View
96
Download
9
Category
Preview:
Citation preview
Знешняя небяспека ў першай палове ХІІІ
ст.
Крыжакі ва Усходняй Прыбалтыцы
Кан. ХІІ ст. – з’яўленне нямецкіх купцоў, рыцараў і святароў у вусці Заходняй Дзвіны.1201 г. – заснавана Рыга.Планы:Захоп тэрыторый ліваў,
латгалаў, эстаў;На іх землях – феадальная
гаспадарка;Барацьба з язычніцтвам (з
дапамогай каталіцкай царквы).
Сродкі дасягнення мэты:
1202 г. – Ордэн мечаносцаў.
Будаўніцтва невялікіх мураваных замкаў-крэпасцяў.
Крыжакі vs Полацкае княстваПолацкае княства першым з усходнеславянскіх княстваў сутыкнулася з крыжакамі.Сутыкненне інтарэсаў:• Лівы – даніну Полацку;• У час вайны лівы – дапаможнае
войска;• У ніжнім цячэнні Заходняй Дзвіны –
гарады, залежныя ад Полацкага княства: Герцыке і Кукенойс (340 км ад Полацка).
Барацьба з крыжакамі1203 г. – полацкі князь Уладзімір аблажыў 2 нямецкія крэпасці – Ікскюль і Гольм.
Крыжакі адкупілісяАле!
Працягвалі заваяванні1206 г. – Уладзімір зноў аблажыў Гольм (10 дзён). Беспаспяхова.
Абарона КукенойсаКнязь Вячка – “сапраўдны д’ябал” (с) нямецкія рыцары.Прасіў Уладзіміра пра дапамогу
Не дачакаўся
Спаліў замак
З дружынай сышоў у Юр’еў (Тарту) да эстаў.1224 г. – загінуў пры штурме горада.
Заключэнне міру“Вечны” мір паміж рыжскім біскупам і Уладзімірам.Умовы:• Полацк адмаўляецца ад Ніжняга
Падзвіння і даніны з яго жыхароў;• Для рускіх купцоў – “адкрыты
свабодны шлях па Дзвіне”.Але!
Працяг барацьбы
Працяг барацьбы1216 г. – палачане, эсты, літоўцы падрыхтаваліся да новага пахода.
Але!Раптоўная смерць
Уладзіміра
Паход сарваўся
Саюз з Ноўгарадам
Прычына:• Небяспека ад крыжакоў.Замацаванне саюза:• Шлюб ноўгарадскага князя
Аляксандра Яраславіча з дачкой полацкага князя Брачыслава.
Бітва на Няве1240 г. – бітва са шведскімі рыцарамі на Няве.Вызначыўся Якаў Палачанін.
Небяспека з усходуМангола-татары (м-т) – заваёўнікі, гістарычнай радзімай якіх былі стэпы Манголіі. На Русі іх называлі “татары”.Заснавальнік Мангольскай імперыі – Чынгісхан.Яго ўнук Батый захапіў:Разань;Маскву;Уладзімір на Крязьме;Чарнігаў;Кіеў (1240 г.)
Дзяржава м-тЗалатая Арда – дзяржава на Ніжняй Волзе, якую ўтварыў Батый.Большасць рускіх земляў – у залежнасці.Мэты паходаў:• Захоп палонных;• Рабаванне людзей.
М-т на Беларусі• Спалілі Гомель;• 1241 г. – уварваліся на
Берасцейшчыну,Але!
Асноўная частка Беларусі не трапіла пад нашэсце Батыя і не была захоплена (як і Літва)
ЛегендаВойска м-т на чале з
Койданам – на Менск.На шляху – Крутагор’е.
Там бітва
Койдан загінуў
Крутагор’е – Койданава(зараз – Дзяржынск)
Гаспадарчыя адносіны ў ХІІІ ст.
Суседская (сельская) абшчынаЛепш прылады працы
Больш прадукцыйнасць працы(колькасць вырабленай прадукцыі за
адзінку часу)
Асобныя сем’і маглі сябе пракарміць
Суседская абшчынаВыбірала старасту.
Зямля у абшчыне
• Абшчына валодала зямлёй;• Сем’і карысталіся
зямельнымі надзеламі,
Але!Сем’і валодалі
прыладамі працы
Назва абшчыныНазва абшчыны – “верв”.Ад слова “вяроўка”(ёй адмяралі зямлю).
Развіццё земляробстваЛяднае
Двухполле ці трохполле:• 1 частка – адпачывае;• 2 частка – азімыя/яравыя;• (3 частка –азімыя/яравыя).Частка – агародныя культуры.
Прылады працы:
Драўляная саха з металічным наканечнікам;
Рала з металічнымі нарогамі;
Рыдлёўкі;Жалезныя матыкі і г.д.
Вырошчвалі культуры:
Жыта;Ячмень;Грэчка;Боб;Сачавіца;Капуста;Рэпа і г.д.
Іншыя заняткіЖывёла- і птушкагадоўля;Паляванне(дае мяса і футра);Збіральніцтва;Рыбалоўства;Бортніцтва(мёд замест цукру і воск на свечкі; на імпарт у Візантыю).
Рамёствы
Хатнія промыслы → спецыялізаваныя рамёства.• Асабліва вылучаліся
кавалі;• З Х ст. – ганчарства.
Забеспячэнне князя і дружыны
Князь і дружына не выраблялі прадукцыю
Але!Ім патрэбны прадукты, у т.л.:
Прадметы раскошы;Сродкі для войнаў і г.д.
Князь збіраў даніну
Збор даніны Палюддзе – збор даніны князем.Спачатку – асабістая прысутнасць князя, ён адначасова вяршыў суд.
Але!Развіццё дзяржавы
Больш абавязкаў у князя
Даніну сталі прывозіць у спецыяльныя месцы – пагосты.З прыняццем хрысціянства частка даніны – царкве.
ГрошыШлях «з вараг у грэкі»
Актыўны гандаль
Выкарыстанне грошаў:• IX – X стст. – срэбны арабскі дырхем
(2,5-4 г, скарбы ў Падзвінні і Падняпроўі);• Кан. Х – кан. ХІ стст. – срэбны
заходнееўрапейскі дэнарый (1,8-1,9 г, у асноўным – з Англіі і Германіі).
Больш за ўсё скарбаў – на Полаччыне.
Безманетны перыядХІІ – ХІІІ стст. – безманетны перыяд.Замест манет – срэбныя зліткі (грыўні):oЛітоўскія (заходнерускія) – 100 г;oКіеўскія – 165 г;oНаўгародскія – 200 г (радзей у нас).
З грыўнямі нязручныя дробныя аперацыі
Прамы тавараабмен/выкарыстанне шкурак пушных звяроў.
Феадальныя адносіныРаспад першабытнага грамадства
Князь і знаць захопліваюць больш земляў
Свабодныя земляробы – у залежнасць
Развіццё феадальных адносін (найбольш актыўна – у ХІІ ст.)
Катэгорыі залежных сялян:Чэлядзь – спачатку – рабы, пасля –
усе залежныя, якія жылі ў сядзібе свайго гаспадара;
Халопы – поўнасцю страцілі асабістую свабоду;
Смерды – мелі асабістую свабоду, але працавалі на зямлі князя;
Закупы – сяляне, якія ўзялі пазыку (купу) у багатага чалавека і сталі ад яго залежныя.
Recommended