanada Diyabet Derneği (CDA)rsquonin oumlnerileri
bull Yaşam beklentisi gt15 yıl ve komorbidite yoksa A1C le7
bull Yaşam beklentisi 5-15 yıl ve orta derecede komorbidite var ise A1C le75 -8
bull Yaşam beklentisi lt5 yıl ve majoumlr komorbidite var ise A1C le8-9 olarak
hedeflenmesi şeklindedirCDA 2013 a
B- Beslenme
bull Diyabetli yaşlılarda hafif enerji kısıtlaması ve fiziksel aktivite artışı diyabet
kontroluumlnde yarar sağlamaktadır Yaşlılarda enerji gereksinmesi aynı ağırlıktaki
genccedil bireylerden daha azdır
bull Oumlzellikle enerji alımı az olan yaşlı diyabetlilere guumlnluumlk multivitamin takviyesi
uygun olabilir
bull Tartışmalı olmakla birlikte bu hastalarda aminoasit takviyesi metabolik kontroluuml
ve insuumllin duyarlılığını artırabileceği bildirilmektedir
Diabetes Prevention Program Research Group 2013
Loubscher 2012
Overland ve Brooks 2005
C- Fiziksel Aktivite
Birccedilok yaşlıda diyabete eşlik eden durumlar fiziksel aktiviteyi engellemekle
birlikte fiziksel aktivite programı başarıyla uygulanabilir
Egzersiz programı oluşturmadan oumlnce yaşlı kendisini bu programdan
alıkoyabilecek olan gizli kardiyovaskuumller hastalıklar ya da kas iskelet
problemleri accedilısından dikkatlice değerlendirilmelidir
Aerobik egzersizler ve direnccedil egzersizleri arteriyel direngenliği ve
baroreflex duyarlılığı artırır
Schaffer ve ark 2013
Fiziksel aktivite -devam-
Aerobik egzersiz programının glukoz ve lipit metabolizması uumlzerine etkileri
ccedilelişkili iken direnccedil egzersizleri glisemik kontrolde orta derecede iyileşme
sağlar Direnccedil egzersizleri aynı zamanda dayanıklılıkta artma vuumlcut
kompozisyonunda ve mobilitede ilerleme sağlar
Egzersiz programı duumlşme riskini azalmasında ve noumlropatili hastalarda
dengenin iyileşmesinde yarar sağlar
Her şeye rağmen yaşlılarda bu yaşam şekli değişikliklerinin goumlzetimli
alanların dışında suumlrduumlruumllmesi zordur
Overland ve Brooks 2005 Villareal ve ark 2011
Villareal ve ark 2011
D- Oral Antihiperglisemiklerle Tedavi
bull Tip 2 diyabetli kişiler yaşlandıkccedila başlıca metabolik defekt glukozla induumlklenen
insuumllin sekresyonunda azalmadır Bu nedenle bu kişilerde başlangıccedilta tedavisi
insuumllin salgılatıcılar tercih edilir
bull Obez yaşlılarda ise ana defekt insuumllin sekresyonunun nispeten korunduğu
insuumlline bağlı glukoz taşınmasına karşı direncin oluştuğu bir metabolik defekttir
bull Obez yaşlılarda başlangıccedil tedavisi olarak insuumlline duyarlılığı artıran ilaccedillar
tercih edilir
American Diabetes Association (ADA) 2014
E- İnsuumllin tedavisi
bull Yaşlıda insuumllin tedavisi bireyselleştirilmeli ve hasta guumlvenliğini dikkate alarak
seccedililmelidir Bilişsel gerilemesi olan yaşlılarda insuumllinin doğru satalerde
uygulanması iccedilin gerekli oumlnlemler alınmalıdır
bull Premix insuumllin analoglarının(premix lispro 25 premix lispro 50 gibi)
kullanılmasının yaşlı diyabetlilerde glisemik kontroluumln sağlanmasında
ilerleme sağladığı ve daha uygun olduğu belirtilmektedir
Tanwani 2011
Tanwani 2011
E- İnsuumllin tedavisi-devam
Ayrıca konvansiyonel şırıngaların kullanımının zorluğundan dolayı
doldurulabilir insuumllin kalemleri doz hatalarını azaltmak ve glisemik
kontroluuml iyileştirmek iccedilin oumlnerilmektedir
Villareal 2011 Schafer 2013Tanwani 2011
Diyabetli Yaşlıda Komplikasyonların Oumlnlenmesi ve Tedavisi
A- Hipertansiyon
bull Diyabetli yaşlılarda hipertansiyonun oumlnlenmesi serebrovaskuumller olay ve
mikrovaskuumller olayları oumlnler
bull Tuz kıstlaması tansiyon kontroluumlnde oumlnemlidir
bull İzole sistolik tansiyonun tedavisi yaşlı bireyde renal fonksiyonların
korunmasında oumlnemlidir Pek ccedilok antihipertansif ajan serebrovaskuumller
olay ve son doumlnem boumlbrek yetmezliğini etkili şekilde azaltmaktadır
bull Birden fazla risk faktoumlruuml olan diyabetli yaşlılarda anjiotensin ndash koverting
enzim (ACE) inhibitoumlrleri kullanımı koruyucudur
A- Hipertansiyon
Bununla birlikte hipertansiyonun sıkı kontroluuml ilaccedil yan etkilerine bağlı sorunlara
yol accedilabileceğinden sistolik kan basıncı sınır değerinin 140 mm Hg olarak
yuumlkseltilmesi oumlnerilmektedir
CDA 2013 a
B-Dislipidemi
bull Kolesterol iccedileriğinin azaltılması yağ tercihi oumlnemlidir
bull Dislipideminin statinlerle (Oumlr Atorvastatin) tedavisinin SVOrsquoların primer
ve sekonder oumlnlenmesinde etkili olduğu pek ccedilok ccedilalışmada elde edilmiştir
bull Fibratların (oumlr Lipanthyl) da bu hastalarda kullanımı nın SVO oumlnlenmesi
accedilısından benzer etkiye sahip olduğu ancak fibratların glomeruumller
filrasyonda azalma ve albuminuumlriye neden olabileceği bildirilmektedirCDA 2013 a
Diyabetli Yaşlılarda Geriatrik Problemler
bull Bilişsel Bozulma
bull Depresyon
bull Ccediloklu ilaccedil kullanımı
bull Duumlşmeler
bull Uumlriner inkontinans
A- Bilişsel Bozulma
Yapılan ccedilalışmalar diyabetli yaşlılarda demans sıklığının diyabet olmayan
akranlarına goumlre daha yuumlksek olduğunu goumlstermektedir
Oumlzellikle erken evrelerde demanslı birccedilok hastaya tanı konulmamaktadır
Bilişsel bozulma yaşlı diyabetlilerde hastalığın kontroluumlnuuml zorlaştırmakta
hipoglisemi tedaviye bağlılıkta azalma glisemik kontrolde
accedilıklanamayan bozulma ile sonuccedillanmaktadır
CDA 2013 a CDA 2013 b
Hill ve ark 2013
B- Depresyon
Diyabetli olmayan akranlarıyla karşılaştırıldığında diyabetli olanlarda
depresyon daha sık goumlruumllmektedir Depresyon bu yuumlksek risk grubunda
sıklıkla tanısız ve tedavisiz kalmaktadır
Depresyon koumltuuml glisemik kontrolle ilişkili ve koroner arter hastalığını artıran
bir faktoumlrduumlr Erken tanılanması ve tedavi edilmesi daha iyi glisemik
kontrol sağlamaya yaşam kalitesini artırmaya ve mortaliteyi azaltmaya
yardımcı olur Chao ve ark 2011
C-Ccediloklu İlaccedil Kullanımı
Ccediloklu ilaccedil kullanımı yaşlılarda ccedilok sıktır Diyabetli yaşlılarda kullanılan ilaccedilların
sayısı da artışa neden olan faktoumlrlerin başında gelmektedir İlaccedil yan etkileri
eşlik eden başka sağlık sorunlarının oluşmasına ve diyabet kontroluumlnuumln
bozulmasına neden olabilir
İlaccedil yan etkilerini kontrol altına almak iccedilin ilaccedil tedavisinin bireyselleştirilmesi
gerekir
İlaccedillar yaşlılarda duumlşmelerin konfuumlzyonun ve diğer kognitif değişikliklerin acil
başvurularının en oumlnemli nedenidir İlaccedil listelerinin her vizite
değerlendirilmesi oumlnemlidir Villareal 2011 Loubscher 2012 IDF 2013
D- Duumlşmeler
Diyabetli yaşlılarda duumlşme sıklığının fazla olması multifaktoumlriyel bir
durumdur
Periferik ve otonom noumlropati renal fonksiyonda azalma kas guumlccedilsuumlzluumlğuuml
ccediloklu ilaccedil kullanımı goumlrmede zayıflama osteoartritler ve hipoglisemi
bu nedenler arasındadır
D- Duumlşmeler
Sıkı glisemik kontroluumln yararlarına rağmen duumlşmelere yol accedilacağı goumlz oumlnuumlnde
bulundurularak dengelenmesi oumlnemlidir
Yapılan bir ccedilalışmada sıkı glisemik kontroluumln (HbA1Cle 6-gt8) insuumllin
kullanan yaşlılarda duumlşme riskini 13 kat artırdığı saptanmıştır
Park ve ark 2006 Tanwani 2011CDA 2013 a Schafer ve ark2013
E- Uumlriner İnkontinans
bull Diyabetli kadınlarda Uumlİ sıklığı artmaktadır
bull Risk faktoumlrleri uumlriner enfeksiyonlar vajinal enfeksiyonlar otonomik
noumlropatidir
bull Otonomik noumlropati fekal inkontinansa da neden olmaktadır
bull Yaşam kalitesini iyileştirilmesi iccedilin tedavisi gereklidir
Kuchel GA DuBeau C E 2009
DOumlY
BilgiPisikososyal bel
İnaccedillarTutumlar
Başetme becerisiDavranış
Kan şekeri izlemiDiyetSigara
Fiziksel aktivite
Kısa suumlreli ccedilıktılarKan basıncıLipit duumlzeyi
Glisemik kontrolAğırlık
Uzun suumlreli ccedilıktılarMorbidityeMortalite
Yaşam kalitesi
Diyabet Oumlz youmlnetim Eğitimi
bull DOumlYE yaşlının yaşam beklentisi fonksiyonel durumu bilişsel durumu
yaşlının tercih edeceği oumlğrenme şekli okuryazarlık durumu eğitim durumu
goumlz oumlnuumlne alınarak planlanmalıdır
bull Bireysel gereksinimlere goumlre oumlzelleştirilen eğitim basit ve adım adım
yapılmalıdır
bull Yaşlı bireye bakım veren aile uumlyeleri ve bakıcılar eğitime dahil edilmelidir
bull Yaşlının oumlz bakım davranışları DOumlYE nin ccedilerccedilevesini belirler DOumlYE
geliştirilirken glisemik hedefler de dikkate alınmalıdır
TEMD 2003 IDF 2013 Overland ve Brooks 2005 Schafer ve ark 2013
Diyabet Oumlz Youmlnetim Eğitimi
Yapılandırılmış hasta eğitimi programı diyabet youmlnetiminin bir parccedilasıdır
Uygun kişi tarafından
Uygun ortamda
Uygun teknikler kullanılarak
Hasta ve bakım vericilerin aktif katılımı ile
yapılmalıdır SUumlREKLİ OLMALIDIR
WHO ve IDF DOumlYErsquonin minimum ve optimal standartlarını belirlemişlerdir
TEMD 2003 IDF 2013 Overland ve Brooks 2005 Schafer ve ark 2013
DOumlYE Ccedilekirdek ekip
bull Hekim
bull Hemşire
bull Diyetisyen
Gerekli durumlarda diğer sağlık profesyonelleri katılabilir
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Oumlzbakım bilgi ve inanccedillarıbull Yaşam tarzı uyumu ve istekleri (beslenme
fiziksel aktivite ve sigara kullanımıa)bull Psikolojik durumbull Kendi kendine izlem ve ekipmanın durumubull Vuumlcut ağırlığıbull Kan glukoz kontroluuml
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Kan yağları kontroluuml
bull Kardiyovaskuumller risk değerlendirmesi
bull Erektil disfonksiyon
bull Noumlropati
bull Ayakların durumu (ısı renk goumlruumlnuumlm)
bull Goumlzler
bull Boumlbrekler
bull İlaccedil tedavisinin goumlzden geccedilirilmesi
Diyabetli Yaşlılarda Ayak Bakımı
bull Diyabetli yaşlılarda ayak problemleri sıktır Goumlrme bozukluğu ve guumlccedilsuumlzluumlk
ayak kontroluuml ve bakımını zorlaştırır
bull Her vizitte ayak kontroluuml yapılması oumlnerilir
bull Doğru ayakkabı seccedilimi ve
bull Ayak bakımının oumlğretilmesi oumlnemlidir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ayak deformiteleri ayakta bası noktalarını değiştirir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Monoflament İle Duyu Kontroluuml
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ankle Brakial İndeks
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Diyabetli Bireyin Ayağında Oluşan Bası Yarası
KAYNAKLAR
bull Abdelhafiz AH Sinclair AJ(2013) Management of Type 2 Diabetes in Older People Diabetes Ther 4 (1)13ndash26 DOI 101007s13300-013-0020-4
bull American Diabetes Association 2014 Standards of Medical Care in Diabetes Diabetes Care 37 (Supple 1) 14-80
bull Boulton A Armstrong DGAlbert Robert G Frykberg RG Hellman R KirkmanSM Lavery LA LeMaster JW Mills JL Mueller MJ Sheehan P Wukich DK (2008) Comprehensive Foot Examiantion and Risk Assessment Diabetes Care 31(8) 1679ndash1685doi 102337dc08-9021
bull Canadian Diabetes Association (2013) Diabetes in the Elderly Canadian Journal of Diabetes 37 (1) 184-190
bull Chau PH Woo J Lee CH Cheung WL Chen J Chan WM Hui L McGhee SM(2011)
bull Diabetes Prevention Program Research Group (2009) 10-year follow-up of diabetes incidence and weight loss in the Diabetes Prevention Program Outcomes Study The Lancet 374(14)1677ndash1686 doi 101016S0140-6736(09)61457-4
bull International Diabetes Federation (2013) Global Guideline For Managing Older People With Type 2 Diabetes Belgium ISBN2-930229-86-1
bull Kırkman MS Briscoe VJ Clark N Haas LB Halter JB Huang ES Korytkowski MT Hunshi MN Odegard PS Pratley RE Swift CS Diabetes in Oder Adults (Concensus Report) Diabetes Care 2012 (1)1-15
bull Kuchel GA DuBeau C E (2009) daggerUrinary Incontinence in the Elderly Geriatric Nephrology Curriculum httpswwwasn-onlineorgeducationdistancelearningcurriculageriatricsChapter30pdf
bull Laubscher T Regier L Bareham J Diabetes in the frail elderly Individualization of glycemic management Canadian Family Physician 2012 58 (5) 243-246
bull Older people with diabetes have higher risk of depression cognitive and functional impairments implications for diabetes services J Nutr Health Aging 15(9)751-5
bull Overland J Brooks B (2005) Diabetes Nurse Practitioner Guidelines Role and Scope of PracticeURL httpwww0healthnswgovauresourcesnursingpractitionerpdfbb_jo_diabetes_guidelinesfinal_april2005pdf
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Registered Nursesrsquo Association Of Ontario (2013) Assessment and Management of Foot Ulcers for People with Diabetes 37 121136 wwwrnaocabestpractices
bull Schafer R Pharm NL Randal D Dorey C Haas L Barrier P (2013) (American Association of Diabetes Position Statement Educators) Special Considerations in the Management and Education of Older Persons with Diabetes URL httpwwwdiabeteseducatororgexportsitesaade_resourcespdfOlder_Adultspdf
bull Tanwani LK 2011 Insulin Therapy in the Elderly Patient With Diabetes The American Journal of Geriatric Pharmacotherapy 9(1) 24ndash36
bull Tuumlrkiye Endokrin ve Metabolizma Derneği (2013) Diabetes Mellitus ve Komplikasyonlarının Tanı Tedavi ve İzlem Kılavuzu Ankara ISBN 978-605-4011-16-2
bull Villareal DT Chode S Parimi N Sanicore DR Hilton T Armamaento Villareal R Napoli N Qualls C Shah K M (2011) Weight Loss Exercise or Both and Physical Function in Obese Older Adults New England Journal of Medicine 364 (3) 1218-1229 DOI 101056NEJMoa1008234
bull Wild S Roglic G Green A Sicree R King H(2004) Global Prevalence of Diabetes Estimates for the year 2000 and projections for 2030 Diabetes Care 27(5 1047-53
Diyabet Belirtileri
İdrar miktarında artma
Susama
Tekrarlayan
enfeksiyonlarmantar
Yorgunluk uyuklama
Kilo kaybı
Bulanık goumlrme
Hiperglisemi
Dehidratasyon
İdrarda keton
Glukozuumlri
Yaşlılarda Diyabetin Oumlnlenmesi
Yetişkinler iccedilin oumlnerilen genel ilkeler yaşlılar iccedilin de geccedilerlidir Bozulmuş
glukoz toleransı (BGT) durumunda yaşam şekli değişiklikleri (kilo verme ve
egzersiz) aşikar diyabetin oumlnlenmesinde etkilidir Yuumlksek riskli yaşlılarda
Akarboz Rosiglitazon ve Pioglitazon kullanılması oumlnerilmektedir
Metformin kullanımının ise etkili olmadığı bildirilmektedir
Diabetes Prevention Program Researcg Group 2009
Diyabet Tanısı
A1C ge65
veya
Accedillık Glukozu ge126 mgdL
veya
OGTT 2 Saat plazma glukozu ge200 mgDl
veya
RAslantısal kan glukozu ge200 mgdL
ADA I Classification and Diagnosis Diabetes Care 201336 (suppl 1)S13
Prediyabet (BAG BGT ve HbA1C yuumlksekliği)
Diyabet riskinde artış (prediyabetler)
AKG 100ndash125 mgdL BAG
Veya
75-g OGTT testinde 2 saat glukozu 140ndash199 mgdL BGT
Veya
A1C 57ndash64
Asemptomatik kişilerde diyabet test oumlnerileri
BKI ge25 kgm2) olan ve ilave bir ya da iki risk faktoumlruuml olanlarda
Risk faktoumlruuml olmayanlarda 45 yaşında test yapmaya başlanmalı
Test sonucu normal ise 3 yıl aralıkla tekrarlanmalı
Prediyabetlerde test kontroluuml yıllık yapılmalı KVH risk durumu tanılanmalı ve
gerekirse tedaviye geccedililmesi oumlnerilmektedir
Yaşlılarda Diyabet Tanısı
Yaşlanma ile birlikte Hb A1C de progressif bir artış goumlruumllduumlğuumlnden accedillık kan
şekerine dayalı tanı ile HbA1C ye dayalı tanı farklılık goumlstermektedir Bu
nedenle tanıda ilave testlere gereksinim duyulabilir
Tuumlrkiye Endokrin ve Metabolizma Derneği 2013 International Diabetes Federation (IDF) 2013)
Diyabet Tedavisinin Ana Hedefleri
bull Semptomları ortadan kaldırmak
bull Kısa suumlreli komplikasyonları oumlnlemek
bull Uzun suumlreli komplikasyonları oumlnlemek
bull Yaşam kalitesini yuumlkseltmek
Yaşlılarda Duumlşkuumlnluumlk (Kırılganlık)
Kırılganlık yaşlanma ile ilgili sık kullanılan ve ccedilok boyutlu bir sendromu
ifade eden bir terimdir Kırılganlık biyolojik bazlı klinik bir sendrom
olarak goumlruumllebilir Pek ccedilok tanımı yapılmıştır
Yaşlılarda Duumlşkuumlnluumlk (Kırılganlık) -devam
Friedrsquoin Kırılganlık Fenotipi en fazla kabul goumlren tanımlamadır Bu tanımlamaya
goumlre aşağıdaki uumlccedil kriteri taşıdığında hastanın kırılgan olduğu kabul edilir
1 İstemeden kilo verme ( gt45 kilo son bir yılda )
2 Tuumlkenme ve bitkinlik ifade etme
3 Yuumlruumlme hızında azalma ve duumlşuumlk fiziksel aktivite
Laubscher ve ark 2012 Canadian Diabetes Association (CDA) 2013 a)
İlerleyici kırılganlık mortalitenin artması ve fonksiyonun azalması ile ilgilidir
ve diyabetli yaşlılar kırlganlığa daha fazla eğilimlidirler
Diyabetli yaşlıda kırılganlık komplikasyon ve oumlluumlmluumlluumlk goumlstergesi olarak
kronolojik yaştan daha değerli kabul edilmektedir
IDF 2913 CDA 2013 Park ve ark 2006 Kirkman ve ark 2012
bull Rockwood ve arkadaşları tarafından geliştirilmiş dokuz puanlı Klinik
Kırılganlık Skalası kişileri ccediloklu komorbiditeli kişiler yuumlksek duumlzeyde
bağımlı olanlar ve yaşam beklentisi sınırlı olanlar şeklinde tanımlar
bull Bu gruplarda sıkı glisemik kontroluumln yararının sınırlı olacağına işaret
edilmektedir
IDF 2913 CDA 2013 Park ve ark 2006 Kirkman ve ark 2012
CDA 2013 a
Kronik beslenme yetersizliği
goumlstergesi olarak kilo kaybı
Duumlşuumlk fiziksel aktivite
Egzersiz toleransı Tuumlkenme
Yuumlruumlme hızındaazalma
Dayanıklılıkve guumlccedil
Kırılganlık doumlnguumlsuuml
klinik fenotip
Toplam enerji harcaması Sarkopeni
Metabolik hızda azalma
Oldukccedila zinde
İyi durumda
İyi kontrolluuml
Hassas
Hafif kırılgan
Ciddi derecede kırılgan
Ccedilok ciddi derecede kırılgan
Terminal doumlnem hasta
Orta derecedekırılgan
Yaşlılarda Kırılganlık ve Diyabet
Klinik accedilıdan kırılganlık duumlzeyi glisemik kontrol hedefini belirlemede
dayanak noktasıdır
IDF Kırılganlık Kriterlerini Kullanarak Yaşlılarda Sağlık Durumunu Uumlccedil
Kategoride Değerlendirmektedir
IDF Sınıflaması
1Kategori Fonksiyonel olarak bağımsız grup
2 Kategori Fonksiyonel olarak bağımlı grup
a) Kırılgan
b) Demanslı
3 Kategori Yaşam sonu bakım grubu
Kategori 1
Bu grupta birey guumlnluumlk yaşam aktivitelerinde tam bağımsızdır
Bakıcı yardımına ya minimal gereksinim duyar ya da hiccedil gerek duymaz
Bu gruptakilerde sıklıkla temel sağlık sorunu diyabet olmakla birlikte
diyabet bakımını etkileyen diğer komorbiditeleri de olabilir
Kategori 2
Bu gruptaki bireyler fonksiyon kaybı ile birlikte guumlnluumlk yaşam
aktivitelerinde (banyo giyinme ve kişisel bakımda) başkalarına
bağımlıdır İlave medikal ve sosyal bakım gereksinimleri artmıştır
Bakımlarının oumlzel gereksinimleri goumlz oumlnuumlne alınarak planlanması ve
bakımda yer alacak bireylerin eğitilmesi gerekmektedir
Kategori 3
Bu grup ağır kronik medikal durumlar ya da kanser nedeniyle yaşam
beklentisi 1 yıldan az olan bireyleri iccedilerir Bu kişilerin ihtiyacı olan oumlz
bakımın suumlrduumlruumllmesi ağrının azaltılması dehidratasyondan korunma
temel hedeflerdir
Diyabet diğer medikal sorunlar nedeniyle ikinci planda kalmıştır Bununla
birlikte diyabet bakımı semptom kontroluuml rahatlık ve yaşam kalitesi
accedilısından oumlnem taşır
Yaşlılarda Diyabet Youmlnetimi
A- Glisemik Kontrol
bull Genel sağlık durumu iyi ve beklenen yaşam suumlresi uzun olan yaşlılarda
glisemik kontrol hedefleri yetişkin diyabetlilerdeki hedeflere benzerdir Hb
A1C lt7
bull Ancak 10 yıllık yaşam beklentisi duumlşuumlk bilişsel bozulması olan ve eşlik
eden hastalıkları bulunan yaşlı diyabetlilerde sıkı metabolik kontrol
oumlnerilmemektedir
A- Glisemik Kontrol devam
bull Yapılan ccedilalışmalar yaşlı ve diyabet suumlresi 10 yılın uumlzerinde olan gruplarda
sıkı metabolik kontroluumln hipoglisemi serebrovaskuumller olay ve oumlluumlm riskini
artırdığını goumlstermiştir
bull Yaşam Beklentisi ve diyabete eşlik eden hastalık varlığı goumlz oumlnuumlne alınarak
yaşlılar iccedilin oumlzel glisemik hedefler oumlnerilmektedirLoubscher 2012 Kirkman 2012 CDA 2013 a CDA 2013 b
Bunlardan Kanada Diyabet Derneği (CDA)rsquonin oumlnerileri
bull Yaşam beklentisi gt15 yıl ve komorbidite yoksa A1C le7
bull Yaşam beklentisi 5-15 yıl ve orta derecede komorbidite var ise A1C le75 -8
bull Yaşam beklentisi lt5 yıl ve majoumlr komorbidite var ise A1C le8-9 olarak
hedeflenmesi şeklindedirCDA 2013 a
B- Beslenme
bull Diyabetli yaşlılarda hafif enerji kısıtlaması ve fiziksel aktivite artışı diyabet
kontroluumlnde yarar sağlamaktadır Yaşlılarda enerji gereksinmesi aynı ağırlıktaki
genccedil bireylerden daha azdır
bull Oumlzellikle enerji alımı az olan yaşlı diyabetlilere guumlnluumlk multivitamin takviyesi
uygun olabilir
bull Tartışmalı olmakla birlikte bu hastalarda aminoasit takviyesi metabolik kontroluuml
ve insuumllin duyarlılığını artırabileceği bildirilmektedir
Diabetes Prevention Program Research Group 2013
Loubscher 2012
Overland ve Brooks 2005
C- Fiziksel Aktivite
Birccedilok yaşlıda diyabete eşlik eden durumlar fiziksel aktiviteyi engellemekle
birlikte fiziksel aktivite programı başarıyla uygulanabilir
Egzersiz programı oluşturmadan oumlnce yaşlı kendisini bu programdan
alıkoyabilecek olan gizli kardiyovaskuumller hastalıklar ya da kas iskelet
problemleri accedilısından dikkatlice değerlendirilmelidir
Aerobik egzersizler ve direnccedil egzersizleri arteriyel direngenliği ve
baroreflex duyarlılığı artırır
Schaffer ve ark 2013
Fiziksel aktivite -devam-
Aerobik egzersiz programının glukoz ve lipit metabolizması uumlzerine etkileri
ccedilelişkili iken direnccedil egzersizleri glisemik kontrolde orta derecede iyileşme
sağlar Direnccedil egzersizleri aynı zamanda dayanıklılıkta artma vuumlcut
kompozisyonunda ve mobilitede ilerleme sağlar
Egzersiz programı duumlşme riskini azalmasında ve noumlropatili hastalarda
dengenin iyileşmesinde yarar sağlar
Her şeye rağmen yaşlılarda bu yaşam şekli değişikliklerinin goumlzetimli
alanların dışında suumlrduumlruumllmesi zordur
Overland ve Brooks 2005 Villareal ve ark 2011
Villareal ve ark 2011
D- Oral Antihiperglisemiklerle Tedavi
bull Tip 2 diyabetli kişiler yaşlandıkccedila başlıca metabolik defekt glukozla induumlklenen
insuumllin sekresyonunda azalmadır Bu nedenle bu kişilerde başlangıccedilta tedavisi
insuumllin salgılatıcılar tercih edilir
bull Obez yaşlılarda ise ana defekt insuumllin sekresyonunun nispeten korunduğu
insuumlline bağlı glukoz taşınmasına karşı direncin oluştuğu bir metabolik defekttir
bull Obez yaşlılarda başlangıccedil tedavisi olarak insuumlline duyarlılığı artıran ilaccedillar
tercih edilir
American Diabetes Association (ADA) 2014
E- İnsuumllin tedavisi
bull Yaşlıda insuumllin tedavisi bireyselleştirilmeli ve hasta guumlvenliğini dikkate alarak
seccedililmelidir Bilişsel gerilemesi olan yaşlılarda insuumllinin doğru satalerde
uygulanması iccedilin gerekli oumlnlemler alınmalıdır
bull Premix insuumllin analoglarının(premix lispro 25 premix lispro 50 gibi)
kullanılmasının yaşlı diyabetlilerde glisemik kontroluumln sağlanmasında
ilerleme sağladığı ve daha uygun olduğu belirtilmektedir
Tanwani 2011
Tanwani 2011
E- İnsuumllin tedavisi-devam
Ayrıca konvansiyonel şırıngaların kullanımının zorluğundan dolayı
doldurulabilir insuumllin kalemleri doz hatalarını azaltmak ve glisemik
kontroluuml iyileştirmek iccedilin oumlnerilmektedir
Villareal 2011 Schafer 2013Tanwani 2011
Diyabetli Yaşlıda Komplikasyonların Oumlnlenmesi ve Tedavisi
A- Hipertansiyon
bull Diyabetli yaşlılarda hipertansiyonun oumlnlenmesi serebrovaskuumller olay ve
mikrovaskuumller olayları oumlnler
bull Tuz kıstlaması tansiyon kontroluumlnde oumlnemlidir
bull İzole sistolik tansiyonun tedavisi yaşlı bireyde renal fonksiyonların
korunmasında oumlnemlidir Pek ccedilok antihipertansif ajan serebrovaskuumller
olay ve son doumlnem boumlbrek yetmezliğini etkili şekilde azaltmaktadır
bull Birden fazla risk faktoumlruuml olan diyabetli yaşlılarda anjiotensin ndash koverting
enzim (ACE) inhibitoumlrleri kullanımı koruyucudur
A- Hipertansiyon
Bununla birlikte hipertansiyonun sıkı kontroluuml ilaccedil yan etkilerine bağlı sorunlara
yol accedilabileceğinden sistolik kan basıncı sınır değerinin 140 mm Hg olarak
yuumlkseltilmesi oumlnerilmektedir
CDA 2013 a
B-Dislipidemi
bull Kolesterol iccedileriğinin azaltılması yağ tercihi oumlnemlidir
bull Dislipideminin statinlerle (Oumlr Atorvastatin) tedavisinin SVOrsquoların primer
ve sekonder oumlnlenmesinde etkili olduğu pek ccedilok ccedilalışmada elde edilmiştir
bull Fibratların (oumlr Lipanthyl) da bu hastalarda kullanımı nın SVO oumlnlenmesi
accedilısından benzer etkiye sahip olduğu ancak fibratların glomeruumller
filrasyonda azalma ve albuminuumlriye neden olabileceği bildirilmektedirCDA 2013 a
Diyabetli Yaşlılarda Geriatrik Problemler
bull Bilişsel Bozulma
bull Depresyon
bull Ccediloklu ilaccedil kullanımı
bull Duumlşmeler
bull Uumlriner inkontinans
A- Bilişsel Bozulma
Yapılan ccedilalışmalar diyabetli yaşlılarda demans sıklığının diyabet olmayan
akranlarına goumlre daha yuumlksek olduğunu goumlstermektedir
Oumlzellikle erken evrelerde demanslı birccedilok hastaya tanı konulmamaktadır
Bilişsel bozulma yaşlı diyabetlilerde hastalığın kontroluumlnuuml zorlaştırmakta
hipoglisemi tedaviye bağlılıkta azalma glisemik kontrolde
accedilıklanamayan bozulma ile sonuccedillanmaktadır
CDA 2013 a CDA 2013 b
Hill ve ark 2013
B- Depresyon
Diyabetli olmayan akranlarıyla karşılaştırıldığında diyabetli olanlarda
depresyon daha sık goumlruumllmektedir Depresyon bu yuumlksek risk grubunda
sıklıkla tanısız ve tedavisiz kalmaktadır
Depresyon koumltuuml glisemik kontrolle ilişkili ve koroner arter hastalığını artıran
bir faktoumlrduumlr Erken tanılanması ve tedavi edilmesi daha iyi glisemik
kontrol sağlamaya yaşam kalitesini artırmaya ve mortaliteyi azaltmaya
yardımcı olur Chao ve ark 2011
C-Ccediloklu İlaccedil Kullanımı
Ccediloklu ilaccedil kullanımı yaşlılarda ccedilok sıktır Diyabetli yaşlılarda kullanılan ilaccedilların
sayısı da artışa neden olan faktoumlrlerin başında gelmektedir İlaccedil yan etkileri
eşlik eden başka sağlık sorunlarının oluşmasına ve diyabet kontroluumlnuumln
bozulmasına neden olabilir
İlaccedil yan etkilerini kontrol altına almak iccedilin ilaccedil tedavisinin bireyselleştirilmesi
gerekir
İlaccedillar yaşlılarda duumlşmelerin konfuumlzyonun ve diğer kognitif değişikliklerin acil
başvurularının en oumlnemli nedenidir İlaccedil listelerinin her vizite
değerlendirilmesi oumlnemlidir Villareal 2011 Loubscher 2012 IDF 2013
D- Duumlşmeler
Diyabetli yaşlılarda duumlşme sıklığının fazla olması multifaktoumlriyel bir
durumdur
Periferik ve otonom noumlropati renal fonksiyonda azalma kas guumlccedilsuumlzluumlğuuml
ccediloklu ilaccedil kullanımı goumlrmede zayıflama osteoartritler ve hipoglisemi
bu nedenler arasındadır
D- Duumlşmeler
Sıkı glisemik kontroluumln yararlarına rağmen duumlşmelere yol accedilacağı goumlz oumlnuumlnde
bulundurularak dengelenmesi oumlnemlidir
Yapılan bir ccedilalışmada sıkı glisemik kontroluumln (HbA1Cle 6-gt8) insuumllin
kullanan yaşlılarda duumlşme riskini 13 kat artırdığı saptanmıştır
Park ve ark 2006 Tanwani 2011CDA 2013 a Schafer ve ark2013
E- Uumlriner İnkontinans
bull Diyabetli kadınlarda Uumlİ sıklığı artmaktadır
bull Risk faktoumlrleri uumlriner enfeksiyonlar vajinal enfeksiyonlar otonomik
noumlropatidir
bull Otonomik noumlropati fekal inkontinansa da neden olmaktadır
bull Yaşam kalitesini iyileştirilmesi iccedilin tedavisi gereklidir
Kuchel GA DuBeau C E 2009
DOumlY
BilgiPisikososyal bel
İnaccedillarTutumlar
Başetme becerisiDavranış
Kan şekeri izlemiDiyetSigara
Fiziksel aktivite
Kısa suumlreli ccedilıktılarKan basıncıLipit duumlzeyi
Glisemik kontrolAğırlık
Uzun suumlreli ccedilıktılarMorbidityeMortalite
Yaşam kalitesi
Diyabet Oumlz youmlnetim Eğitimi
bull DOumlYE yaşlının yaşam beklentisi fonksiyonel durumu bilişsel durumu
yaşlının tercih edeceği oumlğrenme şekli okuryazarlık durumu eğitim durumu
goumlz oumlnuumlne alınarak planlanmalıdır
bull Bireysel gereksinimlere goumlre oumlzelleştirilen eğitim basit ve adım adım
yapılmalıdır
bull Yaşlı bireye bakım veren aile uumlyeleri ve bakıcılar eğitime dahil edilmelidir
bull Yaşlının oumlz bakım davranışları DOumlYE nin ccedilerccedilevesini belirler DOumlYE
geliştirilirken glisemik hedefler de dikkate alınmalıdır
TEMD 2003 IDF 2013 Overland ve Brooks 2005 Schafer ve ark 2013
Diyabet Oumlz Youmlnetim Eğitimi
Yapılandırılmış hasta eğitimi programı diyabet youmlnetiminin bir parccedilasıdır
Uygun kişi tarafından
Uygun ortamda
Uygun teknikler kullanılarak
Hasta ve bakım vericilerin aktif katılımı ile
yapılmalıdır SUumlREKLİ OLMALIDIR
WHO ve IDF DOumlYErsquonin minimum ve optimal standartlarını belirlemişlerdir
TEMD 2003 IDF 2013 Overland ve Brooks 2005 Schafer ve ark 2013
DOumlYE Ccedilekirdek ekip
bull Hekim
bull Hemşire
bull Diyetisyen
Gerekli durumlarda diğer sağlık profesyonelleri katılabilir
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Oumlzbakım bilgi ve inanccedillarıbull Yaşam tarzı uyumu ve istekleri (beslenme
fiziksel aktivite ve sigara kullanımıa)bull Psikolojik durumbull Kendi kendine izlem ve ekipmanın durumubull Vuumlcut ağırlığıbull Kan glukoz kontroluuml
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Kan yağları kontroluuml
bull Kardiyovaskuumller risk değerlendirmesi
bull Erektil disfonksiyon
bull Noumlropati
bull Ayakların durumu (ısı renk goumlruumlnuumlm)
bull Goumlzler
bull Boumlbrekler
bull İlaccedil tedavisinin goumlzden geccedilirilmesi
Diyabetli Yaşlılarda Ayak Bakımı
bull Diyabetli yaşlılarda ayak problemleri sıktır Goumlrme bozukluğu ve guumlccedilsuumlzluumlk
ayak kontroluuml ve bakımını zorlaştırır
bull Her vizitte ayak kontroluuml yapılması oumlnerilir
bull Doğru ayakkabı seccedilimi ve
bull Ayak bakımının oumlğretilmesi oumlnemlidir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ayak deformiteleri ayakta bası noktalarını değiştirir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Monoflament İle Duyu Kontroluuml
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ankle Brakial İndeks
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Diyabetli Bireyin Ayağında Oluşan Bası Yarası
KAYNAKLAR
bull Abdelhafiz AH Sinclair AJ(2013) Management of Type 2 Diabetes in Older People Diabetes Ther 4 (1)13ndash26 DOI 101007s13300-013-0020-4
bull American Diabetes Association 2014 Standards of Medical Care in Diabetes Diabetes Care 37 (Supple 1) 14-80
bull Boulton A Armstrong DGAlbert Robert G Frykberg RG Hellman R KirkmanSM Lavery LA LeMaster JW Mills JL Mueller MJ Sheehan P Wukich DK (2008) Comprehensive Foot Examiantion and Risk Assessment Diabetes Care 31(8) 1679ndash1685doi 102337dc08-9021
bull Canadian Diabetes Association (2013) Diabetes in the Elderly Canadian Journal of Diabetes 37 (1) 184-190
bull Chau PH Woo J Lee CH Cheung WL Chen J Chan WM Hui L McGhee SM(2011)
bull Diabetes Prevention Program Research Group (2009) 10-year follow-up of diabetes incidence and weight loss in the Diabetes Prevention Program Outcomes Study The Lancet 374(14)1677ndash1686 doi 101016S0140-6736(09)61457-4
bull International Diabetes Federation (2013) Global Guideline For Managing Older People With Type 2 Diabetes Belgium ISBN2-930229-86-1
bull Kırkman MS Briscoe VJ Clark N Haas LB Halter JB Huang ES Korytkowski MT Hunshi MN Odegard PS Pratley RE Swift CS Diabetes in Oder Adults (Concensus Report) Diabetes Care 2012 (1)1-15
bull Kuchel GA DuBeau C E (2009) daggerUrinary Incontinence in the Elderly Geriatric Nephrology Curriculum httpswwwasn-onlineorgeducationdistancelearningcurriculageriatricsChapter30pdf
bull Laubscher T Regier L Bareham J Diabetes in the frail elderly Individualization of glycemic management Canadian Family Physician 2012 58 (5) 243-246
bull Older people with diabetes have higher risk of depression cognitive and functional impairments implications for diabetes services J Nutr Health Aging 15(9)751-5
bull Overland J Brooks B (2005) Diabetes Nurse Practitioner Guidelines Role and Scope of PracticeURL httpwww0healthnswgovauresourcesnursingpractitionerpdfbb_jo_diabetes_guidelinesfinal_april2005pdf
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Registered Nursesrsquo Association Of Ontario (2013) Assessment and Management of Foot Ulcers for People with Diabetes 37 121136 wwwrnaocabestpractices
bull Schafer R Pharm NL Randal D Dorey C Haas L Barrier P (2013) (American Association of Diabetes Position Statement Educators) Special Considerations in the Management and Education of Older Persons with Diabetes URL httpwwwdiabeteseducatororgexportsitesaade_resourcespdfOlder_Adultspdf
bull Tanwani LK 2011 Insulin Therapy in the Elderly Patient With Diabetes The American Journal of Geriatric Pharmacotherapy 9(1) 24ndash36
bull Tuumlrkiye Endokrin ve Metabolizma Derneği (2013) Diabetes Mellitus ve Komplikasyonlarının Tanı Tedavi ve İzlem Kılavuzu Ankara ISBN 978-605-4011-16-2
bull Villareal DT Chode S Parimi N Sanicore DR Hilton T Armamaento Villareal R Napoli N Qualls C Shah K M (2011) Weight Loss Exercise or Both and Physical Function in Obese Older Adults New England Journal of Medicine 364 (3) 1218-1229 DOI 101056NEJMoa1008234
bull Wild S Roglic G Green A Sicree R King H(2004) Global Prevalence of Diabetes Estimates for the year 2000 and projections for 2030 Diabetes Care 27(5 1047-53
Yaşlılarda Diyabetin Oumlnlenmesi
Yetişkinler iccedilin oumlnerilen genel ilkeler yaşlılar iccedilin de geccedilerlidir Bozulmuş
glukoz toleransı (BGT) durumunda yaşam şekli değişiklikleri (kilo verme ve
egzersiz) aşikar diyabetin oumlnlenmesinde etkilidir Yuumlksek riskli yaşlılarda
Akarboz Rosiglitazon ve Pioglitazon kullanılması oumlnerilmektedir
Metformin kullanımının ise etkili olmadığı bildirilmektedir
Diabetes Prevention Program Researcg Group 2009
Diyabet Tanısı
A1C ge65
veya
Accedillık Glukozu ge126 mgdL
veya
OGTT 2 Saat plazma glukozu ge200 mgDl
veya
RAslantısal kan glukozu ge200 mgdL
ADA I Classification and Diagnosis Diabetes Care 201336 (suppl 1)S13
Prediyabet (BAG BGT ve HbA1C yuumlksekliği)
Diyabet riskinde artış (prediyabetler)
AKG 100ndash125 mgdL BAG
Veya
75-g OGTT testinde 2 saat glukozu 140ndash199 mgdL BGT
Veya
A1C 57ndash64
Asemptomatik kişilerde diyabet test oumlnerileri
BKI ge25 kgm2) olan ve ilave bir ya da iki risk faktoumlruuml olanlarda
Risk faktoumlruuml olmayanlarda 45 yaşında test yapmaya başlanmalı
Test sonucu normal ise 3 yıl aralıkla tekrarlanmalı
Prediyabetlerde test kontroluuml yıllık yapılmalı KVH risk durumu tanılanmalı ve
gerekirse tedaviye geccedililmesi oumlnerilmektedir
Yaşlılarda Diyabet Tanısı
Yaşlanma ile birlikte Hb A1C de progressif bir artış goumlruumllduumlğuumlnden accedillık kan
şekerine dayalı tanı ile HbA1C ye dayalı tanı farklılık goumlstermektedir Bu
nedenle tanıda ilave testlere gereksinim duyulabilir
Tuumlrkiye Endokrin ve Metabolizma Derneği 2013 International Diabetes Federation (IDF) 2013)
Diyabet Tedavisinin Ana Hedefleri
bull Semptomları ortadan kaldırmak
bull Kısa suumlreli komplikasyonları oumlnlemek
bull Uzun suumlreli komplikasyonları oumlnlemek
bull Yaşam kalitesini yuumlkseltmek
Yaşlılarda Duumlşkuumlnluumlk (Kırılganlık)
Kırılganlık yaşlanma ile ilgili sık kullanılan ve ccedilok boyutlu bir sendromu
ifade eden bir terimdir Kırılganlık biyolojik bazlı klinik bir sendrom
olarak goumlruumllebilir Pek ccedilok tanımı yapılmıştır
Yaşlılarda Duumlşkuumlnluumlk (Kırılganlık) -devam
Friedrsquoin Kırılganlık Fenotipi en fazla kabul goumlren tanımlamadır Bu tanımlamaya
goumlre aşağıdaki uumlccedil kriteri taşıdığında hastanın kırılgan olduğu kabul edilir
1 İstemeden kilo verme ( gt45 kilo son bir yılda )
2 Tuumlkenme ve bitkinlik ifade etme
3 Yuumlruumlme hızında azalma ve duumlşuumlk fiziksel aktivite
Laubscher ve ark 2012 Canadian Diabetes Association (CDA) 2013 a)
İlerleyici kırılganlık mortalitenin artması ve fonksiyonun azalması ile ilgilidir
ve diyabetli yaşlılar kırlganlığa daha fazla eğilimlidirler
Diyabetli yaşlıda kırılganlık komplikasyon ve oumlluumlmluumlluumlk goumlstergesi olarak
kronolojik yaştan daha değerli kabul edilmektedir
IDF 2913 CDA 2013 Park ve ark 2006 Kirkman ve ark 2012
bull Rockwood ve arkadaşları tarafından geliştirilmiş dokuz puanlı Klinik
Kırılganlık Skalası kişileri ccediloklu komorbiditeli kişiler yuumlksek duumlzeyde
bağımlı olanlar ve yaşam beklentisi sınırlı olanlar şeklinde tanımlar
bull Bu gruplarda sıkı glisemik kontroluumln yararının sınırlı olacağına işaret
edilmektedir
IDF 2913 CDA 2013 Park ve ark 2006 Kirkman ve ark 2012
CDA 2013 a
Kronik beslenme yetersizliği
goumlstergesi olarak kilo kaybı
Duumlşuumlk fiziksel aktivite
Egzersiz toleransı Tuumlkenme
Yuumlruumlme hızındaazalma
Dayanıklılıkve guumlccedil
Kırılganlık doumlnguumlsuuml
klinik fenotip
Toplam enerji harcaması Sarkopeni
Metabolik hızda azalma
Oldukccedila zinde
İyi durumda
İyi kontrolluuml
Hassas
Hafif kırılgan
Ciddi derecede kırılgan
Ccedilok ciddi derecede kırılgan
Terminal doumlnem hasta
Orta derecedekırılgan
Yaşlılarda Kırılganlık ve Diyabet
Klinik accedilıdan kırılganlık duumlzeyi glisemik kontrol hedefini belirlemede
dayanak noktasıdır
IDF Kırılganlık Kriterlerini Kullanarak Yaşlılarda Sağlık Durumunu Uumlccedil
Kategoride Değerlendirmektedir
IDF Sınıflaması
1Kategori Fonksiyonel olarak bağımsız grup
2 Kategori Fonksiyonel olarak bağımlı grup
a) Kırılgan
b) Demanslı
3 Kategori Yaşam sonu bakım grubu
Kategori 1
Bu grupta birey guumlnluumlk yaşam aktivitelerinde tam bağımsızdır
Bakıcı yardımına ya minimal gereksinim duyar ya da hiccedil gerek duymaz
Bu gruptakilerde sıklıkla temel sağlık sorunu diyabet olmakla birlikte
diyabet bakımını etkileyen diğer komorbiditeleri de olabilir
Kategori 2
Bu gruptaki bireyler fonksiyon kaybı ile birlikte guumlnluumlk yaşam
aktivitelerinde (banyo giyinme ve kişisel bakımda) başkalarına
bağımlıdır İlave medikal ve sosyal bakım gereksinimleri artmıştır
Bakımlarının oumlzel gereksinimleri goumlz oumlnuumlne alınarak planlanması ve
bakımda yer alacak bireylerin eğitilmesi gerekmektedir
Kategori 3
Bu grup ağır kronik medikal durumlar ya da kanser nedeniyle yaşam
beklentisi 1 yıldan az olan bireyleri iccedilerir Bu kişilerin ihtiyacı olan oumlz
bakımın suumlrduumlruumllmesi ağrının azaltılması dehidratasyondan korunma
temel hedeflerdir
Diyabet diğer medikal sorunlar nedeniyle ikinci planda kalmıştır Bununla
birlikte diyabet bakımı semptom kontroluuml rahatlık ve yaşam kalitesi
accedilısından oumlnem taşır
Yaşlılarda Diyabet Youmlnetimi
A- Glisemik Kontrol
bull Genel sağlık durumu iyi ve beklenen yaşam suumlresi uzun olan yaşlılarda
glisemik kontrol hedefleri yetişkin diyabetlilerdeki hedeflere benzerdir Hb
A1C lt7
bull Ancak 10 yıllık yaşam beklentisi duumlşuumlk bilişsel bozulması olan ve eşlik
eden hastalıkları bulunan yaşlı diyabetlilerde sıkı metabolik kontrol
oumlnerilmemektedir
A- Glisemik Kontrol devam
bull Yapılan ccedilalışmalar yaşlı ve diyabet suumlresi 10 yılın uumlzerinde olan gruplarda
sıkı metabolik kontroluumln hipoglisemi serebrovaskuumller olay ve oumlluumlm riskini
artırdığını goumlstermiştir
bull Yaşam Beklentisi ve diyabete eşlik eden hastalık varlığı goumlz oumlnuumlne alınarak
yaşlılar iccedilin oumlzel glisemik hedefler oumlnerilmektedirLoubscher 2012 Kirkman 2012 CDA 2013 a CDA 2013 b
Bunlardan Kanada Diyabet Derneği (CDA)rsquonin oumlnerileri
bull Yaşam beklentisi gt15 yıl ve komorbidite yoksa A1C le7
bull Yaşam beklentisi 5-15 yıl ve orta derecede komorbidite var ise A1C le75 -8
bull Yaşam beklentisi lt5 yıl ve majoumlr komorbidite var ise A1C le8-9 olarak
hedeflenmesi şeklindedirCDA 2013 a
B- Beslenme
bull Diyabetli yaşlılarda hafif enerji kısıtlaması ve fiziksel aktivite artışı diyabet
kontroluumlnde yarar sağlamaktadır Yaşlılarda enerji gereksinmesi aynı ağırlıktaki
genccedil bireylerden daha azdır
bull Oumlzellikle enerji alımı az olan yaşlı diyabetlilere guumlnluumlk multivitamin takviyesi
uygun olabilir
bull Tartışmalı olmakla birlikte bu hastalarda aminoasit takviyesi metabolik kontroluuml
ve insuumllin duyarlılığını artırabileceği bildirilmektedir
Diabetes Prevention Program Research Group 2013
Loubscher 2012
Overland ve Brooks 2005
C- Fiziksel Aktivite
Birccedilok yaşlıda diyabete eşlik eden durumlar fiziksel aktiviteyi engellemekle
birlikte fiziksel aktivite programı başarıyla uygulanabilir
Egzersiz programı oluşturmadan oumlnce yaşlı kendisini bu programdan
alıkoyabilecek olan gizli kardiyovaskuumller hastalıklar ya da kas iskelet
problemleri accedilısından dikkatlice değerlendirilmelidir
Aerobik egzersizler ve direnccedil egzersizleri arteriyel direngenliği ve
baroreflex duyarlılığı artırır
Schaffer ve ark 2013
Fiziksel aktivite -devam-
Aerobik egzersiz programının glukoz ve lipit metabolizması uumlzerine etkileri
ccedilelişkili iken direnccedil egzersizleri glisemik kontrolde orta derecede iyileşme
sağlar Direnccedil egzersizleri aynı zamanda dayanıklılıkta artma vuumlcut
kompozisyonunda ve mobilitede ilerleme sağlar
Egzersiz programı duumlşme riskini azalmasında ve noumlropatili hastalarda
dengenin iyileşmesinde yarar sağlar
Her şeye rağmen yaşlılarda bu yaşam şekli değişikliklerinin goumlzetimli
alanların dışında suumlrduumlruumllmesi zordur
Overland ve Brooks 2005 Villareal ve ark 2011
Villareal ve ark 2011
D- Oral Antihiperglisemiklerle Tedavi
bull Tip 2 diyabetli kişiler yaşlandıkccedila başlıca metabolik defekt glukozla induumlklenen
insuumllin sekresyonunda azalmadır Bu nedenle bu kişilerde başlangıccedilta tedavisi
insuumllin salgılatıcılar tercih edilir
bull Obez yaşlılarda ise ana defekt insuumllin sekresyonunun nispeten korunduğu
insuumlline bağlı glukoz taşınmasına karşı direncin oluştuğu bir metabolik defekttir
bull Obez yaşlılarda başlangıccedil tedavisi olarak insuumlline duyarlılığı artıran ilaccedillar
tercih edilir
American Diabetes Association (ADA) 2014
E- İnsuumllin tedavisi
bull Yaşlıda insuumllin tedavisi bireyselleştirilmeli ve hasta guumlvenliğini dikkate alarak
seccedililmelidir Bilişsel gerilemesi olan yaşlılarda insuumllinin doğru satalerde
uygulanması iccedilin gerekli oumlnlemler alınmalıdır
bull Premix insuumllin analoglarının(premix lispro 25 premix lispro 50 gibi)
kullanılmasının yaşlı diyabetlilerde glisemik kontroluumln sağlanmasında
ilerleme sağladığı ve daha uygun olduğu belirtilmektedir
Tanwani 2011
Tanwani 2011
E- İnsuumllin tedavisi-devam
Ayrıca konvansiyonel şırıngaların kullanımının zorluğundan dolayı
doldurulabilir insuumllin kalemleri doz hatalarını azaltmak ve glisemik
kontroluuml iyileştirmek iccedilin oumlnerilmektedir
Villareal 2011 Schafer 2013Tanwani 2011
Diyabetli Yaşlıda Komplikasyonların Oumlnlenmesi ve Tedavisi
A- Hipertansiyon
bull Diyabetli yaşlılarda hipertansiyonun oumlnlenmesi serebrovaskuumller olay ve
mikrovaskuumller olayları oumlnler
bull Tuz kıstlaması tansiyon kontroluumlnde oumlnemlidir
bull İzole sistolik tansiyonun tedavisi yaşlı bireyde renal fonksiyonların
korunmasında oumlnemlidir Pek ccedilok antihipertansif ajan serebrovaskuumller
olay ve son doumlnem boumlbrek yetmezliğini etkili şekilde azaltmaktadır
bull Birden fazla risk faktoumlruuml olan diyabetli yaşlılarda anjiotensin ndash koverting
enzim (ACE) inhibitoumlrleri kullanımı koruyucudur
A- Hipertansiyon
Bununla birlikte hipertansiyonun sıkı kontroluuml ilaccedil yan etkilerine bağlı sorunlara
yol accedilabileceğinden sistolik kan basıncı sınır değerinin 140 mm Hg olarak
yuumlkseltilmesi oumlnerilmektedir
CDA 2013 a
B-Dislipidemi
bull Kolesterol iccedileriğinin azaltılması yağ tercihi oumlnemlidir
bull Dislipideminin statinlerle (Oumlr Atorvastatin) tedavisinin SVOrsquoların primer
ve sekonder oumlnlenmesinde etkili olduğu pek ccedilok ccedilalışmada elde edilmiştir
bull Fibratların (oumlr Lipanthyl) da bu hastalarda kullanımı nın SVO oumlnlenmesi
accedilısından benzer etkiye sahip olduğu ancak fibratların glomeruumller
filrasyonda azalma ve albuminuumlriye neden olabileceği bildirilmektedirCDA 2013 a
Diyabetli Yaşlılarda Geriatrik Problemler
bull Bilişsel Bozulma
bull Depresyon
bull Ccediloklu ilaccedil kullanımı
bull Duumlşmeler
bull Uumlriner inkontinans
A- Bilişsel Bozulma
Yapılan ccedilalışmalar diyabetli yaşlılarda demans sıklığının diyabet olmayan
akranlarına goumlre daha yuumlksek olduğunu goumlstermektedir
Oumlzellikle erken evrelerde demanslı birccedilok hastaya tanı konulmamaktadır
Bilişsel bozulma yaşlı diyabetlilerde hastalığın kontroluumlnuuml zorlaştırmakta
hipoglisemi tedaviye bağlılıkta azalma glisemik kontrolde
accedilıklanamayan bozulma ile sonuccedillanmaktadır
CDA 2013 a CDA 2013 b
Hill ve ark 2013
B- Depresyon
Diyabetli olmayan akranlarıyla karşılaştırıldığında diyabetli olanlarda
depresyon daha sık goumlruumllmektedir Depresyon bu yuumlksek risk grubunda
sıklıkla tanısız ve tedavisiz kalmaktadır
Depresyon koumltuuml glisemik kontrolle ilişkili ve koroner arter hastalığını artıran
bir faktoumlrduumlr Erken tanılanması ve tedavi edilmesi daha iyi glisemik
kontrol sağlamaya yaşam kalitesini artırmaya ve mortaliteyi azaltmaya
yardımcı olur Chao ve ark 2011
C-Ccediloklu İlaccedil Kullanımı
Ccediloklu ilaccedil kullanımı yaşlılarda ccedilok sıktır Diyabetli yaşlılarda kullanılan ilaccedilların
sayısı da artışa neden olan faktoumlrlerin başında gelmektedir İlaccedil yan etkileri
eşlik eden başka sağlık sorunlarının oluşmasına ve diyabet kontroluumlnuumln
bozulmasına neden olabilir
İlaccedil yan etkilerini kontrol altına almak iccedilin ilaccedil tedavisinin bireyselleştirilmesi
gerekir
İlaccedillar yaşlılarda duumlşmelerin konfuumlzyonun ve diğer kognitif değişikliklerin acil
başvurularının en oumlnemli nedenidir İlaccedil listelerinin her vizite
değerlendirilmesi oumlnemlidir Villareal 2011 Loubscher 2012 IDF 2013
D- Duumlşmeler
Diyabetli yaşlılarda duumlşme sıklığının fazla olması multifaktoumlriyel bir
durumdur
Periferik ve otonom noumlropati renal fonksiyonda azalma kas guumlccedilsuumlzluumlğuuml
ccediloklu ilaccedil kullanımı goumlrmede zayıflama osteoartritler ve hipoglisemi
bu nedenler arasındadır
D- Duumlşmeler
Sıkı glisemik kontroluumln yararlarına rağmen duumlşmelere yol accedilacağı goumlz oumlnuumlnde
bulundurularak dengelenmesi oumlnemlidir
Yapılan bir ccedilalışmada sıkı glisemik kontroluumln (HbA1Cle 6-gt8) insuumllin
kullanan yaşlılarda duumlşme riskini 13 kat artırdığı saptanmıştır
Park ve ark 2006 Tanwani 2011CDA 2013 a Schafer ve ark2013
E- Uumlriner İnkontinans
bull Diyabetli kadınlarda Uumlİ sıklığı artmaktadır
bull Risk faktoumlrleri uumlriner enfeksiyonlar vajinal enfeksiyonlar otonomik
noumlropatidir
bull Otonomik noumlropati fekal inkontinansa da neden olmaktadır
bull Yaşam kalitesini iyileştirilmesi iccedilin tedavisi gereklidir
Kuchel GA DuBeau C E 2009
DOumlY
BilgiPisikososyal bel
İnaccedillarTutumlar
Başetme becerisiDavranış
Kan şekeri izlemiDiyetSigara
Fiziksel aktivite
Kısa suumlreli ccedilıktılarKan basıncıLipit duumlzeyi
Glisemik kontrolAğırlık
Uzun suumlreli ccedilıktılarMorbidityeMortalite
Yaşam kalitesi
Diyabet Oumlz youmlnetim Eğitimi
bull DOumlYE yaşlının yaşam beklentisi fonksiyonel durumu bilişsel durumu
yaşlının tercih edeceği oumlğrenme şekli okuryazarlık durumu eğitim durumu
goumlz oumlnuumlne alınarak planlanmalıdır
bull Bireysel gereksinimlere goumlre oumlzelleştirilen eğitim basit ve adım adım
yapılmalıdır
bull Yaşlı bireye bakım veren aile uumlyeleri ve bakıcılar eğitime dahil edilmelidir
bull Yaşlının oumlz bakım davranışları DOumlYE nin ccedilerccedilevesini belirler DOumlYE
geliştirilirken glisemik hedefler de dikkate alınmalıdır
TEMD 2003 IDF 2013 Overland ve Brooks 2005 Schafer ve ark 2013
Diyabet Oumlz Youmlnetim Eğitimi
Yapılandırılmış hasta eğitimi programı diyabet youmlnetiminin bir parccedilasıdır
Uygun kişi tarafından
Uygun ortamda
Uygun teknikler kullanılarak
Hasta ve bakım vericilerin aktif katılımı ile
yapılmalıdır SUumlREKLİ OLMALIDIR
WHO ve IDF DOumlYErsquonin minimum ve optimal standartlarını belirlemişlerdir
TEMD 2003 IDF 2013 Overland ve Brooks 2005 Schafer ve ark 2013
DOumlYE Ccedilekirdek ekip
bull Hekim
bull Hemşire
bull Diyetisyen
Gerekli durumlarda diğer sağlık profesyonelleri katılabilir
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Oumlzbakım bilgi ve inanccedillarıbull Yaşam tarzı uyumu ve istekleri (beslenme
fiziksel aktivite ve sigara kullanımıa)bull Psikolojik durumbull Kendi kendine izlem ve ekipmanın durumubull Vuumlcut ağırlığıbull Kan glukoz kontroluuml
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Kan yağları kontroluuml
bull Kardiyovaskuumller risk değerlendirmesi
bull Erektil disfonksiyon
bull Noumlropati
bull Ayakların durumu (ısı renk goumlruumlnuumlm)
bull Goumlzler
bull Boumlbrekler
bull İlaccedil tedavisinin goumlzden geccedilirilmesi
Diyabetli Yaşlılarda Ayak Bakımı
bull Diyabetli yaşlılarda ayak problemleri sıktır Goumlrme bozukluğu ve guumlccedilsuumlzluumlk
ayak kontroluuml ve bakımını zorlaştırır
bull Her vizitte ayak kontroluuml yapılması oumlnerilir
bull Doğru ayakkabı seccedilimi ve
bull Ayak bakımının oumlğretilmesi oumlnemlidir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ayak deformiteleri ayakta bası noktalarını değiştirir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Monoflament İle Duyu Kontroluuml
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ankle Brakial İndeks
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Diyabetli Bireyin Ayağında Oluşan Bası Yarası
KAYNAKLAR
bull Abdelhafiz AH Sinclair AJ(2013) Management of Type 2 Diabetes in Older People Diabetes Ther 4 (1)13ndash26 DOI 101007s13300-013-0020-4
bull American Diabetes Association 2014 Standards of Medical Care in Diabetes Diabetes Care 37 (Supple 1) 14-80
bull Boulton A Armstrong DGAlbert Robert G Frykberg RG Hellman R KirkmanSM Lavery LA LeMaster JW Mills JL Mueller MJ Sheehan P Wukich DK (2008) Comprehensive Foot Examiantion and Risk Assessment Diabetes Care 31(8) 1679ndash1685doi 102337dc08-9021
bull Canadian Diabetes Association (2013) Diabetes in the Elderly Canadian Journal of Diabetes 37 (1) 184-190
bull Chau PH Woo J Lee CH Cheung WL Chen J Chan WM Hui L McGhee SM(2011)
bull Diabetes Prevention Program Research Group (2009) 10-year follow-up of diabetes incidence and weight loss in the Diabetes Prevention Program Outcomes Study The Lancet 374(14)1677ndash1686 doi 101016S0140-6736(09)61457-4
bull International Diabetes Federation (2013) Global Guideline For Managing Older People With Type 2 Diabetes Belgium ISBN2-930229-86-1
bull Kırkman MS Briscoe VJ Clark N Haas LB Halter JB Huang ES Korytkowski MT Hunshi MN Odegard PS Pratley RE Swift CS Diabetes in Oder Adults (Concensus Report) Diabetes Care 2012 (1)1-15
bull Kuchel GA DuBeau C E (2009) daggerUrinary Incontinence in the Elderly Geriatric Nephrology Curriculum httpswwwasn-onlineorgeducationdistancelearningcurriculageriatricsChapter30pdf
bull Laubscher T Regier L Bareham J Diabetes in the frail elderly Individualization of glycemic management Canadian Family Physician 2012 58 (5) 243-246
bull Older people with diabetes have higher risk of depression cognitive and functional impairments implications for diabetes services J Nutr Health Aging 15(9)751-5
bull Overland J Brooks B (2005) Diabetes Nurse Practitioner Guidelines Role and Scope of PracticeURL httpwww0healthnswgovauresourcesnursingpractitionerpdfbb_jo_diabetes_guidelinesfinal_april2005pdf
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Registered Nursesrsquo Association Of Ontario (2013) Assessment and Management of Foot Ulcers for People with Diabetes 37 121136 wwwrnaocabestpractices
bull Schafer R Pharm NL Randal D Dorey C Haas L Barrier P (2013) (American Association of Diabetes Position Statement Educators) Special Considerations in the Management and Education of Older Persons with Diabetes URL httpwwwdiabeteseducatororgexportsitesaade_resourcespdfOlder_Adultspdf
bull Tanwani LK 2011 Insulin Therapy in the Elderly Patient With Diabetes The American Journal of Geriatric Pharmacotherapy 9(1) 24ndash36
bull Tuumlrkiye Endokrin ve Metabolizma Derneği (2013) Diabetes Mellitus ve Komplikasyonlarının Tanı Tedavi ve İzlem Kılavuzu Ankara ISBN 978-605-4011-16-2
bull Villareal DT Chode S Parimi N Sanicore DR Hilton T Armamaento Villareal R Napoli N Qualls C Shah K M (2011) Weight Loss Exercise or Both and Physical Function in Obese Older Adults New England Journal of Medicine 364 (3) 1218-1229 DOI 101056NEJMoa1008234
bull Wild S Roglic G Green A Sicree R King H(2004) Global Prevalence of Diabetes Estimates for the year 2000 and projections for 2030 Diabetes Care 27(5 1047-53
Diyabet Tanısı
A1C ge65
veya
Accedillık Glukozu ge126 mgdL
veya
OGTT 2 Saat plazma glukozu ge200 mgDl
veya
RAslantısal kan glukozu ge200 mgdL
ADA I Classification and Diagnosis Diabetes Care 201336 (suppl 1)S13
Prediyabet (BAG BGT ve HbA1C yuumlksekliği)
Diyabet riskinde artış (prediyabetler)
AKG 100ndash125 mgdL BAG
Veya
75-g OGTT testinde 2 saat glukozu 140ndash199 mgdL BGT
Veya
A1C 57ndash64
Asemptomatik kişilerde diyabet test oumlnerileri
BKI ge25 kgm2) olan ve ilave bir ya da iki risk faktoumlruuml olanlarda
Risk faktoumlruuml olmayanlarda 45 yaşında test yapmaya başlanmalı
Test sonucu normal ise 3 yıl aralıkla tekrarlanmalı
Prediyabetlerde test kontroluuml yıllık yapılmalı KVH risk durumu tanılanmalı ve
gerekirse tedaviye geccedililmesi oumlnerilmektedir
Yaşlılarda Diyabet Tanısı
Yaşlanma ile birlikte Hb A1C de progressif bir artış goumlruumllduumlğuumlnden accedillık kan
şekerine dayalı tanı ile HbA1C ye dayalı tanı farklılık goumlstermektedir Bu
nedenle tanıda ilave testlere gereksinim duyulabilir
Tuumlrkiye Endokrin ve Metabolizma Derneği 2013 International Diabetes Federation (IDF) 2013)
Diyabet Tedavisinin Ana Hedefleri
bull Semptomları ortadan kaldırmak
bull Kısa suumlreli komplikasyonları oumlnlemek
bull Uzun suumlreli komplikasyonları oumlnlemek
bull Yaşam kalitesini yuumlkseltmek
Yaşlılarda Duumlşkuumlnluumlk (Kırılganlık)
Kırılganlık yaşlanma ile ilgili sık kullanılan ve ccedilok boyutlu bir sendromu
ifade eden bir terimdir Kırılganlık biyolojik bazlı klinik bir sendrom
olarak goumlruumllebilir Pek ccedilok tanımı yapılmıştır
Yaşlılarda Duumlşkuumlnluumlk (Kırılganlık) -devam
Friedrsquoin Kırılganlık Fenotipi en fazla kabul goumlren tanımlamadır Bu tanımlamaya
goumlre aşağıdaki uumlccedil kriteri taşıdığında hastanın kırılgan olduğu kabul edilir
1 İstemeden kilo verme ( gt45 kilo son bir yılda )
2 Tuumlkenme ve bitkinlik ifade etme
3 Yuumlruumlme hızında azalma ve duumlşuumlk fiziksel aktivite
Laubscher ve ark 2012 Canadian Diabetes Association (CDA) 2013 a)
İlerleyici kırılganlık mortalitenin artması ve fonksiyonun azalması ile ilgilidir
ve diyabetli yaşlılar kırlganlığa daha fazla eğilimlidirler
Diyabetli yaşlıda kırılganlık komplikasyon ve oumlluumlmluumlluumlk goumlstergesi olarak
kronolojik yaştan daha değerli kabul edilmektedir
IDF 2913 CDA 2013 Park ve ark 2006 Kirkman ve ark 2012
bull Rockwood ve arkadaşları tarafından geliştirilmiş dokuz puanlı Klinik
Kırılganlık Skalası kişileri ccediloklu komorbiditeli kişiler yuumlksek duumlzeyde
bağımlı olanlar ve yaşam beklentisi sınırlı olanlar şeklinde tanımlar
bull Bu gruplarda sıkı glisemik kontroluumln yararının sınırlı olacağına işaret
edilmektedir
IDF 2913 CDA 2013 Park ve ark 2006 Kirkman ve ark 2012
CDA 2013 a
Kronik beslenme yetersizliği
goumlstergesi olarak kilo kaybı
Duumlşuumlk fiziksel aktivite
Egzersiz toleransı Tuumlkenme
Yuumlruumlme hızındaazalma
Dayanıklılıkve guumlccedil
Kırılganlık doumlnguumlsuuml
klinik fenotip
Toplam enerji harcaması Sarkopeni
Metabolik hızda azalma
Oldukccedila zinde
İyi durumda
İyi kontrolluuml
Hassas
Hafif kırılgan
Ciddi derecede kırılgan
Ccedilok ciddi derecede kırılgan
Terminal doumlnem hasta
Orta derecedekırılgan
Yaşlılarda Kırılganlık ve Diyabet
Klinik accedilıdan kırılganlık duumlzeyi glisemik kontrol hedefini belirlemede
dayanak noktasıdır
IDF Kırılganlık Kriterlerini Kullanarak Yaşlılarda Sağlık Durumunu Uumlccedil
Kategoride Değerlendirmektedir
IDF Sınıflaması
1Kategori Fonksiyonel olarak bağımsız grup
2 Kategori Fonksiyonel olarak bağımlı grup
a) Kırılgan
b) Demanslı
3 Kategori Yaşam sonu bakım grubu
Kategori 1
Bu grupta birey guumlnluumlk yaşam aktivitelerinde tam bağımsızdır
Bakıcı yardımına ya minimal gereksinim duyar ya da hiccedil gerek duymaz
Bu gruptakilerde sıklıkla temel sağlık sorunu diyabet olmakla birlikte
diyabet bakımını etkileyen diğer komorbiditeleri de olabilir
Kategori 2
Bu gruptaki bireyler fonksiyon kaybı ile birlikte guumlnluumlk yaşam
aktivitelerinde (banyo giyinme ve kişisel bakımda) başkalarına
bağımlıdır İlave medikal ve sosyal bakım gereksinimleri artmıştır
Bakımlarının oumlzel gereksinimleri goumlz oumlnuumlne alınarak planlanması ve
bakımda yer alacak bireylerin eğitilmesi gerekmektedir
Kategori 3
Bu grup ağır kronik medikal durumlar ya da kanser nedeniyle yaşam
beklentisi 1 yıldan az olan bireyleri iccedilerir Bu kişilerin ihtiyacı olan oumlz
bakımın suumlrduumlruumllmesi ağrının azaltılması dehidratasyondan korunma
temel hedeflerdir
Diyabet diğer medikal sorunlar nedeniyle ikinci planda kalmıştır Bununla
birlikte diyabet bakımı semptom kontroluuml rahatlık ve yaşam kalitesi
accedilısından oumlnem taşır
Yaşlılarda Diyabet Youmlnetimi
A- Glisemik Kontrol
bull Genel sağlık durumu iyi ve beklenen yaşam suumlresi uzun olan yaşlılarda
glisemik kontrol hedefleri yetişkin diyabetlilerdeki hedeflere benzerdir Hb
A1C lt7
bull Ancak 10 yıllık yaşam beklentisi duumlşuumlk bilişsel bozulması olan ve eşlik
eden hastalıkları bulunan yaşlı diyabetlilerde sıkı metabolik kontrol
oumlnerilmemektedir
A- Glisemik Kontrol devam
bull Yapılan ccedilalışmalar yaşlı ve diyabet suumlresi 10 yılın uumlzerinde olan gruplarda
sıkı metabolik kontroluumln hipoglisemi serebrovaskuumller olay ve oumlluumlm riskini
artırdığını goumlstermiştir
bull Yaşam Beklentisi ve diyabete eşlik eden hastalık varlığı goumlz oumlnuumlne alınarak
yaşlılar iccedilin oumlzel glisemik hedefler oumlnerilmektedirLoubscher 2012 Kirkman 2012 CDA 2013 a CDA 2013 b
Bunlardan Kanada Diyabet Derneği (CDA)rsquonin oumlnerileri
bull Yaşam beklentisi gt15 yıl ve komorbidite yoksa A1C le7
bull Yaşam beklentisi 5-15 yıl ve orta derecede komorbidite var ise A1C le75 -8
bull Yaşam beklentisi lt5 yıl ve majoumlr komorbidite var ise A1C le8-9 olarak
hedeflenmesi şeklindedirCDA 2013 a
B- Beslenme
bull Diyabetli yaşlılarda hafif enerji kısıtlaması ve fiziksel aktivite artışı diyabet
kontroluumlnde yarar sağlamaktadır Yaşlılarda enerji gereksinmesi aynı ağırlıktaki
genccedil bireylerden daha azdır
bull Oumlzellikle enerji alımı az olan yaşlı diyabetlilere guumlnluumlk multivitamin takviyesi
uygun olabilir
bull Tartışmalı olmakla birlikte bu hastalarda aminoasit takviyesi metabolik kontroluuml
ve insuumllin duyarlılığını artırabileceği bildirilmektedir
Diabetes Prevention Program Research Group 2013
Loubscher 2012
Overland ve Brooks 2005
C- Fiziksel Aktivite
Birccedilok yaşlıda diyabete eşlik eden durumlar fiziksel aktiviteyi engellemekle
birlikte fiziksel aktivite programı başarıyla uygulanabilir
Egzersiz programı oluşturmadan oumlnce yaşlı kendisini bu programdan
alıkoyabilecek olan gizli kardiyovaskuumller hastalıklar ya da kas iskelet
problemleri accedilısından dikkatlice değerlendirilmelidir
Aerobik egzersizler ve direnccedil egzersizleri arteriyel direngenliği ve
baroreflex duyarlılığı artırır
Schaffer ve ark 2013
Fiziksel aktivite -devam-
Aerobik egzersiz programının glukoz ve lipit metabolizması uumlzerine etkileri
ccedilelişkili iken direnccedil egzersizleri glisemik kontrolde orta derecede iyileşme
sağlar Direnccedil egzersizleri aynı zamanda dayanıklılıkta artma vuumlcut
kompozisyonunda ve mobilitede ilerleme sağlar
Egzersiz programı duumlşme riskini azalmasında ve noumlropatili hastalarda
dengenin iyileşmesinde yarar sağlar
Her şeye rağmen yaşlılarda bu yaşam şekli değişikliklerinin goumlzetimli
alanların dışında suumlrduumlruumllmesi zordur
Overland ve Brooks 2005 Villareal ve ark 2011
Villareal ve ark 2011
D- Oral Antihiperglisemiklerle Tedavi
bull Tip 2 diyabetli kişiler yaşlandıkccedila başlıca metabolik defekt glukozla induumlklenen
insuumllin sekresyonunda azalmadır Bu nedenle bu kişilerde başlangıccedilta tedavisi
insuumllin salgılatıcılar tercih edilir
bull Obez yaşlılarda ise ana defekt insuumllin sekresyonunun nispeten korunduğu
insuumlline bağlı glukoz taşınmasına karşı direncin oluştuğu bir metabolik defekttir
bull Obez yaşlılarda başlangıccedil tedavisi olarak insuumlline duyarlılığı artıran ilaccedillar
tercih edilir
American Diabetes Association (ADA) 2014
E- İnsuumllin tedavisi
bull Yaşlıda insuumllin tedavisi bireyselleştirilmeli ve hasta guumlvenliğini dikkate alarak
seccedililmelidir Bilişsel gerilemesi olan yaşlılarda insuumllinin doğru satalerde
uygulanması iccedilin gerekli oumlnlemler alınmalıdır
bull Premix insuumllin analoglarının(premix lispro 25 premix lispro 50 gibi)
kullanılmasının yaşlı diyabetlilerde glisemik kontroluumln sağlanmasında
ilerleme sağladığı ve daha uygun olduğu belirtilmektedir
Tanwani 2011
Tanwani 2011
E- İnsuumllin tedavisi-devam
Ayrıca konvansiyonel şırıngaların kullanımının zorluğundan dolayı
doldurulabilir insuumllin kalemleri doz hatalarını azaltmak ve glisemik
kontroluuml iyileştirmek iccedilin oumlnerilmektedir
Villareal 2011 Schafer 2013Tanwani 2011
Diyabetli Yaşlıda Komplikasyonların Oumlnlenmesi ve Tedavisi
A- Hipertansiyon
bull Diyabetli yaşlılarda hipertansiyonun oumlnlenmesi serebrovaskuumller olay ve
mikrovaskuumller olayları oumlnler
bull Tuz kıstlaması tansiyon kontroluumlnde oumlnemlidir
bull İzole sistolik tansiyonun tedavisi yaşlı bireyde renal fonksiyonların
korunmasında oumlnemlidir Pek ccedilok antihipertansif ajan serebrovaskuumller
olay ve son doumlnem boumlbrek yetmezliğini etkili şekilde azaltmaktadır
bull Birden fazla risk faktoumlruuml olan diyabetli yaşlılarda anjiotensin ndash koverting
enzim (ACE) inhibitoumlrleri kullanımı koruyucudur
A- Hipertansiyon
Bununla birlikte hipertansiyonun sıkı kontroluuml ilaccedil yan etkilerine bağlı sorunlara
yol accedilabileceğinden sistolik kan basıncı sınır değerinin 140 mm Hg olarak
yuumlkseltilmesi oumlnerilmektedir
CDA 2013 a
B-Dislipidemi
bull Kolesterol iccedileriğinin azaltılması yağ tercihi oumlnemlidir
bull Dislipideminin statinlerle (Oumlr Atorvastatin) tedavisinin SVOrsquoların primer
ve sekonder oumlnlenmesinde etkili olduğu pek ccedilok ccedilalışmada elde edilmiştir
bull Fibratların (oumlr Lipanthyl) da bu hastalarda kullanımı nın SVO oumlnlenmesi
accedilısından benzer etkiye sahip olduğu ancak fibratların glomeruumller
filrasyonda azalma ve albuminuumlriye neden olabileceği bildirilmektedirCDA 2013 a
Diyabetli Yaşlılarda Geriatrik Problemler
bull Bilişsel Bozulma
bull Depresyon
bull Ccediloklu ilaccedil kullanımı
bull Duumlşmeler
bull Uumlriner inkontinans
A- Bilişsel Bozulma
Yapılan ccedilalışmalar diyabetli yaşlılarda demans sıklığının diyabet olmayan
akranlarına goumlre daha yuumlksek olduğunu goumlstermektedir
Oumlzellikle erken evrelerde demanslı birccedilok hastaya tanı konulmamaktadır
Bilişsel bozulma yaşlı diyabetlilerde hastalığın kontroluumlnuuml zorlaştırmakta
hipoglisemi tedaviye bağlılıkta azalma glisemik kontrolde
accedilıklanamayan bozulma ile sonuccedillanmaktadır
CDA 2013 a CDA 2013 b
Hill ve ark 2013
B- Depresyon
Diyabetli olmayan akranlarıyla karşılaştırıldığında diyabetli olanlarda
depresyon daha sık goumlruumllmektedir Depresyon bu yuumlksek risk grubunda
sıklıkla tanısız ve tedavisiz kalmaktadır
Depresyon koumltuuml glisemik kontrolle ilişkili ve koroner arter hastalığını artıran
bir faktoumlrduumlr Erken tanılanması ve tedavi edilmesi daha iyi glisemik
kontrol sağlamaya yaşam kalitesini artırmaya ve mortaliteyi azaltmaya
yardımcı olur Chao ve ark 2011
C-Ccediloklu İlaccedil Kullanımı
Ccediloklu ilaccedil kullanımı yaşlılarda ccedilok sıktır Diyabetli yaşlılarda kullanılan ilaccedilların
sayısı da artışa neden olan faktoumlrlerin başında gelmektedir İlaccedil yan etkileri
eşlik eden başka sağlık sorunlarının oluşmasına ve diyabet kontroluumlnuumln
bozulmasına neden olabilir
İlaccedil yan etkilerini kontrol altına almak iccedilin ilaccedil tedavisinin bireyselleştirilmesi
gerekir
İlaccedillar yaşlılarda duumlşmelerin konfuumlzyonun ve diğer kognitif değişikliklerin acil
başvurularının en oumlnemli nedenidir İlaccedil listelerinin her vizite
değerlendirilmesi oumlnemlidir Villareal 2011 Loubscher 2012 IDF 2013
D- Duumlşmeler
Diyabetli yaşlılarda duumlşme sıklığının fazla olması multifaktoumlriyel bir
durumdur
Periferik ve otonom noumlropati renal fonksiyonda azalma kas guumlccedilsuumlzluumlğuuml
ccediloklu ilaccedil kullanımı goumlrmede zayıflama osteoartritler ve hipoglisemi
bu nedenler arasındadır
D- Duumlşmeler
Sıkı glisemik kontroluumln yararlarına rağmen duumlşmelere yol accedilacağı goumlz oumlnuumlnde
bulundurularak dengelenmesi oumlnemlidir
Yapılan bir ccedilalışmada sıkı glisemik kontroluumln (HbA1Cle 6-gt8) insuumllin
kullanan yaşlılarda duumlşme riskini 13 kat artırdığı saptanmıştır
Park ve ark 2006 Tanwani 2011CDA 2013 a Schafer ve ark2013
E- Uumlriner İnkontinans
bull Diyabetli kadınlarda Uumlİ sıklığı artmaktadır
bull Risk faktoumlrleri uumlriner enfeksiyonlar vajinal enfeksiyonlar otonomik
noumlropatidir
bull Otonomik noumlropati fekal inkontinansa da neden olmaktadır
bull Yaşam kalitesini iyileştirilmesi iccedilin tedavisi gereklidir
Kuchel GA DuBeau C E 2009
DOumlY
BilgiPisikososyal bel
İnaccedillarTutumlar
Başetme becerisiDavranış
Kan şekeri izlemiDiyetSigara
Fiziksel aktivite
Kısa suumlreli ccedilıktılarKan basıncıLipit duumlzeyi
Glisemik kontrolAğırlık
Uzun suumlreli ccedilıktılarMorbidityeMortalite
Yaşam kalitesi
Diyabet Oumlz youmlnetim Eğitimi
bull DOumlYE yaşlının yaşam beklentisi fonksiyonel durumu bilişsel durumu
yaşlının tercih edeceği oumlğrenme şekli okuryazarlık durumu eğitim durumu
goumlz oumlnuumlne alınarak planlanmalıdır
bull Bireysel gereksinimlere goumlre oumlzelleştirilen eğitim basit ve adım adım
yapılmalıdır
bull Yaşlı bireye bakım veren aile uumlyeleri ve bakıcılar eğitime dahil edilmelidir
bull Yaşlının oumlz bakım davranışları DOumlYE nin ccedilerccedilevesini belirler DOumlYE
geliştirilirken glisemik hedefler de dikkate alınmalıdır
TEMD 2003 IDF 2013 Overland ve Brooks 2005 Schafer ve ark 2013
Diyabet Oumlz Youmlnetim Eğitimi
Yapılandırılmış hasta eğitimi programı diyabet youmlnetiminin bir parccedilasıdır
Uygun kişi tarafından
Uygun ortamda
Uygun teknikler kullanılarak
Hasta ve bakım vericilerin aktif katılımı ile
yapılmalıdır SUumlREKLİ OLMALIDIR
WHO ve IDF DOumlYErsquonin minimum ve optimal standartlarını belirlemişlerdir
TEMD 2003 IDF 2013 Overland ve Brooks 2005 Schafer ve ark 2013
DOumlYE Ccedilekirdek ekip
bull Hekim
bull Hemşire
bull Diyetisyen
Gerekli durumlarda diğer sağlık profesyonelleri katılabilir
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Oumlzbakım bilgi ve inanccedillarıbull Yaşam tarzı uyumu ve istekleri (beslenme
fiziksel aktivite ve sigara kullanımıa)bull Psikolojik durumbull Kendi kendine izlem ve ekipmanın durumubull Vuumlcut ağırlığıbull Kan glukoz kontroluuml
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Kan yağları kontroluuml
bull Kardiyovaskuumller risk değerlendirmesi
bull Erektil disfonksiyon
bull Noumlropati
bull Ayakların durumu (ısı renk goumlruumlnuumlm)
bull Goumlzler
bull Boumlbrekler
bull İlaccedil tedavisinin goumlzden geccedilirilmesi
Diyabetli Yaşlılarda Ayak Bakımı
bull Diyabetli yaşlılarda ayak problemleri sıktır Goumlrme bozukluğu ve guumlccedilsuumlzluumlk
ayak kontroluuml ve bakımını zorlaştırır
bull Her vizitte ayak kontroluuml yapılması oumlnerilir
bull Doğru ayakkabı seccedilimi ve
bull Ayak bakımının oumlğretilmesi oumlnemlidir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ayak deformiteleri ayakta bası noktalarını değiştirir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Monoflament İle Duyu Kontroluuml
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ankle Brakial İndeks
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Diyabetli Bireyin Ayağında Oluşan Bası Yarası
KAYNAKLAR
bull Abdelhafiz AH Sinclair AJ(2013) Management of Type 2 Diabetes in Older People Diabetes Ther 4 (1)13ndash26 DOI 101007s13300-013-0020-4
bull American Diabetes Association 2014 Standards of Medical Care in Diabetes Diabetes Care 37 (Supple 1) 14-80
bull Boulton A Armstrong DGAlbert Robert G Frykberg RG Hellman R KirkmanSM Lavery LA LeMaster JW Mills JL Mueller MJ Sheehan P Wukich DK (2008) Comprehensive Foot Examiantion and Risk Assessment Diabetes Care 31(8) 1679ndash1685doi 102337dc08-9021
bull Canadian Diabetes Association (2013) Diabetes in the Elderly Canadian Journal of Diabetes 37 (1) 184-190
bull Chau PH Woo J Lee CH Cheung WL Chen J Chan WM Hui L McGhee SM(2011)
bull Diabetes Prevention Program Research Group (2009) 10-year follow-up of diabetes incidence and weight loss in the Diabetes Prevention Program Outcomes Study The Lancet 374(14)1677ndash1686 doi 101016S0140-6736(09)61457-4
bull International Diabetes Federation (2013) Global Guideline For Managing Older People With Type 2 Diabetes Belgium ISBN2-930229-86-1
bull Kırkman MS Briscoe VJ Clark N Haas LB Halter JB Huang ES Korytkowski MT Hunshi MN Odegard PS Pratley RE Swift CS Diabetes in Oder Adults (Concensus Report) Diabetes Care 2012 (1)1-15
bull Kuchel GA DuBeau C E (2009) daggerUrinary Incontinence in the Elderly Geriatric Nephrology Curriculum httpswwwasn-onlineorgeducationdistancelearningcurriculageriatricsChapter30pdf
bull Laubscher T Regier L Bareham J Diabetes in the frail elderly Individualization of glycemic management Canadian Family Physician 2012 58 (5) 243-246
bull Older people with diabetes have higher risk of depression cognitive and functional impairments implications for diabetes services J Nutr Health Aging 15(9)751-5
bull Overland J Brooks B (2005) Diabetes Nurse Practitioner Guidelines Role and Scope of PracticeURL httpwww0healthnswgovauresourcesnursingpractitionerpdfbb_jo_diabetes_guidelinesfinal_april2005pdf
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Registered Nursesrsquo Association Of Ontario (2013) Assessment and Management of Foot Ulcers for People with Diabetes 37 121136 wwwrnaocabestpractices
bull Schafer R Pharm NL Randal D Dorey C Haas L Barrier P (2013) (American Association of Diabetes Position Statement Educators) Special Considerations in the Management and Education of Older Persons with Diabetes URL httpwwwdiabeteseducatororgexportsitesaade_resourcespdfOlder_Adultspdf
bull Tanwani LK 2011 Insulin Therapy in the Elderly Patient With Diabetes The American Journal of Geriatric Pharmacotherapy 9(1) 24ndash36
bull Tuumlrkiye Endokrin ve Metabolizma Derneği (2013) Diabetes Mellitus ve Komplikasyonlarının Tanı Tedavi ve İzlem Kılavuzu Ankara ISBN 978-605-4011-16-2
bull Villareal DT Chode S Parimi N Sanicore DR Hilton T Armamaento Villareal R Napoli N Qualls C Shah K M (2011) Weight Loss Exercise or Both and Physical Function in Obese Older Adults New England Journal of Medicine 364 (3) 1218-1229 DOI 101056NEJMoa1008234
bull Wild S Roglic G Green A Sicree R King H(2004) Global Prevalence of Diabetes Estimates for the year 2000 and projections for 2030 Diabetes Care 27(5 1047-53
Prediyabet (BAG BGT ve HbA1C yuumlksekliği)
Diyabet riskinde artış (prediyabetler)
AKG 100ndash125 mgdL BAG
Veya
75-g OGTT testinde 2 saat glukozu 140ndash199 mgdL BGT
Veya
A1C 57ndash64
Asemptomatik kişilerde diyabet test oumlnerileri
BKI ge25 kgm2) olan ve ilave bir ya da iki risk faktoumlruuml olanlarda
Risk faktoumlruuml olmayanlarda 45 yaşında test yapmaya başlanmalı
Test sonucu normal ise 3 yıl aralıkla tekrarlanmalı
Prediyabetlerde test kontroluuml yıllık yapılmalı KVH risk durumu tanılanmalı ve
gerekirse tedaviye geccedililmesi oumlnerilmektedir
Yaşlılarda Diyabet Tanısı
Yaşlanma ile birlikte Hb A1C de progressif bir artış goumlruumllduumlğuumlnden accedillık kan
şekerine dayalı tanı ile HbA1C ye dayalı tanı farklılık goumlstermektedir Bu
nedenle tanıda ilave testlere gereksinim duyulabilir
Tuumlrkiye Endokrin ve Metabolizma Derneği 2013 International Diabetes Federation (IDF) 2013)
Diyabet Tedavisinin Ana Hedefleri
bull Semptomları ortadan kaldırmak
bull Kısa suumlreli komplikasyonları oumlnlemek
bull Uzun suumlreli komplikasyonları oumlnlemek
bull Yaşam kalitesini yuumlkseltmek
Yaşlılarda Duumlşkuumlnluumlk (Kırılganlık)
Kırılganlık yaşlanma ile ilgili sık kullanılan ve ccedilok boyutlu bir sendromu
ifade eden bir terimdir Kırılganlık biyolojik bazlı klinik bir sendrom
olarak goumlruumllebilir Pek ccedilok tanımı yapılmıştır
Yaşlılarda Duumlşkuumlnluumlk (Kırılganlık) -devam
Friedrsquoin Kırılganlık Fenotipi en fazla kabul goumlren tanımlamadır Bu tanımlamaya
goumlre aşağıdaki uumlccedil kriteri taşıdığında hastanın kırılgan olduğu kabul edilir
1 İstemeden kilo verme ( gt45 kilo son bir yılda )
2 Tuumlkenme ve bitkinlik ifade etme
3 Yuumlruumlme hızında azalma ve duumlşuumlk fiziksel aktivite
Laubscher ve ark 2012 Canadian Diabetes Association (CDA) 2013 a)
İlerleyici kırılganlık mortalitenin artması ve fonksiyonun azalması ile ilgilidir
ve diyabetli yaşlılar kırlganlığa daha fazla eğilimlidirler
Diyabetli yaşlıda kırılganlık komplikasyon ve oumlluumlmluumlluumlk goumlstergesi olarak
kronolojik yaştan daha değerli kabul edilmektedir
IDF 2913 CDA 2013 Park ve ark 2006 Kirkman ve ark 2012
bull Rockwood ve arkadaşları tarafından geliştirilmiş dokuz puanlı Klinik
Kırılganlık Skalası kişileri ccediloklu komorbiditeli kişiler yuumlksek duumlzeyde
bağımlı olanlar ve yaşam beklentisi sınırlı olanlar şeklinde tanımlar
bull Bu gruplarda sıkı glisemik kontroluumln yararının sınırlı olacağına işaret
edilmektedir
IDF 2913 CDA 2013 Park ve ark 2006 Kirkman ve ark 2012
CDA 2013 a
Kronik beslenme yetersizliği
goumlstergesi olarak kilo kaybı
Duumlşuumlk fiziksel aktivite
Egzersiz toleransı Tuumlkenme
Yuumlruumlme hızındaazalma
Dayanıklılıkve guumlccedil
Kırılganlık doumlnguumlsuuml
klinik fenotip
Toplam enerji harcaması Sarkopeni
Metabolik hızda azalma
Oldukccedila zinde
İyi durumda
İyi kontrolluuml
Hassas
Hafif kırılgan
Ciddi derecede kırılgan
Ccedilok ciddi derecede kırılgan
Terminal doumlnem hasta
Orta derecedekırılgan
Yaşlılarda Kırılganlık ve Diyabet
Klinik accedilıdan kırılganlık duumlzeyi glisemik kontrol hedefini belirlemede
dayanak noktasıdır
IDF Kırılganlık Kriterlerini Kullanarak Yaşlılarda Sağlık Durumunu Uumlccedil
Kategoride Değerlendirmektedir
IDF Sınıflaması
1Kategori Fonksiyonel olarak bağımsız grup
2 Kategori Fonksiyonel olarak bağımlı grup
a) Kırılgan
b) Demanslı
3 Kategori Yaşam sonu bakım grubu
Kategori 1
Bu grupta birey guumlnluumlk yaşam aktivitelerinde tam bağımsızdır
Bakıcı yardımına ya minimal gereksinim duyar ya da hiccedil gerek duymaz
Bu gruptakilerde sıklıkla temel sağlık sorunu diyabet olmakla birlikte
diyabet bakımını etkileyen diğer komorbiditeleri de olabilir
Kategori 2
Bu gruptaki bireyler fonksiyon kaybı ile birlikte guumlnluumlk yaşam
aktivitelerinde (banyo giyinme ve kişisel bakımda) başkalarına
bağımlıdır İlave medikal ve sosyal bakım gereksinimleri artmıştır
Bakımlarının oumlzel gereksinimleri goumlz oumlnuumlne alınarak planlanması ve
bakımda yer alacak bireylerin eğitilmesi gerekmektedir
Kategori 3
Bu grup ağır kronik medikal durumlar ya da kanser nedeniyle yaşam
beklentisi 1 yıldan az olan bireyleri iccedilerir Bu kişilerin ihtiyacı olan oumlz
bakımın suumlrduumlruumllmesi ağrının azaltılması dehidratasyondan korunma
temel hedeflerdir
Diyabet diğer medikal sorunlar nedeniyle ikinci planda kalmıştır Bununla
birlikte diyabet bakımı semptom kontroluuml rahatlık ve yaşam kalitesi
accedilısından oumlnem taşır
Yaşlılarda Diyabet Youmlnetimi
A- Glisemik Kontrol
bull Genel sağlık durumu iyi ve beklenen yaşam suumlresi uzun olan yaşlılarda
glisemik kontrol hedefleri yetişkin diyabetlilerdeki hedeflere benzerdir Hb
A1C lt7
bull Ancak 10 yıllık yaşam beklentisi duumlşuumlk bilişsel bozulması olan ve eşlik
eden hastalıkları bulunan yaşlı diyabetlilerde sıkı metabolik kontrol
oumlnerilmemektedir
A- Glisemik Kontrol devam
bull Yapılan ccedilalışmalar yaşlı ve diyabet suumlresi 10 yılın uumlzerinde olan gruplarda
sıkı metabolik kontroluumln hipoglisemi serebrovaskuumller olay ve oumlluumlm riskini
artırdığını goumlstermiştir
bull Yaşam Beklentisi ve diyabete eşlik eden hastalık varlığı goumlz oumlnuumlne alınarak
yaşlılar iccedilin oumlzel glisemik hedefler oumlnerilmektedirLoubscher 2012 Kirkman 2012 CDA 2013 a CDA 2013 b
Bunlardan Kanada Diyabet Derneği (CDA)rsquonin oumlnerileri
bull Yaşam beklentisi gt15 yıl ve komorbidite yoksa A1C le7
bull Yaşam beklentisi 5-15 yıl ve orta derecede komorbidite var ise A1C le75 -8
bull Yaşam beklentisi lt5 yıl ve majoumlr komorbidite var ise A1C le8-9 olarak
hedeflenmesi şeklindedirCDA 2013 a
B- Beslenme
bull Diyabetli yaşlılarda hafif enerji kısıtlaması ve fiziksel aktivite artışı diyabet
kontroluumlnde yarar sağlamaktadır Yaşlılarda enerji gereksinmesi aynı ağırlıktaki
genccedil bireylerden daha azdır
bull Oumlzellikle enerji alımı az olan yaşlı diyabetlilere guumlnluumlk multivitamin takviyesi
uygun olabilir
bull Tartışmalı olmakla birlikte bu hastalarda aminoasit takviyesi metabolik kontroluuml
ve insuumllin duyarlılığını artırabileceği bildirilmektedir
Diabetes Prevention Program Research Group 2013
Loubscher 2012
Overland ve Brooks 2005
C- Fiziksel Aktivite
Birccedilok yaşlıda diyabete eşlik eden durumlar fiziksel aktiviteyi engellemekle
birlikte fiziksel aktivite programı başarıyla uygulanabilir
Egzersiz programı oluşturmadan oumlnce yaşlı kendisini bu programdan
alıkoyabilecek olan gizli kardiyovaskuumller hastalıklar ya da kas iskelet
problemleri accedilısından dikkatlice değerlendirilmelidir
Aerobik egzersizler ve direnccedil egzersizleri arteriyel direngenliği ve
baroreflex duyarlılığı artırır
Schaffer ve ark 2013
Fiziksel aktivite -devam-
Aerobik egzersiz programının glukoz ve lipit metabolizması uumlzerine etkileri
ccedilelişkili iken direnccedil egzersizleri glisemik kontrolde orta derecede iyileşme
sağlar Direnccedil egzersizleri aynı zamanda dayanıklılıkta artma vuumlcut
kompozisyonunda ve mobilitede ilerleme sağlar
Egzersiz programı duumlşme riskini azalmasında ve noumlropatili hastalarda
dengenin iyileşmesinde yarar sağlar
Her şeye rağmen yaşlılarda bu yaşam şekli değişikliklerinin goumlzetimli
alanların dışında suumlrduumlruumllmesi zordur
Overland ve Brooks 2005 Villareal ve ark 2011
Villareal ve ark 2011
D- Oral Antihiperglisemiklerle Tedavi
bull Tip 2 diyabetli kişiler yaşlandıkccedila başlıca metabolik defekt glukozla induumlklenen
insuumllin sekresyonunda azalmadır Bu nedenle bu kişilerde başlangıccedilta tedavisi
insuumllin salgılatıcılar tercih edilir
bull Obez yaşlılarda ise ana defekt insuumllin sekresyonunun nispeten korunduğu
insuumlline bağlı glukoz taşınmasına karşı direncin oluştuğu bir metabolik defekttir
bull Obez yaşlılarda başlangıccedil tedavisi olarak insuumlline duyarlılığı artıran ilaccedillar
tercih edilir
American Diabetes Association (ADA) 2014
E- İnsuumllin tedavisi
bull Yaşlıda insuumllin tedavisi bireyselleştirilmeli ve hasta guumlvenliğini dikkate alarak
seccedililmelidir Bilişsel gerilemesi olan yaşlılarda insuumllinin doğru satalerde
uygulanması iccedilin gerekli oumlnlemler alınmalıdır
bull Premix insuumllin analoglarının(premix lispro 25 premix lispro 50 gibi)
kullanılmasının yaşlı diyabetlilerde glisemik kontroluumln sağlanmasında
ilerleme sağladığı ve daha uygun olduğu belirtilmektedir
Tanwani 2011
Tanwani 2011
E- İnsuumllin tedavisi-devam
Ayrıca konvansiyonel şırıngaların kullanımının zorluğundan dolayı
doldurulabilir insuumllin kalemleri doz hatalarını azaltmak ve glisemik
kontroluuml iyileştirmek iccedilin oumlnerilmektedir
Villareal 2011 Schafer 2013Tanwani 2011
Diyabetli Yaşlıda Komplikasyonların Oumlnlenmesi ve Tedavisi
A- Hipertansiyon
bull Diyabetli yaşlılarda hipertansiyonun oumlnlenmesi serebrovaskuumller olay ve
mikrovaskuumller olayları oumlnler
bull Tuz kıstlaması tansiyon kontroluumlnde oumlnemlidir
bull İzole sistolik tansiyonun tedavisi yaşlı bireyde renal fonksiyonların
korunmasında oumlnemlidir Pek ccedilok antihipertansif ajan serebrovaskuumller
olay ve son doumlnem boumlbrek yetmezliğini etkili şekilde azaltmaktadır
bull Birden fazla risk faktoumlruuml olan diyabetli yaşlılarda anjiotensin ndash koverting
enzim (ACE) inhibitoumlrleri kullanımı koruyucudur
A- Hipertansiyon
Bununla birlikte hipertansiyonun sıkı kontroluuml ilaccedil yan etkilerine bağlı sorunlara
yol accedilabileceğinden sistolik kan basıncı sınır değerinin 140 mm Hg olarak
yuumlkseltilmesi oumlnerilmektedir
CDA 2013 a
B-Dislipidemi
bull Kolesterol iccedileriğinin azaltılması yağ tercihi oumlnemlidir
bull Dislipideminin statinlerle (Oumlr Atorvastatin) tedavisinin SVOrsquoların primer
ve sekonder oumlnlenmesinde etkili olduğu pek ccedilok ccedilalışmada elde edilmiştir
bull Fibratların (oumlr Lipanthyl) da bu hastalarda kullanımı nın SVO oumlnlenmesi
accedilısından benzer etkiye sahip olduğu ancak fibratların glomeruumller
filrasyonda azalma ve albuminuumlriye neden olabileceği bildirilmektedirCDA 2013 a
Diyabetli Yaşlılarda Geriatrik Problemler
bull Bilişsel Bozulma
bull Depresyon
bull Ccediloklu ilaccedil kullanımı
bull Duumlşmeler
bull Uumlriner inkontinans
A- Bilişsel Bozulma
Yapılan ccedilalışmalar diyabetli yaşlılarda demans sıklığının diyabet olmayan
akranlarına goumlre daha yuumlksek olduğunu goumlstermektedir
Oumlzellikle erken evrelerde demanslı birccedilok hastaya tanı konulmamaktadır
Bilişsel bozulma yaşlı diyabetlilerde hastalığın kontroluumlnuuml zorlaştırmakta
hipoglisemi tedaviye bağlılıkta azalma glisemik kontrolde
accedilıklanamayan bozulma ile sonuccedillanmaktadır
CDA 2013 a CDA 2013 b
Hill ve ark 2013
B- Depresyon
Diyabetli olmayan akranlarıyla karşılaştırıldığında diyabetli olanlarda
depresyon daha sık goumlruumllmektedir Depresyon bu yuumlksek risk grubunda
sıklıkla tanısız ve tedavisiz kalmaktadır
Depresyon koumltuuml glisemik kontrolle ilişkili ve koroner arter hastalığını artıran
bir faktoumlrduumlr Erken tanılanması ve tedavi edilmesi daha iyi glisemik
kontrol sağlamaya yaşam kalitesini artırmaya ve mortaliteyi azaltmaya
yardımcı olur Chao ve ark 2011
C-Ccediloklu İlaccedil Kullanımı
Ccediloklu ilaccedil kullanımı yaşlılarda ccedilok sıktır Diyabetli yaşlılarda kullanılan ilaccedilların
sayısı da artışa neden olan faktoumlrlerin başında gelmektedir İlaccedil yan etkileri
eşlik eden başka sağlık sorunlarının oluşmasına ve diyabet kontroluumlnuumln
bozulmasına neden olabilir
İlaccedil yan etkilerini kontrol altına almak iccedilin ilaccedil tedavisinin bireyselleştirilmesi
gerekir
İlaccedillar yaşlılarda duumlşmelerin konfuumlzyonun ve diğer kognitif değişikliklerin acil
başvurularının en oumlnemli nedenidir İlaccedil listelerinin her vizite
değerlendirilmesi oumlnemlidir Villareal 2011 Loubscher 2012 IDF 2013
D- Duumlşmeler
Diyabetli yaşlılarda duumlşme sıklığının fazla olması multifaktoumlriyel bir
durumdur
Periferik ve otonom noumlropati renal fonksiyonda azalma kas guumlccedilsuumlzluumlğuuml
ccediloklu ilaccedil kullanımı goumlrmede zayıflama osteoartritler ve hipoglisemi
bu nedenler arasındadır
D- Duumlşmeler
Sıkı glisemik kontroluumln yararlarına rağmen duumlşmelere yol accedilacağı goumlz oumlnuumlnde
bulundurularak dengelenmesi oumlnemlidir
Yapılan bir ccedilalışmada sıkı glisemik kontroluumln (HbA1Cle 6-gt8) insuumllin
kullanan yaşlılarda duumlşme riskini 13 kat artırdığı saptanmıştır
Park ve ark 2006 Tanwani 2011CDA 2013 a Schafer ve ark2013
E- Uumlriner İnkontinans
bull Diyabetli kadınlarda Uumlİ sıklığı artmaktadır
bull Risk faktoumlrleri uumlriner enfeksiyonlar vajinal enfeksiyonlar otonomik
noumlropatidir
bull Otonomik noumlropati fekal inkontinansa da neden olmaktadır
bull Yaşam kalitesini iyileştirilmesi iccedilin tedavisi gereklidir
Kuchel GA DuBeau C E 2009
DOumlY
BilgiPisikososyal bel
İnaccedillarTutumlar
Başetme becerisiDavranış
Kan şekeri izlemiDiyetSigara
Fiziksel aktivite
Kısa suumlreli ccedilıktılarKan basıncıLipit duumlzeyi
Glisemik kontrolAğırlık
Uzun suumlreli ccedilıktılarMorbidityeMortalite
Yaşam kalitesi
Diyabet Oumlz youmlnetim Eğitimi
bull DOumlYE yaşlının yaşam beklentisi fonksiyonel durumu bilişsel durumu
yaşlının tercih edeceği oumlğrenme şekli okuryazarlık durumu eğitim durumu
goumlz oumlnuumlne alınarak planlanmalıdır
bull Bireysel gereksinimlere goumlre oumlzelleştirilen eğitim basit ve adım adım
yapılmalıdır
bull Yaşlı bireye bakım veren aile uumlyeleri ve bakıcılar eğitime dahil edilmelidir
bull Yaşlının oumlz bakım davranışları DOumlYE nin ccedilerccedilevesini belirler DOumlYE
geliştirilirken glisemik hedefler de dikkate alınmalıdır
TEMD 2003 IDF 2013 Overland ve Brooks 2005 Schafer ve ark 2013
Diyabet Oumlz Youmlnetim Eğitimi
Yapılandırılmış hasta eğitimi programı diyabet youmlnetiminin bir parccedilasıdır
Uygun kişi tarafından
Uygun ortamda
Uygun teknikler kullanılarak
Hasta ve bakım vericilerin aktif katılımı ile
yapılmalıdır SUumlREKLİ OLMALIDIR
WHO ve IDF DOumlYErsquonin minimum ve optimal standartlarını belirlemişlerdir
TEMD 2003 IDF 2013 Overland ve Brooks 2005 Schafer ve ark 2013
DOumlYE Ccedilekirdek ekip
bull Hekim
bull Hemşire
bull Diyetisyen
Gerekli durumlarda diğer sağlık profesyonelleri katılabilir
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Oumlzbakım bilgi ve inanccedillarıbull Yaşam tarzı uyumu ve istekleri (beslenme
fiziksel aktivite ve sigara kullanımıa)bull Psikolojik durumbull Kendi kendine izlem ve ekipmanın durumubull Vuumlcut ağırlığıbull Kan glukoz kontroluuml
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Kan yağları kontroluuml
bull Kardiyovaskuumller risk değerlendirmesi
bull Erektil disfonksiyon
bull Noumlropati
bull Ayakların durumu (ısı renk goumlruumlnuumlm)
bull Goumlzler
bull Boumlbrekler
bull İlaccedil tedavisinin goumlzden geccedilirilmesi
Diyabetli Yaşlılarda Ayak Bakımı
bull Diyabetli yaşlılarda ayak problemleri sıktır Goumlrme bozukluğu ve guumlccedilsuumlzluumlk
ayak kontroluuml ve bakımını zorlaştırır
bull Her vizitte ayak kontroluuml yapılması oumlnerilir
bull Doğru ayakkabı seccedilimi ve
bull Ayak bakımının oumlğretilmesi oumlnemlidir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ayak deformiteleri ayakta bası noktalarını değiştirir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Monoflament İle Duyu Kontroluuml
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ankle Brakial İndeks
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Diyabetli Bireyin Ayağında Oluşan Bası Yarası
KAYNAKLAR
bull Abdelhafiz AH Sinclair AJ(2013) Management of Type 2 Diabetes in Older People Diabetes Ther 4 (1)13ndash26 DOI 101007s13300-013-0020-4
bull American Diabetes Association 2014 Standards of Medical Care in Diabetes Diabetes Care 37 (Supple 1) 14-80
bull Boulton A Armstrong DGAlbert Robert G Frykberg RG Hellman R KirkmanSM Lavery LA LeMaster JW Mills JL Mueller MJ Sheehan P Wukich DK (2008) Comprehensive Foot Examiantion and Risk Assessment Diabetes Care 31(8) 1679ndash1685doi 102337dc08-9021
bull Canadian Diabetes Association (2013) Diabetes in the Elderly Canadian Journal of Diabetes 37 (1) 184-190
bull Chau PH Woo J Lee CH Cheung WL Chen J Chan WM Hui L McGhee SM(2011)
bull Diabetes Prevention Program Research Group (2009) 10-year follow-up of diabetes incidence and weight loss in the Diabetes Prevention Program Outcomes Study The Lancet 374(14)1677ndash1686 doi 101016S0140-6736(09)61457-4
bull International Diabetes Federation (2013) Global Guideline For Managing Older People With Type 2 Diabetes Belgium ISBN2-930229-86-1
bull Kırkman MS Briscoe VJ Clark N Haas LB Halter JB Huang ES Korytkowski MT Hunshi MN Odegard PS Pratley RE Swift CS Diabetes in Oder Adults (Concensus Report) Diabetes Care 2012 (1)1-15
bull Kuchel GA DuBeau C E (2009) daggerUrinary Incontinence in the Elderly Geriatric Nephrology Curriculum httpswwwasn-onlineorgeducationdistancelearningcurriculageriatricsChapter30pdf
bull Laubscher T Regier L Bareham J Diabetes in the frail elderly Individualization of glycemic management Canadian Family Physician 2012 58 (5) 243-246
bull Older people with diabetes have higher risk of depression cognitive and functional impairments implications for diabetes services J Nutr Health Aging 15(9)751-5
bull Overland J Brooks B (2005) Diabetes Nurse Practitioner Guidelines Role and Scope of PracticeURL httpwww0healthnswgovauresourcesnursingpractitionerpdfbb_jo_diabetes_guidelinesfinal_april2005pdf
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Registered Nursesrsquo Association Of Ontario (2013) Assessment and Management of Foot Ulcers for People with Diabetes 37 121136 wwwrnaocabestpractices
bull Schafer R Pharm NL Randal D Dorey C Haas L Barrier P (2013) (American Association of Diabetes Position Statement Educators) Special Considerations in the Management and Education of Older Persons with Diabetes URL httpwwwdiabeteseducatororgexportsitesaade_resourcespdfOlder_Adultspdf
bull Tanwani LK 2011 Insulin Therapy in the Elderly Patient With Diabetes The American Journal of Geriatric Pharmacotherapy 9(1) 24ndash36
bull Tuumlrkiye Endokrin ve Metabolizma Derneği (2013) Diabetes Mellitus ve Komplikasyonlarının Tanı Tedavi ve İzlem Kılavuzu Ankara ISBN 978-605-4011-16-2
bull Villareal DT Chode S Parimi N Sanicore DR Hilton T Armamaento Villareal R Napoli N Qualls C Shah K M (2011) Weight Loss Exercise or Both and Physical Function in Obese Older Adults New England Journal of Medicine 364 (3) 1218-1229 DOI 101056NEJMoa1008234
bull Wild S Roglic G Green A Sicree R King H(2004) Global Prevalence of Diabetes Estimates for the year 2000 and projections for 2030 Diabetes Care 27(5 1047-53
Asemptomatik kişilerde diyabet test oumlnerileri
BKI ge25 kgm2) olan ve ilave bir ya da iki risk faktoumlruuml olanlarda
Risk faktoumlruuml olmayanlarda 45 yaşında test yapmaya başlanmalı
Test sonucu normal ise 3 yıl aralıkla tekrarlanmalı
Prediyabetlerde test kontroluuml yıllık yapılmalı KVH risk durumu tanılanmalı ve
gerekirse tedaviye geccedililmesi oumlnerilmektedir
Yaşlılarda Diyabet Tanısı
Yaşlanma ile birlikte Hb A1C de progressif bir artış goumlruumllduumlğuumlnden accedillık kan
şekerine dayalı tanı ile HbA1C ye dayalı tanı farklılık goumlstermektedir Bu
nedenle tanıda ilave testlere gereksinim duyulabilir
Tuumlrkiye Endokrin ve Metabolizma Derneği 2013 International Diabetes Federation (IDF) 2013)
Diyabet Tedavisinin Ana Hedefleri
bull Semptomları ortadan kaldırmak
bull Kısa suumlreli komplikasyonları oumlnlemek
bull Uzun suumlreli komplikasyonları oumlnlemek
bull Yaşam kalitesini yuumlkseltmek
Yaşlılarda Duumlşkuumlnluumlk (Kırılganlık)
Kırılganlık yaşlanma ile ilgili sık kullanılan ve ccedilok boyutlu bir sendromu
ifade eden bir terimdir Kırılganlık biyolojik bazlı klinik bir sendrom
olarak goumlruumllebilir Pek ccedilok tanımı yapılmıştır
Yaşlılarda Duumlşkuumlnluumlk (Kırılganlık) -devam
Friedrsquoin Kırılganlık Fenotipi en fazla kabul goumlren tanımlamadır Bu tanımlamaya
goumlre aşağıdaki uumlccedil kriteri taşıdığında hastanın kırılgan olduğu kabul edilir
1 İstemeden kilo verme ( gt45 kilo son bir yılda )
2 Tuumlkenme ve bitkinlik ifade etme
3 Yuumlruumlme hızında azalma ve duumlşuumlk fiziksel aktivite
Laubscher ve ark 2012 Canadian Diabetes Association (CDA) 2013 a)
İlerleyici kırılganlık mortalitenin artması ve fonksiyonun azalması ile ilgilidir
ve diyabetli yaşlılar kırlganlığa daha fazla eğilimlidirler
Diyabetli yaşlıda kırılganlık komplikasyon ve oumlluumlmluumlluumlk goumlstergesi olarak
kronolojik yaştan daha değerli kabul edilmektedir
IDF 2913 CDA 2013 Park ve ark 2006 Kirkman ve ark 2012
bull Rockwood ve arkadaşları tarafından geliştirilmiş dokuz puanlı Klinik
Kırılganlık Skalası kişileri ccediloklu komorbiditeli kişiler yuumlksek duumlzeyde
bağımlı olanlar ve yaşam beklentisi sınırlı olanlar şeklinde tanımlar
bull Bu gruplarda sıkı glisemik kontroluumln yararının sınırlı olacağına işaret
edilmektedir
IDF 2913 CDA 2013 Park ve ark 2006 Kirkman ve ark 2012
CDA 2013 a
Kronik beslenme yetersizliği
goumlstergesi olarak kilo kaybı
Duumlşuumlk fiziksel aktivite
Egzersiz toleransı Tuumlkenme
Yuumlruumlme hızındaazalma
Dayanıklılıkve guumlccedil
Kırılganlık doumlnguumlsuuml
klinik fenotip
Toplam enerji harcaması Sarkopeni
Metabolik hızda azalma
Oldukccedila zinde
İyi durumda
İyi kontrolluuml
Hassas
Hafif kırılgan
Ciddi derecede kırılgan
Ccedilok ciddi derecede kırılgan
Terminal doumlnem hasta
Orta derecedekırılgan
Yaşlılarda Kırılganlık ve Diyabet
Klinik accedilıdan kırılganlık duumlzeyi glisemik kontrol hedefini belirlemede
dayanak noktasıdır
IDF Kırılganlık Kriterlerini Kullanarak Yaşlılarda Sağlık Durumunu Uumlccedil
Kategoride Değerlendirmektedir
IDF Sınıflaması
1Kategori Fonksiyonel olarak bağımsız grup
2 Kategori Fonksiyonel olarak bağımlı grup
a) Kırılgan
b) Demanslı
3 Kategori Yaşam sonu bakım grubu
Kategori 1
Bu grupta birey guumlnluumlk yaşam aktivitelerinde tam bağımsızdır
Bakıcı yardımına ya minimal gereksinim duyar ya da hiccedil gerek duymaz
Bu gruptakilerde sıklıkla temel sağlık sorunu diyabet olmakla birlikte
diyabet bakımını etkileyen diğer komorbiditeleri de olabilir
Kategori 2
Bu gruptaki bireyler fonksiyon kaybı ile birlikte guumlnluumlk yaşam
aktivitelerinde (banyo giyinme ve kişisel bakımda) başkalarına
bağımlıdır İlave medikal ve sosyal bakım gereksinimleri artmıştır
Bakımlarının oumlzel gereksinimleri goumlz oumlnuumlne alınarak planlanması ve
bakımda yer alacak bireylerin eğitilmesi gerekmektedir
Kategori 3
Bu grup ağır kronik medikal durumlar ya da kanser nedeniyle yaşam
beklentisi 1 yıldan az olan bireyleri iccedilerir Bu kişilerin ihtiyacı olan oumlz
bakımın suumlrduumlruumllmesi ağrının azaltılması dehidratasyondan korunma
temel hedeflerdir
Diyabet diğer medikal sorunlar nedeniyle ikinci planda kalmıştır Bununla
birlikte diyabet bakımı semptom kontroluuml rahatlık ve yaşam kalitesi
accedilısından oumlnem taşır
Yaşlılarda Diyabet Youmlnetimi
A- Glisemik Kontrol
bull Genel sağlık durumu iyi ve beklenen yaşam suumlresi uzun olan yaşlılarda
glisemik kontrol hedefleri yetişkin diyabetlilerdeki hedeflere benzerdir Hb
A1C lt7
bull Ancak 10 yıllık yaşam beklentisi duumlşuumlk bilişsel bozulması olan ve eşlik
eden hastalıkları bulunan yaşlı diyabetlilerde sıkı metabolik kontrol
oumlnerilmemektedir
A- Glisemik Kontrol devam
bull Yapılan ccedilalışmalar yaşlı ve diyabet suumlresi 10 yılın uumlzerinde olan gruplarda
sıkı metabolik kontroluumln hipoglisemi serebrovaskuumller olay ve oumlluumlm riskini
artırdığını goumlstermiştir
bull Yaşam Beklentisi ve diyabete eşlik eden hastalık varlığı goumlz oumlnuumlne alınarak
yaşlılar iccedilin oumlzel glisemik hedefler oumlnerilmektedirLoubscher 2012 Kirkman 2012 CDA 2013 a CDA 2013 b
Bunlardan Kanada Diyabet Derneği (CDA)rsquonin oumlnerileri
bull Yaşam beklentisi gt15 yıl ve komorbidite yoksa A1C le7
bull Yaşam beklentisi 5-15 yıl ve orta derecede komorbidite var ise A1C le75 -8
bull Yaşam beklentisi lt5 yıl ve majoumlr komorbidite var ise A1C le8-9 olarak
hedeflenmesi şeklindedirCDA 2013 a
B- Beslenme
bull Diyabetli yaşlılarda hafif enerji kısıtlaması ve fiziksel aktivite artışı diyabet
kontroluumlnde yarar sağlamaktadır Yaşlılarda enerji gereksinmesi aynı ağırlıktaki
genccedil bireylerden daha azdır
bull Oumlzellikle enerji alımı az olan yaşlı diyabetlilere guumlnluumlk multivitamin takviyesi
uygun olabilir
bull Tartışmalı olmakla birlikte bu hastalarda aminoasit takviyesi metabolik kontroluuml
ve insuumllin duyarlılığını artırabileceği bildirilmektedir
Diabetes Prevention Program Research Group 2013
Loubscher 2012
Overland ve Brooks 2005
C- Fiziksel Aktivite
Birccedilok yaşlıda diyabete eşlik eden durumlar fiziksel aktiviteyi engellemekle
birlikte fiziksel aktivite programı başarıyla uygulanabilir
Egzersiz programı oluşturmadan oumlnce yaşlı kendisini bu programdan
alıkoyabilecek olan gizli kardiyovaskuumller hastalıklar ya da kas iskelet
problemleri accedilısından dikkatlice değerlendirilmelidir
Aerobik egzersizler ve direnccedil egzersizleri arteriyel direngenliği ve
baroreflex duyarlılığı artırır
Schaffer ve ark 2013
Fiziksel aktivite -devam-
Aerobik egzersiz programının glukoz ve lipit metabolizması uumlzerine etkileri
ccedilelişkili iken direnccedil egzersizleri glisemik kontrolde orta derecede iyileşme
sağlar Direnccedil egzersizleri aynı zamanda dayanıklılıkta artma vuumlcut
kompozisyonunda ve mobilitede ilerleme sağlar
Egzersiz programı duumlşme riskini azalmasında ve noumlropatili hastalarda
dengenin iyileşmesinde yarar sağlar
Her şeye rağmen yaşlılarda bu yaşam şekli değişikliklerinin goumlzetimli
alanların dışında suumlrduumlruumllmesi zordur
Overland ve Brooks 2005 Villareal ve ark 2011
Villareal ve ark 2011
D- Oral Antihiperglisemiklerle Tedavi
bull Tip 2 diyabetli kişiler yaşlandıkccedila başlıca metabolik defekt glukozla induumlklenen
insuumllin sekresyonunda azalmadır Bu nedenle bu kişilerde başlangıccedilta tedavisi
insuumllin salgılatıcılar tercih edilir
bull Obez yaşlılarda ise ana defekt insuumllin sekresyonunun nispeten korunduğu
insuumlline bağlı glukoz taşınmasına karşı direncin oluştuğu bir metabolik defekttir
bull Obez yaşlılarda başlangıccedil tedavisi olarak insuumlline duyarlılığı artıran ilaccedillar
tercih edilir
American Diabetes Association (ADA) 2014
E- İnsuumllin tedavisi
bull Yaşlıda insuumllin tedavisi bireyselleştirilmeli ve hasta guumlvenliğini dikkate alarak
seccedililmelidir Bilişsel gerilemesi olan yaşlılarda insuumllinin doğru satalerde
uygulanması iccedilin gerekli oumlnlemler alınmalıdır
bull Premix insuumllin analoglarının(premix lispro 25 premix lispro 50 gibi)
kullanılmasının yaşlı diyabetlilerde glisemik kontroluumln sağlanmasında
ilerleme sağladığı ve daha uygun olduğu belirtilmektedir
Tanwani 2011
Tanwani 2011
E- İnsuumllin tedavisi-devam
Ayrıca konvansiyonel şırıngaların kullanımının zorluğundan dolayı
doldurulabilir insuumllin kalemleri doz hatalarını azaltmak ve glisemik
kontroluuml iyileştirmek iccedilin oumlnerilmektedir
Villareal 2011 Schafer 2013Tanwani 2011
Diyabetli Yaşlıda Komplikasyonların Oumlnlenmesi ve Tedavisi
A- Hipertansiyon
bull Diyabetli yaşlılarda hipertansiyonun oumlnlenmesi serebrovaskuumller olay ve
mikrovaskuumller olayları oumlnler
bull Tuz kıstlaması tansiyon kontroluumlnde oumlnemlidir
bull İzole sistolik tansiyonun tedavisi yaşlı bireyde renal fonksiyonların
korunmasında oumlnemlidir Pek ccedilok antihipertansif ajan serebrovaskuumller
olay ve son doumlnem boumlbrek yetmezliğini etkili şekilde azaltmaktadır
bull Birden fazla risk faktoumlruuml olan diyabetli yaşlılarda anjiotensin ndash koverting
enzim (ACE) inhibitoumlrleri kullanımı koruyucudur
A- Hipertansiyon
Bununla birlikte hipertansiyonun sıkı kontroluuml ilaccedil yan etkilerine bağlı sorunlara
yol accedilabileceğinden sistolik kan basıncı sınır değerinin 140 mm Hg olarak
yuumlkseltilmesi oumlnerilmektedir
CDA 2013 a
B-Dislipidemi
bull Kolesterol iccedileriğinin azaltılması yağ tercihi oumlnemlidir
bull Dislipideminin statinlerle (Oumlr Atorvastatin) tedavisinin SVOrsquoların primer
ve sekonder oumlnlenmesinde etkili olduğu pek ccedilok ccedilalışmada elde edilmiştir
bull Fibratların (oumlr Lipanthyl) da bu hastalarda kullanımı nın SVO oumlnlenmesi
accedilısından benzer etkiye sahip olduğu ancak fibratların glomeruumller
filrasyonda azalma ve albuminuumlriye neden olabileceği bildirilmektedirCDA 2013 a
Diyabetli Yaşlılarda Geriatrik Problemler
bull Bilişsel Bozulma
bull Depresyon
bull Ccediloklu ilaccedil kullanımı
bull Duumlşmeler
bull Uumlriner inkontinans
A- Bilişsel Bozulma
Yapılan ccedilalışmalar diyabetli yaşlılarda demans sıklığının diyabet olmayan
akranlarına goumlre daha yuumlksek olduğunu goumlstermektedir
Oumlzellikle erken evrelerde demanslı birccedilok hastaya tanı konulmamaktadır
Bilişsel bozulma yaşlı diyabetlilerde hastalığın kontroluumlnuuml zorlaştırmakta
hipoglisemi tedaviye bağlılıkta azalma glisemik kontrolde
accedilıklanamayan bozulma ile sonuccedillanmaktadır
CDA 2013 a CDA 2013 b
Hill ve ark 2013
B- Depresyon
Diyabetli olmayan akranlarıyla karşılaştırıldığında diyabetli olanlarda
depresyon daha sık goumlruumllmektedir Depresyon bu yuumlksek risk grubunda
sıklıkla tanısız ve tedavisiz kalmaktadır
Depresyon koumltuuml glisemik kontrolle ilişkili ve koroner arter hastalığını artıran
bir faktoumlrduumlr Erken tanılanması ve tedavi edilmesi daha iyi glisemik
kontrol sağlamaya yaşam kalitesini artırmaya ve mortaliteyi azaltmaya
yardımcı olur Chao ve ark 2011
C-Ccediloklu İlaccedil Kullanımı
Ccediloklu ilaccedil kullanımı yaşlılarda ccedilok sıktır Diyabetli yaşlılarda kullanılan ilaccedilların
sayısı da artışa neden olan faktoumlrlerin başında gelmektedir İlaccedil yan etkileri
eşlik eden başka sağlık sorunlarının oluşmasına ve diyabet kontroluumlnuumln
bozulmasına neden olabilir
İlaccedil yan etkilerini kontrol altına almak iccedilin ilaccedil tedavisinin bireyselleştirilmesi
gerekir
İlaccedillar yaşlılarda duumlşmelerin konfuumlzyonun ve diğer kognitif değişikliklerin acil
başvurularının en oumlnemli nedenidir İlaccedil listelerinin her vizite
değerlendirilmesi oumlnemlidir Villareal 2011 Loubscher 2012 IDF 2013
D- Duumlşmeler
Diyabetli yaşlılarda duumlşme sıklığının fazla olması multifaktoumlriyel bir
durumdur
Periferik ve otonom noumlropati renal fonksiyonda azalma kas guumlccedilsuumlzluumlğuuml
ccediloklu ilaccedil kullanımı goumlrmede zayıflama osteoartritler ve hipoglisemi
bu nedenler arasındadır
D- Duumlşmeler
Sıkı glisemik kontroluumln yararlarına rağmen duumlşmelere yol accedilacağı goumlz oumlnuumlnde
bulundurularak dengelenmesi oumlnemlidir
Yapılan bir ccedilalışmada sıkı glisemik kontroluumln (HbA1Cle 6-gt8) insuumllin
kullanan yaşlılarda duumlşme riskini 13 kat artırdığı saptanmıştır
Park ve ark 2006 Tanwani 2011CDA 2013 a Schafer ve ark2013
E- Uumlriner İnkontinans
bull Diyabetli kadınlarda Uumlİ sıklığı artmaktadır
bull Risk faktoumlrleri uumlriner enfeksiyonlar vajinal enfeksiyonlar otonomik
noumlropatidir
bull Otonomik noumlropati fekal inkontinansa da neden olmaktadır
bull Yaşam kalitesini iyileştirilmesi iccedilin tedavisi gereklidir
Kuchel GA DuBeau C E 2009
DOumlY
BilgiPisikososyal bel
İnaccedillarTutumlar
Başetme becerisiDavranış
Kan şekeri izlemiDiyetSigara
Fiziksel aktivite
Kısa suumlreli ccedilıktılarKan basıncıLipit duumlzeyi
Glisemik kontrolAğırlık
Uzun suumlreli ccedilıktılarMorbidityeMortalite
Yaşam kalitesi
Diyabet Oumlz youmlnetim Eğitimi
bull DOumlYE yaşlının yaşam beklentisi fonksiyonel durumu bilişsel durumu
yaşlının tercih edeceği oumlğrenme şekli okuryazarlık durumu eğitim durumu
goumlz oumlnuumlne alınarak planlanmalıdır
bull Bireysel gereksinimlere goumlre oumlzelleştirilen eğitim basit ve adım adım
yapılmalıdır
bull Yaşlı bireye bakım veren aile uumlyeleri ve bakıcılar eğitime dahil edilmelidir
bull Yaşlının oumlz bakım davranışları DOumlYE nin ccedilerccedilevesini belirler DOumlYE
geliştirilirken glisemik hedefler de dikkate alınmalıdır
TEMD 2003 IDF 2013 Overland ve Brooks 2005 Schafer ve ark 2013
Diyabet Oumlz Youmlnetim Eğitimi
Yapılandırılmış hasta eğitimi programı diyabet youmlnetiminin bir parccedilasıdır
Uygun kişi tarafından
Uygun ortamda
Uygun teknikler kullanılarak
Hasta ve bakım vericilerin aktif katılımı ile
yapılmalıdır SUumlREKLİ OLMALIDIR
WHO ve IDF DOumlYErsquonin minimum ve optimal standartlarını belirlemişlerdir
TEMD 2003 IDF 2013 Overland ve Brooks 2005 Schafer ve ark 2013
DOumlYE Ccedilekirdek ekip
bull Hekim
bull Hemşire
bull Diyetisyen
Gerekli durumlarda diğer sağlık profesyonelleri katılabilir
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Oumlzbakım bilgi ve inanccedillarıbull Yaşam tarzı uyumu ve istekleri (beslenme
fiziksel aktivite ve sigara kullanımıa)bull Psikolojik durumbull Kendi kendine izlem ve ekipmanın durumubull Vuumlcut ağırlığıbull Kan glukoz kontroluuml
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Kan yağları kontroluuml
bull Kardiyovaskuumller risk değerlendirmesi
bull Erektil disfonksiyon
bull Noumlropati
bull Ayakların durumu (ısı renk goumlruumlnuumlm)
bull Goumlzler
bull Boumlbrekler
bull İlaccedil tedavisinin goumlzden geccedilirilmesi
Diyabetli Yaşlılarda Ayak Bakımı
bull Diyabetli yaşlılarda ayak problemleri sıktır Goumlrme bozukluğu ve guumlccedilsuumlzluumlk
ayak kontroluuml ve bakımını zorlaştırır
bull Her vizitte ayak kontroluuml yapılması oumlnerilir
bull Doğru ayakkabı seccedilimi ve
bull Ayak bakımının oumlğretilmesi oumlnemlidir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ayak deformiteleri ayakta bası noktalarını değiştirir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Monoflament İle Duyu Kontroluuml
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ankle Brakial İndeks
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Diyabetli Bireyin Ayağında Oluşan Bası Yarası
KAYNAKLAR
bull Abdelhafiz AH Sinclair AJ(2013) Management of Type 2 Diabetes in Older People Diabetes Ther 4 (1)13ndash26 DOI 101007s13300-013-0020-4
bull American Diabetes Association 2014 Standards of Medical Care in Diabetes Diabetes Care 37 (Supple 1) 14-80
bull Boulton A Armstrong DGAlbert Robert G Frykberg RG Hellman R KirkmanSM Lavery LA LeMaster JW Mills JL Mueller MJ Sheehan P Wukich DK (2008) Comprehensive Foot Examiantion and Risk Assessment Diabetes Care 31(8) 1679ndash1685doi 102337dc08-9021
bull Canadian Diabetes Association (2013) Diabetes in the Elderly Canadian Journal of Diabetes 37 (1) 184-190
bull Chau PH Woo J Lee CH Cheung WL Chen J Chan WM Hui L McGhee SM(2011)
bull Diabetes Prevention Program Research Group (2009) 10-year follow-up of diabetes incidence and weight loss in the Diabetes Prevention Program Outcomes Study The Lancet 374(14)1677ndash1686 doi 101016S0140-6736(09)61457-4
bull International Diabetes Federation (2013) Global Guideline For Managing Older People With Type 2 Diabetes Belgium ISBN2-930229-86-1
bull Kırkman MS Briscoe VJ Clark N Haas LB Halter JB Huang ES Korytkowski MT Hunshi MN Odegard PS Pratley RE Swift CS Diabetes in Oder Adults (Concensus Report) Diabetes Care 2012 (1)1-15
bull Kuchel GA DuBeau C E (2009) daggerUrinary Incontinence in the Elderly Geriatric Nephrology Curriculum httpswwwasn-onlineorgeducationdistancelearningcurriculageriatricsChapter30pdf
bull Laubscher T Regier L Bareham J Diabetes in the frail elderly Individualization of glycemic management Canadian Family Physician 2012 58 (5) 243-246
bull Older people with diabetes have higher risk of depression cognitive and functional impairments implications for diabetes services J Nutr Health Aging 15(9)751-5
bull Overland J Brooks B (2005) Diabetes Nurse Practitioner Guidelines Role and Scope of PracticeURL httpwww0healthnswgovauresourcesnursingpractitionerpdfbb_jo_diabetes_guidelinesfinal_april2005pdf
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Registered Nursesrsquo Association Of Ontario (2013) Assessment and Management of Foot Ulcers for People with Diabetes 37 121136 wwwrnaocabestpractices
bull Schafer R Pharm NL Randal D Dorey C Haas L Barrier P (2013) (American Association of Diabetes Position Statement Educators) Special Considerations in the Management and Education of Older Persons with Diabetes URL httpwwwdiabeteseducatororgexportsitesaade_resourcespdfOlder_Adultspdf
bull Tanwani LK 2011 Insulin Therapy in the Elderly Patient With Diabetes The American Journal of Geriatric Pharmacotherapy 9(1) 24ndash36
bull Tuumlrkiye Endokrin ve Metabolizma Derneği (2013) Diabetes Mellitus ve Komplikasyonlarının Tanı Tedavi ve İzlem Kılavuzu Ankara ISBN 978-605-4011-16-2
bull Villareal DT Chode S Parimi N Sanicore DR Hilton T Armamaento Villareal R Napoli N Qualls C Shah K M (2011) Weight Loss Exercise or Both and Physical Function in Obese Older Adults New England Journal of Medicine 364 (3) 1218-1229 DOI 101056NEJMoa1008234
bull Wild S Roglic G Green A Sicree R King H(2004) Global Prevalence of Diabetes Estimates for the year 2000 and projections for 2030 Diabetes Care 27(5 1047-53
Yaşlılarda Diyabet Tanısı
Yaşlanma ile birlikte Hb A1C de progressif bir artış goumlruumllduumlğuumlnden accedillık kan
şekerine dayalı tanı ile HbA1C ye dayalı tanı farklılık goumlstermektedir Bu
nedenle tanıda ilave testlere gereksinim duyulabilir
Tuumlrkiye Endokrin ve Metabolizma Derneği 2013 International Diabetes Federation (IDF) 2013)
Diyabet Tedavisinin Ana Hedefleri
bull Semptomları ortadan kaldırmak
bull Kısa suumlreli komplikasyonları oumlnlemek
bull Uzun suumlreli komplikasyonları oumlnlemek
bull Yaşam kalitesini yuumlkseltmek
Yaşlılarda Duumlşkuumlnluumlk (Kırılganlık)
Kırılganlık yaşlanma ile ilgili sık kullanılan ve ccedilok boyutlu bir sendromu
ifade eden bir terimdir Kırılganlık biyolojik bazlı klinik bir sendrom
olarak goumlruumllebilir Pek ccedilok tanımı yapılmıştır
Yaşlılarda Duumlşkuumlnluumlk (Kırılganlık) -devam
Friedrsquoin Kırılganlık Fenotipi en fazla kabul goumlren tanımlamadır Bu tanımlamaya
goumlre aşağıdaki uumlccedil kriteri taşıdığında hastanın kırılgan olduğu kabul edilir
1 İstemeden kilo verme ( gt45 kilo son bir yılda )
2 Tuumlkenme ve bitkinlik ifade etme
3 Yuumlruumlme hızında azalma ve duumlşuumlk fiziksel aktivite
Laubscher ve ark 2012 Canadian Diabetes Association (CDA) 2013 a)
İlerleyici kırılganlık mortalitenin artması ve fonksiyonun azalması ile ilgilidir
ve diyabetli yaşlılar kırlganlığa daha fazla eğilimlidirler
Diyabetli yaşlıda kırılganlık komplikasyon ve oumlluumlmluumlluumlk goumlstergesi olarak
kronolojik yaştan daha değerli kabul edilmektedir
IDF 2913 CDA 2013 Park ve ark 2006 Kirkman ve ark 2012
bull Rockwood ve arkadaşları tarafından geliştirilmiş dokuz puanlı Klinik
Kırılganlık Skalası kişileri ccediloklu komorbiditeli kişiler yuumlksek duumlzeyde
bağımlı olanlar ve yaşam beklentisi sınırlı olanlar şeklinde tanımlar
bull Bu gruplarda sıkı glisemik kontroluumln yararının sınırlı olacağına işaret
edilmektedir
IDF 2913 CDA 2013 Park ve ark 2006 Kirkman ve ark 2012
CDA 2013 a
Kronik beslenme yetersizliği
goumlstergesi olarak kilo kaybı
Duumlşuumlk fiziksel aktivite
Egzersiz toleransı Tuumlkenme
Yuumlruumlme hızındaazalma
Dayanıklılıkve guumlccedil
Kırılganlık doumlnguumlsuuml
klinik fenotip
Toplam enerji harcaması Sarkopeni
Metabolik hızda azalma
Oldukccedila zinde
İyi durumda
İyi kontrolluuml
Hassas
Hafif kırılgan
Ciddi derecede kırılgan
Ccedilok ciddi derecede kırılgan
Terminal doumlnem hasta
Orta derecedekırılgan
Yaşlılarda Kırılganlık ve Diyabet
Klinik accedilıdan kırılganlık duumlzeyi glisemik kontrol hedefini belirlemede
dayanak noktasıdır
IDF Kırılganlık Kriterlerini Kullanarak Yaşlılarda Sağlık Durumunu Uumlccedil
Kategoride Değerlendirmektedir
IDF Sınıflaması
1Kategori Fonksiyonel olarak bağımsız grup
2 Kategori Fonksiyonel olarak bağımlı grup
a) Kırılgan
b) Demanslı
3 Kategori Yaşam sonu bakım grubu
Kategori 1
Bu grupta birey guumlnluumlk yaşam aktivitelerinde tam bağımsızdır
Bakıcı yardımına ya minimal gereksinim duyar ya da hiccedil gerek duymaz
Bu gruptakilerde sıklıkla temel sağlık sorunu diyabet olmakla birlikte
diyabet bakımını etkileyen diğer komorbiditeleri de olabilir
Kategori 2
Bu gruptaki bireyler fonksiyon kaybı ile birlikte guumlnluumlk yaşam
aktivitelerinde (banyo giyinme ve kişisel bakımda) başkalarına
bağımlıdır İlave medikal ve sosyal bakım gereksinimleri artmıştır
Bakımlarının oumlzel gereksinimleri goumlz oumlnuumlne alınarak planlanması ve
bakımda yer alacak bireylerin eğitilmesi gerekmektedir
Kategori 3
Bu grup ağır kronik medikal durumlar ya da kanser nedeniyle yaşam
beklentisi 1 yıldan az olan bireyleri iccedilerir Bu kişilerin ihtiyacı olan oumlz
bakımın suumlrduumlruumllmesi ağrının azaltılması dehidratasyondan korunma
temel hedeflerdir
Diyabet diğer medikal sorunlar nedeniyle ikinci planda kalmıştır Bununla
birlikte diyabet bakımı semptom kontroluuml rahatlık ve yaşam kalitesi
accedilısından oumlnem taşır
Yaşlılarda Diyabet Youmlnetimi
A- Glisemik Kontrol
bull Genel sağlık durumu iyi ve beklenen yaşam suumlresi uzun olan yaşlılarda
glisemik kontrol hedefleri yetişkin diyabetlilerdeki hedeflere benzerdir Hb
A1C lt7
bull Ancak 10 yıllık yaşam beklentisi duumlşuumlk bilişsel bozulması olan ve eşlik
eden hastalıkları bulunan yaşlı diyabetlilerde sıkı metabolik kontrol
oumlnerilmemektedir
A- Glisemik Kontrol devam
bull Yapılan ccedilalışmalar yaşlı ve diyabet suumlresi 10 yılın uumlzerinde olan gruplarda
sıkı metabolik kontroluumln hipoglisemi serebrovaskuumller olay ve oumlluumlm riskini
artırdığını goumlstermiştir
bull Yaşam Beklentisi ve diyabete eşlik eden hastalık varlığı goumlz oumlnuumlne alınarak
yaşlılar iccedilin oumlzel glisemik hedefler oumlnerilmektedirLoubscher 2012 Kirkman 2012 CDA 2013 a CDA 2013 b
Bunlardan Kanada Diyabet Derneği (CDA)rsquonin oumlnerileri
bull Yaşam beklentisi gt15 yıl ve komorbidite yoksa A1C le7
bull Yaşam beklentisi 5-15 yıl ve orta derecede komorbidite var ise A1C le75 -8
bull Yaşam beklentisi lt5 yıl ve majoumlr komorbidite var ise A1C le8-9 olarak
hedeflenmesi şeklindedirCDA 2013 a
B- Beslenme
bull Diyabetli yaşlılarda hafif enerji kısıtlaması ve fiziksel aktivite artışı diyabet
kontroluumlnde yarar sağlamaktadır Yaşlılarda enerji gereksinmesi aynı ağırlıktaki
genccedil bireylerden daha azdır
bull Oumlzellikle enerji alımı az olan yaşlı diyabetlilere guumlnluumlk multivitamin takviyesi
uygun olabilir
bull Tartışmalı olmakla birlikte bu hastalarda aminoasit takviyesi metabolik kontroluuml
ve insuumllin duyarlılığını artırabileceği bildirilmektedir
Diabetes Prevention Program Research Group 2013
Loubscher 2012
Overland ve Brooks 2005
C- Fiziksel Aktivite
Birccedilok yaşlıda diyabete eşlik eden durumlar fiziksel aktiviteyi engellemekle
birlikte fiziksel aktivite programı başarıyla uygulanabilir
Egzersiz programı oluşturmadan oumlnce yaşlı kendisini bu programdan
alıkoyabilecek olan gizli kardiyovaskuumller hastalıklar ya da kas iskelet
problemleri accedilısından dikkatlice değerlendirilmelidir
Aerobik egzersizler ve direnccedil egzersizleri arteriyel direngenliği ve
baroreflex duyarlılığı artırır
Schaffer ve ark 2013
Fiziksel aktivite -devam-
Aerobik egzersiz programının glukoz ve lipit metabolizması uumlzerine etkileri
ccedilelişkili iken direnccedil egzersizleri glisemik kontrolde orta derecede iyileşme
sağlar Direnccedil egzersizleri aynı zamanda dayanıklılıkta artma vuumlcut
kompozisyonunda ve mobilitede ilerleme sağlar
Egzersiz programı duumlşme riskini azalmasında ve noumlropatili hastalarda
dengenin iyileşmesinde yarar sağlar
Her şeye rağmen yaşlılarda bu yaşam şekli değişikliklerinin goumlzetimli
alanların dışında suumlrduumlruumllmesi zordur
Overland ve Brooks 2005 Villareal ve ark 2011
Villareal ve ark 2011
D- Oral Antihiperglisemiklerle Tedavi
bull Tip 2 diyabetli kişiler yaşlandıkccedila başlıca metabolik defekt glukozla induumlklenen
insuumllin sekresyonunda azalmadır Bu nedenle bu kişilerde başlangıccedilta tedavisi
insuumllin salgılatıcılar tercih edilir
bull Obez yaşlılarda ise ana defekt insuumllin sekresyonunun nispeten korunduğu
insuumlline bağlı glukoz taşınmasına karşı direncin oluştuğu bir metabolik defekttir
bull Obez yaşlılarda başlangıccedil tedavisi olarak insuumlline duyarlılığı artıran ilaccedillar
tercih edilir
American Diabetes Association (ADA) 2014
E- İnsuumllin tedavisi
bull Yaşlıda insuumllin tedavisi bireyselleştirilmeli ve hasta guumlvenliğini dikkate alarak
seccedililmelidir Bilişsel gerilemesi olan yaşlılarda insuumllinin doğru satalerde
uygulanması iccedilin gerekli oumlnlemler alınmalıdır
bull Premix insuumllin analoglarının(premix lispro 25 premix lispro 50 gibi)
kullanılmasının yaşlı diyabetlilerde glisemik kontroluumln sağlanmasında
ilerleme sağladığı ve daha uygun olduğu belirtilmektedir
Tanwani 2011
Tanwani 2011
E- İnsuumllin tedavisi-devam
Ayrıca konvansiyonel şırıngaların kullanımının zorluğundan dolayı
doldurulabilir insuumllin kalemleri doz hatalarını azaltmak ve glisemik
kontroluuml iyileştirmek iccedilin oumlnerilmektedir
Villareal 2011 Schafer 2013Tanwani 2011
Diyabetli Yaşlıda Komplikasyonların Oumlnlenmesi ve Tedavisi
A- Hipertansiyon
bull Diyabetli yaşlılarda hipertansiyonun oumlnlenmesi serebrovaskuumller olay ve
mikrovaskuumller olayları oumlnler
bull Tuz kıstlaması tansiyon kontroluumlnde oumlnemlidir
bull İzole sistolik tansiyonun tedavisi yaşlı bireyde renal fonksiyonların
korunmasında oumlnemlidir Pek ccedilok antihipertansif ajan serebrovaskuumller
olay ve son doumlnem boumlbrek yetmezliğini etkili şekilde azaltmaktadır
bull Birden fazla risk faktoumlruuml olan diyabetli yaşlılarda anjiotensin ndash koverting
enzim (ACE) inhibitoumlrleri kullanımı koruyucudur
A- Hipertansiyon
Bununla birlikte hipertansiyonun sıkı kontroluuml ilaccedil yan etkilerine bağlı sorunlara
yol accedilabileceğinden sistolik kan basıncı sınır değerinin 140 mm Hg olarak
yuumlkseltilmesi oumlnerilmektedir
CDA 2013 a
B-Dislipidemi
bull Kolesterol iccedileriğinin azaltılması yağ tercihi oumlnemlidir
bull Dislipideminin statinlerle (Oumlr Atorvastatin) tedavisinin SVOrsquoların primer
ve sekonder oumlnlenmesinde etkili olduğu pek ccedilok ccedilalışmada elde edilmiştir
bull Fibratların (oumlr Lipanthyl) da bu hastalarda kullanımı nın SVO oumlnlenmesi
accedilısından benzer etkiye sahip olduğu ancak fibratların glomeruumller
filrasyonda azalma ve albuminuumlriye neden olabileceği bildirilmektedirCDA 2013 a
Diyabetli Yaşlılarda Geriatrik Problemler
bull Bilişsel Bozulma
bull Depresyon
bull Ccediloklu ilaccedil kullanımı
bull Duumlşmeler
bull Uumlriner inkontinans
A- Bilişsel Bozulma
Yapılan ccedilalışmalar diyabetli yaşlılarda demans sıklığının diyabet olmayan
akranlarına goumlre daha yuumlksek olduğunu goumlstermektedir
Oumlzellikle erken evrelerde demanslı birccedilok hastaya tanı konulmamaktadır
Bilişsel bozulma yaşlı diyabetlilerde hastalığın kontroluumlnuuml zorlaştırmakta
hipoglisemi tedaviye bağlılıkta azalma glisemik kontrolde
accedilıklanamayan bozulma ile sonuccedillanmaktadır
CDA 2013 a CDA 2013 b
Hill ve ark 2013
B- Depresyon
Diyabetli olmayan akranlarıyla karşılaştırıldığında diyabetli olanlarda
depresyon daha sık goumlruumllmektedir Depresyon bu yuumlksek risk grubunda
sıklıkla tanısız ve tedavisiz kalmaktadır
Depresyon koumltuuml glisemik kontrolle ilişkili ve koroner arter hastalığını artıran
bir faktoumlrduumlr Erken tanılanması ve tedavi edilmesi daha iyi glisemik
kontrol sağlamaya yaşam kalitesini artırmaya ve mortaliteyi azaltmaya
yardımcı olur Chao ve ark 2011
C-Ccediloklu İlaccedil Kullanımı
Ccediloklu ilaccedil kullanımı yaşlılarda ccedilok sıktır Diyabetli yaşlılarda kullanılan ilaccedilların
sayısı da artışa neden olan faktoumlrlerin başında gelmektedir İlaccedil yan etkileri
eşlik eden başka sağlık sorunlarının oluşmasına ve diyabet kontroluumlnuumln
bozulmasına neden olabilir
İlaccedil yan etkilerini kontrol altına almak iccedilin ilaccedil tedavisinin bireyselleştirilmesi
gerekir
İlaccedillar yaşlılarda duumlşmelerin konfuumlzyonun ve diğer kognitif değişikliklerin acil
başvurularının en oumlnemli nedenidir İlaccedil listelerinin her vizite
değerlendirilmesi oumlnemlidir Villareal 2011 Loubscher 2012 IDF 2013
D- Duumlşmeler
Diyabetli yaşlılarda duumlşme sıklığının fazla olması multifaktoumlriyel bir
durumdur
Periferik ve otonom noumlropati renal fonksiyonda azalma kas guumlccedilsuumlzluumlğuuml
ccediloklu ilaccedil kullanımı goumlrmede zayıflama osteoartritler ve hipoglisemi
bu nedenler arasındadır
D- Duumlşmeler
Sıkı glisemik kontroluumln yararlarına rağmen duumlşmelere yol accedilacağı goumlz oumlnuumlnde
bulundurularak dengelenmesi oumlnemlidir
Yapılan bir ccedilalışmada sıkı glisemik kontroluumln (HbA1Cle 6-gt8) insuumllin
kullanan yaşlılarda duumlşme riskini 13 kat artırdığı saptanmıştır
Park ve ark 2006 Tanwani 2011CDA 2013 a Schafer ve ark2013
E- Uumlriner İnkontinans
bull Diyabetli kadınlarda Uumlİ sıklığı artmaktadır
bull Risk faktoumlrleri uumlriner enfeksiyonlar vajinal enfeksiyonlar otonomik
noumlropatidir
bull Otonomik noumlropati fekal inkontinansa da neden olmaktadır
bull Yaşam kalitesini iyileştirilmesi iccedilin tedavisi gereklidir
Kuchel GA DuBeau C E 2009
DOumlY
BilgiPisikososyal bel
İnaccedillarTutumlar
Başetme becerisiDavranış
Kan şekeri izlemiDiyetSigara
Fiziksel aktivite
Kısa suumlreli ccedilıktılarKan basıncıLipit duumlzeyi
Glisemik kontrolAğırlık
Uzun suumlreli ccedilıktılarMorbidityeMortalite
Yaşam kalitesi
Diyabet Oumlz youmlnetim Eğitimi
bull DOumlYE yaşlının yaşam beklentisi fonksiyonel durumu bilişsel durumu
yaşlının tercih edeceği oumlğrenme şekli okuryazarlık durumu eğitim durumu
goumlz oumlnuumlne alınarak planlanmalıdır
bull Bireysel gereksinimlere goumlre oumlzelleştirilen eğitim basit ve adım adım
yapılmalıdır
bull Yaşlı bireye bakım veren aile uumlyeleri ve bakıcılar eğitime dahil edilmelidir
bull Yaşlının oumlz bakım davranışları DOumlYE nin ccedilerccedilevesini belirler DOumlYE
geliştirilirken glisemik hedefler de dikkate alınmalıdır
TEMD 2003 IDF 2013 Overland ve Brooks 2005 Schafer ve ark 2013
Diyabet Oumlz Youmlnetim Eğitimi
Yapılandırılmış hasta eğitimi programı diyabet youmlnetiminin bir parccedilasıdır
Uygun kişi tarafından
Uygun ortamda
Uygun teknikler kullanılarak
Hasta ve bakım vericilerin aktif katılımı ile
yapılmalıdır SUumlREKLİ OLMALIDIR
WHO ve IDF DOumlYErsquonin minimum ve optimal standartlarını belirlemişlerdir
TEMD 2003 IDF 2013 Overland ve Brooks 2005 Schafer ve ark 2013
DOumlYE Ccedilekirdek ekip
bull Hekim
bull Hemşire
bull Diyetisyen
Gerekli durumlarda diğer sağlık profesyonelleri katılabilir
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Oumlzbakım bilgi ve inanccedillarıbull Yaşam tarzı uyumu ve istekleri (beslenme
fiziksel aktivite ve sigara kullanımıa)bull Psikolojik durumbull Kendi kendine izlem ve ekipmanın durumubull Vuumlcut ağırlığıbull Kan glukoz kontroluuml
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Kan yağları kontroluuml
bull Kardiyovaskuumller risk değerlendirmesi
bull Erektil disfonksiyon
bull Noumlropati
bull Ayakların durumu (ısı renk goumlruumlnuumlm)
bull Goumlzler
bull Boumlbrekler
bull İlaccedil tedavisinin goumlzden geccedilirilmesi
Diyabetli Yaşlılarda Ayak Bakımı
bull Diyabetli yaşlılarda ayak problemleri sıktır Goumlrme bozukluğu ve guumlccedilsuumlzluumlk
ayak kontroluuml ve bakımını zorlaştırır
bull Her vizitte ayak kontroluuml yapılması oumlnerilir
bull Doğru ayakkabı seccedilimi ve
bull Ayak bakımının oumlğretilmesi oumlnemlidir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ayak deformiteleri ayakta bası noktalarını değiştirir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Monoflament İle Duyu Kontroluuml
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ankle Brakial İndeks
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Diyabetli Bireyin Ayağında Oluşan Bası Yarası
KAYNAKLAR
bull Abdelhafiz AH Sinclair AJ(2013) Management of Type 2 Diabetes in Older People Diabetes Ther 4 (1)13ndash26 DOI 101007s13300-013-0020-4
bull American Diabetes Association 2014 Standards of Medical Care in Diabetes Diabetes Care 37 (Supple 1) 14-80
bull Boulton A Armstrong DGAlbert Robert G Frykberg RG Hellman R KirkmanSM Lavery LA LeMaster JW Mills JL Mueller MJ Sheehan P Wukich DK (2008) Comprehensive Foot Examiantion and Risk Assessment Diabetes Care 31(8) 1679ndash1685doi 102337dc08-9021
bull Canadian Diabetes Association (2013) Diabetes in the Elderly Canadian Journal of Diabetes 37 (1) 184-190
bull Chau PH Woo J Lee CH Cheung WL Chen J Chan WM Hui L McGhee SM(2011)
bull Diabetes Prevention Program Research Group (2009) 10-year follow-up of diabetes incidence and weight loss in the Diabetes Prevention Program Outcomes Study The Lancet 374(14)1677ndash1686 doi 101016S0140-6736(09)61457-4
bull International Diabetes Federation (2013) Global Guideline For Managing Older People With Type 2 Diabetes Belgium ISBN2-930229-86-1
bull Kırkman MS Briscoe VJ Clark N Haas LB Halter JB Huang ES Korytkowski MT Hunshi MN Odegard PS Pratley RE Swift CS Diabetes in Oder Adults (Concensus Report) Diabetes Care 2012 (1)1-15
bull Kuchel GA DuBeau C E (2009) daggerUrinary Incontinence in the Elderly Geriatric Nephrology Curriculum httpswwwasn-onlineorgeducationdistancelearningcurriculageriatricsChapter30pdf
bull Laubscher T Regier L Bareham J Diabetes in the frail elderly Individualization of glycemic management Canadian Family Physician 2012 58 (5) 243-246
bull Older people with diabetes have higher risk of depression cognitive and functional impairments implications for diabetes services J Nutr Health Aging 15(9)751-5
bull Overland J Brooks B (2005) Diabetes Nurse Practitioner Guidelines Role and Scope of PracticeURL httpwww0healthnswgovauresourcesnursingpractitionerpdfbb_jo_diabetes_guidelinesfinal_april2005pdf
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Registered Nursesrsquo Association Of Ontario (2013) Assessment and Management of Foot Ulcers for People with Diabetes 37 121136 wwwrnaocabestpractices
bull Schafer R Pharm NL Randal D Dorey C Haas L Barrier P (2013) (American Association of Diabetes Position Statement Educators) Special Considerations in the Management and Education of Older Persons with Diabetes URL httpwwwdiabeteseducatororgexportsitesaade_resourcespdfOlder_Adultspdf
bull Tanwani LK 2011 Insulin Therapy in the Elderly Patient With Diabetes The American Journal of Geriatric Pharmacotherapy 9(1) 24ndash36
bull Tuumlrkiye Endokrin ve Metabolizma Derneği (2013) Diabetes Mellitus ve Komplikasyonlarının Tanı Tedavi ve İzlem Kılavuzu Ankara ISBN 978-605-4011-16-2
bull Villareal DT Chode S Parimi N Sanicore DR Hilton T Armamaento Villareal R Napoli N Qualls C Shah K M (2011) Weight Loss Exercise or Both and Physical Function in Obese Older Adults New England Journal of Medicine 364 (3) 1218-1229 DOI 101056NEJMoa1008234
bull Wild S Roglic G Green A Sicree R King H(2004) Global Prevalence of Diabetes Estimates for the year 2000 and projections for 2030 Diabetes Care 27(5 1047-53
Diyabet Tedavisinin Ana Hedefleri
bull Semptomları ortadan kaldırmak
bull Kısa suumlreli komplikasyonları oumlnlemek
bull Uzun suumlreli komplikasyonları oumlnlemek
bull Yaşam kalitesini yuumlkseltmek
Yaşlılarda Duumlşkuumlnluumlk (Kırılganlık)
Kırılganlık yaşlanma ile ilgili sık kullanılan ve ccedilok boyutlu bir sendromu
ifade eden bir terimdir Kırılganlık biyolojik bazlı klinik bir sendrom
olarak goumlruumllebilir Pek ccedilok tanımı yapılmıştır
Yaşlılarda Duumlşkuumlnluumlk (Kırılganlık) -devam
Friedrsquoin Kırılganlık Fenotipi en fazla kabul goumlren tanımlamadır Bu tanımlamaya
goumlre aşağıdaki uumlccedil kriteri taşıdığında hastanın kırılgan olduğu kabul edilir
1 İstemeden kilo verme ( gt45 kilo son bir yılda )
2 Tuumlkenme ve bitkinlik ifade etme
3 Yuumlruumlme hızında azalma ve duumlşuumlk fiziksel aktivite
Laubscher ve ark 2012 Canadian Diabetes Association (CDA) 2013 a)
İlerleyici kırılganlık mortalitenin artması ve fonksiyonun azalması ile ilgilidir
ve diyabetli yaşlılar kırlganlığa daha fazla eğilimlidirler
Diyabetli yaşlıda kırılganlık komplikasyon ve oumlluumlmluumlluumlk goumlstergesi olarak
kronolojik yaştan daha değerli kabul edilmektedir
IDF 2913 CDA 2013 Park ve ark 2006 Kirkman ve ark 2012
bull Rockwood ve arkadaşları tarafından geliştirilmiş dokuz puanlı Klinik
Kırılganlık Skalası kişileri ccediloklu komorbiditeli kişiler yuumlksek duumlzeyde
bağımlı olanlar ve yaşam beklentisi sınırlı olanlar şeklinde tanımlar
bull Bu gruplarda sıkı glisemik kontroluumln yararının sınırlı olacağına işaret
edilmektedir
IDF 2913 CDA 2013 Park ve ark 2006 Kirkman ve ark 2012
CDA 2013 a
Kronik beslenme yetersizliği
goumlstergesi olarak kilo kaybı
Duumlşuumlk fiziksel aktivite
Egzersiz toleransı Tuumlkenme
Yuumlruumlme hızındaazalma
Dayanıklılıkve guumlccedil
Kırılganlık doumlnguumlsuuml
klinik fenotip
Toplam enerji harcaması Sarkopeni
Metabolik hızda azalma
Oldukccedila zinde
İyi durumda
İyi kontrolluuml
Hassas
Hafif kırılgan
Ciddi derecede kırılgan
Ccedilok ciddi derecede kırılgan
Terminal doumlnem hasta
Orta derecedekırılgan
Yaşlılarda Kırılganlık ve Diyabet
Klinik accedilıdan kırılganlık duumlzeyi glisemik kontrol hedefini belirlemede
dayanak noktasıdır
IDF Kırılganlık Kriterlerini Kullanarak Yaşlılarda Sağlık Durumunu Uumlccedil
Kategoride Değerlendirmektedir
IDF Sınıflaması
1Kategori Fonksiyonel olarak bağımsız grup
2 Kategori Fonksiyonel olarak bağımlı grup
a) Kırılgan
b) Demanslı
3 Kategori Yaşam sonu bakım grubu
Kategori 1
Bu grupta birey guumlnluumlk yaşam aktivitelerinde tam bağımsızdır
Bakıcı yardımına ya minimal gereksinim duyar ya da hiccedil gerek duymaz
Bu gruptakilerde sıklıkla temel sağlık sorunu diyabet olmakla birlikte
diyabet bakımını etkileyen diğer komorbiditeleri de olabilir
Kategori 2
Bu gruptaki bireyler fonksiyon kaybı ile birlikte guumlnluumlk yaşam
aktivitelerinde (banyo giyinme ve kişisel bakımda) başkalarına
bağımlıdır İlave medikal ve sosyal bakım gereksinimleri artmıştır
Bakımlarının oumlzel gereksinimleri goumlz oumlnuumlne alınarak planlanması ve
bakımda yer alacak bireylerin eğitilmesi gerekmektedir
Kategori 3
Bu grup ağır kronik medikal durumlar ya da kanser nedeniyle yaşam
beklentisi 1 yıldan az olan bireyleri iccedilerir Bu kişilerin ihtiyacı olan oumlz
bakımın suumlrduumlruumllmesi ağrının azaltılması dehidratasyondan korunma
temel hedeflerdir
Diyabet diğer medikal sorunlar nedeniyle ikinci planda kalmıştır Bununla
birlikte diyabet bakımı semptom kontroluuml rahatlık ve yaşam kalitesi
accedilısından oumlnem taşır
Yaşlılarda Diyabet Youmlnetimi
A- Glisemik Kontrol
bull Genel sağlık durumu iyi ve beklenen yaşam suumlresi uzun olan yaşlılarda
glisemik kontrol hedefleri yetişkin diyabetlilerdeki hedeflere benzerdir Hb
A1C lt7
bull Ancak 10 yıllık yaşam beklentisi duumlşuumlk bilişsel bozulması olan ve eşlik
eden hastalıkları bulunan yaşlı diyabetlilerde sıkı metabolik kontrol
oumlnerilmemektedir
A- Glisemik Kontrol devam
bull Yapılan ccedilalışmalar yaşlı ve diyabet suumlresi 10 yılın uumlzerinde olan gruplarda
sıkı metabolik kontroluumln hipoglisemi serebrovaskuumller olay ve oumlluumlm riskini
artırdığını goumlstermiştir
bull Yaşam Beklentisi ve diyabete eşlik eden hastalık varlığı goumlz oumlnuumlne alınarak
yaşlılar iccedilin oumlzel glisemik hedefler oumlnerilmektedirLoubscher 2012 Kirkman 2012 CDA 2013 a CDA 2013 b
Bunlardan Kanada Diyabet Derneği (CDA)rsquonin oumlnerileri
bull Yaşam beklentisi gt15 yıl ve komorbidite yoksa A1C le7
bull Yaşam beklentisi 5-15 yıl ve orta derecede komorbidite var ise A1C le75 -8
bull Yaşam beklentisi lt5 yıl ve majoumlr komorbidite var ise A1C le8-9 olarak
hedeflenmesi şeklindedirCDA 2013 a
B- Beslenme
bull Diyabetli yaşlılarda hafif enerji kısıtlaması ve fiziksel aktivite artışı diyabet
kontroluumlnde yarar sağlamaktadır Yaşlılarda enerji gereksinmesi aynı ağırlıktaki
genccedil bireylerden daha azdır
bull Oumlzellikle enerji alımı az olan yaşlı diyabetlilere guumlnluumlk multivitamin takviyesi
uygun olabilir
bull Tartışmalı olmakla birlikte bu hastalarda aminoasit takviyesi metabolik kontroluuml
ve insuumllin duyarlılığını artırabileceği bildirilmektedir
Diabetes Prevention Program Research Group 2013
Loubscher 2012
Overland ve Brooks 2005
C- Fiziksel Aktivite
Birccedilok yaşlıda diyabete eşlik eden durumlar fiziksel aktiviteyi engellemekle
birlikte fiziksel aktivite programı başarıyla uygulanabilir
Egzersiz programı oluşturmadan oumlnce yaşlı kendisini bu programdan
alıkoyabilecek olan gizli kardiyovaskuumller hastalıklar ya da kas iskelet
problemleri accedilısından dikkatlice değerlendirilmelidir
Aerobik egzersizler ve direnccedil egzersizleri arteriyel direngenliği ve
baroreflex duyarlılığı artırır
Schaffer ve ark 2013
Fiziksel aktivite -devam-
Aerobik egzersiz programının glukoz ve lipit metabolizması uumlzerine etkileri
ccedilelişkili iken direnccedil egzersizleri glisemik kontrolde orta derecede iyileşme
sağlar Direnccedil egzersizleri aynı zamanda dayanıklılıkta artma vuumlcut
kompozisyonunda ve mobilitede ilerleme sağlar
Egzersiz programı duumlşme riskini azalmasında ve noumlropatili hastalarda
dengenin iyileşmesinde yarar sağlar
Her şeye rağmen yaşlılarda bu yaşam şekli değişikliklerinin goumlzetimli
alanların dışında suumlrduumlruumllmesi zordur
Overland ve Brooks 2005 Villareal ve ark 2011
Villareal ve ark 2011
D- Oral Antihiperglisemiklerle Tedavi
bull Tip 2 diyabetli kişiler yaşlandıkccedila başlıca metabolik defekt glukozla induumlklenen
insuumllin sekresyonunda azalmadır Bu nedenle bu kişilerde başlangıccedilta tedavisi
insuumllin salgılatıcılar tercih edilir
bull Obez yaşlılarda ise ana defekt insuumllin sekresyonunun nispeten korunduğu
insuumlline bağlı glukoz taşınmasına karşı direncin oluştuğu bir metabolik defekttir
bull Obez yaşlılarda başlangıccedil tedavisi olarak insuumlline duyarlılığı artıran ilaccedillar
tercih edilir
American Diabetes Association (ADA) 2014
E- İnsuumllin tedavisi
bull Yaşlıda insuumllin tedavisi bireyselleştirilmeli ve hasta guumlvenliğini dikkate alarak
seccedililmelidir Bilişsel gerilemesi olan yaşlılarda insuumllinin doğru satalerde
uygulanması iccedilin gerekli oumlnlemler alınmalıdır
bull Premix insuumllin analoglarının(premix lispro 25 premix lispro 50 gibi)
kullanılmasının yaşlı diyabetlilerde glisemik kontroluumln sağlanmasında
ilerleme sağladığı ve daha uygun olduğu belirtilmektedir
Tanwani 2011
Tanwani 2011
E- İnsuumllin tedavisi-devam
Ayrıca konvansiyonel şırıngaların kullanımının zorluğundan dolayı
doldurulabilir insuumllin kalemleri doz hatalarını azaltmak ve glisemik
kontroluuml iyileştirmek iccedilin oumlnerilmektedir
Villareal 2011 Schafer 2013Tanwani 2011
Diyabetli Yaşlıda Komplikasyonların Oumlnlenmesi ve Tedavisi
A- Hipertansiyon
bull Diyabetli yaşlılarda hipertansiyonun oumlnlenmesi serebrovaskuumller olay ve
mikrovaskuumller olayları oumlnler
bull Tuz kıstlaması tansiyon kontroluumlnde oumlnemlidir
bull İzole sistolik tansiyonun tedavisi yaşlı bireyde renal fonksiyonların
korunmasında oumlnemlidir Pek ccedilok antihipertansif ajan serebrovaskuumller
olay ve son doumlnem boumlbrek yetmezliğini etkili şekilde azaltmaktadır
bull Birden fazla risk faktoumlruuml olan diyabetli yaşlılarda anjiotensin ndash koverting
enzim (ACE) inhibitoumlrleri kullanımı koruyucudur
A- Hipertansiyon
Bununla birlikte hipertansiyonun sıkı kontroluuml ilaccedil yan etkilerine bağlı sorunlara
yol accedilabileceğinden sistolik kan basıncı sınır değerinin 140 mm Hg olarak
yuumlkseltilmesi oumlnerilmektedir
CDA 2013 a
B-Dislipidemi
bull Kolesterol iccedileriğinin azaltılması yağ tercihi oumlnemlidir
bull Dislipideminin statinlerle (Oumlr Atorvastatin) tedavisinin SVOrsquoların primer
ve sekonder oumlnlenmesinde etkili olduğu pek ccedilok ccedilalışmada elde edilmiştir
bull Fibratların (oumlr Lipanthyl) da bu hastalarda kullanımı nın SVO oumlnlenmesi
accedilısından benzer etkiye sahip olduğu ancak fibratların glomeruumller
filrasyonda azalma ve albuminuumlriye neden olabileceği bildirilmektedirCDA 2013 a
Diyabetli Yaşlılarda Geriatrik Problemler
bull Bilişsel Bozulma
bull Depresyon
bull Ccediloklu ilaccedil kullanımı
bull Duumlşmeler
bull Uumlriner inkontinans
A- Bilişsel Bozulma
Yapılan ccedilalışmalar diyabetli yaşlılarda demans sıklığının diyabet olmayan
akranlarına goumlre daha yuumlksek olduğunu goumlstermektedir
Oumlzellikle erken evrelerde demanslı birccedilok hastaya tanı konulmamaktadır
Bilişsel bozulma yaşlı diyabetlilerde hastalığın kontroluumlnuuml zorlaştırmakta
hipoglisemi tedaviye bağlılıkta azalma glisemik kontrolde
accedilıklanamayan bozulma ile sonuccedillanmaktadır
CDA 2013 a CDA 2013 b
Hill ve ark 2013
B- Depresyon
Diyabetli olmayan akranlarıyla karşılaştırıldığında diyabetli olanlarda
depresyon daha sık goumlruumllmektedir Depresyon bu yuumlksek risk grubunda
sıklıkla tanısız ve tedavisiz kalmaktadır
Depresyon koumltuuml glisemik kontrolle ilişkili ve koroner arter hastalığını artıran
bir faktoumlrduumlr Erken tanılanması ve tedavi edilmesi daha iyi glisemik
kontrol sağlamaya yaşam kalitesini artırmaya ve mortaliteyi azaltmaya
yardımcı olur Chao ve ark 2011
C-Ccediloklu İlaccedil Kullanımı
Ccediloklu ilaccedil kullanımı yaşlılarda ccedilok sıktır Diyabetli yaşlılarda kullanılan ilaccedilların
sayısı da artışa neden olan faktoumlrlerin başında gelmektedir İlaccedil yan etkileri
eşlik eden başka sağlık sorunlarının oluşmasına ve diyabet kontroluumlnuumln
bozulmasına neden olabilir
İlaccedil yan etkilerini kontrol altına almak iccedilin ilaccedil tedavisinin bireyselleştirilmesi
gerekir
İlaccedillar yaşlılarda duumlşmelerin konfuumlzyonun ve diğer kognitif değişikliklerin acil
başvurularının en oumlnemli nedenidir İlaccedil listelerinin her vizite
değerlendirilmesi oumlnemlidir Villareal 2011 Loubscher 2012 IDF 2013
D- Duumlşmeler
Diyabetli yaşlılarda duumlşme sıklığının fazla olması multifaktoumlriyel bir
durumdur
Periferik ve otonom noumlropati renal fonksiyonda azalma kas guumlccedilsuumlzluumlğuuml
ccediloklu ilaccedil kullanımı goumlrmede zayıflama osteoartritler ve hipoglisemi
bu nedenler arasındadır
D- Duumlşmeler
Sıkı glisemik kontroluumln yararlarına rağmen duumlşmelere yol accedilacağı goumlz oumlnuumlnde
bulundurularak dengelenmesi oumlnemlidir
Yapılan bir ccedilalışmada sıkı glisemik kontroluumln (HbA1Cle 6-gt8) insuumllin
kullanan yaşlılarda duumlşme riskini 13 kat artırdığı saptanmıştır
Park ve ark 2006 Tanwani 2011CDA 2013 a Schafer ve ark2013
E- Uumlriner İnkontinans
bull Diyabetli kadınlarda Uumlİ sıklığı artmaktadır
bull Risk faktoumlrleri uumlriner enfeksiyonlar vajinal enfeksiyonlar otonomik
noumlropatidir
bull Otonomik noumlropati fekal inkontinansa da neden olmaktadır
bull Yaşam kalitesini iyileştirilmesi iccedilin tedavisi gereklidir
Kuchel GA DuBeau C E 2009
DOumlY
BilgiPisikososyal bel
İnaccedillarTutumlar
Başetme becerisiDavranış
Kan şekeri izlemiDiyetSigara
Fiziksel aktivite
Kısa suumlreli ccedilıktılarKan basıncıLipit duumlzeyi
Glisemik kontrolAğırlık
Uzun suumlreli ccedilıktılarMorbidityeMortalite
Yaşam kalitesi
Diyabet Oumlz youmlnetim Eğitimi
bull DOumlYE yaşlının yaşam beklentisi fonksiyonel durumu bilişsel durumu
yaşlının tercih edeceği oumlğrenme şekli okuryazarlık durumu eğitim durumu
goumlz oumlnuumlne alınarak planlanmalıdır
bull Bireysel gereksinimlere goumlre oumlzelleştirilen eğitim basit ve adım adım
yapılmalıdır
bull Yaşlı bireye bakım veren aile uumlyeleri ve bakıcılar eğitime dahil edilmelidir
bull Yaşlının oumlz bakım davranışları DOumlYE nin ccedilerccedilevesini belirler DOumlYE
geliştirilirken glisemik hedefler de dikkate alınmalıdır
TEMD 2003 IDF 2013 Overland ve Brooks 2005 Schafer ve ark 2013
Diyabet Oumlz Youmlnetim Eğitimi
Yapılandırılmış hasta eğitimi programı diyabet youmlnetiminin bir parccedilasıdır
Uygun kişi tarafından
Uygun ortamda
Uygun teknikler kullanılarak
Hasta ve bakım vericilerin aktif katılımı ile
yapılmalıdır SUumlREKLİ OLMALIDIR
WHO ve IDF DOumlYErsquonin minimum ve optimal standartlarını belirlemişlerdir
TEMD 2003 IDF 2013 Overland ve Brooks 2005 Schafer ve ark 2013
DOumlYE Ccedilekirdek ekip
bull Hekim
bull Hemşire
bull Diyetisyen
Gerekli durumlarda diğer sağlık profesyonelleri katılabilir
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Oumlzbakım bilgi ve inanccedillarıbull Yaşam tarzı uyumu ve istekleri (beslenme
fiziksel aktivite ve sigara kullanımıa)bull Psikolojik durumbull Kendi kendine izlem ve ekipmanın durumubull Vuumlcut ağırlığıbull Kan glukoz kontroluuml
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Kan yağları kontroluuml
bull Kardiyovaskuumller risk değerlendirmesi
bull Erektil disfonksiyon
bull Noumlropati
bull Ayakların durumu (ısı renk goumlruumlnuumlm)
bull Goumlzler
bull Boumlbrekler
bull İlaccedil tedavisinin goumlzden geccedilirilmesi
Diyabetli Yaşlılarda Ayak Bakımı
bull Diyabetli yaşlılarda ayak problemleri sıktır Goumlrme bozukluğu ve guumlccedilsuumlzluumlk
ayak kontroluuml ve bakımını zorlaştırır
bull Her vizitte ayak kontroluuml yapılması oumlnerilir
bull Doğru ayakkabı seccedilimi ve
bull Ayak bakımının oumlğretilmesi oumlnemlidir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ayak deformiteleri ayakta bası noktalarını değiştirir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Monoflament İle Duyu Kontroluuml
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ankle Brakial İndeks
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Diyabetli Bireyin Ayağında Oluşan Bası Yarası
KAYNAKLAR
bull Abdelhafiz AH Sinclair AJ(2013) Management of Type 2 Diabetes in Older People Diabetes Ther 4 (1)13ndash26 DOI 101007s13300-013-0020-4
bull American Diabetes Association 2014 Standards of Medical Care in Diabetes Diabetes Care 37 (Supple 1) 14-80
bull Boulton A Armstrong DGAlbert Robert G Frykberg RG Hellman R KirkmanSM Lavery LA LeMaster JW Mills JL Mueller MJ Sheehan P Wukich DK (2008) Comprehensive Foot Examiantion and Risk Assessment Diabetes Care 31(8) 1679ndash1685doi 102337dc08-9021
bull Canadian Diabetes Association (2013) Diabetes in the Elderly Canadian Journal of Diabetes 37 (1) 184-190
bull Chau PH Woo J Lee CH Cheung WL Chen J Chan WM Hui L McGhee SM(2011)
bull Diabetes Prevention Program Research Group (2009) 10-year follow-up of diabetes incidence and weight loss in the Diabetes Prevention Program Outcomes Study The Lancet 374(14)1677ndash1686 doi 101016S0140-6736(09)61457-4
bull International Diabetes Federation (2013) Global Guideline For Managing Older People With Type 2 Diabetes Belgium ISBN2-930229-86-1
bull Kırkman MS Briscoe VJ Clark N Haas LB Halter JB Huang ES Korytkowski MT Hunshi MN Odegard PS Pratley RE Swift CS Diabetes in Oder Adults (Concensus Report) Diabetes Care 2012 (1)1-15
bull Kuchel GA DuBeau C E (2009) daggerUrinary Incontinence in the Elderly Geriatric Nephrology Curriculum httpswwwasn-onlineorgeducationdistancelearningcurriculageriatricsChapter30pdf
bull Laubscher T Regier L Bareham J Diabetes in the frail elderly Individualization of glycemic management Canadian Family Physician 2012 58 (5) 243-246
bull Older people with diabetes have higher risk of depression cognitive and functional impairments implications for diabetes services J Nutr Health Aging 15(9)751-5
bull Overland J Brooks B (2005) Diabetes Nurse Practitioner Guidelines Role and Scope of PracticeURL httpwww0healthnswgovauresourcesnursingpractitionerpdfbb_jo_diabetes_guidelinesfinal_april2005pdf
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Registered Nursesrsquo Association Of Ontario (2013) Assessment and Management of Foot Ulcers for People with Diabetes 37 121136 wwwrnaocabestpractices
bull Schafer R Pharm NL Randal D Dorey C Haas L Barrier P (2013) (American Association of Diabetes Position Statement Educators) Special Considerations in the Management and Education of Older Persons with Diabetes URL httpwwwdiabeteseducatororgexportsitesaade_resourcespdfOlder_Adultspdf
bull Tanwani LK 2011 Insulin Therapy in the Elderly Patient With Diabetes The American Journal of Geriatric Pharmacotherapy 9(1) 24ndash36
bull Tuumlrkiye Endokrin ve Metabolizma Derneği (2013) Diabetes Mellitus ve Komplikasyonlarının Tanı Tedavi ve İzlem Kılavuzu Ankara ISBN 978-605-4011-16-2
bull Villareal DT Chode S Parimi N Sanicore DR Hilton T Armamaento Villareal R Napoli N Qualls C Shah K M (2011) Weight Loss Exercise or Both and Physical Function in Obese Older Adults New England Journal of Medicine 364 (3) 1218-1229 DOI 101056NEJMoa1008234
bull Wild S Roglic G Green A Sicree R King H(2004) Global Prevalence of Diabetes Estimates for the year 2000 and projections for 2030 Diabetes Care 27(5 1047-53
Yaşlılarda Duumlşkuumlnluumlk (Kırılganlık)
Kırılganlık yaşlanma ile ilgili sık kullanılan ve ccedilok boyutlu bir sendromu
ifade eden bir terimdir Kırılganlık biyolojik bazlı klinik bir sendrom
olarak goumlruumllebilir Pek ccedilok tanımı yapılmıştır
Yaşlılarda Duumlşkuumlnluumlk (Kırılganlık) -devam
Friedrsquoin Kırılganlık Fenotipi en fazla kabul goumlren tanımlamadır Bu tanımlamaya
goumlre aşağıdaki uumlccedil kriteri taşıdığında hastanın kırılgan olduğu kabul edilir
1 İstemeden kilo verme ( gt45 kilo son bir yılda )
2 Tuumlkenme ve bitkinlik ifade etme
3 Yuumlruumlme hızında azalma ve duumlşuumlk fiziksel aktivite
Laubscher ve ark 2012 Canadian Diabetes Association (CDA) 2013 a)
İlerleyici kırılganlık mortalitenin artması ve fonksiyonun azalması ile ilgilidir
ve diyabetli yaşlılar kırlganlığa daha fazla eğilimlidirler
Diyabetli yaşlıda kırılganlık komplikasyon ve oumlluumlmluumlluumlk goumlstergesi olarak
kronolojik yaştan daha değerli kabul edilmektedir
IDF 2913 CDA 2013 Park ve ark 2006 Kirkman ve ark 2012
bull Rockwood ve arkadaşları tarafından geliştirilmiş dokuz puanlı Klinik
Kırılganlık Skalası kişileri ccediloklu komorbiditeli kişiler yuumlksek duumlzeyde
bağımlı olanlar ve yaşam beklentisi sınırlı olanlar şeklinde tanımlar
bull Bu gruplarda sıkı glisemik kontroluumln yararının sınırlı olacağına işaret
edilmektedir
IDF 2913 CDA 2013 Park ve ark 2006 Kirkman ve ark 2012
CDA 2013 a
Kronik beslenme yetersizliği
goumlstergesi olarak kilo kaybı
Duumlşuumlk fiziksel aktivite
Egzersiz toleransı Tuumlkenme
Yuumlruumlme hızındaazalma
Dayanıklılıkve guumlccedil
Kırılganlık doumlnguumlsuuml
klinik fenotip
Toplam enerji harcaması Sarkopeni
Metabolik hızda azalma
Oldukccedila zinde
İyi durumda
İyi kontrolluuml
Hassas
Hafif kırılgan
Ciddi derecede kırılgan
Ccedilok ciddi derecede kırılgan
Terminal doumlnem hasta
Orta derecedekırılgan
Yaşlılarda Kırılganlık ve Diyabet
Klinik accedilıdan kırılganlık duumlzeyi glisemik kontrol hedefini belirlemede
dayanak noktasıdır
IDF Kırılganlık Kriterlerini Kullanarak Yaşlılarda Sağlık Durumunu Uumlccedil
Kategoride Değerlendirmektedir
IDF Sınıflaması
1Kategori Fonksiyonel olarak bağımsız grup
2 Kategori Fonksiyonel olarak bağımlı grup
a) Kırılgan
b) Demanslı
3 Kategori Yaşam sonu bakım grubu
Kategori 1
Bu grupta birey guumlnluumlk yaşam aktivitelerinde tam bağımsızdır
Bakıcı yardımına ya minimal gereksinim duyar ya da hiccedil gerek duymaz
Bu gruptakilerde sıklıkla temel sağlık sorunu diyabet olmakla birlikte
diyabet bakımını etkileyen diğer komorbiditeleri de olabilir
Kategori 2
Bu gruptaki bireyler fonksiyon kaybı ile birlikte guumlnluumlk yaşam
aktivitelerinde (banyo giyinme ve kişisel bakımda) başkalarına
bağımlıdır İlave medikal ve sosyal bakım gereksinimleri artmıştır
Bakımlarının oumlzel gereksinimleri goumlz oumlnuumlne alınarak planlanması ve
bakımda yer alacak bireylerin eğitilmesi gerekmektedir
Kategori 3
Bu grup ağır kronik medikal durumlar ya da kanser nedeniyle yaşam
beklentisi 1 yıldan az olan bireyleri iccedilerir Bu kişilerin ihtiyacı olan oumlz
bakımın suumlrduumlruumllmesi ağrının azaltılması dehidratasyondan korunma
temel hedeflerdir
Diyabet diğer medikal sorunlar nedeniyle ikinci planda kalmıştır Bununla
birlikte diyabet bakımı semptom kontroluuml rahatlık ve yaşam kalitesi
accedilısından oumlnem taşır
Yaşlılarda Diyabet Youmlnetimi
A- Glisemik Kontrol
bull Genel sağlık durumu iyi ve beklenen yaşam suumlresi uzun olan yaşlılarda
glisemik kontrol hedefleri yetişkin diyabetlilerdeki hedeflere benzerdir Hb
A1C lt7
bull Ancak 10 yıllık yaşam beklentisi duumlşuumlk bilişsel bozulması olan ve eşlik
eden hastalıkları bulunan yaşlı diyabetlilerde sıkı metabolik kontrol
oumlnerilmemektedir
A- Glisemik Kontrol devam
bull Yapılan ccedilalışmalar yaşlı ve diyabet suumlresi 10 yılın uumlzerinde olan gruplarda
sıkı metabolik kontroluumln hipoglisemi serebrovaskuumller olay ve oumlluumlm riskini
artırdığını goumlstermiştir
bull Yaşam Beklentisi ve diyabete eşlik eden hastalık varlığı goumlz oumlnuumlne alınarak
yaşlılar iccedilin oumlzel glisemik hedefler oumlnerilmektedirLoubscher 2012 Kirkman 2012 CDA 2013 a CDA 2013 b
Bunlardan Kanada Diyabet Derneği (CDA)rsquonin oumlnerileri
bull Yaşam beklentisi gt15 yıl ve komorbidite yoksa A1C le7
bull Yaşam beklentisi 5-15 yıl ve orta derecede komorbidite var ise A1C le75 -8
bull Yaşam beklentisi lt5 yıl ve majoumlr komorbidite var ise A1C le8-9 olarak
hedeflenmesi şeklindedirCDA 2013 a
B- Beslenme
bull Diyabetli yaşlılarda hafif enerji kısıtlaması ve fiziksel aktivite artışı diyabet
kontroluumlnde yarar sağlamaktadır Yaşlılarda enerji gereksinmesi aynı ağırlıktaki
genccedil bireylerden daha azdır
bull Oumlzellikle enerji alımı az olan yaşlı diyabetlilere guumlnluumlk multivitamin takviyesi
uygun olabilir
bull Tartışmalı olmakla birlikte bu hastalarda aminoasit takviyesi metabolik kontroluuml
ve insuumllin duyarlılığını artırabileceği bildirilmektedir
Diabetes Prevention Program Research Group 2013
Loubscher 2012
Overland ve Brooks 2005
C- Fiziksel Aktivite
Birccedilok yaşlıda diyabete eşlik eden durumlar fiziksel aktiviteyi engellemekle
birlikte fiziksel aktivite programı başarıyla uygulanabilir
Egzersiz programı oluşturmadan oumlnce yaşlı kendisini bu programdan
alıkoyabilecek olan gizli kardiyovaskuumller hastalıklar ya da kas iskelet
problemleri accedilısından dikkatlice değerlendirilmelidir
Aerobik egzersizler ve direnccedil egzersizleri arteriyel direngenliği ve
baroreflex duyarlılığı artırır
Schaffer ve ark 2013
Fiziksel aktivite -devam-
Aerobik egzersiz programının glukoz ve lipit metabolizması uumlzerine etkileri
ccedilelişkili iken direnccedil egzersizleri glisemik kontrolde orta derecede iyileşme
sağlar Direnccedil egzersizleri aynı zamanda dayanıklılıkta artma vuumlcut
kompozisyonunda ve mobilitede ilerleme sağlar
Egzersiz programı duumlşme riskini azalmasında ve noumlropatili hastalarda
dengenin iyileşmesinde yarar sağlar
Her şeye rağmen yaşlılarda bu yaşam şekli değişikliklerinin goumlzetimli
alanların dışında suumlrduumlruumllmesi zordur
Overland ve Brooks 2005 Villareal ve ark 2011
Villareal ve ark 2011
D- Oral Antihiperglisemiklerle Tedavi
bull Tip 2 diyabetli kişiler yaşlandıkccedila başlıca metabolik defekt glukozla induumlklenen
insuumllin sekresyonunda azalmadır Bu nedenle bu kişilerde başlangıccedilta tedavisi
insuumllin salgılatıcılar tercih edilir
bull Obez yaşlılarda ise ana defekt insuumllin sekresyonunun nispeten korunduğu
insuumlline bağlı glukoz taşınmasına karşı direncin oluştuğu bir metabolik defekttir
bull Obez yaşlılarda başlangıccedil tedavisi olarak insuumlline duyarlılığı artıran ilaccedillar
tercih edilir
American Diabetes Association (ADA) 2014
E- İnsuumllin tedavisi
bull Yaşlıda insuumllin tedavisi bireyselleştirilmeli ve hasta guumlvenliğini dikkate alarak
seccedililmelidir Bilişsel gerilemesi olan yaşlılarda insuumllinin doğru satalerde
uygulanması iccedilin gerekli oumlnlemler alınmalıdır
bull Premix insuumllin analoglarının(premix lispro 25 premix lispro 50 gibi)
kullanılmasının yaşlı diyabetlilerde glisemik kontroluumln sağlanmasında
ilerleme sağladığı ve daha uygun olduğu belirtilmektedir
Tanwani 2011
Tanwani 2011
E- İnsuumllin tedavisi-devam
Ayrıca konvansiyonel şırıngaların kullanımının zorluğundan dolayı
doldurulabilir insuumllin kalemleri doz hatalarını azaltmak ve glisemik
kontroluuml iyileştirmek iccedilin oumlnerilmektedir
Villareal 2011 Schafer 2013Tanwani 2011
Diyabetli Yaşlıda Komplikasyonların Oumlnlenmesi ve Tedavisi
A- Hipertansiyon
bull Diyabetli yaşlılarda hipertansiyonun oumlnlenmesi serebrovaskuumller olay ve
mikrovaskuumller olayları oumlnler
bull Tuz kıstlaması tansiyon kontroluumlnde oumlnemlidir
bull İzole sistolik tansiyonun tedavisi yaşlı bireyde renal fonksiyonların
korunmasında oumlnemlidir Pek ccedilok antihipertansif ajan serebrovaskuumller
olay ve son doumlnem boumlbrek yetmezliğini etkili şekilde azaltmaktadır
bull Birden fazla risk faktoumlruuml olan diyabetli yaşlılarda anjiotensin ndash koverting
enzim (ACE) inhibitoumlrleri kullanımı koruyucudur
A- Hipertansiyon
Bununla birlikte hipertansiyonun sıkı kontroluuml ilaccedil yan etkilerine bağlı sorunlara
yol accedilabileceğinden sistolik kan basıncı sınır değerinin 140 mm Hg olarak
yuumlkseltilmesi oumlnerilmektedir
CDA 2013 a
B-Dislipidemi
bull Kolesterol iccedileriğinin azaltılması yağ tercihi oumlnemlidir
bull Dislipideminin statinlerle (Oumlr Atorvastatin) tedavisinin SVOrsquoların primer
ve sekonder oumlnlenmesinde etkili olduğu pek ccedilok ccedilalışmada elde edilmiştir
bull Fibratların (oumlr Lipanthyl) da bu hastalarda kullanımı nın SVO oumlnlenmesi
accedilısından benzer etkiye sahip olduğu ancak fibratların glomeruumller
filrasyonda azalma ve albuminuumlriye neden olabileceği bildirilmektedirCDA 2013 a
Diyabetli Yaşlılarda Geriatrik Problemler
bull Bilişsel Bozulma
bull Depresyon
bull Ccediloklu ilaccedil kullanımı
bull Duumlşmeler
bull Uumlriner inkontinans
A- Bilişsel Bozulma
Yapılan ccedilalışmalar diyabetli yaşlılarda demans sıklığının diyabet olmayan
akranlarına goumlre daha yuumlksek olduğunu goumlstermektedir
Oumlzellikle erken evrelerde demanslı birccedilok hastaya tanı konulmamaktadır
Bilişsel bozulma yaşlı diyabetlilerde hastalığın kontroluumlnuuml zorlaştırmakta
hipoglisemi tedaviye bağlılıkta azalma glisemik kontrolde
accedilıklanamayan bozulma ile sonuccedillanmaktadır
CDA 2013 a CDA 2013 b
Hill ve ark 2013
B- Depresyon
Diyabetli olmayan akranlarıyla karşılaştırıldığında diyabetli olanlarda
depresyon daha sık goumlruumllmektedir Depresyon bu yuumlksek risk grubunda
sıklıkla tanısız ve tedavisiz kalmaktadır
Depresyon koumltuuml glisemik kontrolle ilişkili ve koroner arter hastalığını artıran
bir faktoumlrduumlr Erken tanılanması ve tedavi edilmesi daha iyi glisemik
kontrol sağlamaya yaşam kalitesini artırmaya ve mortaliteyi azaltmaya
yardımcı olur Chao ve ark 2011
C-Ccediloklu İlaccedil Kullanımı
Ccediloklu ilaccedil kullanımı yaşlılarda ccedilok sıktır Diyabetli yaşlılarda kullanılan ilaccedilların
sayısı da artışa neden olan faktoumlrlerin başında gelmektedir İlaccedil yan etkileri
eşlik eden başka sağlık sorunlarının oluşmasına ve diyabet kontroluumlnuumln
bozulmasına neden olabilir
İlaccedil yan etkilerini kontrol altına almak iccedilin ilaccedil tedavisinin bireyselleştirilmesi
gerekir
İlaccedillar yaşlılarda duumlşmelerin konfuumlzyonun ve diğer kognitif değişikliklerin acil
başvurularının en oumlnemli nedenidir İlaccedil listelerinin her vizite
değerlendirilmesi oumlnemlidir Villareal 2011 Loubscher 2012 IDF 2013
D- Duumlşmeler
Diyabetli yaşlılarda duumlşme sıklığının fazla olması multifaktoumlriyel bir
durumdur
Periferik ve otonom noumlropati renal fonksiyonda azalma kas guumlccedilsuumlzluumlğuuml
ccediloklu ilaccedil kullanımı goumlrmede zayıflama osteoartritler ve hipoglisemi
bu nedenler arasındadır
D- Duumlşmeler
Sıkı glisemik kontroluumln yararlarına rağmen duumlşmelere yol accedilacağı goumlz oumlnuumlnde
bulundurularak dengelenmesi oumlnemlidir
Yapılan bir ccedilalışmada sıkı glisemik kontroluumln (HbA1Cle 6-gt8) insuumllin
kullanan yaşlılarda duumlşme riskini 13 kat artırdığı saptanmıştır
Park ve ark 2006 Tanwani 2011CDA 2013 a Schafer ve ark2013
E- Uumlriner İnkontinans
bull Diyabetli kadınlarda Uumlİ sıklığı artmaktadır
bull Risk faktoumlrleri uumlriner enfeksiyonlar vajinal enfeksiyonlar otonomik
noumlropatidir
bull Otonomik noumlropati fekal inkontinansa da neden olmaktadır
bull Yaşam kalitesini iyileştirilmesi iccedilin tedavisi gereklidir
Kuchel GA DuBeau C E 2009
DOumlY
BilgiPisikososyal bel
İnaccedillarTutumlar
Başetme becerisiDavranış
Kan şekeri izlemiDiyetSigara
Fiziksel aktivite
Kısa suumlreli ccedilıktılarKan basıncıLipit duumlzeyi
Glisemik kontrolAğırlık
Uzun suumlreli ccedilıktılarMorbidityeMortalite
Yaşam kalitesi
Diyabet Oumlz youmlnetim Eğitimi
bull DOumlYE yaşlının yaşam beklentisi fonksiyonel durumu bilişsel durumu
yaşlının tercih edeceği oumlğrenme şekli okuryazarlık durumu eğitim durumu
goumlz oumlnuumlne alınarak planlanmalıdır
bull Bireysel gereksinimlere goumlre oumlzelleştirilen eğitim basit ve adım adım
yapılmalıdır
bull Yaşlı bireye bakım veren aile uumlyeleri ve bakıcılar eğitime dahil edilmelidir
bull Yaşlının oumlz bakım davranışları DOumlYE nin ccedilerccedilevesini belirler DOumlYE
geliştirilirken glisemik hedefler de dikkate alınmalıdır
TEMD 2003 IDF 2013 Overland ve Brooks 2005 Schafer ve ark 2013
Diyabet Oumlz Youmlnetim Eğitimi
Yapılandırılmış hasta eğitimi programı diyabet youmlnetiminin bir parccedilasıdır
Uygun kişi tarafından
Uygun ortamda
Uygun teknikler kullanılarak
Hasta ve bakım vericilerin aktif katılımı ile
yapılmalıdır SUumlREKLİ OLMALIDIR
WHO ve IDF DOumlYErsquonin minimum ve optimal standartlarını belirlemişlerdir
TEMD 2003 IDF 2013 Overland ve Brooks 2005 Schafer ve ark 2013
DOumlYE Ccedilekirdek ekip
bull Hekim
bull Hemşire
bull Diyetisyen
Gerekli durumlarda diğer sağlık profesyonelleri katılabilir
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Oumlzbakım bilgi ve inanccedillarıbull Yaşam tarzı uyumu ve istekleri (beslenme
fiziksel aktivite ve sigara kullanımıa)bull Psikolojik durumbull Kendi kendine izlem ve ekipmanın durumubull Vuumlcut ağırlığıbull Kan glukoz kontroluuml
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Kan yağları kontroluuml
bull Kardiyovaskuumller risk değerlendirmesi
bull Erektil disfonksiyon
bull Noumlropati
bull Ayakların durumu (ısı renk goumlruumlnuumlm)
bull Goumlzler
bull Boumlbrekler
bull İlaccedil tedavisinin goumlzden geccedilirilmesi
Diyabetli Yaşlılarda Ayak Bakımı
bull Diyabetli yaşlılarda ayak problemleri sıktır Goumlrme bozukluğu ve guumlccedilsuumlzluumlk
ayak kontroluuml ve bakımını zorlaştırır
bull Her vizitte ayak kontroluuml yapılması oumlnerilir
bull Doğru ayakkabı seccedilimi ve
bull Ayak bakımının oumlğretilmesi oumlnemlidir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ayak deformiteleri ayakta bası noktalarını değiştirir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Monoflament İle Duyu Kontroluuml
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ankle Brakial İndeks
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Diyabetli Bireyin Ayağında Oluşan Bası Yarası
KAYNAKLAR
bull Abdelhafiz AH Sinclair AJ(2013) Management of Type 2 Diabetes in Older People Diabetes Ther 4 (1)13ndash26 DOI 101007s13300-013-0020-4
bull American Diabetes Association 2014 Standards of Medical Care in Diabetes Diabetes Care 37 (Supple 1) 14-80
bull Boulton A Armstrong DGAlbert Robert G Frykberg RG Hellman R KirkmanSM Lavery LA LeMaster JW Mills JL Mueller MJ Sheehan P Wukich DK (2008) Comprehensive Foot Examiantion and Risk Assessment Diabetes Care 31(8) 1679ndash1685doi 102337dc08-9021
bull Canadian Diabetes Association (2013) Diabetes in the Elderly Canadian Journal of Diabetes 37 (1) 184-190
bull Chau PH Woo J Lee CH Cheung WL Chen J Chan WM Hui L McGhee SM(2011)
bull Diabetes Prevention Program Research Group (2009) 10-year follow-up of diabetes incidence and weight loss in the Diabetes Prevention Program Outcomes Study The Lancet 374(14)1677ndash1686 doi 101016S0140-6736(09)61457-4
bull International Diabetes Federation (2013) Global Guideline For Managing Older People With Type 2 Diabetes Belgium ISBN2-930229-86-1
bull Kırkman MS Briscoe VJ Clark N Haas LB Halter JB Huang ES Korytkowski MT Hunshi MN Odegard PS Pratley RE Swift CS Diabetes in Oder Adults (Concensus Report) Diabetes Care 2012 (1)1-15
bull Kuchel GA DuBeau C E (2009) daggerUrinary Incontinence in the Elderly Geriatric Nephrology Curriculum httpswwwasn-onlineorgeducationdistancelearningcurriculageriatricsChapter30pdf
bull Laubscher T Regier L Bareham J Diabetes in the frail elderly Individualization of glycemic management Canadian Family Physician 2012 58 (5) 243-246
bull Older people with diabetes have higher risk of depression cognitive and functional impairments implications for diabetes services J Nutr Health Aging 15(9)751-5
bull Overland J Brooks B (2005) Diabetes Nurse Practitioner Guidelines Role and Scope of PracticeURL httpwww0healthnswgovauresourcesnursingpractitionerpdfbb_jo_diabetes_guidelinesfinal_april2005pdf
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Registered Nursesrsquo Association Of Ontario (2013) Assessment and Management of Foot Ulcers for People with Diabetes 37 121136 wwwrnaocabestpractices
bull Schafer R Pharm NL Randal D Dorey C Haas L Barrier P (2013) (American Association of Diabetes Position Statement Educators) Special Considerations in the Management and Education of Older Persons with Diabetes URL httpwwwdiabeteseducatororgexportsitesaade_resourcespdfOlder_Adultspdf
bull Tanwani LK 2011 Insulin Therapy in the Elderly Patient With Diabetes The American Journal of Geriatric Pharmacotherapy 9(1) 24ndash36
bull Tuumlrkiye Endokrin ve Metabolizma Derneği (2013) Diabetes Mellitus ve Komplikasyonlarının Tanı Tedavi ve İzlem Kılavuzu Ankara ISBN 978-605-4011-16-2
bull Villareal DT Chode S Parimi N Sanicore DR Hilton T Armamaento Villareal R Napoli N Qualls C Shah K M (2011) Weight Loss Exercise or Both and Physical Function in Obese Older Adults New England Journal of Medicine 364 (3) 1218-1229 DOI 101056NEJMoa1008234
bull Wild S Roglic G Green A Sicree R King H(2004) Global Prevalence of Diabetes Estimates for the year 2000 and projections for 2030 Diabetes Care 27(5 1047-53
Yaşlılarda Duumlşkuumlnluumlk (Kırılganlık) -devam
Friedrsquoin Kırılganlık Fenotipi en fazla kabul goumlren tanımlamadır Bu tanımlamaya
goumlre aşağıdaki uumlccedil kriteri taşıdığında hastanın kırılgan olduğu kabul edilir
1 İstemeden kilo verme ( gt45 kilo son bir yılda )
2 Tuumlkenme ve bitkinlik ifade etme
3 Yuumlruumlme hızında azalma ve duumlşuumlk fiziksel aktivite
Laubscher ve ark 2012 Canadian Diabetes Association (CDA) 2013 a)
İlerleyici kırılganlık mortalitenin artması ve fonksiyonun azalması ile ilgilidir
ve diyabetli yaşlılar kırlganlığa daha fazla eğilimlidirler
Diyabetli yaşlıda kırılganlık komplikasyon ve oumlluumlmluumlluumlk goumlstergesi olarak
kronolojik yaştan daha değerli kabul edilmektedir
IDF 2913 CDA 2013 Park ve ark 2006 Kirkman ve ark 2012
bull Rockwood ve arkadaşları tarafından geliştirilmiş dokuz puanlı Klinik
Kırılganlık Skalası kişileri ccediloklu komorbiditeli kişiler yuumlksek duumlzeyde
bağımlı olanlar ve yaşam beklentisi sınırlı olanlar şeklinde tanımlar
bull Bu gruplarda sıkı glisemik kontroluumln yararının sınırlı olacağına işaret
edilmektedir
IDF 2913 CDA 2013 Park ve ark 2006 Kirkman ve ark 2012
CDA 2013 a
Kronik beslenme yetersizliği
goumlstergesi olarak kilo kaybı
Duumlşuumlk fiziksel aktivite
Egzersiz toleransı Tuumlkenme
Yuumlruumlme hızındaazalma
Dayanıklılıkve guumlccedil
Kırılganlık doumlnguumlsuuml
klinik fenotip
Toplam enerji harcaması Sarkopeni
Metabolik hızda azalma
Oldukccedila zinde
İyi durumda
İyi kontrolluuml
Hassas
Hafif kırılgan
Ciddi derecede kırılgan
Ccedilok ciddi derecede kırılgan
Terminal doumlnem hasta
Orta derecedekırılgan
Yaşlılarda Kırılganlık ve Diyabet
Klinik accedilıdan kırılganlık duumlzeyi glisemik kontrol hedefini belirlemede
dayanak noktasıdır
IDF Kırılganlık Kriterlerini Kullanarak Yaşlılarda Sağlık Durumunu Uumlccedil
Kategoride Değerlendirmektedir
IDF Sınıflaması
1Kategori Fonksiyonel olarak bağımsız grup
2 Kategori Fonksiyonel olarak bağımlı grup
a) Kırılgan
b) Demanslı
3 Kategori Yaşam sonu bakım grubu
Kategori 1
Bu grupta birey guumlnluumlk yaşam aktivitelerinde tam bağımsızdır
Bakıcı yardımına ya minimal gereksinim duyar ya da hiccedil gerek duymaz
Bu gruptakilerde sıklıkla temel sağlık sorunu diyabet olmakla birlikte
diyabet bakımını etkileyen diğer komorbiditeleri de olabilir
Kategori 2
Bu gruptaki bireyler fonksiyon kaybı ile birlikte guumlnluumlk yaşam
aktivitelerinde (banyo giyinme ve kişisel bakımda) başkalarına
bağımlıdır İlave medikal ve sosyal bakım gereksinimleri artmıştır
Bakımlarının oumlzel gereksinimleri goumlz oumlnuumlne alınarak planlanması ve
bakımda yer alacak bireylerin eğitilmesi gerekmektedir
Kategori 3
Bu grup ağır kronik medikal durumlar ya da kanser nedeniyle yaşam
beklentisi 1 yıldan az olan bireyleri iccedilerir Bu kişilerin ihtiyacı olan oumlz
bakımın suumlrduumlruumllmesi ağrının azaltılması dehidratasyondan korunma
temel hedeflerdir
Diyabet diğer medikal sorunlar nedeniyle ikinci planda kalmıştır Bununla
birlikte diyabet bakımı semptom kontroluuml rahatlık ve yaşam kalitesi
accedilısından oumlnem taşır
Yaşlılarda Diyabet Youmlnetimi
A- Glisemik Kontrol
bull Genel sağlık durumu iyi ve beklenen yaşam suumlresi uzun olan yaşlılarda
glisemik kontrol hedefleri yetişkin diyabetlilerdeki hedeflere benzerdir Hb
A1C lt7
bull Ancak 10 yıllık yaşam beklentisi duumlşuumlk bilişsel bozulması olan ve eşlik
eden hastalıkları bulunan yaşlı diyabetlilerde sıkı metabolik kontrol
oumlnerilmemektedir
A- Glisemik Kontrol devam
bull Yapılan ccedilalışmalar yaşlı ve diyabet suumlresi 10 yılın uumlzerinde olan gruplarda
sıkı metabolik kontroluumln hipoglisemi serebrovaskuumller olay ve oumlluumlm riskini
artırdığını goumlstermiştir
bull Yaşam Beklentisi ve diyabete eşlik eden hastalık varlığı goumlz oumlnuumlne alınarak
yaşlılar iccedilin oumlzel glisemik hedefler oumlnerilmektedirLoubscher 2012 Kirkman 2012 CDA 2013 a CDA 2013 b
Bunlardan Kanada Diyabet Derneği (CDA)rsquonin oumlnerileri
bull Yaşam beklentisi gt15 yıl ve komorbidite yoksa A1C le7
bull Yaşam beklentisi 5-15 yıl ve orta derecede komorbidite var ise A1C le75 -8
bull Yaşam beklentisi lt5 yıl ve majoumlr komorbidite var ise A1C le8-9 olarak
hedeflenmesi şeklindedirCDA 2013 a
B- Beslenme
bull Diyabetli yaşlılarda hafif enerji kısıtlaması ve fiziksel aktivite artışı diyabet
kontroluumlnde yarar sağlamaktadır Yaşlılarda enerji gereksinmesi aynı ağırlıktaki
genccedil bireylerden daha azdır
bull Oumlzellikle enerji alımı az olan yaşlı diyabetlilere guumlnluumlk multivitamin takviyesi
uygun olabilir
bull Tartışmalı olmakla birlikte bu hastalarda aminoasit takviyesi metabolik kontroluuml
ve insuumllin duyarlılığını artırabileceği bildirilmektedir
Diabetes Prevention Program Research Group 2013
Loubscher 2012
Overland ve Brooks 2005
C- Fiziksel Aktivite
Birccedilok yaşlıda diyabete eşlik eden durumlar fiziksel aktiviteyi engellemekle
birlikte fiziksel aktivite programı başarıyla uygulanabilir
Egzersiz programı oluşturmadan oumlnce yaşlı kendisini bu programdan
alıkoyabilecek olan gizli kardiyovaskuumller hastalıklar ya da kas iskelet
problemleri accedilısından dikkatlice değerlendirilmelidir
Aerobik egzersizler ve direnccedil egzersizleri arteriyel direngenliği ve
baroreflex duyarlılığı artırır
Schaffer ve ark 2013
Fiziksel aktivite -devam-
Aerobik egzersiz programının glukoz ve lipit metabolizması uumlzerine etkileri
ccedilelişkili iken direnccedil egzersizleri glisemik kontrolde orta derecede iyileşme
sağlar Direnccedil egzersizleri aynı zamanda dayanıklılıkta artma vuumlcut
kompozisyonunda ve mobilitede ilerleme sağlar
Egzersiz programı duumlşme riskini azalmasında ve noumlropatili hastalarda
dengenin iyileşmesinde yarar sağlar
Her şeye rağmen yaşlılarda bu yaşam şekli değişikliklerinin goumlzetimli
alanların dışında suumlrduumlruumllmesi zordur
Overland ve Brooks 2005 Villareal ve ark 2011
Villareal ve ark 2011
D- Oral Antihiperglisemiklerle Tedavi
bull Tip 2 diyabetli kişiler yaşlandıkccedila başlıca metabolik defekt glukozla induumlklenen
insuumllin sekresyonunda azalmadır Bu nedenle bu kişilerde başlangıccedilta tedavisi
insuumllin salgılatıcılar tercih edilir
bull Obez yaşlılarda ise ana defekt insuumllin sekresyonunun nispeten korunduğu
insuumlline bağlı glukoz taşınmasına karşı direncin oluştuğu bir metabolik defekttir
bull Obez yaşlılarda başlangıccedil tedavisi olarak insuumlline duyarlılığı artıran ilaccedillar
tercih edilir
American Diabetes Association (ADA) 2014
E- İnsuumllin tedavisi
bull Yaşlıda insuumllin tedavisi bireyselleştirilmeli ve hasta guumlvenliğini dikkate alarak
seccedililmelidir Bilişsel gerilemesi olan yaşlılarda insuumllinin doğru satalerde
uygulanması iccedilin gerekli oumlnlemler alınmalıdır
bull Premix insuumllin analoglarının(premix lispro 25 premix lispro 50 gibi)
kullanılmasının yaşlı diyabetlilerde glisemik kontroluumln sağlanmasında
ilerleme sağladığı ve daha uygun olduğu belirtilmektedir
Tanwani 2011
Tanwani 2011
E- İnsuumllin tedavisi-devam
Ayrıca konvansiyonel şırıngaların kullanımının zorluğundan dolayı
doldurulabilir insuumllin kalemleri doz hatalarını azaltmak ve glisemik
kontroluuml iyileştirmek iccedilin oumlnerilmektedir
Villareal 2011 Schafer 2013Tanwani 2011
Diyabetli Yaşlıda Komplikasyonların Oumlnlenmesi ve Tedavisi
A- Hipertansiyon
bull Diyabetli yaşlılarda hipertansiyonun oumlnlenmesi serebrovaskuumller olay ve
mikrovaskuumller olayları oumlnler
bull Tuz kıstlaması tansiyon kontroluumlnde oumlnemlidir
bull İzole sistolik tansiyonun tedavisi yaşlı bireyde renal fonksiyonların
korunmasında oumlnemlidir Pek ccedilok antihipertansif ajan serebrovaskuumller
olay ve son doumlnem boumlbrek yetmezliğini etkili şekilde azaltmaktadır
bull Birden fazla risk faktoumlruuml olan diyabetli yaşlılarda anjiotensin ndash koverting
enzim (ACE) inhibitoumlrleri kullanımı koruyucudur
A- Hipertansiyon
Bununla birlikte hipertansiyonun sıkı kontroluuml ilaccedil yan etkilerine bağlı sorunlara
yol accedilabileceğinden sistolik kan basıncı sınır değerinin 140 mm Hg olarak
yuumlkseltilmesi oumlnerilmektedir
CDA 2013 a
B-Dislipidemi
bull Kolesterol iccedileriğinin azaltılması yağ tercihi oumlnemlidir
bull Dislipideminin statinlerle (Oumlr Atorvastatin) tedavisinin SVOrsquoların primer
ve sekonder oumlnlenmesinde etkili olduğu pek ccedilok ccedilalışmada elde edilmiştir
bull Fibratların (oumlr Lipanthyl) da bu hastalarda kullanımı nın SVO oumlnlenmesi
accedilısından benzer etkiye sahip olduğu ancak fibratların glomeruumller
filrasyonda azalma ve albuminuumlriye neden olabileceği bildirilmektedirCDA 2013 a
Diyabetli Yaşlılarda Geriatrik Problemler
bull Bilişsel Bozulma
bull Depresyon
bull Ccediloklu ilaccedil kullanımı
bull Duumlşmeler
bull Uumlriner inkontinans
A- Bilişsel Bozulma
Yapılan ccedilalışmalar diyabetli yaşlılarda demans sıklığının diyabet olmayan
akranlarına goumlre daha yuumlksek olduğunu goumlstermektedir
Oumlzellikle erken evrelerde demanslı birccedilok hastaya tanı konulmamaktadır
Bilişsel bozulma yaşlı diyabetlilerde hastalığın kontroluumlnuuml zorlaştırmakta
hipoglisemi tedaviye bağlılıkta azalma glisemik kontrolde
accedilıklanamayan bozulma ile sonuccedillanmaktadır
CDA 2013 a CDA 2013 b
Hill ve ark 2013
B- Depresyon
Diyabetli olmayan akranlarıyla karşılaştırıldığında diyabetli olanlarda
depresyon daha sık goumlruumllmektedir Depresyon bu yuumlksek risk grubunda
sıklıkla tanısız ve tedavisiz kalmaktadır
Depresyon koumltuuml glisemik kontrolle ilişkili ve koroner arter hastalığını artıran
bir faktoumlrduumlr Erken tanılanması ve tedavi edilmesi daha iyi glisemik
kontrol sağlamaya yaşam kalitesini artırmaya ve mortaliteyi azaltmaya
yardımcı olur Chao ve ark 2011
C-Ccediloklu İlaccedil Kullanımı
Ccediloklu ilaccedil kullanımı yaşlılarda ccedilok sıktır Diyabetli yaşlılarda kullanılan ilaccedilların
sayısı da artışa neden olan faktoumlrlerin başında gelmektedir İlaccedil yan etkileri
eşlik eden başka sağlık sorunlarının oluşmasına ve diyabet kontroluumlnuumln
bozulmasına neden olabilir
İlaccedil yan etkilerini kontrol altına almak iccedilin ilaccedil tedavisinin bireyselleştirilmesi
gerekir
İlaccedillar yaşlılarda duumlşmelerin konfuumlzyonun ve diğer kognitif değişikliklerin acil
başvurularının en oumlnemli nedenidir İlaccedil listelerinin her vizite
değerlendirilmesi oumlnemlidir Villareal 2011 Loubscher 2012 IDF 2013
D- Duumlşmeler
Diyabetli yaşlılarda duumlşme sıklığının fazla olması multifaktoumlriyel bir
durumdur
Periferik ve otonom noumlropati renal fonksiyonda azalma kas guumlccedilsuumlzluumlğuuml
ccediloklu ilaccedil kullanımı goumlrmede zayıflama osteoartritler ve hipoglisemi
bu nedenler arasındadır
D- Duumlşmeler
Sıkı glisemik kontroluumln yararlarına rağmen duumlşmelere yol accedilacağı goumlz oumlnuumlnde
bulundurularak dengelenmesi oumlnemlidir
Yapılan bir ccedilalışmada sıkı glisemik kontroluumln (HbA1Cle 6-gt8) insuumllin
kullanan yaşlılarda duumlşme riskini 13 kat artırdığı saptanmıştır
Park ve ark 2006 Tanwani 2011CDA 2013 a Schafer ve ark2013
E- Uumlriner İnkontinans
bull Diyabetli kadınlarda Uumlİ sıklığı artmaktadır
bull Risk faktoumlrleri uumlriner enfeksiyonlar vajinal enfeksiyonlar otonomik
noumlropatidir
bull Otonomik noumlropati fekal inkontinansa da neden olmaktadır
bull Yaşam kalitesini iyileştirilmesi iccedilin tedavisi gereklidir
Kuchel GA DuBeau C E 2009
DOumlY
BilgiPisikososyal bel
İnaccedillarTutumlar
Başetme becerisiDavranış
Kan şekeri izlemiDiyetSigara
Fiziksel aktivite
Kısa suumlreli ccedilıktılarKan basıncıLipit duumlzeyi
Glisemik kontrolAğırlık
Uzun suumlreli ccedilıktılarMorbidityeMortalite
Yaşam kalitesi
Diyabet Oumlz youmlnetim Eğitimi
bull DOumlYE yaşlının yaşam beklentisi fonksiyonel durumu bilişsel durumu
yaşlının tercih edeceği oumlğrenme şekli okuryazarlık durumu eğitim durumu
goumlz oumlnuumlne alınarak planlanmalıdır
bull Bireysel gereksinimlere goumlre oumlzelleştirilen eğitim basit ve adım adım
yapılmalıdır
bull Yaşlı bireye bakım veren aile uumlyeleri ve bakıcılar eğitime dahil edilmelidir
bull Yaşlının oumlz bakım davranışları DOumlYE nin ccedilerccedilevesini belirler DOumlYE
geliştirilirken glisemik hedefler de dikkate alınmalıdır
TEMD 2003 IDF 2013 Overland ve Brooks 2005 Schafer ve ark 2013
Diyabet Oumlz Youmlnetim Eğitimi
Yapılandırılmış hasta eğitimi programı diyabet youmlnetiminin bir parccedilasıdır
Uygun kişi tarafından
Uygun ortamda
Uygun teknikler kullanılarak
Hasta ve bakım vericilerin aktif katılımı ile
yapılmalıdır SUumlREKLİ OLMALIDIR
WHO ve IDF DOumlYErsquonin minimum ve optimal standartlarını belirlemişlerdir
TEMD 2003 IDF 2013 Overland ve Brooks 2005 Schafer ve ark 2013
DOumlYE Ccedilekirdek ekip
bull Hekim
bull Hemşire
bull Diyetisyen
Gerekli durumlarda diğer sağlık profesyonelleri katılabilir
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Oumlzbakım bilgi ve inanccedillarıbull Yaşam tarzı uyumu ve istekleri (beslenme
fiziksel aktivite ve sigara kullanımıa)bull Psikolojik durumbull Kendi kendine izlem ve ekipmanın durumubull Vuumlcut ağırlığıbull Kan glukoz kontroluuml
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Kan yağları kontroluuml
bull Kardiyovaskuumller risk değerlendirmesi
bull Erektil disfonksiyon
bull Noumlropati
bull Ayakların durumu (ısı renk goumlruumlnuumlm)
bull Goumlzler
bull Boumlbrekler
bull İlaccedil tedavisinin goumlzden geccedilirilmesi
Diyabetli Yaşlılarda Ayak Bakımı
bull Diyabetli yaşlılarda ayak problemleri sıktır Goumlrme bozukluğu ve guumlccedilsuumlzluumlk
ayak kontroluuml ve bakımını zorlaştırır
bull Her vizitte ayak kontroluuml yapılması oumlnerilir
bull Doğru ayakkabı seccedilimi ve
bull Ayak bakımının oumlğretilmesi oumlnemlidir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ayak deformiteleri ayakta bası noktalarını değiştirir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Monoflament İle Duyu Kontroluuml
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ankle Brakial İndeks
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Diyabetli Bireyin Ayağında Oluşan Bası Yarası
KAYNAKLAR
bull Abdelhafiz AH Sinclair AJ(2013) Management of Type 2 Diabetes in Older People Diabetes Ther 4 (1)13ndash26 DOI 101007s13300-013-0020-4
bull American Diabetes Association 2014 Standards of Medical Care in Diabetes Diabetes Care 37 (Supple 1) 14-80
bull Boulton A Armstrong DGAlbert Robert G Frykberg RG Hellman R KirkmanSM Lavery LA LeMaster JW Mills JL Mueller MJ Sheehan P Wukich DK (2008) Comprehensive Foot Examiantion and Risk Assessment Diabetes Care 31(8) 1679ndash1685doi 102337dc08-9021
bull Canadian Diabetes Association (2013) Diabetes in the Elderly Canadian Journal of Diabetes 37 (1) 184-190
bull Chau PH Woo J Lee CH Cheung WL Chen J Chan WM Hui L McGhee SM(2011)
bull Diabetes Prevention Program Research Group (2009) 10-year follow-up of diabetes incidence and weight loss in the Diabetes Prevention Program Outcomes Study The Lancet 374(14)1677ndash1686 doi 101016S0140-6736(09)61457-4
bull International Diabetes Federation (2013) Global Guideline For Managing Older People With Type 2 Diabetes Belgium ISBN2-930229-86-1
bull Kırkman MS Briscoe VJ Clark N Haas LB Halter JB Huang ES Korytkowski MT Hunshi MN Odegard PS Pratley RE Swift CS Diabetes in Oder Adults (Concensus Report) Diabetes Care 2012 (1)1-15
bull Kuchel GA DuBeau C E (2009) daggerUrinary Incontinence in the Elderly Geriatric Nephrology Curriculum httpswwwasn-onlineorgeducationdistancelearningcurriculageriatricsChapter30pdf
bull Laubscher T Regier L Bareham J Diabetes in the frail elderly Individualization of glycemic management Canadian Family Physician 2012 58 (5) 243-246
bull Older people with diabetes have higher risk of depression cognitive and functional impairments implications for diabetes services J Nutr Health Aging 15(9)751-5
bull Overland J Brooks B (2005) Diabetes Nurse Practitioner Guidelines Role and Scope of PracticeURL httpwww0healthnswgovauresourcesnursingpractitionerpdfbb_jo_diabetes_guidelinesfinal_april2005pdf
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Registered Nursesrsquo Association Of Ontario (2013) Assessment and Management of Foot Ulcers for People with Diabetes 37 121136 wwwrnaocabestpractices
bull Schafer R Pharm NL Randal D Dorey C Haas L Barrier P (2013) (American Association of Diabetes Position Statement Educators) Special Considerations in the Management and Education of Older Persons with Diabetes URL httpwwwdiabeteseducatororgexportsitesaade_resourcespdfOlder_Adultspdf
bull Tanwani LK 2011 Insulin Therapy in the Elderly Patient With Diabetes The American Journal of Geriatric Pharmacotherapy 9(1) 24ndash36
bull Tuumlrkiye Endokrin ve Metabolizma Derneği (2013) Diabetes Mellitus ve Komplikasyonlarının Tanı Tedavi ve İzlem Kılavuzu Ankara ISBN 978-605-4011-16-2
bull Villareal DT Chode S Parimi N Sanicore DR Hilton T Armamaento Villareal R Napoli N Qualls C Shah K M (2011) Weight Loss Exercise or Both and Physical Function in Obese Older Adults New England Journal of Medicine 364 (3) 1218-1229 DOI 101056NEJMoa1008234
bull Wild S Roglic G Green A Sicree R King H(2004) Global Prevalence of Diabetes Estimates for the year 2000 and projections for 2030 Diabetes Care 27(5 1047-53
İlerleyici kırılganlık mortalitenin artması ve fonksiyonun azalması ile ilgilidir
ve diyabetli yaşlılar kırlganlığa daha fazla eğilimlidirler
Diyabetli yaşlıda kırılganlık komplikasyon ve oumlluumlmluumlluumlk goumlstergesi olarak
kronolojik yaştan daha değerli kabul edilmektedir
IDF 2913 CDA 2013 Park ve ark 2006 Kirkman ve ark 2012
bull Rockwood ve arkadaşları tarafından geliştirilmiş dokuz puanlı Klinik
Kırılganlık Skalası kişileri ccediloklu komorbiditeli kişiler yuumlksek duumlzeyde
bağımlı olanlar ve yaşam beklentisi sınırlı olanlar şeklinde tanımlar
bull Bu gruplarda sıkı glisemik kontroluumln yararının sınırlı olacağına işaret
edilmektedir
IDF 2913 CDA 2013 Park ve ark 2006 Kirkman ve ark 2012
CDA 2013 a
Kronik beslenme yetersizliği
goumlstergesi olarak kilo kaybı
Duumlşuumlk fiziksel aktivite
Egzersiz toleransı Tuumlkenme
Yuumlruumlme hızındaazalma
Dayanıklılıkve guumlccedil
Kırılganlık doumlnguumlsuuml
klinik fenotip
Toplam enerji harcaması Sarkopeni
Metabolik hızda azalma
Oldukccedila zinde
İyi durumda
İyi kontrolluuml
Hassas
Hafif kırılgan
Ciddi derecede kırılgan
Ccedilok ciddi derecede kırılgan
Terminal doumlnem hasta
Orta derecedekırılgan
Yaşlılarda Kırılganlık ve Diyabet
Klinik accedilıdan kırılganlık duumlzeyi glisemik kontrol hedefini belirlemede
dayanak noktasıdır
IDF Kırılganlık Kriterlerini Kullanarak Yaşlılarda Sağlık Durumunu Uumlccedil
Kategoride Değerlendirmektedir
IDF Sınıflaması
1Kategori Fonksiyonel olarak bağımsız grup
2 Kategori Fonksiyonel olarak bağımlı grup
a) Kırılgan
b) Demanslı
3 Kategori Yaşam sonu bakım grubu
Kategori 1
Bu grupta birey guumlnluumlk yaşam aktivitelerinde tam bağımsızdır
Bakıcı yardımına ya minimal gereksinim duyar ya da hiccedil gerek duymaz
Bu gruptakilerde sıklıkla temel sağlık sorunu diyabet olmakla birlikte
diyabet bakımını etkileyen diğer komorbiditeleri de olabilir
Kategori 2
Bu gruptaki bireyler fonksiyon kaybı ile birlikte guumlnluumlk yaşam
aktivitelerinde (banyo giyinme ve kişisel bakımda) başkalarına
bağımlıdır İlave medikal ve sosyal bakım gereksinimleri artmıştır
Bakımlarının oumlzel gereksinimleri goumlz oumlnuumlne alınarak planlanması ve
bakımda yer alacak bireylerin eğitilmesi gerekmektedir
Kategori 3
Bu grup ağır kronik medikal durumlar ya da kanser nedeniyle yaşam
beklentisi 1 yıldan az olan bireyleri iccedilerir Bu kişilerin ihtiyacı olan oumlz
bakımın suumlrduumlruumllmesi ağrının azaltılması dehidratasyondan korunma
temel hedeflerdir
Diyabet diğer medikal sorunlar nedeniyle ikinci planda kalmıştır Bununla
birlikte diyabet bakımı semptom kontroluuml rahatlık ve yaşam kalitesi
accedilısından oumlnem taşır
Yaşlılarda Diyabet Youmlnetimi
A- Glisemik Kontrol
bull Genel sağlık durumu iyi ve beklenen yaşam suumlresi uzun olan yaşlılarda
glisemik kontrol hedefleri yetişkin diyabetlilerdeki hedeflere benzerdir Hb
A1C lt7
bull Ancak 10 yıllık yaşam beklentisi duumlşuumlk bilişsel bozulması olan ve eşlik
eden hastalıkları bulunan yaşlı diyabetlilerde sıkı metabolik kontrol
oumlnerilmemektedir
A- Glisemik Kontrol devam
bull Yapılan ccedilalışmalar yaşlı ve diyabet suumlresi 10 yılın uumlzerinde olan gruplarda
sıkı metabolik kontroluumln hipoglisemi serebrovaskuumller olay ve oumlluumlm riskini
artırdığını goumlstermiştir
bull Yaşam Beklentisi ve diyabete eşlik eden hastalık varlığı goumlz oumlnuumlne alınarak
yaşlılar iccedilin oumlzel glisemik hedefler oumlnerilmektedirLoubscher 2012 Kirkman 2012 CDA 2013 a CDA 2013 b
Bunlardan Kanada Diyabet Derneği (CDA)rsquonin oumlnerileri
bull Yaşam beklentisi gt15 yıl ve komorbidite yoksa A1C le7
bull Yaşam beklentisi 5-15 yıl ve orta derecede komorbidite var ise A1C le75 -8
bull Yaşam beklentisi lt5 yıl ve majoumlr komorbidite var ise A1C le8-9 olarak
hedeflenmesi şeklindedirCDA 2013 a
B- Beslenme
bull Diyabetli yaşlılarda hafif enerji kısıtlaması ve fiziksel aktivite artışı diyabet
kontroluumlnde yarar sağlamaktadır Yaşlılarda enerji gereksinmesi aynı ağırlıktaki
genccedil bireylerden daha azdır
bull Oumlzellikle enerji alımı az olan yaşlı diyabetlilere guumlnluumlk multivitamin takviyesi
uygun olabilir
bull Tartışmalı olmakla birlikte bu hastalarda aminoasit takviyesi metabolik kontroluuml
ve insuumllin duyarlılığını artırabileceği bildirilmektedir
Diabetes Prevention Program Research Group 2013
Loubscher 2012
Overland ve Brooks 2005
C- Fiziksel Aktivite
Birccedilok yaşlıda diyabete eşlik eden durumlar fiziksel aktiviteyi engellemekle
birlikte fiziksel aktivite programı başarıyla uygulanabilir
Egzersiz programı oluşturmadan oumlnce yaşlı kendisini bu programdan
alıkoyabilecek olan gizli kardiyovaskuumller hastalıklar ya da kas iskelet
problemleri accedilısından dikkatlice değerlendirilmelidir
Aerobik egzersizler ve direnccedil egzersizleri arteriyel direngenliği ve
baroreflex duyarlılığı artırır
Schaffer ve ark 2013
Fiziksel aktivite -devam-
Aerobik egzersiz programının glukoz ve lipit metabolizması uumlzerine etkileri
ccedilelişkili iken direnccedil egzersizleri glisemik kontrolde orta derecede iyileşme
sağlar Direnccedil egzersizleri aynı zamanda dayanıklılıkta artma vuumlcut
kompozisyonunda ve mobilitede ilerleme sağlar
Egzersiz programı duumlşme riskini azalmasında ve noumlropatili hastalarda
dengenin iyileşmesinde yarar sağlar
Her şeye rağmen yaşlılarda bu yaşam şekli değişikliklerinin goumlzetimli
alanların dışında suumlrduumlruumllmesi zordur
Overland ve Brooks 2005 Villareal ve ark 2011
Villareal ve ark 2011
D- Oral Antihiperglisemiklerle Tedavi
bull Tip 2 diyabetli kişiler yaşlandıkccedila başlıca metabolik defekt glukozla induumlklenen
insuumllin sekresyonunda azalmadır Bu nedenle bu kişilerde başlangıccedilta tedavisi
insuumllin salgılatıcılar tercih edilir
bull Obez yaşlılarda ise ana defekt insuumllin sekresyonunun nispeten korunduğu
insuumlline bağlı glukoz taşınmasına karşı direncin oluştuğu bir metabolik defekttir
bull Obez yaşlılarda başlangıccedil tedavisi olarak insuumlline duyarlılığı artıran ilaccedillar
tercih edilir
American Diabetes Association (ADA) 2014
E- İnsuumllin tedavisi
bull Yaşlıda insuumllin tedavisi bireyselleştirilmeli ve hasta guumlvenliğini dikkate alarak
seccedililmelidir Bilişsel gerilemesi olan yaşlılarda insuumllinin doğru satalerde
uygulanması iccedilin gerekli oumlnlemler alınmalıdır
bull Premix insuumllin analoglarının(premix lispro 25 premix lispro 50 gibi)
kullanılmasının yaşlı diyabetlilerde glisemik kontroluumln sağlanmasında
ilerleme sağladığı ve daha uygun olduğu belirtilmektedir
Tanwani 2011
Tanwani 2011
E- İnsuumllin tedavisi-devam
Ayrıca konvansiyonel şırıngaların kullanımının zorluğundan dolayı
doldurulabilir insuumllin kalemleri doz hatalarını azaltmak ve glisemik
kontroluuml iyileştirmek iccedilin oumlnerilmektedir
Villareal 2011 Schafer 2013Tanwani 2011
Diyabetli Yaşlıda Komplikasyonların Oumlnlenmesi ve Tedavisi
A- Hipertansiyon
bull Diyabetli yaşlılarda hipertansiyonun oumlnlenmesi serebrovaskuumller olay ve
mikrovaskuumller olayları oumlnler
bull Tuz kıstlaması tansiyon kontroluumlnde oumlnemlidir
bull İzole sistolik tansiyonun tedavisi yaşlı bireyde renal fonksiyonların
korunmasında oumlnemlidir Pek ccedilok antihipertansif ajan serebrovaskuumller
olay ve son doumlnem boumlbrek yetmezliğini etkili şekilde azaltmaktadır
bull Birden fazla risk faktoumlruuml olan diyabetli yaşlılarda anjiotensin ndash koverting
enzim (ACE) inhibitoumlrleri kullanımı koruyucudur
A- Hipertansiyon
Bununla birlikte hipertansiyonun sıkı kontroluuml ilaccedil yan etkilerine bağlı sorunlara
yol accedilabileceğinden sistolik kan basıncı sınır değerinin 140 mm Hg olarak
yuumlkseltilmesi oumlnerilmektedir
CDA 2013 a
B-Dislipidemi
bull Kolesterol iccedileriğinin azaltılması yağ tercihi oumlnemlidir
bull Dislipideminin statinlerle (Oumlr Atorvastatin) tedavisinin SVOrsquoların primer
ve sekonder oumlnlenmesinde etkili olduğu pek ccedilok ccedilalışmada elde edilmiştir
bull Fibratların (oumlr Lipanthyl) da bu hastalarda kullanımı nın SVO oumlnlenmesi
accedilısından benzer etkiye sahip olduğu ancak fibratların glomeruumller
filrasyonda azalma ve albuminuumlriye neden olabileceği bildirilmektedirCDA 2013 a
Diyabetli Yaşlılarda Geriatrik Problemler
bull Bilişsel Bozulma
bull Depresyon
bull Ccediloklu ilaccedil kullanımı
bull Duumlşmeler
bull Uumlriner inkontinans
A- Bilişsel Bozulma
Yapılan ccedilalışmalar diyabetli yaşlılarda demans sıklığının diyabet olmayan
akranlarına goumlre daha yuumlksek olduğunu goumlstermektedir
Oumlzellikle erken evrelerde demanslı birccedilok hastaya tanı konulmamaktadır
Bilişsel bozulma yaşlı diyabetlilerde hastalığın kontroluumlnuuml zorlaştırmakta
hipoglisemi tedaviye bağlılıkta azalma glisemik kontrolde
accedilıklanamayan bozulma ile sonuccedillanmaktadır
CDA 2013 a CDA 2013 b
Hill ve ark 2013
B- Depresyon
Diyabetli olmayan akranlarıyla karşılaştırıldığında diyabetli olanlarda
depresyon daha sık goumlruumllmektedir Depresyon bu yuumlksek risk grubunda
sıklıkla tanısız ve tedavisiz kalmaktadır
Depresyon koumltuuml glisemik kontrolle ilişkili ve koroner arter hastalığını artıran
bir faktoumlrduumlr Erken tanılanması ve tedavi edilmesi daha iyi glisemik
kontrol sağlamaya yaşam kalitesini artırmaya ve mortaliteyi azaltmaya
yardımcı olur Chao ve ark 2011
C-Ccediloklu İlaccedil Kullanımı
Ccediloklu ilaccedil kullanımı yaşlılarda ccedilok sıktır Diyabetli yaşlılarda kullanılan ilaccedilların
sayısı da artışa neden olan faktoumlrlerin başında gelmektedir İlaccedil yan etkileri
eşlik eden başka sağlık sorunlarının oluşmasına ve diyabet kontroluumlnuumln
bozulmasına neden olabilir
İlaccedil yan etkilerini kontrol altına almak iccedilin ilaccedil tedavisinin bireyselleştirilmesi
gerekir
İlaccedillar yaşlılarda duumlşmelerin konfuumlzyonun ve diğer kognitif değişikliklerin acil
başvurularının en oumlnemli nedenidir İlaccedil listelerinin her vizite
değerlendirilmesi oumlnemlidir Villareal 2011 Loubscher 2012 IDF 2013
D- Duumlşmeler
Diyabetli yaşlılarda duumlşme sıklığının fazla olması multifaktoumlriyel bir
durumdur
Periferik ve otonom noumlropati renal fonksiyonda azalma kas guumlccedilsuumlzluumlğuuml
ccediloklu ilaccedil kullanımı goumlrmede zayıflama osteoartritler ve hipoglisemi
bu nedenler arasındadır
D- Duumlşmeler
Sıkı glisemik kontroluumln yararlarına rağmen duumlşmelere yol accedilacağı goumlz oumlnuumlnde
bulundurularak dengelenmesi oumlnemlidir
Yapılan bir ccedilalışmada sıkı glisemik kontroluumln (HbA1Cle 6-gt8) insuumllin
kullanan yaşlılarda duumlşme riskini 13 kat artırdığı saptanmıştır
Park ve ark 2006 Tanwani 2011CDA 2013 a Schafer ve ark2013
E- Uumlriner İnkontinans
bull Diyabetli kadınlarda Uumlİ sıklığı artmaktadır
bull Risk faktoumlrleri uumlriner enfeksiyonlar vajinal enfeksiyonlar otonomik
noumlropatidir
bull Otonomik noumlropati fekal inkontinansa da neden olmaktadır
bull Yaşam kalitesini iyileştirilmesi iccedilin tedavisi gereklidir
Kuchel GA DuBeau C E 2009
DOumlY
BilgiPisikososyal bel
İnaccedillarTutumlar
Başetme becerisiDavranış
Kan şekeri izlemiDiyetSigara
Fiziksel aktivite
Kısa suumlreli ccedilıktılarKan basıncıLipit duumlzeyi
Glisemik kontrolAğırlık
Uzun suumlreli ccedilıktılarMorbidityeMortalite
Yaşam kalitesi
Diyabet Oumlz youmlnetim Eğitimi
bull DOumlYE yaşlının yaşam beklentisi fonksiyonel durumu bilişsel durumu
yaşlının tercih edeceği oumlğrenme şekli okuryazarlık durumu eğitim durumu
goumlz oumlnuumlne alınarak planlanmalıdır
bull Bireysel gereksinimlere goumlre oumlzelleştirilen eğitim basit ve adım adım
yapılmalıdır
bull Yaşlı bireye bakım veren aile uumlyeleri ve bakıcılar eğitime dahil edilmelidir
bull Yaşlının oumlz bakım davranışları DOumlYE nin ccedilerccedilevesini belirler DOumlYE
geliştirilirken glisemik hedefler de dikkate alınmalıdır
TEMD 2003 IDF 2013 Overland ve Brooks 2005 Schafer ve ark 2013
Diyabet Oumlz Youmlnetim Eğitimi
Yapılandırılmış hasta eğitimi programı diyabet youmlnetiminin bir parccedilasıdır
Uygun kişi tarafından
Uygun ortamda
Uygun teknikler kullanılarak
Hasta ve bakım vericilerin aktif katılımı ile
yapılmalıdır SUumlREKLİ OLMALIDIR
WHO ve IDF DOumlYErsquonin minimum ve optimal standartlarını belirlemişlerdir
TEMD 2003 IDF 2013 Overland ve Brooks 2005 Schafer ve ark 2013
DOumlYE Ccedilekirdek ekip
bull Hekim
bull Hemşire
bull Diyetisyen
Gerekli durumlarda diğer sağlık profesyonelleri katılabilir
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Oumlzbakım bilgi ve inanccedillarıbull Yaşam tarzı uyumu ve istekleri (beslenme
fiziksel aktivite ve sigara kullanımıa)bull Psikolojik durumbull Kendi kendine izlem ve ekipmanın durumubull Vuumlcut ağırlığıbull Kan glukoz kontroluuml
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Kan yağları kontroluuml
bull Kardiyovaskuumller risk değerlendirmesi
bull Erektil disfonksiyon
bull Noumlropati
bull Ayakların durumu (ısı renk goumlruumlnuumlm)
bull Goumlzler
bull Boumlbrekler
bull İlaccedil tedavisinin goumlzden geccedilirilmesi
Diyabetli Yaşlılarda Ayak Bakımı
bull Diyabetli yaşlılarda ayak problemleri sıktır Goumlrme bozukluğu ve guumlccedilsuumlzluumlk
ayak kontroluuml ve bakımını zorlaştırır
bull Her vizitte ayak kontroluuml yapılması oumlnerilir
bull Doğru ayakkabı seccedilimi ve
bull Ayak bakımının oumlğretilmesi oumlnemlidir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ayak deformiteleri ayakta bası noktalarını değiştirir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Monoflament İle Duyu Kontroluuml
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ankle Brakial İndeks
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Diyabetli Bireyin Ayağında Oluşan Bası Yarası
KAYNAKLAR
bull Abdelhafiz AH Sinclair AJ(2013) Management of Type 2 Diabetes in Older People Diabetes Ther 4 (1)13ndash26 DOI 101007s13300-013-0020-4
bull American Diabetes Association 2014 Standards of Medical Care in Diabetes Diabetes Care 37 (Supple 1) 14-80
bull Boulton A Armstrong DGAlbert Robert G Frykberg RG Hellman R KirkmanSM Lavery LA LeMaster JW Mills JL Mueller MJ Sheehan P Wukich DK (2008) Comprehensive Foot Examiantion and Risk Assessment Diabetes Care 31(8) 1679ndash1685doi 102337dc08-9021
bull Canadian Diabetes Association (2013) Diabetes in the Elderly Canadian Journal of Diabetes 37 (1) 184-190
bull Chau PH Woo J Lee CH Cheung WL Chen J Chan WM Hui L McGhee SM(2011)
bull Diabetes Prevention Program Research Group (2009) 10-year follow-up of diabetes incidence and weight loss in the Diabetes Prevention Program Outcomes Study The Lancet 374(14)1677ndash1686 doi 101016S0140-6736(09)61457-4
bull International Diabetes Federation (2013) Global Guideline For Managing Older People With Type 2 Diabetes Belgium ISBN2-930229-86-1
bull Kırkman MS Briscoe VJ Clark N Haas LB Halter JB Huang ES Korytkowski MT Hunshi MN Odegard PS Pratley RE Swift CS Diabetes in Oder Adults (Concensus Report) Diabetes Care 2012 (1)1-15
bull Kuchel GA DuBeau C E (2009) daggerUrinary Incontinence in the Elderly Geriatric Nephrology Curriculum httpswwwasn-onlineorgeducationdistancelearningcurriculageriatricsChapter30pdf
bull Laubscher T Regier L Bareham J Diabetes in the frail elderly Individualization of glycemic management Canadian Family Physician 2012 58 (5) 243-246
bull Older people with diabetes have higher risk of depression cognitive and functional impairments implications for diabetes services J Nutr Health Aging 15(9)751-5
bull Overland J Brooks B (2005) Diabetes Nurse Practitioner Guidelines Role and Scope of PracticeURL httpwww0healthnswgovauresourcesnursingpractitionerpdfbb_jo_diabetes_guidelinesfinal_april2005pdf
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Registered Nursesrsquo Association Of Ontario (2013) Assessment and Management of Foot Ulcers for People with Diabetes 37 121136 wwwrnaocabestpractices
bull Schafer R Pharm NL Randal D Dorey C Haas L Barrier P (2013) (American Association of Diabetes Position Statement Educators) Special Considerations in the Management and Education of Older Persons with Diabetes URL httpwwwdiabeteseducatororgexportsitesaade_resourcespdfOlder_Adultspdf
bull Tanwani LK 2011 Insulin Therapy in the Elderly Patient With Diabetes The American Journal of Geriatric Pharmacotherapy 9(1) 24ndash36
bull Tuumlrkiye Endokrin ve Metabolizma Derneği (2013) Diabetes Mellitus ve Komplikasyonlarının Tanı Tedavi ve İzlem Kılavuzu Ankara ISBN 978-605-4011-16-2
bull Villareal DT Chode S Parimi N Sanicore DR Hilton T Armamaento Villareal R Napoli N Qualls C Shah K M (2011) Weight Loss Exercise or Both and Physical Function in Obese Older Adults New England Journal of Medicine 364 (3) 1218-1229 DOI 101056NEJMoa1008234
bull Wild S Roglic G Green A Sicree R King H(2004) Global Prevalence of Diabetes Estimates for the year 2000 and projections for 2030 Diabetes Care 27(5 1047-53
bull Rockwood ve arkadaşları tarafından geliştirilmiş dokuz puanlı Klinik
Kırılganlık Skalası kişileri ccediloklu komorbiditeli kişiler yuumlksek duumlzeyde
bağımlı olanlar ve yaşam beklentisi sınırlı olanlar şeklinde tanımlar
bull Bu gruplarda sıkı glisemik kontroluumln yararının sınırlı olacağına işaret
edilmektedir
IDF 2913 CDA 2013 Park ve ark 2006 Kirkman ve ark 2012
CDA 2013 a
Kronik beslenme yetersizliği
goumlstergesi olarak kilo kaybı
Duumlşuumlk fiziksel aktivite
Egzersiz toleransı Tuumlkenme
Yuumlruumlme hızındaazalma
Dayanıklılıkve guumlccedil
Kırılganlık doumlnguumlsuuml
klinik fenotip
Toplam enerji harcaması Sarkopeni
Metabolik hızda azalma
Oldukccedila zinde
İyi durumda
İyi kontrolluuml
Hassas
Hafif kırılgan
Ciddi derecede kırılgan
Ccedilok ciddi derecede kırılgan
Terminal doumlnem hasta
Orta derecedekırılgan
Yaşlılarda Kırılganlık ve Diyabet
Klinik accedilıdan kırılganlık duumlzeyi glisemik kontrol hedefini belirlemede
dayanak noktasıdır
IDF Kırılganlık Kriterlerini Kullanarak Yaşlılarda Sağlık Durumunu Uumlccedil
Kategoride Değerlendirmektedir
IDF Sınıflaması
1Kategori Fonksiyonel olarak bağımsız grup
2 Kategori Fonksiyonel olarak bağımlı grup
a) Kırılgan
b) Demanslı
3 Kategori Yaşam sonu bakım grubu
Kategori 1
Bu grupta birey guumlnluumlk yaşam aktivitelerinde tam bağımsızdır
Bakıcı yardımına ya minimal gereksinim duyar ya da hiccedil gerek duymaz
Bu gruptakilerde sıklıkla temel sağlık sorunu diyabet olmakla birlikte
diyabet bakımını etkileyen diğer komorbiditeleri de olabilir
Kategori 2
Bu gruptaki bireyler fonksiyon kaybı ile birlikte guumlnluumlk yaşam
aktivitelerinde (banyo giyinme ve kişisel bakımda) başkalarına
bağımlıdır İlave medikal ve sosyal bakım gereksinimleri artmıştır
Bakımlarının oumlzel gereksinimleri goumlz oumlnuumlne alınarak planlanması ve
bakımda yer alacak bireylerin eğitilmesi gerekmektedir
Kategori 3
Bu grup ağır kronik medikal durumlar ya da kanser nedeniyle yaşam
beklentisi 1 yıldan az olan bireyleri iccedilerir Bu kişilerin ihtiyacı olan oumlz
bakımın suumlrduumlruumllmesi ağrının azaltılması dehidratasyondan korunma
temel hedeflerdir
Diyabet diğer medikal sorunlar nedeniyle ikinci planda kalmıştır Bununla
birlikte diyabet bakımı semptom kontroluuml rahatlık ve yaşam kalitesi
accedilısından oumlnem taşır
Yaşlılarda Diyabet Youmlnetimi
A- Glisemik Kontrol
bull Genel sağlık durumu iyi ve beklenen yaşam suumlresi uzun olan yaşlılarda
glisemik kontrol hedefleri yetişkin diyabetlilerdeki hedeflere benzerdir Hb
A1C lt7
bull Ancak 10 yıllık yaşam beklentisi duumlşuumlk bilişsel bozulması olan ve eşlik
eden hastalıkları bulunan yaşlı diyabetlilerde sıkı metabolik kontrol
oumlnerilmemektedir
A- Glisemik Kontrol devam
bull Yapılan ccedilalışmalar yaşlı ve diyabet suumlresi 10 yılın uumlzerinde olan gruplarda
sıkı metabolik kontroluumln hipoglisemi serebrovaskuumller olay ve oumlluumlm riskini
artırdığını goumlstermiştir
bull Yaşam Beklentisi ve diyabete eşlik eden hastalık varlığı goumlz oumlnuumlne alınarak
yaşlılar iccedilin oumlzel glisemik hedefler oumlnerilmektedirLoubscher 2012 Kirkman 2012 CDA 2013 a CDA 2013 b
Bunlardan Kanada Diyabet Derneği (CDA)rsquonin oumlnerileri
bull Yaşam beklentisi gt15 yıl ve komorbidite yoksa A1C le7
bull Yaşam beklentisi 5-15 yıl ve orta derecede komorbidite var ise A1C le75 -8
bull Yaşam beklentisi lt5 yıl ve majoumlr komorbidite var ise A1C le8-9 olarak
hedeflenmesi şeklindedirCDA 2013 a
B- Beslenme
bull Diyabetli yaşlılarda hafif enerji kısıtlaması ve fiziksel aktivite artışı diyabet
kontroluumlnde yarar sağlamaktadır Yaşlılarda enerji gereksinmesi aynı ağırlıktaki
genccedil bireylerden daha azdır
bull Oumlzellikle enerji alımı az olan yaşlı diyabetlilere guumlnluumlk multivitamin takviyesi
uygun olabilir
bull Tartışmalı olmakla birlikte bu hastalarda aminoasit takviyesi metabolik kontroluuml
ve insuumllin duyarlılığını artırabileceği bildirilmektedir
Diabetes Prevention Program Research Group 2013
Loubscher 2012
Overland ve Brooks 2005
C- Fiziksel Aktivite
Birccedilok yaşlıda diyabete eşlik eden durumlar fiziksel aktiviteyi engellemekle
birlikte fiziksel aktivite programı başarıyla uygulanabilir
Egzersiz programı oluşturmadan oumlnce yaşlı kendisini bu programdan
alıkoyabilecek olan gizli kardiyovaskuumller hastalıklar ya da kas iskelet
problemleri accedilısından dikkatlice değerlendirilmelidir
Aerobik egzersizler ve direnccedil egzersizleri arteriyel direngenliği ve
baroreflex duyarlılığı artırır
Schaffer ve ark 2013
Fiziksel aktivite -devam-
Aerobik egzersiz programının glukoz ve lipit metabolizması uumlzerine etkileri
ccedilelişkili iken direnccedil egzersizleri glisemik kontrolde orta derecede iyileşme
sağlar Direnccedil egzersizleri aynı zamanda dayanıklılıkta artma vuumlcut
kompozisyonunda ve mobilitede ilerleme sağlar
Egzersiz programı duumlşme riskini azalmasında ve noumlropatili hastalarda
dengenin iyileşmesinde yarar sağlar
Her şeye rağmen yaşlılarda bu yaşam şekli değişikliklerinin goumlzetimli
alanların dışında suumlrduumlruumllmesi zordur
Overland ve Brooks 2005 Villareal ve ark 2011
Villareal ve ark 2011
D- Oral Antihiperglisemiklerle Tedavi
bull Tip 2 diyabetli kişiler yaşlandıkccedila başlıca metabolik defekt glukozla induumlklenen
insuumllin sekresyonunda azalmadır Bu nedenle bu kişilerde başlangıccedilta tedavisi
insuumllin salgılatıcılar tercih edilir
bull Obez yaşlılarda ise ana defekt insuumllin sekresyonunun nispeten korunduğu
insuumlline bağlı glukoz taşınmasına karşı direncin oluştuğu bir metabolik defekttir
bull Obez yaşlılarda başlangıccedil tedavisi olarak insuumlline duyarlılığı artıran ilaccedillar
tercih edilir
American Diabetes Association (ADA) 2014
E- İnsuumllin tedavisi
bull Yaşlıda insuumllin tedavisi bireyselleştirilmeli ve hasta guumlvenliğini dikkate alarak
seccedililmelidir Bilişsel gerilemesi olan yaşlılarda insuumllinin doğru satalerde
uygulanması iccedilin gerekli oumlnlemler alınmalıdır
bull Premix insuumllin analoglarının(premix lispro 25 premix lispro 50 gibi)
kullanılmasının yaşlı diyabetlilerde glisemik kontroluumln sağlanmasında
ilerleme sağladığı ve daha uygun olduğu belirtilmektedir
Tanwani 2011
Tanwani 2011
E- İnsuumllin tedavisi-devam
Ayrıca konvansiyonel şırıngaların kullanımının zorluğundan dolayı
doldurulabilir insuumllin kalemleri doz hatalarını azaltmak ve glisemik
kontroluuml iyileştirmek iccedilin oumlnerilmektedir
Villareal 2011 Schafer 2013Tanwani 2011
Diyabetli Yaşlıda Komplikasyonların Oumlnlenmesi ve Tedavisi
A- Hipertansiyon
bull Diyabetli yaşlılarda hipertansiyonun oumlnlenmesi serebrovaskuumller olay ve
mikrovaskuumller olayları oumlnler
bull Tuz kıstlaması tansiyon kontroluumlnde oumlnemlidir
bull İzole sistolik tansiyonun tedavisi yaşlı bireyde renal fonksiyonların
korunmasında oumlnemlidir Pek ccedilok antihipertansif ajan serebrovaskuumller
olay ve son doumlnem boumlbrek yetmezliğini etkili şekilde azaltmaktadır
bull Birden fazla risk faktoumlruuml olan diyabetli yaşlılarda anjiotensin ndash koverting
enzim (ACE) inhibitoumlrleri kullanımı koruyucudur
A- Hipertansiyon
Bununla birlikte hipertansiyonun sıkı kontroluuml ilaccedil yan etkilerine bağlı sorunlara
yol accedilabileceğinden sistolik kan basıncı sınır değerinin 140 mm Hg olarak
yuumlkseltilmesi oumlnerilmektedir
CDA 2013 a
B-Dislipidemi
bull Kolesterol iccedileriğinin azaltılması yağ tercihi oumlnemlidir
bull Dislipideminin statinlerle (Oumlr Atorvastatin) tedavisinin SVOrsquoların primer
ve sekonder oumlnlenmesinde etkili olduğu pek ccedilok ccedilalışmada elde edilmiştir
bull Fibratların (oumlr Lipanthyl) da bu hastalarda kullanımı nın SVO oumlnlenmesi
accedilısından benzer etkiye sahip olduğu ancak fibratların glomeruumller
filrasyonda azalma ve albuminuumlriye neden olabileceği bildirilmektedirCDA 2013 a
Diyabetli Yaşlılarda Geriatrik Problemler
bull Bilişsel Bozulma
bull Depresyon
bull Ccediloklu ilaccedil kullanımı
bull Duumlşmeler
bull Uumlriner inkontinans
A- Bilişsel Bozulma
Yapılan ccedilalışmalar diyabetli yaşlılarda demans sıklığının diyabet olmayan
akranlarına goumlre daha yuumlksek olduğunu goumlstermektedir
Oumlzellikle erken evrelerde demanslı birccedilok hastaya tanı konulmamaktadır
Bilişsel bozulma yaşlı diyabetlilerde hastalığın kontroluumlnuuml zorlaştırmakta
hipoglisemi tedaviye bağlılıkta azalma glisemik kontrolde
accedilıklanamayan bozulma ile sonuccedillanmaktadır
CDA 2013 a CDA 2013 b
Hill ve ark 2013
B- Depresyon
Diyabetli olmayan akranlarıyla karşılaştırıldığında diyabetli olanlarda
depresyon daha sık goumlruumllmektedir Depresyon bu yuumlksek risk grubunda
sıklıkla tanısız ve tedavisiz kalmaktadır
Depresyon koumltuuml glisemik kontrolle ilişkili ve koroner arter hastalığını artıran
bir faktoumlrduumlr Erken tanılanması ve tedavi edilmesi daha iyi glisemik
kontrol sağlamaya yaşam kalitesini artırmaya ve mortaliteyi azaltmaya
yardımcı olur Chao ve ark 2011
C-Ccediloklu İlaccedil Kullanımı
Ccediloklu ilaccedil kullanımı yaşlılarda ccedilok sıktır Diyabetli yaşlılarda kullanılan ilaccedilların
sayısı da artışa neden olan faktoumlrlerin başında gelmektedir İlaccedil yan etkileri
eşlik eden başka sağlık sorunlarının oluşmasına ve diyabet kontroluumlnuumln
bozulmasına neden olabilir
İlaccedil yan etkilerini kontrol altına almak iccedilin ilaccedil tedavisinin bireyselleştirilmesi
gerekir
İlaccedillar yaşlılarda duumlşmelerin konfuumlzyonun ve diğer kognitif değişikliklerin acil
başvurularının en oumlnemli nedenidir İlaccedil listelerinin her vizite
değerlendirilmesi oumlnemlidir Villareal 2011 Loubscher 2012 IDF 2013
D- Duumlşmeler
Diyabetli yaşlılarda duumlşme sıklığının fazla olması multifaktoumlriyel bir
durumdur
Periferik ve otonom noumlropati renal fonksiyonda azalma kas guumlccedilsuumlzluumlğuuml
ccediloklu ilaccedil kullanımı goumlrmede zayıflama osteoartritler ve hipoglisemi
bu nedenler arasındadır
D- Duumlşmeler
Sıkı glisemik kontroluumln yararlarına rağmen duumlşmelere yol accedilacağı goumlz oumlnuumlnde
bulundurularak dengelenmesi oumlnemlidir
Yapılan bir ccedilalışmada sıkı glisemik kontroluumln (HbA1Cle 6-gt8) insuumllin
kullanan yaşlılarda duumlşme riskini 13 kat artırdığı saptanmıştır
Park ve ark 2006 Tanwani 2011CDA 2013 a Schafer ve ark2013
E- Uumlriner İnkontinans
bull Diyabetli kadınlarda Uumlİ sıklığı artmaktadır
bull Risk faktoumlrleri uumlriner enfeksiyonlar vajinal enfeksiyonlar otonomik
noumlropatidir
bull Otonomik noumlropati fekal inkontinansa da neden olmaktadır
bull Yaşam kalitesini iyileştirilmesi iccedilin tedavisi gereklidir
Kuchel GA DuBeau C E 2009
DOumlY
BilgiPisikososyal bel
İnaccedillarTutumlar
Başetme becerisiDavranış
Kan şekeri izlemiDiyetSigara
Fiziksel aktivite
Kısa suumlreli ccedilıktılarKan basıncıLipit duumlzeyi
Glisemik kontrolAğırlık
Uzun suumlreli ccedilıktılarMorbidityeMortalite
Yaşam kalitesi
Diyabet Oumlz youmlnetim Eğitimi
bull DOumlYE yaşlının yaşam beklentisi fonksiyonel durumu bilişsel durumu
yaşlının tercih edeceği oumlğrenme şekli okuryazarlık durumu eğitim durumu
goumlz oumlnuumlne alınarak planlanmalıdır
bull Bireysel gereksinimlere goumlre oumlzelleştirilen eğitim basit ve adım adım
yapılmalıdır
bull Yaşlı bireye bakım veren aile uumlyeleri ve bakıcılar eğitime dahil edilmelidir
bull Yaşlının oumlz bakım davranışları DOumlYE nin ccedilerccedilevesini belirler DOumlYE
geliştirilirken glisemik hedefler de dikkate alınmalıdır
TEMD 2003 IDF 2013 Overland ve Brooks 2005 Schafer ve ark 2013
Diyabet Oumlz Youmlnetim Eğitimi
Yapılandırılmış hasta eğitimi programı diyabet youmlnetiminin bir parccedilasıdır
Uygun kişi tarafından
Uygun ortamda
Uygun teknikler kullanılarak
Hasta ve bakım vericilerin aktif katılımı ile
yapılmalıdır SUumlREKLİ OLMALIDIR
WHO ve IDF DOumlYErsquonin minimum ve optimal standartlarını belirlemişlerdir
TEMD 2003 IDF 2013 Overland ve Brooks 2005 Schafer ve ark 2013
DOumlYE Ccedilekirdek ekip
bull Hekim
bull Hemşire
bull Diyetisyen
Gerekli durumlarda diğer sağlık profesyonelleri katılabilir
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Oumlzbakım bilgi ve inanccedillarıbull Yaşam tarzı uyumu ve istekleri (beslenme
fiziksel aktivite ve sigara kullanımıa)bull Psikolojik durumbull Kendi kendine izlem ve ekipmanın durumubull Vuumlcut ağırlığıbull Kan glukoz kontroluuml
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Kan yağları kontroluuml
bull Kardiyovaskuumller risk değerlendirmesi
bull Erektil disfonksiyon
bull Noumlropati
bull Ayakların durumu (ısı renk goumlruumlnuumlm)
bull Goumlzler
bull Boumlbrekler
bull İlaccedil tedavisinin goumlzden geccedilirilmesi
Diyabetli Yaşlılarda Ayak Bakımı
bull Diyabetli yaşlılarda ayak problemleri sıktır Goumlrme bozukluğu ve guumlccedilsuumlzluumlk
ayak kontroluuml ve bakımını zorlaştırır
bull Her vizitte ayak kontroluuml yapılması oumlnerilir
bull Doğru ayakkabı seccedilimi ve
bull Ayak bakımının oumlğretilmesi oumlnemlidir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ayak deformiteleri ayakta bası noktalarını değiştirir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Monoflament İle Duyu Kontroluuml
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ankle Brakial İndeks
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Diyabetli Bireyin Ayağında Oluşan Bası Yarası
KAYNAKLAR
bull Abdelhafiz AH Sinclair AJ(2013) Management of Type 2 Diabetes in Older People Diabetes Ther 4 (1)13ndash26 DOI 101007s13300-013-0020-4
bull American Diabetes Association 2014 Standards of Medical Care in Diabetes Diabetes Care 37 (Supple 1) 14-80
bull Boulton A Armstrong DGAlbert Robert G Frykberg RG Hellman R KirkmanSM Lavery LA LeMaster JW Mills JL Mueller MJ Sheehan P Wukich DK (2008) Comprehensive Foot Examiantion and Risk Assessment Diabetes Care 31(8) 1679ndash1685doi 102337dc08-9021
bull Canadian Diabetes Association (2013) Diabetes in the Elderly Canadian Journal of Diabetes 37 (1) 184-190
bull Chau PH Woo J Lee CH Cheung WL Chen J Chan WM Hui L McGhee SM(2011)
bull Diabetes Prevention Program Research Group (2009) 10-year follow-up of diabetes incidence and weight loss in the Diabetes Prevention Program Outcomes Study The Lancet 374(14)1677ndash1686 doi 101016S0140-6736(09)61457-4
bull International Diabetes Federation (2013) Global Guideline For Managing Older People With Type 2 Diabetes Belgium ISBN2-930229-86-1
bull Kırkman MS Briscoe VJ Clark N Haas LB Halter JB Huang ES Korytkowski MT Hunshi MN Odegard PS Pratley RE Swift CS Diabetes in Oder Adults (Concensus Report) Diabetes Care 2012 (1)1-15
bull Kuchel GA DuBeau C E (2009) daggerUrinary Incontinence in the Elderly Geriatric Nephrology Curriculum httpswwwasn-onlineorgeducationdistancelearningcurriculageriatricsChapter30pdf
bull Laubscher T Regier L Bareham J Diabetes in the frail elderly Individualization of glycemic management Canadian Family Physician 2012 58 (5) 243-246
bull Older people with diabetes have higher risk of depression cognitive and functional impairments implications for diabetes services J Nutr Health Aging 15(9)751-5
bull Overland J Brooks B (2005) Diabetes Nurse Practitioner Guidelines Role and Scope of PracticeURL httpwww0healthnswgovauresourcesnursingpractitionerpdfbb_jo_diabetes_guidelinesfinal_april2005pdf
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Registered Nursesrsquo Association Of Ontario (2013) Assessment and Management of Foot Ulcers for People with Diabetes 37 121136 wwwrnaocabestpractices
bull Schafer R Pharm NL Randal D Dorey C Haas L Barrier P (2013) (American Association of Diabetes Position Statement Educators) Special Considerations in the Management and Education of Older Persons with Diabetes URL httpwwwdiabeteseducatororgexportsitesaade_resourcespdfOlder_Adultspdf
bull Tanwani LK 2011 Insulin Therapy in the Elderly Patient With Diabetes The American Journal of Geriatric Pharmacotherapy 9(1) 24ndash36
bull Tuumlrkiye Endokrin ve Metabolizma Derneği (2013) Diabetes Mellitus ve Komplikasyonlarının Tanı Tedavi ve İzlem Kılavuzu Ankara ISBN 978-605-4011-16-2
bull Villareal DT Chode S Parimi N Sanicore DR Hilton T Armamaento Villareal R Napoli N Qualls C Shah K M (2011) Weight Loss Exercise or Both and Physical Function in Obese Older Adults New England Journal of Medicine 364 (3) 1218-1229 DOI 101056NEJMoa1008234
bull Wild S Roglic G Green A Sicree R King H(2004) Global Prevalence of Diabetes Estimates for the year 2000 and projections for 2030 Diabetes Care 27(5 1047-53
Kronik beslenme yetersizliği
goumlstergesi olarak kilo kaybı
Duumlşuumlk fiziksel aktivite
Egzersiz toleransı Tuumlkenme
Yuumlruumlme hızındaazalma
Dayanıklılıkve guumlccedil
Kırılganlık doumlnguumlsuuml
klinik fenotip
Toplam enerji harcaması Sarkopeni
Metabolik hızda azalma
Oldukccedila zinde
İyi durumda
İyi kontrolluuml
Hassas
Hafif kırılgan
Ciddi derecede kırılgan
Ccedilok ciddi derecede kırılgan
Terminal doumlnem hasta
Orta derecedekırılgan
Yaşlılarda Kırılganlık ve Diyabet
Klinik accedilıdan kırılganlık duumlzeyi glisemik kontrol hedefini belirlemede
dayanak noktasıdır
IDF Kırılganlık Kriterlerini Kullanarak Yaşlılarda Sağlık Durumunu Uumlccedil
Kategoride Değerlendirmektedir
IDF Sınıflaması
1Kategori Fonksiyonel olarak bağımsız grup
2 Kategori Fonksiyonel olarak bağımlı grup
a) Kırılgan
b) Demanslı
3 Kategori Yaşam sonu bakım grubu
Kategori 1
Bu grupta birey guumlnluumlk yaşam aktivitelerinde tam bağımsızdır
Bakıcı yardımına ya minimal gereksinim duyar ya da hiccedil gerek duymaz
Bu gruptakilerde sıklıkla temel sağlık sorunu diyabet olmakla birlikte
diyabet bakımını etkileyen diğer komorbiditeleri de olabilir
Kategori 2
Bu gruptaki bireyler fonksiyon kaybı ile birlikte guumlnluumlk yaşam
aktivitelerinde (banyo giyinme ve kişisel bakımda) başkalarına
bağımlıdır İlave medikal ve sosyal bakım gereksinimleri artmıştır
Bakımlarının oumlzel gereksinimleri goumlz oumlnuumlne alınarak planlanması ve
bakımda yer alacak bireylerin eğitilmesi gerekmektedir
Kategori 3
Bu grup ağır kronik medikal durumlar ya da kanser nedeniyle yaşam
beklentisi 1 yıldan az olan bireyleri iccedilerir Bu kişilerin ihtiyacı olan oumlz
bakımın suumlrduumlruumllmesi ağrının azaltılması dehidratasyondan korunma
temel hedeflerdir
Diyabet diğer medikal sorunlar nedeniyle ikinci planda kalmıştır Bununla
birlikte diyabet bakımı semptom kontroluuml rahatlık ve yaşam kalitesi
accedilısından oumlnem taşır
Yaşlılarda Diyabet Youmlnetimi
A- Glisemik Kontrol
bull Genel sağlık durumu iyi ve beklenen yaşam suumlresi uzun olan yaşlılarda
glisemik kontrol hedefleri yetişkin diyabetlilerdeki hedeflere benzerdir Hb
A1C lt7
bull Ancak 10 yıllık yaşam beklentisi duumlşuumlk bilişsel bozulması olan ve eşlik
eden hastalıkları bulunan yaşlı diyabetlilerde sıkı metabolik kontrol
oumlnerilmemektedir
A- Glisemik Kontrol devam
bull Yapılan ccedilalışmalar yaşlı ve diyabet suumlresi 10 yılın uumlzerinde olan gruplarda
sıkı metabolik kontroluumln hipoglisemi serebrovaskuumller olay ve oumlluumlm riskini
artırdığını goumlstermiştir
bull Yaşam Beklentisi ve diyabete eşlik eden hastalık varlığı goumlz oumlnuumlne alınarak
yaşlılar iccedilin oumlzel glisemik hedefler oumlnerilmektedirLoubscher 2012 Kirkman 2012 CDA 2013 a CDA 2013 b
Bunlardan Kanada Diyabet Derneği (CDA)rsquonin oumlnerileri
bull Yaşam beklentisi gt15 yıl ve komorbidite yoksa A1C le7
bull Yaşam beklentisi 5-15 yıl ve orta derecede komorbidite var ise A1C le75 -8
bull Yaşam beklentisi lt5 yıl ve majoumlr komorbidite var ise A1C le8-9 olarak
hedeflenmesi şeklindedirCDA 2013 a
B- Beslenme
bull Diyabetli yaşlılarda hafif enerji kısıtlaması ve fiziksel aktivite artışı diyabet
kontroluumlnde yarar sağlamaktadır Yaşlılarda enerji gereksinmesi aynı ağırlıktaki
genccedil bireylerden daha azdır
bull Oumlzellikle enerji alımı az olan yaşlı diyabetlilere guumlnluumlk multivitamin takviyesi
uygun olabilir
bull Tartışmalı olmakla birlikte bu hastalarda aminoasit takviyesi metabolik kontroluuml
ve insuumllin duyarlılığını artırabileceği bildirilmektedir
Diabetes Prevention Program Research Group 2013
Loubscher 2012
Overland ve Brooks 2005
C- Fiziksel Aktivite
Birccedilok yaşlıda diyabete eşlik eden durumlar fiziksel aktiviteyi engellemekle
birlikte fiziksel aktivite programı başarıyla uygulanabilir
Egzersiz programı oluşturmadan oumlnce yaşlı kendisini bu programdan
alıkoyabilecek olan gizli kardiyovaskuumller hastalıklar ya da kas iskelet
problemleri accedilısından dikkatlice değerlendirilmelidir
Aerobik egzersizler ve direnccedil egzersizleri arteriyel direngenliği ve
baroreflex duyarlılığı artırır
Schaffer ve ark 2013
Fiziksel aktivite -devam-
Aerobik egzersiz programının glukoz ve lipit metabolizması uumlzerine etkileri
ccedilelişkili iken direnccedil egzersizleri glisemik kontrolde orta derecede iyileşme
sağlar Direnccedil egzersizleri aynı zamanda dayanıklılıkta artma vuumlcut
kompozisyonunda ve mobilitede ilerleme sağlar
Egzersiz programı duumlşme riskini azalmasında ve noumlropatili hastalarda
dengenin iyileşmesinde yarar sağlar
Her şeye rağmen yaşlılarda bu yaşam şekli değişikliklerinin goumlzetimli
alanların dışında suumlrduumlruumllmesi zordur
Overland ve Brooks 2005 Villareal ve ark 2011
Villareal ve ark 2011
D- Oral Antihiperglisemiklerle Tedavi
bull Tip 2 diyabetli kişiler yaşlandıkccedila başlıca metabolik defekt glukozla induumlklenen
insuumllin sekresyonunda azalmadır Bu nedenle bu kişilerde başlangıccedilta tedavisi
insuumllin salgılatıcılar tercih edilir
bull Obez yaşlılarda ise ana defekt insuumllin sekresyonunun nispeten korunduğu
insuumlline bağlı glukoz taşınmasına karşı direncin oluştuğu bir metabolik defekttir
bull Obez yaşlılarda başlangıccedil tedavisi olarak insuumlline duyarlılığı artıran ilaccedillar
tercih edilir
American Diabetes Association (ADA) 2014
E- İnsuumllin tedavisi
bull Yaşlıda insuumllin tedavisi bireyselleştirilmeli ve hasta guumlvenliğini dikkate alarak
seccedililmelidir Bilişsel gerilemesi olan yaşlılarda insuumllinin doğru satalerde
uygulanması iccedilin gerekli oumlnlemler alınmalıdır
bull Premix insuumllin analoglarının(premix lispro 25 premix lispro 50 gibi)
kullanılmasının yaşlı diyabetlilerde glisemik kontroluumln sağlanmasında
ilerleme sağladığı ve daha uygun olduğu belirtilmektedir
Tanwani 2011
Tanwani 2011
E- İnsuumllin tedavisi-devam
Ayrıca konvansiyonel şırıngaların kullanımının zorluğundan dolayı
doldurulabilir insuumllin kalemleri doz hatalarını azaltmak ve glisemik
kontroluuml iyileştirmek iccedilin oumlnerilmektedir
Villareal 2011 Schafer 2013Tanwani 2011
Diyabetli Yaşlıda Komplikasyonların Oumlnlenmesi ve Tedavisi
A- Hipertansiyon
bull Diyabetli yaşlılarda hipertansiyonun oumlnlenmesi serebrovaskuumller olay ve
mikrovaskuumller olayları oumlnler
bull Tuz kıstlaması tansiyon kontroluumlnde oumlnemlidir
bull İzole sistolik tansiyonun tedavisi yaşlı bireyde renal fonksiyonların
korunmasında oumlnemlidir Pek ccedilok antihipertansif ajan serebrovaskuumller
olay ve son doumlnem boumlbrek yetmezliğini etkili şekilde azaltmaktadır
bull Birden fazla risk faktoumlruuml olan diyabetli yaşlılarda anjiotensin ndash koverting
enzim (ACE) inhibitoumlrleri kullanımı koruyucudur
A- Hipertansiyon
Bununla birlikte hipertansiyonun sıkı kontroluuml ilaccedil yan etkilerine bağlı sorunlara
yol accedilabileceğinden sistolik kan basıncı sınır değerinin 140 mm Hg olarak
yuumlkseltilmesi oumlnerilmektedir
CDA 2013 a
B-Dislipidemi
bull Kolesterol iccedileriğinin azaltılması yağ tercihi oumlnemlidir
bull Dislipideminin statinlerle (Oumlr Atorvastatin) tedavisinin SVOrsquoların primer
ve sekonder oumlnlenmesinde etkili olduğu pek ccedilok ccedilalışmada elde edilmiştir
bull Fibratların (oumlr Lipanthyl) da bu hastalarda kullanımı nın SVO oumlnlenmesi
accedilısından benzer etkiye sahip olduğu ancak fibratların glomeruumller
filrasyonda azalma ve albuminuumlriye neden olabileceği bildirilmektedirCDA 2013 a
Diyabetli Yaşlılarda Geriatrik Problemler
bull Bilişsel Bozulma
bull Depresyon
bull Ccediloklu ilaccedil kullanımı
bull Duumlşmeler
bull Uumlriner inkontinans
A- Bilişsel Bozulma
Yapılan ccedilalışmalar diyabetli yaşlılarda demans sıklığının diyabet olmayan
akranlarına goumlre daha yuumlksek olduğunu goumlstermektedir
Oumlzellikle erken evrelerde demanslı birccedilok hastaya tanı konulmamaktadır
Bilişsel bozulma yaşlı diyabetlilerde hastalığın kontroluumlnuuml zorlaştırmakta
hipoglisemi tedaviye bağlılıkta azalma glisemik kontrolde
accedilıklanamayan bozulma ile sonuccedillanmaktadır
CDA 2013 a CDA 2013 b
Hill ve ark 2013
B- Depresyon
Diyabetli olmayan akranlarıyla karşılaştırıldığında diyabetli olanlarda
depresyon daha sık goumlruumllmektedir Depresyon bu yuumlksek risk grubunda
sıklıkla tanısız ve tedavisiz kalmaktadır
Depresyon koumltuuml glisemik kontrolle ilişkili ve koroner arter hastalığını artıran
bir faktoumlrduumlr Erken tanılanması ve tedavi edilmesi daha iyi glisemik
kontrol sağlamaya yaşam kalitesini artırmaya ve mortaliteyi azaltmaya
yardımcı olur Chao ve ark 2011
C-Ccediloklu İlaccedil Kullanımı
Ccediloklu ilaccedil kullanımı yaşlılarda ccedilok sıktır Diyabetli yaşlılarda kullanılan ilaccedilların
sayısı da artışa neden olan faktoumlrlerin başında gelmektedir İlaccedil yan etkileri
eşlik eden başka sağlık sorunlarının oluşmasına ve diyabet kontroluumlnuumln
bozulmasına neden olabilir
İlaccedil yan etkilerini kontrol altına almak iccedilin ilaccedil tedavisinin bireyselleştirilmesi
gerekir
İlaccedillar yaşlılarda duumlşmelerin konfuumlzyonun ve diğer kognitif değişikliklerin acil
başvurularının en oumlnemli nedenidir İlaccedil listelerinin her vizite
değerlendirilmesi oumlnemlidir Villareal 2011 Loubscher 2012 IDF 2013
D- Duumlşmeler
Diyabetli yaşlılarda duumlşme sıklığının fazla olması multifaktoumlriyel bir
durumdur
Periferik ve otonom noumlropati renal fonksiyonda azalma kas guumlccedilsuumlzluumlğuuml
ccediloklu ilaccedil kullanımı goumlrmede zayıflama osteoartritler ve hipoglisemi
bu nedenler arasındadır
D- Duumlşmeler
Sıkı glisemik kontroluumln yararlarına rağmen duumlşmelere yol accedilacağı goumlz oumlnuumlnde
bulundurularak dengelenmesi oumlnemlidir
Yapılan bir ccedilalışmada sıkı glisemik kontroluumln (HbA1Cle 6-gt8) insuumllin
kullanan yaşlılarda duumlşme riskini 13 kat artırdığı saptanmıştır
Park ve ark 2006 Tanwani 2011CDA 2013 a Schafer ve ark2013
E- Uumlriner İnkontinans
bull Diyabetli kadınlarda Uumlİ sıklığı artmaktadır
bull Risk faktoumlrleri uumlriner enfeksiyonlar vajinal enfeksiyonlar otonomik
noumlropatidir
bull Otonomik noumlropati fekal inkontinansa da neden olmaktadır
bull Yaşam kalitesini iyileştirilmesi iccedilin tedavisi gereklidir
Kuchel GA DuBeau C E 2009
DOumlY
BilgiPisikososyal bel
İnaccedillarTutumlar
Başetme becerisiDavranış
Kan şekeri izlemiDiyetSigara
Fiziksel aktivite
Kısa suumlreli ccedilıktılarKan basıncıLipit duumlzeyi
Glisemik kontrolAğırlık
Uzun suumlreli ccedilıktılarMorbidityeMortalite
Yaşam kalitesi
Diyabet Oumlz youmlnetim Eğitimi
bull DOumlYE yaşlının yaşam beklentisi fonksiyonel durumu bilişsel durumu
yaşlının tercih edeceği oumlğrenme şekli okuryazarlık durumu eğitim durumu
goumlz oumlnuumlne alınarak planlanmalıdır
bull Bireysel gereksinimlere goumlre oumlzelleştirilen eğitim basit ve adım adım
yapılmalıdır
bull Yaşlı bireye bakım veren aile uumlyeleri ve bakıcılar eğitime dahil edilmelidir
bull Yaşlının oumlz bakım davranışları DOumlYE nin ccedilerccedilevesini belirler DOumlYE
geliştirilirken glisemik hedefler de dikkate alınmalıdır
TEMD 2003 IDF 2013 Overland ve Brooks 2005 Schafer ve ark 2013
Diyabet Oumlz Youmlnetim Eğitimi
Yapılandırılmış hasta eğitimi programı diyabet youmlnetiminin bir parccedilasıdır
Uygun kişi tarafından
Uygun ortamda
Uygun teknikler kullanılarak
Hasta ve bakım vericilerin aktif katılımı ile
yapılmalıdır SUumlREKLİ OLMALIDIR
WHO ve IDF DOumlYErsquonin minimum ve optimal standartlarını belirlemişlerdir
TEMD 2003 IDF 2013 Overland ve Brooks 2005 Schafer ve ark 2013
DOumlYE Ccedilekirdek ekip
bull Hekim
bull Hemşire
bull Diyetisyen
Gerekli durumlarda diğer sağlık profesyonelleri katılabilir
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Oumlzbakım bilgi ve inanccedillarıbull Yaşam tarzı uyumu ve istekleri (beslenme
fiziksel aktivite ve sigara kullanımıa)bull Psikolojik durumbull Kendi kendine izlem ve ekipmanın durumubull Vuumlcut ağırlığıbull Kan glukoz kontroluuml
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Kan yağları kontroluuml
bull Kardiyovaskuumller risk değerlendirmesi
bull Erektil disfonksiyon
bull Noumlropati
bull Ayakların durumu (ısı renk goumlruumlnuumlm)
bull Goumlzler
bull Boumlbrekler
bull İlaccedil tedavisinin goumlzden geccedilirilmesi
Diyabetli Yaşlılarda Ayak Bakımı
bull Diyabetli yaşlılarda ayak problemleri sıktır Goumlrme bozukluğu ve guumlccedilsuumlzluumlk
ayak kontroluuml ve bakımını zorlaştırır
bull Her vizitte ayak kontroluuml yapılması oumlnerilir
bull Doğru ayakkabı seccedilimi ve
bull Ayak bakımının oumlğretilmesi oumlnemlidir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ayak deformiteleri ayakta bası noktalarını değiştirir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Monoflament İle Duyu Kontroluuml
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ankle Brakial İndeks
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Diyabetli Bireyin Ayağında Oluşan Bası Yarası
KAYNAKLAR
bull Abdelhafiz AH Sinclair AJ(2013) Management of Type 2 Diabetes in Older People Diabetes Ther 4 (1)13ndash26 DOI 101007s13300-013-0020-4
bull American Diabetes Association 2014 Standards of Medical Care in Diabetes Diabetes Care 37 (Supple 1) 14-80
bull Boulton A Armstrong DGAlbert Robert G Frykberg RG Hellman R KirkmanSM Lavery LA LeMaster JW Mills JL Mueller MJ Sheehan P Wukich DK (2008) Comprehensive Foot Examiantion and Risk Assessment Diabetes Care 31(8) 1679ndash1685doi 102337dc08-9021
bull Canadian Diabetes Association (2013) Diabetes in the Elderly Canadian Journal of Diabetes 37 (1) 184-190
bull Chau PH Woo J Lee CH Cheung WL Chen J Chan WM Hui L McGhee SM(2011)
bull Diabetes Prevention Program Research Group (2009) 10-year follow-up of diabetes incidence and weight loss in the Diabetes Prevention Program Outcomes Study The Lancet 374(14)1677ndash1686 doi 101016S0140-6736(09)61457-4
bull International Diabetes Federation (2013) Global Guideline For Managing Older People With Type 2 Diabetes Belgium ISBN2-930229-86-1
bull Kırkman MS Briscoe VJ Clark N Haas LB Halter JB Huang ES Korytkowski MT Hunshi MN Odegard PS Pratley RE Swift CS Diabetes in Oder Adults (Concensus Report) Diabetes Care 2012 (1)1-15
bull Kuchel GA DuBeau C E (2009) daggerUrinary Incontinence in the Elderly Geriatric Nephrology Curriculum httpswwwasn-onlineorgeducationdistancelearningcurriculageriatricsChapter30pdf
bull Laubscher T Regier L Bareham J Diabetes in the frail elderly Individualization of glycemic management Canadian Family Physician 2012 58 (5) 243-246
bull Older people with diabetes have higher risk of depression cognitive and functional impairments implications for diabetes services J Nutr Health Aging 15(9)751-5
bull Overland J Brooks B (2005) Diabetes Nurse Practitioner Guidelines Role and Scope of PracticeURL httpwww0healthnswgovauresourcesnursingpractitionerpdfbb_jo_diabetes_guidelinesfinal_april2005pdf
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Registered Nursesrsquo Association Of Ontario (2013) Assessment and Management of Foot Ulcers for People with Diabetes 37 121136 wwwrnaocabestpractices
bull Schafer R Pharm NL Randal D Dorey C Haas L Barrier P (2013) (American Association of Diabetes Position Statement Educators) Special Considerations in the Management and Education of Older Persons with Diabetes URL httpwwwdiabeteseducatororgexportsitesaade_resourcespdfOlder_Adultspdf
bull Tanwani LK 2011 Insulin Therapy in the Elderly Patient With Diabetes The American Journal of Geriatric Pharmacotherapy 9(1) 24ndash36
bull Tuumlrkiye Endokrin ve Metabolizma Derneği (2013) Diabetes Mellitus ve Komplikasyonlarının Tanı Tedavi ve İzlem Kılavuzu Ankara ISBN 978-605-4011-16-2
bull Villareal DT Chode S Parimi N Sanicore DR Hilton T Armamaento Villareal R Napoli N Qualls C Shah K M (2011) Weight Loss Exercise or Both and Physical Function in Obese Older Adults New England Journal of Medicine 364 (3) 1218-1229 DOI 101056NEJMoa1008234
bull Wild S Roglic G Green A Sicree R King H(2004) Global Prevalence of Diabetes Estimates for the year 2000 and projections for 2030 Diabetes Care 27(5 1047-53
Oldukccedila zinde
İyi durumda
İyi kontrolluuml
Hassas
Hafif kırılgan
Ciddi derecede kırılgan
Ccedilok ciddi derecede kırılgan
Terminal doumlnem hasta
Orta derecedekırılgan
Yaşlılarda Kırılganlık ve Diyabet
Klinik accedilıdan kırılganlık duumlzeyi glisemik kontrol hedefini belirlemede
dayanak noktasıdır
IDF Kırılganlık Kriterlerini Kullanarak Yaşlılarda Sağlık Durumunu Uumlccedil
Kategoride Değerlendirmektedir
IDF Sınıflaması
1Kategori Fonksiyonel olarak bağımsız grup
2 Kategori Fonksiyonel olarak bağımlı grup
a) Kırılgan
b) Demanslı
3 Kategori Yaşam sonu bakım grubu
Kategori 1
Bu grupta birey guumlnluumlk yaşam aktivitelerinde tam bağımsızdır
Bakıcı yardımına ya minimal gereksinim duyar ya da hiccedil gerek duymaz
Bu gruptakilerde sıklıkla temel sağlık sorunu diyabet olmakla birlikte
diyabet bakımını etkileyen diğer komorbiditeleri de olabilir
Kategori 2
Bu gruptaki bireyler fonksiyon kaybı ile birlikte guumlnluumlk yaşam
aktivitelerinde (banyo giyinme ve kişisel bakımda) başkalarına
bağımlıdır İlave medikal ve sosyal bakım gereksinimleri artmıştır
Bakımlarının oumlzel gereksinimleri goumlz oumlnuumlne alınarak planlanması ve
bakımda yer alacak bireylerin eğitilmesi gerekmektedir
Kategori 3
Bu grup ağır kronik medikal durumlar ya da kanser nedeniyle yaşam
beklentisi 1 yıldan az olan bireyleri iccedilerir Bu kişilerin ihtiyacı olan oumlz
bakımın suumlrduumlruumllmesi ağrının azaltılması dehidratasyondan korunma
temel hedeflerdir
Diyabet diğer medikal sorunlar nedeniyle ikinci planda kalmıştır Bununla
birlikte diyabet bakımı semptom kontroluuml rahatlık ve yaşam kalitesi
accedilısından oumlnem taşır
Yaşlılarda Diyabet Youmlnetimi
A- Glisemik Kontrol
bull Genel sağlık durumu iyi ve beklenen yaşam suumlresi uzun olan yaşlılarda
glisemik kontrol hedefleri yetişkin diyabetlilerdeki hedeflere benzerdir Hb
A1C lt7
bull Ancak 10 yıllık yaşam beklentisi duumlşuumlk bilişsel bozulması olan ve eşlik
eden hastalıkları bulunan yaşlı diyabetlilerde sıkı metabolik kontrol
oumlnerilmemektedir
A- Glisemik Kontrol devam
bull Yapılan ccedilalışmalar yaşlı ve diyabet suumlresi 10 yılın uumlzerinde olan gruplarda
sıkı metabolik kontroluumln hipoglisemi serebrovaskuumller olay ve oumlluumlm riskini
artırdığını goumlstermiştir
bull Yaşam Beklentisi ve diyabete eşlik eden hastalık varlığı goumlz oumlnuumlne alınarak
yaşlılar iccedilin oumlzel glisemik hedefler oumlnerilmektedirLoubscher 2012 Kirkman 2012 CDA 2013 a CDA 2013 b
Bunlardan Kanada Diyabet Derneği (CDA)rsquonin oumlnerileri
bull Yaşam beklentisi gt15 yıl ve komorbidite yoksa A1C le7
bull Yaşam beklentisi 5-15 yıl ve orta derecede komorbidite var ise A1C le75 -8
bull Yaşam beklentisi lt5 yıl ve majoumlr komorbidite var ise A1C le8-9 olarak
hedeflenmesi şeklindedirCDA 2013 a
B- Beslenme
bull Diyabetli yaşlılarda hafif enerji kısıtlaması ve fiziksel aktivite artışı diyabet
kontroluumlnde yarar sağlamaktadır Yaşlılarda enerji gereksinmesi aynı ağırlıktaki
genccedil bireylerden daha azdır
bull Oumlzellikle enerji alımı az olan yaşlı diyabetlilere guumlnluumlk multivitamin takviyesi
uygun olabilir
bull Tartışmalı olmakla birlikte bu hastalarda aminoasit takviyesi metabolik kontroluuml
ve insuumllin duyarlılığını artırabileceği bildirilmektedir
Diabetes Prevention Program Research Group 2013
Loubscher 2012
Overland ve Brooks 2005
C- Fiziksel Aktivite
Birccedilok yaşlıda diyabete eşlik eden durumlar fiziksel aktiviteyi engellemekle
birlikte fiziksel aktivite programı başarıyla uygulanabilir
Egzersiz programı oluşturmadan oumlnce yaşlı kendisini bu programdan
alıkoyabilecek olan gizli kardiyovaskuumller hastalıklar ya da kas iskelet
problemleri accedilısından dikkatlice değerlendirilmelidir
Aerobik egzersizler ve direnccedil egzersizleri arteriyel direngenliği ve
baroreflex duyarlılığı artırır
Schaffer ve ark 2013
Fiziksel aktivite -devam-
Aerobik egzersiz programının glukoz ve lipit metabolizması uumlzerine etkileri
ccedilelişkili iken direnccedil egzersizleri glisemik kontrolde orta derecede iyileşme
sağlar Direnccedil egzersizleri aynı zamanda dayanıklılıkta artma vuumlcut
kompozisyonunda ve mobilitede ilerleme sağlar
Egzersiz programı duumlşme riskini azalmasında ve noumlropatili hastalarda
dengenin iyileşmesinde yarar sağlar
Her şeye rağmen yaşlılarda bu yaşam şekli değişikliklerinin goumlzetimli
alanların dışında suumlrduumlruumllmesi zordur
Overland ve Brooks 2005 Villareal ve ark 2011
Villareal ve ark 2011
D- Oral Antihiperglisemiklerle Tedavi
bull Tip 2 diyabetli kişiler yaşlandıkccedila başlıca metabolik defekt glukozla induumlklenen
insuumllin sekresyonunda azalmadır Bu nedenle bu kişilerde başlangıccedilta tedavisi
insuumllin salgılatıcılar tercih edilir
bull Obez yaşlılarda ise ana defekt insuumllin sekresyonunun nispeten korunduğu
insuumlline bağlı glukoz taşınmasına karşı direncin oluştuğu bir metabolik defekttir
bull Obez yaşlılarda başlangıccedil tedavisi olarak insuumlline duyarlılığı artıran ilaccedillar
tercih edilir
American Diabetes Association (ADA) 2014
E- İnsuumllin tedavisi
bull Yaşlıda insuumllin tedavisi bireyselleştirilmeli ve hasta guumlvenliğini dikkate alarak
seccedililmelidir Bilişsel gerilemesi olan yaşlılarda insuumllinin doğru satalerde
uygulanması iccedilin gerekli oumlnlemler alınmalıdır
bull Premix insuumllin analoglarının(premix lispro 25 premix lispro 50 gibi)
kullanılmasının yaşlı diyabetlilerde glisemik kontroluumln sağlanmasında
ilerleme sağladığı ve daha uygun olduğu belirtilmektedir
Tanwani 2011
Tanwani 2011
E- İnsuumllin tedavisi-devam
Ayrıca konvansiyonel şırıngaların kullanımının zorluğundan dolayı
doldurulabilir insuumllin kalemleri doz hatalarını azaltmak ve glisemik
kontroluuml iyileştirmek iccedilin oumlnerilmektedir
Villareal 2011 Schafer 2013Tanwani 2011
Diyabetli Yaşlıda Komplikasyonların Oumlnlenmesi ve Tedavisi
A- Hipertansiyon
bull Diyabetli yaşlılarda hipertansiyonun oumlnlenmesi serebrovaskuumller olay ve
mikrovaskuumller olayları oumlnler
bull Tuz kıstlaması tansiyon kontroluumlnde oumlnemlidir
bull İzole sistolik tansiyonun tedavisi yaşlı bireyde renal fonksiyonların
korunmasında oumlnemlidir Pek ccedilok antihipertansif ajan serebrovaskuumller
olay ve son doumlnem boumlbrek yetmezliğini etkili şekilde azaltmaktadır
bull Birden fazla risk faktoumlruuml olan diyabetli yaşlılarda anjiotensin ndash koverting
enzim (ACE) inhibitoumlrleri kullanımı koruyucudur
A- Hipertansiyon
Bununla birlikte hipertansiyonun sıkı kontroluuml ilaccedil yan etkilerine bağlı sorunlara
yol accedilabileceğinden sistolik kan basıncı sınır değerinin 140 mm Hg olarak
yuumlkseltilmesi oumlnerilmektedir
CDA 2013 a
B-Dislipidemi
bull Kolesterol iccedileriğinin azaltılması yağ tercihi oumlnemlidir
bull Dislipideminin statinlerle (Oumlr Atorvastatin) tedavisinin SVOrsquoların primer
ve sekonder oumlnlenmesinde etkili olduğu pek ccedilok ccedilalışmada elde edilmiştir
bull Fibratların (oumlr Lipanthyl) da bu hastalarda kullanımı nın SVO oumlnlenmesi
accedilısından benzer etkiye sahip olduğu ancak fibratların glomeruumller
filrasyonda azalma ve albuminuumlriye neden olabileceği bildirilmektedirCDA 2013 a
Diyabetli Yaşlılarda Geriatrik Problemler
bull Bilişsel Bozulma
bull Depresyon
bull Ccediloklu ilaccedil kullanımı
bull Duumlşmeler
bull Uumlriner inkontinans
A- Bilişsel Bozulma
Yapılan ccedilalışmalar diyabetli yaşlılarda demans sıklığının diyabet olmayan
akranlarına goumlre daha yuumlksek olduğunu goumlstermektedir
Oumlzellikle erken evrelerde demanslı birccedilok hastaya tanı konulmamaktadır
Bilişsel bozulma yaşlı diyabetlilerde hastalığın kontroluumlnuuml zorlaştırmakta
hipoglisemi tedaviye bağlılıkta azalma glisemik kontrolde
accedilıklanamayan bozulma ile sonuccedillanmaktadır
CDA 2013 a CDA 2013 b
Hill ve ark 2013
B- Depresyon
Diyabetli olmayan akranlarıyla karşılaştırıldığında diyabetli olanlarda
depresyon daha sık goumlruumllmektedir Depresyon bu yuumlksek risk grubunda
sıklıkla tanısız ve tedavisiz kalmaktadır
Depresyon koumltuuml glisemik kontrolle ilişkili ve koroner arter hastalığını artıran
bir faktoumlrduumlr Erken tanılanması ve tedavi edilmesi daha iyi glisemik
kontrol sağlamaya yaşam kalitesini artırmaya ve mortaliteyi azaltmaya
yardımcı olur Chao ve ark 2011
C-Ccediloklu İlaccedil Kullanımı
Ccediloklu ilaccedil kullanımı yaşlılarda ccedilok sıktır Diyabetli yaşlılarda kullanılan ilaccedilların
sayısı da artışa neden olan faktoumlrlerin başında gelmektedir İlaccedil yan etkileri
eşlik eden başka sağlık sorunlarının oluşmasına ve diyabet kontroluumlnuumln
bozulmasına neden olabilir
İlaccedil yan etkilerini kontrol altına almak iccedilin ilaccedil tedavisinin bireyselleştirilmesi
gerekir
İlaccedillar yaşlılarda duumlşmelerin konfuumlzyonun ve diğer kognitif değişikliklerin acil
başvurularının en oumlnemli nedenidir İlaccedil listelerinin her vizite
değerlendirilmesi oumlnemlidir Villareal 2011 Loubscher 2012 IDF 2013
D- Duumlşmeler
Diyabetli yaşlılarda duumlşme sıklığının fazla olması multifaktoumlriyel bir
durumdur
Periferik ve otonom noumlropati renal fonksiyonda azalma kas guumlccedilsuumlzluumlğuuml
ccediloklu ilaccedil kullanımı goumlrmede zayıflama osteoartritler ve hipoglisemi
bu nedenler arasındadır
D- Duumlşmeler
Sıkı glisemik kontroluumln yararlarına rağmen duumlşmelere yol accedilacağı goumlz oumlnuumlnde
bulundurularak dengelenmesi oumlnemlidir
Yapılan bir ccedilalışmada sıkı glisemik kontroluumln (HbA1Cle 6-gt8) insuumllin
kullanan yaşlılarda duumlşme riskini 13 kat artırdığı saptanmıştır
Park ve ark 2006 Tanwani 2011CDA 2013 a Schafer ve ark2013
E- Uumlriner İnkontinans
bull Diyabetli kadınlarda Uumlİ sıklığı artmaktadır
bull Risk faktoumlrleri uumlriner enfeksiyonlar vajinal enfeksiyonlar otonomik
noumlropatidir
bull Otonomik noumlropati fekal inkontinansa da neden olmaktadır
bull Yaşam kalitesini iyileştirilmesi iccedilin tedavisi gereklidir
Kuchel GA DuBeau C E 2009
DOumlY
BilgiPisikososyal bel
İnaccedillarTutumlar
Başetme becerisiDavranış
Kan şekeri izlemiDiyetSigara
Fiziksel aktivite
Kısa suumlreli ccedilıktılarKan basıncıLipit duumlzeyi
Glisemik kontrolAğırlık
Uzun suumlreli ccedilıktılarMorbidityeMortalite
Yaşam kalitesi
Diyabet Oumlz youmlnetim Eğitimi
bull DOumlYE yaşlının yaşam beklentisi fonksiyonel durumu bilişsel durumu
yaşlının tercih edeceği oumlğrenme şekli okuryazarlık durumu eğitim durumu
goumlz oumlnuumlne alınarak planlanmalıdır
bull Bireysel gereksinimlere goumlre oumlzelleştirilen eğitim basit ve adım adım
yapılmalıdır
bull Yaşlı bireye bakım veren aile uumlyeleri ve bakıcılar eğitime dahil edilmelidir
bull Yaşlının oumlz bakım davranışları DOumlYE nin ccedilerccedilevesini belirler DOumlYE
geliştirilirken glisemik hedefler de dikkate alınmalıdır
TEMD 2003 IDF 2013 Overland ve Brooks 2005 Schafer ve ark 2013
Diyabet Oumlz Youmlnetim Eğitimi
Yapılandırılmış hasta eğitimi programı diyabet youmlnetiminin bir parccedilasıdır
Uygun kişi tarafından
Uygun ortamda
Uygun teknikler kullanılarak
Hasta ve bakım vericilerin aktif katılımı ile
yapılmalıdır SUumlREKLİ OLMALIDIR
WHO ve IDF DOumlYErsquonin minimum ve optimal standartlarını belirlemişlerdir
TEMD 2003 IDF 2013 Overland ve Brooks 2005 Schafer ve ark 2013
DOumlYE Ccedilekirdek ekip
bull Hekim
bull Hemşire
bull Diyetisyen
Gerekli durumlarda diğer sağlık profesyonelleri katılabilir
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Oumlzbakım bilgi ve inanccedillarıbull Yaşam tarzı uyumu ve istekleri (beslenme
fiziksel aktivite ve sigara kullanımıa)bull Psikolojik durumbull Kendi kendine izlem ve ekipmanın durumubull Vuumlcut ağırlığıbull Kan glukoz kontroluuml
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Kan yağları kontroluuml
bull Kardiyovaskuumller risk değerlendirmesi
bull Erektil disfonksiyon
bull Noumlropati
bull Ayakların durumu (ısı renk goumlruumlnuumlm)
bull Goumlzler
bull Boumlbrekler
bull İlaccedil tedavisinin goumlzden geccedilirilmesi
Diyabetli Yaşlılarda Ayak Bakımı
bull Diyabetli yaşlılarda ayak problemleri sıktır Goumlrme bozukluğu ve guumlccedilsuumlzluumlk
ayak kontroluuml ve bakımını zorlaştırır
bull Her vizitte ayak kontroluuml yapılması oumlnerilir
bull Doğru ayakkabı seccedilimi ve
bull Ayak bakımının oumlğretilmesi oumlnemlidir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ayak deformiteleri ayakta bası noktalarını değiştirir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Monoflament İle Duyu Kontroluuml
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ankle Brakial İndeks
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Diyabetli Bireyin Ayağında Oluşan Bası Yarası
KAYNAKLAR
bull Abdelhafiz AH Sinclair AJ(2013) Management of Type 2 Diabetes in Older People Diabetes Ther 4 (1)13ndash26 DOI 101007s13300-013-0020-4
bull American Diabetes Association 2014 Standards of Medical Care in Diabetes Diabetes Care 37 (Supple 1) 14-80
bull Boulton A Armstrong DGAlbert Robert G Frykberg RG Hellman R KirkmanSM Lavery LA LeMaster JW Mills JL Mueller MJ Sheehan P Wukich DK (2008) Comprehensive Foot Examiantion and Risk Assessment Diabetes Care 31(8) 1679ndash1685doi 102337dc08-9021
bull Canadian Diabetes Association (2013) Diabetes in the Elderly Canadian Journal of Diabetes 37 (1) 184-190
bull Chau PH Woo J Lee CH Cheung WL Chen J Chan WM Hui L McGhee SM(2011)
bull Diabetes Prevention Program Research Group (2009) 10-year follow-up of diabetes incidence and weight loss in the Diabetes Prevention Program Outcomes Study The Lancet 374(14)1677ndash1686 doi 101016S0140-6736(09)61457-4
bull International Diabetes Federation (2013) Global Guideline For Managing Older People With Type 2 Diabetes Belgium ISBN2-930229-86-1
bull Kırkman MS Briscoe VJ Clark N Haas LB Halter JB Huang ES Korytkowski MT Hunshi MN Odegard PS Pratley RE Swift CS Diabetes in Oder Adults (Concensus Report) Diabetes Care 2012 (1)1-15
bull Kuchel GA DuBeau C E (2009) daggerUrinary Incontinence in the Elderly Geriatric Nephrology Curriculum httpswwwasn-onlineorgeducationdistancelearningcurriculageriatricsChapter30pdf
bull Laubscher T Regier L Bareham J Diabetes in the frail elderly Individualization of glycemic management Canadian Family Physician 2012 58 (5) 243-246
bull Older people with diabetes have higher risk of depression cognitive and functional impairments implications for diabetes services J Nutr Health Aging 15(9)751-5
bull Overland J Brooks B (2005) Diabetes Nurse Practitioner Guidelines Role and Scope of PracticeURL httpwww0healthnswgovauresourcesnursingpractitionerpdfbb_jo_diabetes_guidelinesfinal_april2005pdf
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Registered Nursesrsquo Association Of Ontario (2013) Assessment and Management of Foot Ulcers for People with Diabetes 37 121136 wwwrnaocabestpractices
bull Schafer R Pharm NL Randal D Dorey C Haas L Barrier P (2013) (American Association of Diabetes Position Statement Educators) Special Considerations in the Management and Education of Older Persons with Diabetes URL httpwwwdiabeteseducatororgexportsitesaade_resourcespdfOlder_Adultspdf
bull Tanwani LK 2011 Insulin Therapy in the Elderly Patient With Diabetes The American Journal of Geriatric Pharmacotherapy 9(1) 24ndash36
bull Tuumlrkiye Endokrin ve Metabolizma Derneği (2013) Diabetes Mellitus ve Komplikasyonlarının Tanı Tedavi ve İzlem Kılavuzu Ankara ISBN 978-605-4011-16-2
bull Villareal DT Chode S Parimi N Sanicore DR Hilton T Armamaento Villareal R Napoli N Qualls C Shah K M (2011) Weight Loss Exercise or Both and Physical Function in Obese Older Adults New England Journal of Medicine 364 (3) 1218-1229 DOI 101056NEJMoa1008234
bull Wild S Roglic G Green A Sicree R King H(2004) Global Prevalence of Diabetes Estimates for the year 2000 and projections for 2030 Diabetes Care 27(5 1047-53
Yaşlılarda Kırılganlık ve Diyabet
Klinik accedilıdan kırılganlık duumlzeyi glisemik kontrol hedefini belirlemede
dayanak noktasıdır
IDF Kırılganlık Kriterlerini Kullanarak Yaşlılarda Sağlık Durumunu Uumlccedil
Kategoride Değerlendirmektedir
IDF Sınıflaması
1Kategori Fonksiyonel olarak bağımsız grup
2 Kategori Fonksiyonel olarak bağımlı grup
a) Kırılgan
b) Demanslı
3 Kategori Yaşam sonu bakım grubu
Kategori 1
Bu grupta birey guumlnluumlk yaşam aktivitelerinde tam bağımsızdır
Bakıcı yardımına ya minimal gereksinim duyar ya da hiccedil gerek duymaz
Bu gruptakilerde sıklıkla temel sağlık sorunu diyabet olmakla birlikte
diyabet bakımını etkileyen diğer komorbiditeleri de olabilir
Kategori 2
Bu gruptaki bireyler fonksiyon kaybı ile birlikte guumlnluumlk yaşam
aktivitelerinde (banyo giyinme ve kişisel bakımda) başkalarına
bağımlıdır İlave medikal ve sosyal bakım gereksinimleri artmıştır
Bakımlarının oumlzel gereksinimleri goumlz oumlnuumlne alınarak planlanması ve
bakımda yer alacak bireylerin eğitilmesi gerekmektedir
Kategori 3
Bu grup ağır kronik medikal durumlar ya da kanser nedeniyle yaşam
beklentisi 1 yıldan az olan bireyleri iccedilerir Bu kişilerin ihtiyacı olan oumlz
bakımın suumlrduumlruumllmesi ağrının azaltılması dehidratasyondan korunma
temel hedeflerdir
Diyabet diğer medikal sorunlar nedeniyle ikinci planda kalmıştır Bununla
birlikte diyabet bakımı semptom kontroluuml rahatlık ve yaşam kalitesi
accedilısından oumlnem taşır
Yaşlılarda Diyabet Youmlnetimi
A- Glisemik Kontrol
bull Genel sağlık durumu iyi ve beklenen yaşam suumlresi uzun olan yaşlılarda
glisemik kontrol hedefleri yetişkin diyabetlilerdeki hedeflere benzerdir Hb
A1C lt7
bull Ancak 10 yıllık yaşam beklentisi duumlşuumlk bilişsel bozulması olan ve eşlik
eden hastalıkları bulunan yaşlı diyabetlilerde sıkı metabolik kontrol
oumlnerilmemektedir
A- Glisemik Kontrol devam
bull Yapılan ccedilalışmalar yaşlı ve diyabet suumlresi 10 yılın uumlzerinde olan gruplarda
sıkı metabolik kontroluumln hipoglisemi serebrovaskuumller olay ve oumlluumlm riskini
artırdığını goumlstermiştir
bull Yaşam Beklentisi ve diyabete eşlik eden hastalık varlığı goumlz oumlnuumlne alınarak
yaşlılar iccedilin oumlzel glisemik hedefler oumlnerilmektedirLoubscher 2012 Kirkman 2012 CDA 2013 a CDA 2013 b
Bunlardan Kanada Diyabet Derneği (CDA)rsquonin oumlnerileri
bull Yaşam beklentisi gt15 yıl ve komorbidite yoksa A1C le7
bull Yaşam beklentisi 5-15 yıl ve orta derecede komorbidite var ise A1C le75 -8
bull Yaşam beklentisi lt5 yıl ve majoumlr komorbidite var ise A1C le8-9 olarak
hedeflenmesi şeklindedirCDA 2013 a
B- Beslenme
bull Diyabetli yaşlılarda hafif enerji kısıtlaması ve fiziksel aktivite artışı diyabet
kontroluumlnde yarar sağlamaktadır Yaşlılarda enerji gereksinmesi aynı ağırlıktaki
genccedil bireylerden daha azdır
bull Oumlzellikle enerji alımı az olan yaşlı diyabetlilere guumlnluumlk multivitamin takviyesi
uygun olabilir
bull Tartışmalı olmakla birlikte bu hastalarda aminoasit takviyesi metabolik kontroluuml
ve insuumllin duyarlılığını artırabileceği bildirilmektedir
Diabetes Prevention Program Research Group 2013
Loubscher 2012
Overland ve Brooks 2005
C- Fiziksel Aktivite
Birccedilok yaşlıda diyabete eşlik eden durumlar fiziksel aktiviteyi engellemekle
birlikte fiziksel aktivite programı başarıyla uygulanabilir
Egzersiz programı oluşturmadan oumlnce yaşlı kendisini bu programdan
alıkoyabilecek olan gizli kardiyovaskuumller hastalıklar ya da kas iskelet
problemleri accedilısından dikkatlice değerlendirilmelidir
Aerobik egzersizler ve direnccedil egzersizleri arteriyel direngenliği ve
baroreflex duyarlılığı artırır
Schaffer ve ark 2013
Fiziksel aktivite -devam-
Aerobik egzersiz programının glukoz ve lipit metabolizması uumlzerine etkileri
ccedilelişkili iken direnccedil egzersizleri glisemik kontrolde orta derecede iyileşme
sağlar Direnccedil egzersizleri aynı zamanda dayanıklılıkta artma vuumlcut
kompozisyonunda ve mobilitede ilerleme sağlar
Egzersiz programı duumlşme riskini azalmasında ve noumlropatili hastalarda
dengenin iyileşmesinde yarar sağlar
Her şeye rağmen yaşlılarda bu yaşam şekli değişikliklerinin goumlzetimli
alanların dışında suumlrduumlruumllmesi zordur
Overland ve Brooks 2005 Villareal ve ark 2011
Villareal ve ark 2011
D- Oral Antihiperglisemiklerle Tedavi
bull Tip 2 diyabetli kişiler yaşlandıkccedila başlıca metabolik defekt glukozla induumlklenen
insuumllin sekresyonunda azalmadır Bu nedenle bu kişilerde başlangıccedilta tedavisi
insuumllin salgılatıcılar tercih edilir
bull Obez yaşlılarda ise ana defekt insuumllin sekresyonunun nispeten korunduğu
insuumlline bağlı glukoz taşınmasına karşı direncin oluştuğu bir metabolik defekttir
bull Obez yaşlılarda başlangıccedil tedavisi olarak insuumlline duyarlılığı artıran ilaccedillar
tercih edilir
American Diabetes Association (ADA) 2014
E- İnsuumllin tedavisi
bull Yaşlıda insuumllin tedavisi bireyselleştirilmeli ve hasta guumlvenliğini dikkate alarak
seccedililmelidir Bilişsel gerilemesi olan yaşlılarda insuumllinin doğru satalerde
uygulanması iccedilin gerekli oumlnlemler alınmalıdır
bull Premix insuumllin analoglarının(premix lispro 25 premix lispro 50 gibi)
kullanılmasının yaşlı diyabetlilerde glisemik kontroluumln sağlanmasında
ilerleme sağladığı ve daha uygun olduğu belirtilmektedir
Tanwani 2011
Tanwani 2011
E- İnsuumllin tedavisi-devam
Ayrıca konvansiyonel şırıngaların kullanımının zorluğundan dolayı
doldurulabilir insuumllin kalemleri doz hatalarını azaltmak ve glisemik
kontroluuml iyileştirmek iccedilin oumlnerilmektedir
Villareal 2011 Schafer 2013Tanwani 2011
Diyabetli Yaşlıda Komplikasyonların Oumlnlenmesi ve Tedavisi
A- Hipertansiyon
bull Diyabetli yaşlılarda hipertansiyonun oumlnlenmesi serebrovaskuumller olay ve
mikrovaskuumller olayları oumlnler
bull Tuz kıstlaması tansiyon kontroluumlnde oumlnemlidir
bull İzole sistolik tansiyonun tedavisi yaşlı bireyde renal fonksiyonların
korunmasında oumlnemlidir Pek ccedilok antihipertansif ajan serebrovaskuumller
olay ve son doumlnem boumlbrek yetmezliğini etkili şekilde azaltmaktadır
bull Birden fazla risk faktoumlruuml olan diyabetli yaşlılarda anjiotensin ndash koverting
enzim (ACE) inhibitoumlrleri kullanımı koruyucudur
A- Hipertansiyon
Bununla birlikte hipertansiyonun sıkı kontroluuml ilaccedil yan etkilerine bağlı sorunlara
yol accedilabileceğinden sistolik kan basıncı sınır değerinin 140 mm Hg olarak
yuumlkseltilmesi oumlnerilmektedir
CDA 2013 a
B-Dislipidemi
bull Kolesterol iccedileriğinin azaltılması yağ tercihi oumlnemlidir
bull Dislipideminin statinlerle (Oumlr Atorvastatin) tedavisinin SVOrsquoların primer
ve sekonder oumlnlenmesinde etkili olduğu pek ccedilok ccedilalışmada elde edilmiştir
bull Fibratların (oumlr Lipanthyl) da bu hastalarda kullanımı nın SVO oumlnlenmesi
accedilısından benzer etkiye sahip olduğu ancak fibratların glomeruumller
filrasyonda azalma ve albuminuumlriye neden olabileceği bildirilmektedirCDA 2013 a
Diyabetli Yaşlılarda Geriatrik Problemler
bull Bilişsel Bozulma
bull Depresyon
bull Ccediloklu ilaccedil kullanımı
bull Duumlşmeler
bull Uumlriner inkontinans
A- Bilişsel Bozulma
Yapılan ccedilalışmalar diyabetli yaşlılarda demans sıklığının diyabet olmayan
akranlarına goumlre daha yuumlksek olduğunu goumlstermektedir
Oumlzellikle erken evrelerde demanslı birccedilok hastaya tanı konulmamaktadır
Bilişsel bozulma yaşlı diyabetlilerde hastalığın kontroluumlnuuml zorlaştırmakta
hipoglisemi tedaviye bağlılıkta azalma glisemik kontrolde
accedilıklanamayan bozulma ile sonuccedillanmaktadır
CDA 2013 a CDA 2013 b
Hill ve ark 2013
B- Depresyon
Diyabetli olmayan akranlarıyla karşılaştırıldığında diyabetli olanlarda
depresyon daha sık goumlruumllmektedir Depresyon bu yuumlksek risk grubunda
sıklıkla tanısız ve tedavisiz kalmaktadır
Depresyon koumltuuml glisemik kontrolle ilişkili ve koroner arter hastalığını artıran
bir faktoumlrduumlr Erken tanılanması ve tedavi edilmesi daha iyi glisemik
kontrol sağlamaya yaşam kalitesini artırmaya ve mortaliteyi azaltmaya
yardımcı olur Chao ve ark 2011
C-Ccediloklu İlaccedil Kullanımı
Ccediloklu ilaccedil kullanımı yaşlılarda ccedilok sıktır Diyabetli yaşlılarda kullanılan ilaccedilların
sayısı da artışa neden olan faktoumlrlerin başında gelmektedir İlaccedil yan etkileri
eşlik eden başka sağlık sorunlarının oluşmasına ve diyabet kontroluumlnuumln
bozulmasına neden olabilir
İlaccedil yan etkilerini kontrol altına almak iccedilin ilaccedil tedavisinin bireyselleştirilmesi
gerekir
İlaccedillar yaşlılarda duumlşmelerin konfuumlzyonun ve diğer kognitif değişikliklerin acil
başvurularının en oumlnemli nedenidir İlaccedil listelerinin her vizite
değerlendirilmesi oumlnemlidir Villareal 2011 Loubscher 2012 IDF 2013
D- Duumlşmeler
Diyabetli yaşlılarda duumlşme sıklığının fazla olması multifaktoumlriyel bir
durumdur
Periferik ve otonom noumlropati renal fonksiyonda azalma kas guumlccedilsuumlzluumlğuuml
ccediloklu ilaccedil kullanımı goumlrmede zayıflama osteoartritler ve hipoglisemi
bu nedenler arasındadır
D- Duumlşmeler
Sıkı glisemik kontroluumln yararlarına rağmen duumlşmelere yol accedilacağı goumlz oumlnuumlnde
bulundurularak dengelenmesi oumlnemlidir
Yapılan bir ccedilalışmada sıkı glisemik kontroluumln (HbA1Cle 6-gt8) insuumllin
kullanan yaşlılarda duumlşme riskini 13 kat artırdığı saptanmıştır
Park ve ark 2006 Tanwani 2011CDA 2013 a Schafer ve ark2013
E- Uumlriner İnkontinans
bull Diyabetli kadınlarda Uumlİ sıklığı artmaktadır
bull Risk faktoumlrleri uumlriner enfeksiyonlar vajinal enfeksiyonlar otonomik
noumlropatidir
bull Otonomik noumlropati fekal inkontinansa da neden olmaktadır
bull Yaşam kalitesini iyileştirilmesi iccedilin tedavisi gereklidir
Kuchel GA DuBeau C E 2009
DOumlY
BilgiPisikososyal bel
İnaccedillarTutumlar
Başetme becerisiDavranış
Kan şekeri izlemiDiyetSigara
Fiziksel aktivite
Kısa suumlreli ccedilıktılarKan basıncıLipit duumlzeyi
Glisemik kontrolAğırlık
Uzun suumlreli ccedilıktılarMorbidityeMortalite
Yaşam kalitesi
Diyabet Oumlz youmlnetim Eğitimi
bull DOumlYE yaşlının yaşam beklentisi fonksiyonel durumu bilişsel durumu
yaşlının tercih edeceği oumlğrenme şekli okuryazarlık durumu eğitim durumu
goumlz oumlnuumlne alınarak planlanmalıdır
bull Bireysel gereksinimlere goumlre oumlzelleştirilen eğitim basit ve adım adım
yapılmalıdır
bull Yaşlı bireye bakım veren aile uumlyeleri ve bakıcılar eğitime dahil edilmelidir
bull Yaşlının oumlz bakım davranışları DOumlYE nin ccedilerccedilevesini belirler DOumlYE
geliştirilirken glisemik hedefler de dikkate alınmalıdır
TEMD 2003 IDF 2013 Overland ve Brooks 2005 Schafer ve ark 2013
Diyabet Oumlz Youmlnetim Eğitimi
Yapılandırılmış hasta eğitimi programı diyabet youmlnetiminin bir parccedilasıdır
Uygun kişi tarafından
Uygun ortamda
Uygun teknikler kullanılarak
Hasta ve bakım vericilerin aktif katılımı ile
yapılmalıdır SUumlREKLİ OLMALIDIR
WHO ve IDF DOumlYErsquonin minimum ve optimal standartlarını belirlemişlerdir
TEMD 2003 IDF 2013 Overland ve Brooks 2005 Schafer ve ark 2013
DOumlYE Ccedilekirdek ekip
bull Hekim
bull Hemşire
bull Diyetisyen
Gerekli durumlarda diğer sağlık profesyonelleri katılabilir
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Oumlzbakım bilgi ve inanccedillarıbull Yaşam tarzı uyumu ve istekleri (beslenme
fiziksel aktivite ve sigara kullanımıa)bull Psikolojik durumbull Kendi kendine izlem ve ekipmanın durumubull Vuumlcut ağırlığıbull Kan glukoz kontroluuml
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Kan yağları kontroluuml
bull Kardiyovaskuumller risk değerlendirmesi
bull Erektil disfonksiyon
bull Noumlropati
bull Ayakların durumu (ısı renk goumlruumlnuumlm)
bull Goumlzler
bull Boumlbrekler
bull İlaccedil tedavisinin goumlzden geccedilirilmesi
Diyabetli Yaşlılarda Ayak Bakımı
bull Diyabetli yaşlılarda ayak problemleri sıktır Goumlrme bozukluğu ve guumlccedilsuumlzluumlk
ayak kontroluuml ve bakımını zorlaştırır
bull Her vizitte ayak kontroluuml yapılması oumlnerilir
bull Doğru ayakkabı seccedilimi ve
bull Ayak bakımının oumlğretilmesi oumlnemlidir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ayak deformiteleri ayakta bası noktalarını değiştirir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Monoflament İle Duyu Kontroluuml
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ankle Brakial İndeks
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Diyabetli Bireyin Ayağında Oluşan Bası Yarası
KAYNAKLAR
bull Abdelhafiz AH Sinclair AJ(2013) Management of Type 2 Diabetes in Older People Diabetes Ther 4 (1)13ndash26 DOI 101007s13300-013-0020-4
bull American Diabetes Association 2014 Standards of Medical Care in Diabetes Diabetes Care 37 (Supple 1) 14-80
bull Boulton A Armstrong DGAlbert Robert G Frykberg RG Hellman R KirkmanSM Lavery LA LeMaster JW Mills JL Mueller MJ Sheehan P Wukich DK (2008) Comprehensive Foot Examiantion and Risk Assessment Diabetes Care 31(8) 1679ndash1685doi 102337dc08-9021
bull Canadian Diabetes Association (2013) Diabetes in the Elderly Canadian Journal of Diabetes 37 (1) 184-190
bull Chau PH Woo J Lee CH Cheung WL Chen J Chan WM Hui L McGhee SM(2011)
bull Diabetes Prevention Program Research Group (2009) 10-year follow-up of diabetes incidence and weight loss in the Diabetes Prevention Program Outcomes Study The Lancet 374(14)1677ndash1686 doi 101016S0140-6736(09)61457-4
bull International Diabetes Federation (2013) Global Guideline For Managing Older People With Type 2 Diabetes Belgium ISBN2-930229-86-1
bull Kırkman MS Briscoe VJ Clark N Haas LB Halter JB Huang ES Korytkowski MT Hunshi MN Odegard PS Pratley RE Swift CS Diabetes in Oder Adults (Concensus Report) Diabetes Care 2012 (1)1-15
bull Kuchel GA DuBeau C E (2009) daggerUrinary Incontinence in the Elderly Geriatric Nephrology Curriculum httpswwwasn-onlineorgeducationdistancelearningcurriculageriatricsChapter30pdf
bull Laubscher T Regier L Bareham J Diabetes in the frail elderly Individualization of glycemic management Canadian Family Physician 2012 58 (5) 243-246
bull Older people with diabetes have higher risk of depression cognitive and functional impairments implications for diabetes services J Nutr Health Aging 15(9)751-5
bull Overland J Brooks B (2005) Diabetes Nurse Practitioner Guidelines Role and Scope of PracticeURL httpwww0healthnswgovauresourcesnursingpractitionerpdfbb_jo_diabetes_guidelinesfinal_april2005pdf
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Registered Nursesrsquo Association Of Ontario (2013) Assessment and Management of Foot Ulcers for People with Diabetes 37 121136 wwwrnaocabestpractices
bull Schafer R Pharm NL Randal D Dorey C Haas L Barrier P (2013) (American Association of Diabetes Position Statement Educators) Special Considerations in the Management and Education of Older Persons with Diabetes URL httpwwwdiabeteseducatororgexportsitesaade_resourcespdfOlder_Adultspdf
bull Tanwani LK 2011 Insulin Therapy in the Elderly Patient With Diabetes The American Journal of Geriatric Pharmacotherapy 9(1) 24ndash36
bull Tuumlrkiye Endokrin ve Metabolizma Derneği (2013) Diabetes Mellitus ve Komplikasyonlarının Tanı Tedavi ve İzlem Kılavuzu Ankara ISBN 978-605-4011-16-2
bull Villareal DT Chode S Parimi N Sanicore DR Hilton T Armamaento Villareal R Napoli N Qualls C Shah K M (2011) Weight Loss Exercise or Both and Physical Function in Obese Older Adults New England Journal of Medicine 364 (3) 1218-1229 DOI 101056NEJMoa1008234
bull Wild S Roglic G Green A Sicree R King H(2004) Global Prevalence of Diabetes Estimates for the year 2000 and projections for 2030 Diabetes Care 27(5 1047-53
IDF Sınıflaması
1Kategori Fonksiyonel olarak bağımsız grup
2 Kategori Fonksiyonel olarak bağımlı grup
a) Kırılgan
b) Demanslı
3 Kategori Yaşam sonu bakım grubu
Kategori 1
Bu grupta birey guumlnluumlk yaşam aktivitelerinde tam bağımsızdır
Bakıcı yardımına ya minimal gereksinim duyar ya da hiccedil gerek duymaz
Bu gruptakilerde sıklıkla temel sağlık sorunu diyabet olmakla birlikte
diyabet bakımını etkileyen diğer komorbiditeleri de olabilir
Kategori 2
Bu gruptaki bireyler fonksiyon kaybı ile birlikte guumlnluumlk yaşam
aktivitelerinde (banyo giyinme ve kişisel bakımda) başkalarına
bağımlıdır İlave medikal ve sosyal bakım gereksinimleri artmıştır
Bakımlarının oumlzel gereksinimleri goumlz oumlnuumlne alınarak planlanması ve
bakımda yer alacak bireylerin eğitilmesi gerekmektedir
Kategori 3
Bu grup ağır kronik medikal durumlar ya da kanser nedeniyle yaşam
beklentisi 1 yıldan az olan bireyleri iccedilerir Bu kişilerin ihtiyacı olan oumlz
bakımın suumlrduumlruumllmesi ağrının azaltılması dehidratasyondan korunma
temel hedeflerdir
Diyabet diğer medikal sorunlar nedeniyle ikinci planda kalmıştır Bununla
birlikte diyabet bakımı semptom kontroluuml rahatlık ve yaşam kalitesi
accedilısından oumlnem taşır
Yaşlılarda Diyabet Youmlnetimi
A- Glisemik Kontrol
bull Genel sağlık durumu iyi ve beklenen yaşam suumlresi uzun olan yaşlılarda
glisemik kontrol hedefleri yetişkin diyabetlilerdeki hedeflere benzerdir Hb
A1C lt7
bull Ancak 10 yıllık yaşam beklentisi duumlşuumlk bilişsel bozulması olan ve eşlik
eden hastalıkları bulunan yaşlı diyabetlilerde sıkı metabolik kontrol
oumlnerilmemektedir
A- Glisemik Kontrol devam
bull Yapılan ccedilalışmalar yaşlı ve diyabet suumlresi 10 yılın uumlzerinde olan gruplarda
sıkı metabolik kontroluumln hipoglisemi serebrovaskuumller olay ve oumlluumlm riskini
artırdığını goumlstermiştir
bull Yaşam Beklentisi ve diyabete eşlik eden hastalık varlığı goumlz oumlnuumlne alınarak
yaşlılar iccedilin oumlzel glisemik hedefler oumlnerilmektedirLoubscher 2012 Kirkman 2012 CDA 2013 a CDA 2013 b
Bunlardan Kanada Diyabet Derneği (CDA)rsquonin oumlnerileri
bull Yaşam beklentisi gt15 yıl ve komorbidite yoksa A1C le7
bull Yaşam beklentisi 5-15 yıl ve orta derecede komorbidite var ise A1C le75 -8
bull Yaşam beklentisi lt5 yıl ve majoumlr komorbidite var ise A1C le8-9 olarak
hedeflenmesi şeklindedirCDA 2013 a
B- Beslenme
bull Diyabetli yaşlılarda hafif enerji kısıtlaması ve fiziksel aktivite artışı diyabet
kontroluumlnde yarar sağlamaktadır Yaşlılarda enerji gereksinmesi aynı ağırlıktaki
genccedil bireylerden daha azdır
bull Oumlzellikle enerji alımı az olan yaşlı diyabetlilere guumlnluumlk multivitamin takviyesi
uygun olabilir
bull Tartışmalı olmakla birlikte bu hastalarda aminoasit takviyesi metabolik kontroluuml
ve insuumllin duyarlılığını artırabileceği bildirilmektedir
Diabetes Prevention Program Research Group 2013
Loubscher 2012
Overland ve Brooks 2005
C- Fiziksel Aktivite
Birccedilok yaşlıda diyabete eşlik eden durumlar fiziksel aktiviteyi engellemekle
birlikte fiziksel aktivite programı başarıyla uygulanabilir
Egzersiz programı oluşturmadan oumlnce yaşlı kendisini bu programdan
alıkoyabilecek olan gizli kardiyovaskuumller hastalıklar ya da kas iskelet
problemleri accedilısından dikkatlice değerlendirilmelidir
Aerobik egzersizler ve direnccedil egzersizleri arteriyel direngenliği ve
baroreflex duyarlılığı artırır
Schaffer ve ark 2013
Fiziksel aktivite -devam-
Aerobik egzersiz programının glukoz ve lipit metabolizması uumlzerine etkileri
ccedilelişkili iken direnccedil egzersizleri glisemik kontrolde orta derecede iyileşme
sağlar Direnccedil egzersizleri aynı zamanda dayanıklılıkta artma vuumlcut
kompozisyonunda ve mobilitede ilerleme sağlar
Egzersiz programı duumlşme riskini azalmasında ve noumlropatili hastalarda
dengenin iyileşmesinde yarar sağlar
Her şeye rağmen yaşlılarda bu yaşam şekli değişikliklerinin goumlzetimli
alanların dışında suumlrduumlruumllmesi zordur
Overland ve Brooks 2005 Villareal ve ark 2011
Villareal ve ark 2011
D- Oral Antihiperglisemiklerle Tedavi
bull Tip 2 diyabetli kişiler yaşlandıkccedila başlıca metabolik defekt glukozla induumlklenen
insuumllin sekresyonunda azalmadır Bu nedenle bu kişilerde başlangıccedilta tedavisi
insuumllin salgılatıcılar tercih edilir
bull Obez yaşlılarda ise ana defekt insuumllin sekresyonunun nispeten korunduğu
insuumlline bağlı glukoz taşınmasına karşı direncin oluştuğu bir metabolik defekttir
bull Obez yaşlılarda başlangıccedil tedavisi olarak insuumlline duyarlılığı artıran ilaccedillar
tercih edilir
American Diabetes Association (ADA) 2014
E- İnsuumllin tedavisi
bull Yaşlıda insuumllin tedavisi bireyselleştirilmeli ve hasta guumlvenliğini dikkate alarak
seccedililmelidir Bilişsel gerilemesi olan yaşlılarda insuumllinin doğru satalerde
uygulanması iccedilin gerekli oumlnlemler alınmalıdır
bull Premix insuumllin analoglarının(premix lispro 25 premix lispro 50 gibi)
kullanılmasının yaşlı diyabetlilerde glisemik kontroluumln sağlanmasında
ilerleme sağladığı ve daha uygun olduğu belirtilmektedir
Tanwani 2011
Tanwani 2011
E- İnsuumllin tedavisi-devam
Ayrıca konvansiyonel şırıngaların kullanımının zorluğundan dolayı
doldurulabilir insuumllin kalemleri doz hatalarını azaltmak ve glisemik
kontroluuml iyileştirmek iccedilin oumlnerilmektedir
Villareal 2011 Schafer 2013Tanwani 2011
Diyabetli Yaşlıda Komplikasyonların Oumlnlenmesi ve Tedavisi
A- Hipertansiyon
bull Diyabetli yaşlılarda hipertansiyonun oumlnlenmesi serebrovaskuumller olay ve
mikrovaskuumller olayları oumlnler
bull Tuz kıstlaması tansiyon kontroluumlnde oumlnemlidir
bull İzole sistolik tansiyonun tedavisi yaşlı bireyde renal fonksiyonların
korunmasında oumlnemlidir Pek ccedilok antihipertansif ajan serebrovaskuumller
olay ve son doumlnem boumlbrek yetmezliğini etkili şekilde azaltmaktadır
bull Birden fazla risk faktoumlruuml olan diyabetli yaşlılarda anjiotensin ndash koverting
enzim (ACE) inhibitoumlrleri kullanımı koruyucudur
A- Hipertansiyon
Bununla birlikte hipertansiyonun sıkı kontroluuml ilaccedil yan etkilerine bağlı sorunlara
yol accedilabileceğinden sistolik kan basıncı sınır değerinin 140 mm Hg olarak
yuumlkseltilmesi oumlnerilmektedir
CDA 2013 a
B-Dislipidemi
bull Kolesterol iccedileriğinin azaltılması yağ tercihi oumlnemlidir
bull Dislipideminin statinlerle (Oumlr Atorvastatin) tedavisinin SVOrsquoların primer
ve sekonder oumlnlenmesinde etkili olduğu pek ccedilok ccedilalışmada elde edilmiştir
bull Fibratların (oumlr Lipanthyl) da bu hastalarda kullanımı nın SVO oumlnlenmesi
accedilısından benzer etkiye sahip olduğu ancak fibratların glomeruumller
filrasyonda azalma ve albuminuumlriye neden olabileceği bildirilmektedirCDA 2013 a
Diyabetli Yaşlılarda Geriatrik Problemler
bull Bilişsel Bozulma
bull Depresyon
bull Ccediloklu ilaccedil kullanımı
bull Duumlşmeler
bull Uumlriner inkontinans
A- Bilişsel Bozulma
Yapılan ccedilalışmalar diyabetli yaşlılarda demans sıklığının diyabet olmayan
akranlarına goumlre daha yuumlksek olduğunu goumlstermektedir
Oumlzellikle erken evrelerde demanslı birccedilok hastaya tanı konulmamaktadır
Bilişsel bozulma yaşlı diyabetlilerde hastalığın kontroluumlnuuml zorlaştırmakta
hipoglisemi tedaviye bağlılıkta azalma glisemik kontrolde
accedilıklanamayan bozulma ile sonuccedillanmaktadır
CDA 2013 a CDA 2013 b
Hill ve ark 2013
B- Depresyon
Diyabetli olmayan akranlarıyla karşılaştırıldığında diyabetli olanlarda
depresyon daha sık goumlruumllmektedir Depresyon bu yuumlksek risk grubunda
sıklıkla tanısız ve tedavisiz kalmaktadır
Depresyon koumltuuml glisemik kontrolle ilişkili ve koroner arter hastalığını artıran
bir faktoumlrduumlr Erken tanılanması ve tedavi edilmesi daha iyi glisemik
kontrol sağlamaya yaşam kalitesini artırmaya ve mortaliteyi azaltmaya
yardımcı olur Chao ve ark 2011
C-Ccediloklu İlaccedil Kullanımı
Ccediloklu ilaccedil kullanımı yaşlılarda ccedilok sıktır Diyabetli yaşlılarda kullanılan ilaccedilların
sayısı da artışa neden olan faktoumlrlerin başında gelmektedir İlaccedil yan etkileri
eşlik eden başka sağlık sorunlarının oluşmasına ve diyabet kontroluumlnuumln
bozulmasına neden olabilir
İlaccedil yan etkilerini kontrol altına almak iccedilin ilaccedil tedavisinin bireyselleştirilmesi
gerekir
İlaccedillar yaşlılarda duumlşmelerin konfuumlzyonun ve diğer kognitif değişikliklerin acil
başvurularının en oumlnemli nedenidir İlaccedil listelerinin her vizite
değerlendirilmesi oumlnemlidir Villareal 2011 Loubscher 2012 IDF 2013
D- Duumlşmeler
Diyabetli yaşlılarda duumlşme sıklığının fazla olması multifaktoumlriyel bir
durumdur
Periferik ve otonom noumlropati renal fonksiyonda azalma kas guumlccedilsuumlzluumlğuuml
ccediloklu ilaccedil kullanımı goumlrmede zayıflama osteoartritler ve hipoglisemi
bu nedenler arasındadır
D- Duumlşmeler
Sıkı glisemik kontroluumln yararlarına rağmen duumlşmelere yol accedilacağı goumlz oumlnuumlnde
bulundurularak dengelenmesi oumlnemlidir
Yapılan bir ccedilalışmada sıkı glisemik kontroluumln (HbA1Cle 6-gt8) insuumllin
kullanan yaşlılarda duumlşme riskini 13 kat artırdığı saptanmıştır
Park ve ark 2006 Tanwani 2011CDA 2013 a Schafer ve ark2013
E- Uumlriner İnkontinans
bull Diyabetli kadınlarda Uumlİ sıklığı artmaktadır
bull Risk faktoumlrleri uumlriner enfeksiyonlar vajinal enfeksiyonlar otonomik
noumlropatidir
bull Otonomik noumlropati fekal inkontinansa da neden olmaktadır
bull Yaşam kalitesini iyileştirilmesi iccedilin tedavisi gereklidir
Kuchel GA DuBeau C E 2009
DOumlY
BilgiPisikososyal bel
İnaccedillarTutumlar
Başetme becerisiDavranış
Kan şekeri izlemiDiyetSigara
Fiziksel aktivite
Kısa suumlreli ccedilıktılarKan basıncıLipit duumlzeyi
Glisemik kontrolAğırlık
Uzun suumlreli ccedilıktılarMorbidityeMortalite
Yaşam kalitesi
Diyabet Oumlz youmlnetim Eğitimi
bull DOumlYE yaşlının yaşam beklentisi fonksiyonel durumu bilişsel durumu
yaşlının tercih edeceği oumlğrenme şekli okuryazarlık durumu eğitim durumu
goumlz oumlnuumlne alınarak planlanmalıdır
bull Bireysel gereksinimlere goumlre oumlzelleştirilen eğitim basit ve adım adım
yapılmalıdır
bull Yaşlı bireye bakım veren aile uumlyeleri ve bakıcılar eğitime dahil edilmelidir
bull Yaşlının oumlz bakım davranışları DOumlYE nin ccedilerccedilevesini belirler DOumlYE
geliştirilirken glisemik hedefler de dikkate alınmalıdır
TEMD 2003 IDF 2013 Overland ve Brooks 2005 Schafer ve ark 2013
Diyabet Oumlz Youmlnetim Eğitimi
Yapılandırılmış hasta eğitimi programı diyabet youmlnetiminin bir parccedilasıdır
Uygun kişi tarafından
Uygun ortamda
Uygun teknikler kullanılarak
Hasta ve bakım vericilerin aktif katılımı ile
yapılmalıdır SUumlREKLİ OLMALIDIR
WHO ve IDF DOumlYErsquonin minimum ve optimal standartlarını belirlemişlerdir
TEMD 2003 IDF 2013 Overland ve Brooks 2005 Schafer ve ark 2013
DOumlYE Ccedilekirdek ekip
bull Hekim
bull Hemşire
bull Diyetisyen
Gerekli durumlarda diğer sağlık profesyonelleri katılabilir
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Oumlzbakım bilgi ve inanccedillarıbull Yaşam tarzı uyumu ve istekleri (beslenme
fiziksel aktivite ve sigara kullanımıa)bull Psikolojik durumbull Kendi kendine izlem ve ekipmanın durumubull Vuumlcut ağırlığıbull Kan glukoz kontroluuml
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Kan yağları kontroluuml
bull Kardiyovaskuumller risk değerlendirmesi
bull Erektil disfonksiyon
bull Noumlropati
bull Ayakların durumu (ısı renk goumlruumlnuumlm)
bull Goumlzler
bull Boumlbrekler
bull İlaccedil tedavisinin goumlzden geccedilirilmesi
Diyabetli Yaşlılarda Ayak Bakımı
bull Diyabetli yaşlılarda ayak problemleri sıktır Goumlrme bozukluğu ve guumlccedilsuumlzluumlk
ayak kontroluuml ve bakımını zorlaştırır
bull Her vizitte ayak kontroluuml yapılması oumlnerilir
bull Doğru ayakkabı seccedilimi ve
bull Ayak bakımının oumlğretilmesi oumlnemlidir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ayak deformiteleri ayakta bası noktalarını değiştirir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Monoflament İle Duyu Kontroluuml
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ankle Brakial İndeks
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Diyabetli Bireyin Ayağında Oluşan Bası Yarası
KAYNAKLAR
bull Abdelhafiz AH Sinclair AJ(2013) Management of Type 2 Diabetes in Older People Diabetes Ther 4 (1)13ndash26 DOI 101007s13300-013-0020-4
bull American Diabetes Association 2014 Standards of Medical Care in Diabetes Diabetes Care 37 (Supple 1) 14-80
bull Boulton A Armstrong DGAlbert Robert G Frykberg RG Hellman R KirkmanSM Lavery LA LeMaster JW Mills JL Mueller MJ Sheehan P Wukich DK (2008) Comprehensive Foot Examiantion and Risk Assessment Diabetes Care 31(8) 1679ndash1685doi 102337dc08-9021
bull Canadian Diabetes Association (2013) Diabetes in the Elderly Canadian Journal of Diabetes 37 (1) 184-190
bull Chau PH Woo J Lee CH Cheung WL Chen J Chan WM Hui L McGhee SM(2011)
bull Diabetes Prevention Program Research Group (2009) 10-year follow-up of diabetes incidence and weight loss in the Diabetes Prevention Program Outcomes Study The Lancet 374(14)1677ndash1686 doi 101016S0140-6736(09)61457-4
bull International Diabetes Federation (2013) Global Guideline For Managing Older People With Type 2 Diabetes Belgium ISBN2-930229-86-1
bull Kırkman MS Briscoe VJ Clark N Haas LB Halter JB Huang ES Korytkowski MT Hunshi MN Odegard PS Pratley RE Swift CS Diabetes in Oder Adults (Concensus Report) Diabetes Care 2012 (1)1-15
bull Kuchel GA DuBeau C E (2009) daggerUrinary Incontinence in the Elderly Geriatric Nephrology Curriculum httpswwwasn-onlineorgeducationdistancelearningcurriculageriatricsChapter30pdf
bull Laubscher T Regier L Bareham J Diabetes in the frail elderly Individualization of glycemic management Canadian Family Physician 2012 58 (5) 243-246
bull Older people with diabetes have higher risk of depression cognitive and functional impairments implications for diabetes services J Nutr Health Aging 15(9)751-5
bull Overland J Brooks B (2005) Diabetes Nurse Practitioner Guidelines Role and Scope of PracticeURL httpwww0healthnswgovauresourcesnursingpractitionerpdfbb_jo_diabetes_guidelinesfinal_april2005pdf
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Registered Nursesrsquo Association Of Ontario (2013) Assessment and Management of Foot Ulcers for People with Diabetes 37 121136 wwwrnaocabestpractices
bull Schafer R Pharm NL Randal D Dorey C Haas L Barrier P (2013) (American Association of Diabetes Position Statement Educators) Special Considerations in the Management and Education of Older Persons with Diabetes URL httpwwwdiabeteseducatororgexportsitesaade_resourcespdfOlder_Adultspdf
bull Tanwani LK 2011 Insulin Therapy in the Elderly Patient With Diabetes The American Journal of Geriatric Pharmacotherapy 9(1) 24ndash36
bull Tuumlrkiye Endokrin ve Metabolizma Derneği (2013) Diabetes Mellitus ve Komplikasyonlarının Tanı Tedavi ve İzlem Kılavuzu Ankara ISBN 978-605-4011-16-2
bull Villareal DT Chode S Parimi N Sanicore DR Hilton T Armamaento Villareal R Napoli N Qualls C Shah K M (2011) Weight Loss Exercise or Both and Physical Function in Obese Older Adults New England Journal of Medicine 364 (3) 1218-1229 DOI 101056NEJMoa1008234
bull Wild S Roglic G Green A Sicree R King H(2004) Global Prevalence of Diabetes Estimates for the year 2000 and projections for 2030 Diabetes Care 27(5 1047-53
Kategori 1
Bu grupta birey guumlnluumlk yaşam aktivitelerinde tam bağımsızdır
Bakıcı yardımına ya minimal gereksinim duyar ya da hiccedil gerek duymaz
Bu gruptakilerde sıklıkla temel sağlık sorunu diyabet olmakla birlikte
diyabet bakımını etkileyen diğer komorbiditeleri de olabilir
Kategori 2
Bu gruptaki bireyler fonksiyon kaybı ile birlikte guumlnluumlk yaşam
aktivitelerinde (banyo giyinme ve kişisel bakımda) başkalarına
bağımlıdır İlave medikal ve sosyal bakım gereksinimleri artmıştır
Bakımlarının oumlzel gereksinimleri goumlz oumlnuumlne alınarak planlanması ve
bakımda yer alacak bireylerin eğitilmesi gerekmektedir
Kategori 3
Bu grup ağır kronik medikal durumlar ya da kanser nedeniyle yaşam
beklentisi 1 yıldan az olan bireyleri iccedilerir Bu kişilerin ihtiyacı olan oumlz
bakımın suumlrduumlruumllmesi ağrının azaltılması dehidratasyondan korunma
temel hedeflerdir
Diyabet diğer medikal sorunlar nedeniyle ikinci planda kalmıştır Bununla
birlikte diyabet bakımı semptom kontroluuml rahatlık ve yaşam kalitesi
accedilısından oumlnem taşır
Yaşlılarda Diyabet Youmlnetimi
A- Glisemik Kontrol
bull Genel sağlık durumu iyi ve beklenen yaşam suumlresi uzun olan yaşlılarda
glisemik kontrol hedefleri yetişkin diyabetlilerdeki hedeflere benzerdir Hb
A1C lt7
bull Ancak 10 yıllık yaşam beklentisi duumlşuumlk bilişsel bozulması olan ve eşlik
eden hastalıkları bulunan yaşlı diyabetlilerde sıkı metabolik kontrol
oumlnerilmemektedir
A- Glisemik Kontrol devam
bull Yapılan ccedilalışmalar yaşlı ve diyabet suumlresi 10 yılın uumlzerinde olan gruplarda
sıkı metabolik kontroluumln hipoglisemi serebrovaskuumller olay ve oumlluumlm riskini
artırdığını goumlstermiştir
bull Yaşam Beklentisi ve diyabete eşlik eden hastalık varlığı goumlz oumlnuumlne alınarak
yaşlılar iccedilin oumlzel glisemik hedefler oumlnerilmektedirLoubscher 2012 Kirkman 2012 CDA 2013 a CDA 2013 b
Bunlardan Kanada Diyabet Derneği (CDA)rsquonin oumlnerileri
bull Yaşam beklentisi gt15 yıl ve komorbidite yoksa A1C le7
bull Yaşam beklentisi 5-15 yıl ve orta derecede komorbidite var ise A1C le75 -8
bull Yaşam beklentisi lt5 yıl ve majoumlr komorbidite var ise A1C le8-9 olarak
hedeflenmesi şeklindedirCDA 2013 a
B- Beslenme
bull Diyabetli yaşlılarda hafif enerji kısıtlaması ve fiziksel aktivite artışı diyabet
kontroluumlnde yarar sağlamaktadır Yaşlılarda enerji gereksinmesi aynı ağırlıktaki
genccedil bireylerden daha azdır
bull Oumlzellikle enerji alımı az olan yaşlı diyabetlilere guumlnluumlk multivitamin takviyesi
uygun olabilir
bull Tartışmalı olmakla birlikte bu hastalarda aminoasit takviyesi metabolik kontroluuml
ve insuumllin duyarlılığını artırabileceği bildirilmektedir
Diabetes Prevention Program Research Group 2013
Loubscher 2012
Overland ve Brooks 2005
C- Fiziksel Aktivite
Birccedilok yaşlıda diyabete eşlik eden durumlar fiziksel aktiviteyi engellemekle
birlikte fiziksel aktivite programı başarıyla uygulanabilir
Egzersiz programı oluşturmadan oumlnce yaşlı kendisini bu programdan
alıkoyabilecek olan gizli kardiyovaskuumller hastalıklar ya da kas iskelet
problemleri accedilısından dikkatlice değerlendirilmelidir
Aerobik egzersizler ve direnccedil egzersizleri arteriyel direngenliği ve
baroreflex duyarlılığı artırır
Schaffer ve ark 2013
Fiziksel aktivite -devam-
Aerobik egzersiz programının glukoz ve lipit metabolizması uumlzerine etkileri
ccedilelişkili iken direnccedil egzersizleri glisemik kontrolde orta derecede iyileşme
sağlar Direnccedil egzersizleri aynı zamanda dayanıklılıkta artma vuumlcut
kompozisyonunda ve mobilitede ilerleme sağlar
Egzersiz programı duumlşme riskini azalmasında ve noumlropatili hastalarda
dengenin iyileşmesinde yarar sağlar
Her şeye rağmen yaşlılarda bu yaşam şekli değişikliklerinin goumlzetimli
alanların dışında suumlrduumlruumllmesi zordur
Overland ve Brooks 2005 Villareal ve ark 2011
Villareal ve ark 2011
D- Oral Antihiperglisemiklerle Tedavi
bull Tip 2 diyabetli kişiler yaşlandıkccedila başlıca metabolik defekt glukozla induumlklenen
insuumllin sekresyonunda azalmadır Bu nedenle bu kişilerde başlangıccedilta tedavisi
insuumllin salgılatıcılar tercih edilir
bull Obez yaşlılarda ise ana defekt insuumllin sekresyonunun nispeten korunduğu
insuumlline bağlı glukoz taşınmasına karşı direncin oluştuğu bir metabolik defekttir
bull Obez yaşlılarda başlangıccedil tedavisi olarak insuumlline duyarlılığı artıran ilaccedillar
tercih edilir
American Diabetes Association (ADA) 2014
E- İnsuumllin tedavisi
bull Yaşlıda insuumllin tedavisi bireyselleştirilmeli ve hasta guumlvenliğini dikkate alarak
seccedililmelidir Bilişsel gerilemesi olan yaşlılarda insuumllinin doğru satalerde
uygulanması iccedilin gerekli oumlnlemler alınmalıdır
bull Premix insuumllin analoglarının(premix lispro 25 premix lispro 50 gibi)
kullanılmasının yaşlı diyabetlilerde glisemik kontroluumln sağlanmasında
ilerleme sağladığı ve daha uygun olduğu belirtilmektedir
Tanwani 2011
Tanwani 2011
E- İnsuumllin tedavisi-devam
Ayrıca konvansiyonel şırıngaların kullanımının zorluğundan dolayı
doldurulabilir insuumllin kalemleri doz hatalarını azaltmak ve glisemik
kontroluuml iyileştirmek iccedilin oumlnerilmektedir
Villareal 2011 Schafer 2013Tanwani 2011
Diyabetli Yaşlıda Komplikasyonların Oumlnlenmesi ve Tedavisi
A- Hipertansiyon
bull Diyabetli yaşlılarda hipertansiyonun oumlnlenmesi serebrovaskuumller olay ve
mikrovaskuumller olayları oumlnler
bull Tuz kıstlaması tansiyon kontroluumlnde oumlnemlidir
bull İzole sistolik tansiyonun tedavisi yaşlı bireyde renal fonksiyonların
korunmasında oumlnemlidir Pek ccedilok antihipertansif ajan serebrovaskuumller
olay ve son doumlnem boumlbrek yetmezliğini etkili şekilde azaltmaktadır
bull Birden fazla risk faktoumlruuml olan diyabetli yaşlılarda anjiotensin ndash koverting
enzim (ACE) inhibitoumlrleri kullanımı koruyucudur
A- Hipertansiyon
Bununla birlikte hipertansiyonun sıkı kontroluuml ilaccedil yan etkilerine bağlı sorunlara
yol accedilabileceğinden sistolik kan basıncı sınır değerinin 140 mm Hg olarak
yuumlkseltilmesi oumlnerilmektedir
CDA 2013 a
B-Dislipidemi
bull Kolesterol iccedileriğinin azaltılması yağ tercihi oumlnemlidir
bull Dislipideminin statinlerle (Oumlr Atorvastatin) tedavisinin SVOrsquoların primer
ve sekonder oumlnlenmesinde etkili olduğu pek ccedilok ccedilalışmada elde edilmiştir
bull Fibratların (oumlr Lipanthyl) da bu hastalarda kullanımı nın SVO oumlnlenmesi
accedilısından benzer etkiye sahip olduğu ancak fibratların glomeruumller
filrasyonda azalma ve albuminuumlriye neden olabileceği bildirilmektedirCDA 2013 a
Diyabetli Yaşlılarda Geriatrik Problemler
bull Bilişsel Bozulma
bull Depresyon
bull Ccediloklu ilaccedil kullanımı
bull Duumlşmeler
bull Uumlriner inkontinans
A- Bilişsel Bozulma
Yapılan ccedilalışmalar diyabetli yaşlılarda demans sıklığının diyabet olmayan
akranlarına goumlre daha yuumlksek olduğunu goumlstermektedir
Oumlzellikle erken evrelerde demanslı birccedilok hastaya tanı konulmamaktadır
Bilişsel bozulma yaşlı diyabetlilerde hastalığın kontroluumlnuuml zorlaştırmakta
hipoglisemi tedaviye bağlılıkta azalma glisemik kontrolde
accedilıklanamayan bozulma ile sonuccedillanmaktadır
CDA 2013 a CDA 2013 b
Hill ve ark 2013
B- Depresyon
Diyabetli olmayan akranlarıyla karşılaştırıldığında diyabetli olanlarda
depresyon daha sık goumlruumllmektedir Depresyon bu yuumlksek risk grubunda
sıklıkla tanısız ve tedavisiz kalmaktadır
Depresyon koumltuuml glisemik kontrolle ilişkili ve koroner arter hastalığını artıran
bir faktoumlrduumlr Erken tanılanması ve tedavi edilmesi daha iyi glisemik
kontrol sağlamaya yaşam kalitesini artırmaya ve mortaliteyi azaltmaya
yardımcı olur Chao ve ark 2011
C-Ccediloklu İlaccedil Kullanımı
Ccediloklu ilaccedil kullanımı yaşlılarda ccedilok sıktır Diyabetli yaşlılarda kullanılan ilaccedilların
sayısı da artışa neden olan faktoumlrlerin başında gelmektedir İlaccedil yan etkileri
eşlik eden başka sağlık sorunlarının oluşmasına ve diyabet kontroluumlnuumln
bozulmasına neden olabilir
İlaccedil yan etkilerini kontrol altına almak iccedilin ilaccedil tedavisinin bireyselleştirilmesi
gerekir
İlaccedillar yaşlılarda duumlşmelerin konfuumlzyonun ve diğer kognitif değişikliklerin acil
başvurularının en oumlnemli nedenidir İlaccedil listelerinin her vizite
değerlendirilmesi oumlnemlidir Villareal 2011 Loubscher 2012 IDF 2013
D- Duumlşmeler
Diyabetli yaşlılarda duumlşme sıklığının fazla olması multifaktoumlriyel bir
durumdur
Periferik ve otonom noumlropati renal fonksiyonda azalma kas guumlccedilsuumlzluumlğuuml
ccediloklu ilaccedil kullanımı goumlrmede zayıflama osteoartritler ve hipoglisemi
bu nedenler arasındadır
D- Duumlşmeler
Sıkı glisemik kontroluumln yararlarına rağmen duumlşmelere yol accedilacağı goumlz oumlnuumlnde
bulundurularak dengelenmesi oumlnemlidir
Yapılan bir ccedilalışmada sıkı glisemik kontroluumln (HbA1Cle 6-gt8) insuumllin
kullanan yaşlılarda duumlşme riskini 13 kat artırdığı saptanmıştır
Park ve ark 2006 Tanwani 2011CDA 2013 a Schafer ve ark2013
E- Uumlriner İnkontinans
bull Diyabetli kadınlarda Uumlİ sıklığı artmaktadır
bull Risk faktoumlrleri uumlriner enfeksiyonlar vajinal enfeksiyonlar otonomik
noumlropatidir
bull Otonomik noumlropati fekal inkontinansa da neden olmaktadır
bull Yaşam kalitesini iyileştirilmesi iccedilin tedavisi gereklidir
Kuchel GA DuBeau C E 2009
DOumlY
BilgiPisikososyal bel
İnaccedillarTutumlar
Başetme becerisiDavranış
Kan şekeri izlemiDiyetSigara
Fiziksel aktivite
Kısa suumlreli ccedilıktılarKan basıncıLipit duumlzeyi
Glisemik kontrolAğırlık
Uzun suumlreli ccedilıktılarMorbidityeMortalite
Yaşam kalitesi
Diyabet Oumlz youmlnetim Eğitimi
bull DOumlYE yaşlının yaşam beklentisi fonksiyonel durumu bilişsel durumu
yaşlının tercih edeceği oumlğrenme şekli okuryazarlık durumu eğitim durumu
goumlz oumlnuumlne alınarak planlanmalıdır
bull Bireysel gereksinimlere goumlre oumlzelleştirilen eğitim basit ve adım adım
yapılmalıdır
bull Yaşlı bireye bakım veren aile uumlyeleri ve bakıcılar eğitime dahil edilmelidir
bull Yaşlının oumlz bakım davranışları DOumlYE nin ccedilerccedilevesini belirler DOumlYE
geliştirilirken glisemik hedefler de dikkate alınmalıdır
TEMD 2003 IDF 2013 Overland ve Brooks 2005 Schafer ve ark 2013
Diyabet Oumlz Youmlnetim Eğitimi
Yapılandırılmış hasta eğitimi programı diyabet youmlnetiminin bir parccedilasıdır
Uygun kişi tarafından
Uygun ortamda
Uygun teknikler kullanılarak
Hasta ve bakım vericilerin aktif katılımı ile
yapılmalıdır SUumlREKLİ OLMALIDIR
WHO ve IDF DOumlYErsquonin minimum ve optimal standartlarını belirlemişlerdir
TEMD 2003 IDF 2013 Overland ve Brooks 2005 Schafer ve ark 2013
DOumlYE Ccedilekirdek ekip
bull Hekim
bull Hemşire
bull Diyetisyen
Gerekli durumlarda diğer sağlık profesyonelleri katılabilir
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Oumlzbakım bilgi ve inanccedillarıbull Yaşam tarzı uyumu ve istekleri (beslenme
fiziksel aktivite ve sigara kullanımıa)bull Psikolojik durumbull Kendi kendine izlem ve ekipmanın durumubull Vuumlcut ağırlığıbull Kan glukoz kontroluuml
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Kan yağları kontroluuml
bull Kardiyovaskuumller risk değerlendirmesi
bull Erektil disfonksiyon
bull Noumlropati
bull Ayakların durumu (ısı renk goumlruumlnuumlm)
bull Goumlzler
bull Boumlbrekler
bull İlaccedil tedavisinin goumlzden geccedilirilmesi
Diyabetli Yaşlılarda Ayak Bakımı
bull Diyabetli yaşlılarda ayak problemleri sıktır Goumlrme bozukluğu ve guumlccedilsuumlzluumlk
ayak kontroluuml ve bakımını zorlaştırır
bull Her vizitte ayak kontroluuml yapılması oumlnerilir
bull Doğru ayakkabı seccedilimi ve
bull Ayak bakımının oumlğretilmesi oumlnemlidir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ayak deformiteleri ayakta bası noktalarını değiştirir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Monoflament İle Duyu Kontroluuml
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ankle Brakial İndeks
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Diyabetli Bireyin Ayağında Oluşan Bası Yarası
KAYNAKLAR
bull Abdelhafiz AH Sinclair AJ(2013) Management of Type 2 Diabetes in Older People Diabetes Ther 4 (1)13ndash26 DOI 101007s13300-013-0020-4
bull American Diabetes Association 2014 Standards of Medical Care in Diabetes Diabetes Care 37 (Supple 1) 14-80
bull Boulton A Armstrong DGAlbert Robert G Frykberg RG Hellman R KirkmanSM Lavery LA LeMaster JW Mills JL Mueller MJ Sheehan P Wukich DK (2008) Comprehensive Foot Examiantion and Risk Assessment Diabetes Care 31(8) 1679ndash1685doi 102337dc08-9021
bull Canadian Diabetes Association (2013) Diabetes in the Elderly Canadian Journal of Diabetes 37 (1) 184-190
bull Chau PH Woo J Lee CH Cheung WL Chen J Chan WM Hui L McGhee SM(2011)
bull Diabetes Prevention Program Research Group (2009) 10-year follow-up of diabetes incidence and weight loss in the Diabetes Prevention Program Outcomes Study The Lancet 374(14)1677ndash1686 doi 101016S0140-6736(09)61457-4
bull International Diabetes Federation (2013) Global Guideline For Managing Older People With Type 2 Diabetes Belgium ISBN2-930229-86-1
bull Kırkman MS Briscoe VJ Clark N Haas LB Halter JB Huang ES Korytkowski MT Hunshi MN Odegard PS Pratley RE Swift CS Diabetes in Oder Adults (Concensus Report) Diabetes Care 2012 (1)1-15
bull Kuchel GA DuBeau C E (2009) daggerUrinary Incontinence in the Elderly Geriatric Nephrology Curriculum httpswwwasn-onlineorgeducationdistancelearningcurriculageriatricsChapter30pdf
bull Laubscher T Regier L Bareham J Diabetes in the frail elderly Individualization of glycemic management Canadian Family Physician 2012 58 (5) 243-246
bull Older people with diabetes have higher risk of depression cognitive and functional impairments implications for diabetes services J Nutr Health Aging 15(9)751-5
bull Overland J Brooks B (2005) Diabetes Nurse Practitioner Guidelines Role and Scope of PracticeURL httpwww0healthnswgovauresourcesnursingpractitionerpdfbb_jo_diabetes_guidelinesfinal_april2005pdf
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Registered Nursesrsquo Association Of Ontario (2013) Assessment and Management of Foot Ulcers for People with Diabetes 37 121136 wwwrnaocabestpractices
bull Schafer R Pharm NL Randal D Dorey C Haas L Barrier P (2013) (American Association of Diabetes Position Statement Educators) Special Considerations in the Management and Education of Older Persons with Diabetes URL httpwwwdiabeteseducatororgexportsitesaade_resourcespdfOlder_Adultspdf
bull Tanwani LK 2011 Insulin Therapy in the Elderly Patient With Diabetes The American Journal of Geriatric Pharmacotherapy 9(1) 24ndash36
bull Tuumlrkiye Endokrin ve Metabolizma Derneği (2013) Diabetes Mellitus ve Komplikasyonlarının Tanı Tedavi ve İzlem Kılavuzu Ankara ISBN 978-605-4011-16-2
bull Villareal DT Chode S Parimi N Sanicore DR Hilton T Armamaento Villareal R Napoli N Qualls C Shah K M (2011) Weight Loss Exercise or Both and Physical Function in Obese Older Adults New England Journal of Medicine 364 (3) 1218-1229 DOI 101056NEJMoa1008234
bull Wild S Roglic G Green A Sicree R King H(2004) Global Prevalence of Diabetes Estimates for the year 2000 and projections for 2030 Diabetes Care 27(5 1047-53
Kategori 2
Bu gruptaki bireyler fonksiyon kaybı ile birlikte guumlnluumlk yaşam
aktivitelerinde (banyo giyinme ve kişisel bakımda) başkalarına
bağımlıdır İlave medikal ve sosyal bakım gereksinimleri artmıştır
Bakımlarının oumlzel gereksinimleri goumlz oumlnuumlne alınarak planlanması ve
bakımda yer alacak bireylerin eğitilmesi gerekmektedir
Kategori 3
Bu grup ağır kronik medikal durumlar ya da kanser nedeniyle yaşam
beklentisi 1 yıldan az olan bireyleri iccedilerir Bu kişilerin ihtiyacı olan oumlz
bakımın suumlrduumlruumllmesi ağrının azaltılması dehidratasyondan korunma
temel hedeflerdir
Diyabet diğer medikal sorunlar nedeniyle ikinci planda kalmıştır Bununla
birlikte diyabet bakımı semptom kontroluuml rahatlık ve yaşam kalitesi
accedilısından oumlnem taşır
Yaşlılarda Diyabet Youmlnetimi
A- Glisemik Kontrol
bull Genel sağlık durumu iyi ve beklenen yaşam suumlresi uzun olan yaşlılarda
glisemik kontrol hedefleri yetişkin diyabetlilerdeki hedeflere benzerdir Hb
A1C lt7
bull Ancak 10 yıllık yaşam beklentisi duumlşuumlk bilişsel bozulması olan ve eşlik
eden hastalıkları bulunan yaşlı diyabetlilerde sıkı metabolik kontrol
oumlnerilmemektedir
A- Glisemik Kontrol devam
bull Yapılan ccedilalışmalar yaşlı ve diyabet suumlresi 10 yılın uumlzerinde olan gruplarda
sıkı metabolik kontroluumln hipoglisemi serebrovaskuumller olay ve oumlluumlm riskini
artırdığını goumlstermiştir
bull Yaşam Beklentisi ve diyabete eşlik eden hastalık varlığı goumlz oumlnuumlne alınarak
yaşlılar iccedilin oumlzel glisemik hedefler oumlnerilmektedirLoubscher 2012 Kirkman 2012 CDA 2013 a CDA 2013 b
Bunlardan Kanada Diyabet Derneği (CDA)rsquonin oumlnerileri
bull Yaşam beklentisi gt15 yıl ve komorbidite yoksa A1C le7
bull Yaşam beklentisi 5-15 yıl ve orta derecede komorbidite var ise A1C le75 -8
bull Yaşam beklentisi lt5 yıl ve majoumlr komorbidite var ise A1C le8-9 olarak
hedeflenmesi şeklindedirCDA 2013 a
B- Beslenme
bull Diyabetli yaşlılarda hafif enerji kısıtlaması ve fiziksel aktivite artışı diyabet
kontroluumlnde yarar sağlamaktadır Yaşlılarda enerji gereksinmesi aynı ağırlıktaki
genccedil bireylerden daha azdır
bull Oumlzellikle enerji alımı az olan yaşlı diyabetlilere guumlnluumlk multivitamin takviyesi
uygun olabilir
bull Tartışmalı olmakla birlikte bu hastalarda aminoasit takviyesi metabolik kontroluuml
ve insuumllin duyarlılığını artırabileceği bildirilmektedir
Diabetes Prevention Program Research Group 2013
Loubscher 2012
Overland ve Brooks 2005
C- Fiziksel Aktivite
Birccedilok yaşlıda diyabete eşlik eden durumlar fiziksel aktiviteyi engellemekle
birlikte fiziksel aktivite programı başarıyla uygulanabilir
Egzersiz programı oluşturmadan oumlnce yaşlı kendisini bu programdan
alıkoyabilecek olan gizli kardiyovaskuumller hastalıklar ya da kas iskelet
problemleri accedilısından dikkatlice değerlendirilmelidir
Aerobik egzersizler ve direnccedil egzersizleri arteriyel direngenliği ve
baroreflex duyarlılığı artırır
Schaffer ve ark 2013
Fiziksel aktivite -devam-
Aerobik egzersiz programının glukoz ve lipit metabolizması uumlzerine etkileri
ccedilelişkili iken direnccedil egzersizleri glisemik kontrolde orta derecede iyileşme
sağlar Direnccedil egzersizleri aynı zamanda dayanıklılıkta artma vuumlcut
kompozisyonunda ve mobilitede ilerleme sağlar
Egzersiz programı duumlşme riskini azalmasında ve noumlropatili hastalarda
dengenin iyileşmesinde yarar sağlar
Her şeye rağmen yaşlılarda bu yaşam şekli değişikliklerinin goumlzetimli
alanların dışında suumlrduumlruumllmesi zordur
Overland ve Brooks 2005 Villareal ve ark 2011
Villareal ve ark 2011
D- Oral Antihiperglisemiklerle Tedavi
bull Tip 2 diyabetli kişiler yaşlandıkccedila başlıca metabolik defekt glukozla induumlklenen
insuumllin sekresyonunda azalmadır Bu nedenle bu kişilerde başlangıccedilta tedavisi
insuumllin salgılatıcılar tercih edilir
bull Obez yaşlılarda ise ana defekt insuumllin sekresyonunun nispeten korunduğu
insuumlline bağlı glukoz taşınmasına karşı direncin oluştuğu bir metabolik defekttir
bull Obez yaşlılarda başlangıccedil tedavisi olarak insuumlline duyarlılığı artıran ilaccedillar
tercih edilir
American Diabetes Association (ADA) 2014
E- İnsuumllin tedavisi
bull Yaşlıda insuumllin tedavisi bireyselleştirilmeli ve hasta guumlvenliğini dikkate alarak
seccedililmelidir Bilişsel gerilemesi olan yaşlılarda insuumllinin doğru satalerde
uygulanması iccedilin gerekli oumlnlemler alınmalıdır
bull Premix insuumllin analoglarının(premix lispro 25 premix lispro 50 gibi)
kullanılmasının yaşlı diyabetlilerde glisemik kontroluumln sağlanmasında
ilerleme sağladığı ve daha uygun olduğu belirtilmektedir
Tanwani 2011
Tanwani 2011
E- İnsuumllin tedavisi-devam
Ayrıca konvansiyonel şırıngaların kullanımının zorluğundan dolayı
doldurulabilir insuumllin kalemleri doz hatalarını azaltmak ve glisemik
kontroluuml iyileştirmek iccedilin oumlnerilmektedir
Villareal 2011 Schafer 2013Tanwani 2011
Diyabetli Yaşlıda Komplikasyonların Oumlnlenmesi ve Tedavisi
A- Hipertansiyon
bull Diyabetli yaşlılarda hipertansiyonun oumlnlenmesi serebrovaskuumller olay ve
mikrovaskuumller olayları oumlnler
bull Tuz kıstlaması tansiyon kontroluumlnde oumlnemlidir
bull İzole sistolik tansiyonun tedavisi yaşlı bireyde renal fonksiyonların
korunmasında oumlnemlidir Pek ccedilok antihipertansif ajan serebrovaskuumller
olay ve son doumlnem boumlbrek yetmezliğini etkili şekilde azaltmaktadır
bull Birden fazla risk faktoumlruuml olan diyabetli yaşlılarda anjiotensin ndash koverting
enzim (ACE) inhibitoumlrleri kullanımı koruyucudur
A- Hipertansiyon
Bununla birlikte hipertansiyonun sıkı kontroluuml ilaccedil yan etkilerine bağlı sorunlara
yol accedilabileceğinden sistolik kan basıncı sınır değerinin 140 mm Hg olarak
yuumlkseltilmesi oumlnerilmektedir
CDA 2013 a
B-Dislipidemi
bull Kolesterol iccedileriğinin azaltılması yağ tercihi oumlnemlidir
bull Dislipideminin statinlerle (Oumlr Atorvastatin) tedavisinin SVOrsquoların primer
ve sekonder oumlnlenmesinde etkili olduğu pek ccedilok ccedilalışmada elde edilmiştir
bull Fibratların (oumlr Lipanthyl) da bu hastalarda kullanımı nın SVO oumlnlenmesi
accedilısından benzer etkiye sahip olduğu ancak fibratların glomeruumller
filrasyonda azalma ve albuminuumlriye neden olabileceği bildirilmektedirCDA 2013 a
Diyabetli Yaşlılarda Geriatrik Problemler
bull Bilişsel Bozulma
bull Depresyon
bull Ccediloklu ilaccedil kullanımı
bull Duumlşmeler
bull Uumlriner inkontinans
A- Bilişsel Bozulma
Yapılan ccedilalışmalar diyabetli yaşlılarda demans sıklığının diyabet olmayan
akranlarına goumlre daha yuumlksek olduğunu goumlstermektedir
Oumlzellikle erken evrelerde demanslı birccedilok hastaya tanı konulmamaktadır
Bilişsel bozulma yaşlı diyabetlilerde hastalığın kontroluumlnuuml zorlaştırmakta
hipoglisemi tedaviye bağlılıkta azalma glisemik kontrolde
accedilıklanamayan bozulma ile sonuccedillanmaktadır
CDA 2013 a CDA 2013 b
Hill ve ark 2013
B- Depresyon
Diyabetli olmayan akranlarıyla karşılaştırıldığında diyabetli olanlarda
depresyon daha sık goumlruumllmektedir Depresyon bu yuumlksek risk grubunda
sıklıkla tanısız ve tedavisiz kalmaktadır
Depresyon koumltuuml glisemik kontrolle ilişkili ve koroner arter hastalığını artıran
bir faktoumlrduumlr Erken tanılanması ve tedavi edilmesi daha iyi glisemik
kontrol sağlamaya yaşam kalitesini artırmaya ve mortaliteyi azaltmaya
yardımcı olur Chao ve ark 2011
C-Ccediloklu İlaccedil Kullanımı
Ccediloklu ilaccedil kullanımı yaşlılarda ccedilok sıktır Diyabetli yaşlılarda kullanılan ilaccedilların
sayısı da artışa neden olan faktoumlrlerin başında gelmektedir İlaccedil yan etkileri
eşlik eden başka sağlık sorunlarının oluşmasına ve diyabet kontroluumlnuumln
bozulmasına neden olabilir
İlaccedil yan etkilerini kontrol altına almak iccedilin ilaccedil tedavisinin bireyselleştirilmesi
gerekir
İlaccedillar yaşlılarda duumlşmelerin konfuumlzyonun ve diğer kognitif değişikliklerin acil
başvurularının en oumlnemli nedenidir İlaccedil listelerinin her vizite
değerlendirilmesi oumlnemlidir Villareal 2011 Loubscher 2012 IDF 2013
D- Duumlşmeler
Diyabetli yaşlılarda duumlşme sıklığının fazla olması multifaktoumlriyel bir
durumdur
Periferik ve otonom noumlropati renal fonksiyonda azalma kas guumlccedilsuumlzluumlğuuml
ccediloklu ilaccedil kullanımı goumlrmede zayıflama osteoartritler ve hipoglisemi
bu nedenler arasındadır
D- Duumlşmeler
Sıkı glisemik kontroluumln yararlarına rağmen duumlşmelere yol accedilacağı goumlz oumlnuumlnde
bulundurularak dengelenmesi oumlnemlidir
Yapılan bir ccedilalışmada sıkı glisemik kontroluumln (HbA1Cle 6-gt8) insuumllin
kullanan yaşlılarda duumlşme riskini 13 kat artırdığı saptanmıştır
Park ve ark 2006 Tanwani 2011CDA 2013 a Schafer ve ark2013
E- Uumlriner İnkontinans
bull Diyabetli kadınlarda Uumlİ sıklığı artmaktadır
bull Risk faktoumlrleri uumlriner enfeksiyonlar vajinal enfeksiyonlar otonomik
noumlropatidir
bull Otonomik noumlropati fekal inkontinansa da neden olmaktadır
bull Yaşam kalitesini iyileştirilmesi iccedilin tedavisi gereklidir
Kuchel GA DuBeau C E 2009
DOumlY
BilgiPisikososyal bel
İnaccedillarTutumlar
Başetme becerisiDavranış
Kan şekeri izlemiDiyetSigara
Fiziksel aktivite
Kısa suumlreli ccedilıktılarKan basıncıLipit duumlzeyi
Glisemik kontrolAğırlık
Uzun suumlreli ccedilıktılarMorbidityeMortalite
Yaşam kalitesi
Diyabet Oumlz youmlnetim Eğitimi
bull DOumlYE yaşlının yaşam beklentisi fonksiyonel durumu bilişsel durumu
yaşlının tercih edeceği oumlğrenme şekli okuryazarlık durumu eğitim durumu
goumlz oumlnuumlne alınarak planlanmalıdır
bull Bireysel gereksinimlere goumlre oumlzelleştirilen eğitim basit ve adım adım
yapılmalıdır
bull Yaşlı bireye bakım veren aile uumlyeleri ve bakıcılar eğitime dahil edilmelidir
bull Yaşlının oumlz bakım davranışları DOumlYE nin ccedilerccedilevesini belirler DOumlYE
geliştirilirken glisemik hedefler de dikkate alınmalıdır
TEMD 2003 IDF 2013 Overland ve Brooks 2005 Schafer ve ark 2013
Diyabet Oumlz Youmlnetim Eğitimi
Yapılandırılmış hasta eğitimi programı diyabet youmlnetiminin bir parccedilasıdır
Uygun kişi tarafından
Uygun ortamda
Uygun teknikler kullanılarak
Hasta ve bakım vericilerin aktif katılımı ile
yapılmalıdır SUumlREKLİ OLMALIDIR
WHO ve IDF DOumlYErsquonin minimum ve optimal standartlarını belirlemişlerdir
TEMD 2003 IDF 2013 Overland ve Brooks 2005 Schafer ve ark 2013
DOumlYE Ccedilekirdek ekip
bull Hekim
bull Hemşire
bull Diyetisyen
Gerekli durumlarda diğer sağlık profesyonelleri katılabilir
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Oumlzbakım bilgi ve inanccedillarıbull Yaşam tarzı uyumu ve istekleri (beslenme
fiziksel aktivite ve sigara kullanımıa)bull Psikolojik durumbull Kendi kendine izlem ve ekipmanın durumubull Vuumlcut ağırlığıbull Kan glukoz kontroluuml
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Kan yağları kontroluuml
bull Kardiyovaskuumller risk değerlendirmesi
bull Erektil disfonksiyon
bull Noumlropati
bull Ayakların durumu (ısı renk goumlruumlnuumlm)
bull Goumlzler
bull Boumlbrekler
bull İlaccedil tedavisinin goumlzden geccedilirilmesi
Diyabetli Yaşlılarda Ayak Bakımı
bull Diyabetli yaşlılarda ayak problemleri sıktır Goumlrme bozukluğu ve guumlccedilsuumlzluumlk
ayak kontroluuml ve bakımını zorlaştırır
bull Her vizitte ayak kontroluuml yapılması oumlnerilir
bull Doğru ayakkabı seccedilimi ve
bull Ayak bakımının oumlğretilmesi oumlnemlidir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ayak deformiteleri ayakta bası noktalarını değiştirir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Monoflament İle Duyu Kontroluuml
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ankle Brakial İndeks
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Diyabetli Bireyin Ayağında Oluşan Bası Yarası
KAYNAKLAR
bull Abdelhafiz AH Sinclair AJ(2013) Management of Type 2 Diabetes in Older People Diabetes Ther 4 (1)13ndash26 DOI 101007s13300-013-0020-4
bull American Diabetes Association 2014 Standards of Medical Care in Diabetes Diabetes Care 37 (Supple 1) 14-80
bull Boulton A Armstrong DGAlbert Robert G Frykberg RG Hellman R KirkmanSM Lavery LA LeMaster JW Mills JL Mueller MJ Sheehan P Wukich DK (2008) Comprehensive Foot Examiantion and Risk Assessment Diabetes Care 31(8) 1679ndash1685doi 102337dc08-9021
bull Canadian Diabetes Association (2013) Diabetes in the Elderly Canadian Journal of Diabetes 37 (1) 184-190
bull Chau PH Woo J Lee CH Cheung WL Chen J Chan WM Hui L McGhee SM(2011)
bull Diabetes Prevention Program Research Group (2009) 10-year follow-up of diabetes incidence and weight loss in the Diabetes Prevention Program Outcomes Study The Lancet 374(14)1677ndash1686 doi 101016S0140-6736(09)61457-4
bull International Diabetes Federation (2013) Global Guideline For Managing Older People With Type 2 Diabetes Belgium ISBN2-930229-86-1
bull Kırkman MS Briscoe VJ Clark N Haas LB Halter JB Huang ES Korytkowski MT Hunshi MN Odegard PS Pratley RE Swift CS Diabetes in Oder Adults (Concensus Report) Diabetes Care 2012 (1)1-15
bull Kuchel GA DuBeau C E (2009) daggerUrinary Incontinence in the Elderly Geriatric Nephrology Curriculum httpswwwasn-onlineorgeducationdistancelearningcurriculageriatricsChapter30pdf
bull Laubscher T Regier L Bareham J Diabetes in the frail elderly Individualization of glycemic management Canadian Family Physician 2012 58 (5) 243-246
bull Older people with diabetes have higher risk of depression cognitive and functional impairments implications for diabetes services J Nutr Health Aging 15(9)751-5
bull Overland J Brooks B (2005) Diabetes Nurse Practitioner Guidelines Role and Scope of PracticeURL httpwww0healthnswgovauresourcesnursingpractitionerpdfbb_jo_diabetes_guidelinesfinal_april2005pdf
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Registered Nursesrsquo Association Of Ontario (2013) Assessment and Management of Foot Ulcers for People with Diabetes 37 121136 wwwrnaocabestpractices
bull Schafer R Pharm NL Randal D Dorey C Haas L Barrier P (2013) (American Association of Diabetes Position Statement Educators) Special Considerations in the Management and Education of Older Persons with Diabetes URL httpwwwdiabeteseducatororgexportsitesaade_resourcespdfOlder_Adultspdf
bull Tanwani LK 2011 Insulin Therapy in the Elderly Patient With Diabetes The American Journal of Geriatric Pharmacotherapy 9(1) 24ndash36
bull Tuumlrkiye Endokrin ve Metabolizma Derneği (2013) Diabetes Mellitus ve Komplikasyonlarının Tanı Tedavi ve İzlem Kılavuzu Ankara ISBN 978-605-4011-16-2
bull Villareal DT Chode S Parimi N Sanicore DR Hilton T Armamaento Villareal R Napoli N Qualls C Shah K M (2011) Weight Loss Exercise or Both and Physical Function in Obese Older Adults New England Journal of Medicine 364 (3) 1218-1229 DOI 101056NEJMoa1008234
bull Wild S Roglic G Green A Sicree R King H(2004) Global Prevalence of Diabetes Estimates for the year 2000 and projections for 2030 Diabetes Care 27(5 1047-53
Kategori 3
Bu grup ağır kronik medikal durumlar ya da kanser nedeniyle yaşam
beklentisi 1 yıldan az olan bireyleri iccedilerir Bu kişilerin ihtiyacı olan oumlz
bakımın suumlrduumlruumllmesi ağrının azaltılması dehidratasyondan korunma
temel hedeflerdir
Diyabet diğer medikal sorunlar nedeniyle ikinci planda kalmıştır Bununla
birlikte diyabet bakımı semptom kontroluuml rahatlık ve yaşam kalitesi
accedilısından oumlnem taşır
Yaşlılarda Diyabet Youmlnetimi
A- Glisemik Kontrol
bull Genel sağlık durumu iyi ve beklenen yaşam suumlresi uzun olan yaşlılarda
glisemik kontrol hedefleri yetişkin diyabetlilerdeki hedeflere benzerdir Hb
A1C lt7
bull Ancak 10 yıllık yaşam beklentisi duumlşuumlk bilişsel bozulması olan ve eşlik
eden hastalıkları bulunan yaşlı diyabetlilerde sıkı metabolik kontrol
oumlnerilmemektedir
A- Glisemik Kontrol devam
bull Yapılan ccedilalışmalar yaşlı ve diyabet suumlresi 10 yılın uumlzerinde olan gruplarda
sıkı metabolik kontroluumln hipoglisemi serebrovaskuumller olay ve oumlluumlm riskini
artırdığını goumlstermiştir
bull Yaşam Beklentisi ve diyabete eşlik eden hastalık varlığı goumlz oumlnuumlne alınarak
yaşlılar iccedilin oumlzel glisemik hedefler oumlnerilmektedirLoubscher 2012 Kirkman 2012 CDA 2013 a CDA 2013 b
Bunlardan Kanada Diyabet Derneği (CDA)rsquonin oumlnerileri
bull Yaşam beklentisi gt15 yıl ve komorbidite yoksa A1C le7
bull Yaşam beklentisi 5-15 yıl ve orta derecede komorbidite var ise A1C le75 -8
bull Yaşam beklentisi lt5 yıl ve majoumlr komorbidite var ise A1C le8-9 olarak
hedeflenmesi şeklindedirCDA 2013 a
B- Beslenme
bull Diyabetli yaşlılarda hafif enerji kısıtlaması ve fiziksel aktivite artışı diyabet
kontroluumlnde yarar sağlamaktadır Yaşlılarda enerji gereksinmesi aynı ağırlıktaki
genccedil bireylerden daha azdır
bull Oumlzellikle enerji alımı az olan yaşlı diyabetlilere guumlnluumlk multivitamin takviyesi
uygun olabilir
bull Tartışmalı olmakla birlikte bu hastalarda aminoasit takviyesi metabolik kontroluuml
ve insuumllin duyarlılığını artırabileceği bildirilmektedir
Diabetes Prevention Program Research Group 2013
Loubscher 2012
Overland ve Brooks 2005
C- Fiziksel Aktivite
Birccedilok yaşlıda diyabete eşlik eden durumlar fiziksel aktiviteyi engellemekle
birlikte fiziksel aktivite programı başarıyla uygulanabilir
Egzersiz programı oluşturmadan oumlnce yaşlı kendisini bu programdan
alıkoyabilecek olan gizli kardiyovaskuumller hastalıklar ya da kas iskelet
problemleri accedilısından dikkatlice değerlendirilmelidir
Aerobik egzersizler ve direnccedil egzersizleri arteriyel direngenliği ve
baroreflex duyarlılığı artırır
Schaffer ve ark 2013
Fiziksel aktivite -devam-
Aerobik egzersiz programının glukoz ve lipit metabolizması uumlzerine etkileri
ccedilelişkili iken direnccedil egzersizleri glisemik kontrolde orta derecede iyileşme
sağlar Direnccedil egzersizleri aynı zamanda dayanıklılıkta artma vuumlcut
kompozisyonunda ve mobilitede ilerleme sağlar
Egzersiz programı duumlşme riskini azalmasında ve noumlropatili hastalarda
dengenin iyileşmesinde yarar sağlar
Her şeye rağmen yaşlılarda bu yaşam şekli değişikliklerinin goumlzetimli
alanların dışında suumlrduumlruumllmesi zordur
Overland ve Brooks 2005 Villareal ve ark 2011
Villareal ve ark 2011
D- Oral Antihiperglisemiklerle Tedavi
bull Tip 2 diyabetli kişiler yaşlandıkccedila başlıca metabolik defekt glukozla induumlklenen
insuumllin sekresyonunda azalmadır Bu nedenle bu kişilerde başlangıccedilta tedavisi
insuumllin salgılatıcılar tercih edilir
bull Obez yaşlılarda ise ana defekt insuumllin sekresyonunun nispeten korunduğu
insuumlline bağlı glukoz taşınmasına karşı direncin oluştuğu bir metabolik defekttir
bull Obez yaşlılarda başlangıccedil tedavisi olarak insuumlline duyarlılığı artıran ilaccedillar
tercih edilir
American Diabetes Association (ADA) 2014
E- İnsuumllin tedavisi
bull Yaşlıda insuumllin tedavisi bireyselleştirilmeli ve hasta guumlvenliğini dikkate alarak
seccedililmelidir Bilişsel gerilemesi olan yaşlılarda insuumllinin doğru satalerde
uygulanması iccedilin gerekli oumlnlemler alınmalıdır
bull Premix insuumllin analoglarının(premix lispro 25 premix lispro 50 gibi)
kullanılmasının yaşlı diyabetlilerde glisemik kontroluumln sağlanmasında
ilerleme sağladığı ve daha uygun olduğu belirtilmektedir
Tanwani 2011
Tanwani 2011
E- İnsuumllin tedavisi-devam
Ayrıca konvansiyonel şırıngaların kullanımının zorluğundan dolayı
doldurulabilir insuumllin kalemleri doz hatalarını azaltmak ve glisemik
kontroluuml iyileştirmek iccedilin oumlnerilmektedir
Villareal 2011 Schafer 2013Tanwani 2011
Diyabetli Yaşlıda Komplikasyonların Oumlnlenmesi ve Tedavisi
A- Hipertansiyon
bull Diyabetli yaşlılarda hipertansiyonun oumlnlenmesi serebrovaskuumller olay ve
mikrovaskuumller olayları oumlnler
bull Tuz kıstlaması tansiyon kontroluumlnde oumlnemlidir
bull İzole sistolik tansiyonun tedavisi yaşlı bireyde renal fonksiyonların
korunmasında oumlnemlidir Pek ccedilok antihipertansif ajan serebrovaskuumller
olay ve son doumlnem boumlbrek yetmezliğini etkili şekilde azaltmaktadır
bull Birden fazla risk faktoumlruuml olan diyabetli yaşlılarda anjiotensin ndash koverting
enzim (ACE) inhibitoumlrleri kullanımı koruyucudur
A- Hipertansiyon
Bununla birlikte hipertansiyonun sıkı kontroluuml ilaccedil yan etkilerine bağlı sorunlara
yol accedilabileceğinden sistolik kan basıncı sınır değerinin 140 mm Hg olarak
yuumlkseltilmesi oumlnerilmektedir
CDA 2013 a
B-Dislipidemi
bull Kolesterol iccedileriğinin azaltılması yağ tercihi oumlnemlidir
bull Dislipideminin statinlerle (Oumlr Atorvastatin) tedavisinin SVOrsquoların primer
ve sekonder oumlnlenmesinde etkili olduğu pek ccedilok ccedilalışmada elde edilmiştir
bull Fibratların (oumlr Lipanthyl) da bu hastalarda kullanımı nın SVO oumlnlenmesi
accedilısından benzer etkiye sahip olduğu ancak fibratların glomeruumller
filrasyonda azalma ve albuminuumlriye neden olabileceği bildirilmektedirCDA 2013 a
Diyabetli Yaşlılarda Geriatrik Problemler
bull Bilişsel Bozulma
bull Depresyon
bull Ccediloklu ilaccedil kullanımı
bull Duumlşmeler
bull Uumlriner inkontinans
A- Bilişsel Bozulma
Yapılan ccedilalışmalar diyabetli yaşlılarda demans sıklığının diyabet olmayan
akranlarına goumlre daha yuumlksek olduğunu goumlstermektedir
Oumlzellikle erken evrelerde demanslı birccedilok hastaya tanı konulmamaktadır
Bilişsel bozulma yaşlı diyabetlilerde hastalığın kontroluumlnuuml zorlaştırmakta
hipoglisemi tedaviye bağlılıkta azalma glisemik kontrolde
accedilıklanamayan bozulma ile sonuccedillanmaktadır
CDA 2013 a CDA 2013 b
Hill ve ark 2013
B- Depresyon
Diyabetli olmayan akranlarıyla karşılaştırıldığında diyabetli olanlarda
depresyon daha sık goumlruumllmektedir Depresyon bu yuumlksek risk grubunda
sıklıkla tanısız ve tedavisiz kalmaktadır
Depresyon koumltuuml glisemik kontrolle ilişkili ve koroner arter hastalığını artıran
bir faktoumlrduumlr Erken tanılanması ve tedavi edilmesi daha iyi glisemik
kontrol sağlamaya yaşam kalitesini artırmaya ve mortaliteyi azaltmaya
yardımcı olur Chao ve ark 2011
C-Ccediloklu İlaccedil Kullanımı
Ccediloklu ilaccedil kullanımı yaşlılarda ccedilok sıktır Diyabetli yaşlılarda kullanılan ilaccedilların
sayısı da artışa neden olan faktoumlrlerin başında gelmektedir İlaccedil yan etkileri
eşlik eden başka sağlık sorunlarının oluşmasına ve diyabet kontroluumlnuumln
bozulmasına neden olabilir
İlaccedil yan etkilerini kontrol altına almak iccedilin ilaccedil tedavisinin bireyselleştirilmesi
gerekir
İlaccedillar yaşlılarda duumlşmelerin konfuumlzyonun ve diğer kognitif değişikliklerin acil
başvurularının en oumlnemli nedenidir İlaccedil listelerinin her vizite
değerlendirilmesi oumlnemlidir Villareal 2011 Loubscher 2012 IDF 2013
D- Duumlşmeler
Diyabetli yaşlılarda duumlşme sıklığının fazla olması multifaktoumlriyel bir
durumdur
Periferik ve otonom noumlropati renal fonksiyonda azalma kas guumlccedilsuumlzluumlğuuml
ccediloklu ilaccedil kullanımı goumlrmede zayıflama osteoartritler ve hipoglisemi
bu nedenler arasındadır
D- Duumlşmeler
Sıkı glisemik kontroluumln yararlarına rağmen duumlşmelere yol accedilacağı goumlz oumlnuumlnde
bulundurularak dengelenmesi oumlnemlidir
Yapılan bir ccedilalışmada sıkı glisemik kontroluumln (HbA1Cle 6-gt8) insuumllin
kullanan yaşlılarda duumlşme riskini 13 kat artırdığı saptanmıştır
Park ve ark 2006 Tanwani 2011CDA 2013 a Schafer ve ark2013
E- Uumlriner İnkontinans
bull Diyabetli kadınlarda Uumlİ sıklığı artmaktadır
bull Risk faktoumlrleri uumlriner enfeksiyonlar vajinal enfeksiyonlar otonomik
noumlropatidir
bull Otonomik noumlropati fekal inkontinansa da neden olmaktadır
bull Yaşam kalitesini iyileştirilmesi iccedilin tedavisi gereklidir
Kuchel GA DuBeau C E 2009
DOumlY
BilgiPisikososyal bel
İnaccedillarTutumlar
Başetme becerisiDavranış
Kan şekeri izlemiDiyetSigara
Fiziksel aktivite
Kısa suumlreli ccedilıktılarKan basıncıLipit duumlzeyi
Glisemik kontrolAğırlık
Uzun suumlreli ccedilıktılarMorbidityeMortalite
Yaşam kalitesi
Diyabet Oumlz youmlnetim Eğitimi
bull DOumlYE yaşlının yaşam beklentisi fonksiyonel durumu bilişsel durumu
yaşlının tercih edeceği oumlğrenme şekli okuryazarlık durumu eğitim durumu
goumlz oumlnuumlne alınarak planlanmalıdır
bull Bireysel gereksinimlere goumlre oumlzelleştirilen eğitim basit ve adım adım
yapılmalıdır
bull Yaşlı bireye bakım veren aile uumlyeleri ve bakıcılar eğitime dahil edilmelidir
bull Yaşlının oumlz bakım davranışları DOumlYE nin ccedilerccedilevesini belirler DOumlYE
geliştirilirken glisemik hedefler de dikkate alınmalıdır
TEMD 2003 IDF 2013 Overland ve Brooks 2005 Schafer ve ark 2013
Diyabet Oumlz Youmlnetim Eğitimi
Yapılandırılmış hasta eğitimi programı diyabet youmlnetiminin bir parccedilasıdır
Uygun kişi tarafından
Uygun ortamda
Uygun teknikler kullanılarak
Hasta ve bakım vericilerin aktif katılımı ile
yapılmalıdır SUumlREKLİ OLMALIDIR
WHO ve IDF DOumlYErsquonin minimum ve optimal standartlarını belirlemişlerdir
TEMD 2003 IDF 2013 Overland ve Brooks 2005 Schafer ve ark 2013
DOumlYE Ccedilekirdek ekip
bull Hekim
bull Hemşire
bull Diyetisyen
Gerekli durumlarda diğer sağlık profesyonelleri katılabilir
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Oumlzbakım bilgi ve inanccedillarıbull Yaşam tarzı uyumu ve istekleri (beslenme
fiziksel aktivite ve sigara kullanımıa)bull Psikolojik durumbull Kendi kendine izlem ve ekipmanın durumubull Vuumlcut ağırlığıbull Kan glukoz kontroluuml
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Kan yağları kontroluuml
bull Kardiyovaskuumller risk değerlendirmesi
bull Erektil disfonksiyon
bull Noumlropati
bull Ayakların durumu (ısı renk goumlruumlnuumlm)
bull Goumlzler
bull Boumlbrekler
bull İlaccedil tedavisinin goumlzden geccedilirilmesi
Diyabetli Yaşlılarda Ayak Bakımı
bull Diyabetli yaşlılarda ayak problemleri sıktır Goumlrme bozukluğu ve guumlccedilsuumlzluumlk
ayak kontroluuml ve bakımını zorlaştırır
bull Her vizitte ayak kontroluuml yapılması oumlnerilir
bull Doğru ayakkabı seccedilimi ve
bull Ayak bakımının oumlğretilmesi oumlnemlidir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ayak deformiteleri ayakta bası noktalarını değiştirir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Monoflament İle Duyu Kontroluuml
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ankle Brakial İndeks
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Diyabetli Bireyin Ayağında Oluşan Bası Yarası
KAYNAKLAR
bull Abdelhafiz AH Sinclair AJ(2013) Management of Type 2 Diabetes in Older People Diabetes Ther 4 (1)13ndash26 DOI 101007s13300-013-0020-4
bull American Diabetes Association 2014 Standards of Medical Care in Diabetes Diabetes Care 37 (Supple 1) 14-80
bull Boulton A Armstrong DGAlbert Robert G Frykberg RG Hellman R KirkmanSM Lavery LA LeMaster JW Mills JL Mueller MJ Sheehan P Wukich DK (2008) Comprehensive Foot Examiantion and Risk Assessment Diabetes Care 31(8) 1679ndash1685doi 102337dc08-9021
bull Canadian Diabetes Association (2013) Diabetes in the Elderly Canadian Journal of Diabetes 37 (1) 184-190
bull Chau PH Woo J Lee CH Cheung WL Chen J Chan WM Hui L McGhee SM(2011)
bull Diabetes Prevention Program Research Group (2009) 10-year follow-up of diabetes incidence and weight loss in the Diabetes Prevention Program Outcomes Study The Lancet 374(14)1677ndash1686 doi 101016S0140-6736(09)61457-4
bull International Diabetes Federation (2013) Global Guideline For Managing Older People With Type 2 Diabetes Belgium ISBN2-930229-86-1
bull Kırkman MS Briscoe VJ Clark N Haas LB Halter JB Huang ES Korytkowski MT Hunshi MN Odegard PS Pratley RE Swift CS Diabetes in Oder Adults (Concensus Report) Diabetes Care 2012 (1)1-15
bull Kuchel GA DuBeau C E (2009) daggerUrinary Incontinence in the Elderly Geriatric Nephrology Curriculum httpswwwasn-onlineorgeducationdistancelearningcurriculageriatricsChapter30pdf
bull Laubscher T Regier L Bareham J Diabetes in the frail elderly Individualization of glycemic management Canadian Family Physician 2012 58 (5) 243-246
bull Older people with diabetes have higher risk of depression cognitive and functional impairments implications for diabetes services J Nutr Health Aging 15(9)751-5
bull Overland J Brooks B (2005) Diabetes Nurse Practitioner Guidelines Role and Scope of PracticeURL httpwww0healthnswgovauresourcesnursingpractitionerpdfbb_jo_diabetes_guidelinesfinal_april2005pdf
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Registered Nursesrsquo Association Of Ontario (2013) Assessment and Management of Foot Ulcers for People with Diabetes 37 121136 wwwrnaocabestpractices
bull Schafer R Pharm NL Randal D Dorey C Haas L Barrier P (2013) (American Association of Diabetes Position Statement Educators) Special Considerations in the Management and Education of Older Persons with Diabetes URL httpwwwdiabeteseducatororgexportsitesaade_resourcespdfOlder_Adultspdf
bull Tanwani LK 2011 Insulin Therapy in the Elderly Patient With Diabetes The American Journal of Geriatric Pharmacotherapy 9(1) 24ndash36
bull Tuumlrkiye Endokrin ve Metabolizma Derneği (2013) Diabetes Mellitus ve Komplikasyonlarının Tanı Tedavi ve İzlem Kılavuzu Ankara ISBN 978-605-4011-16-2
bull Villareal DT Chode S Parimi N Sanicore DR Hilton T Armamaento Villareal R Napoli N Qualls C Shah K M (2011) Weight Loss Exercise or Both and Physical Function in Obese Older Adults New England Journal of Medicine 364 (3) 1218-1229 DOI 101056NEJMoa1008234
bull Wild S Roglic G Green A Sicree R King H(2004) Global Prevalence of Diabetes Estimates for the year 2000 and projections for 2030 Diabetes Care 27(5 1047-53
Yaşlılarda Diyabet Youmlnetimi
A- Glisemik Kontrol
bull Genel sağlık durumu iyi ve beklenen yaşam suumlresi uzun olan yaşlılarda
glisemik kontrol hedefleri yetişkin diyabetlilerdeki hedeflere benzerdir Hb
A1C lt7
bull Ancak 10 yıllık yaşam beklentisi duumlşuumlk bilişsel bozulması olan ve eşlik
eden hastalıkları bulunan yaşlı diyabetlilerde sıkı metabolik kontrol
oumlnerilmemektedir
A- Glisemik Kontrol devam
bull Yapılan ccedilalışmalar yaşlı ve diyabet suumlresi 10 yılın uumlzerinde olan gruplarda
sıkı metabolik kontroluumln hipoglisemi serebrovaskuumller olay ve oumlluumlm riskini
artırdığını goumlstermiştir
bull Yaşam Beklentisi ve diyabete eşlik eden hastalık varlığı goumlz oumlnuumlne alınarak
yaşlılar iccedilin oumlzel glisemik hedefler oumlnerilmektedirLoubscher 2012 Kirkman 2012 CDA 2013 a CDA 2013 b
Bunlardan Kanada Diyabet Derneği (CDA)rsquonin oumlnerileri
bull Yaşam beklentisi gt15 yıl ve komorbidite yoksa A1C le7
bull Yaşam beklentisi 5-15 yıl ve orta derecede komorbidite var ise A1C le75 -8
bull Yaşam beklentisi lt5 yıl ve majoumlr komorbidite var ise A1C le8-9 olarak
hedeflenmesi şeklindedirCDA 2013 a
B- Beslenme
bull Diyabetli yaşlılarda hafif enerji kısıtlaması ve fiziksel aktivite artışı diyabet
kontroluumlnde yarar sağlamaktadır Yaşlılarda enerji gereksinmesi aynı ağırlıktaki
genccedil bireylerden daha azdır
bull Oumlzellikle enerji alımı az olan yaşlı diyabetlilere guumlnluumlk multivitamin takviyesi
uygun olabilir
bull Tartışmalı olmakla birlikte bu hastalarda aminoasit takviyesi metabolik kontroluuml
ve insuumllin duyarlılığını artırabileceği bildirilmektedir
Diabetes Prevention Program Research Group 2013
Loubscher 2012
Overland ve Brooks 2005
C- Fiziksel Aktivite
Birccedilok yaşlıda diyabete eşlik eden durumlar fiziksel aktiviteyi engellemekle
birlikte fiziksel aktivite programı başarıyla uygulanabilir
Egzersiz programı oluşturmadan oumlnce yaşlı kendisini bu programdan
alıkoyabilecek olan gizli kardiyovaskuumller hastalıklar ya da kas iskelet
problemleri accedilısından dikkatlice değerlendirilmelidir
Aerobik egzersizler ve direnccedil egzersizleri arteriyel direngenliği ve
baroreflex duyarlılığı artırır
Schaffer ve ark 2013
Fiziksel aktivite -devam-
Aerobik egzersiz programının glukoz ve lipit metabolizması uumlzerine etkileri
ccedilelişkili iken direnccedil egzersizleri glisemik kontrolde orta derecede iyileşme
sağlar Direnccedil egzersizleri aynı zamanda dayanıklılıkta artma vuumlcut
kompozisyonunda ve mobilitede ilerleme sağlar
Egzersiz programı duumlşme riskini azalmasında ve noumlropatili hastalarda
dengenin iyileşmesinde yarar sağlar
Her şeye rağmen yaşlılarda bu yaşam şekli değişikliklerinin goumlzetimli
alanların dışında suumlrduumlruumllmesi zordur
Overland ve Brooks 2005 Villareal ve ark 2011
Villareal ve ark 2011
D- Oral Antihiperglisemiklerle Tedavi
bull Tip 2 diyabetli kişiler yaşlandıkccedila başlıca metabolik defekt glukozla induumlklenen
insuumllin sekresyonunda azalmadır Bu nedenle bu kişilerde başlangıccedilta tedavisi
insuumllin salgılatıcılar tercih edilir
bull Obez yaşlılarda ise ana defekt insuumllin sekresyonunun nispeten korunduğu
insuumlline bağlı glukoz taşınmasına karşı direncin oluştuğu bir metabolik defekttir
bull Obez yaşlılarda başlangıccedil tedavisi olarak insuumlline duyarlılığı artıran ilaccedillar
tercih edilir
American Diabetes Association (ADA) 2014
E- İnsuumllin tedavisi
bull Yaşlıda insuumllin tedavisi bireyselleştirilmeli ve hasta guumlvenliğini dikkate alarak
seccedililmelidir Bilişsel gerilemesi olan yaşlılarda insuumllinin doğru satalerde
uygulanması iccedilin gerekli oumlnlemler alınmalıdır
bull Premix insuumllin analoglarının(premix lispro 25 premix lispro 50 gibi)
kullanılmasının yaşlı diyabetlilerde glisemik kontroluumln sağlanmasında
ilerleme sağladığı ve daha uygun olduğu belirtilmektedir
Tanwani 2011
Tanwani 2011
E- İnsuumllin tedavisi-devam
Ayrıca konvansiyonel şırıngaların kullanımının zorluğundan dolayı
doldurulabilir insuumllin kalemleri doz hatalarını azaltmak ve glisemik
kontroluuml iyileştirmek iccedilin oumlnerilmektedir
Villareal 2011 Schafer 2013Tanwani 2011
Diyabetli Yaşlıda Komplikasyonların Oumlnlenmesi ve Tedavisi
A- Hipertansiyon
bull Diyabetli yaşlılarda hipertansiyonun oumlnlenmesi serebrovaskuumller olay ve
mikrovaskuumller olayları oumlnler
bull Tuz kıstlaması tansiyon kontroluumlnde oumlnemlidir
bull İzole sistolik tansiyonun tedavisi yaşlı bireyde renal fonksiyonların
korunmasında oumlnemlidir Pek ccedilok antihipertansif ajan serebrovaskuumller
olay ve son doumlnem boumlbrek yetmezliğini etkili şekilde azaltmaktadır
bull Birden fazla risk faktoumlruuml olan diyabetli yaşlılarda anjiotensin ndash koverting
enzim (ACE) inhibitoumlrleri kullanımı koruyucudur
A- Hipertansiyon
Bununla birlikte hipertansiyonun sıkı kontroluuml ilaccedil yan etkilerine bağlı sorunlara
yol accedilabileceğinden sistolik kan basıncı sınır değerinin 140 mm Hg olarak
yuumlkseltilmesi oumlnerilmektedir
CDA 2013 a
B-Dislipidemi
bull Kolesterol iccedileriğinin azaltılması yağ tercihi oumlnemlidir
bull Dislipideminin statinlerle (Oumlr Atorvastatin) tedavisinin SVOrsquoların primer
ve sekonder oumlnlenmesinde etkili olduğu pek ccedilok ccedilalışmada elde edilmiştir
bull Fibratların (oumlr Lipanthyl) da bu hastalarda kullanımı nın SVO oumlnlenmesi
accedilısından benzer etkiye sahip olduğu ancak fibratların glomeruumller
filrasyonda azalma ve albuminuumlriye neden olabileceği bildirilmektedirCDA 2013 a
Diyabetli Yaşlılarda Geriatrik Problemler
bull Bilişsel Bozulma
bull Depresyon
bull Ccediloklu ilaccedil kullanımı
bull Duumlşmeler
bull Uumlriner inkontinans
A- Bilişsel Bozulma
Yapılan ccedilalışmalar diyabetli yaşlılarda demans sıklığının diyabet olmayan
akranlarına goumlre daha yuumlksek olduğunu goumlstermektedir
Oumlzellikle erken evrelerde demanslı birccedilok hastaya tanı konulmamaktadır
Bilişsel bozulma yaşlı diyabetlilerde hastalığın kontroluumlnuuml zorlaştırmakta
hipoglisemi tedaviye bağlılıkta azalma glisemik kontrolde
accedilıklanamayan bozulma ile sonuccedillanmaktadır
CDA 2013 a CDA 2013 b
Hill ve ark 2013
B- Depresyon
Diyabetli olmayan akranlarıyla karşılaştırıldığında diyabetli olanlarda
depresyon daha sık goumlruumllmektedir Depresyon bu yuumlksek risk grubunda
sıklıkla tanısız ve tedavisiz kalmaktadır
Depresyon koumltuuml glisemik kontrolle ilişkili ve koroner arter hastalığını artıran
bir faktoumlrduumlr Erken tanılanması ve tedavi edilmesi daha iyi glisemik
kontrol sağlamaya yaşam kalitesini artırmaya ve mortaliteyi azaltmaya
yardımcı olur Chao ve ark 2011
C-Ccediloklu İlaccedil Kullanımı
Ccediloklu ilaccedil kullanımı yaşlılarda ccedilok sıktır Diyabetli yaşlılarda kullanılan ilaccedilların
sayısı da artışa neden olan faktoumlrlerin başında gelmektedir İlaccedil yan etkileri
eşlik eden başka sağlık sorunlarının oluşmasına ve diyabet kontroluumlnuumln
bozulmasına neden olabilir
İlaccedil yan etkilerini kontrol altına almak iccedilin ilaccedil tedavisinin bireyselleştirilmesi
gerekir
İlaccedillar yaşlılarda duumlşmelerin konfuumlzyonun ve diğer kognitif değişikliklerin acil
başvurularının en oumlnemli nedenidir İlaccedil listelerinin her vizite
değerlendirilmesi oumlnemlidir Villareal 2011 Loubscher 2012 IDF 2013
D- Duumlşmeler
Diyabetli yaşlılarda duumlşme sıklığının fazla olması multifaktoumlriyel bir
durumdur
Periferik ve otonom noumlropati renal fonksiyonda azalma kas guumlccedilsuumlzluumlğuuml
ccediloklu ilaccedil kullanımı goumlrmede zayıflama osteoartritler ve hipoglisemi
bu nedenler arasındadır
D- Duumlşmeler
Sıkı glisemik kontroluumln yararlarına rağmen duumlşmelere yol accedilacağı goumlz oumlnuumlnde
bulundurularak dengelenmesi oumlnemlidir
Yapılan bir ccedilalışmada sıkı glisemik kontroluumln (HbA1Cle 6-gt8) insuumllin
kullanan yaşlılarda duumlşme riskini 13 kat artırdığı saptanmıştır
Park ve ark 2006 Tanwani 2011CDA 2013 a Schafer ve ark2013
E- Uumlriner İnkontinans
bull Diyabetli kadınlarda Uumlİ sıklığı artmaktadır
bull Risk faktoumlrleri uumlriner enfeksiyonlar vajinal enfeksiyonlar otonomik
noumlropatidir
bull Otonomik noumlropati fekal inkontinansa da neden olmaktadır
bull Yaşam kalitesini iyileştirilmesi iccedilin tedavisi gereklidir
Kuchel GA DuBeau C E 2009
DOumlY
BilgiPisikososyal bel
İnaccedillarTutumlar
Başetme becerisiDavranış
Kan şekeri izlemiDiyetSigara
Fiziksel aktivite
Kısa suumlreli ccedilıktılarKan basıncıLipit duumlzeyi
Glisemik kontrolAğırlık
Uzun suumlreli ccedilıktılarMorbidityeMortalite
Yaşam kalitesi
Diyabet Oumlz youmlnetim Eğitimi
bull DOumlYE yaşlının yaşam beklentisi fonksiyonel durumu bilişsel durumu
yaşlının tercih edeceği oumlğrenme şekli okuryazarlık durumu eğitim durumu
goumlz oumlnuumlne alınarak planlanmalıdır
bull Bireysel gereksinimlere goumlre oumlzelleştirilen eğitim basit ve adım adım
yapılmalıdır
bull Yaşlı bireye bakım veren aile uumlyeleri ve bakıcılar eğitime dahil edilmelidir
bull Yaşlının oumlz bakım davranışları DOumlYE nin ccedilerccedilevesini belirler DOumlYE
geliştirilirken glisemik hedefler de dikkate alınmalıdır
TEMD 2003 IDF 2013 Overland ve Brooks 2005 Schafer ve ark 2013
Diyabet Oumlz Youmlnetim Eğitimi
Yapılandırılmış hasta eğitimi programı diyabet youmlnetiminin bir parccedilasıdır
Uygun kişi tarafından
Uygun ortamda
Uygun teknikler kullanılarak
Hasta ve bakım vericilerin aktif katılımı ile
yapılmalıdır SUumlREKLİ OLMALIDIR
WHO ve IDF DOumlYErsquonin minimum ve optimal standartlarını belirlemişlerdir
TEMD 2003 IDF 2013 Overland ve Brooks 2005 Schafer ve ark 2013
DOumlYE Ccedilekirdek ekip
bull Hekim
bull Hemşire
bull Diyetisyen
Gerekli durumlarda diğer sağlık profesyonelleri katılabilir
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Oumlzbakım bilgi ve inanccedillarıbull Yaşam tarzı uyumu ve istekleri (beslenme
fiziksel aktivite ve sigara kullanımıa)bull Psikolojik durumbull Kendi kendine izlem ve ekipmanın durumubull Vuumlcut ağırlığıbull Kan glukoz kontroluuml
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Kan yağları kontroluuml
bull Kardiyovaskuumller risk değerlendirmesi
bull Erektil disfonksiyon
bull Noumlropati
bull Ayakların durumu (ısı renk goumlruumlnuumlm)
bull Goumlzler
bull Boumlbrekler
bull İlaccedil tedavisinin goumlzden geccedilirilmesi
Diyabetli Yaşlılarda Ayak Bakımı
bull Diyabetli yaşlılarda ayak problemleri sıktır Goumlrme bozukluğu ve guumlccedilsuumlzluumlk
ayak kontroluuml ve bakımını zorlaştırır
bull Her vizitte ayak kontroluuml yapılması oumlnerilir
bull Doğru ayakkabı seccedilimi ve
bull Ayak bakımının oumlğretilmesi oumlnemlidir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ayak deformiteleri ayakta bası noktalarını değiştirir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Monoflament İle Duyu Kontroluuml
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ankle Brakial İndeks
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Diyabetli Bireyin Ayağında Oluşan Bası Yarası
KAYNAKLAR
bull Abdelhafiz AH Sinclair AJ(2013) Management of Type 2 Diabetes in Older People Diabetes Ther 4 (1)13ndash26 DOI 101007s13300-013-0020-4
bull American Diabetes Association 2014 Standards of Medical Care in Diabetes Diabetes Care 37 (Supple 1) 14-80
bull Boulton A Armstrong DGAlbert Robert G Frykberg RG Hellman R KirkmanSM Lavery LA LeMaster JW Mills JL Mueller MJ Sheehan P Wukich DK (2008) Comprehensive Foot Examiantion and Risk Assessment Diabetes Care 31(8) 1679ndash1685doi 102337dc08-9021
bull Canadian Diabetes Association (2013) Diabetes in the Elderly Canadian Journal of Diabetes 37 (1) 184-190
bull Chau PH Woo J Lee CH Cheung WL Chen J Chan WM Hui L McGhee SM(2011)
bull Diabetes Prevention Program Research Group (2009) 10-year follow-up of diabetes incidence and weight loss in the Diabetes Prevention Program Outcomes Study The Lancet 374(14)1677ndash1686 doi 101016S0140-6736(09)61457-4
bull International Diabetes Federation (2013) Global Guideline For Managing Older People With Type 2 Diabetes Belgium ISBN2-930229-86-1
bull Kırkman MS Briscoe VJ Clark N Haas LB Halter JB Huang ES Korytkowski MT Hunshi MN Odegard PS Pratley RE Swift CS Diabetes in Oder Adults (Concensus Report) Diabetes Care 2012 (1)1-15
bull Kuchel GA DuBeau C E (2009) daggerUrinary Incontinence in the Elderly Geriatric Nephrology Curriculum httpswwwasn-onlineorgeducationdistancelearningcurriculageriatricsChapter30pdf
bull Laubscher T Regier L Bareham J Diabetes in the frail elderly Individualization of glycemic management Canadian Family Physician 2012 58 (5) 243-246
bull Older people with diabetes have higher risk of depression cognitive and functional impairments implications for diabetes services J Nutr Health Aging 15(9)751-5
bull Overland J Brooks B (2005) Diabetes Nurse Practitioner Guidelines Role and Scope of PracticeURL httpwww0healthnswgovauresourcesnursingpractitionerpdfbb_jo_diabetes_guidelinesfinal_april2005pdf
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Registered Nursesrsquo Association Of Ontario (2013) Assessment and Management of Foot Ulcers for People with Diabetes 37 121136 wwwrnaocabestpractices
bull Schafer R Pharm NL Randal D Dorey C Haas L Barrier P (2013) (American Association of Diabetes Position Statement Educators) Special Considerations in the Management and Education of Older Persons with Diabetes URL httpwwwdiabeteseducatororgexportsitesaade_resourcespdfOlder_Adultspdf
bull Tanwani LK 2011 Insulin Therapy in the Elderly Patient With Diabetes The American Journal of Geriatric Pharmacotherapy 9(1) 24ndash36
bull Tuumlrkiye Endokrin ve Metabolizma Derneği (2013) Diabetes Mellitus ve Komplikasyonlarının Tanı Tedavi ve İzlem Kılavuzu Ankara ISBN 978-605-4011-16-2
bull Villareal DT Chode S Parimi N Sanicore DR Hilton T Armamaento Villareal R Napoli N Qualls C Shah K M (2011) Weight Loss Exercise or Both and Physical Function in Obese Older Adults New England Journal of Medicine 364 (3) 1218-1229 DOI 101056NEJMoa1008234
bull Wild S Roglic G Green A Sicree R King H(2004) Global Prevalence of Diabetes Estimates for the year 2000 and projections for 2030 Diabetes Care 27(5 1047-53
A- Glisemik Kontrol
bull Genel sağlık durumu iyi ve beklenen yaşam suumlresi uzun olan yaşlılarda
glisemik kontrol hedefleri yetişkin diyabetlilerdeki hedeflere benzerdir Hb
A1C lt7
bull Ancak 10 yıllık yaşam beklentisi duumlşuumlk bilişsel bozulması olan ve eşlik
eden hastalıkları bulunan yaşlı diyabetlilerde sıkı metabolik kontrol
oumlnerilmemektedir
A- Glisemik Kontrol devam
bull Yapılan ccedilalışmalar yaşlı ve diyabet suumlresi 10 yılın uumlzerinde olan gruplarda
sıkı metabolik kontroluumln hipoglisemi serebrovaskuumller olay ve oumlluumlm riskini
artırdığını goumlstermiştir
bull Yaşam Beklentisi ve diyabete eşlik eden hastalık varlığı goumlz oumlnuumlne alınarak
yaşlılar iccedilin oumlzel glisemik hedefler oumlnerilmektedirLoubscher 2012 Kirkman 2012 CDA 2013 a CDA 2013 b
Bunlardan Kanada Diyabet Derneği (CDA)rsquonin oumlnerileri
bull Yaşam beklentisi gt15 yıl ve komorbidite yoksa A1C le7
bull Yaşam beklentisi 5-15 yıl ve orta derecede komorbidite var ise A1C le75 -8
bull Yaşam beklentisi lt5 yıl ve majoumlr komorbidite var ise A1C le8-9 olarak
hedeflenmesi şeklindedirCDA 2013 a
B- Beslenme
bull Diyabetli yaşlılarda hafif enerji kısıtlaması ve fiziksel aktivite artışı diyabet
kontroluumlnde yarar sağlamaktadır Yaşlılarda enerji gereksinmesi aynı ağırlıktaki
genccedil bireylerden daha azdır
bull Oumlzellikle enerji alımı az olan yaşlı diyabetlilere guumlnluumlk multivitamin takviyesi
uygun olabilir
bull Tartışmalı olmakla birlikte bu hastalarda aminoasit takviyesi metabolik kontroluuml
ve insuumllin duyarlılığını artırabileceği bildirilmektedir
Diabetes Prevention Program Research Group 2013
Loubscher 2012
Overland ve Brooks 2005
C- Fiziksel Aktivite
Birccedilok yaşlıda diyabete eşlik eden durumlar fiziksel aktiviteyi engellemekle
birlikte fiziksel aktivite programı başarıyla uygulanabilir
Egzersiz programı oluşturmadan oumlnce yaşlı kendisini bu programdan
alıkoyabilecek olan gizli kardiyovaskuumller hastalıklar ya da kas iskelet
problemleri accedilısından dikkatlice değerlendirilmelidir
Aerobik egzersizler ve direnccedil egzersizleri arteriyel direngenliği ve
baroreflex duyarlılığı artırır
Schaffer ve ark 2013
Fiziksel aktivite -devam-
Aerobik egzersiz programının glukoz ve lipit metabolizması uumlzerine etkileri
ccedilelişkili iken direnccedil egzersizleri glisemik kontrolde orta derecede iyileşme
sağlar Direnccedil egzersizleri aynı zamanda dayanıklılıkta artma vuumlcut
kompozisyonunda ve mobilitede ilerleme sağlar
Egzersiz programı duumlşme riskini azalmasında ve noumlropatili hastalarda
dengenin iyileşmesinde yarar sağlar
Her şeye rağmen yaşlılarda bu yaşam şekli değişikliklerinin goumlzetimli
alanların dışında suumlrduumlruumllmesi zordur
Overland ve Brooks 2005 Villareal ve ark 2011
Villareal ve ark 2011
D- Oral Antihiperglisemiklerle Tedavi
bull Tip 2 diyabetli kişiler yaşlandıkccedila başlıca metabolik defekt glukozla induumlklenen
insuumllin sekresyonunda azalmadır Bu nedenle bu kişilerde başlangıccedilta tedavisi
insuumllin salgılatıcılar tercih edilir
bull Obez yaşlılarda ise ana defekt insuumllin sekresyonunun nispeten korunduğu
insuumlline bağlı glukoz taşınmasına karşı direncin oluştuğu bir metabolik defekttir
bull Obez yaşlılarda başlangıccedil tedavisi olarak insuumlline duyarlılığı artıran ilaccedillar
tercih edilir
American Diabetes Association (ADA) 2014
E- İnsuumllin tedavisi
bull Yaşlıda insuumllin tedavisi bireyselleştirilmeli ve hasta guumlvenliğini dikkate alarak
seccedililmelidir Bilişsel gerilemesi olan yaşlılarda insuumllinin doğru satalerde
uygulanması iccedilin gerekli oumlnlemler alınmalıdır
bull Premix insuumllin analoglarının(premix lispro 25 premix lispro 50 gibi)
kullanılmasının yaşlı diyabetlilerde glisemik kontroluumln sağlanmasında
ilerleme sağladığı ve daha uygun olduğu belirtilmektedir
Tanwani 2011
Tanwani 2011
E- İnsuumllin tedavisi-devam
Ayrıca konvansiyonel şırıngaların kullanımının zorluğundan dolayı
doldurulabilir insuumllin kalemleri doz hatalarını azaltmak ve glisemik
kontroluuml iyileştirmek iccedilin oumlnerilmektedir
Villareal 2011 Schafer 2013Tanwani 2011
Diyabetli Yaşlıda Komplikasyonların Oumlnlenmesi ve Tedavisi
A- Hipertansiyon
bull Diyabetli yaşlılarda hipertansiyonun oumlnlenmesi serebrovaskuumller olay ve
mikrovaskuumller olayları oumlnler
bull Tuz kıstlaması tansiyon kontroluumlnde oumlnemlidir
bull İzole sistolik tansiyonun tedavisi yaşlı bireyde renal fonksiyonların
korunmasında oumlnemlidir Pek ccedilok antihipertansif ajan serebrovaskuumller
olay ve son doumlnem boumlbrek yetmezliğini etkili şekilde azaltmaktadır
bull Birden fazla risk faktoumlruuml olan diyabetli yaşlılarda anjiotensin ndash koverting
enzim (ACE) inhibitoumlrleri kullanımı koruyucudur
A- Hipertansiyon
Bununla birlikte hipertansiyonun sıkı kontroluuml ilaccedil yan etkilerine bağlı sorunlara
yol accedilabileceğinden sistolik kan basıncı sınır değerinin 140 mm Hg olarak
yuumlkseltilmesi oumlnerilmektedir
CDA 2013 a
B-Dislipidemi
bull Kolesterol iccedileriğinin azaltılması yağ tercihi oumlnemlidir
bull Dislipideminin statinlerle (Oumlr Atorvastatin) tedavisinin SVOrsquoların primer
ve sekonder oumlnlenmesinde etkili olduğu pek ccedilok ccedilalışmada elde edilmiştir
bull Fibratların (oumlr Lipanthyl) da bu hastalarda kullanımı nın SVO oumlnlenmesi
accedilısından benzer etkiye sahip olduğu ancak fibratların glomeruumller
filrasyonda azalma ve albuminuumlriye neden olabileceği bildirilmektedirCDA 2013 a
Diyabetli Yaşlılarda Geriatrik Problemler
bull Bilişsel Bozulma
bull Depresyon
bull Ccediloklu ilaccedil kullanımı
bull Duumlşmeler
bull Uumlriner inkontinans
A- Bilişsel Bozulma
Yapılan ccedilalışmalar diyabetli yaşlılarda demans sıklığının diyabet olmayan
akranlarına goumlre daha yuumlksek olduğunu goumlstermektedir
Oumlzellikle erken evrelerde demanslı birccedilok hastaya tanı konulmamaktadır
Bilişsel bozulma yaşlı diyabetlilerde hastalığın kontroluumlnuuml zorlaştırmakta
hipoglisemi tedaviye bağlılıkta azalma glisemik kontrolde
accedilıklanamayan bozulma ile sonuccedillanmaktadır
CDA 2013 a CDA 2013 b
Hill ve ark 2013
B- Depresyon
Diyabetli olmayan akranlarıyla karşılaştırıldığında diyabetli olanlarda
depresyon daha sık goumlruumllmektedir Depresyon bu yuumlksek risk grubunda
sıklıkla tanısız ve tedavisiz kalmaktadır
Depresyon koumltuuml glisemik kontrolle ilişkili ve koroner arter hastalığını artıran
bir faktoumlrduumlr Erken tanılanması ve tedavi edilmesi daha iyi glisemik
kontrol sağlamaya yaşam kalitesini artırmaya ve mortaliteyi azaltmaya
yardımcı olur Chao ve ark 2011
C-Ccediloklu İlaccedil Kullanımı
Ccediloklu ilaccedil kullanımı yaşlılarda ccedilok sıktır Diyabetli yaşlılarda kullanılan ilaccedilların
sayısı da artışa neden olan faktoumlrlerin başında gelmektedir İlaccedil yan etkileri
eşlik eden başka sağlık sorunlarının oluşmasına ve diyabet kontroluumlnuumln
bozulmasına neden olabilir
İlaccedil yan etkilerini kontrol altına almak iccedilin ilaccedil tedavisinin bireyselleştirilmesi
gerekir
İlaccedillar yaşlılarda duumlşmelerin konfuumlzyonun ve diğer kognitif değişikliklerin acil
başvurularının en oumlnemli nedenidir İlaccedil listelerinin her vizite
değerlendirilmesi oumlnemlidir Villareal 2011 Loubscher 2012 IDF 2013
D- Duumlşmeler
Diyabetli yaşlılarda duumlşme sıklığının fazla olması multifaktoumlriyel bir
durumdur
Periferik ve otonom noumlropati renal fonksiyonda azalma kas guumlccedilsuumlzluumlğuuml
ccediloklu ilaccedil kullanımı goumlrmede zayıflama osteoartritler ve hipoglisemi
bu nedenler arasındadır
D- Duumlşmeler
Sıkı glisemik kontroluumln yararlarına rağmen duumlşmelere yol accedilacağı goumlz oumlnuumlnde
bulundurularak dengelenmesi oumlnemlidir
Yapılan bir ccedilalışmada sıkı glisemik kontroluumln (HbA1Cle 6-gt8) insuumllin
kullanan yaşlılarda duumlşme riskini 13 kat artırdığı saptanmıştır
Park ve ark 2006 Tanwani 2011CDA 2013 a Schafer ve ark2013
E- Uumlriner İnkontinans
bull Diyabetli kadınlarda Uumlİ sıklığı artmaktadır
bull Risk faktoumlrleri uumlriner enfeksiyonlar vajinal enfeksiyonlar otonomik
noumlropatidir
bull Otonomik noumlropati fekal inkontinansa da neden olmaktadır
bull Yaşam kalitesini iyileştirilmesi iccedilin tedavisi gereklidir
Kuchel GA DuBeau C E 2009
DOumlY
BilgiPisikososyal bel
İnaccedillarTutumlar
Başetme becerisiDavranış
Kan şekeri izlemiDiyetSigara
Fiziksel aktivite
Kısa suumlreli ccedilıktılarKan basıncıLipit duumlzeyi
Glisemik kontrolAğırlık
Uzun suumlreli ccedilıktılarMorbidityeMortalite
Yaşam kalitesi
Diyabet Oumlz youmlnetim Eğitimi
bull DOumlYE yaşlının yaşam beklentisi fonksiyonel durumu bilişsel durumu
yaşlının tercih edeceği oumlğrenme şekli okuryazarlık durumu eğitim durumu
goumlz oumlnuumlne alınarak planlanmalıdır
bull Bireysel gereksinimlere goumlre oumlzelleştirilen eğitim basit ve adım adım
yapılmalıdır
bull Yaşlı bireye bakım veren aile uumlyeleri ve bakıcılar eğitime dahil edilmelidir
bull Yaşlının oumlz bakım davranışları DOumlYE nin ccedilerccedilevesini belirler DOumlYE
geliştirilirken glisemik hedefler de dikkate alınmalıdır
TEMD 2003 IDF 2013 Overland ve Brooks 2005 Schafer ve ark 2013
Diyabet Oumlz Youmlnetim Eğitimi
Yapılandırılmış hasta eğitimi programı diyabet youmlnetiminin bir parccedilasıdır
Uygun kişi tarafından
Uygun ortamda
Uygun teknikler kullanılarak
Hasta ve bakım vericilerin aktif katılımı ile
yapılmalıdır SUumlREKLİ OLMALIDIR
WHO ve IDF DOumlYErsquonin minimum ve optimal standartlarını belirlemişlerdir
TEMD 2003 IDF 2013 Overland ve Brooks 2005 Schafer ve ark 2013
DOumlYE Ccedilekirdek ekip
bull Hekim
bull Hemşire
bull Diyetisyen
Gerekli durumlarda diğer sağlık profesyonelleri katılabilir
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Oumlzbakım bilgi ve inanccedillarıbull Yaşam tarzı uyumu ve istekleri (beslenme
fiziksel aktivite ve sigara kullanımıa)bull Psikolojik durumbull Kendi kendine izlem ve ekipmanın durumubull Vuumlcut ağırlığıbull Kan glukoz kontroluuml
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Kan yağları kontroluuml
bull Kardiyovaskuumller risk değerlendirmesi
bull Erektil disfonksiyon
bull Noumlropati
bull Ayakların durumu (ısı renk goumlruumlnuumlm)
bull Goumlzler
bull Boumlbrekler
bull İlaccedil tedavisinin goumlzden geccedilirilmesi
Diyabetli Yaşlılarda Ayak Bakımı
bull Diyabetli yaşlılarda ayak problemleri sıktır Goumlrme bozukluğu ve guumlccedilsuumlzluumlk
ayak kontroluuml ve bakımını zorlaştırır
bull Her vizitte ayak kontroluuml yapılması oumlnerilir
bull Doğru ayakkabı seccedilimi ve
bull Ayak bakımının oumlğretilmesi oumlnemlidir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ayak deformiteleri ayakta bası noktalarını değiştirir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Monoflament İle Duyu Kontroluuml
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ankle Brakial İndeks
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Diyabetli Bireyin Ayağında Oluşan Bası Yarası
KAYNAKLAR
bull Abdelhafiz AH Sinclair AJ(2013) Management of Type 2 Diabetes in Older People Diabetes Ther 4 (1)13ndash26 DOI 101007s13300-013-0020-4
bull American Diabetes Association 2014 Standards of Medical Care in Diabetes Diabetes Care 37 (Supple 1) 14-80
bull Boulton A Armstrong DGAlbert Robert G Frykberg RG Hellman R KirkmanSM Lavery LA LeMaster JW Mills JL Mueller MJ Sheehan P Wukich DK (2008) Comprehensive Foot Examiantion and Risk Assessment Diabetes Care 31(8) 1679ndash1685doi 102337dc08-9021
bull Canadian Diabetes Association (2013) Diabetes in the Elderly Canadian Journal of Diabetes 37 (1) 184-190
bull Chau PH Woo J Lee CH Cheung WL Chen J Chan WM Hui L McGhee SM(2011)
bull Diabetes Prevention Program Research Group (2009) 10-year follow-up of diabetes incidence and weight loss in the Diabetes Prevention Program Outcomes Study The Lancet 374(14)1677ndash1686 doi 101016S0140-6736(09)61457-4
bull International Diabetes Federation (2013) Global Guideline For Managing Older People With Type 2 Diabetes Belgium ISBN2-930229-86-1
bull Kırkman MS Briscoe VJ Clark N Haas LB Halter JB Huang ES Korytkowski MT Hunshi MN Odegard PS Pratley RE Swift CS Diabetes in Oder Adults (Concensus Report) Diabetes Care 2012 (1)1-15
bull Kuchel GA DuBeau C E (2009) daggerUrinary Incontinence in the Elderly Geriatric Nephrology Curriculum httpswwwasn-onlineorgeducationdistancelearningcurriculageriatricsChapter30pdf
bull Laubscher T Regier L Bareham J Diabetes in the frail elderly Individualization of glycemic management Canadian Family Physician 2012 58 (5) 243-246
bull Older people with diabetes have higher risk of depression cognitive and functional impairments implications for diabetes services J Nutr Health Aging 15(9)751-5
bull Overland J Brooks B (2005) Diabetes Nurse Practitioner Guidelines Role and Scope of PracticeURL httpwww0healthnswgovauresourcesnursingpractitionerpdfbb_jo_diabetes_guidelinesfinal_april2005pdf
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Registered Nursesrsquo Association Of Ontario (2013) Assessment and Management of Foot Ulcers for People with Diabetes 37 121136 wwwrnaocabestpractices
bull Schafer R Pharm NL Randal D Dorey C Haas L Barrier P (2013) (American Association of Diabetes Position Statement Educators) Special Considerations in the Management and Education of Older Persons with Diabetes URL httpwwwdiabeteseducatororgexportsitesaade_resourcespdfOlder_Adultspdf
bull Tanwani LK 2011 Insulin Therapy in the Elderly Patient With Diabetes The American Journal of Geriatric Pharmacotherapy 9(1) 24ndash36
bull Tuumlrkiye Endokrin ve Metabolizma Derneği (2013) Diabetes Mellitus ve Komplikasyonlarının Tanı Tedavi ve İzlem Kılavuzu Ankara ISBN 978-605-4011-16-2
bull Villareal DT Chode S Parimi N Sanicore DR Hilton T Armamaento Villareal R Napoli N Qualls C Shah K M (2011) Weight Loss Exercise or Both and Physical Function in Obese Older Adults New England Journal of Medicine 364 (3) 1218-1229 DOI 101056NEJMoa1008234
bull Wild S Roglic G Green A Sicree R King H(2004) Global Prevalence of Diabetes Estimates for the year 2000 and projections for 2030 Diabetes Care 27(5 1047-53
A- Glisemik Kontrol devam
bull Yapılan ccedilalışmalar yaşlı ve diyabet suumlresi 10 yılın uumlzerinde olan gruplarda
sıkı metabolik kontroluumln hipoglisemi serebrovaskuumller olay ve oumlluumlm riskini
artırdığını goumlstermiştir
bull Yaşam Beklentisi ve diyabete eşlik eden hastalık varlığı goumlz oumlnuumlne alınarak
yaşlılar iccedilin oumlzel glisemik hedefler oumlnerilmektedirLoubscher 2012 Kirkman 2012 CDA 2013 a CDA 2013 b
Bunlardan Kanada Diyabet Derneği (CDA)rsquonin oumlnerileri
bull Yaşam beklentisi gt15 yıl ve komorbidite yoksa A1C le7
bull Yaşam beklentisi 5-15 yıl ve orta derecede komorbidite var ise A1C le75 -8
bull Yaşam beklentisi lt5 yıl ve majoumlr komorbidite var ise A1C le8-9 olarak
hedeflenmesi şeklindedirCDA 2013 a
B- Beslenme
bull Diyabetli yaşlılarda hafif enerji kısıtlaması ve fiziksel aktivite artışı diyabet
kontroluumlnde yarar sağlamaktadır Yaşlılarda enerji gereksinmesi aynı ağırlıktaki
genccedil bireylerden daha azdır
bull Oumlzellikle enerji alımı az olan yaşlı diyabetlilere guumlnluumlk multivitamin takviyesi
uygun olabilir
bull Tartışmalı olmakla birlikte bu hastalarda aminoasit takviyesi metabolik kontroluuml
ve insuumllin duyarlılığını artırabileceği bildirilmektedir
Diabetes Prevention Program Research Group 2013
Loubscher 2012
Overland ve Brooks 2005
C- Fiziksel Aktivite
Birccedilok yaşlıda diyabete eşlik eden durumlar fiziksel aktiviteyi engellemekle
birlikte fiziksel aktivite programı başarıyla uygulanabilir
Egzersiz programı oluşturmadan oumlnce yaşlı kendisini bu programdan
alıkoyabilecek olan gizli kardiyovaskuumller hastalıklar ya da kas iskelet
problemleri accedilısından dikkatlice değerlendirilmelidir
Aerobik egzersizler ve direnccedil egzersizleri arteriyel direngenliği ve
baroreflex duyarlılığı artırır
Schaffer ve ark 2013
Fiziksel aktivite -devam-
Aerobik egzersiz programının glukoz ve lipit metabolizması uumlzerine etkileri
ccedilelişkili iken direnccedil egzersizleri glisemik kontrolde orta derecede iyileşme
sağlar Direnccedil egzersizleri aynı zamanda dayanıklılıkta artma vuumlcut
kompozisyonunda ve mobilitede ilerleme sağlar
Egzersiz programı duumlşme riskini azalmasında ve noumlropatili hastalarda
dengenin iyileşmesinde yarar sağlar
Her şeye rağmen yaşlılarda bu yaşam şekli değişikliklerinin goumlzetimli
alanların dışında suumlrduumlruumllmesi zordur
Overland ve Brooks 2005 Villareal ve ark 2011
Villareal ve ark 2011
D- Oral Antihiperglisemiklerle Tedavi
bull Tip 2 diyabetli kişiler yaşlandıkccedila başlıca metabolik defekt glukozla induumlklenen
insuumllin sekresyonunda azalmadır Bu nedenle bu kişilerde başlangıccedilta tedavisi
insuumllin salgılatıcılar tercih edilir
bull Obez yaşlılarda ise ana defekt insuumllin sekresyonunun nispeten korunduğu
insuumlline bağlı glukoz taşınmasına karşı direncin oluştuğu bir metabolik defekttir
bull Obez yaşlılarda başlangıccedil tedavisi olarak insuumlline duyarlılığı artıran ilaccedillar
tercih edilir
American Diabetes Association (ADA) 2014
E- İnsuumllin tedavisi
bull Yaşlıda insuumllin tedavisi bireyselleştirilmeli ve hasta guumlvenliğini dikkate alarak
seccedililmelidir Bilişsel gerilemesi olan yaşlılarda insuumllinin doğru satalerde
uygulanması iccedilin gerekli oumlnlemler alınmalıdır
bull Premix insuumllin analoglarının(premix lispro 25 premix lispro 50 gibi)
kullanılmasının yaşlı diyabetlilerde glisemik kontroluumln sağlanmasında
ilerleme sağladığı ve daha uygun olduğu belirtilmektedir
Tanwani 2011
Tanwani 2011
E- İnsuumllin tedavisi-devam
Ayrıca konvansiyonel şırıngaların kullanımının zorluğundan dolayı
doldurulabilir insuumllin kalemleri doz hatalarını azaltmak ve glisemik
kontroluuml iyileştirmek iccedilin oumlnerilmektedir
Villareal 2011 Schafer 2013Tanwani 2011
Diyabetli Yaşlıda Komplikasyonların Oumlnlenmesi ve Tedavisi
A- Hipertansiyon
bull Diyabetli yaşlılarda hipertansiyonun oumlnlenmesi serebrovaskuumller olay ve
mikrovaskuumller olayları oumlnler
bull Tuz kıstlaması tansiyon kontroluumlnde oumlnemlidir
bull İzole sistolik tansiyonun tedavisi yaşlı bireyde renal fonksiyonların
korunmasında oumlnemlidir Pek ccedilok antihipertansif ajan serebrovaskuumller
olay ve son doumlnem boumlbrek yetmezliğini etkili şekilde azaltmaktadır
bull Birden fazla risk faktoumlruuml olan diyabetli yaşlılarda anjiotensin ndash koverting
enzim (ACE) inhibitoumlrleri kullanımı koruyucudur
A- Hipertansiyon
Bununla birlikte hipertansiyonun sıkı kontroluuml ilaccedil yan etkilerine bağlı sorunlara
yol accedilabileceğinden sistolik kan basıncı sınır değerinin 140 mm Hg olarak
yuumlkseltilmesi oumlnerilmektedir
CDA 2013 a
B-Dislipidemi
bull Kolesterol iccedileriğinin azaltılması yağ tercihi oumlnemlidir
bull Dislipideminin statinlerle (Oumlr Atorvastatin) tedavisinin SVOrsquoların primer
ve sekonder oumlnlenmesinde etkili olduğu pek ccedilok ccedilalışmada elde edilmiştir
bull Fibratların (oumlr Lipanthyl) da bu hastalarda kullanımı nın SVO oumlnlenmesi
accedilısından benzer etkiye sahip olduğu ancak fibratların glomeruumller
filrasyonda azalma ve albuminuumlriye neden olabileceği bildirilmektedirCDA 2013 a
Diyabetli Yaşlılarda Geriatrik Problemler
bull Bilişsel Bozulma
bull Depresyon
bull Ccediloklu ilaccedil kullanımı
bull Duumlşmeler
bull Uumlriner inkontinans
A- Bilişsel Bozulma
Yapılan ccedilalışmalar diyabetli yaşlılarda demans sıklığının diyabet olmayan
akranlarına goumlre daha yuumlksek olduğunu goumlstermektedir
Oumlzellikle erken evrelerde demanslı birccedilok hastaya tanı konulmamaktadır
Bilişsel bozulma yaşlı diyabetlilerde hastalığın kontroluumlnuuml zorlaştırmakta
hipoglisemi tedaviye bağlılıkta azalma glisemik kontrolde
accedilıklanamayan bozulma ile sonuccedillanmaktadır
CDA 2013 a CDA 2013 b
Hill ve ark 2013
B- Depresyon
Diyabetli olmayan akranlarıyla karşılaştırıldığında diyabetli olanlarda
depresyon daha sık goumlruumllmektedir Depresyon bu yuumlksek risk grubunda
sıklıkla tanısız ve tedavisiz kalmaktadır
Depresyon koumltuuml glisemik kontrolle ilişkili ve koroner arter hastalığını artıran
bir faktoumlrduumlr Erken tanılanması ve tedavi edilmesi daha iyi glisemik
kontrol sağlamaya yaşam kalitesini artırmaya ve mortaliteyi azaltmaya
yardımcı olur Chao ve ark 2011
C-Ccediloklu İlaccedil Kullanımı
Ccediloklu ilaccedil kullanımı yaşlılarda ccedilok sıktır Diyabetli yaşlılarda kullanılan ilaccedilların
sayısı da artışa neden olan faktoumlrlerin başında gelmektedir İlaccedil yan etkileri
eşlik eden başka sağlık sorunlarının oluşmasına ve diyabet kontroluumlnuumln
bozulmasına neden olabilir
İlaccedil yan etkilerini kontrol altına almak iccedilin ilaccedil tedavisinin bireyselleştirilmesi
gerekir
İlaccedillar yaşlılarda duumlşmelerin konfuumlzyonun ve diğer kognitif değişikliklerin acil
başvurularının en oumlnemli nedenidir İlaccedil listelerinin her vizite
değerlendirilmesi oumlnemlidir Villareal 2011 Loubscher 2012 IDF 2013
D- Duumlşmeler
Diyabetli yaşlılarda duumlşme sıklığının fazla olması multifaktoumlriyel bir
durumdur
Periferik ve otonom noumlropati renal fonksiyonda azalma kas guumlccedilsuumlzluumlğuuml
ccediloklu ilaccedil kullanımı goumlrmede zayıflama osteoartritler ve hipoglisemi
bu nedenler arasındadır
D- Duumlşmeler
Sıkı glisemik kontroluumln yararlarına rağmen duumlşmelere yol accedilacağı goumlz oumlnuumlnde
bulundurularak dengelenmesi oumlnemlidir
Yapılan bir ccedilalışmada sıkı glisemik kontroluumln (HbA1Cle 6-gt8) insuumllin
kullanan yaşlılarda duumlşme riskini 13 kat artırdığı saptanmıştır
Park ve ark 2006 Tanwani 2011CDA 2013 a Schafer ve ark2013
E- Uumlriner İnkontinans
bull Diyabetli kadınlarda Uumlİ sıklığı artmaktadır
bull Risk faktoumlrleri uumlriner enfeksiyonlar vajinal enfeksiyonlar otonomik
noumlropatidir
bull Otonomik noumlropati fekal inkontinansa da neden olmaktadır
bull Yaşam kalitesini iyileştirilmesi iccedilin tedavisi gereklidir
Kuchel GA DuBeau C E 2009
DOumlY
BilgiPisikososyal bel
İnaccedillarTutumlar
Başetme becerisiDavranış
Kan şekeri izlemiDiyetSigara
Fiziksel aktivite
Kısa suumlreli ccedilıktılarKan basıncıLipit duumlzeyi
Glisemik kontrolAğırlık
Uzun suumlreli ccedilıktılarMorbidityeMortalite
Yaşam kalitesi
Diyabet Oumlz youmlnetim Eğitimi
bull DOumlYE yaşlının yaşam beklentisi fonksiyonel durumu bilişsel durumu
yaşlının tercih edeceği oumlğrenme şekli okuryazarlık durumu eğitim durumu
goumlz oumlnuumlne alınarak planlanmalıdır
bull Bireysel gereksinimlere goumlre oumlzelleştirilen eğitim basit ve adım adım
yapılmalıdır
bull Yaşlı bireye bakım veren aile uumlyeleri ve bakıcılar eğitime dahil edilmelidir
bull Yaşlının oumlz bakım davranışları DOumlYE nin ccedilerccedilevesini belirler DOumlYE
geliştirilirken glisemik hedefler de dikkate alınmalıdır
TEMD 2003 IDF 2013 Overland ve Brooks 2005 Schafer ve ark 2013
Diyabet Oumlz Youmlnetim Eğitimi
Yapılandırılmış hasta eğitimi programı diyabet youmlnetiminin bir parccedilasıdır
Uygun kişi tarafından
Uygun ortamda
Uygun teknikler kullanılarak
Hasta ve bakım vericilerin aktif katılımı ile
yapılmalıdır SUumlREKLİ OLMALIDIR
WHO ve IDF DOumlYErsquonin minimum ve optimal standartlarını belirlemişlerdir
TEMD 2003 IDF 2013 Overland ve Brooks 2005 Schafer ve ark 2013
DOumlYE Ccedilekirdek ekip
bull Hekim
bull Hemşire
bull Diyetisyen
Gerekli durumlarda diğer sağlık profesyonelleri katılabilir
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Oumlzbakım bilgi ve inanccedillarıbull Yaşam tarzı uyumu ve istekleri (beslenme
fiziksel aktivite ve sigara kullanımıa)bull Psikolojik durumbull Kendi kendine izlem ve ekipmanın durumubull Vuumlcut ağırlığıbull Kan glukoz kontroluuml
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Kan yağları kontroluuml
bull Kardiyovaskuumller risk değerlendirmesi
bull Erektil disfonksiyon
bull Noumlropati
bull Ayakların durumu (ısı renk goumlruumlnuumlm)
bull Goumlzler
bull Boumlbrekler
bull İlaccedil tedavisinin goumlzden geccedilirilmesi
Diyabetli Yaşlılarda Ayak Bakımı
bull Diyabetli yaşlılarda ayak problemleri sıktır Goumlrme bozukluğu ve guumlccedilsuumlzluumlk
ayak kontroluuml ve bakımını zorlaştırır
bull Her vizitte ayak kontroluuml yapılması oumlnerilir
bull Doğru ayakkabı seccedilimi ve
bull Ayak bakımının oumlğretilmesi oumlnemlidir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ayak deformiteleri ayakta bası noktalarını değiştirir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Monoflament İle Duyu Kontroluuml
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ankle Brakial İndeks
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Diyabetli Bireyin Ayağında Oluşan Bası Yarası
KAYNAKLAR
bull Abdelhafiz AH Sinclair AJ(2013) Management of Type 2 Diabetes in Older People Diabetes Ther 4 (1)13ndash26 DOI 101007s13300-013-0020-4
bull American Diabetes Association 2014 Standards of Medical Care in Diabetes Diabetes Care 37 (Supple 1) 14-80
bull Boulton A Armstrong DGAlbert Robert G Frykberg RG Hellman R KirkmanSM Lavery LA LeMaster JW Mills JL Mueller MJ Sheehan P Wukich DK (2008) Comprehensive Foot Examiantion and Risk Assessment Diabetes Care 31(8) 1679ndash1685doi 102337dc08-9021
bull Canadian Diabetes Association (2013) Diabetes in the Elderly Canadian Journal of Diabetes 37 (1) 184-190
bull Chau PH Woo J Lee CH Cheung WL Chen J Chan WM Hui L McGhee SM(2011)
bull Diabetes Prevention Program Research Group (2009) 10-year follow-up of diabetes incidence and weight loss in the Diabetes Prevention Program Outcomes Study The Lancet 374(14)1677ndash1686 doi 101016S0140-6736(09)61457-4
bull International Diabetes Federation (2013) Global Guideline For Managing Older People With Type 2 Diabetes Belgium ISBN2-930229-86-1
bull Kırkman MS Briscoe VJ Clark N Haas LB Halter JB Huang ES Korytkowski MT Hunshi MN Odegard PS Pratley RE Swift CS Diabetes in Oder Adults (Concensus Report) Diabetes Care 2012 (1)1-15
bull Kuchel GA DuBeau C E (2009) daggerUrinary Incontinence in the Elderly Geriatric Nephrology Curriculum httpswwwasn-onlineorgeducationdistancelearningcurriculageriatricsChapter30pdf
bull Laubscher T Regier L Bareham J Diabetes in the frail elderly Individualization of glycemic management Canadian Family Physician 2012 58 (5) 243-246
bull Older people with diabetes have higher risk of depression cognitive and functional impairments implications for diabetes services J Nutr Health Aging 15(9)751-5
bull Overland J Brooks B (2005) Diabetes Nurse Practitioner Guidelines Role and Scope of PracticeURL httpwww0healthnswgovauresourcesnursingpractitionerpdfbb_jo_diabetes_guidelinesfinal_april2005pdf
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Registered Nursesrsquo Association Of Ontario (2013) Assessment and Management of Foot Ulcers for People with Diabetes 37 121136 wwwrnaocabestpractices
bull Schafer R Pharm NL Randal D Dorey C Haas L Barrier P (2013) (American Association of Diabetes Position Statement Educators) Special Considerations in the Management and Education of Older Persons with Diabetes URL httpwwwdiabeteseducatororgexportsitesaade_resourcespdfOlder_Adultspdf
bull Tanwani LK 2011 Insulin Therapy in the Elderly Patient With Diabetes The American Journal of Geriatric Pharmacotherapy 9(1) 24ndash36
bull Tuumlrkiye Endokrin ve Metabolizma Derneği (2013) Diabetes Mellitus ve Komplikasyonlarının Tanı Tedavi ve İzlem Kılavuzu Ankara ISBN 978-605-4011-16-2
bull Villareal DT Chode S Parimi N Sanicore DR Hilton T Armamaento Villareal R Napoli N Qualls C Shah K M (2011) Weight Loss Exercise or Both and Physical Function in Obese Older Adults New England Journal of Medicine 364 (3) 1218-1229 DOI 101056NEJMoa1008234
bull Wild S Roglic G Green A Sicree R King H(2004) Global Prevalence of Diabetes Estimates for the year 2000 and projections for 2030 Diabetes Care 27(5 1047-53
Bunlardan Kanada Diyabet Derneği (CDA)rsquonin oumlnerileri
bull Yaşam beklentisi gt15 yıl ve komorbidite yoksa A1C le7
bull Yaşam beklentisi 5-15 yıl ve orta derecede komorbidite var ise A1C le75 -8
bull Yaşam beklentisi lt5 yıl ve majoumlr komorbidite var ise A1C le8-9 olarak
hedeflenmesi şeklindedirCDA 2013 a
B- Beslenme
bull Diyabetli yaşlılarda hafif enerji kısıtlaması ve fiziksel aktivite artışı diyabet
kontroluumlnde yarar sağlamaktadır Yaşlılarda enerji gereksinmesi aynı ağırlıktaki
genccedil bireylerden daha azdır
bull Oumlzellikle enerji alımı az olan yaşlı diyabetlilere guumlnluumlk multivitamin takviyesi
uygun olabilir
bull Tartışmalı olmakla birlikte bu hastalarda aminoasit takviyesi metabolik kontroluuml
ve insuumllin duyarlılığını artırabileceği bildirilmektedir
Diabetes Prevention Program Research Group 2013
Loubscher 2012
Overland ve Brooks 2005
C- Fiziksel Aktivite
Birccedilok yaşlıda diyabete eşlik eden durumlar fiziksel aktiviteyi engellemekle
birlikte fiziksel aktivite programı başarıyla uygulanabilir
Egzersiz programı oluşturmadan oumlnce yaşlı kendisini bu programdan
alıkoyabilecek olan gizli kardiyovaskuumller hastalıklar ya da kas iskelet
problemleri accedilısından dikkatlice değerlendirilmelidir
Aerobik egzersizler ve direnccedil egzersizleri arteriyel direngenliği ve
baroreflex duyarlılığı artırır
Schaffer ve ark 2013
Fiziksel aktivite -devam-
Aerobik egzersiz programının glukoz ve lipit metabolizması uumlzerine etkileri
ccedilelişkili iken direnccedil egzersizleri glisemik kontrolde orta derecede iyileşme
sağlar Direnccedil egzersizleri aynı zamanda dayanıklılıkta artma vuumlcut
kompozisyonunda ve mobilitede ilerleme sağlar
Egzersiz programı duumlşme riskini azalmasında ve noumlropatili hastalarda
dengenin iyileşmesinde yarar sağlar
Her şeye rağmen yaşlılarda bu yaşam şekli değişikliklerinin goumlzetimli
alanların dışında suumlrduumlruumllmesi zordur
Overland ve Brooks 2005 Villareal ve ark 2011
Villareal ve ark 2011
D- Oral Antihiperglisemiklerle Tedavi
bull Tip 2 diyabetli kişiler yaşlandıkccedila başlıca metabolik defekt glukozla induumlklenen
insuumllin sekresyonunda azalmadır Bu nedenle bu kişilerde başlangıccedilta tedavisi
insuumllin salgılatıcılar tercih edilir
bull Obez yaşlılarda ise ana defekt insuumllin sekresyonunun nispeten korunduğu
insuumlline bağlı glukoz taşınmasına karşı direncin oluştuğu bir metabolik defekttir
bull Obez yaşlılarda başlangıccedil tedavisi olarak insuumlline duyarlılığı artıran ilaccedillar
tercih edilir
American Diabetes Association (ADA) 2014
E- İnsuumllin tedavisi
bull Yaşlıda insuumllin tedavisi bireyselleştirilmeli ve hasta guumlvenliğini dikkate alarak
seccedililmelidir Bilişsel gerilemesi olan yaşlılarda insuumllinin doğru satalerde
uygulanması iccedilin gerekli oumlnlemler alınmalıdır
bull Premix insuumllin analoglarının(premix lispro 25 premix lispro 50 gibi)
kullanılmasının yaşlı diyabetlilerde glisemik kontroluumln sağlanmasında
ilerleme sağladığı ve daha uygun olduğu belirtilmektedir
Tanwani 2011
Tanwani 2011
E- İnsuumllin tedavisi-devam
Ayrıca konvansiyonel şırıngaların kullanımının zorluğundan dolayı
doldurulabilir insuumllin kalemleri doz hatalarını azaltmak ve glisemik
kontroluuml iyileştirmek iccedilin oumlnerilmektedir
Villareal 2011 Schafer 2013Tanwani 2011
Diyabetli Yaşlıda Komplikasyonların Oumlnlenmesi ve Tedavisi
A- Hipertansiyon
bull Diyabetli yaşlılarda hipertansiyonun oumlnlenmesi serebrovaskuumller olay ve
mikrovaskuumller olayları oumlnler
bull Tuz kıstlaması tansiyon kontroluumlnde oumlnemlidir
bull İzole sistolik tansiyonun tedavisi yaşlı bireyde renal fonksiyonların
korunmasında oumlnemlidir Pek ccedilok antihipertansif ajan serebrovaskuumller
olay ve son doumlnem boumlbrek yetmezliğini etkili şekilde azaltmaktadır
bull Birden fazla risk faktoumlruuml olan diyabetli yaşlılarda anjiotensin ndash koverting
enzim (ACE) inhibitoumlrleri kullanımı koruyucudur
A- Hipertansiyon
Bununla birlikte hipertansiyonun sıkı kontroluuml ilaccedil yan etkilerine bağlı sorunlara
yol accedilabileceğinden sistolik kan basıncı sınır değerinin 140 mm Hg olarak
yuumlkseltilmesi oumlnerilmektedir
CDA 2013 a
B-Dislipidemi
bull Kolesterol iccedileriğinin azaltılması yağ tercihi oumlnemlidir
bull Dislipideminin statinlerle (Oumlr Atorvastatin) tedavisinin SVOrsquoların primer
ve sekonder oumlnlenmesinde etkili olduğu pek ccedilok ccedilalışmada elde edilmiştir
bull Fibratların (oumlr Lipanthyl) da bu hastalarda kullanımı nın SVO oumlnlenmesi
accedilısından benzer etkiye sahip olduğu ancak fibratların glomeruumller
filrasyonda azalma ve albuminuumlriye neden olabileceği bildirilmektedirCDA 2013 a
Diyabetli Yaşlılarda Geriatrik Problemler
bull Bilişsel Bozulma
bull Depresyon
bull Ccediloklu ilaccedil kullanımı
bull Duumlşmeler
bull Uumlriner inkontinans
A- Bilişsel Bozulma
Yapılan ccedilalışmalar diyabetli yaşlılarda demans sıklığının diyabet olmayan
akranlarına goumlre daha yuumlksek olduğunu goumlstermektedir
Oumlzellikle erken evrelerde demanslı birccedilok hastaya tanı konulmamaktadır
Bilişsel bozulma yaşlı diyabetlilerde hastalığın kontroluumlnuuml zorlaştırmakta
hipoglisemi tedaviye bağlılıkta azalma glisemik kontrolde
accedilıklanamayan bozulma ile sonuccedillanmaktadır
CDA 2013 a CDA 2013 b
Hill ve ark 2013
B- Depresyon
Diyabetli olmayan akranlarıyla karşılaştırıldığında diyabetli olanlarda
depresyon daha sık goumlruumllmektedir Depresyon bu yuumlksek risk grubunda
sıklıkla tanısız ve tedavisiz kalmaktadır
Depresyon koumltuuml glisemik kontrolle ilişkili ve koroner arter hastalığını artıran
bir faktoumlrduumlr Erken tanılanması ve tedavi edilmesi daha iyi glisemik
kontrol sağlamaya yaşam kalitesini artırmaya ve mortaliteyi azaltmaya
yardımcı olur Chao ve ark 2011
C-Ccediloklu İlaccedil Kullanımı
Ccediloklu ilaccedil kullanımı yaşlılarda ccedilok sıktır Diyabetli yaşlılarda kullanılan ilaccedilların
sayısı da artışa neden olan faktoumlrlerin başında gelmektedir İlaccedil yan etkileri
eşlik eden başka sağlık sorunlarının oluşmasına ve diyabet kontroluumlnuumln
bozulmasına neden olabilir
İlaccedil yan etkilerini kontrol altına almak iccedilin ilaccedil tedavisinin bireyselleştirilmesi
gerekir
İlaccedillar yaşlılarda duumlşmelerin konfuumlzyonun ve diğer kognitif değişikliklerin acil
başvurularının en oumlnemli nedenidir İlaccedil listelerinin her vizite
değerlendirilmesi oumlnemlidir Villareal 2011 Loubscher 2012 IDF 2013
D- Duumlşmeler
Diyabetli yaşlılarda duumlşme sıklığının fazla olması multifaktoumlriyel bir
durumdur
Periferik ve otonom noumlropati renal fonksiyonda azalma kas guumlccedilsuumlzluumlğuuml
ccediloklu ilaccedil kullanımı goumlrmede zayıflama osteoartritler ve hipoglisemi
bu nedenler arasındadır
D- Duumlşmeler
Sıkı glisemik kontroluumln yararlarına rağmen duumlşmelere yol accedilacağı goumlz oumlnuumlnde
bulundurularak dengelenmesi oumlnemlidir
Yapılan bir ccedilalışmada sıkı glisemik kontroluumln (HbA1Cle 6-gt8) insuumllin
kullanan yaşlılarda duumlşme riskini 13 kat artırdığı saptanmıştır
Park ve ark 2006 Tanwani 2011CDA 2013 a Schafer ve ark2013
E- Uumlriner İnkontinans
bull Diyabetli kadınlarda Uumlİ sıklığı artmaktadır
bull Risk faktoumlrleri uumlriner enfeksiyonlar vajinal enfeksiyonlar otonomik
noumlropatidir
bull Otonomik noumlropati fekal inkontinansa da neden olmaktadır
bull Yaşam kalitesini iyileştirilmesi iccedilin tedavisi gereklidir
Kuchel GA DuBeau C E 2009
DOumlY
BilgiPisikososyal bel
İnaccedillarTutumlar
Başetme becerisiDavranış
Kan şekeri izlemiDiyetSigara
Fiziksel aktivite
Kısa suumlreli ccedilıktılarKan basıncıLipit duumlzeyi
Glisemik kontrolAğırlık
Uzun suumlreli ccedilıktılarMorbidityeMortalite
Yaşam kalitesi
Diyabet Oumlz youmlnetim Eğitimi
bull DOumlYE yaşlının yaşam beklentisi fonksiyonel durumu bilişsel durumu
yaşlının tercih edeceği oumlğrenme şekli okuryazarlık durumu eğitim durumu
goumlz oumlnuumlne alınarak planlanmalıdır
bull Bireysel gereksinimlere goumlre oumlzelleştirilen eğitim basit ve adım adım
yapılmalıdır
bull Yaşlı bireye bakım veren aile uumlyeleri ve bakıcılar eğitime dahil edilmelidir
bull Yaşlının oumlz bakım davranışları DOumlYE nin ccedilerccedilevesini belirler DOumlYE
geliştirilirken glisemik hedefler de dikkate alınmalıdır
TEMD 2003 IDF 2013 Overland ve Brooks 2005 Schafer ve ark 2013
Diyabet Oumlz Youmlnetim Eğitimi
Yapılandırılmış hasta eğitimi programı diyabet youmlnetiminin bir parccedilasıdır
Uygun kişi tarafından
Uygun ortamda
Uygun teknikler kullanılarak
Hasta ve bakım vericilerin aktif katılımı ile
yapılmalıdır SUumlREKLİ OLMALIDIR
WHO ve IDF DOumlYErsquonin minimum ve optimal standartlarını belirlemişlerdir
TEMD 2003 IDF 2013 Overland ve Brooks 2005 Schafer ve ark 2013
DOumlYE Ccedilekirdek ekip
bull Hekim
bull Hemşire
bull Diyetisyen
Gerekli durumlarda diğer sağlık profesyonelleri katılabilir
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Oumlzbakım bilgi ve inanccedillarıbull Yaşam tarzı uyumu ve istekleri (beslenme
fiziksel aktivite ve sigara kullanımıa)bull Psikolojik durumbull Kendi kendine izlem ve ekipmanın durumubull Vuumlcut ağırlığıbull Kan glukoz kontroluuml
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Kan yağları kontroluuml
bull Kardiyovaskuumller risk değerlendirmesi
bull Erektil disfonksiyon
bull Noumlropati
bull Ayakların durumu (ısı renk goumlruumlnuumlm)
bull Goumlzler
bull Boumlbrekler
bull İlaccedil tedavisinin goumlzden geccedilirilmesi
Diyabetli Yaşlılarda Ayak Bakımı
bull Diyabetli yaşlılarda ayak problemleri sıktır Goumlrme bozukluğu ve guumlccedilsuumlzluumlk
ayak kontroluuml ve bakımını zorlaştırır
bull Her vizitte ayak kontroluuml yapılması oumlnerilir
bull Doğru ayakkabı seccedilimi ve
bull Ayak bakımının oumlğretilmesi oumlnemlidir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ayak deformiteleri ayakta bası noktalarını değiştirir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Monoflament İle Duyu Kontroluuml
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ankle Brakial İndeks
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Diyabetli Bireyin Ayağında Oluşan Bası Yarası
KAYNAKLAR
bull Abdelhafiz AH Sinclair AJ(2013) Management of Type 2 Diabetes in Older People Diabetes Ther 4 (1)13ndash26 DOI 101007s13300-013-0020-4
bull American Diabetes Association 2014 Standards of Medical Care in Diabetes Diabetes Care 37 (Supple 1) 14-80
bull Boulton A Armstrong DGAlbert Robert G Frykberg RG Hellman R KirkmanSM Lavery LA LeMaster JW Mills JL Mueller MJ Sheehan P Wukich DK (2008) Comprehensive Foot Examiantion and Risk Assessment Diabetes Care 31(8) 1679ndash1685doi 102337dc08-9021
bull Canadian Diabetes Association (2013) Diabetes in the Elderly Canadian Journal of Diabetes 37 (1) 184-190
bull Chau PH Woo J Lee CH Cheung WL Chen J Chan WM Hui L McGhee SM(2011)
bull Diabetes Prevention Program Research Group (2009) 10-year follow-up of diabetes incidence and weight loss in the Diabetes Prevention Program Outcomes Study The Lancet 374(14)1677ndash1686 doi 101016S0140-6736(09)61457-4
bull International Diabetes Federation (2013) Global Guideline For Managing Older People With Type 2 Diabetes Belgium ISBN2-930229-86-1
bull Kırkman MS Briscoe VJ Clark N Haas LB Halter JB Huang ES Korytkowski MT Hunshi MN Odegard PS Pratley RE Swift CS Diabetes in Oder Adults (Concensus Report) Diabetes Care 2012 (1)1-15
bull Kuchel GA DuBeau C E (2009) daggerUrinary Incontinence in the Elderly Geriatric Nephrology Curriculum httpswwwasn-onlineorgeducationdistancelearningcurriculageriatricsChapter30pdf
bull Laubscher T Regier L Bareham J Diabetes in the frail elderly Individualization of glycemic management Canadian Family Physician 2012 58 (5) 243-246
bull Older people with diabetes have higher risk of depression cognitive and functional impairments implications for diabetes services J Nutr Health Aging 15(9)751-5
bull Overland J Brooks B (2005) Diabetes Nurse Practitioner Guidelines Role and Scope of PracticeURL httpwww0healthnswgovauresourcesnursingpractitionerpdfbb_jo_diabetes_guidelinesfinal_april2005pdf
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Registered Nursesrsquo Association Of Ontario (2013) Assessment and Management of Foot Ulcers for People with Diabetes 37 121136 wwwrnaocabestpractices
bull Schafer R Pharm NL Randal D Dorey C Haas L Barrier P (2013) (American Association of Diabetes Position Statement Educators) Special Considerations in the Management and Education of Older Persons with Diabetes URL httpwwwdiabeteseducatororgexportsitesaade_resourcespdfOlder_Adultspdf
bull Tanwani LK 2011 Insulin Therapy in the Elderly Patient With Diabetes The American Journal of Geriatric Pharmacotherapy 9(1) 24ndash36
bull Tuumlrkiye Endokrin ve Metabolizma Derneği (2013) Diabetes Mellitus ve Komplikasyonlarının Tanı Tedavi ve İzlem Kılavuzu Ankara ISBN 978-605-4011-16-2
bull Villareal DT Chode S Parimi N Sanicore DR Hilton T Armamaento Villareal R Napoli N Qualls C Shah K M (2011) Weight Loss Exercise or Both and Physical Function in Obese Older Adults New England Journal of Medicine 364 (3) 1218-1229 DOI 101056NEJMoa1008234
bull Wild S Roglic G Green A Sicree R King H(2004) Global Prevalence of Diabetes Estimates for the year 2000 and projections for 2030 Diabetes Care 27(5 1047-53
B- Beslenme
bull Diyabetli yaşlılarda hafif enerji kısıtlaması ve fiziksel aktivite artışı diyabet
kontroluumlnde yarar sağlamaktadır Yaşlılarda enerji gereksinmesi aynı ağırlıktaki
genccedil bireylerden daha azdır
bull Oumlzellikle enerji alımı az olan yaşlı diyabetlilere guumlnluumlk multivitamin takviyesi
uygun olabilir
bull Tartışmalı olmakla birlikte bu hastalarda aminoasit takviyesi metabolik kontroluuml
ve insuumllin duyarlılığını artırabileceği bildirilmektedir
Diabetes Prevention Program Research Group 2013
Loubscher 2012
Overland ve Brooks 2005
C- Fiziksel Aktivite
Birccedilok yaşlıda diyabete eşlik eden durumlar fiziksel aktiviteyi engellemekle
birlikte fiziksel aktivite programı başarıyla uygulanabilir
Egzersiz programı oluşturmadan oumlnce yaşlı kendisini bu programdan
alıkoyabilecek olan gizli kardiyovaskuumller hastalıklar ya da kas iskelet
problemleri accedilısından dikkatlice değerlendirilmelidir
Aerobik egzersizler ve direnccedil egzersizleri arteriyel direngenliği ve
baroreflex duyarlılığı artırır
Schaffer ve ark 2013
Fiziksel aktivite -devam-
Aerobik egzersiz programının glukoz ve lipit metabolizması uumlzerine etkileri
ccedilelişkili iken direnccedil egzersizleri glisemik kontrolde orta derecede iyileşme
sağlar Direnccedil egzersizleri aynı zamanda dayanıklılıkta artma vuumlcut
kompozisyonunda ve mobilitede ilerleme sağlar
Egzersiz programı duumlşme riskini azalmasında ve noumlropatili hastalarda
dengenin iyileşmesinde yarar sağlar
Her şeye rağmen yaşlılarda bu yaşam şekli değişikliklerinin goumlzetimli
alanların dışında suumlrduumlruumllmesi zordur
Overland ve Brooks 2005 Villareal ve ark 2011
Villareal ve ark 2011
D- Oral Antihiperglisemiklerle Tedavi
bull Tip 2 diyabetli kişiler yaşlandıkccedila başlıca metabolik defekt glukozla induumlklenen
insuumllin sekresyonunda azalmadır Bu nedenle bu kişilerde başlangıccedilta tedavisi
insuumllin salgılatıcılar tercih edilir
bull Obez yaşlılarda ise ana defekt insuumllin sekresyonunun nispeten korunduğu
insuumlline bağlı glukoz taşınmasına karşı direncin oluştuğu bir metabolik defekttir
bull Obez yaşlılarda başlangıccedil tedavisi olarak insuumlline duyarlılığı artıran ilaccedillar
tercih edilir
American Diabetes Association (ADA) 2014
E- İnsuumllin tedavisi
bull Yaşlıda insuumllin tedavisi bireyselleştirilmeli ve hasta guumlvenliğini dikkate alarak
seccedililmelidir Bilişsel gerilemesi olan yaşlılarda insuumllinin doğru satalerde
uygulanması iccedilin gerekli oumlnlemler alınmalıdır
bull Premix insuumllin analoglarının(premix lispro 25 premix lispro 50 gibi)
kullanılmasının yaşlı diyabetlilerde glisemik kontroluumln sağlanmasında
ilerleme sağladığı ve daha uygun olduğu belirtilmektedir
Tanwani 2011
Tanwani 2011
E- İnsuumllin tedavisi-devam
Ayrıca konvansiyonel şırıngaların kullanımının zorluğundan dolayı
doldurulabilir insuumllin kalemleri doz hatalarını azaltmak ve glisemik
kontroluuml iyileştirmek iccedilin oumlnerilmektedir
Villareal 2011 Schafer 2013Tanwani 2011
Diyabetli Yaşlıda Komplikasyonların Oumlnlenmesi ve Tedavisi
A- Hipertansiyon
bull Diyabetli yaşlılarda hipertansiyonun oumlnlenmesi serebrovaskuumller olay ve
mikrovaskuumller olayları oumlnler
bull Tuz kıstlaması tansiyon kontroluumlnde oumlnemlidir
bull İzole sistolik tansiyonun tedavisi yaşlı bireyde renal fonksiyonların
korunmasında oumlnemlidir Pek ccedilok antihipertansif ajan serebrovaskuumller
olay ve son doumlnem boumlbrek yetmezliğini etkili şekilde azaltmaktadır
bull Birden fazla risk faktoumlruuml olan diyabetli yaşlılarda anjiotensin ndash koverting
enzim (ACE) inhibitoumlrleri kullanımı koruyucudur
A- Hipertansiyon
Bununla birlikte hipertansiyonun sıkı kontroluuml ilaccedil yan etkilerine bağlı sorunlara
yol accedilabileceğinden sistolik kan basıncı sınır değerinin 140 mm Hg olarak
yuumlkseltilmesi oumlnerilmektedir
CDA 2013 a
B-Dislipidemi
bull Kolesterol iccedileriğinin azaltılması yağ tercihi oumlnemlidir
bull Dislipideminin statinlerle (Oumlr Atorvastatin) tedavisinin SVOrsquoların primer
ve sekonder oumlnlenmesinde etkili olduğu pek ccedilok ccedilalışmada elde edilmiştir
bull Fibratların (oumlr Lipanthyl) da bu hastalarda kullanımı nın SVO oumlnlenmesi
accedilısından benzer etkiye sahip olduğu ancak fibratların glomeruumller
filrasyonda azalma ve albuminuumlriye neden olabileceği bildirilmektedirCDA 2013 a
Diyabetli Yaşlılarda Geriatrik Problemler
bull Bilişsel Bozulma
bull Depresyon
bull Ccediloklu ilaccedil kullanımı
bull Duumlşmeler
bull Uumlriner inkontinans
A- Bilişsel Bozulma
Yapılan ccedilalışmalar diyabetli yaşlılarda demans sıklığının diyabet olmayan
akranlarına goumlre daha yuumlksek olduğunu goumlstermektedir
Oumlzellikle erken evrelerde demanslı birccedilok hastaya tanı konulmamaktadır
Bilişsel bozulma yaşlı diyabetlilerde hastalığın kontroluumlnuuml zorlaştırmakta
hipoglisemi tedaviye bağlılıkta azalma glisemik kontrolde
accedilıklanamayan bozulma ile sonuccedillanmaktadır
CDA 2013 a CDA 2013 b
Hill ve ark 2013
B- Depresyon
Diyabetli olmayan akranlarıyla karşılaştırıldığında diyabetli olanlarda
depresyon daha sık goumlruumllmektedir Depresyon bu yuumlksek risk grubunda
sıklıkla tanısız ve tedavisiz kalmaktadır
Depresyon koumltuuml glisemik kontrolle ilişkili ve koroner arter hastalığını artıran
bir faktoumlrduumlr Erken tanılanması ve tedavi edilmesi daha iyi glisemik
kontrol sağlamaya yaşam kalitesini artırmaya ve mortaliteyi azaltmaya
yardımcı olur Chao ve ark 2011
C-Ccediloklu İlaccedil Kullanımı
Ccediloklu ilaccedil kullanımı yaşlılarda ccedilok sıktır Diyabetli yaşlılarda kullanılan ilaccedilların
sayısı da artışa neden olan faktoumlrlerin başında gelmektedir İlaccedil yan etkileri
eşlik eden başka sağlık sorunlarının oluşmasına ve diyabet kontroluumlnuumln
bozulmasına neden olabilir
İlaccedil yan etkilerini kontrol altına almak iccedilin ilaccedil tedavisinin bireyselleştirilmesi
gerekir
İlaccedillar yaşlılarda duumlşmelerin konfuumlzyonun ve diğer kognitif değişikliklerin acil
başvurularının en oumlnemli nedenidir İlaccedil listelerinin her vizite
değerlendirilmesi oumlnemlidir Villareal 2011 Loubscher 2012 IDF 2013
D- Duumlşmeler
Diyabetli yaşlılarda duumlşme sıklığının fazla olması multifaktoumlriyel bir
durumdur
Periferik ve otonom noumlropati renal fonksiyonda azalma kas guumlccedilsuumlzluumlğuuml
ccediloklu ilaccedil kullanımı goumlrmede zayıflama osteoartritler ve hipoglisemi
bu nedenler arasındadır
D- Duumlşmeler
Sıkı glisemik kontroluumln yararlarına rağmen duumlşmelere yol accedilacağı goumlz oumlnuumlnde
bulundurularak dengelenmesi oumlnemlidir
Yapılan bir ccedilalışmada sıkı glisemik kontroluumln (HbA1Cle 6-gt8) insuumllin
kullanan yaşlılarda duumlşme riskini 13 kat artırdığı saptanmıştır
Park ve ark 2006 Tanwani 2011CDA 2013 a Schafer ve ark2013
E- Uumlriner İnkontinans
bull Diyabetli kadınlarda Uumlİ sıklığı artmaktadır
bull Risk faktoumlrleri uumlriner enfeksiyonlar vajinal enfeksiyonlar otonomik
noumlropatidir
bull Otonomik noumlropati fekal inkontinansa da neden olmaktadır
bull Yaşam kalitesini iyileştirilmesi iccedilin tedavisi gereklidir
Kuchel GA DuBeau C E 2009
DOumlY
BilgiPisikososyal bel
İnaccedillarTutumlar
Başetme becerisiDavranış
Kan şekeri izlemiDiyetSigara
Fiziksel aktivite
Kısa suumlreli ccedilıktılarKan basıncıLipit duumlzeyi
Glisemik kontrolAğırlık
Uzun suumlreli ccedilıktılarMorbidityeMortalite
Yaşam kalitesi
Diyabet Oumlz youmlnetim Eğitimi
bull DOumlYE yaşlının yaşam beklentisi fonksiyonel durumu bilişsel durumu
yaşlının tercih edeceği oumlğrenme şekli okuryazarlık durumu eğitim durumu
goumlz oumlnuumlne alınarak planlanmalıdır
bull Bireysel gereksinimlere goumlre oumlzelleştirilen eğitim basit ve adım adım
yapılmalıdır
bull Yaşlı bireye bakım veren aile uumlyeleri ve bakıcılar eğitime dahil edilmelidir
bull Yaşlının oumlz bakım davranışları DOumlYE nin ccedilerccedilevesini belirler DOumlYE
geliştirilirken glisemik hedefler de dikkate alınmalıdır
TEMD 2003 IDF 2013 Overland ve Brooks 2005 Schafer ve ark 2013
Diyabet Oumlz Youmlnetim Eğitimi
Yapılandırılmış hasta eğitimi programı diyabet youmlnetiminin bir parccedilasıdır
Uygun kişi tarafından
Uygun ortamda
Uygun teknikler kullanılarak
Hasta ve bakım vericilerin aktif katılımı ile
yapılmalıdır SUumlREKLİ OLMALIDIR
WHO ve IDF DOumlYErsquonin minimum ve optimal standartlarını belirlemişlerdir
TEMD 2003 IDF 2013 Overland ve Brooks 2005 Schafer ve ark 2013
DOumlYE Ccedilekirdek ekip
bull Hekim
bull Hemşire
bull Diyetisyen
Gerekli durumlarda diğer sağlık profesyonelleri katılabilir
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Oumlzbakım bilgi ve inanccedillarıbull Yaşam tarzı uyumu ve istekleri (beslenme
fiziksel aktivite ve sigara kullanımıa)bull Psikolojik durumbull Kendi kendine izlem ve ekipmanın durumubull Vuumlcut ağırlığıbull Kan glukoz kontroluuml
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Kan yağları kontroluuml
bull Kardiyovaskuumller risk değerlendirmesi
bull Erektil disfonksiyon
bull Noumlropati
bull Ayakların durumu (ısı renk goumlruumlnuumlm)
bull Goumlzler
bull Boumlbrekler
bull İlaccedil tedavisinin goumlzden geccedilirilmesi
Diyabetli Yaşlılarda Ayak Bakımı
bull Diyabetli yaşlılarda ayak problemleri sıktır Goumlrme bozukluğu ve guumlccedilsuumlzluumlk
ayak kontroluuml ve bakımını zorlaştırır
bull Her vizitte ayak kontroluuml yapılması oumlnerilir
bull Doğru ayakkabı seccedilimi ve
bull Ayak bakımının oumlğretilmesi oumlnemlidir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ayak deformiteleri ayakta bası noktalarını değiştirir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Monoflament İle Duyu Kontroluuml
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ankle Brakial İndeks
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Diyabetli Bireyin Ayağında Oluşan Bası Yarası
KAYNAKLAR
bull Abdelhafiz AH Sinclair AJ(2013) Management of Type 2 Diabetes in Older People Diabetes Ther 4 (1)13ndash26 DOI 101007s13300-013-0020-4
bull American Diabetes Association 2014 Standards of Medical Care in Diabetes Diabetes Care 37 (Supple 1) 14-80
bull Boulton A Armstrong DGAlbert Robert G Frykberg RG Hellman R KirkmanSM Lavery LA LeMaster JW Mills JL Mueller MJ Sheehan P Wukich DK (2008) Comprehensive Foot Examiantion and Risk Assessment Diabetes Care 31(8) 1679ndash1685doi 102337dc08-9021
bull Canadian Diabetes Association (2013) Diabetes in the Elderly Canadian Journal of Diabetes 37 (1) 184-190
bull Chau PH Woo J Lee CH Cheung WL Chen J Chan WM Hui L McGhee SM(2011)
bull Diabetes Prevention Program Research Group (2009) 10-year follow-up of diabetes incidence and weight loss in the Diabetes Prevention Program Outcomes Study The Lancet 374(14)1677ndash1686 doi 101016S0140-6736(09)61457-4
bull International Diabetes Federation (2013) Global Guideline For Managing Older People With Type 2 Diabetes Belgium ISBN2-930229-86-1
bull Kırkman MS Briscoe VJ Clark N Haas LB Halter JB Huang ES Korytkowski MT Hunshi MN Odegard PS Pratley RE Swift CS Diabetes in Oder Adults (Concensus Report) Diabetes Care 2012 (1)1-15
bull Kuchel GA DuBeau C E (2009) daggerUrinary Incontinence in the Elderly Geriatric Nephrology Curriculum httpswwwasn-onlineorgeducationdistancelearningcurriculageriatricsChapter30pdf
bull Laubscher T Regier L Bareham J Diabetes in the frail elderly Individualization of glycemic management Canadian Family Physician 2012 58 (5) 243-246
bull Older people with diabetes have higher risk of depression cognitive and functional impairments implications for diabetes services J Nutr Health Aging 15(9)751-5
bull Overland J Brooks B (2005) Diabetes Nurse Practitioner Guidelines Role and Scope of PracticeURL httpwww0healthnswgovauresourcesnursingpractitionerpdfbb_jo_diabetes_guidelinesfinal_april2005pdf
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Registered Nursesrsquo Association Of Ontario (2013) Assessment and Management of Foot Ulcers for People with Diabetes 37 121136 wwwrnaocabestpractices
bull Schafer R Pharm NL Randal D Dorey C Haas L Barrier P (2013) (American Association of Diabetes Position Statement Educators) Special Considerations in the Management and Education of Older Persons with Diabetes URL httpwwwdiabeteseducatororgexportsitesaade_resourcespdfOlder_Adultspdf
bull Tanwani LK 2011 Insulin Therapy in the Elderly Patient With Diabetes The American Journal of Geriatric Pharmacotherapy 9(1) 24ndash36
bull Tuumlrkiye Endokrin ve Metabolizma Derneği (2013) Diabetes Mellitus ve Komplikasyonlarının Tanı Tedavi ve İzlem Kılavuzu Ankara ISBN 978-605-4011-16-2
bull Villareal DT Chode S Parimi N Sanicore DR Hilton T Armamaento Villareal R Napoli N Qualls C Shah K M (2011) Weight Loss Exercise or Both and Physical Function in Obese Older Adults New England Journal of Medicine 364 (3) 1218-1229 DOI 101056NEJMoa1008234
bull Wild S Roglic G Green A Sicree R King H(2004) Global Prevalence of Diabetes Estimates for the year 2000 and projections for 2030 Diabetes Care 27(5 1047-53
C- Fiziksel Aktivite
Birccedilok yaşlıda diyabete eşlik eden durumlar fiziksel aktiviteyi engellemekle
birlikte fiziksel aktivite programı başarıyla uygulanabilir
Egzersiz programı oluşturmadan oumlnce yaşlı kendisini bu programdan
alıkoyabilecek olan gizli kardiyovaskuumller hastalıklar ya da kas iskelet
problemleri accedilısından dikkatlice değerlendirilmelidir
Aerobik egzersizler ve direnccedil egzersizleri arteriyel direngenliği ve
baroreflex duyarlılığı artırır
Schaffer ve ark 2013
Fiziksel aktivite -devam-
Aerobik egzersiz programının glukoz ve lipit metabolizması uumlzerine etkileri
ccedilelişkili iken direnccedil egzersizleri glisemik kontrolde orta derecede iyileşme
sağlar Direnccedil egzersizleri aynı zamanda dayanıklılıkta artma vuumlcut
kompozisyonunda ve mobilitede ilerleme sağlar
Egzersiz programı duumlşme riskini azalmasında ve noumlropatili hastalarda
dengenin iyileşmesinde yarar sağlar
Her şeye rağmen yaşlılarda bu yaşam şekli değişikliklerinin goumlzetimli
alanların dışında suumlrduumlruumllmesi zordur
Overland ve Brooks 2005 Villareal ve ark 2011
Villareal ve ark 2011
D- Oral Antihiperglisemiklerle Tedavi
bull Tip 2 diyabetli kişiler yaşlandıkccedila başlıca metabolik defekt glukozla induumlklenen
insuumllin sekresyonunda azalmadır Bu nedenle bu kişilerde başlangıccedilta tedavisi
insuumllin salgılatıcılar tercih edilir
bull Obez yaşlılarda ise ana defekt insuumllin sekresyonunun nispeten korunduğu
insuumlline bağlı glukoz taşınmasına karşı direncin oluştuğu bir metabolik defekttir
bull Obez yaşlılarda başlangıccedil tedavisi olarak insuumlline duyarlılığı artıran ilaccedillar
tercih edilir
American Diabetes Association (ADA) 2014
E- İnsuumllin tedavisi
bull Yaşlıda insuumllin tedavisi bireyselleştirilmeli ve hasta guumlvenliğini dikkate alarak
seccedililmelidir Bilişsel gerilemesi olan yaşlılarda insuumllinin doğru satalerde
uygulanması iccedilin gerekli oumlnlemler alınmalıdır
bull Premix insuumllin analoglarının(premix lispro 25 premix lispro 50 gibi)
kullanılmasının yaşlı diyabetlilerde glisemik kontroluumln sağlanmasında
ilerleme sağladığı ve daha uygun olduğu belirtilmektedir
Tanwani 2011
Tanwani 2011
E- İnsuumllin tedavisi-devam
Ayrıca konvansiyonel şırıngaların kullanımının zorluğundan dolayı
doldurulabilir insuumllin kalemleri doz hatalarını azaltmak ve glisemik
kontroluuml iyileştirmek iccedilin oumlnerilmektedir
Villareal 2011 Schafer 2013Tanwani 2011
Diyabetli Yaşlıda Komplikasyonların Oumlnlenmesi ve Tedavisi
A- Hipertansiyon
bull Diyabetli yaşlılarda hipertansiyonun oumlnlenmesi serebrovaskuumller olay ve
mikrovaskuumller olayları oumlnler
bull Tuz kıstlaması tansiyon kontroluumlnde oumlnemlidir
bull İzole sistolik tansiyonun tedavisi yaşlı bireyde renal fonksiyonların
korunmasında oumlnemlidir Pek ccedilok antihipertansif ajan serebrovaskuumller
olay ve son doumlnem boumlbrek yetmezliğini etkili şekilde azaltmaktadır
bull Birden fazla risk faktoumlruuml olan diyabetli yaşlılarda anjiotensin ndash koverting
enzim (ACE) inhibitoumlrleri kullanımı koruyucudur
A- Hipertansiyon
Bununla birlikte hipertansiyonun sıkı kontroluuml ilaccedil yan etkilerine bağlı sorunlara
yol accedilabileceğinden sistolik kan basıncı sınır değerinin 140 mm Hg olarak
yuumlkseltilmesi oumlnerilmektedir
CDA 2013 a
B-Dislipidemi
bull Kolesterol iccedileriğinin azaltılması yağ tercihi oumlnemlidir
bull Dislipideminin statinlerle (Oumlr Atorvastatin) tedavisinin SVOrsquoların primer
ve sekonder oumlnlenmesinde etkili olduğu pek ccedilok ccedilalışmada elde edilmiştir
bull Fibratların (oumlr Lipanthyl) da bu hastalarda kullanımı nın SVO oumlnlenmesi
accedilısından benzer etkiye sahip olduğu ancak fibratların glomeruumller
filrasyonda azalma ve albuminuumlriye neden olabileceği bildirilmektedirCDA 2013 a
Diyabetli Yaşlılarda Geriatrik Problemler
bull Bilişsel Bozulma
bull Depresyon
bull Ccediloklu ilaccedil kullanımı
bull Duumlşmeler
bull Uumlriner inkontinans
A- Bilişsel Bozulma
Yapılan ccedilalışmalar diyabetli yaşlılarda demans sıklığının diyabet olmayan
akranlarına goumlre daha yuumlksek olduğunu goumlstermektedir
Oumlzellikle erken evrelerde demanslı birccedilok hastaya tanı konulmamaktadır
Bilişsel bozulma yaşlı diyabetlilerde hastalığın kontroluumlnuuml zorlaştırmakta
hipoglisemi tedaviye bağlılıkta azalma glisemik kontrolde
accedilıklanamayan bozulma ile sonuccedillanmaktadır
CDA 2013 a CDA 2013 b
Hill ve ark 2013
B- Depresyon
Diyabetli olmayan akranlarıyla karşılaştırıldığında diyabetli olanlarda
depresyon daha sık goumlruumllmektedir Depresyon bu yuumlksek risk grubunda
sıklıkla tanısız ve tedavisiz kalmaktadır
Depresyon koumltuuml glisemik kontrolle ilişkili ve koroner arter hastalığını artıran
bir faktoumlrduumlr Erken tanılanması ve tedavi edilmesi daha iyi glisemik
kontrol sağlamaya yaşam kalitesini artırmaya ve mortaliteyi azaltmaya
yardımcı olur Chao ve ark 2011
C-Ccediloklu İlaccedil Kullanımı
Ccediloklu ilaccedil kullanımı yaşlılarda ccedilok sıktır Diyabetli yaşlılarda kullanılan ilaccedilların
sayısı da artışa neden olan faktoumlrlerin başında gelmektedir İlaccedil yan etkileri
eşlik eden başka sağlık sorunlarının oluşmasına ve diyabet kontroluumlnuumln
bozulmasına neden olabilir
İlaccedil yan etkilerini kontrol altına almak iccedilin ilaccedil tedavisinin bireyselleştirilmesi
gerekir
İlaccedillar yaşlılarda duumlşmelerin konfuumlzyonun ve diğer kognitif değişikliklerin acil
başvurularının en oumlnemli nedenidir İlaccedil listelerinin her vizite
değerlendirilmesi oumlnemlidir Villareal 2011 Loubscher 2012 IDF 2013
D- Duumlşmeler
Diyabetli yaşlılarda duumlşme sıklığının fazla olması multifaktoumlriyel bir
durumdur
Periferik ve otonom noumlropati renal fonksiyonda azalma kas guumlccedilsuumlzluumlğuuml
ccediloklu ilaccedil kullanımı goumlrmede zayıflama osteoartritler ve hipoglisemi
bu nedenler arasındadır
D- Duumlşmeler
Sıkı glisemik kontroluumln yararlarına rağmen duumlşmelere yol accedilacağı goumlz oumlnuumlnde
bulundurularak dengelenmesi oumlnemlidir
Yapılan bir ccedilalışmada sıkı glisemik kontroluumln (HbA1Cle 6-gt8) insuumllin
kullanan yaşlılarda duumlşme riskini 13 kat artırdığı saptanmıştır
Park ve ark 2006 Tanwani 2011CDA 2013 a Schafer ve ark2013
E- Uumlriner İnkontinans
bull Diyabetli kadınlarda Uumlİ sıklığı artmaktadır
bull Risk faktoumlrleri uumlriner enfeksiyonlar vajinal enfeksiyonlar otonomik
noumlropatidir
bull Otonomik noumlropati fekal inkontinansa da neden olmaktadır
bull Yaşam kalitesini iyileştirilmesi iccedilin tedavisi gereklidir
Kuchel GA DuBeau C E 2009
DOumlY
BilgiPisikososyal bel
İnaccedillarTutumlar
Başetme becerisiDavranış
Kan şekeri izlemiDiyetSigara
Fiziksel aktivite
Kısa suumlreli ccedilıktılarKan basıncıLipit duumlzeyi
Glisemik kontrolAğırlık
Uzun suumlreli ccedilıktılarMorbidityeMortalite
Yaşam kalitesi
Diyabet Oumlz youmlnetim Eğitimi
bull DOumlYE yaşlının yaşam beklentisi fonksiyonel durumu bilişsel durumu
yaşlının tercih edeceği oumlğrenme şekli okuryazarlık durumu eğitim durumu
goumlz oumlnuumlne alınarak planlanmalıdır
bull Bireysel gereksinimlere goumlre oumlzelleştirilen eğitim basit ve adım adım
yapılmalıdır
bull Yaşlı bireye bakım veren aile uumlyeleri ve bakıcılar eğitime dahil edilmelidir
bull Yaşlının oumlz bakım davranışları DOumlYE nin ccedilerccedilevesini belirler DOumlYE
geliştirilirken glisemik hedefler de dikkate alınmalıdır
TEMD 2003 IDF 2013 Overland ve Brooks 2005 Schafer ve ark 2013
Diyabet Oumlz Youmlnetim Eğitimi
Yapılandırılmış hasta eğitimi programı diyabet youmlnetiminin bir parccedilasıdır
Uygun kişi tarafından
Uygun ortamda
Uygun teknikler kullanılarak
Hasta ve bakım vericilerin aktif katılımı ile
yapılmalıdır SUumlREKLİ OLMALIDIR
WHO ve IDF DOumlYErsquonin minimum ve optimal standartlarını belirlemişlerdir
TEMD 2003 IDF 2013 Overland ve Brooks 2005 Schafer ve ark 2013
DOumlYE Ccedilekirdek ekip
bull Hekim
bull Hemşire
bull Diyetisyen
Gerekli durumlarda diğer sağlık profesyonelleri katılabilir
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Oumlzbakım bilgi ve inanccedillarıbull Yaşam tarzı uyumu ve istekleri (beslenme
fiziksel aktivite ve sigara kullanımıa)bull Psikolojik durumbull Kendi kendine izlem ve ekipmanın durumubull Vuumlcut ağırlığıbull Kan glukoz kontroluuml
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Kan yağları kontroluuml
bull Kardiyovaskuumller risk değerlendirmesi
bull Erektil disfonksiyon
bull Noumlropati
bull Ayakların durumu (ısı renk goumlruumlnuumlm)
bull Goumlzler
bull Boumlbrekler
bull İlaccedil tedavisinin goumlzden geccedilirilmesi
Diyabetli Yaşlılarda Ayak Bakımı
bull Diyabetli yaşlılarda ayak problemleri sıktır Goumlrme bozukluğu ve guumlccedilsuumlzluumlk
ayak kontroluuml ve bakımını zorlaştırır
bull Her vizitte ayak kontroluuml yapılması oumlnerilir
bull Doğru ayakkabı seccedilimi ve
bull Ayak bakımının oumlğretilmesi oumlnemlidir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ayak deformiteleri ayakta bası noktalarını değiştirir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Monoflament İle Duyu Kontroluuml
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ankle Brakial İndeks
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Diyabetli Bireyin Ayağında Oluşan Bası Yarası
KAYNAKLAR
bull Abdelhafiz AH Sinclair AJ(2013) Management of Type 2 Diabetes in Older People Diabetes Ther 4 (1)13ndash26 DOI 101007s13300-013-0020-4
bull American Diabetes Association 2014 Standards of Medical Care in Diabetes Diabetes Care 37 (Supple 1) 14-80
bull Boulton A Armstrong DGAlbert Robert G Frykberg RG Hellman R KirkmanSM Lavery LA LeMaster JW Mills JL Mueller MJ Sheehan P Wukich DK (2008) Comprehensive Foot Examiantion and Risk Assessment Diabetes Care 31(8) 1679ndash1685doi 102337dc08-9021
bull Canadian Diabetes Association (2013) Diabetes in the Elderly Canadian Journal of Diabetes 37 (1) 184-190
bull Chau PH Woo J Lee CH Cheung WL Chen J Chan WM Hui L McGhee SM(2011)
bull Diabetes Prevention Program Research Group (2009) 10-year follow-up of diabetes incidence and weight loss in the Diabetes Prevention Program Outcomes Study The Lancet 374(14)1677ndash1686 doi 101016S0140-6736(09)61457-4
bull International Diabetes Federation (2013) Global Guideline For Managing Older People With Type 2 Diabetes Belgium ISBN2-930229-86-1
bull Kırkman MS Briscoe VJ Clark N Haas LB Halter JB Huang ES Korytkowski MT Hunshi MN Odegard PS Pratley RE Swift CS Diabetes in Oder Adults (Concensus Report) Diabetes Care 2012 (1)1-15
bull Kuchel GA DuBeau C E (2009) daggerUrinary Incontinence in the Elderly Geriatric Nephrology Curriculum httpswwwasn-onlineorgeducationdistancelearningcurriculageriatricsChapter30pdf
bull Laubscher T Regier L Bareham J Diabetes in the frail elderly Individualization of glycemic management Canadian Family Physician 2012 58 (5) 243-246
bull Older people with diabetes have higher risk of depression cognitive and functional impairments implications for diabetes services J Nutr Health Aging 15(9)751-5
bull Overland J Brooks B (2005) Diabetes Nurse Practitioner Guidelines Role and Scope of PracticeURL httpwww0healthnswgovauresourcesnursingpractitionerpdfbb_jo_diabetes_guidelinesfinal_april2005pdf
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Registered Nursesrsquo Association Of Ontario (2013) Assessment and Management of Foot Ulcers for People with Diabetes 37 121136 wwwrnaocabestpractices
bull Schafer R Pharm NL Randal D Dorey C Haas L Barrier P (2013) (American Association of Diabetes Position Statement Educators) Special Considerations in the Management and Education of Older Persons with Diabetes URL httpwwwdiabeteseducatororgexportsitesaade_resourcespdfOlder_Adultspdf
bull Tanwani LK 2011 Insulin Therapy in the Elderly Patient With Diabetes The American Journal of Geriatric Pharmacotherapy 9(1) 24ndash36
bull Tuumlrkiye Endokrin ve Metabolizma Derneği (2013) Diabetes Mellitus ve Komplikasyonlarının Tanı Tedavi ve İzlem Kılavuzu Ankara ISBN 978-605-4011-16-2
bull Villareal DT Chode S Parimi N Sanicore DR Hilton T Armamaento Villareal R Napoli N Qualls C Shah K M (2011) Weight Loss Exercise or Both and Physical Function in Obese Older Adults New England Journal of Medicine 364 (3) 1218-1229 DOI 101056NEJMoa1008234
bull Wild S Roglic G Green A Sicree R King H(2004) Global Prevalence of Diabetes Estimates for the year 2000 and projections for 2030 Diabetes Care 27(5 1047-53
Fiziksel aktivite -devam-
Aerobik egzersiz programının glukoz ve lipit metabolizması uumlzerine etkileri
ccedilelişkili iken direnccedil egzersizleri glisemik kontrolde orta derecede iyileşme
sağlar Direnccedil egzersizleri aynı zamanda dayanıklılıkta artma vuumlcut
kompozisyonunda ve mobilitede ilerleme sağlar
Egzersiz programı duumlşme riskini azalmasında ve noumlropatili hastalarda
dengenin iyileşmesinde yarar sağlar
Her şeye rağmen yaşlılarda bu yaşam şekli değişikliklerinin goumlzetimli
alanların dışında suumlrduumlruumllmesi zordur
Overland ve Brooks 2005 Villareal ve ark 2011
Villareal ve ark 2011
D- Oral Antihiperglisemiklerle Tedavi
bull Tip 2 diyabetli kişiler yaşlandıkccedila başlıca metabolik defekt glukozla induumlklenen
insuumllin sekresyonunda azalmadır Bu nedenle bu kişilerde başlangıccedilta tedavisi
insuumllin salgılatıcılar tercih edilir
bull Obez yaşlılarda ise ana defekt insuumllin sekresyonunun nispeten korunduğu
insuumlline bağlı glukoz taşınmasına karşı direncin oluştuğu bir metabolik defekttir
bull Obez yaşlılarda başlangıccedil tedavisi olarak insuumlline duyarlılığı artıran ilaccedillar
tercih edilir
American Diabetes Association (ADA) 2014
E- İnsuumllin tedavisi
bull Yaşlıda insuumllin tedavisi bireyselleştirilmeli ve hasta guumlvenliğini dikkate alarak
seccedililmelidir Bilişsel gerilemesi olan yaşlılarda insuumllinin doğru satalerde
uygulanması iccedilin gerekli oumlnlemler alınmalıdır
bull Premix insuumllin analoglarının(premix lispro 25 premix lispro 50 gibi)
kullanılmasının yaşlı diyabetlilerde glisemik kontroluumln sağlanmasında
ilerleme sağladığı ve daha uygun olduğu belirtilmektedir
Tanwani 2011
Tanwani 2011
E- İnsuumllin tedavisi-devam
Ayrıca konvansiyonel şırıngaların kullanımının zorluğundan dolayı
doldurulabilir insuumllin kalemleri doz hatalarını azaltmak ve glisemik
kontroluuml iyileştirmek iccedilin oumlnerilmektedir
Villareal 2011 Schafer 2013Tanwani 2011
Diyabetli Yaşlıda Komplikasyonların Oumlnlenmesi ve Tedavisi
A- Hipertansiyon
bull Diyabetli yaşlılarda hipertansiyonun oumlnlenmesi serebrovaskuumller olay ve
mikrovaskuumller olayları oumlnler
bull Tuz kıstlaması tansiyon kontroluumlnde oumlnemlidir
bull İzole sistolik tansiyonun tedavisi yaşlı bireyde renal fonksiyonların
korunmasında oumlnemlidir Pek ccedilok antihipertansif ajan serebrovaskuumller
olay ve son doumlnem boumlbrek yetmezliğini etkili şekilde azaltmaktadır
bull Birden fazla risk faktoumlruuml olan diyabetli yaşlılarda anjiotensin ndash koverting
enzim (ACE) inhibitoumlrleri kullanımı koruyucudur
A- Hipertansiyon
Bununla birlikte hipertansiyonun sıkı kontroluuml ilaccedil yan etkilerine bağlı sorunlara
yol accedilabileceğinden sistolik kan basıncı sınır değerinin 140 mm Hg olarak
yuumlkseltilmesi oumlnerilmektedir
CDA 2013 a
B-Dislipidemi
bull Kolesterol iccedileriğinin azaltılması yağ tercihi oumlnemlidir
bull Dislipideminin statinlerle (Oumlr Atorvastatin) tedavisinin SVOrsquoların primer
ve sekonder oumlnlenmesinde etkili olduğu pek ccedilok ccedilalışmada elde edilmiştir
bull Fibratların (oumlr Lipanthyl) da bu hastalarda kullanımı nın SVO oumlnlenmesi
accedilısından benzer etkiye sahip olduğu ancak fibratların glomeruumller
filrasyonda azalma ve albuminuumlriye neden olabileceği bildirilmektedirCDA 2013 a
Diyabetli Yaşlılarda Geriatrik Problemler
bull Bilişsel Bozulma
bull Depresyon
bull Ccediloklu ilaccedil kullanımı
bull Duumlşmeler
bull Uumlriner inkontinans
A- Bilişsel Bozulma
Yapılan ccedilalışmalar diyabetli yaşlılarda demans sıklığının diyabet olmayan
akranlarına goumlre daha yuumlksek olduğunu goumlstermektedir
Oumlzellikle erken evrelerde demanslı birccedilok hastaya tanı konulmamaktadır
Bilişsel bozulma yaşlı diyabetlilerde hastalığın kontroluumlnuuml zorlaştırmakta
hipoglisemi tedaviye bağlılıkta azalma glisemik kontrolde
accedilıklanamayan bozulma ile sonuccedillanmaktadır
CDA 2013 a CDA 2013 b
Hill ve ark 2013
B- Depresyon
Diyabetli olmayan akranlarıyla karşılaştırıldığında diyabetli olanlarda
depresyon daha sık goumlruumllmektedir Depresyon bu yuumlksek risk grubunda
sıklıkla tanısız ve tedavisiz kalmaktadır
Depresyon koumltuuml glisemik kontrolle ilişkili ve koroner arter hastalığını artıran
bir faktoumlrduumlr Erken tanılanması ve tedavi edilmesi daha iyi glisemik
kontrol sağlamaya yaşam kalitesini artırmaya ve mortaliteyi azaltmaya
yardımcı olur Chao ve ark 2011
C-Ccediloklu İlaccedil Kullanımı
Ccediloklu ilaccedil kullanımı yaşlılarda ccedilok sıktır Diyabetli yaşlılarda kullanılan ilaccedilların
sayısı da artışa neden olan faktoumlrlerin başında gelmektedir İlaccedil yan etkileri
eşlik eden başka sağlık sorunlarının oluşmasına ve diyabet kontroluumlnuumln
bozulmasına neden olabilir
İlaccedil yan etkilerini kontrol altına almak iccedilin ilaccedil tedavisinin bireyselleştirilmesi
gerekir
İlaccedillar yaşlılarda duumlşmelerin konfuumlzyonun ve diğer kognitif değişikliklerin acil
başvurularının en oumlnemli nedenidir İlaccedil listelerinin her vizite
değerlendirilmesi oumlnemlidir Villareal 2011 Loubscher 2012 IDF 2013
D- Duumlşmeler
Diyabetli yaşlılarda duumlşme sıklığının fazla olması multifaktoumlriyel bir
durumdur
Periferik ve otonom noumlropati renal fonksiyonda azalma kas guumlccedilsuumlzluumlğuuml
ccediloklu ilaccedil kullanımı goumlrmede zayıflama osteoartritler ve hipoglisemi
bu nedenler arasındadır
D- Duumlşmeler
Sıkı glisemik kontroluumln yararlarına rağmen duumlşmelere yol accedilacağı goumlz oumlnuumlnde
bulundurularak dengelenmesi oumlnemlidir
Yapılan bir ccedilalışmada sıkı glisemik kontroluumln (HbA1Cle 6-gt8) insuumllin
kullanan yaşlılarda duumlşme riskini 13 kat artırdığı saptanmıştır
Park ve ark 2006 Tanwani 2011CDA 2013 a Schafer ve ark2013
E- Uumlriner İnkontinans
bull Diyabetli kadınlarda Uumlİ sıklığı artmaktadır
bull Risk faktoumlrleri uumlriner enfeksiyonlar vajinal enfeksiyonlar otonomik
noumlropatidir
bull Otonomik noumlropati fekal inkontinansa da neden olmaktadır
bull Yaşam kalitesini iyileştirilmesi iccedilin tedavisi gereklidir
Kuchel GA DuBeau C E 2009
DOumlY
BilgiPisikososyal bel
İnaccedillarTutumlar
Başetme becerisiDavranış
Kan şekeri izlemiDiyetSigara
Fiziksel aktivite
Kısa suumlreli ccedilıktılarKan basıncıLipit duumlzeyi
Glisemik kontrolAğırlık
Uzun suumlreli ccedilıktılarMorbidityeMortalite
Yaşam kalitesi
Diyabet Oumlz youmlnetim Eğitimi
bull DOumlYE yaşlının yaşam beklentisi fonksiyonel durumu bilişsel durumu
yaşlının tercih edeceği oumlğrenme şekli okuryazarlık durumu eğitim durumu
goumlz oumlnuumlne alınarak planlanmalıdır
bull Bireysel gereksinimlere goumlre oumlzelleştirilen eğitim basit ve adım adım
yapılmalıdır
bull Yaşlı bireye bakım veren aile uumlyeleri ve bakıcılar eğitime dahil edilmelidir
bull Yaşlının oumlz bakım davranışları DOumlYE nin ccedilerccedilevesini belirler DOumlYE
geliştirilirken glisemik hedefler de dikkate alınmalıdır
TEMD 2003 IDF 2013 Overland ve Brooks 2005 Schafer ve ark 2013
Diyabet Oumlz Youmlnetim Eğitimi
Yapılandırılmış hasta eğitimi programı diyabet youmlnetiminin bir parccedilasıdır
Uygun kişi tarafından
Uygun ortamda
Uygun teknikler kullanılarak
Hasta ve bakım vericilerin aktif katılımı ile
yapılmalıdır SUumlREKLİ OLMALIDIR
WHO ve IDF DOumlYErsquonin minimum ve optimal standartlarını belirlemişlerdir
TEMD 2003 IDF 2013 Overland ve Brooks 2005 Schafer ve ark 2013
DOumlYE Ccedilekirdek ekip
bull Hekim
bull Hemşire
bull Diyetisyen
Gerekli durumlarda diğer sağlık profesyonelleri katılabilir
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Oumlzbakım bilgi ve inanccedillarıbull Yaşam tarzı uyumu ve istekleri (beslenme
fiziksel aktivite ve sigara kullanımıa)bull Psikolojik durumbull Kendi kendine izlem ve ekipmanın durumubull Vuumlcut ağırlığıbull Kan glukoz kontroluuml
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Kan yağları kontroluuml
bull Kardiyovaskuumller risk değerlendirmesi
bull Erektil disfonksiyon
bull Noumlropati
bull Ayakların durumu (ısı renk goumlruumlnuumlm)
bull Goumlzler
bull Boumlbrekler
bull İlaccedil tedavisinin goumlzden geccedilirilmesi
Diyabetli Yaşlılarda Ayak Bakımı
bull Diyabetli yaşlılarda ayak problemleri sıktır Goumlrme bozukluğu ve guumlccedilsuumlzluumlk
ayak kontroluuml ve bakımını zorlaştırır
bull Her vizitte ayak kontroluuml yapılması oumlnerilir
bull Doğru ayakkabı seccedilimi ve
bull Ayak bakımının oumlğretilmesi oumlnemlidir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ayak deformiteleri ayakta bası noktalarını değiştirir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Monoflament İle Duyu Kontroluuml
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ankle Brakial İndeks
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Diyabetli Bireyin Ayağında Oluşan Bası Yarası
KAYNAKLAR
bull Abdelhafiz AH Sinclair AJ(2013) Management of Type 2 Diabetes in Older People Diabetes Ther 4 (1)13ndash26 DOI 101007s13300-013-0020-4
bull American Diabetes Association 2014 Standards of Medical Care in Diabetes Diabetes Care 37 (Supple 1) 14-80
bull Boulton A Armstrong DGAlbert Robert G Frykberg RG Hellman R KirkmanSM Lavery LA LeMaster JW Mills JL Mueller MJ Sheehan P Wukich DK (2008) Comprehensive Foot Examiantion and Risk Assessment Diabetes Care 31(8) 1679ndash1685doi 102337dc08-9021
bull Canadian Diabetes Association (2013) Diabetes in the Elderly Canadian Journal of Diabetes 37 (1) 184-190
bull Chau PH Woo J Lee CH Cheung WL Chen J Chan WM Hui L McGhee SM(2011)
bull Diabetes Prevention Program Research Group (2009) 10-year follow-up of diabetes incidence and weight loss in the Diabetes Prevention Program Outcomes Study The Lancet 374(14)1677ndash1686 doi 101016S0140-6736(09)61457-4
bull International Diabetes Federation (2013) Global Guideline For Managing Older People With Type 2 Diabetes Belgium ISBN2-930229-86-1
bull Kırkman MS Briscoe VJ Clark N Haas LB Halter JB Huang ES Korytkowski MT Hunshi MN Odegard PS Pratley RE Swift CS Diabetes in Oder Adults (Concensus Report) Diabetes Care 2012 (1)1-15
bull Kuchel GA DuBeau C E (2009) daggerUrinary Incontinence in the Elderly Geriatric Nephrology Curriculum httpswwwasn-onlineorgeducationdistancelearningcurriculageriatricsChapter30pdf
bull Laubscher T Regier L Bareham J Diabetes in the frail elderly Individualization of glycemic management Canadian Family Physician 2012 58 (5) 243-246
bull Older people with diabetes have higher risk of depression cognitive and functional impairments implications for diabetes services J Nutr Health Aging 15(9)751-5
bull Overland J Brooks B (2005) Diabetes Nurse Practitioner Guidelines Role and Scope of PracticeURL httpwww0healthnswgovauresourcesnursingpractitionerpdfbb_jo_diabetes_guidelinesfinal_april2005pdf
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Registered Nursesrsquo Association Of Ontario (2013) Assessment and Management of Foot Ulcers for People with Diabetes 37 121136 wwwrnaocabestpractices
bull Schafer R Pharm NL Randal D Dorey C Haas L Barrier P (2013) (American Association of Diabetes Position Statement Educators) Special Considerations in the Management and Education of Older Persons with Diabetes URL httpwwwdiabeteseducatororgexportsitesaade_resourcespdfOlder_Adultspdf
bull Tanwani LK 2011 Insulin Therapy in the Elderly Patient With Diabetes The American Journal of Geriatric Pharmacotherapy 9(1) 24ndash36
bull Tuumlrkiye Endokrin ve Metabolizma Derneği (2013) Diabetes Mellitus ve Komplikasyonlarının Tanı Tedavi ve İzlem Kılavuzu Ankara ISBN 978-605-4011-16-2
bull Villareal DT Chode S Parimi N Sanicore DR Hilton T Armamaento Villareal R Napoli N Qualls C Shah K M (2011) Weight Loss Exercise or Both and Physical Function in Obese Older Adults New England Journal of Medicine 364 (3) 1218-1229 DOI 101056NEJMoa1008234
bull Wild S Roglic G Green A Sicree R King H(2004) Global Prevalence of Diabetes Estimates for the year 2000 and projections for 2030 Diabetes Care 27(5 1047-53
D- Oral Antihiperglisemiklerle Tedavi
bull Tip 2 diyabetli kişiler yaşlandıkccedila başlıca metabolik defekt glukozla induumlklenen
insuumllin sekresyonunda azalmadır Bu nedenle bu kişilerde başlangıccedilta tedavisi
insuumllin salgılatıcılar tercih edilir
bull Obez yaşlılarda ise ana defekt insuumllin sekresyonunun nispeten korunduğu
insuumlline bağlı glukoz taşınmasına karşı direncin oluştuğu bir metabolik defekttir
bull Obez yaşlılarda başlangıccedil tedavisi olarak insuumlline duyarlılığı artıran ilaccedillar
tercih edilir
American Diabetes Association (ADA) 2014
E- İnsuumllin tedavisi
bull Yaşlıda insuumllin tedavisi bireyselleştirilmeli ve hasta guumlvenliğini dikkate alarak
seccedililmelidir Bilişsel gerilemesi olan yaşlılarda insuumllinin doğru satalerde
uygulanması iccedilin gerekli oumlnlemler alınmalıdır
bull Premix insuumllin analoglarının(premix lispro 25 premix lispro 50 gibi)
kullanılmasının yaşlı diyabetlilerde glisemik kontroluumln sağlanmasında
ilerleme sağladığı ve daha uygun olduğu belirtilmektedir
Tanwani 2011
Tanwani 2011
E- İnsuumllin tedavisi-devam
Ayrıca konvansiyonel şırıngaların kullanımının zorluğundan dolayı
doldurulabilir insuumllin kalemleri doz hatalarını azaltmak ve glisemik
kontroluuml iyileştirmek iccedilin oumlnerilmektedir
Villareal 2011 Schafer 2013Tanwani 2011
Diyabetli Yaşlıda Komplikasyonların Oumlnlenmesi ve Tedavisi
A- Hipertansiyon
bull Diyabetli yaşlılarda hipertansiyonun oumlnlenmesi serebrovaskuumller olay ve
mikrovaskuumller olayları oumlnler
bull Tuz kıstlaması tansiyon kontroluumlnde oumlnemlidir
bull İzole sistolik tansiyonun tedavisi yaşlı bireyde renal fonksiyonların
korunmasında oumlnemlidir Pek ccedilok antihipertansif ajan serebrovaskuumller
olay ve son doumlnem boumlbrek yetmezliğini etkili şekilde azaltmaktadır
bull Birden fazla risk faktoumlruuml olan diyabetli yaşlılarda anjiotensin ndash koverting
enzim (ACE) inhibitoumlrleri kullanımı koruyucudur
A- Hipertansiyon
Bununla birlikte hipertansiyonun sıkı kontroluuml ilaccedil yan etkilerine bağlı sorunlara
yol accedilabileceğinden sistolik kan basıncı sınır değerinin 140 mm Hg olarak
yuumlkseltilmesi oumlnerilmektedir
CDA 2013 a
B-Dislipidemi
bull Kolesterol iccedileriğinin azaltılması yağ tercihi oumlnemlidir
bull Dislipideminin statinlerle (Oumlr Atorvastatin) tedavisinin SVOrsquoların primer
ve sekonder oumlnlenmesinde etkili olduğu pek ccedilok ccedilalışmada elde edilmiştir
bull Fibratların (oumlr Lipanthyl) da bu hastalarda kullanımı nın SVO oumlnlenmesi
accedilısından benzer etkiye sahip olduğu ancak fibratların glomeruumller
filrasyonda azalma ve albuminuumlriye neden olabileceği bildirilmektedirCDA 2013 a
Diyabetli Yaşlılarda Geriatrik Problemler
bull Bilişsel Bozulma
bull Depresyon
bull Ccediloklu ilaccedil kullanımı
bull Duumlşmeler
bull Uumlriner inkontinans
A- Bilişsel Bozulma
Yapılan ccedilalışmalar diyabetli yaşlılarda demans sıklığının diyabet olmayan
akranlarına goumlre daha yuumlksek olduğunu goumlstermektedir
Oumlzellikle erken evrelerde demanslı birccedilok hastaya tanı konulmamaktadır
Bilişsel bozulma yaşlı diyabetlilerde hastalığın kontroluumlnuuml zorlaştırmakta
hipoglisemi tedaviye bağlılıkta azalma glisemik kontrolde
accedilıklanamayan bozulma ile sonuccedillanmaktadır
CDA 2013 a CDA 2013 b
Hill ve ark 2013
B- Depresyon
Diyabetli olmayan akranlarıyla karşılaştırıldığında diyabetli olanlarda
depresyon daha sık goumlruumllmektedir Depresyon bu yuumlksek risk grubunda
sıklıkla tanısız ve tedavisiz kalmaktadır
Depresyon koumltuuml glisemik kontrolle ilişkili ve koroner arter hastalığını artıran
bir faktoumlrduumlr Erken tanılanması ve tedavi edilmesi daha iyi glisemik
kontrol sağlamaya yaşam kalitesini artırmaya ve mortaliteyi azaltmaya
yardımcı olur Chao ve ark 2011
C-Ccediloklu İlaccedil Kullanımı
Ccediloklu ilaccedil kullanımı yaşlılarda ccedilok sıktır Diyabetli yaşlılarda kullanılan ilaccedilların
sayısı da artışa neden olan faktoumlrlerin başında gelmektedir İlaccedil yan etkileri
eşlik eden başka sağlık sorunlarının oluşmasına ve diyabet kontroluumlnuumln
bozulmasına neden olabilir
İlaccedil yan etkilerini kontrol altına almak iccedilin ilaccedil tedavisinin bireyselleştirilmesi
gerekir
İlaccedillar yaşlılarda duumlşmelerin konfuumlzyonun ve diğer kognitif değişikliklerin acil
başvurularının en oumlnemli nedenidir İlaccedil listelerinin her vizite
değerlendirilmesi oumlnemlidir Villareal 2011 Loubscher 2012 IDF 2013
D- Duumlşmeler
Diyabetli yaşlılarda duumlşme sıklığının fazla olması multifaktoumlriyel bir
durumdur
Periferik ve otonom noumlropati renal fonksiyonda azalma kas guumlccedilsuumlzluumlğuuml
ccediloklu ilaccedil kullanımı goumlrmede zayıflama osteoartritler ve hipoglisemi
bu nedenler arasındadır
D- Duumlşmeler
Sıkı glisemik kontroluumln yararlarına rağmen duumlşmelere yol accedilacağı goumlz oumlnuumlnde
bulundurularak dengelenmesi oumlnemlidir
Yapılan bir ccedilalışmada sıkı glisemik kontroluumln (HbA1Cle 6-gt8) insuumllin
kullanan yaşlılarda duumlşme riskini 13 kat artırdığı saptanmıştır
Park ve ark 2006 Tanwani 2011CDA 2013 a Schafer ve ark2013
E- Uumlriner İnkontinans
bull Diyabetli kadınlarda Uumlİ sıklığı artmaktadır
bull Risk faktoumlrleri uumlriner enfeksiyonlar vajinal enfeksiyonlar otonomik
noumlropatidir
bull Otonomik noumlropati fekal inkontinansa da neden olmaktadır
bull Yaşam kalitesini iyileştirilmesi iccedilin tedavisi gereklidir
Kuchel GA DuBeau C E 2009
DOumlY
BilgiPisikososyal bel
İnaccedillarTutumlar
Başetme becerisiDavranış
Kan şekeri izlemiDiyetSigara
Fiziksel aktivite
Kısa suumlreli ccedilıktılarKan basıncıLipit duumlzeyi
Glisemik kontrolAğırlık
Uzun suumlreli ccedilıktılarMorbidityeMortalite
Yaşam kalitesi
Diyabet Oumlz youmlnetim Eğitimi
bull DOumlYE yaşlının yaşam beklentisi fonksiyonel durumu bilişsel durumu
yaşlının tercih edeceği oumlğrenme şekli okuryazarlık durumu eğitim durumu
goumlz oumlnuumlne alınarak planlanmalıdır
bull Bireysel gereksinimlere goumlre oumlzelleştirilen eğitim basit ve adım adım
yapılmalıdır
bull Yaşlı bireye bakım veren aile uumlyeleri ve bakıcılar eğitime dahil edilmelidir
bull Yaşlının oumlz bakım davranışları DOumlYE nin ccedilerccedilevesini belirler DOumlYE
geliştirilirken glisemik hedefler de dikkate alınmalıdır
TEMD 2003 IDF 2013 Overland ve Brooks 2005 Schafer ve ark 2013
Diyabet Oumlz Youmlnetim Eğitimi
Yapılandırılmış hasta eğitimi programı diyabet youmlnetiminin bir parccedilasıdır
Uygun kişi tarafından
Uygun ortamda
Uygun teknikler kullanılarak
Hasta ve bakım vericilerin aktif katılımı ile
yapılmalıdır SUumlREKLİ OLMALIDIR
WHO ve IDF DOumlYErsquonin minimum ve optimal standartlarını belirlemişlerdir
TEMD 2003 IDF 2013 Overland ve Brooks 2005 Schafer ve ark 2013
DOumlYE Ccedilekirdek ekip
bull Hekim
bull Hemşire
bull Diyetisyen
Gerekli durumlarda diğer sağlık profesyonelleri katılabilir
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Oumlzbakım bilgi ve inanccedillarıbull Yaşam tarzı uyumu ve istekleri (beslenme
fiziksel aktivite ve sigara kullanımıa)bull Psikolojik durumbull Kendi kendine izlem ve ekipmanın durumubull Vuumlcut ağırlığıbull Kan glukoz kontroluuml
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Kan yağları kontroluuml
bull Kardiyovaskuumller risk değerlendirmesi
bull Erektil disfonksiyon
bull Noumlropati
bull Ayakların durumu (ısı renk goumlruumlnuumlm)
bull Goumlzler
bull Boumlbrekler
bull İlaccedil tedavisinin goumlzden geccedilirilmesi
Diyabetli Yaşlılarda Ayak Bakımı
bull Diyabetli yaşlılarda ayak problemleri sıktır Goumlrme bozukluğu ve guumlccedilsuumlzluumlk
ayak kontroluuml ve bakımını zorlaştırır
bull Her vizitte ayak kontroluuml yapılması oumlnerilir
bull Doğru ayakkabı seccedilimi ve
bull Ayak bakımının oumlğretilmesi oumlnemlidir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ayak deformiteleri ayakta bası noktalarını değiştirir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Monoflament İle Duyu Kontroluuml
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ankle Brakial İndeks
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Diyabetli Bireyin Ayağında Oluşan Bası Yarası
KAYNAKLAR
bull Abdelhafiz AH Sinclair AJ(2013) Management of Type 2 Diabetes in Older People Diabetes Ther 4 (1)13ndash26 DOI 101007s13300-013-0020-4
bull American Diabetes Association 2014 Standards of Medical Care in Diabetes Diabetes Care 37 (Supple 1) 14-80
bull Boulton A Armstrong DGAlbert Robert G Frykberg RG Hellman R KirkmanSM Lavery LA LeMaster JW Mills JL Mueller MJ Sheehan P Wukich DK (2008) Comprehensive Foot Examiantion and Risk Assessment Diabetes Care 31(8) 1679ndash1685doi 102337dc08-9021
bull Canadian Diabetes Association (2013) Diabetes in the Elderly Canadian Journal of Diabetes 37 (1) 184-190
bull Chau PH Woo J Lee CH Cheung WL Chen J Chan WM Hui L McGhee SM(2011)
bull Diabetes Prevention Program Research Group (2009) 10-year follow-up of diabetes incidence and weight loss in the Diabetes Prevention Program Outcomes Study The Lancet 374(14)1677ndash1686 doi 101016S0140-6736(09)61457-4
bull International Diabetes Federation (2013) Global Guideline For Managing Older People With Type 2 Diabetes Belgium ISBN2-930229-86-1
bull Kırkman MS Briscoe VJ Clark N Haas LB Halter JB Huang ES Korytkowski MT Hunshi MN Odegard PS Pratley RE Swift CS Diabetes in Oder Adults (Concensus Report) Diabetes Care 2012 (1)1-15
bull Kuchel GA DuBeau C E (2009) daggerUrinary Incontinence in the Elderly Geriatric Nephrology Curriculum httpswwwasn-onlineorgeducationdistancelearningcurriculageriatricsChapter30pdf
bull Laubscher T Regier L Bareham J Diabetes in the frail elderly Individualization of glycemic management Canadian Family Physician 2012 58 (5) 243-246
bull Older people with diabetes have higher risk of depression cognitive and functional impairments implications for diabetes services J Nutr Health Aging 15(9)751-5
bull Overland J Brooks B (2005) Diabetes Nurse Practitioner Guidelines Role and Scope of PracticeURL httpwww0healthnswgovauresourcesnursingpractitionerpdfbb_jo_diabetes_guidelinesfinal_april2005pdf
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Registered Nursesrsquo Association Of Ontario (2013) Assessment and Management of Foot Ulcers for People with Diabetes 37 121136 wwwrnaocabestpractices
bull Schafer R Pharm NL Randal D Dorey C Haas L Barrier P (2013) (American Association of Diabetes Position Statement Educators) Special Considerations in the Management and Education of Older Persons with Diabetes URL httpwwwdiabeteseducatororgexportsitesaade_resourcespdfOlder_Adultspdf
bull Tanwani LK 2011 Insulin Therapy in the Elderly Patient With Diabetes The American Journal of Geriatric Pharmacotherapy 9(1) 24ndash36
bull Tuumlrkiye Endokrin ve Metabolizma Derneği (2013) Diabetes Mellitus ve Komplikasyonlarının Tanı Tedavi ve İzlem Kılavuzu Ankara ISBN 978-605-4011-16-2
bull Villareal DT Chode S Parimi N Sanicore DR Hilton T Armamaento Villareal R Napoli N Qualls C Shah K M (2011) Weight Loss Exercise or Both and Physical Function in Obese Older Adults New England Journal of Medicine 364 (3) 1218-1229 DOI 101056NEJMoa1008234
bull Wild S Roglic G Green A Sicree R King H(2004) Global Prevalence of Diabetes Estimates for the year 2000 and projections for 2030 Diabetes Care 27(5 1047-53
E- İnsuumllin tedavisi
bull Yaşlıda insuumllin tedavisi bireyselleştirilmeli ve hasta guumlvenliğini dikkate alarak
seccedililmelidir Bilişsel gerilemesi olan yaşlılarda insuumllinin doğru satalerde
uygulanması iccedilin gerekli oumlnlemler alınmalıdır
bull Premix insuumllin analoglarının(premix lispro 25 premix lispro 50 gibi)
kullanılmasının yaşlı diyabetlilerde glisemik kontroluumln sağlanmasında
ilerleme sağladığı ve daha uygun olduğu belirtilmektedir
Tanwani 2011
Tanwani 2011
E- İnsuumllin tedavisi-devam
Ayrıca konvansiyonel şırıngaların kullanımının zorluğundan dolayı
doldurulabilir insuumllin kalemleri doz hatalarını azaltmak ve glisemik
kontroluuml iyileştirmek iccedilin oumlnerilmektedir
Villareal 2011 Schafer 2013Tanwani 2011
Diyabetli Yaşlıda Komplikasyonların Oumlnlenmesi ve Tedavisi
A- Hipertansiyon
bull Diyabetli yaşlılarda hipertansiyonun oumlnlenmesi serebrovaskuumller olay ve
mikrovaskuumller olayları oumlnler
bull Tuz kıstlaması tansiyon kontroluumlnde oumlnemlidir
bull İzole sistolik tansiyonun tedavisi yaşlı bireyde renal fonksiyonların
korunmasında oumlnemlidir Pek ccedilok antihipertansif ajan serebrovaskuumller
olay ve son doumlnem boumlbrek yetmezliğini etkili şekilde azaltmaktadır
bull Birden fazla risk faktoumlruuml olan diyabetli yaşlılarda anjiotensin ndash koverting
enzim (ACE) inhibitoumlrleri kullanımı koruyucudur
A- Hipertansiyon
Bununla birlikte hipertansiyonun sıkı kontroluuml ilaccedil yan etkilerine bağlı sorunlara
yol accedilabileceğinden sistolik kan basıncı sınır değerinin 140 mm Hg olarak
yuumlkseltilmesi oumlnerilmektedir
CDA 2013 a
B-Dislipidemi
bull Kolesterol iccedileriğinin azaltılması yağ tercihi oumlnemlidir
bull Dislipideminin statinlerle (Oumlr Atorvastatin) tedavisinin SVOrsquoların primer
ve sekonder oumlnlenmesinde etkili olduğu pek ccedilok ccedilalışmada elde edilmiştir
bull Fibratların (oumlr Lipanthyl) da bu hastalarda kullanımı nın SVO oumlnlenmesi
accedilısından benzer etkiye sahip olduğu ancak fibratların glomeruumller
filrasyonda azalma ve albuminuumlriye neden olabileceği bildirilmektedirCDA 2013 a
Diyabetli Yaşlılarda Geriatrik Problemler
bull Bilişsel Bozulma
bull Depresyon
bull Ccediloklu ilaccedil kullanımı
bull Duumlşmeler
bull Uumlriner inkontinans
A- Bilişsel Bozulma
Yapılan ccedilalışmalar diyabetli yaşlılarda demans sıklığının diyabet olmayan
akranlarına goumlre daha yuumlksek olduğunu goumlstermektedir
Oumlzellikle erken evrelerde demanslı birccedilok hastaya tanı konulmamaktadır
Bilişsel bozulma yaşlı diyabetlilerde hastalığın kontroluumlnuuml zorlaştırmakta
hipoglisemi tedaviye bağlılıkta azalma glisemik kontrolde
accedilıklanamayan bozulma ile sonuccedillanmaktadır
CDA 2013 a CDA 2013 b
Hill ve ark 2013
B- Depresyon
Diyabetli olmayan akranlarıyla karşılaştırıldığında diyabetli olanlarda
depresyon daha sık goumlruumllmektedir Depresyon bu yuumlksek risk grubunda
sıklıkla tanısız ve tedavisiz kalmaktadır
Depresyon koumltuuml glisemik kontrolle ilişkili ve koroner arter hastalığını artıran
bir faktoumlrduumlr Erken tanılanması ve tedavi edilmesi daha iyi glisemik
kontrol sağlamaya yaşam kalitesini artırmaya ve mortaliteyi azaltmaya
yardımcı olur Chao ve ark 2011
C-Ccediloklu İlaccedil Kullanımı
Ccediloklu ilaccedil kullanımı yaşlılarda ccedilok sıktır Diyabetli yaşlılarda kullanılan ilaccedilların
sayısı da artışa neden olan faktoumlrlerin başında gelmektedir İlaccedil yan etkileri
eşlik eden başka sağlık sorunlarının oluşmasına ve diyabet kontroluumlnuumln
bozulmasına neden olabilir
İlaccedil yan etkilerini kontrol altına almak iccedilin ilaccedil tedavisinin bireyselleştirilmesi
gerekir
İlaccedillar yaşlılarda duumlşmelerin konfuumlzyonun ve diğer kognitif değişikliklerin acil
başvurularının en oumlnemli nedenidir İlaccedil listelerinin her vizite
değerlendirilmesi oumlnemlidir Villareal 2011 Loubscher 2012 IDF 2013
D- Duumlşmeler
Diyabetli yaşlılarda duumlşme sıklığının fazla olması multifaktoumlriyel bir
durumdur
Periferik ve otonom noumlropati renal fonksiyonda azalma kas guumlccedilsuumlzluumlğuuml
ccediloklu ilaccedil kullanımı goumlrmede zayıflama osteoartritler ve hipoglisemi
bu nedenler arasındadır
D- Duumlşmeler
Sıkı glisemik kontroluumln yararlarına rağmen duumlşmelere yol accedilacağı goumlz oumlnuumlnde
bulundurularak dengelenmesi oumlnemlidir
Yapılan bir ccedilalışmada sıkı glisemik kontroluumln (HbA1Cle 6-gt8) insuumllin
kullanan yaşlılarda duumlşme riskini 13 kat artırdığı saptanmıştır
Park ve ark 2006 Tanwani 2011CDA 2013 a Schafer ve ark2013
E- Uumlriner İnkontinans
bull Diyabetli kadınlarda Uumlİ sıklığı artmaktadır
bull Risk faktoumlrleri uumlriner enfeksiyonlar vajinal enfeksiyonlar otonomik
noumlropatidir
bull Otonomik noumlropati fekal inkontinansa da neden olmaktadır
bull Yaşam kalitesini iyileştirilmesi iccedilin tedavisi gereklidir
Kuchel GA DuBeau C E 2009
DOumlY
BilgiPisikososyal bel
İnaccedillarTutumlar
Başetme becerisiDavranış
Kan şekeri izlemiDiyetSigara
Fiziksel aktivite
Kısa suumlreli ccedilıktılarKan basıncıLipit duumlzeyi
Glisemik kontrolAğırlık
Uzun suumlreli ccedilıktılarMorbidityeMortalite
Yaşam kalitesi
Diyabet Oumlz youmlnetim Eğitimi
bull DOumlYE yaşlının yaşam beklentisi fonksiyonel durumu bilişsel durumu
yaşlının tercih edeceği oumlğrenme şekli okuryazarlık durumu eğitim durumu
goumlz oumlnuumlne alınarak planlanmalıdır
bull Bireysel gereksinimlere goumlre oumlzelleştirilen eğitim basit ve adım adım
yapılmalıdır
bull Yaşlı bireye bakım veren aile uumlyeleri ve bakıcılar eğitime dahil edilmelidir
bull Yaşlının oumlz bakım davranışları DOumlYE nin ccedilerccedilevesini belirler DOumlYE
geliştirilirken glisemik hedefler de dikkate alınmalıdır
TEMD 2003 IDF 2013 Overland ve Brooks 2005 Schafer ve ark 2013
Diyabet Oumlz Youmlnetim Eğitimi
Yapılandırılmış hasta eğitimi programı diyabet youmlnetiminin bir parccedilasıdır
Uygun kişi tarafından
Uygun ortamda
Uygun teknikler kullanılarak
Hasta ve bakım vericilerin aktif katılımı ile
yapılmalıdır SUumlREKLİ OLMALIDIR
WHO ve IDF DOumlYErsquonin minimum ve optimal standartlarını belirlemişlerdir
TEMD 2003 IDF 2013 Overland ve Brooks 2005 Schafer ve ark 2013
DOumlYE Ccedilekirdek ekip
bull Hekim
bull Hemşire
bull Diyetisyen
Gerekli durumlarda diğer sağlık profesyonelleri katılabilir
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Oumlzbakım bilgi ve inanccedillarıbull Yaşam tarzı uyumu ve istekleri (beslenme
fiziksel aktivite ve sigara kullanımıa)bull Psikolojik durumbull Kendi kendine izlem ve ekipmanın durumubull Vuumlcut ağırlığıbull Kan glukoz kontroluuml
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Kan yağları kontroluuml
bull Kardiyovaskuumller risk değerlendirmesi
bull Erektil disfonksiyon
bull Noumlropati
bull Ayakların durumu (ısı renk goumlruumlnuumlm)
bull Goumlzler
bull Boumlbrekler
bull İlaccedil tedavisinin goumlzden geccedilirilmesi
Diyabetli Yaşlılarda Ayak Bakımı
bull Diyabetli yaşlılarda ayak problemleri sıktır Goumlrme bozukluğu ve guumlccedilsuumlzluumlk
ayak kontroluuml ve bakımını zorlaştırır
bull Her vizitte ayak kontroluuml yapılması oumlnerilir
bull Doğru ayakkabı seccedilimi ve
bull Ayak bakımının oumlğretilmesi oumlnemlidir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ayak deformiteleri ayakta bası noktalarını değiştirir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Monoflament İle Duyu Kontroluuml
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ankle Brakial İndeks
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Diyabetli Bireyin Ayağında Oluşan Bası Yarası
KAYNAKLAR
bull Abdelhafiz AH Sinclair AJ(2013) Management of Type 2 Diabetes in Older People Diabetes Ther 4 (1)13ndash26 DOI 101007s13300-013-0020-4
bull American Diabetes Association 2014 Standards of Medical Care in Diabetes Diabetes Care 37 (Supple 1) 14-80
bull Boulton A Armstrong DGAlbert Robert G Frykberg RG Hellman R KirkmanSM Lavery LA LeMaster JW Mills JL Mueller MJ Sheehan P Wukich DK (2008) Comprehensive Foot Examiantion and Risk Assessment Diabetes Care 31(8) 1679ndash1685doi 102337dc08-9021
bull Canadian Diabetes Association (2013) Diabetes in the Elderly Canadian Journal of Diabetes 37 (1) 184-190
bull Chau PH Woo J Lee CH Cheung WL Chen J Chan WM Hui L McGhee SM(2011)
bull Diabetes Prevention Program Research Group (2009) 10-year follow-up of diabetes incidence and weight loss in the Diabetes Prevention Program Outcomes Study The Lancet 374(14)1677ndash1686 doi 101016S0140-6736(09)61457-4
bull International Diabetes Federation (2013) Global Guideline For Managing Older People With Type 2 Diabetes Belgium ISBN2-930229-86-1
bull Kırkman MS Briscoe VJ Clark N Haas LB Halter JB Huang ES Korytkowski MT Hunshi MN Odegard PS Pratley RE Swift CS Diabetes in Oder Adults (Concensus Report) Diabetes Care 2012 (1)1-15
bull Kuchel GA DuBeau C E (2009) daggerUrinary Incontinence in the Elderly Geriatric Nephrology Curriculum httpswwwasn-onlineorgeducationdistancelearningcurriculageriatricsChapter30pdf
bull Laubscher T Regier L Bareham J Diabetes in the frail elderly Individualization of glycemic management Canadian Family Physician 2012 58 (5) 243-246
bull Older people with diabetes have higher risk of depression cognitive and functional impairments implications for diabetes services J Nutr Health Aging 15(9)751-5
bull Overland J Brooks B (2005) Diabetes Nurse Practitioner Guidelines Role and Scope of PracticeURL httpwww0healthnswgovauresourcesnursingpractitionerpdfbb_jo_diabetes_guidelinesfinal_april2005pdf
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Registered Nursesrsquo Association Of Ontario (2013) Assessment and Management of Foot Ulcers for People with Diabetes 37 121136 wwwrnaocabestpractices
bull Schafer R Pharm NL Randal D Dorey C Haas L Barrier P (2013) (American Association of Diabetes Position Statement Educators) Special Considerations in the Management and Education of Older Persons with Diabetes URL httpwwwdiabeteseducatororgexportsitesaade_resourcespdfOlder_Adultspdf
bull Tanwani LK 2011 Insulin Therapy in the Elderly Patient With Diabetes The American Journal of Geriatric Pharmacotherapy 9(1) 24ndash36
bull Tuumlrkiye Endokrin ve Metabolizma Derneği (2013) Diabetes Mellitus ve Komplikasyonlarının Tanı Tedavi ve İzlem Kılavuzu Ankara ISBN 978-605-4011-16-2
bull Villareal DT Chode S Parimi N Sanicore DR Hilton T Armamaento Villareal R Napoli N Qualls C Shah K M (2011) Weight Loss Exercise or Both and Physical Function in Obese Older Adults New England Journal of Medicine 364 (3) 1218-1229 DOI 101056NEJMoa1008234
bull Wild S Roglic G Green A Sicree R King H(2004) Global Prevalence of Diabetes Estimates for the year 2000 and projections for 2030 Diabetes Care 27(5 1047-53
E- İnsuumllin tedavisi-devam
Ayrıca konvansiyonel şırıngaların kullanımının zorluğundan dolayı
doldurulabilir insuumllin kalemleri doz hatalarını azaltmak ve glisemik
kontroluuml iyileştirmek iccedilin oumlnerilmektedir
Villareal 2011 Schafer 2013Tanwani 2011
Diyabetli Yaşlıda Komplikasyonların Oumlnlenmesi ve Tedavisi
A- Hipertansiyon
bull Diyabetli yaşlılarda hipertansiyonun oumlnlenmesi serebrovaskuumller olay ve
mikrovaskuumller olayları oumlnler
bull Tuz kıstlaması tansiyon kontroluumlnde oumlnemlidir
bull İzole sistolik tansiyonun tedavisi yaşlı bireyde renal fonksiyonların
korunmasında oumlnemlidir Pek ccedilok antihipertansif ajan serebrovaskuumller
olay ve son doumlnem boumlbrek yetmezliğini etkili şekilde azaltmaktadır
bull Birden fazla risk faktoumlruuml olan diyabetli yaşlılarda anjiotensin ndash koverting
enzim (ACE) inhibitoumlrleri kullanımı koruyucudur
A- Hipertansiyon
Bununla birlikte hipertansiyonun sıkı kontroluuml ilaccedil yan etkilerine bağlı sorunlara
yol accedilabileceğinden sistolik kan basıncı sınır değerinin 140 mm Hg olarak
yuumlkseltilmesi oumlnerilmektedir
CDA 2013 a
B-Dislipidemi
bull Kolesterol iccedileriğinin azaltılması yağ tercihi oumlnemlidir
bull Dislipideminin statinlerle (Oumlr Atorvastatin) tedavisinin SVOrsquoların primer
ve sekonder oumlnlenmesinde etkili olduğu pek ccedilok ccedilalışmada elde edilmiştir
bull Fibratların (oumlr Lipanthyl) da bu hastalarda kullanımı nın SVO oumlnlenmesi
accedilısından benzer etkiye sahip olduğu ancak fibratların glomeruumller
filrasyonda azalma ve albuminuumlriye neden olabileceği bildirilmektedirCDA 2013 a
Diyabetli Yaşlılarda Geriatrik Problemler
bull Bilişsel Bozulma
bull Depresyon
bull Ccediloklu ilaccedil kullanımı
bull Duumlşmeler
bull Uumlriner inkontinans
A- Bilişsel Bozulma
Yapılan ccedilalışmalar diyabetli yaşlılarda demans sıklığının diyabet olmayan
akranlarına goumlre daha yuumlksek olduğunu goumlstermektedir
Oumlzellikle erken evrelerde demanslı birccedilok hastaya tanı konulmamaktadır
Bilişsel bozulma yaşlı diyabetlilerde hastalığın kontroluumlnuuml zorlaştırmakta
hipoglisemi tedaviye bağlılıkta azalma glisemik kontrolde
accedilıklanamayan bozulma ile sonuccedillanmaktadır
CDA 2013 a CDA 2013 b
Hill ve ark 2013
B- Depresyon
Diyabetli olmayan akranlarıyla karşılaştırıldığında diyabetli olanlarda
depresyon daha sık goumlruumllmektedir Depresyon bu yuumlksek risk grubunda
sıklıkla tanısız ve tedavisiz kalmaktadır
Depresyon koumltuuml glisemik kontrolle ilişkili ve koroner arter hastalığını artıran
bir faktoumlrduumlr Erken tanılanması ve tedavi edilmesi daha iyi glisemik
kontrol sağlamaya yaşam kalitesini artırmaya ve mortaliteyi azaltmaya
yardımcı olur Chao ve ark 2011
C-Ccediloklu İlaccedil Kullanımı
Ccediloklu ilaccedil kullanımı yaşlılarda ccedilok sıktır Diyabetli yaşlılarda kullanılan ilaccedilların
sayısı da artışa neden olan faktoumlrlerin başında gelmektedir İlaccedil yan etkileri
eşlik eden başka sağlık sorunlarının oluşmasına ve diyabet kontroluumlnuumln
bozulmasına neden olabilir
İlaccedil yan etkilerini kontrol altına almak iccedilin ilaccedil tedavisinin bireyselleştirilmesi
gerekir
İlaccedillar yaşlılarda duumlşmelerin konfuumlzyonun ve diğer kognitif değişikliklerin acil
başvurularının en oumlnemli nedenidir İlaccedil listelerinin her vizite
değerlendirilmesi oumlnemlidir Villareal 2011 Loubscher 2012 IDF 2013
D- Duumlşmeler
Diyabetli yaşlılarda duumlşme sıklığının fazla olması multifaktoumlriyel bir
durumdur
Periferik ve otonom noumlropati renal fonksiyonda azalma kas guumlccedilsuumlzluumlğuuml
ccediloklu ilaccedil kullanımı goumlrmede zayıflama osteoartritler ve hipoglisemi
bu nedenler arasındadır
D- Duumlşmeler
Sıkı glisemik kontroluumln yararlarına rağmen duumlşmelere yol accedilacağı goumlz oumlnuumlnde
bulundurularak dengelenmesi oumlnemlidir
Yapılan bir ccedilalışmada sıkı glisemik kontroluumln (HbA1Cle 6-gt8) insuumllin
kullanan yaşlılarda duumlşme riskini 13 kat artırdığı saptanmıştır
Park ve ark 2006 Tanwani 2011CDA 2013 a Schafer ve ark2013
E- Uumlriner İnkontinans
bull Diyabetli kadınlarda Uumlİ sıklığı artmaktadır
bull Risk faktoumlrleri uumlriner enfeksiyonlar vajinal enfeksiyonlar otonomik
noumlropatidir
bull Otonomik noumlropati fekal inkontinansa da neden olmaktadır
bull Yaşam kalitesini iyileştirilmesi iccedilin tedavisi gereklidir
Kuchel GA DuBeau C E 2009
DOumlY
BilgiPisikososyal bel
İnaccedillarTutumlar
Başetme becerisiDavranış
Kan şekeri izlemiDiyetSigara
Fiziksel aktivite
Kısa suumlreli ccedilıktılarKan basıncıLipit duumlzeyi
Glisemik kontrolAğırlık
Uzun suumlreli ccedilıktılarMorbidityeMortalite
Yaşam kalitesi
Diyabet Oumlz youmlnetim Eğitimi
bull DOumlYE yaşlının yaşam beklentisi fonksiyonel durumu bilişsel durumu
yaşlının tercih edeceği oumlğrenme şekli okuryazarlık durumu eğitim durumu
goumlz oumlnuumlne alınarak planlanmalıdır
bull Bireysel gereksinimlere goumlre oumlzelleştirilen eğitim basit ve adım adım
yapılmalıdır
bull Yaşlı bireye bakım veren aile uumlyeleri ve bakıcılar eğitime dahil edilmelidir
bull Yaşlının oumlz bakım davranışları DOumlYE nin ccedilerccedilevesini belirler DOumlYE
geliştirilirken glisemik hedefler de dikkate alınmalıdır
TEMD 2003 IDF 2013 Overland ve Brooks 2005 Schafer ve ark 2013
Diyabet Oumlz Youmlnetim Eğitimi
Yapılandırılmış hasta eğitimi programı diyabet youmlnetiminin bir parccedilasıdır
Uygun kişi tarafından
Uygun ortamda
Uygun teknikler kullanılarak
Hasta ve bakım vericilerin aktif katılımı ile
yapılmalıdır SUumlREKLİ OLMALIDIR
WHO ve IDF DOumlYErsquonin minimum ve optimal standartlarını belirlemişlerdir
TEMD 2003 IDF 2013 Overland ve Brooks 2005 Schafer ve ark 2013
DOumlYE Ccedilekirdek ekip
bull Hekim
bull Hemşire
bull Diyetisyen
Gerekli durumlarda diğer sağlık profesyonelleri katılabilir
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Oumlzbakım bilgi ve inanccedillarıbull Yaşam tarzı uyumu ve istekleri (beslenme
fiziksel aktivite ve sigara kullanımıa)bull Psikolojik durumbull Kendi kendine izlem ve ekipmanın durumubull Vuumlcut ağırlığıbull Kan glukoz kontroluuml
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Kan yağları kontroluuml
bull Kardiyovaskuumller risk değerlendirmesi
bull Erektil disfonksiyon
bull Noumlropati
bull Ayakların durumu (ısı renk goumlruumlnuumlm)
bull Goumlzler
bull Boumlbrekler
bull İlaccedil tedavisinin goumlzden geccedilirilmesi
Diyabetli Yaşlılarda Ayak Bakımı
bull Diyabetli yaşlılarda ayak problemleri sıktır Goumlrme bozukluğu ve guumlccedilsuumlzluumlk
ayak kontroluuml ve bakımını zorlaştırır
bull Her vizitte ayak kontroluuml yapılması oumlnerilir
bull Doğru ayakkabı seccedilimi ve
bull Ayak bakımının oumlğretilmesi oumlnemlidir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ayak deformiteleri ayakta bası noktalarını değiştirir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Monoflament İle Duyu Kontroluuml
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ankle Brakial İndeks
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Diyabetli Bireyin Ayağında Oluşan Bası Yarası
KAYNAKLAR
bull Abdelhafiz AH Sinclair AJ(2013) Management of Type 2 Diabetes in Older People Diabetes Ther 4 (1)13ndash26 DOI 101007s13300-013-0020-4
bull American Diabetes Association 2014 Standards of Medical Care in Diabetes Diabetes Care 37 (Supple 1) 14-80
bull Boulton A Armstrong DGAlbert Robert G Frykberg RG Hellman R KirkmanSM Lavery LA LeMaster JW Mills JL Mueller MJ Sheehan P Wukich DK (2008) Comprehensive Foot Examiantion and Risk Assessment Diabetes Care 31(8) 1679ndash1685doi 102337dc08-9021
bull Canadian Diabetes Association (2013) Diabetes in the Elderly Canadian Journal of Diabetes 37 (1) 184-190
bull Chau PH Woo J Lee CH Cheung WL Chen J Chan WM Hui L McGhee SM(2011)
bull Diabetes Prevention Program Research Group (2009) 10-year follow-up of diabetes incidence and weight loss in the Diabetes Prevention Program Outcomes Study The Lancet 374(14)1677ndash1686 doi 101016S0140-6736(09)61457-4
bull International Diabetes Federation (2013) Global Guideline For Managing Older People With Type 2 Diabetes Belgium ISBN2-930229-86-1
bull Kırkman MS Briscoe VJ Clark N Haas LB Halter JB Huang ES Korytkowski MT Hunshi MN Odegard PS Pratley RE Swift CS Diabetes in Oder Adults (Concensus Report) Diabetes Care 2012 (1)1-15
bull Kuchel GA DuBeau C E (2009) daggerUrinary Incontinence in the Elderly Geriatric Nephrology Curriculum httpswwwasn-onlineorgeducationdistancelearningcurriculageriatricsChapter30pdf
bull Laubscher T Regier L Bareham J Diabetes in the frail elderly Individualization of glycemic management Canadian Family Physician 2012 58 (5) 243-246
bull Older people with diabetes have higher risk of depression cognitive and functional impairments implications for diabetes services J Nutr Health Aging 15(9)751-5
bull Overland J Brooks B (2005) Diabetes Nurse Practitioner Guidelines Role and Scope of PracticeURL httpwww0healthnswgovauresourcesnursingpractitionerpdfbb_jo_diabetes_guidelinesfinal_april2005pdf
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Registered Nursesrsquo Association Of Ontario (2013) Assessment and Management of Foot Ulcers for People with Diabetes 37 121136 wwwrnaocabestpractices
bull Schafer R Pharm NL Randal D Dorey C Haas L Barrier P (2013) (American Association of Diabetes Position Statement Educators) Special Considerations in the Management and Education of Older Persons with Diabetes URL httpwwwdiabeteseducatororgexportsitesaade_resourcespdfOlder_Adultspdf
bull Tanwani LK 2011 Insulin Therapy in the Elderly Patient With Diabetes The American Journal of Geriatric Pharmacotherapy 9(1) 24ndash36
bull Tuumlrkiye Endokrin ve Metabolizma Derneği (2013) Diabetes Mellitus ve Komplikasyonlarının Tanı Tedavi ve İzlem Kılavuzu Ankara ISBN 978-605-4011-16-2
bull Villareal DT Chode S Parimi N Sanicore DR Hilton T Armamaento Villareal R Napoli N Qualls C Shah K M (2011) Weight Loss Exercise or Both and Physical Function in Obese Older Adults New England Journal of Medicine 364 (3) 1218-1229 DOI 101056NEJMoa1008234
bull Wild S Roglic G Green A Sicree R King H(2004) Global Prevalence of Diabetes Estimates for the year 2000 and projections for 2030 Diabetes Care 27(5 1047-53
Diyabetli Yaşlıda Komplikasyonların Oumlnlenmesi ve Tedavisi
A- Hipertansiyon
bull Diyabetli yaşlılarda hipertansiyonun oumlnlenmesi serebrovaskuumller olay ve
mikrovaskuumller olayları oumlnler
bull Tuz kıstlaması tansiyon kontroluumlnde oumlnemlidir
bull İzole sistolik tansiyonun tedavisi yaşlı bireyde renal fonksiyonların
korunmasında oumlnemlidir Pek ccedilok antihipertansif ajan serebrovaskuumller
olay ve son doumlnem boumlbrek yetmezliğini etkili şekilde azaltmaktadır
bull Birden fazla risk faktoumlruuml olan diyabetli yaşlılarda anjiotensin ndash koverting
enzim (ACE) inhibitoumlrleri kullanımı koruyucudur
A- Hipertansiyon
Bununla birlikte hipertansiyonun sıkı kontroluuml ilaccedil yan etkilerine bağlı sorunlara
yol accedilabileceğinden sistolik kan basıncı sınır değerinin 140 mm Hg olarak
yuumlkseltilmesi oumlnerilmektedir
CDA 2013 a
B-Dislipidemi
bull Kolesterol iccedileriğinin azaltılması yağ tercihi oumlnemlidir
bull Dislipideminin statinlerle (Oumlr Atorvastatin) tedavisinin SVOrsquoların primer
ve sekonder oumlnlenmesinde etkili olduğu pek ccedilok ccedilalışmada elde edilmiştir
bull Fibratların (oumlr Lipanthyl) da bu hastalarda kullanımı nın SVO oumlnlenmesi
accedilısından benzer etkiye sahip olduğu ancak fibratların glomeruumller
filrasyonda azalma ve albuminuumlriye neden olabileceği bildirilmektedirCDA 2013 a
Diyabetli Yaşlılarda Geriatrik Problemler
bull Bilişsel Bozulma
bull Depresyon
bull Ccediloklu ilaccedil kullanımı
bull Duumlşmeler
bull Uumlriner inkontinans
A- Bilişsel Bozulma
Yapılan ccedilalışmalar diyabetli yaşlılarda demans sıklığının diyabet olmayan
akranlarına goumlre daha yuumlksek olduğunu goumlstermektedir
Oumlzellikle erken evrelerde demanslı birccedilok hastaya tanı konulmamaktadır
Bilişsel bozulma yaşlı diyabetlilerde hastalığın kontroluumlnuuml zorlaştırmakta
hipoglisemi tedaviye bağlılıkta azalma glisemik kontrolde
accedilıklanamayan bozulma ile sonuccedillanmaktadır
CDA 2013 a CDA 2013 b
Hill ve ark 2013
B- Depresyon
Diyabetli olmayan akranlarıyla karşılaştırıldığında diyabetli olanlarda
depresyon daha sık goumlruumllmektedir Depresyon bu yuumlksek risk grubunda
sıklıkla tanısız ve tedavisiz kalmaktadır
Depresyon koumltuuml glisemik kontrolle ilişkili ve koroner arter hastalığını artıran
bir faktoumlrduumlr Erken tanılanması ve tedavi edilmesi daha iyi glisemik
kontrol sağlamaya yaşam kalitesini artırmaya ve mortaliteyi azaltmaya
yardımcı olur Chao ve ark 2011
C-Ccediloklu İlaccedil Kullanımı
Ccediloklu ilaccedil kullanımı yaşlılarda ccedilok sıktır Diyabetli yaşlılarda kullanılan ilaccedilların
sayısı da artışa neden olan faktoumlrlerin başında gelmektedir İlaccedil yan etkileri
eşlik eden başka sağlık sorunlarının oluşmasına ve diyabet kontroluumlnuumln
bozulmasına neden olabilir
İlaccedil yan etkilerini kontrol altına almak iccedilin ilaccedil tedavisinin bireyselleştirilmesi
gerekir
İlaccedillar yaşlılarda duumlşmelerin konfuumlzyonun ve diğer kognitif değişikliklerin acil
başvurularının en oumlnemli nedenidir İlaccedil listelerinin her vizite
değerlendirilmesi oumlnemlidir Villareal 2011 Loubscher 2012 IDF 2013
D- Duumlşmeler
Diyabetli yaşlılarda duumlşme sıklığının fazla olması multifaktoumlriyel bir
durumdur
Periferik ve otonom noumlropati renal fonksiyonda azalma kas guumlccedilsuumlzluumlğuuml
ccediloklu ilaccedil kullanımı goumlrmede zayıflama osteoartritler ve hipoglisemi
bu nedenler arasındadır
D- Duumlşmeler
Sıkı glisemik kontroluumln yararlarına rağmen duumlşmelere yol accedilacağı goumlz oumlnuumlnde
bulundurularak dengelenmesi oumlnemlidir
Yapılan bir ccedilalışmada sıkı glisemik kontroluumln (HbA1Cle 6-gt8) insuumllin
kullanan yaşlılarda duumlşme riskini 13 kat artırdığı saptanmıştır
Park ve ark 2006 Tanwani 2011CDA 2013 a Schafer ve ark2013
E- Uumlriner İnkontinans
bull Diyabetli kadınlarda Uumlİ sıklığı artmaktadır
bull Risk faktoumlrleri uumlriner enfeksiyonlar vajinal enfeksiyonlar otonomik
noumlropatidir
bull Otonomik noumlropati fekal inkontinansa da neden olmaktadır
bull Yaşam kalitesini iyileştirilmesi iccedilin tedavisi gereklidir
Kuchel GA DuBeau C E 2009
DOumlY
BilgiPisikososyal bel
İnaccedillarTutumlar
Başetme becerisiDavranış
Kan şekeri izlemiDiyetSigara
Fiziksel aktivite
Kısa suumlreli ccedilıktılarKan basıncıLipit duumlzeyi
Glisemik kontrolAğırlık
Uzun suumlreli ccedilıktılarMorbidityeMortalite
Yaşam kalitesi
Diyabet Oumlz youmlnetim Eğitimi
bull DOumlYE yaşlının yaşam beklentisi fonksiyonel durumu bilişsel durumu
yaşlının tercih edeceği oumlğrenme şekli okuryazarlık durumu eğitim durumu
goumlz oumlnuumlne alınarak planlanmalıdır
bull Bireysel gereksinimlere goumlre oumlzelleştirilen eğitim basit ve adım adım
yapılmalıdır
bull Yaşlı bireye bakım veren aile uumlyeleri ve bakıcılar eğitime dahil edilmelidir
bull Yaşlının oumlz bakım davranışları DOumlYE nin ccedilerccedilevesini belirler DOumlYE
geliştirilirken glisemik hedefler de dikkate alınmalıdır
TEMD 2003 IDF 2013 Overland ve Brooks 2005 Schafer ve ark 2013
Diyabet Oumlz Youmlnetim Eğitimi
Yapılandırılmış hasta eğitimi programı diyabet youmlnetiminin bir parccedilasıdır
Uygun kişi tarafından
Uygun ortamda
Uygun teknikler kullanılarak
Hasta ve bakım vericilerin aktif katılımı ile
yapılmalıdır SUumlREKLİ OLMALIDIR
WHO ve IDF DOumlYErsquonin minimum ve optimal standartlarını belirlemişlerdir
TEMD 2003 IDF 2013 Overland ve Brooks 2005 Schafer ve ark 2013
DOumlYE Ccedilekirdek ekip
bull Hekim
bull Hemşire
bull Diyetisyen
Gerekli durumlarda diğer sağlık profesyonelleri katılabilir
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Oumlzbakım bilgi ve inanccedillarıbull Yaşam tarzı uyumu ve istekleri (beslenme
fiziksel aktivite ve sigara kullanımıa)bull Psikolojik durumbull Kendi kendine izlem ve ekipmanın durumubull Vuumlcut ağırlığıbull Kan glukoz kontroluuml
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Kan yağları kontroluuml
bull Kardiyovaskuumller risk değerlendirmesi
bull Erektil disfonksiyon
bull Noumlropati
bull Ayakların durumu (ısı renk goumlruumlnuumlm)
bull Goumlzler
bull Boumlbrekler
bull İlaccedil tedavisinin goumlzden geccedilirilmesi
Diyabetli Yaşlılarda Ayak Bakımı
bull Diyabetli yaşlılarda ayak problemleri sıktır Goumlrme bozukluğu ve guumlccedilsuumlzluumlk
ayak kontroluuml ve bakımını zorlaştırır
bull Her vizitte ayak kontroluuml yapılması oumlnerilir
bull Doğru ayakkabı seccedilimi ve
bull Ayak bakımının oumlğretilmesi oumlnemlidir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ayak deformiteleri ayakta bası noktalarını değiştirir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Monoflament İle Duyu Kontroluuml
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ankle Brakial İndeks
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Diyabetli Bireyin Ayağında Oluşan Bası Yarası
KAYNAKLAR
bull Abdelhafiz AH Sinclair AJ(2013) Management of Type 2 Diabetes in Older People Diabetes Ther 4 (1)13ndash26 DOI 101007s13300-013-0020-4
bull American Diabetes Association 2014 Standards of Medical Care in Diabetes Diabetes Care 37 (Supple 1) 14-80
bull Boulton A Armstrong DGAlbert Robert G Frykberg RG Hellman R KirkmanSM Lavery LA LeMaster JW Mills JL Mueller MJ Sheehan P Wukich DK (2008) Comprehensive Foot Examiantion and Risk Assessment Diabetes Care 31(8) 1679ndash1685doi 102337dc08-9021
bull Canadian Diabetes Association (2013) Diabetes in the Elderly Canadian Journal of Diabetes 37 (1) 184-190
bull Chau PH Woo J Lee CH Cheung WL Chen J Chan WM Hui L McGhee SM(2011)
bull Diabetes Prevention Program Research Group (2009) 10-year follow-up of diabetes incidence and weight loss in the Diabetes Prevention Program Outcomes Study The Lancet 374(14)1677ndash1686 doi 101016S0140-6736(09)61457-4
bull International Diabetes Federation (2013) Global Guideline For Managing Older People With Type 2 Diabetes Belgium ISBN2-930229-86-1
bull Kırkman MS Briscoe VJ Clark N Haas LB Halter JB Huang ES Korytkowski MT Hunshi MN Odegard PS Pratley RE Swift CS Diabetes in Oder Adults (Concensus Report) Diabetes Care 2012 (1)1-15
bull Kuchel GA DuBeau C E (2009) daggerUrinary Incontinence in the Elderly Geriatric Nephrology Curriculum httpswwwasn-onlineorgeducationdistancelearningcurriculageriatricsChapter30pdf
bull Laubscher T Regier L Bareham J Diabetes in the frail elderly Individualization of glycemic management Canadian Family Physician 2012 58 (5) 243-246
bull Older people with diabetes have higher risk of depression cognitive and functional impairments implications for diabetes services J Nutr Health Aging 15(9)751-5
bull Overland J Brooks B (2005) Diabetes Nurse Practitioner Guidelines Role and Scope of PracticeURL httpwww0healthnswgovauresourcesnursingpractitionerpdfbb_jo_diabetes_guidelinesfinal_april2005pdf
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Registered Nursesrsquo Association Of Ontario (2013) Assessment and Management of Foot Ulcers for People with Diabetes 37 121136 wwwrnaocabestpractices
bull Schafer R Pharm NL Randal D Dorey C Haas L Barrier P (2013) (American Association of Diabetes Position Statement Educators) Special Considerations in the Management and Education of Older Persons with Diabetes URL httpwwwdiabeteseducatororgexportsitesaade_resourcespdfOlder_Adultspdf
bull Tanwani LK 2011 Insulin Therapy in the Elderly Patient With Diabetes The American Journal of Geriatric Pharmacotherapy 9(1) 24ndash36
bull Tuumlrkiye Endokrin ve Metabolizma Derneği (2013) Diabetes Mellitus ve Komplikasyonlarının Tanı Tedavi ve İzlem Kılavuzu Ankara ISBN 978-605-4011-16-2
bull Villareal DT Chode S Parimi N Sanicore DR Hilton T Armamaento Villareal R Napoli N Qualls C Shah K M (2011) Weight Loss Exercise or Both and Physical Function in Obese Older Adults New England Journal of Medicine 364 (3) 1218-1229 DOI 101056NEJMoa1008234
bull Wild S Roglic G Green A Sicree R King H(2004) Global Prevalence of Diabetes Estimates for the year 2000 and projections for 2030 Diabetes Care 27(5 1047-53
A- Hipertansiyon
bull Diyabetli yaşlılarda hipertansiyonun oumlnlenmesi serebrovaskuumller olay ve
mikrovaskuumller olayları oumlnler
bull Tuz kıstlaması tansiyon kontroluumlnde oumlnemlidir
bull İzole sistolik tansiyonun tedavisi yaşlı bireyde renal fonksiyonların
korunmasında oumlnemlidir Pek ccedilok antihipertansif ajan serebrovaskuumller
olay ve son doumlnem boumlbrek yetmezliğini etkili şekilde azaltmaktadır
bull Birden fazla risk faktoumlruuml olan diyabetli yaşlılarda anjiotensin ndash koverting
enzim (ACE) inhibitoumlrleri kullanımı koruyucudur
A- Hipertansiyon
Bununla birlikte hipertansiyonun sıkı kontroluuml ilaccedil yan etkilerine bağlı sorunlara
yol accedilabileceğinden sistolik kan basıncı sınır değerinin 140 mm Hg olarak
yuumlkseltilmesi oumlnerilmektedir
CDA 2013 a
B-Dislipidemi
bull Kolesterol iccedileriğinin azaltılması yağ tercihi oumlnemlidir
bull Dislipideminin statinlerle (Oumlr Atorvastatin) tedavisinin SVOrsquoların primer
ve sekonder oumlnlenmesinde etkili olduğu pek ccedilok ccedilalışmada elde edilmiştir
bull Fibratların (oumlr Lipanthyl) da bu hastalarda kullanımı nın SVO oumlnlenmesi
accedilısından benzer etkiye sahip olduğu ancak fibratların glomeruumller
filrasyonda azalma ve albuminuumlriye neden olabileceği bildirilmektedirCDA 2013 a
Diyabetli Yaşlılarda Geriatrik Problemler
bull Bilişsel Bozulma
bull Depresyon
bull Ccediloklu ilaccedil kullanımı
bull Duumlşmeler
bull Uumlriner inkontinans
A- Bilişsel Bozulma
Yapılan ccedilalışmalar diyabetli yaşlılarda demans sıklığının diyabet olmayan
akranlarına goumlre daha yuumlksek olduğunu goumlstermektedir
Oumlzellikle erken evrelerde demanslı birccedilok hastaya tanı konulmamaktadır
Bilişsel bozulma yaşlı diyabetlilerde hastalığın kontroluumlnuuml zorlaştırmakta
hipoglisemi tedaviye bağlılıkta azalma glisemik kontrolde
accedilıklanamayan bozulma ile sonuccedillanmaktadır
CDA 2013 a CDA 2013 b
Hill ve ark 2013
B- Depresyon
Diyabetli olmayan akranlarıyla karşılaştırıldığında diyabetli olanlarda
depresyon daha sık goumlruumllmektedir Depresyon bu yuumlksek risk grubunda
sıklıkla tanısız ve tedavisiz kalmaktadır
Depresyon koumltuuml glisemik kontrolle ilişkili ve koroner arter hastalığını artıran
bir faktoumlrduumlr Erken tanılanması ve tedavi edilmesi daha iyi glisemik
kontrol sağlamaya yaşam kalitesini artırmaya ve mortaliteyi azaltmaya
yardımcı olur Chao ve ark 2011
C-Ccediloklu İlaccedil Kullanımı
Ccediloklu ilaccedil kullanımı yaşlılarda ccedilok sıktır Diyabetli yaşlılarda kullanılan ilaccedilların
sayısı da artışa neden olan faktoumlrlerin başında gelmektedir İlaccedil yan etkileri
eşlik eden başka sağlık sorunlarının oluşmasına ve diyabet kontroluumlnuumln
bozulmasına neden olabilir
İlaccedil yan etkilerini kontrol altına almak iccedilin ilaccedil tedavisinin bireyselleştirilmesi
gerekir
İlaccedillar yaşlılarda duumlşmelerin konfuumlzyonun ve diğer kognitif değişikliklerin acil
başvurularının en oumlnemli nedenidir İlaccedil listelerinin her vizite
değerlendirilmesi oumlnemlidir Villareal 2011 Loubscher 2012 IDF 2013
D- Duumlşmeler
Diyabetli yaşlılarda duumlşme sıklığının fazla olması multifaktoumlriyel bir
durumdur
Periferik ve otonom noumlropati renal fonksiyonda azalma kas guumlccedilsuumlzluumlğuuml
ccediloklu ilaccedil kullanımı goumlrmede zayıflama osteoartritler ve hipoglisemi
bu nedenler arasındadır
D- Duumlşmeler
Sıkı glisemik kontroluumln yararlarına rağmen duumlşmelere yol accedilacağı goumlz oumlnuumlnde
bulundurularak dengelenmesi oumlnemlidir
Yapılan bir ccedilalışmada sıkı glisemik kontroluumln (HbA1Cle 6-gt8) insuumllin
kullanan yaşlılarda duumlşme riskini 13 kat artırdığı saptanmıştır
Park ve ark 2006 Tanwani 2011CDA 2013 a Schafer ve ark2013
E- Uumlriner İnkontinans
bull Diyabetli kadınlarda Uumlİ sıklığı artmaktadır
bull Risk faktoumlrleri uumlriner enfeksiyonlar vajinal enfeksiyonlar otonomik
noumlropatidir
bull Otonomik noumlropati fekal inkontinansa da neden olmaktadır
bull Yaşam kalitesini iyileştirilmesi iccedilin tedavisi gereklidir
Kuchel GA DuBeau C E 2009
DOumlY
BilgiPisikososyal bel
İnaccedillarTutumlar
Başetme becerisiDavranış
Kan şekeri izlemiDiyetSigara
Fiziksel aktivite
Kısa suumlreli ccedilıktılarKan basıncıLipit duumlzeyi
Glisemik kontrolAğırlık
Uzun suumlreli ccedilıktılarMorbidityeMortalite
Yaşam kalitesi
Diyabet Oumlz youmlnetim Eğitimi
bull DOumlYE yaşlının yaşam beklentisi fonksiyonel durumu bilişsel durumu
yaşlının tercih edeceği oumlğrenme şekli okuryazarlık durumu eğitim durumu
goumlz oumlnuumlne alınarak planlanmalıdır
bull Bireysel gereksinimlere goumlre oumlzelleştirilen eğitim basit ve adım adım
yapılmalıdır
bull Yaşlı bireye bakım veren aile uumlyeleri ve bakıcılar eğitime dahil edilmelidir
bull Yaşlının oumlz bakım davranışları DOumlYE nin ccedilerccedilevesini belirler DOumlYE
geliştirilirken glisemik hedefler de dikkate alınmalıdır
TEMD 2003 IDF 2013 Overland ve Brooks 2005 Schafer ve ark 2013
Diyabet Oumlz Youmlnetim Eğitimi
Yapılandırılmış hasta eğitimi programı diyabet youmlnetiminin bir parccedilasıdır
Uygun kişi tarafından
Uygun ortamda
Uygun teknikler kullanılarak
Hasta ve bakım vericilerin aktif katılımı ile
yapılmalıdır SUumlREKLİ OLMALIDIR
WHO ve IDF DOumlYErsquonin minimum ve optimal standartlarını belirlemişlerdir
TEMD 2003 IDF 2013 Overland ve Brooks 2005 Schafer ve ark 2013
DOumlYE Ccedilekirdek ekip
bull Hekim
bull Hemşire
bull Diyetisyen
Gerekli durumlarda diğer sağlık profesyonelleri katılabilir
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Oumlzbakım bilgi ve inanccedillarıbull Yaşam tarzı uyumu ve istekleri (beslenme
fiziksel aktivite ve sigara kullanımıa)bull Psikolojik durumbull Kendi kendine izlem ve ekipmanın durumubull Vuumlcut ağırlığıbull Kan glukoz kontroluuml
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Kan yağları kontroluuml
bull Kardiyovaskuumller risk değerlendirmesi
bull Erektil disfonksiyon
bull Noumlropati
bull Ayakların durumu (ısı renk goumlruumlnuumlm)
bull Goumlzler
bull Boumlbrekler
bull İlaccedil tedavisinin goumlzden geccedilirilmesi
Diyabetli Yaşlılarda Ayak Bakımı
bull Diyabetli yaşlılarda ayak problemleri sıktır Goumlrme bozukluğu ve guumlccedilsuumlzluumlk
ayak kontroluuml ve bakımını zorlaştırır
bull Her vizitte ayak kontroluuml yapılması oumlnerilir
bull Doğru ayakkabı seccedilimi ve
bull Ayak bakımının oumlğretilmesi oumlnemlidir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ayak deformiteleri ayakta bası noktalarını değiştirir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Monoflament İle Duyu Kontroluuml
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ankle Brakial İndeks
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Diyabetli Bireyin Ayağında Oluşan Bası Yarası
KAYNAKLAR
bull Abdelhafiz AH Sinclair AJ(2013) Management of Type 2 Diabetes in Older People Diabetes Ther 4 (1)13ndash26 DOI 101007s13300-013-0020-4
bull American Diabetes Association 2014 Standards of Medical Care in Diabetes Diabetes Care 37 (Supple 1) 14-80
bull Boulton A Armstrong DGAlbert Robert G Frykberg RG Hellman R KirkmanSM Lavery LA LeMaster JW Mills JL Mueller MJ Sheehan P Wukich DK (2008) Comprehensive Foot Examiantion and Risk Assessment Diabetes Care 31(8) 1679ndash1685doi 102337dc08-9021
bull Canadian Diabetes Association (2013) Diabetes in the Elderly Canadian Journal of Diabetes 37 (1) 184-190
bull Chau PH Woo J Lee CH Cheung WL Chen J Chan WM Hui L McGhee SM(2011)
bull Diabetes Prevention Program Research Group (2009) 10-year follow-up of diabetes incidence and weight loss in the Diabetes Prevention Program Outcomes Study The Lancet 374(14)1677ndash1686 doi 101016S0140-6736(09)61457-4
bull International Diabetes Federation (2013) Global Guideline For Managing Older People With Type 2 Diabetes Belgium ISBN2-930229-86-1
bull Kırkman MS Briscoe VJ Clark N Haas LB Halter JB Huang ES Korytkowski MT Hunshi MN Odegard PS Pratley RE Swift CS Diabetes in Oder Adults (Concensus Report) Diabetes Care 2012 (1)1-15
bull Kuchel GA DuBeau C E (2009) daggerUrinary Incontinence in the Elderly Geriatric Nephrology Curriculum httpswwwasn-onlineorgeducationdistancelearningcurriculageriatricsChapter30pdf
bull Laubscher T Regier L Bareham J Diabetes in the frail elderly Individualization of glycemic management Canadian Family Physician 2012 58 (5) 243-246
bull Older people with diabetes have higher risk of depression cognitive and functional impairments implications for diabetes services J Nutr Health Aging 15(9)751-5
bull Overland J Brooks B (2005) Diabetes Nurse Practitioner Guidelines Role and Scope of PracticeURL httpwww0healthnswgovauresourcesnursingpractitionerpdfbb_jo_diabetes_guidelinesfinal_april2005pdf
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Registered Nursesrsquo Association Of Ontario (2013) Assessment and Management of Foot Ulcers for People with Diabetes 37 121136 wwwrnaocabestpractices
bull Schafer R Pharm NL Randal D Dorey C Haas L Barrier P (2013) (American Association of Diabetes Position Statement Educators) Special Considerations in the Management and Education of Older Persons with Diabetes URL httpwwwdiabeteseducatororgexportsitesaade_resourcespdfOlder_Adultspdf
bull Tanwani LK 2011 Insulin Therapy in the Elderly Patient With Diabetes The American Journal of Geriatric Pharmacotherapy 9(1) 24ndash36
bull Tuumlrkiye Endokrin ve Metabolizma Derneği (2013) Diabetes Mellitus ve Komplikasyonlarının Tanı Tedavi ve İzlem Kılavuzu Ankara ISBN 978-605-4011-16-2
bull Villareal DT Chode S Parimi N Sanicore DR Hilton T Armamaento Villareal R Napoli N Qualls C Shah K M (2011) Weight Loss Exercise or Both and Physical Function in Obese Older Adults New England Journal of Medicine 364 (3) 1218-1229 DOI 101056NEJMoa1008234
bull Wild S Roglic G Green A Sicree R King H(2004) Global Prevalence of Diabetes Estimates for the year 2000 and projections for 2030 Diabetes Care 27(5 1047-53
A- Hipertansiyon
Bununla birlikte hipertansiyonun sıkı kontroluuml ilaccedil yan etkilerine bağlı sorunlara
yol accedilabileceğinden sistolik kan basıncı sınır değerinin 140 mm Hg olarak
yuumlkseltilmesi oumlnerilmektedir
CDA 2013 a
B-Dislipidemi
bull Kolesterol iccedileriğinin azaltılması yağ tercihi oumlnemlidir
bull Dislipideminin statinlerle (Oumlr Atorvastatin) tedavisinin SVOrsquoların primer
ve sekonder oumlnlenmesinde etkili olduğu pek ccedilok ccedilalışmada elde edilmiştir
bull Fibratların (oumlr Lipanthyl) da bu hastalarda kullanımı nın SVO oumlnlenmesi
accedilısından benzer etkiye sahip olduğu ancak fibratların glomeruumller
filrasyonda azalma ve albuminuumlriye neden olabileceği bildirilmektedirCDA 2013 a
Diyabetli Yaşlılarda Geriatrik Problemler
bull Bilişsel Bozulma
bull Depresyon
bull Ccediloklu ilaccedil kullanımı
bull Duumlşmeler
bull Uumlriner inkontinans
A- Bilişsel Bozulma
Yapılan ccedilalışmalar diyabetli yaşlılarda demans sıklığının diyabet olmayan
akranlarına goumlre daha yuumlksek olduğunu goumlstermektedir
Oumlzellikle erken evrelerde demanslı birccedilok hastaya tanı konulmamaktadır
Bilişsel bozulma yaşlı diyabetlilerde hastalığın kontroluumlnuuml zorlaştırmakta
hipoglisemi tedaviye bağlılıkta azalma glisemik kontrolde
accedilıklanamayan bozulma ile sonuccedillanmaktadır
CDA 2013 a CDA 2013 b
Hill ve ark 2013
B- Depresyon
Diyabetli olmayan akranlarıyla karşılaştırıldığında diyabetli olanlarda
depresyon daha sık goumlruumllmektedir Depresyon bu yuumlksek risk grubunda
sıklıkla tanısız ve tedavisiz kalmaktadır
Depresyon koumltuuml glisemik kontrolle ilişkili ve koroner arter hastalığını artıran
bir faktoumlrduumlr Erken tanılanması ve tedavi edilmesi daha iyi glisemik
kontrol sağlamaya yaşam kalitesini artırmaya ve mortaliteyi azaltmaya
yardımcı olur Chao ve ark 2011
C-Ccediloklu İlaccedil Kullanımı
Ccediloklu ilaccedil kullanımı yaşlılarda ccedilok sıktır Diyabetli yaşlılarda kullanılan ilaccedilların
sayısı da artışa neden olan faktoumlrlerin başında gelmektedir İlaccedil yan etkileri
eşlik eden başka sağlık sorunlarının oluşmasına ve diyabet kontroluumlnuumln
bozulmasına neden olabilir
İlaccedil yan etkilerini kontrol altına almak iccedilin ilaccedil tedavisinin bireyselleştirilmesi
gerekir
İlaccedillar yaşlılarda duumlşmelerin konfuumlzyonun ve diğer kognitif değişikliklerin acil
başvurularının en oumlnemli nedenidir İlaccedil listelerinin her vizite
değerlendirilmesi oumlnemlidir Villareal 2011 Loubscher 2012 IDF 2013
D- Duumlşmeler
Diyabetli yaşlılarda duumlşme sıklığının fazla olması multifaktoumlriyel bir
durumdur
Periferik ve otonom noumlropati renal fonksiyonda azalma kas guumlccedilsuumlzluumlğuuml
ccediloklu ilaccedil kullanımı goumlrmede zayıflama osteoartritler ve hipoglisemi
bu nedenler arasındadır
D- Duumlşmeler
Sıkı glisemik kontroluumln yararlarına rağmen duumlşmelere yol accedilacağı goumlz oumlnuumlnde
bulundurularak dengelenmesi oumlnemlidir
Yapılan bir ccedilalışmada sıkı glisemik kontroluumln (HbA1Cle 6-gt8) insuumllin
kullanan yaşlılarda duumlşme riskini 13 kat artırdığı saptanmıştır
Park ve ark 2006 Tanwani 2011CDA 2013 a Schafer ve ark2013
E- Uumlriner İnkontinans
bull Diyabetli kadınlarda Uumlİ sıklığı artmaktadır
bull Risk faktoumlrleri uumlriner enfeksiyonlar vajinal enfeksiyonlar otonomik
noumlropatidir
bull Otonomik noumlropati fekal inkontinansa da neden olmaktadır
bull Yaşam kalitesini iyileştirilmesi iccedilin tedavisi gereklidir
Kuchel GA DuBeau C E 2009
DOumlY
BilgiPisikososyal bel
İnaccedillarTutumlar
Başetme becerisiDavranış
Kan şekeri izlemiDiyetSigara
Fiziksel aktivite
Kısa suumlreli ccedilıktılarKan basıncıLipit duumlzeyi
Glisemik kontrolAğırlık
Uzun suumlreli ccedilıktılarMorbidityeMortalite
Yaşam kalitesi
Diyabet Oumlz youmlnetim Eğitimi
bull DOumlYE yaşlının yaşam beklentisi fonksiyonel durumu bilişsel durumu
yaşlının tercih edeceği oumlğrenme şekli okuryazarlık durumu eğitim durumu
goumlz oumlnuumlne alınarak planlanmalıdır
bull Bireysel gereksinimlere goumlre oumlzelleştirilen eğitim basit ve adım adım
yapılmalıdır
bull Yaşlı bireye bakım veren aile uumlyeleri ve bakıcılar eğitime dahil edilmelidir
bull Yaşlının oumlz bakım davranışları DOumlYE nin ccedilerccedilevesini belirler DOumlYE
geliştirilirken glisemik hedefler de dikkate alınmalıdır
TEMD 2003 IDF 2013 Overland ve Brooks 2005 Schafer ve ark 2013
Diyabet Oumlz Youmlnetim Eğitimi
Yapılandırılmış hasta eğitimi programı diyabet youmlnetiminin bir parccedilasıdır
Uygun kişi tarafından
Uygun ortamda
Uygun teknikler kullanılarak
Hasta ve bakım vericilerin aktif katılımı ile
yapılmalıdır SUumlREKLİ OLMALIDIR
WHO ve IDF DOumlYErsquonin minimum ve optimal standartlarını belirlemişlerdir
TEMD 2003 IDF 2013 Overland ve Brooks 2005 Schafer ve ark 2013
DOumlYE Ccedilekirdek ekip
bull Hekim
bull Hemşire
bull Diyetisyen
Gerekli durumlarda diğer sağlık profesyonelleri katılabilir
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Oumlzbakım bilgi ve inanccedillarıbull Yaşam tarzı uyumu ve istekleri (beslenme
fiziksel aktivite ve sigara kullanımıa)bull Psikolojik durumbull Kendi kendine izlem ve ekipmanın durumubull Vuumlcut ağırlığıbull Kan glukoz kontroluuml
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Kan yağları kontroluuml
bull Kardiyovaskuumller risk değerlendirmesi
bull Erektil disfonksiyon
bull Noumlropati
bull Ayakların durumu (ısı renk goumlruumlnuumlm)
bull Goumlzler
bull Boumlbrekler
bull İlaccedil tedavisinin goumlzden geccedilirilmesi
Diyabetli Yaşlılarda Ayak Bakımı
bull Diyabetli yaşlılarda ayak problemleri sıktır Goumlrme bozukluğu ve guumlccedilsuumlzluumlk
ayak kontroluuml ve bakımını zorlaştırır
bull Her vizitte ayak kontroluuml yapılması oumlnerilir
bull Doğru ayakkabı seccedilimi ve
bull Ayak bakımının oumlğretilmesi oumlnemlidir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ayak deformiteleri ayakta bası noktalarını değiştirir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Monoflament İle Duyu Kontroluuml
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ankle Brakial İndeks
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Diyabetli Bireyin Ayağında Oluşan Bası Yarası
KAYNAKLAR
bull Abdelhafiz AH Sinclair AJ(2013) Management of Type 2 Diabetes in Older People Diabetes Ther 4 (1)13ndash26 DOI 101007s13300-013-0020-4
bull American Diabetes Association 2014 Standards of Medical Care in Diabetes Diabetes Care 37 (Supple 1) 14-80
bull Boulton A Armstrong DGAlbert Robert G Frykberg RG Hellman R KirkmanSM Lavery LA LeMaster JW Mills JL Mueller MJ Sheehan P Wukich DK (2008) Comprehensive Foot Examiantion and Risk Assessment Diabetes Care 31(8) 1679ndash1685doi 102337dc08-9021
bull Canadian Diabetes Association (2013) Diabetes in the Elderly Canadian Journal of Diabetes 37 (1) 184-190
bull Chau PH Woo J Lee CH Cheung WL Chen J Chan WM Hui L McGhee SM(2011)
bull Diabetes Prevention Program Research Group (2009) 10-year follow-up of diabetes incidence and weight loss in the Diabetes Prevention Program Outcomes Study The Lancet 374(14)1677ndash1686 doi 101016S0140-6736(09)61457-4
bull International Diabetes Federation (2013) Global Guideline For Managing Older People With Type 2 Diabetes Belgium ISBN2-930229-86-1
bull Kırkman MS Briscoe VJ Clark N Haas LB Halter JB Huang ES Korytkowski MT Hunshi MN Odegard PS Pratley RE Swift CS Diabetes in Oder Adults (Concensus Report) Diabetes Care 2012 (1)1-15
bull Kuchel GA DuBeau C E (2009) daggerUrinary Incontinence in the Elderly Geriatric Nephrology Curriculum httpswwwasn-onlineorgeducationdistancelearningcurriculageriatricsChapter30pdf
bull Laubscher T Regier L Bareham J Diabetes in the frail elderly Individualization of glycemic management Canadian Family Physician 2012 58 (5) 243-246
bull Older people with diabetes have higher risk of depression cognitive and functional impairments implications for diabetes services J Nutr Health Aging 15(9)751-5
bull Overland J Brooks B (2005) Diabetes Nurse Practitioner Guidelines Role and Scope of PracticeURL httpwww0healthnswgovauresourcesnursingpractitionerpdfbb_jo_diabetes_guidelinesfinal_april2005pdf
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Registered Nursesrsquo Association Of Ontario (2013) Assessment and Management of Foot Ulcers for People with Diabetes 37 121136 wwwrnaocabestpractices
bull Schafer R Pharm NL Randal D Dorey C Haas L Barrier P (2013) (American Association of Diabetes Position Statement Educators) Special Considerations in the Management and Education of Older Persons with Diabetes URL httpwwwdiabeteseducatororgexportsitesaade_resourcespdfOlder_Adultspdf
bull Tanwani LK 2011 Insulin Therapy in the Elderly Patient With Diabetes The American Journal of Geriatric Pharmacotherapy 9(1) 24ndash36
bull Tuumlrkiye Endokrin ve Metabolizma Derneği (2013) Diabetes Mellitus ve Komplikasyonlarının Tanı Tedavi ve İzlem Kılavuzu Ankara ISBN 978-605-4011-16-2
bull Villareal DT Chode S Parimi N Sanicore DR Hilton T Armamaento Villareal R Napoli N Qualls C Shah K M (2011) Weight Loss Exercise or Both and Physical Function in Obese Older Adults New England Journal of Medicine 364 (3) 1218-1229 DOI 101056NEJMoa1008234
bull Wild S Roglic G Green A Sicree R King H(2004) Global Prevalence of Diabetes Estimates for the year 2000 and projections for 2030 Diabetes Care 27(5 1047-53
B-Dislipidemi
bull Kolesterol iccedileriğinin azaltılması yağ tercihi oumlnemlidir
bull Dislipideminin statinlerle (Oumlr Atorvastatin) tedavisinin SVOrsquoların primer
ve sekonder oumlnlenmesinde etkili olduğu pek ccedilok ccedilalışmada elde edilmiştir
bull Fibratların (oumlr Lipanthyl) da bu hastalarda kullanımı nın SVO oumlnlenmesi
accedilısından benzer etkiye sahip olduğu ancak fibratların glomeruumller
filrasyonda azalma ve albuminuumlriye neden olabileceği bildirilmektedirCDA 2013 a
Diyabetli Yaşlılarda Geriatrik Problemler
bull Bilişsel Bozulma
bull Depresyon
bull Ccediloklu ilaccedil kullanımı
bull Duumlşmeler
bull Uumlriner inkontinans
A- Bilişsel Bozulma
Yapılan ccedilalışmalar diyabetli yaşlılarda demans sıklığının diyabet olmayan
akranlarına goumlre daha yuumlksek olduğunu goumlstermektedir
Oumlzellikle erken evrelerde demanslı birccedilok hastaya tanı konulmamaktadır
Bilişsel bozulma yaşlı diyabetlilerde hastalığın kontroluumlnuuml zorlaştırmakta
hipoglisemi tedaviye bağlılıkta azalma glisemik kontrolde
accedilıklanamayan bozulma ile sonuccedillanmaktadır
CDA 2013 a CDA 2013 b
Hill ve ark 2013
B- Depresyon
Diyabetli olmayan akranlarıyla karşılaştırıldığında diyabetli olanlarda
depresyon daha sık goumlruumllmektedir Depresyon bu yuumlksek risk grubunda
sıklıkla tanısız ve tedavisiz kalmaktadır
Depresyon koumltuuml glisemik kontrolle ilişkili ve koroner arter hastalığını artıran
bir faktoumlrduumlr Erken tanılanması ve tedavi edilmesi daha iyi glisemik
kontrol sağlamaya yaşam kalitesini artırmaya ve mortaliteyi azaltmaya
yardımcı olur Chao ve ark 2011
C-Ccediloklu İlaccedil Kullanımı
Ccediloklu ilaccedil kullanımı yaşlılarda ccedilok sıktır Diyabetli yaşlılarda kullanılan ilaccedilların
sayısı da artışa neden olan faktoumlrlerin başında gelmektedir İlaccedil yan etkileri
eşlik eden başka sağlık sorunlarının oluşmasına ve diyabet kontroluumlnuumln
bozulmasına neden olabilir
İlaccedil yan etkilerini kontrol altına almak iccedilin ilaccedil tedavisinin bireyselleştirilmesi
gerekir
İlaccedillar yaşlılarda duumlşmelerin konfuumlzyonun ve diğer kognitif değişikliklerin acil
başvurularının en oumlnemli nedenidir İlaccedil listelerinin her vizite
değerlendirilmesi oumlnemlidir Villareal 2011 Loubscher 2012 IDF 2013
D- Duumlşmeler
Diyabetli yaşlılarda duumlşme sıklığının fazla olması multifaktoumlriyel bir
durumdur
Periferik ve otonom noumlropati renal fonksiyonda azalma kas guumlccedilsuumlzluumlğuuml
ccediloklu ilaccedil kullanımı goumlrmede zayıflama osteoartritler ve hipoglisemi
bu nedenler arasındadır
D- Duumlşmeler
Sıkı glisemik kontroluumln yararlarına rağmen duumlşmelere yol accedilacağı goumlz oumlnuumlnde
bulundurularak dengelenmesi oumlnemlidir
Yapılan bir ccedilalışmada sıkı glisemik kontroluumln (HbA1Cle 6-gt8) insuumllin
kullanan yaşlılarda duumlşme riskini 13 kat artırdığı saptanmıştır
Park ve ark 2006 Tanwani 2011CDA 2013 a Schafer ve ark2013
E- Uumlriner İnkontinans
bull Diyabetli kadınlarda Uumlİ sıklığı artmaktadır
bull Risk faktoumlrleri uumlriner enfeksiyonlar vajinal enfeksiyonlar otonomik
noumlropatidir
bull Otonomik noumlropati fekal inkontinansa da neden olmaktadır
bull Yaşam kalitesini iyileştirilmesi iccedilin tedavisi gereklidir
Kuchel GA DuBeau C E 2009
DOumlY
BilgiPisikososyal bel
İnaccedillarTutumlar
Başetme becerisiDavranış
Kan şekeri izlemiDiyetSigara
Fiziksel aktivite
Kısa suumlreli ccedilıktılarKan basıncıLipit duumlzeyi
Glisemik kontrolAğırlık
Uzun suumlreli ccedilıktılarMorbidityeMortalite
Yaşam kalitesi
Diyabet Oumlz youmlnetim Eğitimi
bull DOumlYE yaşlının yaşam beklentisi fonksiyonel durumu bilişsel durumu
yaşlının tercih edeceği oumlğrenme şekli okuryazarlık durumu eğitim durumu
goumlz oumlnuumlne alınarak planlanmalıdır
bull Bireysel gereksinimlere goumlre oumlzelleştirilen eğitim basit ve adım adım
yapılmalıdır
bull Yaşlı bireye bakım veren aile uumlyeleri ve bakıcılar eğitime dahil edilmelidir
bull Yaşlının oumlz bakım davranışları DOumlYE nin ccedilerccedilevesini belirler DOumlYE
geliştirilirken glisemik hedefler de dikkate alınmalıdır
TEMD 2003 IDF 2013 Overland ve Brooks 2005 Schafer ve ark 2013
Diyabet Oumlz Youmlnetim Eğitimi
Yapılandırılmış hasta eğitimi programı diyabet youmlnetiminin bir parccedilasıdır
Uygun kişi tarafından
Uygun ortamda
Uygun teknikler kullanılarak
Hasta ve bakım vericilerin aktif katılımı ile
yapılmalıdır SUumlREKLİ OLMALIDIR
WHO ve IDF DOumlYErsquonin minimum ve optimal standartlarını belirlemişlerdir
TEMD 2003 IDF 2013 Overland ve Brooks 2005 Schafer ve ark 2013
DOumlYE Ccedilekirdek ekip
bull Hekim
bull Hemşire
bull Diyetisyen
Gerekli durumlarda diğer sağlık profesyonelleri katılabilir
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Oumlzbakım bilgi ve inanccedillarıbull Yaşam tarzı uyumu ve istekleri (beslenme
fiziksel aktivite ve sigara kullanımıa)bull Psikolojik durumbull Kendi kendine izlem ve ekipmanın durumubull Vuumlcut ağırlığıbull Kan glukoz kontroluuml
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Kan yağları kontroluuml
bull Kardiyovaskuumller risk değerlendirmesi
bull Erektil disfonksiyon
bull Noumlropati
bull Ayakların durumu (ısı renk goumlruumlnuumlm)
bull Goumlzler
bull Boumlbrekler
bull İlaccedil tedavisinin goumlzden geccedilirilmesi
Diyabetli Yaşlılarda Ayak Bakımı
bull Diyabetli yaşlılarda ayak problemleri sıktır Goumlrme bozukluğu ve guumlccedilsuumlzluumlk
ayak kontroluuml ve bakımını zorlaştırır
bull Her vizitte ayak kontroluuml yapılması oumlnerilir
bull Doğru ayakkabı seccedilimi ve
bull Ayak bakımının oumlğretilmesi oumlnemlidir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ayak deformiteleri ayakta bası noktalarını değiştirir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Monoflament İle Duyu Kontroluuml
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ankle Brakial İndeks
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Diyabetli Bireyin Ayağında Oluşan Bası Yarası
KAYNAKLAR
bull Abdelhafiz AH Sinclair AJ(2013) Management of Type 2 Diabetes in Older People Diabetes Ther 4 (1)13ndash26 DOI 101007s13300-013-0020-4
bull American Diabetes Association 2014 Standards of Medical Care in Diabetes Diabetes Care 37 (Supple 1) 14-80
bull Boulton A Armstrong DGAlbert Robert G Frykberg RG Hellman R KirkmanSM Lavery LA LeMaster JW Mills JL Mueller MJ Sheehan P Wukich DK (2008) Comprehensive Foot Examiantion and Risk Assessment Diabetes Care 31(8) 1679ndash1685doi 102337dc08-9021
bull Canadian Diabetes Association (2013) Diabetes in the Elderly Canadian Journal of Diabetes 37 (1) 184-190
bull Chau PH Woo J Lee CH Cheung WL Chen J Chan WM Hui L McGhee SM(2011)
bull Diabetes Prevention Program Research Group (2009) 10-year follow-up of diabetes incidence and weight loss in the Diabetes Prevention Program Outcomes Study The Lancet 374(14)1677ndash1686 doi 101016S0140-6736(09)61457-4
bull International Diabetes Federation (2013) Global Guideline For Managing Older People With Type 2 Diabetes Belgium ISBN2-930229-86-1
bull Kırkman MS Briscoe VJ Clark N Haas LB Halter JB Huang ES Korytkowski MT Hunshi MN Odegard PS Pratley RE Swift CS Diabetes in Oder Adults (Concensus Report) Diabetes Care 2012 (1)1-15
bull Kuchel GA DuBeau C E (2009) daggerUrinary Incontinence in the Elderly Geriatric Nephrology Curriculum httpswwwasn-onlineorgeducationdistancelearningcurriculageriatricsChapter30pdf
bull Laubscher T Regier L Bareham J Diabetes in the frail elderly Individualization of glycemic management Canadian Family Physician 2012 58 (5) 243-246
bull Older people with diabetes have higher risk of depression cognitive and functional impairments implications for diabetes services J Nutr Health Aging 15(9)751-5
bull Overland J Brooks B (2005) Diabetes Nurse Practitioner Guidelines Role and Scope of PracticeURL httpwww0healthnswgovauresourcesnursingpractitionerpdfbb_jo_diabetes_guidelinesfinal_april2005pdf
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Registered Nursesrsquo Association Of Ontario (2013) Assessment and Management of Foot Ulcers for People with Diabetes 37 121136 wwwrnaocabestpractices
bull Schafer R Pharm NL Randal D Dorey C Haas L Barrier P (2013) (American Association of Diabetes Position Statement Educators) Special Considerations in the Management and Education of Older Persons with Diabetes URL httpwwwdiabeteseducatororgexportsitesaade_resourcespdfOlder_Adultspdf
bull Tanwani LK 2011 Insulin Therapy in the Elderly Patient With Diabetes The American Journal of Geriatric Pharmacotherapy 9(1) 24ndash36
bull Tuumlrkiye Endokrin ve Metabolizma Derneği (2013) Diabetes Mellitus ve Komplikasyonlarının Tanı Tedavi ve İzlem Kılavuzu Ankara ISBN 978-605-4011-16-2
bull Villareal DT Chode S Parimi N Sanicore DR Hilton T Armamaento Villareal R Napoli N Qualls C Shah K M (2011) Weight Loss Exercise or Both and Physical Function in Obese Older Adults New England Journal of Medicine 364 (3) 1218-1229 DOI 101056NEJMoa1008234
bull Wild S Roglic G Green A Sicree R King H(2004) Global Prevalence of Diabetes Estimates for the year 2000 and projections for 2030 Diabetes Care 27(5 1047-53
Diyabetli Yaşlılarda Geriatrik Problemler
bull Bilişsel Bozulma
bull Depresyon
bull Ccediloklu ilaccedil kullanımı
bull Duumlşmeler
bull Uumlriner inkontinans
A- Bilişsel Bozulma
Yapılan ccedilalışmalar diyabetli yaşlılarda demans sıklığının diyabet olmayan
akranlarına goumlre daha yuumlksek olduğunu goumlstermektedir
Oumlzellikle erken evrelerde demanslı birccedilok hastaya tanı konulmamaktadır
Bilişsel bozulma yaşlı diyabetlilerde hastalığın kontroluumlnuuml zorlaştırmakta
hipoglisemi tedaviye bağlılıkta azalma glisemik kontrolde
accedilıklanamayan bozulma ile sonuccedillanmaktadır
CDA 2013 a CDA 2013 b
Hill ve ark 2013
B- Depresyon
Diyabetli olmayan akranlarıyla karşılaştırıldığında diyabetli olanlarda
depresyon daha sık goumlruumllmektedir Depresyon bu yuumlksek risk grubunda
sıklıkla tanısız ve tedavisiz kalmaktadır
Depresyon koumltuuml glisemik kontrolle ilişkili ve koroner arter hastalığını artıran
bir faktoumlrduumlr Erken tanılanması ve tedavi edilmesi daha iyi glisemik
kontrol sağlamaya yaşam kalitesini artırmaya ve mortaliteyi azaltmaya
yardımcı olur Chao ve ark 2011
C-Ccediloklu İlaccedil Kullanımı
Ccediloklu ilaccedil kullanımı yaşlılarda ccedilok sıktır Diyabetli yaşlılarda kullanılan ilaccedilların
sayısı da artışa neden olan faktoumlrlerin başında gelmektedir İlaccedil yan etkileri
eşlik eden başka sağlık sorunlarının oluşmasına ve diyabet kontroluumlnuumln
bozulmasına neden olabilir
İlaccedil yan etkilerini kontrol altına almak iccedilin ilaccedil tedavisinin bireyselleştirilmesi
gerekir
İlaccedillar yaşlılarda duumlşmelerin konfuumlzyonun ve diğer kognitif değişikliklerin acil
başvurularının en oumlnemli nedenidir İlaccedil listelerinin her vizite
değerlendirilmesi oumlnemlidir Villareal 2011 Loubscher 2012 IDF 2013
D- Duumlşmeler
Diyabetli yaşlılarda duumlşme sıklığının fazla olması multifaktoumlriyel bir
durumdur
Periferik ve otonom noumlropati renal fonksiyonda azalma kas guumlccedilsuumlzluumlğuuml
ccediloklu ilaccedil kullanımı goumlrmede zayıflama osteoartritler ve hipoglisemi
bu nedenler arasındadır
D- Duumlşmeler
Sıkı glisemik kontroluumln yararlarına rağmen duumlşmelere yol accedilacağı goumlz oumlnuumlnde
bulundurularak dengelenmesi oumlnemlidir
Yapılan bir ccedilalışmada sıkı glisemik kontroluumln (HbA1Cle 6-gt8) insuumllin
kullanan yaşlılarda duumlşme riskini 13 kat artırdığı saptanmıştır
Park ve ark 2006 Tanwani 2011CDA 2013 a Schafer ve ark2013
E- Uumlriner İnkontinans
bull Diyabetli kadınlarda Uumlİ sıklığı artmaktadır
bull Risk faktoumlrleri uumlriner enfeksiyonlar vajinal enfeksiyonlar otonomik
noumlropatidir
bull Otonomik noumlropati fekal inkontinansa da neden olmaktadır
bull Yaşam kalitesini iyileştirilmesi iccedilin tedavisi gereklidir
Kuchel GA DuBeau C E 2009
DOumlY
BilgiPisikososyal bel
İnaccedillarTutumlar
Başetme becerisiDavranış
Kan şekeri izlemiDiyetSigara
Fiziksel aktivite
Kısa suumlreli ccedilıktılarKan basıncıLipit duumlzeyi
Glisemik kontrolAğırlık
Uzun suumlreli ccedilıktılarMorbidityeMortalite
Yaşam kalitesi
Diyabet Oumlz youmlnetim Eğitimi
bull DOumlYE yaşlının yaşam beklentisi fonksiyonel durumu bilişsel durumu
yaşlının tercih edeceği oumlğrenme şekli okuryazarlık durumu eğitim durumu
goumlz oumlnuumlne alınarak planlanmalıdır
bull Bireysel gereksinimlere goumlre oumlzelleştirilen eğitim basit ve adım adım
yapılmalıdır
bull Yaşlı bireye bakım veren aile uumlyeleri ve bakıcılar eğitime dahil edilmelidir
bull Yaşlının oumlz bakım davranışları DOumlYE nin ccedilerccedilevesini belirler DOumlYE
geliştirilirken glisemik hedefler de dikkate alınmalıdır
TEMD 2003 IDF 2013 Overland ve Brooks 2005 Schafer ve ark 2013
Diyabet Oumlz Youmlnetim Eğitimi
Yapılandırılmış hasta eğitimi programı diyabet youmlnetiminin bir parccedilasıdır
Uygun kişi tarafından
Uygun ortamda
Uygun teknikler kullanılarak
Hasta ve bakım vericilerin aktif katılımı ile
yapılmalıdır SUumlREKLİ OLMALIDIR
WHO ve IDF DOumlYErsquonin minimum ve optimal standartlarını belirlemişlerdir
TEMD 2003 IDF 2013 Overland ve Brooks 2005 Schafer ve ark 2013
DOumlYE Ccedilekirdek ekip
bull Hekim
bull Hemşire
bull Diyetisyen
Gerekli durumlarda diğer sağlık profesyonelleri katılabilir
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Oumlzbakım bilgi ve inanccedillarıbull Yaşam tarzı uyumu ve istekleri (beslenme
fiziksel aktivite ve sigara kullanımıa)bull Psikolojik durumbull Kendi kendine izlem ve ekipmanın durumubull Vuumlcut ağırlığıbull Kan glukoz kontroluuml
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Kan yağları kontroluuml
bull Kardiyovaskuumller risk değerlendirmesi
bull Erektil disfonksiyon
bull Noumlropati
bull Ayakların durumu (ısı renk goumlruumlnuumlm)
bull Goumlzler
bull Boumlbrekler
bull İlaccedil tedavisinin goumlzden geccedilirilmesi
Diyabetli Yaşlılarda Ayak Bakımı
bull Diyabetli yaşlılarda ayak problemleri sıktır Goumlrme bozukluğu ve guumlccedilsuumlzluumlk
ayak kontroluuml ve bakımını zorlaştırır
bull Her vizitte ayak kontroluuml yapılması oumlnerilir
bull Doğru ayakkabı seccedilimi ve
bull Ayak bakımının oumlğretilmesi oumlnemlidir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ayak deformiteleri ayakta bası noktalarını değiştirir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Monoflament İle Duyu Kontroluuml
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ankle Brakial İndeks
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Diyabetli Bireyin Ayağında Oluşan Bası Yarası
KAYNAKLAR
bull Abdelhafiz AH Sinclair AJ(2013) Management of Type 2 Diabetes in Older People Diabetes Ther 4 (1)13ndash26 DOI 101007s13300-013-0020-4
bull American Diabetes Association 2014 Standards of Medical Care in Diabetes Diabetes Care 37 (Supple 1) 14-80
bull Boulton A Armstrong DGAlbert Robert G Frykberg RG Hellman R KirkmanSM Lavery LA LeMaster JW Mills JL Mueller MJ Sheehan P Wukich DK (2008) Comprehensive Foot Examiantion and Risk Assessment Diabetes Care 31(8) 1679ndash1685doi 102337dc08-9021
bull Canadian Diabetes Association (2013) Diabetes in the Elderly Canadian Journal of Diabetes 37 (1) 184-190
bull Chau PH Woo J Lee CH Cheung WL Chen J Chan WM Hui L McGhee SM(2011)
bull Diabetes Prevention Program Research Group (2009) 10-year follow-up of diabetes incidence and weight loss in the Diabetes Prevention Program Outcomes Study The Lancet 374(14)1677ndash1686 doi 101016S0140-6736(09)61457-4
bull International Diabetes Federation (2013) Global Guideline For Managing Older People With Type 2 Diabetes Belgium ISBN2-930229-86-1
bull Kırkman MS Briscoe VJ Clark N Haas LB Halter JB Huang ES Korytkowski MT Hunshi MN Odegard PS Pratley RE Swift CS Diabetes in Oder Adults (Concensus Report) Diabetes Care 2012 (1)1-15
bull Kuchel GA DuBeau C E (2009) daggerUrinary Incontinence in the Elderly Geriatric Nephrology Curriculum httpswwwasn-onlineorgeducationdistancelearningcurriculageriatricsChapter30pdf
bull Laubscher T Regier L Bareham J Diabetes in the frail elderly Individualization of glycemic management Canadian Family Physician 2012 58 (5) 243-246
bull Older people with diabetes have higher risk of depression cognitive and functional impairments implications for diabetes services J Nutr Health Aging 15(9)751-5
bull Overland J Brooks B (2005) Diabetes Nurse Practitioner Guidelines Role and Scope of PracticeURL httpwww0healthnswgovauresourcesnursingpractitionerpdfbb_jo_diabetes_guidelinesfinal_april2005pdf
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Registered Nursesrsquo Association Of Ontario (2013) Assessment and Management of Foot Ulcers for People with Diabetes 37 121136 wwwrnaocabestpractices
bull Schafer R Pharm NL Randal D Dorey C Haas L Barrier P (2013) (American Association of Diabetes Position Statement Educators) Special Considerations in the Management and Education of Older Persons with Diabetes URL httpwwwdiabeteseducatororgexportsitesaade_resourcespdfOlder_Adultspdf
bull Tanwani LK 2011 Insulin Therapy in the Elderly Patient With Diabetes The American Journal of Geriatric Pharmacotherapy 9(1) 24ndash36
bull Tuumlrkiye Endokrin ve Metabolizma Derneği (2013) Diabetes Mellitus ve Komplikasyonlarının Tanı Tedavi ve İzlem Kılavuzu Ankara ISBN 978-605-4011-16-2
bull Villareal DT Chode S Parimi N Sanicore DR Hilton T Armamaento Villareal R Napoli N Qualls C Shah K M (2011) Weight Loss Exercise or Both and Physical Function in Obese Older Adults New England Journal of Medicine 364 (3) 1218-1229 DOI 101056NEJMoa1008234
bull Wild S Roglic G Green A Sicree R King H(2004) Global Prevalence of Diabetes Estimates for the year 2000 and projections for 2030 Diabetes Care 27(5 1047-53
A- Bilişsel Bozulma
Yapılan ccedilalışmalar diyabetli yaşlılarda demans sıklığının diyabet olmayan
akranlarına goumlre daha yuumlksek olduğunu goumlstermektedir
Oumlzellikle erken evrelerde demanslı birccedilok hastaya tanı konulmamaktadır
Bilişsel bozulma yaşlı diyabetlilerde hastalığın kontroluumlnuuml zorlaştırmakta
hipoglisemi tedaviye bağlılıkta azalma glisemik kontrolde
accedilıklanamayan bozulma ile sonuccedillanmaktadır
CDA 2013 a CDA 2013 b
Hill ve ark 2013
B- Depresyon
Diyabetli olmayan akranlarıyla karşılaştırıldığında diyabetli olanlarda
depresyon daha sık goumlruumllmektedir Depresyon bu yuumlksek risk grubunda
sıklıkla tanısız ve tedavisiz kalmaktadır
Depresyon koumltuuml glisemik kontrolle ilişkili ve koroner arter hastalığını artıran
bir faktoumlrduumlr Erken tanılanması ve tedavi edilmesi daha iyi glisemik
kontrol sağlamaya yaşam kalitesini artırmaya ve mortaliteyi azaltmaya
yardımcı olur Chao ve ark 2011
C-Ccediloklu İlaccedil Kullanımı
Ccediloklu ilaccedil kullanımı yaşlılarda ccedilok sıktır Diyabetli yaşlılarda kullanılan ilaccedilların
sayısı da artışa neden olan faktoumlrlerin başında gelmektedir İlaccedil yan etkileri
eşlik eden başka sağlık sorunlarının oluşmasına ve diyabet kontroluumlnuumln
bozulmasına neden olabilir
İlaccedil yan etkilerini kontrol altına almak iccedilin ilaccedil tedavisinin bireyselleştirilmesi
gerekir
İlaccedillar yaşlılarda duumlşmelerin konfuumlzyonun ve diğer kognitif değişikliklerin acil
başvurularının en oumlnemli nedenidir İlaccedil listelerinin her vizite
değerlendirilmesi oumlnemlidir Villareal 2011 Loubscher 2012 IDF 2013
D- Duumlşmeler
Diyabetli yaşlılarda duumlşme sıklığının fazla olması multifaktoumlriyel bir
durumdur
Periferik ve otonom noumlropati renal fonksiyonda azalma kas guumlccedilsuumlzluumlğuuml
ccediloklu ilaccedil kullanımı goumlrmede zayıflama osteoartritler ve hipoglisemi
bu nedenler arasındadır
D- Duumlşmeler
Sıkı glisemik kontroluumln yararlarına rağmen duumlşmelere yol accedilacağı goumlz oumlnuumlnde
bulundurularak dengelenmesi oumlnemlidir
Yapılan bir ccedilalışmada sıkı glisemik kontroluumln (HbA1Cle 6-gt8) insuumllin
kullanan yaşlılarda duumlşme riskini 13 kat artırdığı saptanmıştır
Park ve ark 2006 Tanwani 2011CDA 2013 a Schafer ve ark2013
E- Uumlriner İnkontinans
bull Diyabetli kadınlarda Uumlİ sıklığı artmaktadır
bull Risk faktoumlrleri uumlriner enfeksiyonlar vajinal enfeksiyonlar otonomik
noumlropatidir
bull Otonomik noumlropati fekal inkontinansa da neden olmaktadır
bull Yaşam kalitesini iyileştirilmesi iccedilin tedavisi gereklidir
Kuchel GA DuBeau C E 2009
DOumlY
BilgiPisikososyal bel
İnaccedillarTutumlar
Başetme becerisiDavranış
Kan şekeri izlemiDiyetSigara
Fiziksel aktivite
Kısa suumlreli ccedilıktılarKan basıncıLipit duumlzeyi
Glisemik kontrolAğırlık
Uzun suumlreli ccedilıktılarMorbidityeMortalite
Yaşam kalitesi
Diyabet Oumlz youmlnetim Eğitimi
bull DOumlYE yaşlının yaşam beklentisi fonksiyonel durumu bilişsel durumu
yaşlının tercih edeceği oumlğrenme şekli okuryazarlık durumu eğitim durumu
goumlz oumlnuumlne alınarak planlanmalıdır
bull Bireysel gereksinimlere goumlre oumlzelleştirilen eğitim basit ve adım adım
yapılmalıdır
bull Yaşlı bireye bakım veren aile uumlyeleri ve bakıcılar eğitime dahil edilmelidir
bull Yaşlının oumlz bakım davranışları DOumlYE nin ccedilerccedilevesini belirler DOumlYE
geliştirilirken glisemik hedefler de dikkate alınmalıdır
TEMD 2003 IDF 2013 Overland ve Brooks 2005 Schafer ve ark 2013
Diyabet Oumlz Youmlnetim Eğitimi
Yapılandırılmış hasta eğitimi programı diyabet youmlnetiminin bir parccedilasıdır
Uygun kişi tarafından
Uygun ortamda
Uygun teknikler kullanılarak
Hasta ve bakım vericilerin aktif katılımı ile
yapılmalıdır SUumlREKLİ OLMALIDIR
WHO ve IDF DOumlYErsquonin minimum ve optimal standartlarını belirlemişlerdir
TEMD 2003 IDF 2013 Overland ve Brooks 2005 Schafer ve ark 2013
DOumlYE Ccedilekirdek ekip
bull Hekim
bull Hemşire
bull Diyetisyen
Gerekli durumlarda diğer sağlık profesyonelleri katılabilir
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Oumlzbakım bilgi ve inanccedillarıbull Yaşam tarzı uyumu ve istekleri (beslenme
fiziksel aktivite ve sigara kullanımıa)bull Psikolojik durumbull Kendi kendine izlem ve ekipmanın durumubull Vuumlcut ağırlığıbull Kan glukoz kontroluuml
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Kan yağları kontroluuml
bull Kardiyovaskuumller risk değerlendirmesi
bull Erektil disfonksiyon
bull Noumlropati
bull Ayakların durumu (ısı renk goumlruumlnuumlm)
bull Goumlzler
bull Boumlbrekler
bull İlaccedil tedavisinin goumlzden geccedilirilmesi
Diyabetli Yaşlılarda Ayak Bakımı
bull Diyabetli yaşlılarda ayak problemleri sıktır Goumlrme bozukluğu ve guumlccedilsuumlzluumlk
ayak kontroluuml ve bakımını zorlaştırır
bull Her vizitte ayak kontroluuml yapılması oumlnerilir
bull Doğru ayakkabı seccedilimi ve
bull Ayak bakımının oumlğretilmesi oumlnemlidir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ayak deformiteleri ayakta bası noktalarını değiştirir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Monoflament İle Duyu Kontroluuml
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ankle Brakial İndeks
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Diyabetli Bireyin Ayağında Oluşan Bası Yarası
KAYNAKLAR
bull Abdelhafiz AH Sinclair AJ(2013) Management of Type 2 Diabetes in Older People Diabetes Ther 4 (1)13ndash26 DOI 101007s13300-013-0020-4
bull American Diabetes Association 2014 Standards of Medical Care in Diabetes Diabetes Care 37 (Supple 1) 14-80
bull Boulton A Armstrong DGAlbert Robert G Frykberg RG Hellman R KirkmanSM Lavery LA LeMaster JW Mills JL Mueller MJ Sheehan P Wukich DK (2008) Comprehensive Foot Examiantion and Risk Assessment Diabetes Care 31(8) 1679ndash1685doi 102337dc08-9021
bull Canadian Diabetes Association (2013) Diabetes in the Elderly Canadian Journal of Diabetes 37 (1) 184-190
bull Chau PH Woo J Lee CH Cheung WL Chen J Chan WM Hui L McGhee SM(2011)
bull Diabetes Prevention Program Research Group (2009) 10-year follow-up of diabetes incidence and weight loss in the Diabetes Prevention Program Outcomes Study The Lancet 374(14)1677ndash1686 doi 101016S0140-6736(09)61457-4
bull International Diabetes Federation (2013) Global Guideline For Managing Older People With Type 2 Diabetes Belgium ISBN2-930229-86-1
bull Kırkman MS Briscoe VJ Clark N Haas LB Halter JB Huang ES Korytkowski MT Hunshi MN Odegard PS Pratley RE Swift CS Diabetes in Oder Adults (Concensus Report) Diabetes Care 2012 (1)1-15
bull Kuchel GA DuBeau C E (2009) daggerUrinary Incontinence in the Elderly Geriatric Nephrology Curriculum httpswwwasn-onlineorgeducationdistancelearningcurriculageriatricsChapter30pdf
bull Laubscher T Regier L Bareham J Diabetes in the frail elderly Individualization of glycemic management Canadian Family Physician 2012 58 (5) 243-246
bull Older people with diabetes have higher risk of depression cognitive and functional impairments implications for diabetes services J Nutr Health Aging 15(9)751-5
bull Overland J Brooks B (2005) Diabetes Nurse Practitioner Guidelines Role and Scope of PracticeURL httpwww0healthnswgovauresourcesnursingpractitionerpdfbb_jo_diabetes_guidelinesfinal_april2005pdf
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Registered Nursesrsquo Association Of Ontario (2013) Assessment and Management of Foot Ulcers for People with Diabetes 37 121136 wwwrnaocabestpractices
bull Schafer R Pharm NL Randal D Dorey C Haas L Barrier P (2013) (American Association of Diabetes Position Statement Educators) Special Considerations in the Management and Education of Older Persons with Diabetes URL httpwwwdiabeteseducatororgexportsitesaade_resourcespdfOlder_Adultspdf
bull Tanwani LK 2011 Insulin Therapy in the Elderly Patient With Diabetes The American Journal of Geriatric Pharmacotherapy 9(1) 24ndash36
bull Tuumlrkiye Endokrin ve Metabolizma Derneği (2013) Diabetes Mellitus ve Komplikasyonlarının Tanı Tedavi ve İzlem Kılavuzu Ankara ISBN 978-605-4011-16-2
bull Villareal DT Chode S Parimi N Sanicore DR Hilton T Armamaento Villareal R Napoli N Qualls C Shah K M (2011) Weight Loss Exercise or Both and Physical Function in Obese Older Adults New England Journal of Medicine 364 (3) 1218-1229 DOI 101056NEJMoa1008234
bull Wild S Roglic G Green A Sicree R King H(2004) Global Prevalence of Diabetes Estimates for the year 2000 and projections for 2030 Diabetes Care 27(5 1047-53
B- Depresyon
Diyabetli olmayan akranlarıyla karşılaştırıldığında diyabetli olanlarda
depresyon daha sık goumlruumllmektedir Depresyon bu yuumlksek risk grubunda
sıklıkla tanısız ve tedavisiz kalmaktadır
Depresyon koumltuuml glisemik kontrolle ilişkili ve koroner arter hastalığını artıran
bir faktoumlrduumlr Erken tanılanması ve tedavi edilmesi daha iyi glisemik
kontrol sağlamaya yaşam kalitesini artırmaya ve mortaliteyi azaltmaya
yardımcı olur Chao ve ark 2011
C-Ccediloklu İlaccedil Kullanımı
Ccediloklu ilaccedil kullanımı yaşlılarda ccedilok sıktır Diyabetli yaşlılarda kullanılan ilaccedilların
sayısı da artışa neden olan faktoumlrlerin başında gelmektedir İlaccedil yan etkileri
eşlik eden başka sağlık sorunlarının oluşmasına ve diyabet kontroluumlnuumln
bozulmasına neden olabilir
İlaccedil yan etkilerini kontrol altına almak iccedilin ilaccedil tedavisinin bireyselleştirilmesi
gerekir
İlaccedillar yaşlılarda duumlşmelerin konfuumlzyonun ve diğer kognitif değişikliklerin acil
başvurularının en oumlnemli nedenidir İlaccedil listelerinin her vizite
değerlendirilmesi oumlnemlidir Villareal 2011 Loubscher 2012 IDF 2013
D- Duumlşmeler
Diyabetli yaşlılarda duumlşme sıklığının fazla olması multifaktoumlriyel bir
durumdur
Periferik ve otonom noumlropati renal fonksiyonda azalma kas guumlccedilsuumlzluumlğuuml
ccediloklu ilaccedil kullanımı goumlrmede zayıflama osteoartritler ve hipoglisemi
bu nedenler arasındadır
D- Duumlşmeler
Sıkı glisemik kontroluumln yararlarına rağmen duumlşmelere yol accedilacağı goumlz oumlnuumlnde
bulundurularak dengelenmesi oumlnemlidir
Yapılan bir ccedilalışmada sıkı glisemik kontroluumln (HbA1Cle 6-gt8) insuumllin
kullanan yaşlılarda duumlşme riskini 13 kat artırdığı saptanmıştır
Park ve ark 2006 Tanwani 2011CDA 2013 a Schafer ve ark2013
E- Uumlriner İnkontinans
bull Diyabetli kadınlarda Uumlİ sıklığı artmaktadır
bull Risk faktoumlrleri uumlriner enfeksiyonlar vajinal enfeksiyonlar otonomik
noumlropatidir
bull Otonomik noumlropati fekal inkontinansa da neden olmaktadır
bull Yaşam kalitesini iyileştirilmesi iccedilin tedavisi gereklidir
Kuchel GA DuBeau C E 2009
DOumlY
BilgiPisikososyal bel
İnaccedillarTutumlar
Başetme becerisiDavranış
Kan şekeri izlemiDiyetSigara
Fiziksel aktivite
Kısa suumlreli ccedilıktılarKan basıncıLipit duumlzeyi
Glisemik kontrolAğırlık
Uzun suumlreli ccedilıktılarMorbidityeMortalite
Yaşam kalitesi
Diyabet Oumlz youmlnetim Eğitimi
bull DOumlYE yaşlının yaşam beklentisi fonksiyonel durumu bilişsel durumu
yaşlının tercih edeceği oumlğrenme şekli okuryazarlık durumu eğitim durumu
goumlz oumlnuumlne alınarak planlanmalıdır
bull Bireysel gereksinimlere goumlre oumlzelleştirilen eğitim basit ve adım adım
yapılmalıdır
bull Yaşlı bireye bakım veren aile uumlyeleri ve bakıcılar eğitime dahil edilmelidir
bull Yaşlının oumlz bakım davranışları DOumlYE nin ccedilerccedilevesini belirler DOumlYE
geliştirilirken glisemik hedefler de dikkate alınmalıdır
TEMD 2003 IDF 2013 Overland ve Brooks 2005 Schafer ve ark 2013
Diyabet Oumlz Youmlnetim Eğitimi
Yapılandırılmış hasta eğitimi programı diyabet youmlnetiminin bir parccedilasıdır
Uygun kişi tarafından
Uygun ortamda
Uygun teknikler kullanılarak
Hasta ve bakım vericilerin aktif katılımı ile
yapılmalıdır SUumlREKLİ OLMALIDIR
WHO ve IDF DOumlYErsquonin minimum ve optimal standartlarını belirlemişlerdir
TEMD 2003 IDF 2013 Overland ve Brooks 2005 Schafer ve ark 2013
DOumlYE Ccedilekirdek ekip
bull Hekim
bull Hemşire
bull Diyetisyen
Gerekli durumlarda diğer sağlık profesyonelleri katılabilir
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Oumlzbakım bilgi ve inanccedillarıbull Yaşam tarzı uyumu ve istekleri (beslenme
fiziksel aktivite ve sigara kullanımıa)bull Psikolojik durumbull Kendi kendine izlem ve ekipmanın durumubull Vuumlcut ağırlığıbull Kan glukoz kontroluuml
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Kan yağları kontroluuml
bull Kardiyovaskuumller risk değerlendirmesi
bull Erektil disfonksiyon
bull Noumlropati
bull Ayakların durumu (ısı renk goumlruumlnuumlm)
bull Goumlzler
bull Boumlbrekler
bull İlaccedil tedavisinin goumlzden geccedilirilmesi
Diyabetli Yaşlılarda Ayak Bakımı
bull Diyabetli yaşlılarda ayak problemleri sıktır Goumlrme bozukluğu ve guumlccedilsuumlzluumlk
ayak kontroluuml ve bakımını zorlaştırır
bull Her vizitte ayak kontroluuml yapılması oumlnerilir
bull Doğru ayakkabı seccedilimi ve
bull Ayak bakımının oumlğretilmesi oumlnemlidir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ayak deformiteleri ayakta bası noktalarını değiştirir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Monoflament İle Duyu Kontroluuml
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ankle Brakial İndeks
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Diyabetli Bireyin Ayağında Oluşan Bası Yarası
KAYNAKLAR
bull Abdelhafiz AH Sinclair AJ(2013) Management of Type 2 Diabetes in Older People Diabetes Ther 4 (1)13ndash26 DOI 101007s13300-013-0020-4
bull American Diabetes Association 2014 Standards of Medical Care in Diabetes Diabetes Care 37 (Supple 1) 14-80
bull Boulton A Armstrong DGAlbert Robert G Frykberg RG Hellman R KirkmanSM Lavery LA LeMaster JW Mills JL Mueller MJ Sheehan P Wukich DK (2008) Comprehensive Foot Examiantion and Risk Assessment Diabetes Care 31(8) 1679ndash1685doi 102337dc08-9021
bull Canadian Diabetes Association (2013) Diabetes in the Elderly Canadian Journal of Diabetes 37 (1) 184-190
bull Chau PH Woo J Lee CH Cheung WL Chen J Chan WM Hui L McGhee SM(2011)
bull Diabetes Prevention Program Research Group (2009) 10-year follow-up of diabetes incidence and weight loss in the Diabetes Prevention Program Outcomes Study The Lancet 374(14)1677ndash1686 doi 101016S0140-6736(09)61457-4
bull International Diabetes Federation (2013) Global Guideline For Managing Older People With Type 2 Diabetes Belgium ISBN2-930229-86-1
bull Kırkman MS Briscoe VJ Clark N Haas LB Halter JB Huang ES Korytkowski MT Hunshi MN Odegard PS Pratley RE Swift CS Diabetes in Oder Adults (Concensus Report) Diabetes Care 2012 (1)1-15
bull Kuchel GA DuBeau C E (2009) daggerUrinary Incontinence in the Elderly Geriatric Nephrology Curriculum httpswwwasn-onlineorgeducationdistancelearningcurriculageriatricsChapter30pdf
bull Laubscher T Regier L Bareham J Diabetes in the frail elderly Individualization of glycemic management Canadian Family Physician 2012 58 (5) 243-246
bull Older people with diabetes have higher risk of depression cognitive and functional impairments implications for diabetes services J Nutr Health Aging 15(9)751-5
bull Overland J Brooks B (2005) Diabetes Nurse Practitioner Guidelines Role and Scope of PracticeURL httpwww0healthnswgovauresourcesnursingpractitionerpdfbb_jo_diabetes_guidelinesfinal_april2005pdf
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Registered Nursesrsquo Association Of Ontario (2013) Assessment and Management of Foot Ulcers for People with Diabetes 37 121136 wwwrnaocabestpractices
bull Schafer R Pharm NL Randal D Dorey C Haas L Barrier P (2013) (American Association of Diabetes Position Statement Educators) Special Considerations in the Management and Education of Older Persons with Diabetes URL httpwwwdiabeteseducatororgexportsitesaade_resourcespdfOlder_Adultspdf
bull Tanwani LK 2011 Insulin Therapy in the Elderly Patient With Diabetes The American Journal of Geriatric Pharmacotherapy 9(1) 24ndash36
bull Tuumlrkiye Endokrin ve Metabolizma Derneği (2013) Diabetes Mellitus ve Komplikasyonlarının Tanı Tedavi ve İzlem Kılavuzu Ankara ISBN 978-605-4011-16-2
bull Villareal DT Chode S Parimi N Sanicore DR Hilton T Armamaento Villareal R Napoli N Qualls C Shah K M (2011) Weight Loss Exercise or Both and Physical Function in Obese Older Adults New England Journal of Medicine 364 (3) 1218-1229 DOI 101056NEJMoa1008234
bull Wild S Roglic G Green A Sicree R King H(2004) Global Prevalence of Diabetes Estimates for the year 2000 and projections for 2030 Diabetes Care 27(5 1047-53
C-Ccediloklu İlaccedil Kullanımı
Ccediloklu ilaccedil kullanımı yaşlılarda ccedilok sıktır Diyabetli yaşlılarda kullanılan ilaccedilların
sayısı da artışa neden olan faktoumlrlerin başında gelmektedir İlaccedil yan etkileri
eşlik eden başka sağlık sorunlarının oluşmasına ve diyabet kontroluumlnuumln
bozulmasına neden olabilir
İlaccedil yan etkilerini kontrol altına almak iccedilin ilaccedil tedavisinin bireyselleştirilmesi
gerekir
İlaccedillar yaşlılarda duumlşmelerin konfuumlzyonun ve diğer kognitif değişikliklerin acil
başvurularının en oumlnemli nedenidir İlaccedil listelerinin her vizite
değerlendirilmesi oumlnemlidir Villareal 2011 Loubscher 2012 IDF 2013
D- Duumlşmeler
Diyabetli yaşlılarda duumlşme sıklığının fazla olması multifaktoumlriyel bir
durumdur
Periferik ve otonom noumlropati renal fonksiyonda azalma kas guumlccedilsuumlzluumlğuuml
ccediloklu ilaccedil kullanımı goumlrmede zayıflama osteoartritler ve hipoglisemi
bu nedenler arasındadır
D- Duumlşmeler
Sıkı glisemik kontroluumln yararlarına rağmen duumlşmelere yol accedilacağı goumlz oumlnuumlnde
bulundurularak dengelenmesi oumlnemlidir
Yapılan bir ccedilalışmada sıkı glisemik kontroluumln (HbA1Cle 6-gt8) insuumllin
kullanan yaşlılarda duumlşme riskini 13 kat artırdığı saptanmıştır
Park ve ark 2006 Tanwani 2011CDA 2013 a Schafer ve ark2013
E- Uumlriner İnkontinans
bull Diyabetli kadınlarda Uumlİ sıklığı artmaktadır
bull Risk faktoumlrleri uumlriner enfeksiyonlar vajinal enfeksiyonlar otonomik
noumlropatidir
bull Otonomik noumlropati fekal inkontinansa da neden olmaktadır
bull Yaşam kalitesini iyileştirilmesi iccedilin tedavisi gereklidir
Kuchel GA DuBeau C E 2009
DOumlY
BilgiPisikososyal bel
İnaccedillarTutumlar
Başetme becerisiDavranış
Kan şekeri izlemiDiyetSigara
Fiziksel aktivite
Kısa suumlreli ccedilıktılarKan basıncıLipit duumlzeyi
Glisemik kontrolAğırlık
Uzun suumlreli ccedilıktılarMorbidityeMortalite
Yaşam kalitesi
Diyabet Oumlz youmlnetim Eğitimi
bull DOumlYE yaşlının yaşam beklentisi fonksiyonel durumu bilişsel durumu
yaşlının tercih edeceği oumlğrenme şekli okuryazarlık durumu eğitim durumu
goumlz oumlnuumlne alınarak planlanmalıdır
bull Bireysel gereksinimlere goumlre oumlzelleştirilen eğitim basit ve adım adım
yapılmalıdır
bull Yaşlı bireye bakım veren aile uumlyeleri ve bakıcılar eğitime dahil edilmelidir
bull Yaşlının oumlz bakım davranışları DOumlYE nin ccedilerccedilevesini belirler DOumlYE
geliştirilirken glisemik hedefler de dikkate alınmalıdır
TEMD 2003 IDF 2013 Overland ve Brooks 2005 Schafer ve ark 2013
Diyabet Oumlz Youmlnetim Eğitimi
Yapılandırılmış hasta eğitimi programı diyabet youmlnetiminin bir parccedilasıdır
Uygun kişi tarafından
Uygun ortamda
Uygun teknikler kullanılarak
Hasta ve bakım vericilerin aktif katılımı ile
yapılmalıdır SUumlREKLİ OLMALIDIR
WHO ve IDF DOumlYErsquonin minimum ve optimal standartlarını belirlemişlerdir
TEMD 2003 IDF 2013 Overland ve Brooks 2005 Schafer ve ark 2013
DOumlYE Ccedilekirdek ekip
bull Hekim
bull Hemşire
bull Diyetisyen
Gerekli durumlarda diğer sağlık profesyonelleri katılabilir
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Oumlzbakım bilgi ve inanccedillarıbull Yaşam tarzı uyumu ve istekleri (beslenme
fiziksel aktivite ve sigara kullanımıa)bull Psikolojik durumbull Kendi kendine izlem ve ekipmanın durumubull Vuumlcut ağırlığıbull Kan glukoz kontroluuml
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Kan yağları kontroluuml
bull Kardiyovaskuumller risk değerlendirmesi
bull Erektil disfonksiyon
bull Noumlropati
bull Ayakların durumu (ısı renk goumlruumlnuumlm)
bull Goumlzler
bull Boumlbrekler
bull İlaccedil tedavisinin goumlzden geccedilirilmesi
Diyabetli Yaşlılarda Ayak Bakımı
bull Diyabetli yaşlılarda ayak problemleri sıktır Goumlrme bozukluğu ve guumlccedilsuumlzluumlk
ayak kontroluuml ve bakımını zorlaştırır
bull Her vizitte ayak kontroluuml yapılması oumlnerilir
bull Doğru ayakkabı seccedilimi ve
bull Ayak bakımının oumlğretilmesi oumlnemlidir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ayak deformiteleri ayakta bası noktalarını değiştirir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Monoflament İle Duyu Kontroluuml
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ankle Brakial İndeks
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Diyabetli Bireyin Ayağında Oluşan Bası Yarası
KAYNAKLAR
bull Abdelhafiz AH Sinclair AJ(2013) Management of Type 2 Diabetes in Older People Diabetes Ther 4 (1)13ndash26 DOI 101007s13300-013-0020-4
bull American Diabetes Association 2014 Standards of Medical Care in Diabetes Diabetes Care 37 (Supple 1) 14-80
bull Boulton A Armstrong DGAlbert Robert G Frykberg RG Hellman R KirkmanSM Lavery LA LeMaster JW Mills JL Mueller MJ Sheehan P Wukich DK (2008) Comprehensive Foot Examiantion and Risk Assessment Diabetes Care 31(8) 1679ndash1685doi 102337dc08-9021
bull Canadian Diabetes Association (2013) Diabetes in the Elderly Canadian Journal of Diabetes 37 (1) 184-190
bull Chau PH Woo J Lee CH Cheung WL Chen J Chan WM Hui L McGhee SM(2011)
bull Diabetes Prevention Program Research Group (2009) 10-year follow-up of diabetes incidence and weight loss in the Diabetes Prevention Program Outcomes Study The Lancet 374(14)1677ndash1686 doi 101016S0140-6736(09)61457-4
bull International Diabetes Federation (2013) Global Guideline For Managing Older People With Type 2 Diabetes Belgium ISBN2-930229-86-1
bull Kırkman MS Briscoe VJ Clark N Haas LB Halter JB Huang ES Korytkowski MT Hunshi MN Odegard PS Pratley RE Swift CS Diabetes in Oder Adults (Concensus Report) Diabetes Care 2012 (1)1-15
bull Kuchel GA DuBeau C E (2009) daggerUrinary Incontinence in the Elderly Geriatric Nephrology Curriculum httpswwwasn-onlineorgeducationdistancelearningcurriculageriatricsChapter30pdf
bull Laubscher T Regier L Bareham J Diabetes in the frail elderly Individualization of glycemic management Canadian Family Physician 2012 58 (5) 243-246
bull Older people with diabetes have higher risk of depression cognitive and functional impairments implications for diabetes services J Nutr Health Aging 15(9)751-5
bull Overland J Brooks B (2005) Diabetes Nurse Practitioner Guidelines Role and Scope of PracticeURL httpwww0healthnswgovauresourcesnursingpractitionerpdfbb_jo_diabetes_guidelinesfinal_april2005pdf
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Registered Nursesrsquo Association Of Ontario (2013) Assessment and Management of Foot Ulcers for People with Diabetes 37 121136 wwwrnaocabestpractices
bull Schafer R Pharm NL Randal D Dorey C Haas L Barrier P (2013) (American Association of Diabetes Position Statement Educators) Special Considerations in the Management and Education of Older Persons with Diabetes URL httpwwwdiabeteseducatororgexportsitesaade_resourcespdfOlder_Adultspdf
bull Tanwani LK 2011 Insulin Therapy in the Elderly Patient With Diabetes The American Journal of Geriatric Pharmacotherapy 9(1) 24ndash36
bull Tuumlrkiye Endokrin ve Metabolizma Derneği (2013) Diabetes Mellitus ve Komplikasyonlarının Tanı Tedavi ve İzlem Kılavuzu Ankara ISBN 978-605-4011-16-2
bull Villareal DT Chode S Parimi N Sanicore DR Hilton T Armamaento Villareal R Napoli N Qualls C Shah K M (2011) Weight Loss Exercise or Both and Physical Function in Obese Older Adults New England Journal of Medicine 364 (3) 1218-1229 DOI 101056NEJMoa1008234
bull Wild S Roglic G Green A Sicree R King H(2004) Global Prevalence of Diabetes Estimates for the year 2000 and projections for 2030 Diabetes Care 27(5 1047-53
D- Duumlşmeler
Diyabetli yaşlılarda duumlşme sıklığının fazla olması multifaktoumlriyel bir
durumdur
Periferik ve otonom noumlropati renal fonksiyonda azalma kas guumlccedilsuumlzluumlğuuml
ccediloklu ilaccedil kullanımı goumlrmede zayıflama osteoartritler ve hipoglisemi
bu nedenler arasındadır
D- Duumlşmeler
Sıkı glisemik kontroluumln yararlarına rağmen duumlşmelere yol accedilacağı goumlz oumlnuumlnde
bulundurularak dengelenmesi oumlnemlidir
Yapılan bir ccedilalışmada sıkı glisemik kontroluumln (HbA1Cle 6-gt8) insuumllin
kullanan yaşlılarda duumlşme riskini 13 kat artırdığı saptanmıştır
Park ve ark 2006 Tanwani 2011CDA 2013 a Schafer ve ark2013
E- Uumlriner İnkontinans
bull Diyabetli kadınlarda Uumlİ sıklığı artmaktadır
bull Risk faktoumlrleri uumlriner enfeksiyonlar vajinal enfeksiyonlar otonomik
noumlropatidir
bull Otonomik noumlropati fekal inkontinansa da neden olmaktadır
bull Yaşam kalitesini iyileştirilmesi iccedilin tedavisi gereklidir
Kuchel GA DuBeau C E 2009
DOumlY
BilgiPisikososyal bel
İnaccedillarTutumlar
Başetme becerisiDavranış
Kan şekeri izlemiDiyetSigara
Fiziksel aktivite
Kısa suumlreli ccedilıktılarKan basıncıLipit duumlzeyi
Glisemik kontrolAğırlık
Uzun suumlreli ccedilıktılarMorbidityeMortalite
Yaşam kalitesi
Diyabet Oumlz youmlnetim Eğitimi
bull DOumlYE yaşlının yaşam beklentisi fonksiyonel durumu bilişsel durumu
yaşlının tercih edeceği oumlğrenme şekli okuryazarlık durumu eğitim durumu
goumlz oumlnuumlne alınarak planlanmalıdır
bull Bireysel gereksinimlere goumlre oumlzelleştirilen eğitim basit ve adım adım
yapılmalıdır
bull Yaşlı bireye bakım veren aile uumlyeleri ve bakıcılar eğitime dahil edilmelidir
bull Yaşlının oumlz bakım davranışları DOumlYE nin ccedilerccedilevesini belirler DOumlYE
geliştirilirken glisemik hedefler de dikkate alınmalıdır
TEMD 2003 IDF 2013 Overland ve Brooks 2005 Schafer ve ark 2013
Diyabet Oumlz Youmlnetim Eğitimi
Yapılandırılmış hasta eğitimi programı diyabet youmlnetiminin bir parccedilasıdır
Uygun kişi tarafından
Uygun ortamda
Uygun teknikler kullanılarak
Hasta ve bakım vericilerin aktif katılımı ile
yapılmalıdır SUumlREKLİ OLMALIDIR
WHO ve IDF DOumlYErsquonin minimum ve optimal standartlarını belirlemişlerdir
TEMD 2003 IDF 2013 Overland ve Brooks 2005 Schafer ve ark 2013
DOumlYE Ccedilekirdek ekip
bull Hekim
bull Hemşire
bull Diyetisyen
Gerekli durumlarda diğer sağlık profesyonelleri katılabilir
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Oumlzbakım bilgi ve inanccedillarıbull Yaşam tarzı uyumu ve istekleri (beslenme
fiziksel aktivite ve sigara kullanımıa)bull Psikolojik durumbull Kendi kendine izlem ve ekipmanın durumubull Vuumlcut ağırlığıbull Kan glukoz kontroluuml
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Kan yağları kontroluuml
bull Kardiyovaskuumller risk değerlendirmesi
bull Erektil disfonksiyon
bull Noumlropati
bull Ayakların durumu (ısı renk goumlruumlnuumlm)
bull Goumlzler
bull Boumlbrekler
bull İlaccedil tedavisinin goumlzden geccedilirilmesi
Diyabetli Yaşlılarda Ayak Bakımı
bull Diyabetli yaşlılarda ayak problemleri sıktır Goumlrme bozukluğu ve guumlccedilsuumlzluumlk
ayak kontroluuml ve bakımını zorlaştırır
bull Her vizitte ayak kontroluuml yapılması oumlnerilir
bull Doğru ayakkabı seccedilimi ve
bull Ayak bakımının oumlğretilmesi oumlnemlidir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ayak deformiteleri ayakta bası noktalarını değiştirir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Monoflament İle Duyu Kontroluuml
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ankle Brakial İndeks
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Diyabetli Bireyin Ayağında Oluşan Bası Yarası
KAYNAKLAR
bull Abdelhafiz AH Sinclair AJ(2013) Management of Type 2 Diabetes in Older People Diabetes Ther 4 (1)13ndash26 DOI 101007s13300-013-0020-4
bull American Diabetes Association 2014 Standards of Medical Care in Diabetes Diabetes Care 37 (Supple 1) 14-80
bull Boulton A Armstrong DGAlbert Robert G Frykberg RG Hellman R KirkmanSM Lavery LA LeMaster JW Mills JL Mueller MJ Sheehan P Wukich DK (2008) Comprehensive Foot Examiantion and Risk Assessment Diabetes Care 31(8) 1679ndash1685doi 102337dc08-9021
bull Canadian Diabetes Association (2013) Diabetes in the Elderly Canadian Journal of Diabetes 37 (1) 184-190
bull Chau PH Woo J Lee CH Cheung WL Chen J Chan WM Hui L McGhee SM(2011)
bull Diabetes Prevention Program Research Group (2009) 10-year follow-up of diabetes incidence and weight loss in the Diabetes Prevention Program Outcomes Study The Lancet 374(14)1677ndash1686 doi 101016S0140-6736(09)61457-4
bull International Diabetes Federation (2013) Global Guideline For Managing Older People With Type 2 Diabetes Belgium ISBN2-930229-86-1
bull Kırkman MS Briscoe VJ Clark N Haas LB Halter JB Huang ES Korytkowski MT Hunshi MN Odegard PS Pratley RE Swift CS Diabetes in Oder Adults (Concensus Report) Diabetes Care 2012 (1)1-15
bull Kuchel GA DuBeau C E (2009) daggerUrinary Incontinence in the Elderly Geriatric Nephrology Curriculum httpswwwasn-onlineorgeducationdistancelearningcurriculageriatricsChapter30pdf
bull Laubscher T Regier L Bareham J Diabetes in the frail elderly Individualization of glycemic management Canadian Family Physician 2012 58 (5) 243-246
bull Older people with diabetes have higher risk of depression cognitive and functional impairments implications for diabetes services J Nutr Health Aging 15(9)751-5
bull Overland J Brooks B (2005) Diabetes Nurse Practitioner Guidelines Role and Scope of PracticeURL httpwww0healthnswgovauresourcesnursingpractitionerpdfbb_jo_diabetes_guidelinesfinal_april2005pdf
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Registered Nursesrsquo Association Of Ontario (2013) Assessment and Management of Foot Ulcers for People with Diabetes 37 121136 wwwrnaocabestpractices
bull Schafer R Pharm NL Randal D Dorey C Haas L Barrier P (2013) (American Association of Diabetes Position Statement Educators) Special Considerations in the Management and Education of Older Persons with Diabetes URL httpwwwdiabeteseducatororgexportsitesaade_resourcespdfOlder_Adultspdf
bull Tanwani LK 2011 Insulin Therapy in the Elderly Patient With Diabetes The American Journal of Geriatric Pharmacotherapy 9(1) 24ndash36
bull Tuumlrkiye Endokrin ve Metabolizma Derneği (2013) Diabetes Mellitus ve Komplikasyonlarının Tanı Tedavi ve İzlem Kılavuzu Ankara ISBN 978-605-4011-16-2
bull Villareal DT Chode S Parimi N Sanicore DR Hilton T Armamaento Villareal R Napoli N Qualls C Shah K M (2011) Weight Loss Exercise or Both and Physical Function in Obese Older Adults New England Journal of Medicine 364 (3) 1218-1229 DOI 101056NEJMoa1008234
bull Wild S Roglic G Green A Sicree R King H(2004) Global Prevalence of Diabetes Estimates for the year 2000 and projections for 2030 Diabetes Care 27(5 1047-53
D- Duumlşmeler
Sıkı glisemik kontroluumln yararlarına rağmen duumlşmelere yol accedilacağı goumlz oumlnuumlnde
bulundurularak dengelenmesi oumlnemlidir
Yapılan bir ccedilalışmada sıkı glisemik kontroluumln (HbA1Cle 6-gt8) insuumllin
kullanan yaşlılarda duumlşme riskini 13 kat artırdığı saptanmıştır
Park ve ark 2006 Tanwani 2011CDA 2013 a Schafer ve ark2013
E- Uumlriner İnkontinans
bull Diyabetli kadınlarda Uumlİ sıklığı artmaktadır
bull Risk faktoumlrleri uumlriner enfeksiyonlar vajinal enfeksiyonlar otonomik
noumlropatidir
bull Otonomik noumlropati fekal inkontinansa da neden olmaktadır
bull Yaşam kalitesini iyileştirilmesi iccedilin tedavisi gereklidir
Kuchel GA DuBeau C E 2009
DOumlY
BilgiPisikososyal bel
İnaccedillarTutumlar
Başetme becerisiDavranış
Kan şekeri izlemiDiyetSigara
Fiziksel aktivite
Kısa suumlreli ccedilıktılarKan basıncıLipit duumlzeyi
Glisemik kontrolAğırlık
Uzun suumlreli ccedilıktılarMorbidityeMortalite
Yaşam kalitesi
Diyabet Oumlz youmlnetim Eğitimi
bull DOumlYE yaşlının yaşam beklentisi fonksiyonel durumu bilişsel durumu
yaşlının tercih edeceği oumlğrenme şekli okuryazarlık durumu eğitim durumu
goumlz oumlnuumlne alınarak planlanmalıdır
bull Bireysel gereksinimlere goumlre oumlzelleştirilen eğitim basit ve adım adım
yapılmalıdır
bull Yaşlı bireye bakım veren aile uumlyeleri ve bakıcılar eğitime dahil edilmelidir
bull Yaşlının oumlz bakım davranışları DOumlYE nin ccedilerccedilevesini belirler DOumlYE
geliştirilirken glisemik hedefler de dikkate alınmalıdır
TEMD 2003 IDF 2013 Overland ve Brooks 2005 Schafer ve ark 2013
Diyabet Oumlz Youmlnetim Eğitimi
Yapılandırılmış hasta eğitimi programı diyabet youmlnetiminin bir parccedilasıdır
Uygun kişi tarafından
Uygun ortamda
Uygun teknikler kullanılarak
Hasta ve bakım vericilerin aktif katılımı ile
yapılmalıdır SUumlREKLİ OLMALIDIR
WHO ve IDF DOumlYErsquonin minimum ve optimal standartlarını belirlemişlerdir
TEMD 2003 IDF 2013 Overland ve Brooks 2005 Schafer ve ark 2013
DOumlYE Ccedilekirdek ekip
bull Hekim
bull Hemşire
bull Diyetisyen
Gerekli durumlarda diğer sağlık profesyonelleri katılabilir
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Oumlzbakım bilgi ve inanccedillarıbull Yaşam tarzı uyumu ve istekleri (beslenme
fiziksel aktivite ve sigara kullanımıa)bull Psikolojik durumbull Kendi kendine izlem ve ekipmanın durumubull Vuumlcut ağırlığıbull Kan glukoz kontroluuml
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Kan yağları kontroluuml
bull Kardiyovaskuumller risk değerlendirmesi
bull Erektil disfonksiyon
bull Noumlropati
bull Ayakların durumu (ısı renk goumlruumlnuumlm)
bull Goumlzler
bull Boumlbrekler
bull İlaccedil tedavisinin goumlzden geccedilirilmesi
Diyabetli Yaşlılarda Ayak Bakımı
bull Diyabetli yaşlılarda ayak problemleri sıktır Goumlrme bozukluğu ve guumlccedilsuumlzluumlk
ayak kontroluuml ve bakımını zorlaştırır
bull Her vizitte ayak kontroluuml yapılması oumlnerilir
bull Doğru ayakkabı seccedilimi ve
bull Ayak bakımının oumlğretilmesi oumlnemlidir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ayak deformiteleri ayakta bası noktalarını değiştirir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Monoflament İle Duyu Kontroluuml
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ankle Brakial İndeks
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Diyabetli Bireyin Ayağında Oluşan Bası Yarası
KAYNAKLAR
bull Abdelhafiz AH Sinclair AJ(2013) Management of Type 2 Diabetes in Older People Diabetes Ther 4 (1)13ndash26 DOI 101007s13300-013-0020-4
bull American Diabetes Association 2014 Standards of Medical Care in Diabetes Diabetes Care 37 (Supple 1) 14-80
bull Boulton A Armstrong DGAlbert Robert G Frykberg RG Hellman R KirkmanSM Lavery LA LeMaster JW Mills JL Mueller MJ Sheehan P Wukich DK (2008) Comprehensive Foot Examiantion and Risk Assessment Diabetes Care 31(8) 1679ndash1685doi 102337dc08-9021
bull Canadian Diabetes Association (2013) Diabetes in the Elderly Canadian Journal of Diabetes 37 (1) 184-190
bull Chau PH Woo J Lee CH Cheung WL Chen J Chan WM Hui L McGhee SM(2011)
bull Diabetes Prevention Program Research Group (2009) 10-year follow-up of diabetes incidence and weight loss in the Diabetes Prevention Program Outcomes Study The Lancet 374(14)1677ndash1686 doi 101016S0140-6736(09)61457-4
bull International Diabetes Federation (2013) Global Guideline For Managing Older People With Type 2 Diabetes Belgium ISBN2-930229-86-1
bull Kırkman MS Briscoe VJ Clark N Haas LB Halter JB Huang ES Korytkowski MT Hunshi MN Odegard PS Pratley RE Swift CS Diabetes in Oder Adults (Concensus Report) Diabetes Care 2012 (1)1-15
bull Kuchel GA DuBeau C E (2009) daggerUrinary Incontinence in the Elderly Geriatric Nephrology Curriculum httpswwwasn-onlineorgeducationdistancelearningcurriculageriatricsChapter30pdf
bull Laubscher T Regier L Bareham J Diabetes in the frail elderly Individualization of glycemic management Canadian Family Physician 2012 58 (5) 243-246
bull Older people with diabetes have higher risk of depression cognitive and functional impairments implications for diabetes services J Nutr Health Aging 15(9)751-5
bull Overland J Brooks B (2005) Diabetes Nurse Practitioner Guidelines Role and Scope of PracticeURL httpwww0healthnswgovauresourcesnursingpractitionerpdfbb_jo_diabetes_guidelinesfinal_april2005pdf
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Registered Nursesrsquo Association Of Ontario (2013) Assessment and Management of Foot Ulcers for People with Diabetes 37 121136 wwwrnaocabestpractices
bull Schafer R Pharm NL Randal D Dorey C Haas L Barrier P (2013) (American Association of Diabetes Position Statement Educators) Special Considerations in the Management and Education of Older Persons with Diabetes URL httpwwwdiabeteseducatororgexportsitesaade_resourcespdfOlder_Adultspdf
bull Tanwani LK 2011 Insulin Therapy in the Elderly Patient With Diabetes The American Journal of Geriatric Pharmacotherapy 9(1) 24ndash36
bull Tuumlrkiye Endokrin ve Metabolizma Derneği (2013) Diabetes Mellitus ve Komplikasyonlarının Tanı Tedavi ve İzlem Kılavuzu Ankara ISBN 978-605-4011-16-2
bull Villareal DT Chode S Parimi N Sanicore DR Hilton T Armamaento Villareal R Napoli N Qualls C Shah K M (2011) Weight Loss Exercise or Both and Physical Function in Obese Older Adults New England Journal of Medicine 364 (3) 1218-1229 DOI 101056NEJMoa1008234
bull Wild S Roglic G Green A Sicree R King H(2004) Global Prevalence of Diabetes Estimates for the year 2000 and projections for 2030 Diabetes Care 27(5 1047-53
E- Uumlriner İnkontinans
bull Diyabetli kadınlarda Uumlİ sıklığı artmaktadır
bull Risk faktoumlrleri uumlriner enfeksiyonlar vajinal enfeksiyonlar otonomik
noumlropatidir
bull Otonomik noumlropati fekal inkontinansa da neden olmaktadır
bull Yaşam kalitesini iyileştirilmesi iccedilin tedavisi gereklidir
Kuchel GA DuBeau C E 2009
DOumlY
BilgiPisikososyal bel
İnaccedillarTutumlar
Başetme becerisiDavranış
Kan şekeri izlemiDiyetSigara
Fiziksel aktivite
Kısa suumlreli ccedilıktılarKan basıncıLipit duumlzeyi
Glisemik kontrolAğırlık
Uzun suumlreli ccedilıktılarMorbidityeMortalite
Yaşam kalitesi
Diyabet Oumlz youmlnetim Eğitimi
bull DOumlYE yaşlının yaşam beklentisi fonksiyonel durumu bilişsel durumu
yaşlının tercih edeceği oumlğrenme şekli okuryazarlık durumu eğitim durumu
goumlz oumlnuumlne alınarak planlanmalıdır
bull Bireysel gereksinimlere goumlre oumlzelleştirilen eğitim basit ve adım adım
yapılmalıdır
bull Yaşlı bireye bakım veren aile uumlyeleri ve bakıcılar eğitime dahil edilmelidir
bull Yaşlının oumlz bakım davranışları DOumlYE nin ccedilerccedilevesini belirler DOumlYE
geliştirilirken glisemik hedefler de dikkate alınmalıdır
TEMD 2003 IDF 2013 Overland ve Brooks 2005 Schafer ve ark 2013
Diyabet Oumlz Youmlnetim Eğitimi
Yapılandırılmış hasta eğitimi programı diyabet youmlnetiminin bir parccedilasıdır
Uygun kişi tarafından
Uygun ortamda
Uygun teknikler kullanılarak
Hasta ve bakım vericilerin aktif katılımı ile
yapılmalıdır SUumlREKLİ OLMALIDIR
WHO ve IDF DOumlYErsquonin minimum ve optimal standartlarını belirlemişlerdir
TEMD 2003 IDF 2013 Overland ve Brooks 2005 Schafer ve ark 2013
DOumlYE Ccedilekirdek ekip
bull Hekim
bull Hemşire
bull Diyetisyen
Gerekli durumlarda diğer sağlık profesyonelleri katılabilir
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Oumlzbakım bilgi ve inanccedillarıbull Yaşam tarzı uyumu ve istekleri (beslenme
fiziksel aktivite ve sigara kullanımıa)bull Psikolojik durumbull Kendi kendine izlem ve ekipmanın durumubull Vuumlcut ağırlığıbull Kan glukoz kontroluuml
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Kan yağları kontroluuml
bull Kardiyovaskuumller risk değerlendirmesi
bull Erektil disfonksiyon
bull Noumlropati
bull Ayakların durumu (ısı renk goumlruumlnuumlm)
bull Goumlzler
bull Boumlbrekler
bull İlaccedil tedavisinin goumlzden geccedilirilmesi
Diyabetli Yaşlılarda Ayak Bakımı
bull Diyabetli yaşlılarda ayak problemleri sıktır Goumlrme bozukluğu ve guumlccedilsuumlzluumlk
ayak kontroluuml ve bakımını zorlaştırır
bull Her vizitte ayak kontroluuml yapılması oumlnerilir
bull Doğru ayakkabı seccedilimi ve
bull Ayak bakımının oumlğretilmesi oumlnemlidir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ayak deformiteleri ayakta bası noktalarını değiştirir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Monoflament İle Duyu Kontroluuml
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ankle Brakial İndeks
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Diyabetli Bireyin Ayağında Oluşan Bası Yarası
KAYNAKLAR
bull Abdelhafiz AH Sinclair AJ(2013) Management of Type 2 Diabetes in Older People Diabetes Ther 4 (1)13ndash26 DOI 101007s13300-013-0020-4
bull American Diabetes Association 2014 Standards of Medical Care in Diabetes Diabetes Care 37 (Supple 1) 14-80
bull Boulton A Armstrong DGAlbert Robert G Frykberg RG Hellman R KirkmanSM Lavery LA LeMaster JW Mills JL Mueller MJ Sheehan P Wukich DK (2008) Comprehensive Foot Examiantion and Risk Assessment Diabetes Care 31(8) 1679ndash1685doi 102337dc08-9021
bull Canadian Diabetes Association (2013) Diabetes in the Elderly Canadian Journal of Diabetes 37 (1) 184-190
bull Chau PH Woo J Lee CH Cheung WL Chen J Chan WM Hui L McGhee SM(2011)
bull Diabetes Prevention Program Research Group (2009) 10-year follow-up of diabetes incidence and weight loss in the Diabetes Prevention Program Outcomes Study The Lancet 374(14)1677ndash1686 doi 101016S0140-6736(09)61457-4
bull International Diabetes Federation (2013) Global Guideline For Managing Older People With Type 2 Diabetes Belgium ISBN2-930229-86-1
bull Kırkman MS Briscoe VJ Clark N Haas LB Halter JB Huang ES Korytkowski MT Hunshi MN Odegard PS Pratley RE Swift CS Diabetes in Oder Adults (Concensus Report) Diabetes Care 2012 (1)1-15
bull Kuchel GA DuBeau C E (2009) daggerUrinary Incontinence in the Elderly Geriatric Nephrology Curriculum httpswwwasn-onlineorgeducationdistancelearningcurriculageriatricsChapter30pdf
bull Laubscher T Regier L Bareham J Diabetes in the frail elderly Individualization of glycemic management Canadian Family Physician 2012 58 (5) 243-246
bull Older people with diabetes have higher risk of depression cognitive and functional impairments implications for diabetes services J Nutr Health Aging 15(9)751-5
bull Overland J Brooks B (2005) Diabetes Nurse Practitioner Guidelines Role and Scope of PracticeURL httpwww0healthnswgovauresourcesnursingpractitionerpdfbb_jo_diabetes_guidelinesfinal_april2005pdf
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Registered Nursesrsquo Association Of Ontario (2013) Assessment and Management of Foot Ulcers for People with Diabetes 37 121136 wwwrnaocabestpractices
bull Schafer R Pharm NL Randal D Dorey C Haas L Barrier P (2013) (American Association of Diabetes Position Statement Educators) Special Considerations in the Management and Education of Older Persons with Diabetes URL httpwwwdiabeteseducatororgexportsitesaade_resourcespdfOlder_Adultspdf
bull Tanwani LK 2011 Insulin Therapy in the Elderly Patient With Diabetes The American Journal of Geriatric Pharmacotherapy 9(1) 24ndash36
bull Tuumlrkiye Endokrin ve Metabolizma Derneği (2013) Diabetes Mellitus ve Komplikasyonlarının Tanı Tedavi ve İzlem Kılavuzu Ankara ISBN 978-605-4011-16-2
bull Villareal DT Chode S Parimi N Sanicore DR Hilton T Armamaento Villareal R Napoli N Qualls C Shah K M (2011) Weight Loss Exercise or Both and Physical Function in Obese Older Adults New England Journal of Medicine 364 (3) 1218-1229 DOI 101056NEJMoa1008234
bull Wild S Roglic G Green A Sicree R King H(2004) Global Prevalence of Diabetes Estimates for the year 2000 and projections for 2030 Diabetes Care 27(5 1047-53
DOumlY
BilgiPisikososyal bel
İnaccedillarTutumlar
Başetme becerisiDavranış
Kan şekeri izlemiDiyetSigara
Fiziksel aktivite
Kısa suumlreli ccedilıktılarKan basıncıLipit duumlzeyi
Glisemik kontrolAğırlık
Uzun suumlreli ccedilıktılarMorbidityeMortalite
Yaşam kalitesi
Diyabet Oumlz youmlnetim Eğitimi
bull DOumlYE yaşlının yaşam beklentisi fonksiyonel durumu bilişsel durumu
yaşlının tercih edeceği oumlğrenme şekli okuryazarlık durumu eğitim durumu
goumlz oumlnuumlne alınarak planlanmalıdır
bull Bireysel gereksinimlere goumlre oumlzelleştirilen eğitim basit ve adım adım
yapılmalıdır
bull Yaşlı bireye bakım veren aile uumlyeleri ve bakıcılar eğitime dahil edilmelidir
bull Yaşlının oumlz bakım davranışları DOumlYE nin ccedilerccedilevesini belirler DOumlYE
geliştirilirken glisemik hedefler de dikkate alınmalıdır
TEMD 2003 IDF 2013 Overland ve Brooks 2005 Schafer ve ark 2013
Diyabet Oumlz Youmlnetim Eğitimi
Yapılandırılmış hasta eğitimi programı diyabet youmlnetiminin bir parccedilasıdır
Uygun kişi tarafından
Uygun ortamda
Uygun teknikler kullanılarak
Hasta ve bakım vericilerin aktif katılımı ile
yapılmalıdır SUumlREKLİ OLMALIDIR
WHO ve IDF DOumlYErsquonin minimum ve optimal standartlarını belirlemişlerdir
TEMD 2003 IDF 2013 Overland ve Brooks 2005 Schafer ve ark 2013
DOumlYE Ccedilekirdek ekip
bull Hekim
bull Hemşire
bull Diyetisyen
Gerekli durumlarda diğer sağlık profesyonelleri katılabilir
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Oumlzbakım bilgi ve inanccedillarıbull Yaşam tarzı uyumu ve istekleri (beslenme
fiziksel aktivite ve sigara kullanımıa)bull Psikolojik durumbull Kendi kendine izlem ve ekipmanın durumubull Vuumlcut ağırlığıbull Kan glukoz kontroluuml
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Kan yağları kontroluuml
bull Kardiyovaskuumller risk değerlendirmesi
bull Erektil disfonksiyon
bull Noumlropati
bull Ayakların durumu (ısı renk goumlruumlnuumlm)
bull Goumlzler
bull Boumlbrekler
bull İlaccedil tedavisinin goumlzden geccedilirilmesi
Diyabetli Yaşlılarda Ayak Bakımı
bull Diyabetli yaşlılarda ayak problemleri sıktır Goumlrme bozukluğu ve guumlccedilsuumlzluumlk
ayak kontroluuml ve bakımını zorlaştırır
bull Her vizitte ayak kontroluuml yapılması oumlnerilir
bull Doğru ayakkabı seccedilimi ve
bull Ayak bakımının oumlğretilmesi oumlnemlidir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ayak deformiteleri ayakta bası noktalarını değiştirir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Monoflament İle Duyu Kontroluuml
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ankle Brakial İndeks
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Diyabetli Bireyin Ayağında Oluşan Bası Yarası
KAYNAKLAR
bull Abdelhafiz AH Sinclair AJ(2013) Management of Type 2 Diabetes in Older People Diabetes Ther 4 (1)13ndash26 DOI 101007s13300-013-0020-4
bull American Diabetes Association 2014 Standards of Medical Care in Diabetes Diabetes Care 37 (Supple 1) 14-80
bull Boulton A Armstrong DGAlbert Robert G Frykberg RG Hellman R KirkmanSM Lavery LA LeMaster JW Mills JL Mueller MJ Sheehan P Wukich DK (2008) Comprehensive Foot Examiantion and Risk Assessment Diabetes Care 31(8) 1679ndash1685doi 102337dc08-9021
bull Canadian Diabetes Association (2013) Diabetes in the Elderly Canadian Journal of Diabetes 37 (1) 184-190
bull Chau PH Woo J Lee CH Cheung WL Chen J Chan WM Hui L McGhee SM(2011)
bull Diabetes Prevention Program Research Group (2009) 10-year follow-up of diabetes incidence and weight loss in the Diabetes Prevention Program Outcomes Study The Lancet 374(14)1677ndash1686 doi 101016S0140-6736(09)61457-4
bull International Diabetes Federation (2013) Global Guideline For Managing Older People With Type 2 Diabetes Belgium ISBN2-930229-86-1
bull Kırkman MS Briscoe VJ Clark N Haas LB Halter JB Huang ES Korytkowski MT Hunshi MN Odegard PS Pratley RE Swift CS Diabetes in Oder Adults (Concensus Report) Diabetes Care 2012 (1)1-15
bull Kuchel GA DuBeau C E (2009) daggerUrinary Incontinence in the Elderly Geriatric Nephrology Curriculum httpswwwasn-onlineorgeducationdistancelearningcurriculageriatricsChapter30pdf
bull Laubscher T Regier L Bareham J Diabetes in the frail elderly Individualization of glycemic management Canadian Family Physician 2012 58 (5) 243-246
bull Older people with diabetes have higher risk of depression cognitive and functional impairments implications for diabetes services J Nutr Health Aging 15(9)751-5
bull Overland J Brooks B (2005) Diabetes Nurse Practitioner Guidelines Role and Scope of PracticeURL httpwww0healthnswgovauresourcesnursingpractitionerpdfbb_jo_diabetes_guidelinesfinal_april2005pdf
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Registered Nursesrsquo Association Of Ontario (2013) Assessment and Management of Foot Ulcers for People with Diabetes 37 121136 wwwrnaocabestpractices
bull Schafer R Pharm NL Randal D Dorey C Haas L Barrier P (2013) (American Association of Diabetes Position Statement Educators) Special Considerations in the Management and Education of Older Persons with Diabetes URL httpwwwdiabeteseducatororgexportsitesaade_resourcespdfOlder_Adultspdf
bull Tanwani LK 2011 Insulin Therapy in the Elderly Patient With Diabetes The American Journal of Geriatric Pharmacotherapy 9(1) 24ndash36
bull Tuumlrkiye Endokrin ve Metabolizma Derneği (2013) Diabetes Mellitus ve Komplikasyonlarının Tanı Tedavi ve İzlem Kılavuzu Ankara ISBN 978-605-4011-16-2
bull Villareal DT Chode S Parimi N Sanicore DR Hilton T Armamaento Villareal R Napoli N Qualls C Shah K M (2011) Weight Loss Exercise or Both and Physical Function in Obese Older Adults New England Journal of Medicine 364 (3) 1218-1229 DOI 101056NEJMoa1008234
bull Wild S Roglic G Green A Sicree R King H(2004) Global Prevalence of Diabetes Estimates for the year 2000 and projections for 2030 Diabetes Care 27(5 1047-53
Diyabet Oumlz youmlnetim Eğitimi
bull DOumlYE yaşlının yaşam beklentisi fonksiyonel durumu bilişsel durumu
yaşlının tercih edeceği oumlğrenme şekli okuryazarlık durumu eğitim durumu
goumlz oumlnuumlne alınarak planlanmalıdır
bull Bireysel gereksinimlere goumlre oumlzelleştirilen eğitim basit ve adım adım
yapılmalıdır
bull Yaşlı bireye bakım veren aile uumlyeleri ve bakıcılar eğitime dahil edilmelidir
bull Yaşlının oumlz bakım davranışları DOumlYE nin ccedilerccedilevesini belirler DOumlYE
geliştirilirken glisemik hedefler de dikkate alınmalıdır
TEMD 2003 IDF 2013 Overland ve Brooks 2005 Schafer ve ark 2013
Diyabet Oumlz Youmlnetim Eğitimi
Yapılandırılmış hasta eğitimi programı diyabet youmlnetiminin bir parccedilasıdır
Uygun kişi tarafından
Uygun ortamda
Uygun teknikler kullanılarak
Hasta ve bakım vericilerin aktif katılımı ile
yapılmalıdır SUumlREKLİ OLMALIDIR
WHO ve IDF DOumlYErsquonin minimum ve optimal standartlarını belirlemişlerdir
TEMD 2003 IDF 2013 Overland ve Brooks 2005 Schafer ve ark 2013
DOumlYE Ccedilekirdek ekip
bull Hekim
bull Hemşire
bull Diyetisyen
Gerekli durumlarda diğer sağlık profesyonelleri katılabilir
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Oumlzbakım bilgi ve inanccedillarıbull Yaşam tarzı uyumu ve istekleri (beslenme
fiziksel aktivite ve sigara kullanımıa)bull Psikolojik durumbull Kendi kendine izlem ve ekipmanın durumubull Vuumlcut ağırlığıbull Kan glukoz kontroluuml
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Kan yağları kontroluuml
bull Kardiyovaskuumller risk değerlendirmesi
bull Erektil disfonksiyon
bull Noumlropati
bull Ayakların durumu (ısı renk goumlruumlnuumlm)
bull Goumlzler
bull Boumlbrekler
bull İlaccedil tedavisinin goumlzden geccedilirilmesi
Diyabetli Yaşlılarda Ayak Bakımı
bull Diyabetli yaşlılarda ayak problemleri sıktır Goumlrme bozukluğu ve guumlccedilsuumlzluumlk
ayak kontroluuml ve bakımını zorlaştırır
bull Her vizitte ayak kontroluuml yapılması oumlnerilir
bull Doğru ayakkabı seccedilimi ve
bull Ayak bakımının oumlğretilmesi oumlnemlidir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ayak deformiteleri ayakta bası noktalarını değiştirir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Monoflament İle Duyu Kontroluuml
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ankle Brakial İndeks
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Diyabetli Bireyin Ayağında Oluşan Bası Yarası
KAYNAKLAR
bull Abdelhafiz AH Sinclair AJ(2013) Management of Type 2 Diabetes in Older People Diabetes Ther 4 (1)13ndash26 DOI 101007s13300-013-0020-4
bull American Diabetes Association 2014 Standards of Medical Care in Diabetes Diabetes Care 37 (Supple 1) 14-80
bull Boulton A Armstrong DGAlbert Robert G Frykberg RG Hellman R KirkmanSM Lavery LA LeMaster JW Mills JL Mueller MJ Sheehan P Wukich DK (2008) Comprehensive Foot Examiantion and Risk Assessment Diabetes Care 31(8) 1679ndash1685doi 102337dc08-9021
bull Canadian Diabetes Association (2013) Diabetes in the Elderly Canadian Journal of Diabetes 37 (1) 184-190
bull Chau PH Woo J Lee CH Cheung WL Chen J Chan WM Hui L McGhee SM(2011)
bull Diabetes Prevention Program Research Group (2009) 10-year follow-up of diabetes incidence and weight loss in the Diabetes Prevention Program Outcomes Study The Lancet 374(14)1677ndash1686 doi 101016S0140-6736(09)61457-4
bull International Diabetes Federation (2013) Global Guideline For Managing Older People With Type 2 Diabetes Belgium ISBN2-930229-86-1
bull Kırkman MS Briscoe VJ Clark N Haas LB Halter JB Huang ES Korytkowski MT Hunshi MN Odegard PS Pratley RE Swift CS Diabetes in Oder Adults (Concensus Report) Diabetes Care 2012 (1)1-15
bull Kuchel GA DuBeau C E (2009) daggerUrinary Incontinence in the Elderly Geriatric Nephrology Curriculum httpswwwasn-onlineorgeducationdistancelearningcurriculageriatricsChapter30pdf
bull Laubscher T Regier L Bareham J Diabetes in the frail elderly Individualization of glycemic management Canadian Family Physician 2012 58 (5) 243-246
bull Older people with diabetes have higher risk of depression cognitive and functional impairments implications for diabetes services J Nutr Health Aging 15(9)751-5
bull Overland J Brooks B (2005) Diabetes Nurse Practitioner Guidelines Role and Scope of PracticeURL httpwww0healthnswgovauresourcesnursingpractitionerpdfbb_jo_diabetes_guidelinesfinal_april2005pdf
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Registered Nursesrsquo Association Of Ontario (2013) Assessment and Management of Foot Ulcers for People with Diabetes 37 121136 wwwrnaocabestpractices
bull Schafer R Pharm NL Randal D Dorey C Haas L Barrier P (2013) (American Association of Diabetes Position Statement Educators) Special Considerations in the Management and Education of Older Persons with Diabetes URL httpwwwdiabeteseducatororgexportsitesaade_resourcespdfOlder_Adultspdf
bull Tanwani LK 2011 Insulin Therapy in the Elderly Patient With Diabetes The American Journal of Geriatric Pharmacotherapy 9(1) 24ndash36
bull Tuumlrkiye Endokrin ve Metabolizma Derneği (2013) Diabetes Mellitus ve Komplikasyonlarının Tanı Tedavi ve İzlem Kılavuzu Ankara ISBN 978-605-4011-16-2
bull Villareal DT Chode S Parimi N Sanicore DR Hilton T Armamaento Villareal R Napoli N Qualls C Shah K M (2011) Weight Loss Exercise or Both and Physical Function in Obese Older Adults New England Journal of Medicine 364 (3) 1218-1229 DOI 101056NEJMoa1008234
bull Wild S Roglic G Green A Sicree R King H(2004) Global Prevalence of Diabetes Estimates for the year 2000 and projections for 2030 Diabetes Care 27(5 1047-53
Diyabet Oumlz Youmlnetim Eğitimi
Yapılandırılmış hasta eğitimi programı diyabet youmlnetiminin bir parccedilasıdır
Uygun kişi tarafından
Uygun ortamda
Uygun teknikler kullanılarak
Hasta ve bakım vericilerin aktif katılımı ile
yapılmalıdır SUumlREKLİ OLMALIDIR
WHO ve IDF DOumlYErsquonin minimum ve optimal standartlarını belirlemişlerdir
TEMD 2003 IDF 2013 Overland ve Brooks 2005 Schafer ve ark 2013
DOumlYE Ccedilekirdek ekip
bull Hekim
bull Hemşire
bull Diyetisyen
Gerekli durumlarda diğer sağlık profesyonelleri katılabilir
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Oumlzbakım bilgi ve inanccedillarıbull Yaşam tarzı uyumu ve istekleri (beslenme
fiziksel aktivite ve sigara kullanımıa)bull Psikolojik durumbull Kendi kendine izlem ve ekipmanın durumubull Vuumlcut ağırlığıbull Kan glukoz kontroluuml
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Kan yağları kontroluuml
bull Kardiyovaskuumller risk değerlendirmesi
bull Erektil disfonksiyon
bull Noumlropati
bull Ayakların durumu (ısı renk goumlruumlnuumlm)
bull Goumlzler
bull Boumlbrekler
bull İlaccedil tedavisinin goumlzden geccedilirilmesi
Diyabetli Yaşlılarda Ayak Bakımı
bull Diyabetli yaşlılarda ayak problemleri sıktır Goumlrme bozukluğu ve guumlccedilsuumlzluumlk
ayak kontroluuml ve bakımını zorlaştırır
bull Her vizitte ayak kontroluuml yapılması oumlnerilir
bull Doğru ayakkabı seccedilimi ve
bull Ayak bakımının oumlğretilmesi oumlnemlidir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ayak deformiteleri ayakta bası noktalarını değiştirir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Monoflament İle Duyu Kontroluuml
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ankle Brakial İndeks
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Diyabetli Bireyin Ayağında Oluşan Bası Yarası
KAYNAKLAR
bull Abdelhafiz AH Sinclair AJ(2013) Management of Type 2 Diabetes in Older People Diabetes Ther 4 (1)13ndash26 DOI 101007s13300-013-0020-4
bull American Diabetes Association 2014 Standards of Medical Care in Diabetes Diabetes Care 37 (Supple 1) 14-80
bull Boulton A Armstrong DGAlbert Robert G Frykberg RG Hellman R KirkmanSM Lavery LA LeMaster JW Mills JL Mueller MJ Sheehan P Wukich DK (2008) Comprehensive Foot Examiantion and Risk Assessment Diabetes Care 31(8) 1679ndash1685doi 102337dc08-9021
bull Canadian Diabetes Association (2013) Diabetes in the Elderly Canadian Journal of Diabetes 37 (1) 184-190
bull Chau PH Woo J Lee CH Cheung WL Chen J Chan WM Hui L McGhee SM(2011)
bull Diabetes Prevention Program Research Group (2009) 10-year follow-up of diabetes incidence and weight loss in the Diabetes Prevention Program Outcomes Study The Lancet 374(14)1677ndash1686 doi 101016S0140-6736(09)61457-4
bull International Diabetes Federation (2013) Global Guideline For Managing Older People With Type 2 Diabetes Belgium ISBN2-930229-86-1
bull Kırkman MS Briscoe VJ Clark N Haas LB Halter JB Huang ES Korytkowski MT Hunshi MN Odegard PS Pratley RE Swift CS Diabetes in Oder Adults (Concensus Report) Diabetes Care 2012 (1)1-15
bull Kuchel GA DuBeau C E (2009) daggerUrinary Incontinence in the Elderly Geriatric Nephrology Curriculum httpswwwasn-onlineorgeducationdistancelearningcurriculageriatricsChapter30pdf
bull Laubscher T Regier L Bareham J Diabetes in the frail elderly Individualization of glycemic management Canadian Family Physician 2012 58 (5) 243-246
bull Older people with diabetes have higher risk of depression cognitive and functional impairments implications for diabetes services J Nutr Health Aging 15(9)751-5
bull Overland J Brooks B (2005) Diabetes Nurse Practitioner Guidelines Role and Scope of PracticeURL httpwww0healthnswgovauresourcesnursingpractitionerpdfbb_jo_diabetes_guidelinesfinal_april2005pdf
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Registered Nursesrsquo Association Of Ontario (2013) Assessment and Management of Foot Ulcers for People with Diabetes 37 121136 wwwrnaocabestpractices
bull Schafer R Pharm NL Randal D Dorey C Haas L Barrier P (2013) (American Association of Diabetes Position Statement Educators) Special Considerations in the Management and Education of Older Persons with Diabetes URL httpwwwdiabeteseducatororgexportsitesaade_resourcespdfOlder_Adultspdf
bull Tanwani LK 2011 Insulin Therapy in the Elderly Patient With Diabetes The American Journal of Geriatric Pharmacotherapy 9(1) 24ndash36
bull Tuumlrkiye Endokrin ve Metabolizma Derneği (2013) Diabetes Mellitus ve Komplikasyonlarının Tanı Tedavi ve İzlem Kılavuzu Ankara ISBN 978-605-4011-16-2
bull Villareal DT Chode S Parimi N Sanicore DR Hilton T Armamaento Villareal R Napoli N Qualls C Shah K M (2011) Weight Loss Exercise or Both and Physical Function in Obese Older Adults New England Journal of Medicine 364 (3) 1218-1229 DOI 101056NEJMoa1008234
bull Wild S Roglic G Green A Sicree R King H(2004) Global Prevalence of Diabetes Estimates for the year 2000 and projections for 2030 Diabetes Care 27(5 1047-53
DOumlYE Ccedilekirdek ekip
bull Hekim
bull Hemşire
bull Diyetisyen
Gerekli durumlarda diğer sağlık profesyonelleri katılabilir
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Oumlzbakım bilgi ve inanccedillarıbull Yaşam tarzı uyumu ve istekleri (beslenme
fiziksel aktivite ve sigara kullanımıa)bull Psikolojik durumbull Kendi kendine izlem ve ekipmanın durumubull Vuumlcut ağırlığıbull Kan glukoz kontroluuml
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Kan yağları kontroluuml
bull Kardiyovaskuumller risk değerlendirmesi
bull Erektil disfonksiyon
bull Noumlropati
bull Ayakların durumu (ısı renk goumlruumlnuumlm)
bull Goumlzler
bull Boumlbrekler
bull İlaccedil tedavisinin goumlzden geccedilirilmesi
Diyabetli Yaşlılarda Ayak Bakımı
bull Diyabetli yaşlılarda ayak problemleri sıktır Goumlrme bozukluğu ve guumlccedilsuumlzluumlk
ayak kontroluuml ve bakımını zorlaştırır
bull Her vizitte ayak kontroluuml yapılması oumlnerilir
bull Doğru ayakkabı seccedilimi ve
bull Ayak bakımının oumlğretilmesi oumlnemlidir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ayak deformiteleri ayakta bası noktalarını değiştirir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Monoflament İle Duyu Kontroluuml
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ankle Brakial İndeks
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Diyabetli Bireyin Ayağında Oluşan Bası Yarası
KAYNAKLAR
bull Abdelhafiz AH Sinclair AJ(2013) Management of Type 2 Diabetes in Older People Diabetes Ther 4 (1)13ndash26 DOI 101007s13300-013-0020-4
bull American Diabetes Association 2014 Standards of Medical Care in Diabetes Diabetes Care 37 (Supple 1) 14-80
bull Boulton A Armstrong DGAlbert Robert G Frykberg RG Hellman R KirkmanSM Lavery LA LeMaster JW Mills JL Mueller MJ Sheehan P Wukich DK (2008) Comprehensive Foot Examiantion and Risk Assessment Diabetes Care 31(8) 1679ndash1685doi 102337dc08-9021
bull Canadian Diabetes Association (2013) Diabetes in the Elderly Canadian Journal of Diabetes 37 (1) 184-190
bull Chau PH Woo J Lee CH Cheung WL Chen J Chan WM Hui L McGhee SM(2011)
bull Diabetes Prevention Program Research Group (2009) 10-year follow-up of diabetes incidence and weight loss in the Diabetes Prevention Program Outcomes Study The Lancet 374(14)1677ndash1686 doi 101016S0140-6736(09)61457-4
bull International Diabetes Federation (2013) Global Guideline For Managing Older People With Type 2 Diabetes Belgium ISBN2-930229-86-1
bull Kırkman MS Briscoe VJ Clark N Haas LB Halter JB Huang ES Korytkowski MT Hunshi MN Odegard PS Pratley RE Swift CS Diabetes in Oder Adults (Concensus Report) Diabetes Care 2012 (1)1-15
bull Kuchel GA DuBeau C E (2009) daggerUrinary Incontinence in the Elderly Geriatric Nephrology Curriculum httpswwwasn-onlineorgeducationdistancelearningcurriculageriatricsChapter30pdf
bull Laubscher T Regier L Bareham J Diabetes in the frail elderly Individualization of glycemic management Canadian Family Physician 2012 58 (5) 243-246
bull Older people with diabetes have higher risk of depression cognitive and functional impairments implications for diabetes services J Nutr Health Aging 15(9)751-5
bull Overland J Brooks B (2005) Diabetes Nurse Practitioner Guidelines Role and Scope of PracticeURL httpwww0healthnswgovauresourcesnursingpractitionerpdfbb_jo_diabetes_guidelinesfinal_april2005pdf
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Registered Nursesrsquo Association Of Ontario (2013) Assessment and Management of Foot Ulcers for People with Diabetes 37 121136 wwwrnaocabestpractices
bull Schafer R Pharm NL Randal D Dorey C Haas L Barrier P (2013) (American Association of Diabetes Position Statement Educators) Special Considerations in the Management and Education of Older Persons with Diabetes URL httpwwwdiabeteseducatororgexportsitesaade_resourcespdfOlder_Adultspdf
bull Tanwani LK 2011 Insulin Therapy in the Elderly Patient With Diabetes The American Journal of Geriatric Pharmacotherapy 9(1) 24ndash36
bull Tuumlrkiye Endokrin ve Metabolizma Derneği (2013) Diabetes Mellitus ve Komplikasyonlarının Tanı Tedavi ve İzlem Kılavuzu Ankara ISBN 978-605-4011-16-2
bull Villareal DT Chode S Parimi N Sanicore DR Hilton T Armamaento Villareal R Napoli N Qualls C Shah K M (2011) Weight Loss Exercise or Both and Physical Function in Obese Older Adults New England Journal of Medicine 364 (3) 1218-1229 DOI 101056NEJMoa1008234
bull Wild S Roglic G Green A Sicree R King H(2004) Global Prevalence of Diabetes Estimates for the year 2000 and projections for 2030 Diabetes Care 27(5 1047-53
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Oumlzbakım bilgi ve inanccedillarıbull Yaşam tarzı uyumu ve istekleri (beslenme
fiziksel aktivite ve sigara kullanımıa)bull Psikolojik durumbull Kendi kendine izlem ve ekipmanın durumubull Vuumlcut ağırlığıbull Kan glukoz kontroluuml
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Kan yağları kontroluuml
bull Kardiyovaskuumller risk değerlendirmesi
bull Erektil disfonksiyon
bull Noumlropati
bull Ayakların durumu (ısı renk goumlruumlnuumlm)
bull Goumlzler
bull Boumlbrekler
bull İlaccedil tedavisinin goumlzden geccedilirilmesi
Diyabetli Yaşlılarda Ayak Bakımı
bull Diyabetli yaşlılarda ayak problemleri sıktır Goumlrme bozukluğu ve guumlccedilsuumlzluumlk
ayak kontroluuml ve bakımını zorlaştırır
bull Her vizitte ayak kontroluuml yapılması oumlnerilir
bull Doğru ayakkabı seccedilimi ve
bull Ayak bakımının oumlğretilmesi oumlnemlidir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ayak deformiteleri ayakta bası noktalarını değiştirir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Monoflament İle Duyu Kontroluuml
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ankle Brakial İndeks
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Diyabetli Bireyin Ayağında Oluşan Bası Yarası
KAYNAKLAR
bull Abdelhafiz AH Sinclair AJ(2013) Management of Type 2 Diabetes in Older People Diabetes Ther 4 (1)13ndash26 DOI 101007s13300-013-0020-4
bull American Diabetes Association 2014 Standards of Medical Care in Diabetes Diabetes Care 37 (Supple 1) 14-80
bull Boulton A Armstrong DGAlbert Robert G Frykberg RG Hellman R KirkmanSM Lavery LA LeMaster JW Mills JL Mueller MJ Sheehan P Wukich DK (2008) Comprehensive Foot Examiantion and Risk Assessment Diabetes Care 31(8) 1679ndash1685doi 102337dc08-9021
bull Canadian Diabetes Association (2013) Diabetes in the Elderly Canadian Journal of Diabetes 37 (1) 184-190
bull Chau PH Woo J Lee CH Cheung WL Chen J Chan WM Hui L McGhee SM(2011)
bull Diabetes Prevention Program Research Group (2009) 10-year follow-up of diabetes incidence and weight loss in the Diabetes Prevention Program Outcomes Study The Lancet 374(14)1677ndash1686 doi 101016S0140-6736(09)61457-4
bull International Diabetes Federation (2013) Global Guideline For Managing Older People With Type 2 Diabetes Belgium ISBN2-930229-86-1
bull Kırkman MS Briscoe VJ Clark N Haas LB Halter JB Huang ES Korytkowski MT Hunshi MN Odegard PS Pratley RE Swift CS Diabetes in Oder Adults (Concensus Report) Diabetes Care 2012 (1)1-15
bull Kuchel GA DuBeau C E (2009) daggerUrinary Incontinence in the Elderly Geriatric Nephrology Curriculum httpswwwasn-onlineorgeducationdistancelearningcurriculageriatricsChapter30pdf
bull Laubscher T Regier L Bareham J Diabetes in the frail elderly Individualization of glycemic management Canadian Family Physician 2012 58 (5) 243-246
bull Older people with diabetes have higher risk of depression cognitive and functional impairments implications for diabetes services J Nutr Health Aging 15(9)751-5
bull Overland J Brooks B (2005) Diabetes Nurse Practitioner Guidelines Role and Scope of PracticeURL httpwww0healthnswgovauresourcesnursingpractitionerpdfbb_jo_diabetes_guidelinesfinal_april2005pdf
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Registered Nursesrsquo Association Of Ontario (2013) Assessment and Management of Foot Ulcers for People with Diabetes 37 121136 wwwrnaocabestpractices
bull Schafer R Pharm NL Randal D Dorey C Haas L Barrier P (2013) (American Association of Diabetes Position Statement Educators) Special Considerations in the Management and Education of Older Persons with Diabetes URL httpwwwdiabeteseducatororgexportsitesaade_resourcespdfOlder_Adultspdf
bull Tanwani LK 2011 Insulin Therapy in the Elderly Patient With Diabetes The American Journal of Geriatric Pharmacotherapy 9(1) 24ndash36
bull Tuumlrkiye Endokrin ve Metabolizma Derneği (2013) Diabetes Mellitus ve Komplikasyonlarının Tanı Tedavi ve İzlem Kılavuzu Ankara ISBN 978-605-4011-16-2
bull Villareal DT Chode S Parimi N Sanicore DR Hilton T Armamaento Villareal R Napoli N Qualls C Shah K M (2011) Weight Loss Exercise or Both and Physical Function in Obese Older Adults New England Journal of Medicine 364 (3) 1218-1229 DOI 101056NEJMoa1008234
bull Wild S Roglic G Green A Sicree R King H(2004) Global Prevalence of Diabetes Estimates for the year 2000 and projections for 2030 Diabetes Care 27(5 1047-53
Tip 2 Diyabetli Bireyin Yıllık Muayenesinde Kontrol Edilmesi Gereken Başlıklar
bull Kan yağları kontroluuml
bull Kardiyovaskuumller risk değerlendirmesi
bull Erektil disfonksiyon
bull Noumlropati
bull Ayakların durumu (ısı renk goumlruumlnuumlm)
bull Goumlzler
bull Boumlbrekler
bull İlaccedil tedavisinin goumlzden geccedilirilmesi
Diyabetli Yaşlılarda Ayak Bakımı
bull Diyabetli yaşlılarda ayak problemleri sıktır Goumlrme bozukluğu ve guumlccedilsuumlzluumlk
ayak kontroluuml ve bakımını zorlaştırır
bull Her vizitte ayak kontroluuml yapılması oumlnerilir
bull Doğru ayakkabı seccedilimi ve
bull Ayak bakımının oumlğretilmesi oumlnemlidir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ayak deformiteleri ayakta bası noktalarını değiştirir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Monoflament İle Duyu Kontroluuml
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ankle Brakial İndeks
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Diyabetli Bireyin Ayağında Oluşan Bası Yarası
KAYNAKLAR
bull Abdelhafiz AH Sinclair AJ(2013) Management of Type 2 Diabetes in Older People Diabetes Ther 4 (1)13ndash26 DOI 101007s13300-013-0020-4
bull American Diabetes Association 2014 Standards of Medical Care in Diabetes Diabetes Care 37 (Supple 1) 14-80
bull Boulton A Armstrong DGAlbert Robert G Frykberg RG Hellman R KirkmanSM Lavery LA LeMaster JW Mills JL Mueller MJ Sheehan P Wukich DK (2008) Comprehensive Foot Examiantion and Risk Assessment Diabetes Care 31(8) 1679ndash1685doi 102337dc08-9021
bull Canadian Diabetes Association (2013) Diabetes in the Elderly Canadian Journal of Diabetes 37 (1) 184-190
bull Chau PH Woo J Lee CH Cheung WL Chen J Chan WM Hui L McGhee SM(2011)
bull Diabetes Prevention Program Research Group (2009) 10-year follow-up of diabetes incidence and weight loss in the Diabetes Prevention Program Outcomes Study The Lancet 374(14)1677ndash1686 doi 101016S0140-6736(09)61457-4
bull International Diabetes Federation (2013) Global Guideline For Managing Older People With Type 2 Diabetes Belgium ISBN2-930229-86-1
bull Kırkman MS Briscoe VJ Clark N Haas LB Halter JB Huang ES Korytkowski MT Hunshi MN Odegard PS Pratley RE Swift CS Diabetes in Oder Adults (Concensus Report) Diabetes Care 2012 (1)1-15
bull Kuchel GA DuBeau C E (2009) daggerUrinary Incontinence in the Elderly Geriatric Nephrology Curriculum httpswwwasn-onlineorgeducationdistancelearningcurriculageriatricsChapter30pdf
bull Laubscher T Regier L Bareham J Diabetes in the frail elderly Individualization of glycemic management Canadian Family Physician 2012 58 (5) 243-246
bull Older people with diabetes have higher risk of depression cognitive and functional impairments implications for diabetes services J Nutr Health Aging 15(9)751-5
bull Overland J Brooks B (2005) Diabetes Nurse Practitioner Guidelines Role and Scope of PracticeURL httpwww0healthnswgovauresourcesnursingpractitionerpdfbb_jo_diabetes_guidelinesfinal_april2005pdf
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Registered Nursesrsquo Association Of Ontario (2013) Assessment and Management of Foot Ulcers for People with Diabetes 37 121136 wwwrnaocabestpractices
bull Schafer R Pharm NL Randal D Dorey C Haas L Barrier P (2013) (American Association of Diabetes Position Statement Educators) Special Considerations in the Management and Education of Older Persons with Diabetes URL httpwwwdiabeteseducatororgexportsitesaade_resourcespdfOlder_Adultspdf
bull Tanwani LK 2011 Insulin Therapy in the Elderly Patient With Diabetes The American Journal of Geriatric Pharmacotherapy 9(1) 24ndash36
bull Tuumlrkiye Endokrin ve Metabolizma Derneği (2013) Diabetes Mellitus ve Komplikasyonlarının Tanı Tedavi ve İzlem Kılavuzu Ankara ISBN 978-605-4011-16-2
bull Villareal DT Chode S Parimi N Sanicore DR Hilton T Armamaento Villareal R Napoli N Qualls C Shah K M (2011) Weight Loss Exercise or Both and Physical Function in Obese Older Adults New England Journal of Medicine 364 (3) 1218-1229 DOI 101056NEJMoa1008234
bull Wild S Roglic G Green A Sicree R King H(2004) Global Prevalence of Diabetes Estimates for the year 2000 and projections for 2030 Diabetes Care 27(5 1047-53
Diyabetli Yaşlılarda Ayak Bakımı
bull Diyabetli yaşlılarda ayak problemleri sıktır Goumlrme bozukluğu ve guumlccedilsuumlzluumlk
ayak kontroluuml ve bakımını zorlaştırır
bull Her vizitte ayak kontroluuml yapılması oumlnerilir
bull Doğru ayakkabı seccedilimi ve
bull Ayak bakımının oumlğretilmesi oumlnemlidir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ayak deformiteleri ayakta bası noktalarını değiştirir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Monoflament İle Duyu Kontroluuml
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ankle Brakial İndeks
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Diyabetli Bireyin Ayağında Oluşan Bası Yarası
KAYNAKLAR
bull Abdelhafiz AH Sinclair AJ(2013) Management of Type 2 Diabetes in Older People Diabetes Ther 4 (1)13ndash26 DOI 101007s13300-013-0020-4
bull American Diabetes Association 2014 Standards of Medical Care in Diabetes Diabetes Care 37 (Supple 1) 14-80
bull Boulton A Armstrong DGAlbert Robert G Frykberg RG Hellman R KirkmanSM Lavery LA LeMaster JW Mills JL Mueller MJ Sheehan P Wukich DK (2008) Comprehensive Foot Examiantion and Risk Assessment Diabetes Care 31(8) 1679ndash1685doi 102337dc08-9021
bull Canadian Diabetes Association (2013) Diabetes in the Elderly Canadian Journal of Diabetes 37 (1) 184-190
bull Chau PH Woo J Lee CH Cheung WL Chen J Chan WM Hui L McGhee SM(2011)
bull Diabetes Prevention Program Research Group (2009) 10-year follow-up of diabetes incidence and weight loss in the Diabetes Prevention Program Outcomes Study The Lancet 374(14)1677ndash1686 doi 101016S0140-6736(09)61457-4
bull International Diabetes Federation (2013) Global Guideline For Managing Older People With Type 2 Diabetes Belgium ISBN2-930229-86-1
bull Kırkman MS Briscoe VJ Clark N Haas LB Halter JB Huang ES Korytkowski MT Hunshi MN Odegard PS Pratley RE Swift CS Diabetes in Oder Adults (Concensus Report) Diabetes Care 2012 (1)1-15
bull Kuchel GA DuBeau C E (2009) daggerUrinary Incontinence in the Elderly Geriatric Nephrology Curriculum httpswwwasn-onlineorgeducationdistancelearningcurriculageriatricsChapter30pdf
bull Laubscher T Regier L Bareham J Diabetes in the frail elderly Individualization of glycemic management Canadian Family Physician 2012 58 (5) 243-246
bull Older people with diabetes have higher risk of depression cognitive and functional impairments implications for diabetes services J Nutr Health Aging 15(9)751-5
bull Overland J Brooks B (2005) Diabetes Nurse Practitioner Guidelines Role and Scope of PracticeURL httpwww0healthnswgovauresourcesnursingpractitionerpdfbb_jo_diabetes_guidelinesfinal_april2005pdf
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Registered Nursesrsquo Association Of Ontario (2013) Assessment and Management of Foot Ulcers for People with Diabetes 37 121136 wwwrnaocabestpractices
bull Schafer R Pharm NL Randal D Dorey C Haas L Barrier P (2013) (American Association of Diabetes Position Statement Educators) Special Considerations in the Management and Education of Older Persons with Diabetes URL httpwwwdiabeteseducatororgexportsitesaade_resourcespdfOlder_Adultspdf
bull Tanwani LK 2011 Insulin Therapy in the Elderly Patient With Diabetes The American Journal of Geriatric Pharmacotherapy 9(1) 24ndash36
bull Tuumlrkiye Endokrin ve Metabolizma Derneği (2013) Diabetes Mellitus ve Komplikasyonlarının Tanı Tedavi ve İzlem Kılavuzu Ankara ISBN 978-605-4011-16-2
bull Villareal DT Chode S Parimi N Sanicore DR Hilton T Armamaento Villareal R Napoli N Qualls C Shah K M (2011) Weight Loss Exercise or Both and Physical Function in Obese Older Adults New England Journal of Medicine 364 (3) 1218-1229 DOI 101056NEJMoa1008234
bull Wild S Roglic G Green A Sicree R King H(2004) Global Prevalence of Diabetes Estimates for the year 2000 and projections for 2030 Diabetes Care 27(5 1047-53
Ayak deformiteleri ayakta bası noktalarını değiştirir
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Monoflament İle Duyu Kontroluuml
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ankle Brakial İndeks
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Diyabetli Bireyin Ayağında Oluşan Bası Yarası
KAYNAKLAR
bull Abdelhafiz AH Sinclair AJ(2013) Management of Type 2 Diabetes in Older People Diabetes Ther 4 (1)13ndash26 DOI 101007s13300-013-0020-4
bull American Diabetes Association 2014 Standards of Medical Care in Diabetes Diabetes Care 37 (Supple 1) 14-80
bull Boulton A Armstrong DGAlbert Robert G Frykberg RG Hellman R KirkmanSM Lavery LA LeMaster JW Mills JL Mueller MJ Sheehan P Wukich DK (2008) Comprehensive Foot Examiantion and Risk Assessment Diabetes Care 31(8) 1679ndash1685doi 102337dc08-9021
bull Canadian Diabetes Association (2013) Diabetes in the Elderly Canadian Journal of Diabetes 37 (1) 184-190
bull Chau PH Woo J Lee CH Cheung WL Chen J Chan WM Hui L McGhee SM(2011)
bull Diabetes Prevention Program Research Group (2009) 10-year follow-up of diabetes incidence and weight loss in the Diabetes Prevention Program Outcomes Study The Lancet 374(14)1677ndash1686 doi 101016S0140-6736(09)61457-4
bull International Diabetes Federation (2013) Global Guideline For Managing Older People With Type 2 Diabetes Belgium ISBN2-930229-86-1
bull Kırkman MS Briscoe VJ Clark N Haas LB Halter JB Huang ES Korytkowski MT Hunshi MN Odegard PS Pratley RE Swift CS Diabetes in Oder Adults (Concensus Report) Diabetes Care 2012 (1)1-15
bull Kuchel GA DuBeau C E (2009) daggerUrinary Incontinence in the Elderly Geriatric Nephrology Curriculum httpswwwasn-onlineorgeducationdistancelearningcurriculageriatricsChapter30pdf
bull Laubscher T Regier L Bareham J Diabetes in the frail elderly Individualization of glycemic management Canadian Family Physician 2012 58 (5) 243-246
bull Older people with diabetes have higher risk of depression cognitive and functional impairments implications for diabetes services J Nutr Health Aging 15(9)751-5
bull Overland J Brooks B (2005) Diabetes Nurse Practitioner Guidelines Role and Scope of PracticeURL httpwww0healthnswgovauresourcesnursingpractitionerpdfbb_jo_diabetes_guidelinesfinal_april2005pdf
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Registered Nursesrsquo Association Of Ontario (2013) Assessment and Management of Foot Ulcers for People with Diabetes 37 121136 wwwrnaocabestpractices
bull Schafer R Pharm NL Randal D Dorey C Haas L Barrier P (2013) (American Association of Diabetes Position Statement Educators) Special Considerations in the Management and Education of Older Persons with Diabetes URL httpwwwdiabeteseducatororgexportsitesaade_resourcespdfOlder_Adultspdf
bull Tanwani LK 2011 Insulin Therapy in the Elderly Patient With Diabetes The American Journal of Geriatric Pharmacotherapy 9(1) 24ndash36
bull Tuumlrkiye Endokrin ve Metabolizma Derneği (2013) Diabetes Mellitus ve Komplikasyonlarının Tanı Tedavi ve İzlem Kılavuzu Ankara ISBN 978-605-4011-16-2
bull Villareal DT Chode S Parimi N Sanicore DR Hilton T Armamaento Villareal R Napoli N Qualls C Shah K M (2011) Weight Loss Exercise or Both and Physical Function in Obese Older Adults New England Journal of Medicine 364 (3) 1218-1229 DOI 101056NEJMoa1008234
bull Wild S Roglic G Green A Sicree R King H(2004) Global Prevalence of Diabetes Estimates for the year 2000 and projections for 2030 Diabetes Care 27(5 1047-53
Monoflament İle Duyu Kontroluuml
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Ankle Brakial İndeks
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Diyabetli Bireyin Ayağında Oluşan Bası Yarası
KAYNAKLAR
bull Abdelhafiz AH Sinclair AJ(2013) Management of Type 2 Diabetes in Older People Diabetes Ther 4 (1)13ndash26 DOI 101007s13300-013-0020-4
bull American Diabetes Association 2014 Standards of Medical Care in Diabetes Diabetes Care 37 (Supple 1) 14-80
bull Boulton A Armstrong DGAlbert Robert G Frykberg RG Hellman R KirkmanSM Lavery LA LeMaster JW Mills JL Mueller MJ Sheehan P Wukich DK (2008) Comprehensive Foot Examiantion and Risk Assessment Diabetes Care 31(8) 1679ndash1685doi 102337dc08-9021
bull Canadian Diabetes Association (2013) Diabetes in the Elderly Canadian Journal of Diabetes 37 (1) 184-190
bull Chau PH Woo J Lee CH Cheung WL Chen J Chan WM Hui L McGhee SM(2011)
bull Diabetes Prevention Program Research Group (2009) 10-year follow-up of diabetes incidence and weight loss in the Diabetes Prevention Program Outcomes Study The Lancet 374(14)1677ndash1686 doi 101016S0140-6736(09)61457-4
bull International Diabetes Federation (2013) Global Guideline For Managing Older People With Type 2 Diabetes Belgium ISBN2-930229-86-1
bull Kırkman MS Briscoe VJ Clark N Haas LB Halter JB Huang ES Korytkowski MT Hunshi MN Odegard PS Pratley RE Swift CS Diabetes in Oder Adults (Concensus Report) Diabetes Care 2012 (1)1-15
bull Kuchel GA DuBeau C E (2009) daggerUrinary Incontinence in the Elderly Geriatric Nephrology Curriculum httpswwwasn-onlineorgeducationdistancelearningcurriculageriatricsChapter30pdf
bull Laubscher T Regier L Bareham J Diabetes in the frail elderly Individualization of glycemic management Canadian Family Physician 2012 58 (5) 243-246
bull Older people with diabetes have higher risk of depression cognitive and functional impairments implications for diabetes services J Nutr Health Aging 15(9)751-5
bull Overland J Brooks B (2005) Diabetes Nurse Practitioner Guidelines Role and Scope of PracticeURL httpwww0healthnswgovauresourcesnursingpractitionerpdfbb_jo_diabetes_guidelinesfinal_april2005pdf
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Registered Nursesrsquo Association Of Ontario (2013) Assessment and Management of Foot Ulcers for People with Diabetes 37 121136 wwwrnaocabestpractices
bull Schafer R Pharm NL Randal D Dorey C Haas L Barrier P (2013) (American Association of Diabetes Position Statement Educators) Special Considerations in the Management and Education of Older Persons with Diabetes URL httpwwwdiabeteseducatororgexportsitesaade_resourcespdfOlder_Adultspdf
bull Tanwani LK 2011 Insulin Therapy in the Elderly Patient With Diabetes The American Journal of Geriatric Pharmacotherapy 9(1) 24ndash36
bull Tuumlrkiye Endokrin ve Metabolizma Derneği (2013) Diabetes Mellitus ve Komplikasyonlarının Tanı Tedavi ve İzlem Kılavuzu Ankara ISBN 978-605-4011-16-2
bull Villareal DT Chode S Parimi N Sanicore DR Hilton T Armamaento Villareal R Napoli N Qualls C Shah K M (2011) Weight Loss Exercise or Both and Physical Function in Obese Older Adults New England Journal of Medicine 364 (3) 1218-1229 DOI 101056NEJMoa1008234
bull Wild S Roglic G Green A Sicree R King H(2004) Global Prevalence of Diabetes Estimates for the year 2000 and projections for 2030 Diabetes Care 27(5 1047-53
Ankle Brakial İndeks
Bulton ve ark 2008 Diabetes Care 31(8)1679-1685
Diyabetli Bireyin Ayağında Oluşan Bası Yarası
KAYNAKLAR
bull Abdelhafiz AH Sinclair AJ(2013) Management of Type 2 Diabetes in Older People Diabetes Ther 4 (1)13ndash26 DOI 101007s13300-013-0020-4
bull American Diabetes Association 2014 Standards of Medical Care in Diabetes Diabetes Care 37 (Supple 1) 14-80
bull Boulton A Armstrong DGAlbert Robert G Frykberg RG Hellman R KirkmanSM Lavery LA LeMaster JW Mills JL Mueller MJ Sheehan P Wukich DK (2008) Comprehensive Foot Examiantion and Risk Assessment Diabetes Care 31(8) 1679ndash1685doi 102337dc08-9021
bull Canadian Diabetes Association (2013) Diabetes in the Elderly Canadian Journal of Diabetes 37 (1) 184-190
bull Chau PH Woo J Lee CH Cheung WL Chen J Chan WM Hui L McGhee SM(2011)
bull Diabetes Prevention Program Research Group (2009) 10-year follow-up of diabetes incidence and weight loss in the Diabetes Prevention Program Outcomes Study The Lancet 374(14)1677ndash1686 doi 101016S0140-6736(09)61457-4
bull International Diabetes Federation (2013) Global Guideline For Managing Older People With Type 2 Diabetes Belgium ISBN2-930229-86-1
bull Kırkman MS Briscoe VJ Clark N Haas LB Halter JB Huang ES Korytkowski MT Hunshi MN Odegard PS Pratley RE Swift CS Diabetes in Oder Adults (Concensus Report) Diabetes Care 2012 (1)1-15
bull Kuchel GA DuBeau C E (2009) daggerUrinary Incontinence in the Elderly Geriatric Nephrology Curriculum httpswwwasn-onlineorgeducationdistancelearningcurriculageriatricsChapter30pdf
bull Laubscher T Regier L Bareham J Diabetes in the frail elderly Individualization of glycemic management Canadian Family Physician 2012 58 (5) 243-246
bull Older people with diabetes have higher risk of depression cognitive and functional impairments implications for diabetes services J Nutr Health Aging 15(9)751-5
bull Overland J Brooks B (2005) Diabetes Nurse Practitioner Guidelines Role and Scope of PracticeURL httpwww0healthnswgovauresourcesnursingpractitionerpdfbb_jo_diabetes_guidelinesfinal_april2005pdf
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Registered Nursesrsquo Association Of Ontario (2013) Assessment and Management of Foot Ulcers for People with Diabetes 37 121136 wwwrnaocabestpractices
bull Schafer R Pharm NL Randal D Dorey C Haas L Barrier P (2013) (American Association of Diabetes Position Statement Educators) Special Considerations in the Management and Education of Older Persons with Diabetes URL httpwwwdiabeteseducatororgexportsitesaade_resourcespdfOlder_Adultspdf
bull Tanwani LK 2011 Insulin Therapy in the Elderly Patient With Diabetes The American Journal of Geriatric Pharmacotherapy 9(1) 24ndash36
bull Tuumlrkiye Endokrin ve Metabolizma Derneği (2013) Diabetes Mellitus ve Komplikasyonlarının Tanı Tedavi ve İzlem Kılavuzu Ankara ISBN 978-605-4011-16-2
bull Villareal DT Chode S Parimi N Sanicore DR Hilton T Armamaento Villareal R Napoli N Qualls C Shah K M (2011) Weight Loss Exercise or Both and Physical Function in Obese Older Adults New England Journal of Medicine 364 (3) 1218-1229 DOI 101056NEJMoa1008234
bull Wild S Roglic G Green A Sicree R King H(2004) Global Prevalence of Diabetes Estimates for the year 2000 and projections for 2030 Diabetes Care 27(5 1047-53
Diyabetli Bireyin Ayağında Oluşan Bası Yarası
KAYNAKLAR
bull Abdelhafiz AH Sinclair AJ(2013) Management of Type 2 Diabetes in Older People Diabetes Ther 4 (1)13ndash26 DOI 101007s13300-013-0020-4
bull American Diabetes Association 2014 Standards of Medical Care in Diabetes Diabetes Care 37 (Supple 1) 14-80
bull Boulton A Armstrong DGAlbert Robert G Frykberg RG Hellman R KirkmanSM Lavery LA LeMaster JW Mills JL Mueller MJ Sheehan P Wukich DK (2008) Comprehensive Foot Examiantion and Risk Assessment Diabetes Care 31(8) 1679ndash1685doi 102337dc08-9021
bull Canadian Diabetes Association (2013) Diabetes in the Elderly Canadian Journal of Diabetes 37 (1) 184-190
bull Chau PH Woo J Lee CH Cheung WL Chen J Chan WM Hui L McGhee SM(2011)
bull Diabetes Prevention Program Research Group (2009) 10-year follow-up of diabetes incidence and weight loss in the Diabetes Prevention Program Outcomes Study The Lancet 374(14)1677ndash1686 doi 101016S0140-6736(09)61457-4
bull International Diabetes Federation (2013) Global Guideline For Managing Older People With Type 2 Diabetes Belgium ISBN2-930229-86-1
bull Kırkman MS Briscoe VJ Clark N Haas LB Halter JB Huang ES Korytkowski MT Hunshi MN Odegard PS Pratley RE Swift CS Diabetes in Oder Adults (Concensus Report) Diabetes Care 2012 (1)1-15
bull Kuchel GA DuBeau C E (2009) daggerUrinary Incontinence in the Elderly Geriatric Nephrology Curriculum httpswwwasn-onlineorgeducationdistancelearningcurriculageriatricsChapter30pdf
bull Laubscher T Regier L Bareham J Diabetes in the frail elderly Individualization of glycemic management Canadian Family Physician 2012 58 (5) 243-246
bull Older people with diabetes have higher risk of depression cognitive and functional impairments implications for diabetes services J Nutr Health Aging 15(9)751-5
bull Overland J Brooks B (2005) Diabetes Nurse Practitioner Guidelines Role and Scope of PracticeURL httpwww0healthnswgovauresourcesnursingpractitionerpdfbb_jo_diabetes_guidelinesfinal_april2005pdf
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Registered Nursesrsquo Association Of Ontario (2013) Assessment and Management of Foot Ulcers for People with Diabetes 37 121136 wwwrnaocabestpractices
bull Schafer R Pharm NL Randal D Dorey C Haas L Barrier P (2013) (American Association of Diabetes Position Statement Educators) Special Considerations in the Management and Education of Older Persons with Diabetes URL httpwwwdiabeteseducatororgexportsitesaade_resourcespdfOlder_Adultspdf
bull Tanwani LK 2011 Insulin Therapy in the Elderly Patient With Diabetes The American Journal of Geriatric Pharmacotherapy 9(1) 24ndash36
bull Tuumlrkiye Endokrin ve Metabolizma Derneği (2013) Diabetes Mellitus ve Komplikasyonlarının Tanı Tedavi ve İzlem Kılavuzu Ankara ISBN 978-605-4011-16-2
bull Villareal DT Chode S Parimi N Sanicore DR Hilton T Armamaento Villareal R Napoli N Qualls C Shah K M (2011) Weight Loss Exercise or Both and Physical Function in Obese Older Adults New England Journal of Medicine 364 (3) 1218-1229 DOI 101056NEJMoa1008234
bull Wild S Roglic G Green A Sicree R King H(2004) Global Prevalence of Diabetes Estimates for the year 2000 and projections for 2030 Diabetes Care 27(5 1047-53
KAYNAKLAR
bull Abdelhafiz AH Sinclair AJ(2013) Management of Type 2 Diabetes in Older People Diabetes Ther 4 (1)13ndash26 DOI 101007s13300-013-0020-4
bull American Diabetes Association 2014 Standards of Medical Care in Diabetes Diabetes Care 37 (Supple 1) 14-80
bull Boulton A Armstrong DGAlbert Robert G Frykberg RG Hellman R KirkmanSM Lavery LA LeMaster JW Mills JL Mueller MJ Sheehan P Wukich DK (2008) Comprehensive Foot Examiantion and Risk Assessment Diabetes Care 31(8) 1679ndash1685doi 102337dc08-9021
bull Canadian Diabetes Association (2013) Diabetes in the Elderly Canadian Journal of Diabetes 37 (1) 184-190
bull Chau PH Woo J Lee CH Cheung WL Chen J Chan WM Hui L McGhee SM(2011)
bull Diabetes Prevention Program Research Group (2009) 10-year follow-up of diabetes incidence and weight loss in the Diabetes Prevention Program Outcomes Study The Lancet 374(14)1677ndash1686 doi 101016S0140-6736(09)61457-4
bull International Diabetes Federation (2013) Global Guideline For Managing Older People With Type 2 Diabetes Belgium ISBN2-930229-86-1
bull Kırkman MS Briscoe VJ Clark N Haas LB Halter JB Huang ES Korytkowski MT Hunshi MN Odegard PS Pratley RE Swift CS Diabetes in Oder Adults (Concensus Report) Diabetes Care 2012 (1)1-15
bull Kuchel GA DuBeau C E (2009) daggerUrinary Incontinence in the Elderly Geriatric Nephrology Curriculum httpswwwasn-onlineorgeducationdistancelearningcurriculageriatricsChapter30pdf
bull Laubscher T Regier L Bareham J Diabetes in the frail elderly Individualization of glycemic management Canadian Family Physician 2012 58 (5) 243-246
bull Older people with diabetes have higher risk of depression cognitive and functional impairments implications for diabetes services J Nutr Health Aging 15(9)751-5
bull Overland J Brooks B (2005) Diabetes Nurse Practitioner Guidelines Role and Scope of PracticeURL httpwww0healthnswgovauresourcesnursingpractitionerpdfbb_jo_diabetes_guidelinesfinal_april2005pdf
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Registered Nursesrsquo Association Of Ontario (2013) Assessment and Management of Foot Ulcers for People with Diabetes 37 121136 wwwrnaocabestpractices
bull Schafer R Pharm NL Randal D Dorey C Haas L Barrier P (2013) (American Association of Diabetes Position Statement Educators) Special Considerations in the Management and Education of Older Persons with Diabetes URL httpwwwdiabeteseducatororgexportsitesaade_resourcespdfOlder_Adultspdf
bull Tanwani LK 2011 Insulin Therapy in the Elderly Patient With Diabetes The American Journal of Geriatric Pharmacotherapy 9(1) 24ndash36
bull Tuumlrkiye Endokrin ve Metabolizma Derneği (2013) Diabetes Mellitus ve Komplikasyonlarının Tanı Tedavi ve İzlem Kılavuzu Ankara ISBN 978-605-4011-16-2
bull Villareal DT Chode S Parimi N Sanicore DR Hilton T Armamaento Villareal R Napoli N Qualls C Shah K M (2011) Weight Loss Exercise or Both and Physical Function in Obese Older Adults New England Journal of Medicine 364 (3) 1218-1229 DOI 101056NEJMoa1008234
bull Wild S Roglic G Green A Sicree R King H(2004) Global Prevalence of Diabetes Estimates for the year 2000 and projections for 2030 Diabetes Care 27(5 1047-53
bull Chau PH Woo J Lee CH Cheung WL Chen J Chan WM Hui L McGhee SM(2011)
bull Diabetes Prevention Program Research Group (2009) 10-year follow-up of diabetes incidence and weight loss in the Diabetes Prevention Program Outcomes Study The Lancet 374(14)1677ndash1686 doi 101016S0140-6736(09)61457-4
bull International Diabetes Federation (2013) Global Guideline For Managing Older People With Type 2 Diabetes Belgium ISBN2-930229-86-1
bull Kırkman MS Briscoe VJ Clark N Haas LB Halter JB Huang ES Korytkowski MT Hunshi MN Odegard PS Pratley RE Swift CS Diabetes in Oder Adults (Concensus Report) Diabetes Care 2012 (1)1-15
bull Kuchel GA DuBeau C E (2009) daggerUrinary Incontinence in the Elderly Geriatric Nephrology Curriculum httpswwwasn-onlineorgeducationdistancelearningcurriculageriatricsChapter30pdf
bull Laubscher T Regier L Bareham J Diabetes in the frail elderly Individualization of glycemic management Canadian Family Physician 2012 58 (5) 243-246
bull Older people with diabetes have higher risk of depression cognitive and functional impairments implications for diabetes services J Nutr Health Aging 15(9)751-5
bull Overland J Brooks B (2005) Diabetes Nurse Practitioner Guidelines Role and Scope of PracticeURL httpwww0healthnswgovauresourcesnursingpractitionerpdfbb_jo_diabetes_guidelinesfinal_april2005pdf
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Registered Nursesrsquo Association Of Ontario (2013) Assessment and Management of Foot Ulcers for People with Diabetes 37 121136 wwwrnaocabestpractices
bull Schafer R Pharm NL Randal D Dorey C Haas L Barrier P (2013) (American Association of Diabetes Position Statement Educators) Special Considerations in the Management and Education of Older Persons with Diabetes URL httpwwwdiabeteseducatororgexportsitesaade_resourcespdfOlder_Adultspdf
bull Tanwani LK 2011 Insulin Therapy in the Elderly Patient With Diabetes The American Journal of Geriatric Pharmacotherapy 9(1) 24ndash36
bull Tuumlrkiye Endokrin ve Metabolizma Derneği (2013) Diabetes Mellitus ve Komplikasyonlarının Tanı Tedavi ve İzlem Kılavuzu Ankara ISBN 978-605-4011-16-2
bull Villareal DT Chode S Parimi N Sanicore DR Hilton T Armamaento Villareal R Napoli N Qualls C Shah K M (2011) Weight Loss Exercise or Both and Physical Function in Obese Older Adults New England Journal of Medicine 364 (3) 1218-1229 DOI 101056NEJMoa1008234
bull Wild S Roglic G Green A Sicree R King H(2004) Global Prevalence of Diabetes Estimates for the year 2000 and projections for 2030 Diabetes Care 27(5 1047-53
bull Laubscher T Regier L Bareham J Diabetes in the frail elderly Individualization of glycemic management Canadian Family Physician 2012 58 (5) 243-246
bull Older people with diabetes have higher risk of depression cognitive and functional impairments implications for diabetes services J Nutr Health Aging 15(9)751-5
bull Overland J Brooks B (2005) Diabetes Nurse Practitioner Guidelines Role and Scope of PracticeURL httpwww0healthnswgovauresourcesnursingpractitionerpdfbb_jo_diabetes_guidelinesfinal_april2005pdf
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Park SW Goodpaster BH Strotmeyer ES Rekeneire N Harris TB Schwartz AV Tylavsky FA Newman AB (2006) Decreased muscle strength and quality in older adults with type 2 diabetes the health aging and body composition study Diabetes55(6)1813-8
bull Registered Nursesrsquo Association Of Ontario (2013) Assessment and Management of Foot Ulcers for People with Diabetes 37 121136 wwwrnaocabestpractices
bull Schafer R Pharm NL Randal D Dorey C Haas L Barrier P (2013) (American Association of Diabetes Position Statement Educators) Special Considerations in the Management and Education of Older Persons with Diabetes URL httpwwwdiabeteseducatororgexportsitesaade_resourcespdfOlder_Adultspdf
bull Tanwani LK 2011 Insulin Therapy in the Elderly Patient With Diabetes The American Journal of Geriatric Pharmacotherapy 9(1) 24ndash36
bull Tuumlrkiye Endokrin ve Metabolizma Derneği (2013) Diabetes Mellitus ve Komplikasyonlarının Tanı Tedavi ve İzlem Kılavuzu Ankara ISBN 978-605-4011-16-2
bull Villareal DT Chode S Parimi N Sanicore DR Hilton T Armamaento Villareal R Napoli N Qualls C Shah K M (2011) Weight Loss Exercise or Both and Physical Function in Obese Older Adults New England Journal of Medicine 364 (3) 1218-1229 DOI 101056NEJMoa1008234
bull Wild S Roglic G Green A Sicree R King H(2004) Global Prevalence of Diabetes Estimates for the year 2000 and projections for 2030 Diabetes Care 27(5 1047-53
bull Registered Nursesrsquo Association Of Ontario (2013) Assessment and Management of Foot Ulcers for People with Diabetes 37 121136 wwwrnaocabestpractices
bull Schafer R Pharm NL Randal D Dorey C Haas L Barrier P (2013) (American Association of Diabetes Position Statement Educators) Special Considerations in the Management and Education of Older Persons with Diabetes URL httpwwwdiabeteseducatororgexportsitesaade_resourcespdfOlder_Adultspdf
bull Tanwani LK 2011 Insulin Therapy in the Elderly Patient With Diabetes The American Journal of Geriatric Pharmacotherapy 9(1) 24ndash36
bull Tuumlrkiye Endokrin ve Metabolizma Derneği (2013) Diabetes Mellitus ve Komplikasyonlarının Tanı Tedavi ve İzlem Kılavuzu Ankara ISBN 978-605-4011-16-2
bull Villareal DT Chode S Parimi N Sanicore DR Hilton T Armamaento Villareal R Napoli N Qualls C Shah K M (2011) Weight Loss Exercise or Both and Physical Function in Obese Older Adults New England Journal of Medicine 364 (3) 1218-1229 DOI 101056NEJMoa1008234
bull Wild S Roglic G Green A Sicree R King H(2004) Global Prevalence of Diabetes Estimates for the year 2000 and projections for 2030 Diabetes Care 27(5 1047-53
Recommended