Begrijpend leesmethoden nieuwe stijl

Verdiepingsworkshop CPS-conferentie

Naar begrijpend leesmethoden nieuwe stijl

Jos Cöp & Paul Stapel

Ga voor de presentatie, de films, het artikel en meer naar: http://begrijpendlezen.blogspot.com

Terugblik en meer informatie

1. Evidence based leesstrategieën2. Flexibel omgaan met verschillen3. Compact programma 4. Woordenschat op maat5. Gevarieerde en actuele teksten 6. Veel aandacht voor effectieve instructie 7. ICT als verlengstuk van de leerkracht

De begrijpend leesmethode nieuwe stijl

achtergronddia

Voor veel kinderen is begrijpend lezen het saaiste vak op school. Als de motivatie ontbreekt, wordt leren lastig.

De leerling

Voor veel leerkrachten is begrijpend lezen het vaagste vak ooit. Ze weten eigenlijk niet wat ze moeten onderwijzen.

De leerkracht

Wetenschappers zijn het steeds meer eens over de drie fundamenten van het begrijpend lezen.

De wetenschappers

Hirsch, 2003

Vlot lezen zorgt ervoor dat de gedachten zich kunnen concentreren op het leesbegrip.

Fundament 1

Hirsch, 2003

Pas als een leerling vlot kan lezen, heeft het aanleren van leesstrategieën zin. Daarvoor heeft het weinig of geen effect.

Vlot lezen

Bryant e.a., 2004, Calvo and Castillo, 1998

Een rijke woordenschat leidt tot meer leesbegrip en bevordert het nog meer leren. 90% van de woorden moet je kennen om de tekst te begrijpen.

Fundament 2

Biemiller e.a., 2003; Hirsch 2003

Begrijpend leesonderwijs zonder ruime aandacht voor woordenschatontwikkeling is als een huis bouwen zonder fundering.

Woordenschat als fundering

Brede achtergrondkennis bevordert het vloeiend lezen, vergroot de woorden-schat en maakt dieper begrip mogelijk.

Fundament 3

Hirsch, 2003

Door het vlotte lezen, de ruime woorden-schat en de rijke achtergrondkennis is het werkgeheugen bij goede leerlingen beschikbaar voor het leesbegrip.

Het beschikbare werkgeheugen

Goede begrijpend lezers lezen vlot, hebben een grote woordenschat, een rijke achtergrondkennis en passen leesstrategieën adequaat toe.

Goede begrijpend lezers

Leesstrategieën zijn belangrijk. Ze bevorderen het aanpakgedrag.

Maar leesstrategieën alleen, zonder het fundament van vlot kunnen lezen, een ruime woordenschat en een rijke achtergrondkennis, vormen …

… alleen de top van de begrijpend lees-ijsberg.

6 evidence based leesstrategieën

De samenhang tussen leesstrategieën

2. Flexibel omgaan met verschillen

De onderwijsbehoeften van kinderen verschillen teveel om uit te gaan van één dwingende organisatievorm.

Omgaan met verschillen

Omgaan met verschillen bij begrijpend lezen: begeleidingsbehoefte, herhaling, plustaken en woordenschat.

Begeleid leren

Samenwerkend leren

Individueel leren

Verschillen in begeleidingsbehoeften

Om het haalbaar te houden zal de methode het omgaan met verschillen moeten faciliteren.

Zwakkere leerlingen bereiken alleen de doelen als ze voldoende instructie, begeleiding en extra leertijd krijgen.

Zwakke (begrijpend) lezers

Betere leerlingen bereiken de doelen met veel minder of zelfs geen begeleiding.

Goede (begrijpend) lezers

Zelfstandig als het kan, samen als het moet is een goed uitgangspunt voor passend begrijpend leesonderwijs.

begeleidingsbehoeften centraal

De hele les staat in het leerlingmateriaal.

De hele les staat in het leerlingmateriaal.

De hele les staat in het leerlingmateriaal.

De hele les staat in het leerlingmateriaal.

De hele les staat in het leerlingmateriaal.

De hele les staat in het leerlingmateriaal.

De hele les staat in het leerlingmateriaal.

De hele les staat in het leerlingmateriaal.

De hele les staat in het leerlingmateriaal.

Dus maximale mogelijkheden voor zelfstandig leren voor de betere leerlingen.

Veel mogelijkheden voor samenwerkend leren als de hulp van een maatje gewenst is.

Extra veel aandacht voor begeleid leren bij kinderen die het hard nodig hebben.

Kortom: eenvoudig, haalbaar en effectief differentiëren met veel gebruiksgemak.

Veel informatie staat in het leerlingmateriaal, dus is de handleiding verantwoord compact.

Veel informatie staat in het leerlingmateriaal, dus is de handleiding verantwoord compact.

Veel informatie staat in het leerlingmateriaal, dus is de handleiding verantwoord compact.

Veel informatie staat in het leerlingmateriaal, dus is de handleiding verantwoord compact.

Veel informatie staat in het leerlingmateriaal, dus is de handleiding verantwoord compact.

Veel informatie staat in het leerlingmateriaal, dus is de handleiding verantwoord compact.

Veel informatie staat in het leerlingmateriaal, dus is de handleiding verantwoord compact.

plustaken:• Leesstudio plustaken• computerprogramma woordenschat (extra doelwoorden)

herhalingstaken:• kopieerbladen• computerprogramma woordenschat (doelwoorden)

Week 1 Week 2 Week 3 Week 4

preteaching | extra woordenschat

plustaken als extra leerstof

1 basis-les

1 basis-les

1 basis-les

toet

staa

k

Toetsing, herhaling en plustaken

Woordenschatonderwijs op maat

Een compacte methode brengt rust door uit te gaan van een beperkt aantal leesstrategieën, schoolweken en lessen.

3. Compact en compleet

Een compact programma van 8 blokken x 4 weken = 32 schoolweken

plustaken:• Leesstudio plustaken• computerprogramma woordenschat (extra doelwoorden)

herhalingstaken:• kopieerbladen• computerprogramma woordenschat (doelwoorden)

Week 1 Week 2 Week 3 Week 4

preteaching | extra woordenschat

plustaken als extra leerstof

1 basis-les

1 basis-les

1 basis-les

toet

staa

k

Per week 1 basisles (en 1 actuele leestaak).

plustaken:• Leesstudio plustaken• computerprogramma woordenschat (extra doelwoorden)

herhalingstaken:• kopieerbladen• computerprogramma woordenschat (doelwoorden)

Week 1 Week 2 Week 3 Week 4

preteaching | extra woordenschat

plustaken als extra leerstof

1 basis-les

1 basis-les

1 basis-les

toet

staa

k

Lezen in beeld Leesstudio

Begin vierde week is er de toetstaak, gevolgd door herhalings- of plustaken.

plustaken:• Leesstudio plustaken• computerprogramma woordenschat (extra doelwoorden)

herhalingstaken:• kopieerbladen• computerprogramma woordenschat (doelwoorden)

Week 1 Week 2 Week 3 Week 4

preteaching | extra woordenschat

plustaken als extra leerstof

1 basis-les

1 basis-les

1 basis-les

toet

staa

k

Kinderen die onvoldoende scoren krijgen herhalingstaken op kopieerbladen.

plustaken:• Leesstudio plustaken• computerprogramma woordenschat (extra doelwoorden)

herhalingstaken:• kopieerbladen• computerprogramma woordenschat (doelwoorden)

Week 1 Week 2 Week 3 Week 4

preteaching | extra woordenschat

plustaken als extra leerstof

1 basis-les

1 basis-les

1 basis-les

toet

staa

k

Kinderen die goed scoren gaan verder met plustaken uit Leesstudio.

plustaken:• Leesstudio plustaken• computerprogramma woordenschat (extra doelwoorden)

herhalingstaken:• kopieerbladen• computerprogramma woordenschat (doelwoorden)

Week 1 Week 2 Week 3 Week 4

preteaching | extra woordenschat

plustaken als extra leerstof

1 basis-les

1 basis-les

1 basis-les

toet

staa

k

Op ieder moment is er voor kinderen die het nodig hebben extra woordenschatleerstof.

plustaken:• Leesstudio plustaken• computerprogramma woordenschat (extra doelwoorden)

herhalingstaken:• kopieerbladen• computerprogramma woordenschat (doelwoorden)

Week 1 Week 2 Week 3 Week 4

preteaching | extra woordenschat

plustaken als extra leerstof

1 basis-les

1 basis-les

1 basis-les

toet

staa

k

Begrijpend leesonderwijs zonder ruime aandacht voor woordenschatontwikkeling is als een huis bouwen zonder fundering.

5. Woordenschat op maat

'n Ding

Ik liep laatst over straat en ik zag een ding staanIk liep laatst over straat en ik zag een ding staanHet was een ding met iets daaraan en daar dan van die dingen aanIk liep laatst over straat en ik zag een ding staan

Waarom zijn al die dingen daar ineens maar neergezet?Is er een dingenmotie aangenomen, of een dingenwet?Dat in elke straat en elke laan voortaan een soort van ding moet staanIk liep laatst over straat en ik zag een ding staan

Woordenschat en leesbegrip

90% van de woorden moet bekend zijn, want anders is een tekst niet te begrijpen.

'n Ding

Ik liep laatst over straat en ik zag een ding staanIk liep laatst over straat en ik zag een ding staanHet was een ding met iets daaraan en daar dan van die dingen aanIk liep laatst over straat en ik zag een ding staan

Waarom zijn al die dingen daar ineens maar neergezet?Is er een dingenmotie aangenomen, of een dingenwet?Dat in elke straat en elke laan voortaan een soort van ding moet staanIk liep laatst over straat en ik zag een ding staan

Woordenschat en leesbegrip

Bron: Jeroen van Merwijk, Een ding, youtube.nl

90% van de woorden moet bekend zijn, want anders is een tekst niet te begrijpen.

Woordenschat en leesbegrip

Alle kinderen dezelfde doelwoorden onderwijzen leidt op groepsniveau tot lessen met een laag rendement.

Ken ik al.

Snap ik niet.

Verschillen in woordenschat

Er is extra woordenschatleerstof op papier.

Er is extra woordenschatleerstof op papier.

Er is extra woordenschatleerstof op papier.

Het gericht trainen van woorden kan gebeuren met speciale woordenschatsoftware.

Er is sprake van veel meer effectieve leertijd als er gewerkt wordt vanuit individuele woordselecties.

Effectieve leertijd

Bij het effectief trainen van woorden is gerichte instructie op maat een voorwaarde. Dit kan met een woordenhulp.

Instructiemogelijkheden

Bekende woorden worden alleen kort getoetst. Bij onbekende woorden volgt een intensieve aanpak met instructie.

Effectieve leertijd

achtergronddia

De actualiteit draagt bij aan de leesmotivatie. Maar actuele nieuws-teksten alleen zijn een te magere basis om de leesstrategieën aan te leren.

6. Gevarieerde en actuele teksten

Bij het aanleren van leesstrategieën is een ruimte variatie in tekstsoorten noodzakelijk. Het kunnen afleiden van contextinformatie stuurt het leesbegrip.

Wie schrijft het?

Wat is bedoeling?

Is het waar?

Variatie in tekstsoorten

Waar staat tekst?

Lezen in beeld Leesstudio

Alle tekstsoorten komen aan bod. Het accent ligt op functionele non fictie.

Alle tekstsoorten komen aan bod. Het accent ligt op functionele non fictie.

Leesstudio

In de Leesstudiodoos zitten 60 leestaken (in drievoud), Leeswerkmappen, antwoordboeken en een handleiding.

Leerlingen kiezen vrij hun leestaak. Ze gaan er zelfstandig (individueel / samenwerkend) mee aan de slag.

Zelf je tekst kiezen

Een Leestaak is een boeiende tekst met een leesopdracht en een werkopdracht.

Een Leestaak

De leesopdracht is gericht op een van de 6 leesstrategieën en traint het strategisch lezen.

De leesopdracht

Lezen doe je nooit zomaar. Je wilt er wat mee bereiken. Met de werkopdracht ga hiermee aan de slag.

De werkopdracht

De Leeswerkmap

De Leeswerkmap is een opbergmap en een instructiehulpmiddel voor strategisch lezen en woordenschatontwikkeling.

De Leeswerkmap bevat een sleuteloverzicht (strategieën), de (taak)instructie, een archief en een registratiesysteem.

De functie van de Leeswerkmap

Iedere week staat er een nieuwe actuele leestaak klaar. Deze kan worden geprint en toegevoegd worden aan de doos.

Leesstudio.nl

Een actuele leestaak is gebaseerd op een onderwerp uit het (Jeugd)journaal. Alle tekstsoorten komen aan bod.

Actuele leestaken

Iedere leestaak is verbonden met een actueel filmfragment en verdiepingssuggesties.

Films uit het (jeugd)journaal

De meeste kinderen hebben instructie nodig om goede begrijpend lezers te worden.

6. Effectieve instructie

De hele les, inclusief de uitleg, staat in het leerlingmateriaal.

Effectieve instructie bij begrijpend lezen is meer hardop denken (‘modelen’)dan dat het allemaal uit te leggen is.

Hardop denken

De Meelezer is een instructiehulpmiddel waarmee je samen met leerlingen hardop kunt denken bij (actuele) teksten.

De Meelezer voor het digibord

Je kiest een tekst, een sleutel (leesstrategie) en een persoonlijke coach en de instructie begint.

Starten met de Meelezer

De actuele teksten kunnen interactief, hardop doordacht worden met behulp van de ondersteunende vragen.

Hardop denken met de Meelezer

Als het hardop denken van de gekozen sleutel (leesstrategie) afgerond is, volgt een overzichtsverslag.

Hardop denken met de Meelezer

Indien gewenst kan de instructie voorgezet worden met een andere sleutel (leesstrategie) of andere tekst.

Hardop denken met de Meelezer

ICT wordt ten onrechte steeds gekoppeld aan ‘het onderwijs van de toekomst’, terwijl het juist nu veel kan verbeteren.

7. ICT als verlengstuk van de leerkracht

Met doelgerichte woordenschatsoftware voor pc en digibord.

Met behulp van het digibord wordt de begrijpend leesinstructie ondersteund.

1. Evidence based leesstrategieën2. Flexibel omgaan met verschillen3. Compact programma 4. Woordenschat op maat5. Gevarieerde en actuele teksten 6. Veel aandacht voor effectieve instructie 7. ICT als verlengstuk van de leerkracht

De begrijpend leesmethode nieuwe stijl

Komen er ‘bewezen’ leesstrategieën aan bod?

Blijft de aandacht voor leesstrategieën compact en overzichtelijk?

Is er ruime aandacht voor woordenschat?

Is er aandacht voor de actualiteit? Is er sprake van een breed scala

aan tekstsoorten? …

Checklist inhoud methoden

Is er aandacht voor de verschillen tussen kinderen wat betreft de woordenschat?

Is er een individuele selectie van de doelwoorden woordenschat?

Is er aandacht voor de verschillen tussen kinderen als het gaat om het gebruik maken van de leesstrategieën?

Kan de leertijd verkort / verlengd worden als het nodig is.

Is er sprake van regelmatige toetsing en een passend vervolg?

Checklist didactiek methoden

Zijn er voldoende instructie- en begeleidingsmogelijkheden voor kinderen die het nodig hebben.

Zijn er voldoende zelfstandig leermogelijkheden voor kinderen die het nodig hebben?

Krijgen zelfstandige leerders ook instructie?

Wordt ICT gebruikt om de leerstof op maat aan te bieden?

…

Checklist organisatie methoden

Ga voor de presentatie, de films, het artikel en meer naar: http://begrijpendlezen.blogspot.com

Terugblik en meer informatie