Dokuz Eylül Üniversitesi

Mühendislik Fakültesi

Endüstri Mühendisliği Bölümü

END 4711 Tesis Tasarımı & Malzeme

Aktarma Sistemleri

Bölüm 1: Tesis Tasarımı ve Planlaması ile İlgili

Temel Prensipler

Dr. Öğr. Üyesi Kemal SUBULAN

Eylül, 2019

http://kisi.deu.edu.tr/kemal.subulan/

İşletmelerin sürdürülebilir rekabet üstünlüğü elde etmesi, etkin ve

efektif şekilde tasarlanmış tesislerinin varlığına bağlıdır.

Dr. Kemal SUBULAN

1. Ara sınav %35 1. Ara sınav %25

Proje %15 veya 2. Ara Sınav %25

Final %50 Final %50

Derse devam zorunludur (%70 Devam Zorunluluğu;

En Fazla 4 Hafta) …

Değerlendirme

Dönem Projesi

1.Tesis tasarımı ve malzeme aktarma sistemleri dersi dönem

projesi hazırlama kılavuzu doğrultusunda, tesis tasarımının

ilk aşamasından son aşamasına kadar gerekli tüm işlemleri

(17 Maddelik) ayrıntılı olarak raporlamaları gerekmektedir.

2. Diğer Gruplara, Tesis Yeri Seçimi, Tesis Planlama, Tesis İçi

Yerleşim Düzenleme ve Malzeme Taşıma-Aktarma Sistemleri

hakkında verilecek bilimsel çalışmaların/makalelerin detaylı

analizi ve sunumu.

Ana Kaynaklar, Ders Kitapları…

Ders İçeriği

Hafta 1. Tesis Tasarımı ve Planlaması ile İlgili Temel Prensipler

Hafta 2. Ürün, Süreç ve Çizelge Tasarımı,

Iskarta/fire ve yeniden işleme oranları dikkate alınarak üretim miktarı ve Gerekli Makine & Teçhizat sayılarının hesaplanması,

Iskarta payı probleminin çözümü,

Hafta 3. Operatörlere Makine Atama Problemi (İnsan-Makine Şemaları), Tesis Yerleşim Düzenlemeye Giriş,

Üretim Hacmi ve Ürün Çeşidine göre Yerleşim Düzeni Sınıflandırma (Ürüne göre (Montaj hattı), sürece göre (Atölye tipi), Sabit pozisyonlu, Grup Teknolojisi ve Hücresel İmalat, Melez/Hibrit yerleşim düzenleri).

Hafta 4. İmalat Hücreleri Oluşturmak için Sezgisel Algoritmalar ve Matematiksel programlama modeli (Doğrudan Kümeleme, İkili Sıralama Algoritması, Benzerlik Katsayısı Algoritması).

Hafta 5. Tesis Yerleşim Planlama, Akış Sistemleri, Alan Gereksinimleri veFaaliyet İlişkileri, Malzeme Akış Yoğunlukları, U-tipi Montaj Hattı Tasarımı(Matematiksel programlama modeli ve Sezgisel algoritmalar:İstasyonlardaki toplam boş süreyi minimize edecek sezgisel bir yaklaşım vePozisyon ağırlığı yöntemi).

Hafta 6. Bölümler için Alan Gereksinimleri, Sistematik Tesis PlanlamaAşamaları, Faaliyet-İlişki Şemaları ve Alan Diyagramları, Gezi Diyagramları,Den-E Şemaları, Blok Planlar, Malzeme Akış Yoğunluklarının Hesaplanması.Tesis Yerleşim Tasarımı Algoritmaları: İlişkiler Diyagramı Yöntemi,Genelleştirilmiş Gezi Çizelgesi Tekniği, İkili Yer Değiştirme Tekniği).

Hafta 7. Tesis Yerleşim Tasarımı Algoritmaları: Grafik Tabanlı Yöntem, Gezi Çizelgesi Tekniği, Çapraz İlişkilere Göre Yerleşim Düzenlemesi Tekniği, Wimmert Tekniği).

Ders İçeriği

Ders İçeriği

Hafta 8. Bilgisayar Destekli Tesis Yerleşim TasarımıAlgoritmaları (MIP-‘Mixed-Integer Programming’,LOGIC, CRAFT, MICRO-CRAFT, BLOCKPLAN,MULTIPLE, CORELAP ve ALDEP Algoritmaları).

Hafta 9. Ara Sınav

Hafta 10 - 11. Tesis Kuruluş Yeri Seçimi ve Depo YerleşimModelleri.

Hafta 12. Malzeme Taşıma-Aktarma Sistemi Ekipmanları,Seçimi ve Maliyetlendirilmesi, Modellenmesi.

Hafta 13. Malzeme Taşıma-Aktarma Sistemlerinin Analizi.

Hafta 13 - 14. Proje Sunumları.

Dönem Projesi Hazırlama Kılavuzu

1. Tesisinizde üretilen/üretilecek ürün/ürünler hakkında bilgi veriniz.

2. Her bir ürünü meydana getiren parça/bileşenleri listeleyiniz. Ürün

bileşenleri için üret ya da satın al kararlarını verip bir tabloda gösteriniz.

3. Ürünler için ürün ağacını oluşturunuz.

4. Üretilecek ürünlerin operasyon süreç şemalarını çiziniz.

5. Üretilecek ürünlerin öncelik diyagramlarını oluşturunuz.

6. Ürünler ile ilgili gerçekleştireceğiniz süreçleri dikkate alarak, her ürün

ve süreç için fire ve yeniden işleme oranları belirleyip gerekli bilgileri

kullanarak gerekli olan makine sayılarını belirleyiniz.

7. Gerekli bilgileri kullanarak operatör sayılarını belirleyiniz. İşlerin

büyük bir kısmı makine ile otomatik olarak geçekleştiriliyorsa, birden

fazla eş/paralel makineye ortak operatör atamaları yapınız.

Dönem Projesi Hazırlama Kılavuzu8. Ürünler için öncelik ilişkileri diyagramını kullanarak düz ve U-tipi yerleşim şeklinidikkate alarak montaj hattı dengeleme yapınız. Hatların etkinliklerini bulunuz.Sonuçları yorumlayınız.

9. Eğer tesisinizde birden fazla ürün üretiliyorsa ve ürün aileleri gruplamasıyapılabilecekse, ürün rota bilgilerini kullanarak, ilgili yöntemlerden birini seçereküretim hücreleri oluşturunuz (Grup teknoloji/hücresel imalat). Oluşturduğunuzgruplamanın etkinliğini belirleyiniz.

10. Ürün/Rota bilgilerini kullanarak, farklı departmanlar/bölümler arasındaki akışdiyagramını ve buradan da ilişkiler diyagramını oluşturunuz.

11. Operatör, makine, depolama, yükleme, boşaltma vb. durumları dikkate alarak,bölümlerin alan gereksinimlerini hesaplayınız. Bir bölümün yerleşimini ayrıntılı olarakşekil ile gösteriniz.

12. Bölümler arası ilişkileri ve alan gereksinimlerini kullanarak hem ilişkilerdiyagramı yöntemi ile hem de grafik tabanlı yöntem ile 2 alternatif yerleşim planıoluşturunuz.

13. Bölümler arası akış miktarı/yoğunluğu ve mesafe bilgilerini kullanarak, en düşükmaliyeti veren yerleşim planını belirleyiniz.

14. Bu yerleşim planını, Excel tabanlı yerleşim programında (CRAFT)başlangıç yerleşim planı olarak tanımlayınız. İyileştirme aşamalarını davererek bulduğunuz yerleşim planını gösteriniz.

15. En son bulduğunuz yerleşim planını temel alarak, bölümler arasındakitaşıma sıklığı, taşınan ürünün özellikleri, taşıma mesafesi vb. bilgileridikkate alarak tesisinize bir malzeme aktarma sistemi ekleyiniz. Gerekçeleriniayrıntılı olarak belirtiniz. Malzeme aktarma sisteminin maliyetini güncelverileri kullanarak gerekli hesapları yaparak ayrıntılı olarak belirleyiniz.

16. Malzeme aktarma sisteminizin performansını (Faydalı kullanım oranı)gerekli yöntemleri kullanarak analiz ediniz. Burada daha önceki dönemlerdealmış olduğunuz derslerden faydalanmanız beklenmektedir; örneğinSimülasyon, Yöneylem Araştırması, Üretim Planlama vb.

17. Eğer bu çalışmayı gerçek bir üretim tesisinde gerçekleştirdiyseniz, tesisin şuanki mevcut tesis yerleşim planı ile sizin bilgileri kullanıp önerdiğiniz tesisyerleşim planı arasındaki farklılıkları belirtiniz, nedenlerini açıklayınız,sonuçları yorumlayınız.

Dönem Projesi Hazırlama Kılavuzu

Tesis Nedir ? Planlama Nedir ?

Tesis, mal ve hizmetlerin üretildiği teknik ve ekonomik birimlerdir.

1. Binalar, fabrikalar, atölyeler, tezgahlar, teçhizatlar, el aletleri, tesisat, taşıma-

aktarma araçları,

2. Hizmet sektöründe vezneler, hastaneler ve ameliyathaneler,

3. Herhangi bir iş için ayrılmış alanlar vs. hepsi birer tesis örneğidir.

Planlama, proje bazında değerlendirilebilecek büyük kapsamlı işlerin, en etkin,

en ekonomik ve tam zamanında seri bir şekilde yapılabilmesini sağlayan

faaliyetlerin bugünden belirlenmesi işidir (Geleceğe yöneliktir !!!).

Ana faaliyetler ve bunlara bağlı alt faaliyetlerin koordinasyonu sağlanır.

Faaliyetlerin planlama dönemi içerisinde en erken ve en geç başlama

zamanlarının belirlenmesini kapsar, faaliyetlerin zamanlandırılması).

Tesis Planlama Nedir ? Tesis planlama, bir fabrika ya da işletmenin kuruluş aşamasında başlayan

ve işletme faaliyetleri devam ettiği sürece devam eden dinamik bir süreçtir.

Tesis planlama, mal veya hizmet üretmeye yönelik bir tesisin, fikir olarak

ortaya çıkmasından itibaren, ilk üretim gerçekleştirilinceye kadar gerekli olan

tüm faaliyetlerin belirlenmesi, düzenlenmesi, bu faaliyetler arasındaki ilişki

ve etkileşimlerin belirlenmesi ve bu faaliyetlerin realize edilmesi aşamalarını

kapsayan ve bu amaçla, seçenekler oluşturulmasını ve seçenekler arasından

optimal olanının belirlenmesi işinin bugünden yapılmasıdır.

Tesis Planlama, bir endüstriyel tesisin düzenlenmesi, kurulması ve

faaliyete geçirilmesi aşamalarında gerekli olan tüm ana faaliyetlerin

belirlenmesi, koordinasyonunun sağlanması ve oluşturulacak olan seçenekler

arasından seçim yapılması konularında, bugünden çalışmalar yapılmasını

içeren faaliyetler bütünüdür.

Tesis planlama, fabrika içi yerleşim düzenlemesi ve kuruluş yeriseçimi kavramlarını kapsayan bir terimdir.

Tesis planlama; (i) fabrika/işyeri yerleşim düzeninin (Plant layout)hazırlanması, (ii) malzeme taşıma-aktarma sisteminin seçilmesi, (iii)üretim süreci ekipmanlarının (Makine & teçhizat) belirlenmesifaaliyetlerini kapsar.

Not: Ürün, süreç veya tesis tasarımını ilgilendiren problemlerinçözümü, diğer işletme problemlerine göre daha uzun zaman vemaliyet gerektirir. Ancak, bu çözümlerin getireceği kazançlar/fırsatlarda büyük olmaktadır.

Tesis planlama için temel girdiler; envanter ve üretim kontrol, kalitekontrol, satınalma, pazarlama, ürün tasarımı ve yeni ürüngeliştirme, paketleme, üretim/imalat, bilgi sistemleri ve yönetimgibi farklı işletme fonksiyonlarından elde edilir.

Tesis Planlama Nedir ?

Tesis Tasarımının Başlıca Aşamaları

Tesis tasarımı (Fabrika projesi), bir tesisin bir bütün olaraktasarlanması anlamına gelir. Başlıca aşamaları;

1. Girişimin (Teşebbüs) başlatılması,

2. Mali kaynakların planlanması (Finansal planlama),

3. Kuruluş yeri seçimi (Teşvik kapsamına giren, hammaddeye venitelikli iş gücüne yakın, iklim, pazara yakınlık vs.),

4. İlk üretim gerçekleştirilinceye kadar gerekli olan planlamalaraihtiyaç duyan faaliyetler bütünü (Sermayenin bulunması: özsermaye miktarı, krediler, teşvikler vs.; Fabrika yerleşim düzenin(Layout) hazırlanması; Bina ve arsaların bulunması: Arsa satınalma, bina inşaatı, hazır bina satınalma veya kiralanması vs.)

Not: Tesise ait arsa seçimde, gelecekteki büyüme hedeflerigöz önüne alınmalıdır.

Not: İdeal olan, fabrika yerleşim düzenlemesinin, fabrika binasının inşaedilmeden hazırlanmasıdır. Bina ve arsaların planlanması için, fabrika yerleşimdüzenlemesi çalışmaları bitirilmiş olmalıdır. Yerleşim düzeni, fabrikaiçerisindeki malzeme taşıma-aktarma faaliyetleri dikkate alınarak hazırlanır.

5. Üretim süreci tipinin belirlenmesi,

Sürekli üretim: Proses endüstrisinde işin teknolojisi gereği durdurulmamasıgereken üretimdir. Çimento, petrokimya, şeker, kimya, demir-çelik endüstrileri.

Tekrarlı süreç endüstrisi (Seri üretim): Yığınlar halinde üretimdir. TVüretimi, otomotiv endüstrisi, beyaz eşya, ayakkabı vs. (Montaj hattı tipi).

Aralıklı süreç endüstrisi (Sipariş üzerine – Atölye tipi üretim): Partilerhalinde üretim. Atölye tipi veya montaj hattı şeklinde olabilir.

6. Yapılsın mı ? Alınsın mı ? Kararları (Make or buy strategies), dış kaynakkullanımı (Outsourcing) yoluyla dışarıda neleri fason olarak yaptıracağız ?

Tesis Tasarımının Başlıca Aşamaları

7. Fabrika büyüklüğünün belirlenmesi (Kapasite planlama),

Hangi tezgahlardan kaçar adet gerekli ? Gerekli iş gücü miktarının(Operatör sayısı ve operatöre makine atama) belirlenmesi,

Başa baş noktası analizleri ile hangi üretim seviyesinden sonra karageçileceğinin belirlenmesi,

8. Ürün fiyatlandırma stratejilerine karar verilmesi,

Piyasada yer bulabilmek için ürünün ideal fiyatı ne olmalı ? Ürün yaşamdöngüsü boyunca hangi fiyatlandırma stratejileri izlenmeli ?

9. Ürün çeşitlendirme stratejileri (Product-mix kararları, gelecekte üretilmesiplanlanan ürünlere karar verilmesi),

10. İhtiyaçlar için satınalmaların planlanması (Makine, teçhizat her türlü satınalma önceden planlanmalıdır ki, gelecekteki darboğazlar öngörülebilsin),

11. Organizasyonel yapının oluşturulması (İnsan kaynağının planlanması),

Tesis Tasarımı ve Başlıca Aşamaları

Tesis Planlama Hiyerarşisi

Tesis sistemleri, yapısal sistemlerden oluşur. Bunlar, havalandırma sistemi,aydınlatma sistemi, elektrik altyapısı, tesisat sistemi, ısıtma sistemi, enerjisistemi, su ve kanalizasyon alt yapısı, iletişim sistemi, güvenlik sistemi vs.

Yerleşim düzeni; tesis içerisindeki tüm ekipman, makine, üretim alanları, üretimdestek alanları, personel alanlarından oluşur. Olabildiğince az taşıma-aktarmasağlayan (Akış düzenli olmalı) bir yerleşim düzeni seçilmelidir.

Aktarma sistemleri; üretimi destekleyen, malzeme, personel, bilgi veekipman/teçhizat akışını sağlayan sistemler (Üretim sistemiyle uyumlu olmalıdır).

Tesis yeri seçimi, makro düzeyde (stratejik) konulara odaklanırken; tesis

tasarımı, mikro düzeyde (Taktiksel ve operasyonel) konulara odaklanır.

Tesisin kuruluş yeri seçimine karar verilirken; kullanılan girdilere

(Hammadde tedariği) erişim maliyetleri ve ürünler pazarlanırken

(Müşteriye yakınlık) katlanılacak maliyetler dikkate alınır.

Tesis Planlama Hiyerarşisi

Etkin Tesis Planlamanın Avantajları

Etkin tesis planlama, işletmenin malzeme taşıma-aktarmamaliyetlerini azaltır ve üretkenliğini arttırır.

Değer katmayan aktivitelerin ortadan kaldırılmasına yardımcı olur.

Malzeme taşıma-aktarma ekipmanlarına ve iş gücüne ait faydalıkullanım oranının artmasına; envanterin azalmasına ve kaliteniniyileştirilmesine katkı sağlar.

İş sağlığı ve güvenliğini geliştirerek, iş ortamının tehlikelerdenarındırılmasını ve insan kaynağının güvenliğini/korunmasını sağlar.

Enerji önemli ve pahalı bir hammadde olduğundan; enerjikorunumu ve tüketiminin azaltılması, tesislerin yenidentasarlanması ihtiyacının bir diğer önemli gerekçesidir. Yerleşimdüzeni yeniden oluşturularak, malzeme taşıma-aktarma sistemi veüretim süreçleri yeniden tasarlanarak enerji kazancı sağlanabilir.

Tesis Planlamanın Amaçları

Tesis yeri seçiminin temel amacı, ürünün müşteriye teslimatını

etkileyecek tüm faktörleri göz önünde bulundurarak, firma için en iyi

maliyet avantajını sağlayan tesis yerini belirlemektir.

Tesis tasarımının amaçları:

1. Malzeme taşıma-aktarma sistemini, malzeme kontrolünü ve teçhizat

bakımı ve yönetimini iyileştirerek; işletmenin vizyonunu desteklemek.

2. İşgücünü, ekipmanları, alanları ve enerjiyi etkin bir şekilde kullanmak.

3. Sermaye yatırımlarını minimize etmek.

4. Değişen dinamik durum ve koşullara ayak uydurabilme (Adaptasyon)

yeteneğini arttırmak ve bakım yönetimini kolaylaştırmak,

5. Çalışanların güvenliğini ve iş tatminini sağlamak.

İşletmelerin zaman içerisinde değişen hedefleri doğrultusunda, tesis planları

revize edilir ve sürekli olarak iyileştirilmeye çalışılır.

1. Tesis hedeflerinin tanımlanması ve güncellenmesi (Üretilen mal ve hizmetlere

ilişkin üretim seviyelerinin belirlenmesi),

2. Hedefe ulaşmak için gerekli ana aktiviteler ve destekleyici faaliyetlerin

belirlenmesi (Operasyon, ekipman, personel ve malzeme akışı açılarından

gerçekleştirilmesi gereken ana ve destekleyici aktiviteler ile karşılanması gereken

gereksinimlerin belirlenmesi),

Örneğin, bakım yönetimi, üretimi destekleyen bir faaliyettir.

3. Tüm aktiviteler arasındaki ilişki ve etkileşimlerin belirlenmesi,

4. Tüm aktiviteler için alan gereksinimlerinin belirlenmesi (Her bir aktivite için

alan gereksinimleri hesaplanırken; tüm ekipman/makine/teçhizat, malzeme ve

personel gereksinimleri dikkate alınmalıdır!).

Tesis Planlama Sürecinin Aşamaları

5. Alternatif tesis planlarının oluşturulması (Hem tesis yeri seçimi, hem de tesistasarımı seçeneklerinin oluşturulması. Alternatif yerleşim düzeni tasarımları,yapısal tasarımlar ve malzeme aktarma sistemi tasarımlarının oluşturulması).

6. Belirlenen kalitatif ve kantitatif kriterler doğrultusunda, alternatif tesisplanlarının değerlendirilmesi.

7. Firmanın hedefleriyle örtüşen en uygun tesis planının seçilmesi.

8. Seçilen tesis planının uygulanması.

9. Zaman içerisinde meydana gelen değişimler ve yeni gereksinimlerdoğrultusunda, tesis planının revize edilmesi (Ürün tasarımındaki veya ürünçeşitliliğindeki değişiklikler, malzeme taşıma-aktarma ekipmanlarında veyamalzeme akışında değişimlere neden olabilmektedir. Tesis planı güncellenmeli !).

10. Tesisin hedeflerinin güncellenmesi, revize edilmesi (Mevcut tesisler içinpotansiyel revizyonlar ve genişlemeler sonrasında, tüm değişiklikler dikkatealınarak, yerleşim düzenlemesi revize edilmelidir !).

Tesis Planlama Sürecinin Aşamaları

Tesis Planlaması Çevriminde

Sürekli İyileştirme

(i) Yeni bir tesisin planlanması,

(ii) Mevcut tesis planının güncellenmesi ve iyileştirilmesi

Not: Bir imalat işletmesi için tesis planlama, tesisin

üretimini en iyi nasıl gerçekleştireceğini belirlemeye çalışır.

Başarılı Bir Tesis Planlama Sürecinin Adımları

Tesis planlamanın başarılı olması, firmanın vizyon, misyon ve başarı modelinin

net bir şekilde anlaşılmış olmasına bağlıdır. Başarı modeli, işletme hedeflerinin

efektif bir şekilde uygulamaya dönüştürülmesi, realize edilebilmesidir.

Klasik

Mühendislik

Tasarım Süreci ile

Tesis Planlama

Sürecinin

Karşılaştırılması

İmalat Tesisleri için Tesis Planlama Süreci1. Üretilen ürünlerin tanımlanması (Ne üretilecek ? Ne kadar üretilecek ? Talep

Tahmini çalışmaları),

2. Üretim sürecinin ve rotaların belirlenmesi (Proses planı oluşturma),

3. Üretim süreçleri arasındaki ilişkilerin ve etkileşimlerin belirlenmesi,

4. Tüm operasyonlar (faaliyetler) için gerekli alanlara (Depo, atölye alanı) karar

verilmesi,

5. Alternatif tesis planları ve yerleşim düzenleri oluşturulması,

6. Alternatif tesis planlarının değerlendirilmesi,

7. Alternatifler arasından en uygun olanın seçilmesi,

8. Seçilen tesis planının uygulanması,

9. Uygulanan planın benimsenmesi, sürdürülebilirliğinin sağlanması ve değişikliklere

karşı adapte edilebilmesi. (Ürün revize edilirse, bu adımdan 1. adıma dönülerek,

mevcut sistem adapte edilir. Aksi durumda, yeni sistem kurmak daha maliyetlidir).

Stratejik Tesis Planlama Mevcut tesisleri devralma, yeni tesis inşaatı, tesis kiralama, mevcut ve yeni

tesislerin entegrasyonu, mevcut operasyonların geliştirilmesi gibi yönetimsel

kararların desteklenmesi amacıyla, stratejik tesis planlamaya ihtiyaç duyulur.

Firmanın genel stratejik planının; üretim, dağıtım ve pazarlama planlarını

desteklemesi için başarı modeli kullanılır.

Tesis planlama, stratejik bir süreçtir.

Bir tesis tasarımı projesinde, tasarım

değişikliklerinin maliyeti; proje ilerledikçe

üstel olarak artış gösterir. Tasarımın ilk

aşamalarında yapılan değişikliklerin

maliyeti daha düşüktür.

Tesis Planlama Stratejilerinin Geliştirilmesi

Pazarlama ve satış departmanı kararları, tesis planlamaüzerinde önemli bir etkiye sahiptir. Tesisin kuruluş yerini vemalzeme taşıma aktarma sistemi tasarımını etkiler.

Örneğin, malzeme taşıma aktarma sistemi, üretilecek ürünmiktarından, ürün çeşitliliğinden, paketleme stratejilerinden,yedek parça hizmet düzeyinden ve teslimat sürelerindenetkilenmektedir.

Ürün geliştirme ve tasarım kararları, imalat süreçlerini,üretim rotasını, malzeme gereksinimlerini etkiler. Tümbunlardan, fabrika içi yerleşim düzeni ve malzeme taşımaaktarma sistemi de etkilenir.

Malzeme değişiklikleri, ürünün karmaşıklık düzeyi, yeniparçaların sayısı, ürün paket büyüklükleri, üretilen ürün sayısı;malzeme aktarma, depolama ve kontrol kararlarınıetkilemektedir.

İmalat kararları (Dikey entegrasyon derecesi, üret ya da satın alkararları, otomasyon seviyesi, alet/edevat kontrolü, yarı mamulstokları, fabrika kapasitesi ve büyüklüğü), kuruluş yeri seçimini veüretim tesislerinin tasarımını etkilemektedir.

Üretim planlama ve envanter kontrol kararları, fabrika içiyerleşim düzenini ve malzeme taşıma-aktarma sistemini etkiler(Parti büyüklüğü kararları, üretim çizelgeleri, yarı mamul stokgereksinimleri, stok devir hızı, mevsimsel talep için kullanılanyaklaşımlar vs.).

İnsan kaynakları ve finans kararları (Mevcut sermaye, yetenekliişgücü, çok fonksiyonlu operatörler, stabil işgücü, envanter yatırımseviyeleri, organizasyon tasarımı, çalışanlara sunulan olanaklar),tesis büyüklüğünü, tesis kuruluş yeri seçimini, tesis tasarımını vetesis sayısını etkiler.

Tesis Planlama Stratejilerinin Geliştirilmesi

Alan gereksinimi ve akış (Malzeme, personel, bilgi ve belge

akışı) yoğunlukları da finansal ve insan kaynaklarına ilişkin

kararlardan etkilenir. Özellikle bu kararlar, malzemelerin

depolanması, hareketi ve kontrolü üzerinde etkilidir.

Tesis planları, işletmelerin genel stratejik planlarını

destekleyecek nitelikte olmalıdır.

Tesis planlama için, reaktif değil proaktif bir rol önerilir.

Tesis planları geliştirilirken, üretim ve dağıtım/lojistik

faaliyetlerini desteklemek için etkin bir koordinasyona ihtiyaç

vardır. Tesis planları, üretim teknolojilerindeki değişiklikleri

destekleyecek nitelikte olmalıdır.

Tesis Planlama Stratejilerinin Geliştirilmesi

Fabrika içi Yerleşim Düzenlemesi veya

Revizyon İhtiyacının Ortaya Çıkış Nedenleri

1. Kullanıma uygunluk, imalata uygunluk ve satışa uygunluk şartlarını sağlayan bir

ürün, uygun ürün olarak tanımlanır. Bu şartlardan bir veya birkaçında meydana

gelen değişimler, firmanın ürün projesinde değişiklere sebep olur ve yerleşim

düzeninin revize edilmesini gerektirir (Mamul projesindeki değişiklikler),

2. Mevcut ürünlerden bir veya birkaçının üretiminin kaldırılması,

3. Bir veya birkaç yeni ürünün üretimine başlanılması,

4. Pazar yeri ve yoğunluğundaki değişimler (Talepteki dalgalanmalar ve ihtiyaç

değişiklikleri, üretim kapasitesini etkileyebilir),

5. Mevcut tesislerin demode olması (Maliyetleri arttırır),

6. İş kazalarındaki artışlar ve ergonomik olmayan kötü çalışma ortamları,

7. Çevresel ve yasal düzenlemelerdeki değişiklikler,

8. Teknolojik ve mali açıdan yetersiz olan işlemler (İşleri daha hızlı

ve verimli yapmak amacıyla zaman alıcı ve yüksek maliyetli

işlemlerin revizyonu, operasyon değişikliği),

9. Maliyetlerin düşürülmesi ve üretkenliği azaltan değer

katmayan faaliyetlerin ortadan kaldırılması,

P – product (Ürün),

Q – quantity (Miktar),

R – routing (Üretim rotaları),

S – support (Üretimi destekleyici, yardımcı hizmetler),

T – timing (Zamanlama)

Fabrika içi Yerleşim Düzenlemesi

İhtiyacının Ortaya Çıkış Nedenleri

Yerleşim Düzenlemesi Problemlerinin Çözümünde PQRST Anahtarı

Fabrika Yerleşim Düzenlemesi Çalışmasının Dinamik Karakteri

Fabrika içi yerleşim düzenlemesi, işletme var dolduğu sürece

farklı ölçeklerde karşılaşılan bir problemdir ve bir endüstriyel

tesisin optimum şekilde düzenlenmesini hedefler.

Fabrika yerleşim düzenlemesi, dinamik bir yapıdadır ve

verimlilik & karlılık üzerine etkisi vardır.

Fabrika Yerleşim Düzenlemesi Çalışmasının Temel Amaçları1. Öngörülen kalite ve kapasite gereksinimlerini en ekonomik şekilde

karşılamak: Tezgah ve teçhizatın etkin kullanımı, ürün kalitesini etkiler.

Karmaşıklığın olduğu yerde, hata yapma olasılığı artar. Yetersiz ana ve ara yollar,

malzeme taşıma/aktarma sisteminin yetersizliği, taşıma alanlarının dar olması,

beklemelere, gecikmelere ve yığılmalara/birikmelere neden olur. Bu da, üretken

olmayan zamanları artırır ve birim zamandaki üretim adedi azalır.

2. Mal ve hizmet üretiminde ortaya çıkan her türlü hareketin (Malzeme,

personel, teçhizat vs.) minimum kılınması. Malzeme akışlarının

karmaşıklığının ve yoğunluğunun azaltılması.

3. Üretim sürecini basitleştirmek: Gecikme, bekleme ve yığılmaları en aza

indirmek, kullanılacak alet, teçhizat ve işlenen malzemeye en kolay ve hızlı

şekilde ulaşmak, toplam üretim zamanını (Akış süresini) en aza indirgemek.

4. Malzeme taşıma ve aktarımlarını kolaylaştırmak: Malzeme taşıma

maliyetleri, taşıma ve aktarımların standartlaştırılması ile azaltılabilir.

5. Yerleşim alanın (Üretim sahasının) verimli bir şekilde kullanılması:Montaj masalarında sık kullanılan aletler için kutular yapılmalı veistenilen malzemeye kolayca erişilebilmeli.

6. Yarı mamul devir hızını arttırarak, yarı mamul stoklarını (buffer)azaltmak ve gereksiz sermaye yatırımını önlemek (Fırsat maliyeti –tek parça akışı),

7. Çalışanlara kolaylık, iş tatmini ve iş güvenliği sağlamak (Çalışmakoşullarını iyileştirmek; aydınlatma, havalandırma ve ısıtma açısındanergonomik iş ortamı yaratmak; iş kazalarını önlemek),

8. Yönetim, denetim ve gözetim kolaylığı sağlamak (İşi yapan operatörve yönetici arasındaki iletişimi kolaylaştırarak; yerleşim düzenine uygunyönetim şekli oluşturmak),

9. İşgücünün etkin kullanılmasını sağlamak (Direkt işçilik oranlarınıarttırmak, üretken olmayan endirekt işçilik zamanlarını azaltmak),

Fabrika Yerleşim Düzenlemesi Çalışmasının Temel Amaçları

10. Arıza giderme ve bakım-onarım faaliyetleri için kolaylık ve

esneklik sağlamak.

11. Yeniden yerleşim düzenlemesinin (Yerleşim düzeninin revize

edilmesi) kolaylıkla yapılmasına olanak sağlamak.

12. Kapasitenin etkin kullanımını sağlamak, kapasite kullanım

oranını arttırmak.

13. Yerleşimin tanıtılması, benimsetilmesi ve ticari olarak

pazarlanmasını kolaylaştırmak,

14. Organizasyonel yapıyı geliştirmek,

15. Gelecekteki genişlemelere (Büyüme ihtimaline) olanak

sağlamak.

Fabrika Yerleşim Düzenlemesi Çalışmasının

Temel Amaçları

Kaynakça1. J. A. Tompkins, J. A. White, Y.A. Bozer, E.H. Frazelle, J. M. A. Tanchoco and J.

Trevino,Facilities Planning, 2nd edition, John Wiley & Sons, Inc., (1996).

2. Dr. Feyyaz Ertürk, Ders Notları.

3. Doç. Dr. Özcan Kılınçcı, Ders Notları.

4. Doç. Dr. Nil Aras, Ders Notları.

5. Dr. İsmail Karaoğlan, Ders Notları.

6. Doç. Dr. Orhan Korhan, IENG 441 Facilities Planning and Design Lecture Notes.