View
0
Download
0
Category
Preview:
Citation preview
Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi
Ciit 2, Sayı:2, 2000
JHitUrro_ıdt9 IDııiNfr w A.JHULAı.'l(İI I!rulRAJLILA.JruiN 'll1JJi@zM lPILAN!LAMA§l!NA !E'JI'ndr§ll
ÖZJE'Jf
Bu çaiişmada; insan yaşantisim hemen her boyutuyla et..i• Gazi Üniversitesi Ticareİ ve Turizm Eğitim FakOitesi
233
R. PARS ŞAHBAZ
değişmediklerir.in sürekii denetienmesidir. Hukuki, dini ve ahlaki kuraBar
önemli dış çevre değişkenlerirıdendir. Ve bunlar içerisinde özeilikle dini ve
ehlaki kuralların değişebileceğinden söz etmek pek doğru olmaz. Bununla
beraber, hukuksal nitelikteki kurallarm kısa süreler içerisinde değişmeleri (
temel n!telikte olanların bir kenara bııak!imasi şartıyla ) olasıdır. Planiama
çaiışmaiarmcia, bu ciurumun göz önünde bulundumlması fayda~: so;,~ç:a:
verebilir.
ll. JPIH2i!mı82i!mııı2 !Kaıvırsmnmın!!!! 'JI'smınııımn
Amaçiarm ve bu amaçların elde edilmesi için gerekli faaliyetierin
iJeHrler.ı.m.esi sürecine plwJam.~ denmektedir (Can v.d., 1991 : 117 ).
Daha geniş olarak plaıılama, tüketici zevkleri, talep, maiiyetier, yeni
ürünler, rakipler, pazarlar, hükümet düzenlemeleri gibi konulardaki değişimieri
ciikkate alr;ıaya daha doğrusu tahmin etmeye çalışan bir yönetim fonksiyonudur
( Üner ve Tatar, 1992 : 58 ).
Planlama. bir çeşit tahminlemedh·. Tahminierne ise, gelecekte olacaği
varsayilan birtakım oiaylar ya da durumlan önceden belirlemektir. Pian!aı::anın
yokluğu ya da geieceği göz önüne almayan kısa vadeli planlamalar birtakım
ciddi scr-ı.mlara ve yetersizilkiere yol ~çarlar. Planlama çok ooyutll< bir
fae.liy~ttir ve entegre bir çaiışmayı gerektirir. Aynca piaölama scsya!,
ekonomik, poiitik, antropolojik ve teknolojik faktör~eri de · göz önlir:e ahr. Bu
::eden!e planlama politik bir faaiiyet oiarak değeriendiriiir. Çünkü piamr:
uyguianması devletin desteğini, profesyonelierin, bürokrasinin, topluluğun ve
po!itikalarm değer sistemieri arasında karşılıklı etidieşimi gerektidr. Bunun
sonucu olarak " entegre gelişme için planlama" anlayışı buiun
HUKUKi, DiNi VE AHLAKI i(URALLARIN TURIZM PLANLAMASINA ETKISi
tahmin edilmeye çalışılırken mevcut durumun ·da göz önünde buiunduruima.sı
gerekliliği vurgu!anmıştır.
ı. J!DDaıımll~mnıaıyaı IFaıll'IWin l$aıllmş0aıll'
Fiziksei pi~miama bir kavram ve uygulama ciarak yüzyıilardaı: teri
vari;ğım sürdürmektedir. M. Ö. 300WH yıllerde Hint şenirlerirı!;J, r,ava
a.i(iriılamıın rahat
R. PARS ŞAHBAZ
Tabic i: Pianiamaya ~arklı Bir Bakış
lj ~ * Bilgi geri akışı, danışma ve tartışma j "' Daha fazla bilgi geri alımr P-~--------------------------------~.~~----~--~----~=-~--~--------2 ~ * :Birbirini etkileme. Planlama sürecinde ı * Tamamlayıcılar aracılığıyla etkiieme ~ r. h;sse sahipierinin etkinliğini sağlama ı ~ ı; ·"(onlar! geHşmeierden haberdar etme) ~ p i r * Aç:k kat;hmm, kazanımlarm daha fazla * Daha fazia ve daha sağhkiı bilginin daha ;] ~ cimasma önderlik ettiğin in farz ediimesi 1 isabetli kararların a!mmasma yardımcı rı L , n ~ ı ciauğunun farz edi im esi ii ~ * ?ian~-.-ıa_m_a_c_m_ı_n_, --p-iarı-_;_s_a_v_u_n-an--o-i-er_a_k-!11-*--P-la_n_!_a_m_a_c_ı -ta-r-afl-s-ız-b-ir_u_zm_a_n_d_ı_r_a~n-:a-y-ış-ı-il~
ı ~ ~ ceğerier.dirilmesi ı ~ (.------~------------------~~--~------~--------------~ r * ?!aniamaya destek verme ncktasında 1 * .Biiginin ustahk!a kui1amlması nok'"~smöa~ ~ oda.ldanma ! yoğunlaş ı!ma O ~:-*--?-laı---. -=-n-.e-y_a_p_m_a_k_n-ıo_kt_as_ı_n_da_m_u_ta_b_ik_ı_z+*--P-ian_=_n_e_y_a_p_m_a_m __ ;z_g_e_r_e_kı __ y_c_r_a_n_!_ay=:-ş-i --..rı~ ,. Pı
~~· ___ an_ı_a_yı~ş-! ----------------------~--------------------------------~ ~ * Faaliyete ilişkin karann verilmesi ve 1 * Planın amaçlan na uiaşıhp uiaş:lrnadığma ~ ~ 1 ~ ~ gerçekieşen değişiklik ile başarının l gere başanmn ölçümlenmesi f, ~ ölçümü 1 ~ ~ ~
Ka]'!!ak GUNN, Clear A. ( 1993 ). Tcurism Plpnning. Washi
EUKUKI, DiNi VE AHLAKI KURALlARIN TURiZM PLANLAMASINA ETKiSi
değerlendirmenin teşkii ettiği bir süreçtir şeklinde ta.rıımlanabilir ( Simmons,
1994: 99 ).
Turizm pianlan, fiziksel gelişme ve pazarlama üzerinde yoğunlaşma
eğHimindedir. Bununla beraber geiişmekte olan ülk~ierin resmi turizm
organizasyonları, sosyai, kültürel ve çevresel koşullarla ilgili olara.~ daha fazla
scrumiu!uk almak zorundadıriar. Buna ek ciarak turizm planlarmdan başanh
sonuçlar elde etmek için turizrrıJn etkileri üzerinde
R. PARS ŞAHBAZ
Tablo 2: Turizm in Etkiierine ilişkin Kavramsal Bir Çatı
~ Etkinin Tipi Olumlu Olumsuz
~ Fiziksel 1 Çevresel Yeni Fırsatların Yaratılması
Yerel Alt-Yapmın Geliştinimesi
Mirasın Korunması
Çevresel tahr~p, doğa! süreçlerde ~
değişiklik, tanmsal ~ ~ r ~
~ k!rEHk,m!rasm kcrunamamas;, ~
kirlilik
·i Sosyal 1 Kültürel Bölgesel ve yerel tutum ve Ticari kaygılarm ön plana değederin güçlenmesi çıkması, arkadaşiık bağlannın
~ n " " r. ~ " ı; iJ
zay!fiaması,suç oraniannda
i 1 artış,scsyal bozuima, yapısındaki değ!şiklik
. . . ıcp!um ~
'!
Yerel Gurur ve Topluluk ruhunda' Ev sahibi ülke ile ilgili olarak
yükseliş savunmaya yönelik tutum ve 1
Yerel Olmayan A!gıiarın farkına davranışlara doğru eğ;Hm, ı;
V animasında Amş ziyaretçiler ve sürekli o ı
bö!gede ti ~
yanhş 3 1 yaşayanlar arasında anlamaiarın neden olduğu Geğişik
derecelerdeki düşmanl:kların
yüksek olasılıkia ortaya çıkması
!!Politik, Böige ve değerierin uiuslararası Politik eHtin hırslannı tatmin için,
~ Yönetimsel tanınmışhğmın artmas ı yerel nüfusun ekonomik olarakli 1 ~ j sömüıillmesi !
Kaynak : SH:ORT,Gerald. (1994 ). Arıitudes of Tourism Tourisın Pla;>ryers: implications for Human Resource Development, Tou...'fism Managerrıent, 15(6):444-450.
Yukarıdaki tabloda türizmin söz kcnusu etkileri fiziksel, çevresel,
sosyal /küitürel, psikolojik, politik ve yönetimsel ana başlikları altmda lcsaca
vurgulanmıştır.
238
hUKUKI, DiNi VE AHLAKI KURALLARIN 'TURIZM ?LANLAMASINA 3TKISI
dünya savaş; sonrasınde seyah& endüstrisinde görUlen hiziı büyürr.enin
sonucunda ortaya çıkmıştır ve nispeten yeni bir gelişmedir. Çok sayıda turizm
planlaması dar bir bakış açısı iie, turizm ciestinasyonunun f1ziksei ge!işiı::i ve
' 00 0
• Y 1 v'j' 0 d d' ~ 0 • ı < ! 0 O pazarlaması üzennde yogur. aşffia egumm e ır. ! unzrr: p!an.aı::as:~ae:
R. PARS ŞAHBAZ
faaliyetlerinde söz konusu sorumluluk ortaya çıkmaktadır. Bu yapı, sat1ş
geliştirme faaliyetierinin planlanması ve pazar
ôeğeriendirilmesinden sorumlu iken, hükümetin çabalan özel sektörQ:: çıb:üa::
ile oütünleştirilmektedir. Ülkenin turizm sektörü, İsveç Seyahat ve Tu:-izm
Konseyi olarak adlandınlan bir örgütlenme tarafından şeki!lendirilmektedir
Yukarıda bahsediien bu iki uç nokta arasmcie, farkh ya_i.daş:;r.lera dair
örnekier de bulunmaktadır. Bunlar aşağıda sum.simaktadır (OECD, 1993: 1 E ).
* USTTA ( Birleşik Devletler Seyahat ve Turizm Örgütil ) nün anahtar fonksiyon!anndan birisi, eiii eyaJetteki yerel otorite ve özel sektör
kuruiuşlarım, sürdürüiebiiir turizm ürünlerinin nasıl geiiştirileceği ve bt!
ürünlerin yurt dışındaki tanıtımiannın nas!i yapıiacağı konularmda eğit:nek!ir.
* .A..!'JTO ( A vustra1ya Ulusa1 Tu.."izm O:Bs: ) ise rol :in. ün sektörlin desteklenmesi oiduğuna inanmaktadir.
* Ma!son de la Frarıce, Frense Turiz:n Bekar~!ıği 'r.!r: satış geiiştirrr:e gücüdür ve aym zama.ııda yerel örgütlenmeler, resm: :
hUKUKi, DINI VE AHLAKI KURALLARIN TURiZM PLANLAMASINA ~TKiSi
gerçekleşt!:~leı:1 bir araştırmacia 1619 adet turizm piam tamrnianmışt:r. 3ı..::: 1ara
ilave olarak, seksenli yı!larda başka planlarda gerçe~
R. PARS ŞAHBA...Z
c- Ülkede aşağıdeki özelliideri sürdürmek. ·Doğa i kaynaklar ve özeilikler
- Ülkenin :çJ.1türel ve sosyal dok:·üsu
·Tarihse! s.r~!tiar
- ~t:
H UKUKI, DiNI VE AHLAKI KURALLARIN TURIZM PLANLAMASINA ETKiSi ~--~~~~-------------------------------------------------------
Bu nusl!siara ilave olarak aşağK~aki unsuilı:on da turizm planiamasının hedetlei!
r! . i" ' .. . .• •.. ( r! ı 994 1 ı 18 ) a:asıELa be.ırtmeK mumx.unaur ıuıunn , :: - .
~ 'li'wi!'n§frD(~ 'lfünf~etrfi~nmınım OOeıımıımıınmıfiy~trilmıfi Aııimırmsılk : Turizm olayı, seyahat
e::ie]ier!n seyahat arzusu ile başlar ve seyafiatten e!cie ediie~ memı:ı..miye~ ile
sanuçlan:r. tk rıcktacia pla!1!ama, sadece qrtaya çıkan probiemlerin çözlir:ıüne
rieğH~ ayrı ı zamanda problemlerden kaçınınayı sağiamaya da yönelik olmahdır.
Tur;zmin birey ve topium açısından önemi, 1981 yılmda düzeı:ienen
Dünya Turizm Konferansı sonrasında yayınlanan Manila Dekiarasyoi::.mda
belirtilmiştir;
o Turizm!n geliştirmek ve böylece turizmin insanlığa olan ol:.L:nlt.ı
etkilerini yaygmlaştırmak
o Sğitime sürekli ciarak ~{atkıda bu.bnma~{
o Ulusları birbirine ya:daştırma..i
R. l?ARS ŞAHBAZ
gerçekleştirmektedirler. İki çaba da önemlidir, burada temei scru, :::ein
geliştiriimesinin gerekli oiduğu ve bunun nası l i:ız.şerılacağHhr. Plan:ailla
amaçlarına ulaşmak için, turizmdeki gelişmenin başarısını etkileyecek;
pazarlada coğrafi ilişki, çekicilikler ve fırsat1ar, büyüme kay;:ıa!darı gibi
faktörlere ulaşıimalıdır.
Turizmin geiişmesinin sağiayacağı ekorıom!k fay-de!e.r: !eme! ve :k:;;c;;
faydzlırr olarak. belL.-tıne!< mümkündür.
A- Temel ve/veya Doğrudan Faydalar
1- İ şletme Gelirlerinde Artış
2- Geiirlerde Artış
e.- Çalışanlarm ve girişimcilerin gelirlerinde artış
b- Şirket kazançları, kar hisseleri, ortaklık kım ve >ma
gelirierinde artış
3- İstihdam Yaratma
a- Kişisel istihdam Yaratma
b- Toplu istihdam Yaratma
4- Hükümet Gelirierinde Artış
a- Merkezi Hük"ıimet Düzeyinde
b- Eyalet Diizeyi~de
c- Yerel Düzeyde
1- Yatırımlan Kapsayan; Temei İş Harcamaian Taraf::;darı
Oluştumian üoiayh Faydalar
a- İş Gelirleri
b- Gelirler
c- lstihdaı-n
d- HükUmet Kazançları
244
HUKUKi, DiNI VE AHLAKI KURALLARIN TURIZM rı...ANLAMASINA ETKiSI
yönelik bir fonksiyona sahip değiidir, bunun yarıt sıra pian!eme son:.:::.ar.r:
tes~it edilmesi, düzenierne çalişmaiannın yapılması, geliştirme ve yö::etim
forıksiycrıiarmı da üstlenmelidir. Pianiama dahiHnde, işbir!iği ( beraoer çalışma
içet~sindeki bireysel yarat:;c;hk ve ye~iHk yeni 3!ı~iyeçiar1 karşıh::~a~~cir;-.
Planla.:-na aynı zamanda, scsyai sorumiulukları cia kendi kendisine yerine
getirmelidir.
·~:rmıııılkllaırnmı OC®ırnnıııımmsııım : Turizm sektöründe,çevrenin kon .. mmas; ve
sektörel gelişme arasmciaki çekişme devam etmektedir. Turizm dışır.da~i
se!
R. PARS ŞAHBAZ
oranlarmdaki art1ş olumsuz etkiler, istihdam oranlarının artması, boş zamanlan
değerlendirme olanaklarmdaki artış, parklar, alışveriş merkezlerinde gerek
niteiik ve gerekse nicelik açısından Herlerneler , oteller ve yiyecek içecek
iş!etmeier;nin sayısındaki artışlar olumlu etkiler olarak vurgulanmıştır.
Turizmin meydana getirdiği ekonomik gelişme, toplu.mlar üzeri;ıde,
C!ğer hiçtir sektörün meydana getirmedi~i kadar geniş ça~l:
bu!unmc:ktadır. Turizm gelişme gösterdiği bölgerieki iş, faaliyet, organizasyon
;.ie na.lk bölümlerir.i etki alanı içerisine almaktadır. T~:izm park!ar, müzeler ve
kültürel faaiiyei:ler gibi hay~tı güzelieştiren, hoş vakit geçirilmesini sağlayan
!.msurlar arasında rekabet oiuşturur. Turizm, yeni su kaynaklarmm bulunması,
atıklarm depolanınasi ve değerlendirilmesi, polis ve itfaiye hizmetleri,
ışık!andırma ve bakım hizmetieri gibi aityapı yatırımlarının iyiieştirilmesi
yönEncie e!
~U KUKI, DINI VE AHLAKI ~{URAL!..ARIN ':URIZM PLANLAMASiNA ETKi S i
vermiş!erdar. Yere! halkdan .araşt!rmaya kat!lanlarm önemli bir bölümü turizm
riedei!i ile sosyal ilişkilerde değişikiİkler ve doğruluk, dürüst!ük, ar~
R. PARS ŞAHBAZ
Genel planlama faaliyetlerinde insanlarm daha iyi şartlarda
yaşayaoiimesi için gereldi olan ve aşağıda belirtilerı hususlarm göz c~Jne
a~:::ıması;:;;:ı, uzun dönem!i turizrr. getişimi açısmcia;ı olumiu somıçlar vereceği
söylenebiHr ( Gunn, 1994 : 17)
:~avaalan!ar:
Sanatsal ?aaliyetler
-'!ap; ( !nşaat )
Bilgi idizmetleri
Mühendislik
Sağiık
Yangm Önieme
:..iman t'Jzmetleri
~{ütüphanecilik FJzmetleri
M üzeler
Parklar
?ansiyonlar
Personel
Polis
Elektrik Santralleri
Bayındırlık Hizmetleri
Satmalma
Rekreasyon Olanaklar
Sosyal Hizmetler
Ul~ştrma
Su :'emini
Sıhhi Şartlar
Bütçe ( Maliye)
Seyahat encüstrisini;ı pek çok yönü :udzmle doğrudan iigil~di:-. ':':.!r~zm
planlames; faa!iyetierinde, bu hususlarında göz önüne alınması gerekr:ie!
:-tu KUKI, DINI VE AHLAKI KURALLARlN TURiZM ?LAN!.AMASINA ETKISI
Bi1g! topiama ya cia araştırma, ;pianlama:ım
.:ıazar araştmnaiarmın, saha ve alt-yam a:aşt;rmaiarmm ge;çekieşt~r~bes~. . . :n~vcut fırsatiann ve rekabetin analiz edilmesine yaıdımc! olmaktadır.
AEilai!~IZDeır we 'W®!l'Wi!t : Daha ö.nceden tOplanmış, çok sayida bilgi
yorum!anmahdır. Bu adım, scnuçiarm bir araya getirilmesi ve tavsiye ile
son:ıçlamr. Bu durum baş!ang!Ç plaı"!mın oiuşturuimasma ya da kavramıara
önderlik etmeki:ecili.
Önceki adımlaraian esirılenii!r, aherıtatifıer göz
·· ., .. 1•-ı ... • ..,,ı::·r Öl ,.ı - d ı·ı 1 .. - .. liik·ı .. ~-~ i k·ı··~-·-- d .. ı; .. -:,.,: onun ... a .... r ve lvSt vuııı. . çe:< :ı tC e. er. g ... ı:...... ... .._,u. , ~ııc..a:ı: ıı:O .......... ı: . :
!ammlamak için ge!iştirilir, imajı orı.aya koymak için taslaklar nazırlamr, pazar
~ilgi!erincie" ve alan aaşt!rmaiarmdan yararlamlara~{ gelişme ;:;:ıcje!
R. PARS ŞAHBAZ
tüketici memnuniyelinin gerçekteştirHme düzeyi noktasinda sürekH bir geri
bildirim sağlar. İyi planlama problemleri elemine eder ve kulianıcı
memm.miyetini sağlar. Sonuçta kuHamcı planiama sürecinin nasıl başanlı
olacağına karar veren hakem konumundadır.
mi, 'ircııırfuzrrmı Iffiaı!ID.llaıuıııı3l§nınınım Omıffı!ID.aileikfi JEıın~efillei!'
Turizm planlaması için, pek çok engei ve bu engellerden kaynaklanan
çok sayıda problem mevcuttur. Çok sayıda insan da, prensip olarak p!aııiamaya
karşıdir ve bu durum belirgin bir biçimde serbest girişim sistemi içerisinde
ertaya çıkmakı:aciır. Bu tespit, özeHikie Kuzey Amerika gibi, turizm planlaması
olmaksızm turizm bakimmdan geiişme gösteren böigeler için geçerlid!r. Tu:!zrr:
planlamasma kuşku iie · bakılınasma sebep olan hususları aşağıdaki biçimde
sıralamak mümkündür (Mill ve Morrison, 1992;365 - 366 ).
1- Çok sayıda iş adami turizm pianlamasma kendi faaliyet alan!arma
müdahale eden bir girişim gözüyle bakmaktadırlar ve turizm piaııiamasmm avantajlım hakkında ciddi şüphelere saı~iptirler
2g Maliyet faktörü turizm planiamasının önündeki ikinci eııgeidir. Stkiii
bir turizm planlaması için ayrmtıiı kayrıak anaiizleri ve pazar araştırmalannın
yap:_lması gerekir ve bu durum kaçımimaz bir biçimde bir ya da iki grup
tarafından fon oiuşturulmas! aniamma gelebilir.
3g Üçüncü engel endüstrinin karmaşık ( kompleks ) bir yapıya sanıp
olması ve çeşitliliğidir. Çok sayıda hükümet departmaıı turizm sektörUnU
cioğrw:ian etkiieyen faaliyetler gerçekleştirmektedir.
4-- Turizm sektörü az sayıdaki büyük işletmeler ve çok sayiciaki daha
küçük boyutlu işletmeler tarafından karakterize edilmektedir.
Planlı turizmde görülen diğer problemler; işletme faaliyetlerinin
mevsimlik c!mast ve endüstrideki nispeten yüksek müikiyet devir oranlarıd.1r.
250
hUKUKI, DINi VE AHLAKI KURALLARIN TURIZM PLANLAMASINA 5TKISI
~laırıiamacıların pianiama çaiışmalan s;rasmda bazı h~suslan göz
ö;;ü~ce cd~:ıd~r::ıanı~da=! da ister:en so:ıuçiara ulaşılmasını e:ıgelleye::;iiir.
Planiamacilar geniş çaplı ekonom~. pazar ve kaynak araştt~malar~m~ ve maiiyet
v~ geiişme tahminlernelerine konsantre olurken ( dikkatlerini bu nck~alar
üze:-inde yogun laştım~en ) şu hususlara daha az dikkat et!nekted?rie:-;
1- Uygun arazi kontrolü ( bu gerçekleştirilmez ise arazi
spekülasyonl2rı ertaya çıkabiiir ).
2- aitematif destinasyonlar arasmdaki muhtemel rekabet ve bu
rekabetin sonuçlarının değerlendiriJmemesi, planların gelişen koşuliara uyumu
ve son olarak turizm endüstrisinin unsurları ve bu unsurlarm ev sahibi (
planlamanın gerçekieştirildiği ) ülkenin sosyo ~ ekonomik politikalarma
entegrasycnudur. Bu p:roblemier,. turizm gelişimindek! karş1lıkh cayamşr.:a ve
li!kenin sosyo- ekonomik planlan göz önünde bulundurulursa çözümlenetilir (
Foster, i985: 38-39 ).
i. lHimıfunr.ms ID>ôımô ve A.fmOaf~ OCmıırafiDaıU"Dmı 1I'Il!!ııi7lıınıı JP>fiamınaıımı:ı~niln2
IE&Cdfieırfi
Devlet, gelişmesini hıziandıracağnn düşündüğü sektörie:- üzerinde en
fazla etkide blliunan organizasyozıJardatı birisidir. Kammlar, tüzü~e~.
karamameler ve bunlar gibi düzenleyici ve yöneitici kurallar, deviet tarafından
meydana getirilen hukuk düzenini oluşturur!a!. Devlet meydana getirmiş c iriuğu
hckuk düzeni ile sektöre! faaliyetieri teşvik eder, istisnalar getirir, !stekiendirir,
vergilenriirir, smırla.rnaiar koya!. Bunun yanmda devlet bizzat bE sektör:e:rde
yatırım yapabilir. Saydığimiz bütün bu hususlar yukarıda sczlir;li ett:gimiz
bağlayıcı hukuksal çerçeve içinde gerçekleştirilir (Eren, 1990: 170-17 1 ).
Hukuk kurallan ne kadar ayrıntılara giderierse gits~nier tcplu;:;sa!
yönetim düzeninde devletin yazıli bir biçimde şekillendiremeyeceği bir takim
beşluklar kalabilir. Hukukun söz korousu boşh.ıkiar:, yetkis~ni ( Otorite)
251
R. PARS ŞAEBA7
ku:aHarm:n büyUk ölçüde birleştil-deri noktalar mevcutsa da, kutsal ki!aı::>larm
ohışlurdu~u d!rd kuraHar ve ge~enekierin ( örf, adşt ve teamüJ) yaratt1ğ1 ahlak
kuraHan hukuk sisteminin büyük ölçüde tamamlayıcısıdır!ar . Hatta bazi haBer
cie scsyet gei~şme ve değişmenere ayak uydwramayan ya cia . ..
topiumu;; m:: ve
ahiak kuraHaı-mm iyi bir şekilde incelenmesi sonucamda meyda~a getirilmemiş
hukuksal k:.ırallar zamanla yaptının gücünü büyük ölçüde yitirirler veya kam.m
(Eren., 1990: 171).
Dini hağhhk ve inançları ile bir taknn gelenek ve görenekieri bui·l!12n
tcpiumlarda sektöre~ b~zda p3anlama faaliyet!~rf gerçekieş!~rHirken top!um
gerekmektedir.
Dini, ahlaki ve hukuki kuraliarın genei olarak beş - on yıllık uzun
süreleri kapsayan stratejik piarı)ama çalışmalarmda etkin olduğu, göz önünde
huiunduruimahchr.
P!ard&-nada dEc
EUKUKI, DINI VE AHLAKI KURALLARIN TURIZM PLANLAMASINA ETKiSI
Hui~uk kuralian beşeridir, bu kuralları . koyan cia , uygulayan da
sayısiZ!İ!r. Hukuk toph.!rr: içinde varolur ve yaşar. Kişileri!! birbirle:-iyle,
tcp_lum!a ya da devietie olan ilişkilerini düzenler. Hukuk kurallarının ne kadar
sür~ceğ; kes~n ciarak beiirlenemez. Bu kuraHar doğar, yaşar ve ölür. Bilgiierin
yamsıra h:ıkt:kun ayrımı He ilgili olarak da şu bilgiler verilebilir (1\leraci,
1996:1).
Ulusa! hukuk içerisinde yer aian idare hukukunun, eşya hukukunun,
ticaret hukukunun, turizrde çok yakın ilişkisi vardır. Burılarm yanı sıra yine
ubsai hukuk içerisinde yer alan şirketler hukuku, sigor~ hukuku ve de;;izier
hukuku cia turizmle iiişkilendiıilebilir. Yine üikemizde, beşer y!ihk dönemleri
kapsayan kalkınma planlan dahilinde, turizme . de belirli ölçülerde yer
verilmektedir. Turizmirı geliştirilmesi, turist sayısının artırıiması, elde edilen
turizm gelirierinin çoğaltdması çoğu pianda gerçekleştiri!mek istenen heciefler
olarak beiirtilmektedir. Bu planlar çerçevesinde çeşitli teşvik tedbirleri
getirilmekte, muafiyetler ve istisnalar sağianmaktadir.
A..ncı:ık bir de yürürlük de oian ve yukarıdaki smıfıanchrmada belirtilerı
hukuk kuralları mevcuttur ve zaman zaman bu hukuk kuraBarı !le kalbıma
pianlan içerisindeki baz! hükümler çelişebiimektedir.
Bu durumla ilgili olarak birtakim örnekler veiİiebilir;
2634 sayıh Turizmi Teşvik Kammuncla çok sayıda teşvik tedbiri söz
konusudur. Bunu nedeni de biraz önce yukarıda bahsedilen genel kalkmma
planları ciahiiinde turizmi geliştirme amacıyla belirlenmiş cian hedeflerdir.
Heriefiere ulaşabilmenin en önemli şartının da pianiama yapmak olduğu
söylenebüir.
Ülkemizde, 2.22 sayilı İlköğretim ve Eğitim Kanunu ~{apsamma giren
ilköğretim kurumlarına yüz metre mesafeden dafıa yakmda jçkili yer bölgesi
253
R. ?ARS ŞAHcAZ
263L:· sayıh turiz:ni teşvi!
:-i:UKUKi, DINi VE AHLAKi K.URALLA_iüN TURIZM ?LAJ-ILA.MASINA 2TKiSI
Çünkü h~kuk da geçerH oia.n bir kuraia göre scnrade:.n Ç1~Z .. ~ kanu~ C:;c~ki
ka:nuı:m iiga eder ( uygulanamaz hcJe getirir).
sonuçiar ortaya çıkabilir&! . Dolayısıyla rieğiş!klikier!
zorlaşab~iirrii.
ve/veya sektör aa etk1iemesi rioğa~
r
R. PARS ŞAHBAZ
kapsammda, alkolili içki üretimi ve tüketimi, talih oy:.m!a::-i se!c:::a~:r::r:
açtimast v. b. faaliyetlerin teşvik edilmesi, bura!ara ke.;,~a~.;. ak~ar1lrr:as: :u. ülkelerde çok zordur, hatta imkansızdır denilebilir.
Turizm çeşitleri iie iigiii olarak plarılama çahşmalarmm yepik:ıasi
mümkündür. Daha öncede bahse
güçtür. Bu tip üikelerde tuiizm phmiamas; çalışmaları kendiieri ile ayı;; yaşam
tz.rzmı benimsemiş üikelere yönelik ve o üikelerden kaynaktanabiiecek talebi
artırmaya yönelik çabaları içerebilir ya da beiii turizm çeşitlerinin geliştirilmesi
aTilaciyla planiama çalışmalan yapılabilir.
Dini kuraHar giyim tarzım ve yaşantıyı da doğai olarak e~kileme~.!edir.
Bu durumda, bugün lspanya'da, Yu;ıanistan'da ve Türk:ye'cie, t~r:s~ier
tet!Herird geçirirken istedikleri gibi g1yinebi~irken, -· . zame.n zemer: eg:e:-:ce~::t sınırlarını zoriarken, rahathkla alkoi tüketiminde buiu.nabilirken, tur~zm
hareketiilikle:inin, bazı ülkelerde, en azmdan bu üç ülkedeki gibi c!mc::smm
mümkün olmadıği söylenebiiir.
P!2.!-ll~:-:ıa faaliyetleri ge:çekieştiriHrken, !!lkede yaşeyan!a~~n ~;:a.~ç~~r~,
topium yaşar;tısmm özellikieri, geienekler~ hakkmci4 yeteri! bilg~ye sa!:ip
olunmali ve bu bilgiler planlama çalişmalan sm:sınc:.a göz öı;Unde
ouJundurulmahdir.
Türk Dil K:.1rumu nun tanırnma göre Ahlak, bir toplum içir:de
insanlarm uymak zorunda bulunduklan davraı;ış kuralları dır.
Ah~aki kuralların etkisi ile turizm konusundaki ôlşünce!e; daha
başlangiçta olumsuz olabileceği gibi, zaıoan içinde turizme bakış açısır:da
olumlu görüşlerin ortadan kaikması da mümkün olabilir.
Ahlaki kurallar devletin yaptırım gücünden yoksun olsalar da tcp!um
yaşammı eı:kileyebi!irlei. Bu gerçekten ve yukarıdaki ifade!e;-deı. i:are:~etie
256
:-iuKUK!, DiNi VE AHLAKI ~URAL!..AR!N TURIZM ?!..AN LAMASINA 3TKISi
Ahleiüş!erirı
gerçekleştirme!
R. ?ARS ŞA;-2BAZ
- AKM:EL, ja.ie. "Turizm Işietmelerinde Stratejik Pianlama ", 1l'ıınırC7tmm Y!llilliı~ R~~ı. KaHm~ma Bankas; Yayım.
- 3HATiiA, A. K. ( 1991 ). ~:ıı~eırımır:ilfi(l)iii!8H 'li'eillirlsm. New De1h!. : Sterii::g ?t:~~!she:s ?vt Ltd.
- BRAJ•/1\!'!ELL, ~m. ( 1997 ). Str2tegic P!a;1i11:ng Bef'ore 2.:1d A.fter ~ M~g~ 3verr~. 1!'etE!!'2§m Maır..egıa.ıımeını~ 18 ( 3): ~67-176.
· ~CAN, [--i.a!if vt; Diğerieri. ( 199 ı ). Gemefi irşfiefımetefilln~ ffilôD~filleırfi. Aıilla : Ari ı ;::ı. '! 2.y?:tc~ h k
- CHOY, Dexte~ li. L. ( 1991 ). Tour!sm I?l2.::ıı"ling: 1'i1e Case lFor" IvliErket Failure ", 'li'eW!n§m Mlaiiiisıgeınııı\Crrııa, DeceETiber 1991 : 313- 330.
- CE;:OY, Dexte~ J. L. ( 1991 ). National Toili-ism Pianning L-ı Tne Pl:ilippiı::.es, Tou:ism. Mamıage,"!!T!eıma, Dece:noe~ 1991 : 2H~mıl!Bımsı 'Y
~UK:.JK!, ;:;,INI VE AHLAKI ~URALLARIN ::'URIZM ?LANLAMASff'IA 3 TKIS!
- ORGAl'·JtSA'fifON FOIR ECONOI1/nC COOPEJl?.:KfllON P....ı'\lD DEVELOJPiVıiENT ( 1993). '!I'eıınuisııını IP'eftndy ti!!ım«li Hımlieırımarro®ımall'JI'I!ll!!.l!ll'fism tım OECID> Co:ın!liltır2~. Pds: r-1eid of!Pub!ication Service.
C .. ıZi'·C 1\A';,..,. i\lıi ı - 4 '~'ıı:r;- ; ,.., Ttio·i i · ,_;_
Recommended