View
0
Download
0
Category
Preview:
Citation preview
S t r o n a | 1
Jakub Piejko
Kl. 1f
Zabytki Krakowa
S t r o n a | 2
Spis treści Spis Ilustracji ................................................................................................................. 3
Wstęp ........................................................................................................................... 5
Położenie Krakowa ................................................................................................... 6
Zabytki .......................................................................................................................... 7
Kościół Mariacki ....................................................................................................... 7
Sukiennice ................................................................................................................ 9
Zamek Królewski na Wawelu ................................................................................. 11
Katedra na Wawelu ................................................................................................ 14
Krakowski Kazimierz ............................................................................................... 17
Barbakan ................................................................................................................ 19
Collegium Maius ..................................................................................................... 21
Krypta Zasłużonych na Skałce ................................................................................ 23
Muzeum Czartoryskich ........................................................................................... 25
Pałac Biskupi ........................................................................................................... 27
Teatr Stary .............................................................................................................. 29
Cmentarz Rakowicki ............................................................................................... 31
Sanktuarium w Łagiewnikach ................................................................................. 33
Co jeszcze warto zobaczyć w Krakowie ...................................................................... 35
Dorożki na Rynku Głównym w Krakowie ............................................................... 35
Inne......................................................................................................................... 37
Spis Indeksów ............................................................................................................. 39
Łącza do rozdziałów ................................................................................................... 40
S t r o n a | 3
Spis Ilustracji
Rysunek 1-mapa Krakowa ............................................................................................ 6
Rysunek 2-Kościół Mariacki .......................................................................................... 7
Rysunek 3-Sukiennice................................................................................................... 9
Rysunek 4-Sukiennice Środek .................................................................................... 10
Rysunek 5- Zamek Królewski zewnątrz ...................................................................... 11
Rysunek 6-Zamek Królewski wewnątrz ...................................................................... 12
Rysunek 7-Smok przy Zamku Królewskim .................................................................. 13
Rysunek 8-Katedra na Wawelu .................................................................................. 14
Rysunek 9- Katedra na Wawelu 2 .............................................................................. 15
Rysunek 10- Ołtarz w kościele na Wawelu ................................................................ 16
Rysunek 11- Kazimierz w Krakowie ............................................................................ 17
Rysunek 12- Synagoga na Kazimierzu ........................................................................ 18
Rysunek 13- Barbakan w Krakowie ............................................................................ 19
Rysunek 14- Barbakan w Krakowie wejście ............................................................... 20
Rysunek 15- Uniwersytet Jagieloński ......................................................................... 21
Rysunek 16- Collegium Maius w Krakowie ................................................................ 22
Rysunek 17- Kościół św. Stanisława ........................................................................... 23
Rysunek 18- Kośció św. Stanisława wnętrze .............................................................. 24
Rysunek 19- Muzeum Czartoryskich .......................................................................... 25
Rysunek 20- wnętrze muzeum Czartoryskich ............................................................ 26
Rysunek 21- Pałac Biskupi .......................................................................................... 27
Rysunek 22- Tablica na Pałacu Biskupim ................................................................... 28
Rysunek 23- Teatr stary w Krakowie .......................................................................... 29
Rysunek 24- Teatr Stary w Krakowie.......................................................................... 30
Rysunek 25- Nagrobek Marka Grechuty na Cmentarzu Rakowickim ........................ 31
Rysunek 26- Nagrobek Rodzinny na Cmentarzu Rakowickim .................................... 32
S t r o n a | 4
Rysunek 27- Sanktuarium w Łagiewnikach ................................................................ 33
Rysunek 28- Ołtarz w sanktuarium ............................................................................ 34
Rysunek 29- Dorożkaż na rynku w Krakowie ............................................................. 35
Rysunek 30- dorożkaż na rynku w Krakowie 2 ........................................................... 36
Rysunek 31- Postać 3 przed Kościołem Mariackim .................................................... 37
Rysunek 32- Postać 2 przed Kościołem Mariackim .................................................... 37
Rysunek 33- Postać 1 przed Kościołem Mariackim .................................................... 37
Rysunek 34- śmierć pod kościołem Mariackim .......................................................... 37
Rysunek 35- Postać 4 przed Kościołem Mariackim .................................................... 38
Rysunek 36-Poczta Polska .......................................................................................... 38
S t r o n a | 5
Wstęp
Wstęp
Kraków (łac. Cracovia, franc. Cracovie, ang. Cracow, niem. Krakau, węg. Krakkó) –
miasto na prawach powiatu położone w południowej Polsce nad Wisłą, drugie w kraju pod
względem liczby mieszkańców i powierzchni, stolica Polski do 1795 r. i miasto koronacyjne
oraz nekropolia1 królów Polski, od czasu odzyskania niepodległości w 1918 r. miasto
wojewódzkie (od 1998 r. siedziba władz województwa małopolskiego), jest także centralnym
ośrodkiem metropolitalnym aglomeracji2 krakowskiej i Krakowskiego Obszaru
Metropolitalnego. W zapisach historycznych Kraków jest uznawany za główne miasto
historycznej Małopolski. Leży na obszarze Bramy Krakowskiej, Niecki Nidziańskiej i Pogórza
Zachodniobeskidzkiego.
W Krakowie znajdują się główne siedziby m.in.: Polskiej Akademii Umiejętności,
Narodowego Centrum Nauki, Polskiego Towarzystwa Promieniowania Synchrotronowego,
Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury, dowództwa Sił Specjalnych RP będące
jednocześnie jednym z kilku dowództw sił specjalnych NATO, Centrum Operacji Lądowych -
Dowództwa Komponentu Lądowego, Polskiego Związku Narciarskiego. Miasto posiada
placówki kulturalne o znaczeniu i statusie narodowym m.in. Narodowy Stary Teatr, Muzeum
Narodowe, Panteon Narodowy, Archiwum Narodowe, Biblioteka Jagiellońska, Instytut
Książki, Centrum Operacji Specjalnych, Narodowe Centrum Rugby.
Miasto pełni funkcję centrum administracyjnego, kulturalnego, edukacyjnego,
naukowego, gospodarczego, usługowego i turystycznego. Kraków jest drugim, po
Warszawie, największym w kraju rynkiem nowoczesnej powierzchni biurowej, a także
jednym z kluczowych węzłów drogowych i kolejowych w Polsce. W Balicach pod Krakowem
znajduje się drugi co do wielkości polski port lotniczy o znaczeniu międzynarodowym.
1 Nekropolia (z gr. Nekropolis-miasto umarłych)- starożytny lub wczesnochrześcijański cmentarz
usytuowany w pobliżu miasta, lub też inny stary cmentarz o dużej powierzchni, zwłaszcza taki, na którym pochowani są członkowie znanych rodów i ludzie sławni.
2Aglomeracja (z łac. agglomeratio – nagromadzenie) – jednostka morfologiczna tworząca spójny
zespół wzajemnie powiązanych jednostek osadniczych, powstały w wyniku koncentracji zabudowy i zagospodarowania.
S t r o n a | 6
Wstęp
Położenie Krakowa
Kraków jest położony w południowej Polsce, w środkowo-północnej części
województwa małopolskiego nad Wisłą; na jego terenie znajdują się ujścia wiślanych
dopływów: Białuchy (dolny bieg Prądnika), Rudawy, Dłubni, Drwiny Długiej i Wilgi. Kraków
znajduje się w miejscu zbiegu kilku krain geograficznych: Bramy Krakowskiej, Kotliny
Oświęcimskiej, Kotliny Sandomierskiej, Pogórza Zachodniobeskidzkiego, Wyżyny Krakowsko-
Częstochowskiej. Położenie Krakowa sprawia, że jest on bazą dla wycieczek w polskie góry,
czy wypadów do malowniczej Jury Krakowsko-Częstochowskiej.
Rysunek 1-mapa Krakowa
S t r o n a | 7
Zabytki
Zabytki
Kościół Mariacki
Rysunek 2-Kościół Mariacki
Obok katedry na Wawelu3 Kościół Mariacki stanowi najważniejszą świątynię
Krakowa. Przez wieki kościół otoczony był opieką bogatych rodzin mieszczańskich, dzięki
czemu dziś budowla ta należy do grona najznakomitszych obiektów architektury sakralnej
w Polsce.
3Wawel – wzgórze na Pomoście Krakowskim, w Krakowie, w Dzielnicy I Stare Miasto, na lewym
brzegu Wisły; historyczna dzielnica Krakowa.
S t r o n a | 8
Zabytki
Kościół Mariacki znajduje się w północno – wschodnim narożniku Rynku Głównego,
a jego ukośne ustawienie względem osi rynku świadczy o tym, że pierwsza świątynia
romańska wzniesiona została w tym miejscu jeszcze przed lokacją miasta (1257) r. Obecna,
trójnawowa bazylika4 utrzymana w stylu gotyckim powstała pod koniec XIV w. W XV w. do
naw bocznych dobudowano jeszcze kaplice i od tego czasu główna bryła kościoła niewiele się
zmieniła. W XVIII w. pod kierownictwem Franciszka Placidiego świątynia uzyskała styl
barokowy, jednak już wiek później doszło do regotyzacji wnętrza. W pracach tych brali udział
znani artyści, tacy jak Jan Matejko, który wykonał wspaniałe polichromie5oraz Stanisław
Wyspiański i Józef Mehoffer, którzy zaprojektowali ozdobne witraże.
Z zewnątrz najbardziej charakterystycznym elementem bazyliki Mariackiej są dwie,
nierównej wielkości wieże. Według legendy budowa wież powierzona została dwóm
braciom, a każdy z nich pragnął stworzyć obiekt wyższy i piękniejszy. Rywalizacja ta
doprowadziła do tego, że starszy brat zabił młodszego, a następnie z powodu dręczących go
wyrzutów sumienia sam popełnił samobójstwo. Co godzinę z wyższej wieży wygrywany jest
na cztery strony świata hejnał mariacki. Sygnał za każdym razem urywa się, a zjawisko to
tłumaczy doskonale kolejna krakowska legenda. Otóż w średniowieczu, w czasie jednego
z najazdów tatarskich, czuwający na wieży strażnik zagrał hejnał, który miał ostrzec
mieszkańców przed zbliżającym się wrogiem. Jeden z Tatarów dostrzegł jednak strażnika
i zabił go strzałą wypuszczoną z łuku. Choć legenda ta została wymyślona dopiero w latach
30-tych XX w. przez amerykańską Polonię, to i tak została ona entuzjastycznie przyjęta przez
Krakowian i jest przez nich chętnie opowiadana.
Prawdziwym skarbem kościoła Mariackiego jest ołtarz autorstwa Wita Stwosza –
największy tego typu gotycki obiekt w Europie. Ołtarz składa się z nieruchomej szafy
środkowej, która ukazuje zaśnięcie Matki Bożej w otoczeniu apostołów oraz Wniebowzięcie,
dwóch ruchomych skrzydeł prezentujących sceny z życia Chrystusa i Marii oraz zwieńczenia,
przedstawiającego Koronację Marii przez Trójcę Świętą. Całość wykonana została z drewna
dębowego liczącego obecnie ponad 1000 lat, a wszystkie postacie zostały przedstawione
w sposób nadzwyczaj realistyczny.
4Bazylika – w architekturze typ chrześcijańskiej świątyni wielonawowej (niezależnie od pełnionych
funkcji kanonicznych) z nawą główną wyższą od naw bocznych, posiadającą okna ponad dachami naw bocznych 5Polichromia – wielobarwna ozdoba malarska ścian, sufitów, podniebienia sklepień, rzeźb stosowana
do dekoracji wewnętrznych i zewnętrznych.
S t r o n a | 9
Zabytki
Sukiennice
Rysunek 3-Sukiennice
Stojące pośrodku Rynku Głównego Sukiennice są jednym z najbardziej
charakterystycznych zabytków Krakowa. Tak jak i w przeszłości budynek ten spełnia przede
wszystkim funkcje handlowe, dziś jednak zamiast kupców odwiedzają Sukiennice przede
wszystkim turyści.
Historia Sukiennic jest tak stara jak historia Rynku Głównego. W chwili lokacji miasta
na prawie magdeburskim6w 1257 r. książę Bolesław Wstydliwy obiecał również wybudować
dla mieszkańców kramy sukienne. Pierwsze Sukiennice były kamienne, następne, wzniesione
w poł. XIV w. przez Kazimierza Wielkiego – już murowane. Choć gotycka budowla nie
przetrwała próby czasu i spłonęła dwa wieki później, to do dziś zachowały się niektóre
fragmenty jej murów. Pożar okazał się jednak dla budynku swego rodzaju dobrodziejstwem.
Sukiennice zostały odbudowane w stylu renesansowym. Budynek podwyższono o jedną
kondygnację7 i zwieńczono wspaniałą attyką z grzebieniem ozdobionym maszkaronami
6prawo magdeburskie - średniowieczne prawo miejskie, wzorowane na prawie miasta Magdeburga.
7 Kondygnacja - w budownictwie część budynku zawarta między bezpośrednio nad sobą położonymi
stropami.
S t r o n a | 10
Zabytki
projektu Santi Gucciego. Od północy i południa dobudowane zostały loggie8 zaprojektowane
przez Jana Marię Padovano i wzorowane na dziedzińcu Zamku Królewskiego na Wawelu.
W takiej postaci Sukiennice przetrwały kolejne kilka wieków.
W latach 70-tych XIX w. pojawiła się jednak pilna potrzeba renowacji budynku.
Pracami remontowymi kierował Tomasz Pryliński, wspierany w tym względzie przez Jana
Matejkę. Architekt postanowił zburzyć przylegające do Sukiennic od wieków kramy i budy,
a zastąpić je eleganckimi, arkadowymi podcieniami. Pryliński zdecydował się także
wybudować dwa ryzality pośrodku budynku, na osi wschód – zachód. Wskutek tego
sukiennice utraciły swój podłużny dotychczas charakter, a od strony ulic Szewskiej i Siennej
pojawiły się nowe, piękne fasady. Ryzality zostały umiejętnie połączone z attyką i również
ozdobione maszkaronami. Nie zmieniły się funkcje dolnej hali, która wciąż przeznaczona była
dla kupców. Część drewnianych kramów umieszczonych wzdłuż ścian, zaprojektował sam
Matejko. Natomiast drugą kondygnację Tomasz Pryliński przeznaczył na pomieszczenia
Muzeum Narodowego.
Od końca XIX w. wygląd
Sukiennic praktycznie się nie
zmienił. Po II wojnie światowej
na stropie dolnej hali dodano
jedynie herby odzyskanych przez
Polskę miast na zachodzie. Dziś
Sukiennice stanowią wspaniałą
atrakcję turystyczną. Na dole
znajdują się stragany z biżuterią,
rękodziełem i pamiątkami,
natomiast piętro zajmują wystawy Galerii Polskiego Malarstwa i Rzeźby XIX wieku. Można
tam oglądać dzieła m.in. Henryka Siemiradzkiego, Jacka Chełmońskiego, Jana Matejki,
Aleksandra Gierymskiego czy też Władysława Podkowińskiego.
8Logga - wnęka w zewnętrznej płaszczyźnie budynku, otwarta na zewnątrz, oddzielona drzwiami
i oknem od pomieszczeń wewnętrznych.
Rysunek 4-Sukiennice Środek
S t r o n a | 11
Zabytki
Zamek Królewski na Wawelu
Rysunek 5- Zamek Królewski zewnątrz
Zamek Królewski na Wawelu przez całe wieki stanowił centrum państwowości
polskiej. Dziś wizyta w dawnej rezydencji królewskiej to fascynująca podróż w głąb historii
Polski, w czasy zarówno jej świetności jak i upadku.
Zamek Królewski położony jest na Wzgórzu Wawelskim – wapiennej skale jurajskiej
majestatycznie wznoszącej się na lewym brzegu Wisły, w samym sercu Krakowa. Od ok. VII
w. n.e. w jego okolicy zaczęli się osiedlać Słowianie, a za panowania pierwszych
historycznych władców Polski z dynastii Piastów Wawel stanowił już jedną z głównych
rezydencji monarszych. Prawdziwa królewska siedziba powstała tu jednak dopiero
z początkiem XIV w., wraz z koronacją i osiedleniem się na Wawelu Władysława Łokietka. Na
wzgórzu zbudowana wtedy została gotycka katedra, w miejscu drewniano – ziemnych
fortyfikacji9 wzniesiono solidne mury, a sam zamek został znacznie rozbudowany. Lata
świetności zamku przypadły na czasy panowania Jagiellonów, zwłaszcza ostatnich z rodu
9Fortyfikacja - (z łac. fortificatio – umocnienie) – zespół obiektów wojskowych w postaci
odpowiednich budowli i urządzeń, przeznaczonych do prowadzenia działań obronnych.
S t r o n a | 12
Zabytki
Zygmunta III Starego i Zygmunta Augusta. Zafascynowani rozwojem renesansu w Europie
Zachodniej królowie pragnęli nadać swojej rezydencji prawdziwie nowoczesny charakter.
Sprowadzeni z Włoch do Krakowa mistrzowie Franciszek zwany Florentczykiem
i Bartłomiej Berrecci przekształcili gotycką budowlę w piękny renesansowy pałac,
z przestronnym, arkadowym dziedzińcem10, o wybitnie reprezentacyjnym charakterze. Od
początku XVII w., czyli po przeniesieniu stolicy z Krakowa do Warszawy, znaczenie Zamku na
Wawelu zmalało. Pałac trawiły liczne pożary, a rezydujący w Warszawie królowie nie
troszczyli się zbytnio o jego odbudowę. Po trzecim rozbiorze Polski do Krakowa wkroczyli
Austriacy, którzy przez niemal cały XIX w. wykorzystywali wzgórze do celów wojskowych.
Polacy przejęli zarząd nad zamkiem dopiero na krótko przed wybuchem I wojny światowej.
Przez następne kilka dziesięcioleci, z przerwą w okresie II wojny światowej, na Wzgórzu
Wawelskim trwały zakrojone na szeroką skalę prace konserwatorskie. W 1978 r. Wawel,
wraz ze Starym Miastem, Kazimierzem i Stradomiem, znalazł się na Liście Światowego
Dziedzictwa Kulturowego UNESCO.
Na zwiedzanie Zamku Królewskiego
trzeba sobie zostawić przynajmniej jeden dzień.
Na parterze i II piętrze znajdują się
Reprezentacyjne Komnaty Królewskie,
ozdobione oryginalnymi arrasami11,
sprowadzonymi przez Zygmunta Augusta
z Brukseli. Na uwagę zasługuje przede wszystkim
największa na zamku Sala Senatorska oraz Sala Poselska, ze stropem kasetonowym
ozdobionym XVI-wiecznymi rzeźbami męskich i kobiecych głów. Na I piętrze mieszczą się
Prywatne Apartamenty Królewskie. Pozostałe ekspozycje znajdujące się na zamku to
Skarbiec Koronny i Zbrojownia (zawierająca m.in. trofea z odsieczy wiedeńskiej 1683 r.) oraz
Sztuka Wschodu.
10
Dziedziniec – wydzielona, niezadaszona przestrzeń w budynku lub zespole budynków. 11
Arras – nazwa tkanin dekoracyjnych, tkanych na krosnach według kartonu dostarczonego przez artystę malarza.
Rysunek 6-Zamek Królewski wewnątrz
S t r o n a | 13
Zabytki
Natomiast
z ekspozycji znajdujących się
poza zamkiem na szczególne
wyróżnienie zasługuje
Wawel Zaginiony. Można tu
zobaczyć najstarsze obiekty,
jakie powstały na Wzgórzu
Wawelskim, w tym m.in.
Rotundę12 Najświętszej Marii
Panny, fundamenty zamku
gotyckiego i pozostałości
renesansowych kuchni
królewskich. Warto także
zajrzeć do Smoczej Jamy,
jaskini usytuowanej
w zachodniej części wzgórza,
w której, według najbardziej
znanej krakowskiej legendy
żył niegdyś okrutny smok.
12
Rotunda - (łac. rotundus - okrągły[1]) – budowla w układzie centralnym, wzniesiona na planie koła.
Rysunek 7-Smok przy Zamku Królewskim
S t r o n a | 14
Zabytki
Katedra na Wawelu
Katedra Wawelska to nie tylko
najsłynniejsza w Polsce nekropolia królewska, ale
także prawdziwy panteon narodowy13. Obok
królów we wnętrzu świątyni pochowani zostali
biskupi krakowscy i najbardziej zasłużeni dla
ojczyzny Polacy.
Pierwsza katedra stanęła na Wzgórzu
Wawelskim jeszcze za czasów panowania
Bolesława Chrobrego. Budowlę drugiej świątyni, zwanej hermanowską, zlecił Bolesław II
Śmiały, a ukończył pół wieku później Bolesław III Krzywousty. Katedra ta spłonęła w 1305 r.,
a zachowała się z niej jedynie romańska krypta św. Leonarda. Trzecią, gotycką katedrę
zaczęto budować za czasów panowania Władysława Łokietka, a ukończono, gdy na tronie
zasiadał już jego syn – Kazimierz Wielki. Była to trójnawowa bazylika z transeptem14,
prezbiterium15, ambitem16 i trzema wieżami, która w następnych wiekach, dzięki hojnym
fundacjom królewskim, magnackim i biskupim została otoczona wieńcem kaplic. Liczne
przebudowy w istotny sposób zmieniły oblicze katedry, dlatego dziś stanowi ona fascynujący
zlepek stylów architektonicznych, od romańskiego po secesję. Dla obecnego wyglądu
świątyni kapitalne znaczenie miała restauracja przeprowadzona na przełomie XIX i XX w. pod
kierownictwem Sławomira Odrzywolskiego, a później Zygmunta Hendla. Katedra wzbogaciła
się wtedy o dzieła sztuki modernistycznej i nagrobki św. Jadwigi i Władysława Warneńczyka.
13
Panteon Narodowy w Krakowie – miejsce spoczynku najwybitniejszych twórców narodowej sztuki, kultury i nauki, kontynuacja idei krypty zasłużonych na Skałce
14 Transept, nawa poprzeczna, nawa krzyżowa – część kościoła, nawa prostopadła do osi kościoła,
położona pomiędzy prezbiterium, a resztą jego budynku. 15
Prezbiterium, arch. chór kapłański – przestrzeń kościoła przeznaczona dla duchowieństwa oraz służby liturgicznej (m.in. ministrantów).
16Ambit (obręb, obejście) – w architekturze kościelnej wąskie przejście powstałe z przedłużenia naw
bocznych i poprowadzenia ich wokół prezbiterium za ołtarzem głównym.
Rysunek 8-Katedra na Wawelu
S t r o n a | 15
Zabytki
W centralnym punkcie
katedry znajduje się
barokowa konfesja św.
Stanisława. W trumnie
relikwiarzu umieszczone
zostały szczątki świętego,
a przez wieki miejsce to
stanowiło tzw. Ołtarz
Ojczyzny, gdzie królowie
składali najcenniejsze
wojenne trofea (np.
Władysław Jagiełło po Bitwie pod Grunwaldem czy też Jan III Sobieski po Wiktorii
Wiedeńskiej 1683 r.). W sąsiedztwie konfesji, po obu stronach nawy głównej, umieszczone
zostały cenotaf17Władysława Warneńczyka, nagrobek Władysława Jagiełły oraz pomniki
zasłużonych dla Krakowa biskupów Jana Małachowskiego, Marcina Szyszkowskiego i Piotra
Gembickiego. Na końcu okazałego prezbiterium znajduje się barokowy ołtarz oraz tron jego
fundatora, biskupa Gembickiego zwieńczony baldachimem18wykonanym z okazji koronacji
Augusta III Sasa. Po zachodniej stronie prezbiterium znajduje się nagrobek Władysława
Łokietka, po wschodniej natomiast nagrobek Kazimierza Wielkiego oraz nagrobek i insygnia
grobowe św. królowej Jadwigi. Wschodnią, zewnętrzną ścianę prezbiterium zdobią z kolei
dwa monumentalne pomniki króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego i królowej Eleonory
z Habsburgów oraz króla Jana III Sobieskiego i królowej Marii Kazimiery. Katedra zewsząd
otoczona jest kaplicami, z których biskupi, królowie i magnaci tworzyli wspaniałe mauzolea.
Do najsłynniejszych należą: renesansowa Kaplica Zygmuntowska, barokowa Kaplica Wazów,
Kaplica Świętokrzyska, Kaplica Jana Olbrachta czy też Kaplica Zebrzydowskiego.
17
Cenotaf, kenotaf, kenotafium – symboliczny grobowiec, wznoszony w starożytnym Egipcie, Grecji i Rzymie, a w epoce nowożytnej w Indiach.
18 Baldachim- w architekturze motyw dekoracyjny, zadaszenie w formie wieżyczki, ozdobnego daszku
lub aediculi stanowiący oprawę posągów lub jako wsparty na kolumnach albo filarach - osłaniający nagrobki
Rysunek 9- Katedra na Wawelu 2
S t r o n a | 16
Zabytki
Wiele
grobowców znajduje
się w kryptach
katedry. W Krypcie
Wieszczów
Narodowych
spoczywają Adam
Mickiewicz i Juliusz
Słowacki. W Krypcie
św. Leonarda znajdują
się sarkofagi króla
Jana III Sobieskiego,
królowej Marii
Kazimiery, króla
Michała Korybuta
Wiśniowieckiego,
Tadeusza Kościuszki,
księcia Józefa
Poniatowskiego i gen.
Władysława
Sikorskiego.
W pozostałych
kryptach19 pochowani zostali natomiast m.in. królowie Stefan Batory, Władysław IV Waza,
Zygmunt II August, August II Mocny, Zygmunt III Waza czy Jan Kazimierz Waza.
19
Krypta – część budynku kościoła (zazwyczaj pod prezbiterium) spełniająca funkcje pochówkowe zmarłych dostojników duchownych i świeckich oraz jako miejsce przechowywania i eksponowania relikwii świętych.
Rysunek 10- Ołtarz w kościele na Wawelu
S t r o n a | 17
Zabytki
Krakowski Kazimierz
Kazimierz jest
obok Starego Miasta
najważniejszym centrum
życia kulturalnego
Krakowa. To miejsce,
w którym tradycja
chrześcijańska przeplata
się z tradycją żydowską,
gdzie obok zabytkowych
synagog20 i typowych
żydowskich restauracji
współistnieją nowoczesne kawiarnie i kluby nocne.
Kazimierz otrzymał przywilej lokacyjny na prawie magdeburskim z rąk króla
Kazimierza Wielkiego w 1335 r. Od początku swojego istnienia aż do XIX w. było to oddzielne
miasto usytuowane na południe od Krakowa. Choć Kazimierz kojarzy się przede wszystkim
z miejscem, które w przeszłości zamieszkiwali Żydzi, to samo powstanie miasta nie wiązało
się jeszcze z potrzebą wyznaczenia specjalnego terytorium dla gminy żydowskiej.
Początkowo Kazimierz miał być partnerem handlowym dla Krakowa oraz zabezpieczać stolicę
od południa. Żydzi pojawili się na dobre na Kazimierzu dopiero z końcem XV w., a to wskutek
wygnania ich z Krakowa przez króla Jana Olbrachta. Zajęli oni północno – wschodnią część
miasta (obejmującą dzisiejszy teren pomiędzy ulicami Józefa, Bożego Ciała, Dajwór
i Miodowej) i utworzyli tam Miasto Żydowskie.
Do początku XIX w. to właśnie tu skupiało się życie wszystkich Żydów, a dopiero w II
poł. XIX w. pozwolono im się z powrotem osiedlać w innych częściach Krakowa. Obecność
Żydów na Kazimierzu zakończyła się wraz z wybuchem II wojny światowej. Szacuje się, że
z przeszło 58 tys. krakowskich Żydów wojnę przetrwało jedynie 3 tys.
20
Synagoga, bożnica, bóżnica (z stgr. συναγωγή synagoge - zgromadzenie, miejsce zebrań) – żydowski dom modlitwy.
Rysunek 11- Kazimierz w Krakowie
S t r o n a | 18
Zabytki
Dziś Kazimierz to
jedno z najczęściej
odwiedzanych miejsc
w Krakowie. Tutaj znajdują
się zabytkowe synagogi
(Stara, Izaaka, Kupa, Remuh,
Tempel) oraz kościoły
(Bożego Ciała, św. Katarzyny ,
św. Trójcy i kościół na Skałce
– pełniący rolę Panteonu
Narodowego). Tutaj kwitnie
także życie towarzyskie
i kulturalne miasta. Alchemia,
Singer czy LesCouleurs to
miejsca prawdziwie kultowe.
Festiwal Kultury Żydowskiej,
Święto Zupy, Święto Chleba
czy Święto ulicy Józefa
przyciągają co roku tłumy
ludzi. Choć historycznym
centrum Kazimierza jest Plac
Wolnica, przy którym stoi
okazały Ratusz kazimierski, to życie skupia się tu głównie wokół Placu Nowego21, zwanego
też Żydowskim.
21
Plac Nowy, popularnie zwany Żydowskim – plac na krakowskim Kazimierzu.
Rysunek 12- Synagoga na Kazimierzu
S t r o n a | 19
Zabytki
Barbakan
Krakowski Barbakan stanowi jeden z najwspanialszych obiektów średniowiecznej
architektury militarnej w Europie. Do początku XIX w., czyli do czasu wprowadzenia zmian
w sztuce oblężniczej, Barbakan był budowlą prawie nie do zdobycia.
Rysunek 13- Barbakan w Krakowie
W Europie zachowało się jedynie kilka podobnych obiektów, ale na ich tle krakowski
Barbakan zdecydowanie się wyróżnia. Jest to potężna budowla, o niezwykle oryginalnej
konstrukcji, a do tego zachowana w bardzo dobrym stanie. Barbakan został wzniesiony
w latach 1498 – 1499, dla ochrony północnego odcinka fortyfikacji Krakowa, pozbawionego
naturalnej zapory wodnej. Szybki czas budowy obiektu był związany z ryzykiem najazdu
wołosko – tureckiego po klęsce króla Jana Olbrachta w lasach bukowińskich. W efekcie
powstała okrągła budowla o średnicy wewnętrznej wynoszącej 24,4 m i z murami o grubości
3 m. Barbakan został połączony z Bramą Floriańską tzw. szyją, czyli podwójnym murem
o pustym środku. Przy konstrukcji obiektu zastosowano najnowsze osiągnięcia
średniowiecznej sztuki fortyfikacyjnej.
S t r o n a | 20
Zabytki
Na trzech kondygnacjach Barbakanu rozmieszczonych zostało 130 otworów
strzelniczych, a siedem wieżyczek stanowiło doskonałe punkty obserwacyjne. Wokół
warowni rozciągała się fosa głęboka na 3 metry i o szerokości dochodzącej do 26 metrów od
strony północno – zachodniej. Dno fosy wyłożono kamiennymi płytami, a wodę
doprowadzano do niej z pobliskiej Rudawy. Barbakan posiadał dwie bramy, jedną od strony
dzisiejszego Kleparza i drugą prowadzącą do Bramy Floriańskiej. Wewnątrz obiekt był
praktycznie pusty, a wszystko to po to, żeby w razie zagrożenia można było zgromadzić
w środku liczne wojsko.
Rysunek 14- Barbakan w Krakowie wejście
Według najnowszych ustaleń historyków Barbakan był obiektem nie do zdobycia do
końca XVIII w. Wraz ze zmianami, które zaszły w sztuce oblężniczej na początku XIX w. obiekt
ten stał się mniej użyteczny, a Austriacy chcieli go nawet zburzyć ze względów sanitarnych22.
Szczęśliwie Barbakan uniknął jednak losu, który spotkał większość fortyfikacji Krakowa
i wyburzona została tylko szyja łącząca go z Bramą Floriańską.
22
Instalacja sanitarna - zespół instalacji budowlanych wewnątrz i na zewnątrz budynku, w zakresie takich mediów jak: woda, powietrze i gaz.
S t r o n a | 21
Zabytki
Collegium Maius
Collegium Maius to
najstarszy budynek należący
do Uniwersytetu
Jagiellońskiego. Dziś w jego
wnętrzach można oglądać
wspaniałe
eksponaty23przedstawiające
historię krakowskiej uczelni.
Stojący u zbiegu ulic
Jagiellońskiej i św. Anny
gmach Collegium Maius
został w 1400 r. zakupiony
przez króla Władysława
Jagiełłę i przeznaczony na
potrzeby Uniwersytetu
Jagiellońskiego. Król,
korzystając z zapisu
testamentowego królowej
Jadwigi, pragnął w ten
sposób reaktywować
fundację Kazimierza
Wielkiego, dzięki której
uczelnia powstała w 1364 r. W ciągu XV w. do budynku Collegium Maius przyłączone zostały
sąsiednie kamienice, wskutek czego powstał jeden, sporych rozmiarów gmach, z pięknym
wewnętrznym dziedzińcem otoczonym arkadowymi, późnogotyckimi krużgankami24. Na
parterze znajdowały się lektoria, na pierwszym piętrze natomiast tzw. StubaCommunis, czyli
izba wspólna oraz mieszkania profesorów i biblioteki. Pod koniec lat 30-tych XIX w. podjęto
23
Eksponat – przedmiot wystawiony na pokaz. 24
Krużganek– jako pojęcie architektoniczne jest to długi korytarz (ganek), okalający przeważnie wewnętrzny dziedziniec na jednej lub kilku kondygnacjach. Pełnił funkcję komunikacyjną.
Rysunek 15- Uniwersytet Jagieloński
S t r o n a | 22
Zabytki
decyzję o przebudowie
Collegium Maius.
Pracami kierował
najpierw Krarol Kremer,
znany krakowski
architekt i miłośnik
neogotyku, później
natomiast austriacki
architekt Herman
Bergmann. W wyniku
długotrwałej restauracji
zarówno elewacje, jak
i wnętrza budynku otrzymały charakter neogotycki. W Collegium Maius umieszczono
Bibliotekę Jagiellońską, a stan ten utrzymał się do 1940 r. Po wojnie zdecydowano się
przywrócić budynkowi jego pierwotny wygląd z przełomu XV i XVI w. Prace kierowane przez
Karola Estreichera zakończyły się w poł. lat 60-tych, a we wnętrzu odnowionego gmachu
umieszczone zostało Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Dziś w Collegium Maius na uwagę zasługują przede wszystkim wspaniałe arkadowe
krużganki o kryształowych sklepieniach. Pośrodku dziedzińca usytuowana jest studnia, a na
pierwsze piętro prowadzą zabytkowe schody (te większe zwane są profesorskimi). Wizyta
w muzeum stanowi pasjonującą podróż w głąb historii krakowskiej uczelni. W skład
najciekawszej kolekcji instrumentów naukowych wchodzą m.in. arabskie astrolabium25 z XI
w., aparatura, dzięki której Karol Olszewski i Zygmunt Wróblewski skroplili w 1883 r.
powietrze oraz globusy Gerarda Mercatora z XVI w. Są tu także kolekcje nowożytnego
malarstwa zachodnioeuropejskiego, rzeźby średniowiecznej, barokowej i nowożytnej oraz
rzemiosła artystycznego. Osobną kategorię stanowią zbiory starych fotografii,
przedstawiających m.in. krakowskie zabytki oraz portrety profesorów i innych zasłużonych
dla świata nauki osobistości.
25
Astrolabium – pomiarowy przyrząd astronomiczny używany w nawigacji do początku XVIII wieku, służący do wyznaczania położenia ciał niebieskich nad horyzontem, poprzednik sekstantu.
Rysunek 16- Collegium Maius w Krakowie
S t r o n a | 23
Zabytki
Krypta Zasłużonych na Skałce
Krypta Zasłużonych znajduje się w podziemiach kościoła oo. Paulinów na Skałce. Jest
to obecnie jeden z najważniejszych panteonów narodowych w Polsce.
Rysunek 17- Kościół św. Stanisława
Historia samego kościoła na Skałce sięga odległych czasów średniowiecza. Według
tradycji to właśnie w tym miejscu poniósł śmierć św. Stanisław z rąk króla Bolesława
Śmiałego. Po kanonizacji św. Stanisława Skałka stała się popularnym miejscem pielgrzymek26.
Od XIV w. stał tu gotycki kościół, który został oddany w opiekę zakonowi paulinów27,
sprowadzonemu do Krakowa przez Jana Długosza. Sam kronikarz spoczął zresztą po śmierci
właśnie na Skałce. W poł. XVIII miejsce budowli gotyckiej zajęła nowa, barokowa świątynia,
a w latach 70-tych XIX w. w środowisku polskich intelektualistów pojawił się pomysł, by na
Skałce utworzyć również Kryptę Zasłużonych. Realizacja tego projektu nastąpiła już w 1880
r., gdy pogrzebano tutaj ponownie Jana Długosza w 400 rocznicę jego śmierci. Skałka stała
się zatem obok Wawelu kolejnym panteonem narodowym, z tą tylko różnicą, że na Wawelu
26
Pielgrzymka – podróż podjęta z pobudek religijnych do miejsc świętych. 27
Zakon Świętego Pawła Pierwszego Pustelnika, potocznie paulini – zakon założony w roku 1215 (tak podaje AnnuarioPontificio) lub 1250 na Węgrzech przez bł. Euzebiusza z Ostrzyhomia.
S t r o n a | 24
Zabytki
pochowani byli głównie
królowie i bohaterowie walk
o wolność Polski, natomiast
krypta na Skałce została
przeznaczona dla osób
zasłużonych dla kultury
narodowej.
Poza Janem
Długoszem we wnętrzach
Krypty Zasłużonych na Skałce
spoczywają: Wincenty Pol,
Lucjan Siemieński, Józef
Ignacy Kraszewski, Teofil
Lenartowicz, Adam Asnyk,
Henryk Siemiradzki,
Stanisław Wyspiański, Jacek
Malczewski, Karol
Szymanowski, Ludwik Solski,
Tadeusz Banachiewicz
i Czesław Miłosz.
W 2009 r. ojcowie
Paulini zrezygnowali
z pomysłu rozbudowy Krypty Zasłużonych na Skałce, podjęto zatem decyzję o utworzeniu
nowego panteonu narodowego. W 2010 r. powstała Fundacja „Panteon Narodowy”, a na
jego miejsce wyznaczono podziemia kościoła św. Piotra i Pawła przy ulicy Grodzkiej. Obecnie
trwają prace przygotowawcze, a otwarcie nowego panteonu jest przewidziane na jesień
2012 r.
Rysunek 18- Kośció św. Stanisława wnętrze
S t r o n a | 25
Zabytki
Muzeum Czartoryskich
Muzeum Czartoryskich jest jedną z najstarszych placówek kulturalnych typu
patriotyczno – historycznego w Polsce. Jego powstanie zawdzięczamy księżnej Izabeli
Czartoryskiej, żonie księcia Adama Jerzego Czartoryskiego, która wiedziona dewizą
„Przeszłość – Przyszłości” zaczęła z końcem XVIII w. kolekcjonować cenne zbiory sztuki
europejskiej i bliskowschodniej.
Rysunek 19- Muzeum Czartoryskich
Pierwsze Muzeum Czartoryskich zostało założone w 1801 r. w Puławach
i funkcjonowało pod nazwą Świątyni Sybilli. Po klęsce powstania listopadowego i konfiskacie
majątku rodziny przez Rosjan, część zbiorów została zniszczona bądź rozkradziona. Resztę
udało się przetransportować do Paryża, a ocalałe dzieła sztuki zostały umieszczone
w słynnym Hotelu Lambert. W latach 70-tych XIX w. Władysław Czartoryski postanowił
przywieźć zbiory z powrotem do Polski, a dokładniej do Krakowa, korzystając z dogodnego
klimatu politycznego panującego wówczas w Galicji. Na miejsce ekspozycji przeznaczone
zostały pomieszczenia dawnego Arsenału Miejskiego, baszt Stolarskiej i Ciesielskiej, a książę
Czartoryski dokupił jeszcze dodatkowo sąsiedni budynek klasztoru Pijarów oraz trzy
S t r o n a | 26
Zabytki
kamienice na rogu ul. Pijarskiej i św. Jana. Budynki, jako że znajdowały się po obu stronach
ulicy, zostały ze sobą połączone przewiązką28. W tym kształcie muzeum przetrwało do dziś.
W Muzeum Czartoryskich prezentowana jest zarówno sztuka europejska
i bliskowschodnia, jak też sztuka polska, obejmująca najważniejsze pamiątki po zasłużonych
dla ojczyzny Polakach – księciu Józefie Poniatowskim, Tadeuszu Kościuszce, Stanisławie
Żółkiewskim, Janie III Sobieskim czy też Janie Henryku Dąbrowskim, żeby wymienić tylko tych
najważniejszych. Na uwagę zasługują przede wszystkim zbiory sztuki starożytnej, w tym
sarkofagi i figurki grobowe z Egiptu, grobowce etruskie29, rzeźba rzymska i piękne greckie
wazy. W dziale malarstwa zachodnioeuropejskiego można zobaczyć dzieła Leonarda da Vinci
(słynna Dama z gronostajem), Rembrandta, PieteraBrueghela Młodszego, Łukasza Cranacha
Starszego, Jacoba Jordaensa czy też Lorenzo Lotto. Są tu także wspaniałe portrety ostatnich
Jagiellonów stworzone w pracowni Łukasza Cranacha młodszego oraz polskie, europejskie
i bliskowschodnie militaria.
Rysunek 20- wnętrze muzeum Czartoryskich
Zbiorami znajdującymi się obecnie w Bibliotece i Muzeum Czartoryskich zarządza
Fundacja XX Czartoryskich, powołana w 1991 r. przez księcia Adama Karola Czartoryskiego.
28
Przewiązka – miejsce przejazdu (zawrócenia) między dwoma jezdniami na drodze ograniczonej barierkami ochronnymi wzdłuż jezdni (najczęściej z pasem zieleni).
29Sztuka Etruska – sztuka ludu Etrusków, zamieszkującego środkową część Italii położoną nad
Morzem Tyrreńskim (obszar dzisiejszej Toskanii) od X do I w. p.n.e. (Rzymianie podbili Etrurię w III w. p.n.e.).
S t r o n a | 27
Zabytki
Pałac Biskupi
Od końca XIV w.
Pałac Biskupi stanowi
siedzibę biskupów
krakowskich. Świat ujrzał ten
reprezentacyjny gmach
z początkiem kwietnia 2005
r., gdy po śmierci papieża
Jana Pawła II pod kurią
zaczęły się gromadzić tłumy
ludzi. W owym czasie
wszystkie najważniejsze
stacje telewizyjne
transmitowały wydarzenia
z Krakowa właśnie z tego
miejsca.
Przez całe niemal
średniowiecze siedzibą
biskupów Krakowa był
Wawel. Pierwsza gotycka
rezydencja przy dzisiejszej
ulicy Franciszkańskiej
powstała
najprawdopodobniej z końcem XIV w., a w XVI w. została ona przebudowana w stylu
renesansowym. Zapewne także wtedy ustalony został charakter gmachu, jako osobnej
siedziby biskupiej. W poł. XVII w. biskup Piotr Gembicki postanowił gruntownie przebudować
rezydencję w stylu wczesnego baroku, zachowując jednocześnie starsze fragmenty budowli.
Monumentalny budynek został wyposażony w dwa piękne portale, od strony ulicy
Franciszkańskiej (zachowany do dziś) i od ulicy Wiślnej (pełniący wówczas rolę głównej
bramy). W poł. XIX w. po ogromnym pożarze, jaki nawiedził Kraków, Pałac Biskupi został
Rysunek 21- Pałac Biskupi
S t r o n a | 28
Zabytki
niemal doszczętnie zniszczony. Gmach jednak szybko odbudowano, a dzisiejszy,
renesansowy wygląd nadał mu w latach 80-tych XIX w. architekt Tomasz Pryliński, znany
przede wszystkim z dokonanej
wcześniej przebudowy Sukiennic.
Pałac Biskupi kojarzony
jest zwłaszcza z osobą Jana Pawła
II. Będący jeszcze biskupem Karol
Wojtyła mieszkał w tym miejscu
w latach 1964 – 1978. W trakcie
pielgrzymek do Polski i wizyt
w Krakowie papież właśnie tutaj
się zatrzymywał i z tzw. „okna
papieskiego”, znajdującego się
nad barokowym portalem,
rozmawiał z tłumami
gromadzących się pod pałacem
wiernych. Tuż po śmierci papieża
miejsce to stało się niemal
kultowe. Pod oknem papieskim
od lat gromadzą się katolicy
w trakcie ważnych wydarzeń
państwowych, przyjeżdżają tu
turyści, tak z Polski, jak i z zagranicy, którzy składają pod oknem kwiaty i palą znicze. Choć
Pałac Biskupi stoi przy ruchliwej ulicy, to organizowane są tu nieraz czuwania i koncerty o
charakterze religijnym.
Rysunek 22- Tablica na Pałacu Biskupim
S t r o n a | 29
Zabytki
Teatr Stary
Teatr Stary im.
Heleny Modrzejewskiej
w Krakowie jest najstarszym,
do dziś funkcjonującym
budynkiem teatralnym
w Polsce. Jego otwarcie
nastąpiło 1 stycznia 1799 r.
Swoje powstanie
pierwsza scena teatralna
w Krakowie zawdzięcza
Jackowi Kluszewskiemu,
który pod koniec XVIII w.
zakupił i przystosował do
celów teatralnych dwie
kamienice na rogu ulicy
Jagiellońskiej i pl.
Szczepańskiego. W poł. XIX
w. do budynku dołączona
została trzecia kamienica,
a gmach został
przebudowany przez znanych
architektów Tomasza
Majewskiego i Karola Kremera w stylu renesansu florenckiego. Po wzniesieniu w 1893 r.
okazałego budynku Teatru Miejskiego (dziś Teatru im. Juliusza Słowackiego), teatr przy pl.
Szczepańskim stracił na znaczeniu. Dopiero w latach 1903 – 1906 miasto postanowiło
uratować budynek i zleciło jego gruntowną renowację30. Odpowiedzialni za przebudowę
Franciszek Mączyński i Tadeusz Stryjeński nadali mu secesyjny wygląd, tak z zewnątrz
30
Renowacja – odświeżenie, odnowienie.
Rysunek 23- Teatr stary w Krakowie
S t r o n a | 30
Zabytki
(stiukowy fryz) jak i wewnątrz (stolarka, polichromia). Gmach przeznaczony został na
siedzibę Towarzystwa Muzycznego, a teatr powrócił tu dopiero po II wojnie światowej.
Na deskach Teatru Starego w Krakowie występowały bądź wciąż występują takie
sławy jak Helena Modrzejewska, Ludwik Solski, Gustaw Holoubek, Jerzy Bińczycki, Tadeusz
Łomnicki, Jan Nowicki, Anna Dymna, Anna Polony czy też Jerzy Trela. Tym wspaniałym
zespołem artystycznym kierowali wybitni reżyserzy: Konrad Swinarski, Jerzy Grotowski,
Andrzej Wajda, Krzysztof Kieślowski, Agnieszka Holland, Krzysztof Zanussi czy też Krystian
Lupa. Przez cały okres komunizmu Teatr Stary nie poddawał się panującej ideologii, ale też
unikał konfrontacji z władzą. Postawa kolejnych dyrektorów była umiarkowana i wyważona,
a głównym celem tej instytucji nie było politykowanie, a przedstawianie wielkich dzieł
polskiego i światowego dramatu. Tutaj wystawiono m.in. „Hamleta” Shakespeare’a,
„Wesele” Wyspiańskiego, „Tango” Mrożka, „Wiśniowy Sad” Czechowa, „Dziady” Mickiewicza
czy też „Szkołę żon” Moliera.
Rysunek 24- Teatr Stary w Krakowie
S t r o n a | 31
Zabytki
Cmentarz Rakowicki
Cmentarz Rakowicki
w Krakowie nieraz
porównywany jest do
paryskiej nekropolii Pere –
Lachaise. Skojarzenia te są
jak najbardziej zasadne, oba
cmentarze powstały bowiem
dokładnie w tym samym
czasie i są prawdziwą
skarbnicą rzeźby i małej
architektury.
Powstanie
Cmentarza Rakowickiego
było bezpośrednim
następstwem edyktu
józefińskiego z 1784 r., który
nakazał likwidację cmentarzy
przykościelnych i zakazał grzebania zmarłych w obrębie miasta. Po trzecim rozbiorze Polski
Kraków zajęli Austriacy, którzy nabyli od karmelitów bosych31 odpowiedni grunt
i przeznaczyli go na cele cmentarne. Nowa krakowska nekropolia otwarta została w 1803 r.,
a pierwszą pochowaną tu osobą była Apolonia z Lubowieckich Bursikowa, o czym
przypomina do dziś tablica pamiątkowa umieszczona w murze tuż obok głównego wejścia.
W następnych latach cmentarz był stale poszerzany i dziś jego powierzchnia wynosi 42 ha.
W poł. XIX w. pośrodku nekropolii wzniesiona została murowana kaplica Zmartwychwstania
Chrystusa Króla, z fundacji wiceprezydenta Krakowa Ludwika Helcla i jego żony Anny, znanej
z działalności społecznej.
31
Karmelici bosi– katolicki zakon, odłam zakonu karmelitów o surowszej regule, powstały wskutek reformy rozpoczętej w 1580 przez św. Teresę z Ávili i św. Jana od Krzyża. Istnieje również Świecki Zakon Karmelitów Bosych.
Rysunek 25- Nagrobek Marka Grechuty na Cmentarzu Rakowickim
S t r o n a | 32
Zabytki
Na Cmentarzu
Rakowickim pochowanych
zostało wielu wybitnych
Polaków, zarówno polityków,
jak też działaczy społecznych
i ludzi kultury. Spoczywają tu
m.in. Jan Matejko, Juliusz
i Wojciech Kossakowie,
Helena Modrzejewska, Józef
Mehoffer, Teodor
Axentowicz, Ludwik Jerzy
Kern, Marek Grechuta i Piotr
Skrzynecki. W osobnych
kwaterach pogrzebani zostali
żołnierze i partyzanci polegli
w obu wojnach światowych,
ofiary zbrodni hitlerowskich
oraz uczestnicy powstań
narodowych: Listopadowego,
Styczniowego i Wiosny
Ludów. Znalazło się tu także
miejsce dla żołnierzy
radzieckich zabitych w trakcie wyzwalania Krakowa w 1945 r.
Poza ogromnym znaczeniem historycznym i symbolicznym Cmentarz Rakowicki
posiada również wielką wartość artystyczną. W starej części nekropolii znajduje się wiele
zabytkowych nagrobków, zaprojektowanych przez wybitnych krakowskich artystów. Na
uwagę zasługuje przede wszystkim nagrobek Tadeusza Kantora, który ten słynny reżyser,
malarz i scenograf zaprojektował sam dla siebie.
Rysunek 26- Nagrobek Rodzinny na Cmentarzu Rakowickim
S t r o n a | 33
Zabytki
Sanktuarium w Łagiewnikach
Sanktuarium Bożego Miłosierdzia w krakowskich Łagiewnikach to największy na
świecie ośrodek kultu chrystologicznego. W sanktuarium znajduje się obraz Jezusa
Miłosiernego i grób świętej Faustyny, do których pielgrzymują od końca lat 40-tych. XX w.
ludzie z całego świata.
Rysunek 27- Sanktuarium w Łagiewnikach
Sanktuarium Bożego Miłosierdzia w Łagiewnikach ściśle związane jest z kultem
siostry Faustyny Kowalskiej. W latach 20-tych XX w. wstąpiła ona do Zgromadzenia Sióstr
Matki Bożej Miłosierdzia i spędziła kilka lat w klasztorze w Łagiewnikach. To właśnie wtedy
siostra miała doznać mistycznych objawień Chrystusa Miłosiernego. Po jej śmierci artysta
Adolf Hyła namalował obraz Jezusa Miłosiernego, zgodnie ze wskazówkami, które przekazała
w swoim dzienniku Faustyna. Dzieło to, umieszczone w klasztornej kaplicy, zasłynęło wkrótce
łaskami, a klasztor w Łagiewnikach stał się miejscem licznych pielgrzymek.
S t r o n a | 34
Zabytki
Rysunek 28- Ołtarz w sanktuarium
Siostra Faustyna Kowalska została beatyfikowana32 w 1993 r., natomiast już rok
wcześniej kardynał Franciszek Macharski ustanowił kaplicę św. Józefa Sanktuarium
Miłosierdzia Bożego. Jednocześnie kardynał powołał Fundację Sanktuarium Bożego
Miłosierdzia w celu zebrania środków na budowę nowej świątyni. Siostra Faustyna została
kanonizowana33 w 2000 r. w Rzymie, natomiast budowę Bazyliki Bożego Miłosierdzia
ukończono w 2002 r. Świątynię poświęcił papież Jan Paweł II podczas pielgrzymki do Polski
w sierpniu 2002 r.
Sanktuarium Bożego Miłosierdzia obejmuje obecnie kompleks obiektów, w skład
którego wchodzą: Bazylika Bożego Miłosierdzia, wolnostojąca wieża widokowa, neogotycki
klasztor Sióstr Matki Bożej Miłosierdzia (z kaplicą św. Józefa, gdzie znajduje się słynący
łaskami obraz i relikwie siostry Faustyny), kaplica Adoracji Najświętszego Sakramentu, Dom
Duszpasterski oraz Aula Jana Pawła II. Sama bazylika to dwupoziomowa budowla o kształcie
łodzi, która może pomieścić do 5 tys. osób. Dziś jest to największy kościół na terenie
Krakowa.
32
Beatyfikacja– akt kościelny wydawany przez Kościół katolicki, uznający osobę zmarłą za błogosławioną, zezwalający na publiczny kult, ale o charakterze lokalnym (np. w diecezji).
33Kanonizacja - to oficjalne uznanie przez Stolicę Apostolską świętości lub przez zatwierdzenie przez
Święty Synod w Kościele prawosławnym danej zmarłej osoby z racji osiągnięcia przez nią doskonałości moralnej w stopniu heroicznym lub uznanie jej za męczennika.
S t r o n a | 35
Co jeszcze warto zobaczyć w Krakowie
Co jeszcze warto zobaczyć w Krakowie
Dorożki na Rynku Głównym w Krakowie
Jadąc ranem do Krakowa
można bardzo często na drogach
dojazdowych spotkać dorożkę34
z dorożkażemmknacą w stronę
Krakowskiego Rynku, wypoczęte
konie mijają samochody także
zmierzające do miasta, odwrotna
sytuacja jest wieczorem - też
spotykamy dorożkę
z dorożkażem, ale już jadącą
z Rynku Krakowskiego w kierunku swego postoju i domu, konie, ani dorożkaż nie są już tacy
wypoczęci, jak ranem, są zmeczone całodzienną pracą, staniem w słońcu i co jakiś czas
przejażdżką z turystami tą samą trasą codziennie, dorożkaże nie mają dni wolnych - w święta
i weekendy największy ruch jest i nie mogą sobie wtedy pozwolić na wolne, jedyne dni wolne
jakie mają to w tygodniu i zimą, gdy aura jest niesprzyjająca. Dorożki były od dawien dawna
na Rynku w Krakowie, są nadal i będą, z biegiem czasu zmieniła się tylko ich funkcja. Nikt nie
przechodzi obok nich obojętnie, jedni uważają, że woń potu i zapachu końskiego unoszącego
się wokół dorożki jest nie do zniesienia i omijają je z daleka, są też tacy co twierdzą, że
zapach unoszący się wokół dorożki jest naturalny i całkiem przyjemny, przypomina dawny
Kraków. Obecnie przejażdżka bryczką35 to atrakcja turystyczna i to nie tania, jednak kiedyś
dorożki były głównym środkiem lokomocji po Krakowie, nie było przecież ani tramwajów, ani
autobusów. Obecnie, nie jest łatwo być dorożkażem w Krakowie, nie wystarczy założyć
melonik i mieć dorożkę z koniem. Każdy dorożkaż musi w Urzędzie Miasta złożyć podanie,
oraz stosowne dokumenty, które po rozpatrzeniu przez urząd zdecydują czy dorożkaż uzyska
pozwolenie na wjazd do Krakowskiego Rynku. Do wymaganych dokumentów należą między
34
Dorożka - lekki pojazd konny. 35
Bryczka – czterokołowy pojazd zaprzęgowy, lekki, odkryty, resorowany, od XVIII wieku często używana w Polsce, na wsi w celach gospodarczych i komunikacji. W Europie Zachodniej była pojazdem podróżnym.
Rysunek 29- Dorożkaż na rynku w Krakowie
S t r o n a | 36
Co jeszcze warto zobaczyć w Krakowie
innymi paszport konia i zdjęcie, na którym widnieje w całej okazałości dorożka wraz
z dorożkażem. Żeby wjechać do Rynku musi być tam jeszcze miejsce postojowe
przeznaczone dla dorożek - a jest ich na Krakowskim Rynku tylko 15. Władze miasta
interesowały się od dawien dawna dorożkami i wydawały odnośnie nich osobne przepisy
dotyczące ich prowadzenia. Przepis wydany w 1910 roku przez władze miasta reguluje
predkośćdorożkek w Krakowie - maksymalna predkość dorożki to 167 metrów na minutę -
osiagnięta jazdą miernym kłusem36. Dorożki nie należą do najtańszych atrakcji turystycznych.
W zasadzie przejażdżka dorożką odbywa się po ustalonych z góry dwóch trasach. Cena
przejażdżki dorożką także jest stała, chociaż na życzenie klienta trasa może ulec zmianie, a co
do ceny to można się potargować. Dorożki poruszają się trzema głównymi trasami: pierwsza
trasa wokół Rynku - koszt około 25 zł, druga trasa to wokół Rynku, ulicą grodzką do Wawelu,
dalej ul. Straszewskiego wzdłuż Plant, aż do ul. Franciszkańskiej i do Rynku koszt około 100 zł,
kolejna trasa zawiera trasę drugą poszerzoną o plac Szczepański, dalej wzdłuż Plant do teatru
Słowackiego i powrót na Rynek - koszt około 140 zł, można zrobić sobie jeszcze przejażdzkę
zawierającą Kazimierz -
koszt takiej trasy około 150
zł.
Ostatnimi czasy
władze miasta dodały
jeden punkt w którym
znajduje się postój dorożek
- po północnej stronie
Kościoła Mariackiego, na
Placu Mariackim znajduje
się wydzielone miejsce dla
paru dorożek.
36
Kłus – chód dwutaktowy konia (również osła, zebry i innych koniowatych). Podczas kłusa dwie przeciwległe kończyny – prawa przednia i lewa tylna (bądź odwrotnie) jednocześnie odbijają się od ziemi.
Rysunek 30- dorożkaż na rynku w Krakowie 2
S t r o n a | 37
Co jeszcze warto zobaczyć w Krakowie
Inne
Rysunek 34- śmierć pod kościołem Mariackim Rysunek 33- Postać 1 przed Kościołem Mariackim
Rysunek 32- Postać 2 przed Kościołem Mariackim Rysunek 31- Postać 3 przed Kościołem Mariackim
S t r o n a | 38
Co jeszcze warto zobaczyć w Krakowie
Rysunek 35- Postać 4 przed Kościołem Mariackim
Rysunek 36-Poczta Polska
S t r o n a | 39
Spis Indeksów
aglomeracji ................................................ 5 ambitem .................................................. 14 arrasami ................................................... 12 astrolabium ............................................. 22 baldachimem ........................................... 15 bazylika ...................................................... 8 beatyfikowana ......................................... 35 bosych ...................................................... 32 bryczką ..................................................... 36 cenotaf ..................................................... 15 dorożkę .................................................... 36 dziedzińcem ............................................. 12 eksponaty ................................................ 21 etruskie .................................................... 27 fortyfikacji ................................................ 12 kanonizowana ......................................... 35 kłusem ..................................................... 37 kondygnację ............................................ 10
krużgankami ............................................ 21 kryptach .................................................. 16 loggie ....................................................... 10 magdeburskim .......................................... 9 narodowy ................................................ 14 nekropolia ................................................. 5 paulinów ................................................. 23 pielgrzymek ............................................. 23 Placu Nowego ......................................... 18 polichromie ............................................... 8 prezbiterium ........................................... 14 przewiązką .............................................. 27 renowację ............................................... 30 Rotundę .................................................. 13 sanitarnych .............................................. 20 synagog ................................................... 17 transeptem ............................................. 14 Wawelu ..................................................... 7
S t r o n a | 40
Łącza do rozdziałów
Łącze do rozdziału 1
Łącze do rozdziału 2
Łącze do rozdziału 3
Recommended