Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi

Ciit 2, Sayı:2, 2000

JHitUrro_ıdt9 IDııiNfr w A.JHULAı.'l(İI I!rulRAJLILA.JruiN 'll1JJi@zM lPILAN!LAMA§l!NA !E'JI'ndr§ll

ÖZJE'Jf

Bu çaiişmada; insan yaşantisim hemen her boyutuyla et..i• Gazi Üniversitesi Ticareİ ve Turizm Eğitim FakOitesi

233

R. PARS ŞAHBAZ

değişmediklerir.in sürekii denetienmesidir. Hukuki, dini ve ahlaki kuraBar

önemli dış çevre değişkenlerirıdendir. Ve bunlar içerisinde özeilikle dini ve

ehlaki kuralların değişebileceğinden söz etmek pek doğru olmaz. Bununla

beraber, hukuksal nitelikteki kurallarm kısa süreler içerisinde değişmeleri (

temel n!telikte olanların bir kenara bııak!imasi şartıyla ) olasıdır. Planiama

çaiışmaiarmcia, bu ciurumun göz önünde bulundumlması fayda~: so;,~ç:a:

verebilir.

ll. JPIH2i!mı82i!mııı2 !Kaıvırsmnmın!!!! 'JI'smınııımn

Amaçiarm ve bu amaçların elde edilmesi için gerekli faaliyetierin

iJeHrler.ı.m.esi sürecine plwJam.~ denmektedir (Can v.d., 1991 : 117 ).

Daha geniş olarak plaıılama, tüketici zevkleri, talep, maiiyetier, yeni

ürünler, rakipler, pazarlar, hükümet düzenlemeleri gibi konulardaki değişimieri

ciikkate alr;ıaya daha doğrusu tahmin etmeye çalışan bir yönetim fonksiyonudur

( Üner ve Tatar, 1992 : 58 ).

Planlama. bir çeşit tahminlemedh·. Tahminierne ise, gelecekte olacaği

varsayilan birtakım oiaylar ya da durumlan önceden belirlemektir. Pian!aı::anın

yokluğu ya da geieceği göz önüne almayan kısa vadeli planlamalar birtakım

ciddi scr-ı.mlara ve yetersizilkiere yol ~çarlar. Planlama çok ooyutll< bir

fae.liy~ttir ve entegre bir çaiışmayı gerektirir. Aynca piaölama scsya!,

ekonomik, poiitik, antropolojik ve teknolojik faktör~eri de · göz önlir:e ahr. Bu

::eden!e planlama politik bir faaiiyet oiarak değeriendiriiir. Çünkü piamr:

uyguianması devletin desteğini, profesyonelierin, bürokrasinin, topluluğun ve

po!itikalarm değer sistemieri arasında karşılıklı etidieşimi gerektidr. Bunun

sonucu olarak " entegre gelişme için planlama" anlayışı buiun

HUKUKi, DiNi VE AHLAKI i(URALLARIN TURIZM PLANLAMASINA ETKISi

tahmin edilmeye çalışılırken mevcut durumun ·da göz önünde buiunduruima.sı

gerekliliği vurgu!anmıştır.

ı. J!DDaıımll~mnıaıyaı IFaıll'IWin l$aıllmş0aıll'

Fiziksei pi~miama bir kavram ve uygulama ciarak yüzyıilardaı: teri

vari;ğım sürdürmektedir. M. Ö. 300WH yıllerde Hint şenirlerirı!;J, r,ava

a.i(iriılamıın rahat

R. PARS ŞAHBAZ

Tabic i: Pianiamaya ~arklı Bir Bakış

lj ~ * Bilgi geri akışı, danışma ve tartışma j "' Daha fazla bilgi geri alımr P-~--------------------------------~.~~----~--~----~=-~--~--------2 ~ * :Birbirini etkileme. Planlama sürecinde ı * Tamamlayıcılar aracılığıyla etkiieme ~ r. h;sse sahipierinin etkinliğini sağlama ı ~ ı; ·"(onlar! geHşmeierden haberdar etme) ~ p i r * Aç:k kat;hmm, kazanımlarm daha fazla * Daha fazia ve daha sağhkiı bilginin daha ;] ~ cimasma önderlik ettiğin in farz ediimesi 1 isabetli kararların a!mmasma yardımcı rı L , n ~ ı ciauğunun farz edi im esi ii ~ * ?ian~-.-ıa_m_a_c_m_ı_n_, --p-iarı-_;_s_a_v_u_n-an--o-i-er_a_k-!11-*--P-la_n_!_a_m_a_c_ı -ta-r-afl-s-ız-b-ir_u_zm_a_n_d_ı_r_a~n-:a-y-ış-ı-il~

ı ~ ~ ceğerier.dirilmesi ı ~ (.------~------------------~~--~------~--------------~ r * ?!aniamaya destek verme ncktasında 1 * .Biiginin ustahk!a kui1amlması nok'"~smöa~ ~ oda.ldanma ! yoğunlaş ı!ma O ~:-*--?-laı---. -=-n-.e-y_a_p_m_a_k_n-ıo_kt_as_ı_n_da_m_u_ta_b_ik_ı_z+*--P-ian_=_n_e_y_a_p_m_a_m __ ;z_g_e_r_e_kı __ y_c_r_a_n_!_ay=:-ş-i --..rı~ ,. Pı

~~· ___ an_ı_a_yı~ş-! ----------------------~--------------------------------~ ~ * Faaliyete ilişkin karann verilmesi ve 1 * Planın amaçlan na uiaşıhp uiaş:lrnadığma ~ ~ 1 ~ ~ gerçekieşen değişiklik ile başarının l gere başanmn ölçümlenmesi f, ~ ölçümü 1 ~ ~ ~

Ka]'!!ak GUNN, Clear A. ( 1993 ). Tcurism Plpnning. Washi

EUKUKI, DiNi VE AHLAKI KURALlARIN TURiZM PLANLAMASINA ETKiSi

değerlendirmenin teşkii ettiği bir süreçtir şeklinde ta.rıımlanabilir ( Simmons,

1994: 99 ).

Turizm pianlan, fiziksel gelişme ve pazarlama üzerinde yoğunlaşma

eğHimindedir. Bununla beraber geiişmekte olan ülk~ierin resmi turizm

organizasyonları, sosyai, kültürel ve çevresel koşullarla ilgili olara.~ daha fazla

scrumiu!uk almak zorundadıriar. Buna ek ciarak turizm planlarmdan başanh

sonuçlar elde etmek için turizrrıJn etkileri üzerinde

R. PARS ŞAHBAZ

Tablo 2: Turizm in Etkiierine ilişkin Kavramsal Bir Çatı

~ Etkinin Tipi Olumlu Olumsuz

~ Fiziksel 1 Çevresel Yeni Fırsatların Yaratılması

Yerel Alt-Yapmın Geliştinimesi

Mirasın Korunması

Çevresel tahr~p, doğa! süreçlerde ~

değişiklik, tanmsal ~ ~ r ~

~ k!rEHk,m!rasm kcrunamamas;, ~

kirlilik

·i Sosyal 1 Kültürel Bölgesel ve yerel tutum ve Ticari kaygılarm ön plana değederin güçlenmesi çıkması, arkadaşiık bağlannın

~ n " " r. ~ " ı; iJ

zay!fiaması,suç oraniannda

i 1 artış,scsyal bozuima, yapısındaki değ!şiklik

. . . ıcp!um ~

'!

Yerel Gurur ve Topluluk ruhunda' Ev sahibi ülke ile ilgili olarak

yükseliş savunmaya yönelik tutum ve 1

Yerel Olmayan A!gıiarın farkına davranışlara doğru eğ;Hm, ı;

V animasında Amş ziyaretçiler ve sürekli o ı

bö!gede ti ~

yanhş 3 1 yaşayanlar arasında anlamaiarın neden olduğu Geğişik

derecelerdeki düşmanl:kların

yüksek olasılıkia ortaya çıkması

!!Politik, Böige ve değerierin uiuslararası Politik eHtin hırslannı tatmin için,

~ Yönetimsel tanınmışhğmın artmas ı yerel nüfusun ekonomik olarakli 1 ~ j sömüıillmesi !

Kaynak : SH:ORT,Gerald. (1994 ). Arıitudes of Tourism Tourisın Pla;>ryers: implications for Human Resource Development, Tou...'fism Managerrıent, 15(6):444-450.

Yukarıdaki tabloda türizmin söz kcnusu etkileri fiziksel, çevresel,

sosyal /küitürel, psikolojik, politik ve yönetimsel ana başlikları altmda lcsaca

vurgulanmıştır.

238

hUKUKI, DiNi VE AHLAKI KURALLARIN 'TURIZM ?LANLAMASINA 3TKISI

dünya savaş; sonrasınde seyah& endüstrisinde görUlen hiziı büyürr.enin

sonucunda ortaya çıkmıştır ve nispeten yeni bir gelişmedir. Çok sayıda turizm

planlaması dar bir bakış açısı iie, turizm ciestinasyonunun f1ziksei ge!işiı::i ve

' 00 0

• Y 1 v'j' 0 d d' ~ 0 • ı < ! 0 O pazarlaması üzennde yogur. aşffia egumm e ır. ! unzrr: p!an.aı::as:~ae:

R. PARS ŞAHBAZ

faaliyetlerinde söz konusu sorumluluk ortaya çıkmaktadır. Bu yapı, sat1ş

geliştirme faaliyetierinin planlanması ve pazar

ôeğeriendirilmesinden sorumlu iken, hükümetin çabalan özel sektörQ:: çıb:üa::

ile oütünleştirilmektedir. Ülkenin turizm sektörü, İsveç Seyahat ve Tu:-izm

Konseyi olarak adlandınlan bir örgütlenme tarafından şeki!lendirilmektedir

Yukarıda bahsediien bu iki uç nokta arasmcie, farkh ya_i.daş:;r.lera dair

örnekier de bulunmaktadır. Bunlar aşağıda sum.simaktadır (OECD, 1993: 1 E ).

* USTTA ( Birleşik Devletler Seyahat ve Turizm Örgütil ) nün anahtar fonksiyon!anndan birisi, eiii eyaJetteki yerel otorite ve özel sektör

kuruiuşlarım, sürdürüiebiiir turizm ürünlerinin nasıl geiiştirileceği ve bt!

ürünlerin yurt dışındaki tanıtımiannın nas!i yapıiacağı konularmda eğit:nek!ir.

* .A..!'JTO ( A vustra1ya Ulusa1 Tu.."izm O:Bs: ) ise rol :in. ün sektörlin desteklenmesi oiduğuna inanmaktadir.

* Ma!son de la Frarıce, Frense Turiz:n Bekar~!ıği 'r.!r: satış geiiştirrr:e gücüdür ve aym zama.ııda yerel örgütlenmeler, resm: :

hUKUKi, DINI VE AHLAKI KURALLARIN TURiZM PLANLAMASINA ~TKiSi

gerçekleşt!:~leı:1 bir araştırmacia 1619 adet turizm piam tamrnianmışt:r. 3ı..::: 1ara

ilave olarak, seksenli yı!larda başka planlarda gerçe~

R. PARS ŞAHBA...Z

c- Ülkede aşağıdeki özelliideri sürdürmek. ·Doğa i kaynaklar ve özeilikler

- Ülkenin :çJ.1türel ve sosyal dok:·üsu

·Tarihse! s.r~!tiar

- ~t:

H UKUKI, DiNI VE AHLAKI KURALLARIN TURIZM PLANLAMASINA ETKiSi ~--~~~~-------------------------------------------------------

Bu nusl!siara ilave olarak aşağK~aki unsuilı:on da turizm planiamasının hedetlei!

r! . i" ' .. . .• •.. ( r! ı 994 1 ı 18 ) a:asıELa be.ırtmeK mumx.unaur ıuıunn , :: - .

~ 'li'wi!'n§frD(~ 'lfünf~etrfi~nmınım OOeıımıımıınmıfiy~trilmıfi Aııimırmsılk : Turizm olayı, seyahat

e::ie]ier!n seyahat arzusu ile başlar ve seyafiatten e!cie ediie~ memı:ı..miye~ ile

sanuçlan:r. tk rıcktacia pla!1!ama, sadece qrtaya çıkan probiemlerin çözlir:ıüne

rieğH~ ayrı ı zamanda problemlerden kaçınınayı sağiamaya da yönelik olmahdır.

Tur;zmin birey ve topium açısından önemi, 1981 yılmda düzeı:ienen

Dünya Turizm Konferansı sonrasında yayınlanan Manila Dekiarasyoi::.mda

belirtilmiştir;

o Turizm!n geliştirmek ve böylece turizmin insanlığa olan ol:.L:nlt.ı

etkilerini yaygmlaştırmak

o Sğitime sürekli ciarak ~{atkıda bu.bnma~{

o Ulusları birbirine ya:daştırma..i

R. l?ARS ŞAHBAZ

gerçekleştirmektedirler. İki çaba da önemlidir, burada temei scru, :::ein

geliştiriimesinin gerekli oiduğu ve bunun nası l i:ız.şerılacağHhr. Plan:ailla

amaçlarına ulaşmak için, turizmdeki gelişmenin başarısını etkileyecek;

pazarlada coğrafi ilişki, çekicilikler ve fırsat1ar, büyüme kay;:ıa!darı gibi

faktörlere ulaşıimalıdır.

Turizmin geiişmesinin sağiayacağı ekorıom!k fay-de!e.r: !eme! ve :k:;;c;;

faydzlırr olarak. belL.-tıne!< mümkündür.

A- Temel ve/veya Doğrudan Faydalar

1- İ şletme Gelirlerinde Artış

2- Geiirlerde Artış

e.- Çalışanlarm ve girişimcilerin gelirlerinde artış

b- Şirket kazançları, kar hisseleri, ortaklık kım ve >ma

gelirierinde artış

3- İstihdam Yaratma

a- Kişisel istihdam Yaratma

b- Toplu istihdam Yaratma

4- Hükümet Gelirierinde Artış

a- Merkezi Hük"ıimet Düzeyinde

b- Eyalet Diizeyi~de

c- Yerel Düzeyde

1- Yatırımlan Kapsayan; Temei İş Harcamaian Taraf::;darı

Oluştumian üoiayh Faydalar

a- İş Gelirleri

b- Gelirler

c- lstihdaı-n

d- HükUmet Kazançları

244

HUKUKi, DiNI VE AHLAKI KURALLARIN TURIZM rı...ANLAMASINA ETKiSI

yönelik bir fonksiyona sahip değiidir, bunun yarıt sıra pian!eme son:.:::.ar.r:

tes~it edilmesi, düzenierne çalişmaiannın yapılması, geliştirme ve yö::etim

forıksiycrıiarmı da üstlenmelidir. Pianiama dahiHnde, işbir!iği ( beraoer çalışma

içet~sindeki bireysel yarat:;c;hk ve ye~iHk yeni 3!ı~iyeçiar1 karşıh::~a~~cir;-.

Planla.:-na aynı zamanda, scsyai sorumiulukları cia kendi kendisine yerine

getirmelidir.

·~:rmıııılkllaırnmı OC®ırnnıııımmsııım : Turizm sektöründe,çevrenin kon .. mmas; ve

sektörel gelişme arasmciaki çekişme devam etmektedir. Turizm dışır.da~i

se!

R. PARS ŞAHBAZ

oranlarmdaki art1ş olumsuz etkiler, istihdam oranlarının artması, boş zamanlan

değerlendirme olanaklarmdaki artış, parklar, alışveriş merkezlerinde gerek

niteiik ve gerekse nicelik açısından Herlerneler , oteller ve yiyecek içecek

iş!etmeier;nin sayısındaki artışlar olumlu etkiler olarak vurgulanmıştır.

Turizmin meydana getirdiği ekonomik gelişme, toplu.mlar üzeri;ıde,

C!ğer hiçtir sektörün meydana getirmedi~i kadar geniş ça~l:

bu!unmc:ktadır. Turizm gelişme gösterdiği bölgerieki iş, faaliyet, organizasyon

;.ie na.lk bölümlerir.i etki alanı içerisine almaktadır. T~:izm park!ar, müzeler ve

kültürel faaiiyei:ler gibi hay~tı güzelieştiren, hoş vakit geçirilmesini sağlayan

!.msurlar arasında rekabet oiuşturur. Turizm, yeni su kaynaklarmm bulunması,

atıklarm depolanınasi ve değerlendirilmesi, polis ve itfaiye hizmetleri,

ışık!andırma ve bakım hizmetieri gibi aityapı yatırımlarının iyiieştirilmesi

yönEncie e!

~U KUKI, DINI VE AHLAKI ~{URAL!..ARIN ':URIZM PLANLAMASiNA ETKi S i

vermiş!erdar. Yere! halkdan .araşt!rmaya kat!lanlarm önemli bir bölümü turizm

riedei!i ile sosyal ilişkilerde değişikiİkler ve doğruluk, dürüst!ük, ar~

R. PARS ŞAHBAZ

Genel planlama faaliyetlerinde insanlarm daha iyi şartlarda

yaşayaoiimesi için gereldi olan ve aşağıda belirtilerı hususlarm göz c~Jne

a~:::ıması;:;;:ı, uzun dönem!i turizrr. getişimi açısmcia;ı olumiu somıçlar vereceği

söylenebiHr ( Gunn, 1994 : 17)

:~avaalan!ar:

Sanatsal ?aaliyetler

-'!ap; ( !nşaat )

Bilgi idizmetleri

Mühendislik

Sağiık

Yangm Önieme

:..iman t'Jzmetleri

~{ütüphanecilik FJzmetleri

M üzeler

Parklar

?ansiyonlar

Personel

Polis

Elektrik Santralleri

Bayındırlık Hizmetleri

Satmalma

Rekreasyon Olanaklar

Sosyal Hizmetler

Ul~ştrma

Su :'emini

Sıhhi Şartlar

Bütçe ( Maliye)

Seyahat encüstrisini;ı pek çok yönü :udzmle doğrudan iigil~di:-. ':':.!r~zm

planlames; faa!iyetierinde, bu hususlarında göz önüne alınması gerekr:ie!

:-tu KUKI, DINI VE AHLAKI KURALLARlN TURiZM ?LAN!.AMASINA ETKISI

Bi1g! topiama ya cia araştırma, ;pianlama:ım

.:ıazar araştmnaiarmın, saha ve alt-yam a:aşt;rmaiarmm ge;çekieşt~r~bes~. . . :n~vcut fırsatiann ve rekabetin analiz edilmesine yaıdımc! olmaktadır.

AEilai!~IZDeır we 'W®!l'Wi!t : Daha ö.nceden tOplanmış, çok sayida bilgi

yorum!anmahdır. Bu adım, scnuçiarm bir araya getirilmesi ve tavsiye ile

son:ıçlamr. Bu durum baş!ang!Ç plaı"!mın oiuşturuimasma ya da kavramıara

önderlik etmeki:ecili.

Önceki adımlaraian esirılenii!r, aherıtatifıer göz

·· ., .. 1•-ı ... • ..,,ı::·r Öl ,.ı - d ı·ı 1 .. - .. liik·ı .. ~-~ i k·ı··~-·-- d .. ı; .. -:,.,: onun ... a .... r ve lvSt vuııı. . çe:< :ı tC e. er. g ... ı:...... ... .._,u. , ~ııc..a:ı: ıı:O .......... ı: . :

!ammlamak için ge!iştirilir, imajı orı.aya koymak için taslaklar nazırlamr, pazar

~ilgi!erincie" ve alan aaşt!rmaiarmdan yararlamlara~{ gelişme ;:;:ıcje!

R. PARS ŞAHBAZ

tüketici memnuniyelinin gerçekteştirHme düzeyi noktasinda sürekH bir geri

bildirim sağlar. İyi planlama problemleri elemine eder ve kulianıcı

memm.miyetini sağlar. Sonuçta kuHamcı planiama sürecinin nasıl başanlı

olacağına karar veren hakem konumundadır.

mi, 'ircııırfuzrrmı Iffiaı!ID.llaıuıııı3l§nınınım Omıffı!ID.aileikfi JEıın~efillei!'

Turizm planlaması için, pek çok engei ve bu engellerden kaynaklanan

çok sayıda problem mevcuttur. Çok sayıda insan da, prensip olarak p!aııiamaya

karşıdir ve bu durum belirgin bir biçimde serbest girişim sistemi içerisinde

ertaya çıkmakı:aciır. Bu tespit, özeHikie Kuzey Amerika gibi, turizm planlaması

olmaksızm turizm bakimmdan geiişme gösteren böigeler için geçerlid!r. Tu:!zrr:

planlamasma kuşku iie · bakılınasma sebep olan hususları aşağıdaki biçimde

sıralamak mümkündür (Mill ve Morrison, 1992;365 - 366 ).

1- Çok sayıda iş adami turizm pianlamasma kendi faaliyet alan!arma

müdahale eden bir girişim gözüyle bakmaktadırlar ve turizm piaııiamasmm avantajlım hakkında ciddi şüphelere saı~iptirler

2g Maliyet faktörü turizm planiamasının önündeki ikinci eııgeidir. Stkiii

bir turizm planlaması için ayrmtıiı kayrıak anaiizleri ve pazar araştırmalannın

yap:_lması gerekir ve bu durum kaçımimaz bir biçimde bir ya da iki grup

tarafından fon oiuşturulmas! aniamma gelebilir.

3g Üçüncü engel endüstrinin karmaşık ( kompleks ) bir yapıya sanıp

olması ve çeşitliliğidir. Çok sayıda hükümet departmaıı turizm sektörUnU

cioğrw:ian etkiieyen faaliyetler gerçekleştirmektedir.

4-- Turizm sektörü az sayıdaki büyük işletmeler ve çok sayiciaki daha

küçük boyutlu işletmeler tarafından karakterize edilmektedir.

Planlı turizmde görülen diğer problemler; işletme faaliyetlerinin

mevsimlik c!mast ve endüstrideki nispeten yüksek müikiyet devir oranlarıd.1r.

250

hUKUKI, DINi VE AHLAKI KURALLARIN TURIZM PLANLAMASINA 5TKISI

~laırıiamacıların pianiama çaiışmalan s;rasmda bazı h~suslan göz

ö;;ü~ce cd~:ıd~r::ıanı~da=! da ister:en so:ıuçiara ulaşılmasını e:ıgelleye::;iiir.

Planiamacilar geniş çaplı ekonom~. pazar ve kaynak araştt~malar~m~ ve maiiyet

v~ geiişme tahminlernelerine konsantre olurken ( dikkatlerini bu nck~alar

üze:-inde yogun laştım~en ) şu hususlara daha az dikkat et!nekted?rie:-;

1- Uygun arazi kontrolü ( bu gerçekleştirilmez ise arazi

spekülasyonl2rı ertaya çıkabiiir ).

2- aitematif destinasyonlar arasmdaki muhtemel rekabet ve bu

rekabetin sonuçlarının değerlendiriJmemesi, planların gelişen koşuliara uyumu

ve son olarak turizm endüstrisinin unsurları ve bu unsurlarm ev sahibi (

planlamanın gerçekieştirildiği ) ülkenin sosyo ~ ekonomik politikalarma

entegrasycnudur. Bu p:roblemier,. turizm gelişimindek! karş1lıkh cayamşr.:a ve

li!kenin sosyo- ekonomik planlan göz önünde bulundurulursa çözümlenetilir (

Foster, i985: 38-39 ).

i. lHimıfunr.ms ID>ôımô ve A.fmOaf~ OCmıırafiDaıU"Dmı 1I'Il!!ııi7lıınıı JP>fiamınaıımı:ı~niln2

IE&Cdfieırfi

Devlet, gelişmesini hıziandıracağnn düşündüğü sektörie:- üzerinde en

fazla etkide blliunan organizasyozıJardatı birisidir. Kammlar, tüzü~e~.

karamameler ve bunlar gibi düzenleyici ve yöneitici kurallar, deviet tarafından

meydana getirilen hukuk düzenini oluşturur!a!. Devlet meydana getirmiş c iriuğu

hckuk düzeni ile sektöre! faaliyetieri teşvik eder, istisnalar getirir, !stekiendirir,

vergilenriirir, smırla.rnaiar koya!. Bunun yanmda devlet bizzat bE sektör:e:rde

yatırım yapabilir. Saydığimiz bütün bu hususlar yukarıda sczlir;li ett:gimiz

bağlayıcı hukuksal çerçeve içinde gerçekleştirilir (Eren, 1990: 170-17 1 ).

Hukuk kurallan ne kadar ayrıntılara giderierse gits~nier tcplu;:;sa!

yönetim düzeninde devletin yazıli bir biçimde şekillendiremeyeceği bir takim

beşluklar kalabilir. Hukukun söz korousu boşh.ıkiar:, yetkis~ni ( Otorite)

251

R. PARS ŞAEBA7

ku:aHarm:n büyUk ölçüde birleştil-deri noktalar mevcutsa da, kutsal ki!aı::>larm

ohışlurdu~u d!rd kuraHar ve ge~enekierin ( örf, adşt ve teamüJ) yaratt1ğ1 ahlak

kuraHan hukuk sisteminin büyük ölçüde tamamlayıcısıdır!ar . Hatta bazi haBer

cie scsyet gei~şme ve değişmenere ayak uydwramayan ya cia . ..

topiumu;; m:: ve

ahiak kuraHaı-mm iyi bir şekilde incelenmesi sonucamda meyda~a getirilmemiş

hukuksal k:.ırallar zamanla yaptının gücünü büyük ölçüde yitirirler veya kam.m

(Eren., 1990: 171).

Dini hağhhk ve inançları ile bir taknn gelenek ve görenekieri bui·l!12n

tcpiumlarda sektöre~ b~zda p3anlama faaliyet!~rf gerçekieş!~rHirken top!um

gerekmektedir.

Dini, ahlaki ve hukuki kuraliarın genei olarak beş - on yıllık uzun

süreleri kapsayan stratejik piarı)ama çalışmalarmda etkin olduğu, göz önünde

huiunduruimahchr.

P!ard&-nada dEc

EUKUKI, DINI VE AHLAKI KURALLARIN TURIZM PLANLAMASINA ETKiSI

Hui~uk kuralian beşeridir, bu kuralları . koyan cia , uygulayan da

sayısiZ!İ!r. Hukuk toph.!rr: içinde varolur ve yaşar. Kişileri!! birbirle:-iyle,

tcp_lum!a ya da devietie olan ilişkilerini düzenler. Hukuk kurallarının ne kadar

sür~ceğ; kes~n ciarak beiirlenemez. Bu kuraHar doğar, yaşar ve ölür. Bilgiierin

yamsıra h:ıkt:kun ayrımı He ilgili olarak da şu bilgiler verilebilir (1\leraci,

1996:1).

Ulusa! hukuk içerisinde yer aian idare hukukunun, eşya hukukunun,

ticaret hukukunun, turizrde çok yakın ilişkisi vardır. Burılarm yanı sıra yine

ubsai hukuk içerisinde yer alan şirketler hukuku, sigor~ hukuku ve de;;izier

hukuku cia turizmle iiişkilendiıilebilir. Yine üikemizde, beşer y!ihk dönemleri

kapsayan kalkınma planlan dahilinde, turizme . de belirli ölçülerde yer

verilmektedir. Turizmirı geliştirilmesi, turist sayısının artırıiması, elde edilen

turizm gelirierinin çoğaltdması çoğu pianda gerçekleştiri!mek istenen heciefler

olarak beiirtilmektedir. Bu planlar çerçevesinde çeşitli teşvik tedbirleri

getirilmekte, muafiyetler ve istisnalar sağianmaktadir.

A..ncı:ık bir de yürürlük de oian ve yukarıdaki smıfıanchrmada belirtilerı

hukuk kuralları mevcuttur ve zaman zaman bu hukuk kuraBarı !le kalbıma

pianlan içerisindeki baz! hükümler çelişebiimektedir.

Bu durumla ilgili olarak birtakim örnekler veiİiebilir;

2634 sayıh Turizmi Teşvik Kammuncla çok sayıda teşvik tedbiri söz

konusudur. Bunu nedeni de biraz önce yukarıda bahsedilen genel kalkmma

planları ciahiiinde turizmi geliştirme amacıyla belirlenmiş cian hedeflerdir.

Heriefiere ulaşabilmenin en önemli şartının da pianiama yapmak olduğu

söylenebüir.

Ülkemizde, 2.22 sayilı İlköğretim ve Eğitim Kanunu ~{apsamma giren

ilköğretim kurumlarına yüz metre mesafeden dafıa yakmda jçkili yer bölgesi

253

R. ?ARS ŞAHcAZ

263L:· sayıh turiz:ni teşvi!

:-i:UKUKi, DINi VE AHLAKi K.URALLA_iüN TURIZM ?LAJ-ILA.MASINA 2TKiSI

Çünkü h~kuk da geçerH oia.n bir kuraia göre scnrade:.n Ç1~Z .. ~ kanu~ C:;c~ki

ka:nuı:m iiga eder ( uygulanamaz hcJe getirir).

sonuçiar ortaya çıkabilir&! . Dolayısıyla rieğiş!klikier!

zorlaşab~iirrii.

ve/veya sektör aa etk1iemesi rioğa~

r

R. PARS ŞAHBAZ

kapsammda, alkolili içki üretimi ve tüketimi, talih oy:.m!a::-i se!c:::a~:r::r:

açtimast v. b. faaliyetlerin teşvik edilmesi, bura!ara ke.;,~a~.;. ak~ar1lrr:as: :u. ülkelerde çok zordur, hatta imkansızdır denilebilir.

Turizm çeşitleri iie iigiii olarak plarılama çahşmalarmm yepik:ıasi

mümkündür. Daha öncede bahse

güçtür. Bu tip üikelerde tuiizm phmiamas; çalışmaları kendiieri ile ayı;; yaşam

tz.rzmı benimsemiş üikelere yönelik ve o üikelerden kaynaktanabiiecek talebi

artırmaya yönelik çabaları içerebilir ya da beiii turizm çeşitlerinin geliştirilmesi

aTilaciyla planiama çalışmalan yapılabilir.

Dini kuraHar giyim tarzım ve yaşantıyı da doğai olarak e~kileme~.!edir.

Bu durumda, bugün lspanya'da, Yu;ıanistan'da ve Türk:ye'cie, t~r:s~ier

tet!Herird geçirirken istedikleri gibi g1yinebi~irken, -· . zame.n zemer: eg:e:-:ce~::t sınırlarını zoriarken, rahathkla alkoi tüketiminde buiu.nabilirken, tur~zm

hareketiilikle:inin, bazı ülkelerde, en azmdan bu üç ülkedeki gibi c!mc::smm

mümkün olmadıği söylenebiiir.

P!2.!-ll~:-:ıa faaliyetleri ge:çekieştiriHrken, !!lkede yaşeyan!a~~n ~;:a.~ç~~r~,

topium yaşar;tısmm özellikieri, geienekler~ hakkmci4 yeteri! bilg~ye sa!:ip

olunmali ve bu bilgiler planlama çalişmalan sm:sınc:.a göz öı;Unde

ouJundurulmahdir.

Türk Dil K:.1rumu nun tanırnma göre Ahlak, bir toplum içir:de

insanlarm uymak zorunda bulunduklan davraı;ış kuralları dır.

Ah~aki kuralların etkisi ile turizm konusundaki ôlşünce!e; daha

başlangiçta olumsuz olabileceği gibi, zaıoan içinde turizme bakış açısır:da

olumlu görüşlerin ortadan kaikması da mümkün olabilir.

Ahlaki kurallar devletin yaptırım gücünden yoksun olsalar da tcp!um

yaşammı eı:kileyebi!irlei. Bu gerçekten ve yukarıdaki ifade!e;-deı. i:are:~etie

256

:-iuKUK!, DiNi VE AHLAKI ~URAL!..AR!N TURIZM ?!..AN LAMASINA 3TKISi

Ahleiüş!erirı

gerçekleştirme!

R. ?ARS ŞA;-2BAZ

- AKM:EL, ja.ie. "Turizm Işietmelerinde Stratejik Pianlama ", 1l'ıınırC7tmm Y!llilliı~ R~~ı. KaHm~ma Bankas; Yayım.

- 3HATiiA, A. K. ( 1991 ). ~:ıı~eırımır:ilfi(l)iii!8H 'li'eillirlsm. New De1h!. : Sterii::g ?t:~~!she:s ?vt Ltd.

- BRAJ•/1\!'!ELL, ~m. ( 1997 ). Str2tegic P!a;1i11:ng Bef'ore 2.:1d A.fter ~ M~g~ 3verr~. 1!'etE!!'2§m Maır..egıa.ıımeını~ 18 ( 3): ~67-176.

· ~CAN, [--i.a!if vt; Diğerieri. ( 199 ı ). Gemefi irşfiefımetefilln~ ffilôD~filleırfi. Aıilla : Ari ı ;::ı. '! 2.y?:tc~ h k

- CHOY, Dexte~ li. L. ( 1991 ). Tour!sm I?l2.::ıı"ling: 1'i1e Case lFor" IvliErket Failure ", 'li'eW!n§m Mlaiiiisıgeınııı\Crrııa, DeceETiber 1991 : 313- 330.

- CE;:OY, Dexte~ J. L. ( 1991 ). National Toili-ism Pianning L-ı Tne Pl:ilippiı::.es, Tou:ism. Mamıage,"!!T!eıma, Dece:noe~ 1991 : 2H~mıl!Bımsı 'Y

~UK:.JK!, ;:;,INI VE AHLAKI ~URALLARIN ::'URIZM ?LANLAMASff'IA 3 TKIS!

- ORGAl'·JtSA'fifON FOIR ECONOI1/nC COOPEJl?.:KfllON P....ı'\lD DEVELOJPiVıiENT ( 1993). '!I'eıınuisııını IP'eftndy ti!!ım«li Hımlieırımarro®ımall'JI'I!ll!!.l!ll'fism tım OECID> Co:ın!liltır2~. Pds: r-1eid of!Pub!ication Service.

C .. ıZi'·C 1\A';,..,. i\lıi ı - 4 '~'ıı:r;- ; ,.., Ttio·i i · ,_;_