Environmemtal pollution

Preview:

DESCRIPTION

save earth

Citation preview

R. V. Kshirsagar DR. R. V. KSHIRSAGAR Prof.Ramkrishna More College Akurdi

Study on Environmental Study on Environmental ScienceScience

BY BY

DR. RAVINDRA KSHIRSAGARDR. RAVINDRA KSHIRSAGAR

M.Sc.B.EdM.Sc.B.Ed. . Ph.DPh.D

पर्या��वरण शिक्षण

Save Earth

R. V. Kshirsagar DR. R. V. KSHIRSAGAR Prof.Ramkrishna More College Akurdi

प्रदूषणप्रदूषण वा�ता�वारणा�ता सजीवा�ना� हा�नाका�रका पदा�र्थ� मि�सळणा� या� क्रि�या�ला� हा�नाका�रका पदा�र्थ� मि�सळणा� या� क्रि�या�ला�

प्रदूषणा म्हाणाता�ताप्रदूषणा म्हाणाता�ता.. हावा� प्रदूषणाहावा� प्रदूषणा प्रदूषणा म्हाणाजी� प्रदूषणा म्हाणाजी� जीवाना नाष्ट कारू शकाताला अर्थवा� क्रिवास्काळ#ता नाष्ट कारू शकाताला अर्थवा� क्रिवास्काळ#ता

कारू शकाताला अस� घटका कारू शकाताला अस� घटका वा�ता�वारणा, , जीला आणिणा भू)प्रदा�श�ता आणिणा भू)प्रदा�श�ता मि�सळणा�मि�सळणा�. . जीस� का* हावा� �ध्या� जीस� का* हावा� �ध्या� डीझे�ला या� इंधना�ता)ना या� इंधना�ता)ना सल्फर असला�ला� ध)र वा�ता�वारणा�ता मि�सळता2असला�ला� ध)र वा�ता�वारणा�ता मि�सळता2. . या��3ला� पया��वारणा�चा� र्हा�स या��3ला� पया��वारणा�चा� र्हा�स हा2ता2 आणिणा जीवानाचा� ढा�सळता�हा2ता2 आणिणा जीवानाचा� ढा�सळता�. . तास�चा परिरणा��ता8 तास�चा परिरणा��ता8 जी�गक्रिताका ता�प��ना वा�ढा हा2ता� हा2ता�. . का�हा �हात्त्वा�चा प्रदूषणा�चा का�हा �हात्त्वा�चा प्रदूषणा�चा उदा�हारणा�उदा�हारणा�

R. V. Kshirsagar DR. R. V. KSHIRSAGAR Prof.Ramkrishna More College Akurdi

प्रदूषणप्रदूषण अश3द्ध प�णा म्हाणाजी� अश3द्ध प�णा म्हाणाजी� प�णा प्रदूषणाप�णा प्रदूषणा, , अश3द्ध हावा� म्हाणाजी� हावा� प्रदूषणाअश3द्ध हावा� म्हाणाजी� हावा� प्रदूषणा, , �2ठा� आवा�जी म्हाणाजी� �2ठा� आवा�जी म्हाणाजी� ध्वानाप्रदूषणाध्वानाप्रदूषणा

R. V. Kshirsagar DR. R. V. KSHIRSAGAR Prof.Ramkrishna More College Akurdi

प्रदुषण�चे� प्रका�रप्रदुषण�चे� प्रका�र स�गर - स�डीप�णा स2डीणा�,

आण्वि?वाका काचार� स�गरताळ�श स2डीणा�

जीमि�ना - जीमि�नाता श�तास�ठा@ र�स�याक्रिनाका खता�चा� अक्रितावा�पर

तास�वा काचार� प3रणा�. वा�ता�वारणा - ध)र वा औद्यो2क्रिगका

वा�या) स2डीणा� ध्वानाप्रदूषणा - �2ठा� आवा�जी इं-काचार� - जी3न्या� इंला�क्ट्रॉHक्रिनाका

तात्रज्ञा�ना�च्या� उपकारणा�चा� काचार�

R. V. Kshirsagar DR. R. V. KSHIRSAGAR Prof.Ramkrishna More College Akurdi

जीग�ता दारवाषL प्रदूषणा��3ळ� एका का2ट#हूना अमिधका दारवाषL प्रदूषणा��3ळ� एका का2ट#हूना अमिधका �Oत्या) हा2ता�ता हा2ता�ता. . हावा�हावा�,, ��ता, , डीQगरदार्या�डीQगरदार्या�,, जीगला, , त्या�ताला त्या�ताला प्र�णा वानास्पता,, स)क्ष्�जीवा,, का*टका या�शिशवा�या या�शिशवा�या वा�ळवाट, , बफ��ना� आच्छा�दाला�ला बफ��ना� आच्छा�दाला�ला क्रिहा�शिशखर�, , स�3द्र, , नाद्यो� त्या�ताला सवा� प्रका�रचा� त्या�ताला सवा� प्रका�रचा� जीवा हा� सवा� हा� सवा� पया��वारणा�श सबमिधता घटका आहा�तापया��वारणा�श सबमिधता घटका आहा�ता. . तार गदाXना� खचा�खचा तार गदाXना� खचा�खचा भूरला�ला शहार�भूरला�ला शहार�, , का�रख�ना� त्या��3ळ� हा2णा�र� प्रदुषणाका�रख�ना� त्या��3ळ� हा2णा�र� प्रदुषणा, , वा�हाना�चा वा�हाना�चा वा�ढाता सख्या� त्या��3ळ� हा2णा�र� हावा�चा� प्रदुषणा या��3ळ� पया��वारणा�चा� वा�ढाता सख्या� त्या��3ळ� हा2णा�र� हावा�चा� प्रदुषणा या��3ळ� पया��वारणा�चा� र्हा�स हा2ता आहा�र्हा�स हा2ता आहा�. . प्रदुषणा�चा� आर2ग्या�वार क्रिवापरता परणा�� प्रदुषणा�चा� आर2ग्या�वार क्रिवापरता परणा�� हा2ता�ताहा2ता�ता..

प्रदूषकाप्रदूषका घटकाघटका ना\सर्गिग̂काना\सर्गिग̂का हावा�तालाहावा�ताला जी�जी� पदा�र्थ�पदा�र्थ� अर्थवा�अर्थवा� घटकाघटका ��नावा��नावा, ,

प्र�णाप्र�णा, , पक्षीपक्षी, , वानास्पतावानास्पता, , उपया3क्तउपया3क्त जीता)च्या�जीता)च्या� आर2ग्या�सआर2ग्या�स, , जीवाना�सजीवाना�स हा�नाका�रकाहा�नाका�रका आहा�ताआहा�ता तास�चातास�चा जी�जी� हावा���नाहावा���ना बदाला�सबदाला�स का�रणाभू)ताका�रणाभू)ता आहा�ताआहा�ता त्या�ना�त्या�ना� प्रदूषकाप्रदूषका घटकाघटका अस�अस� म्हाणाता�ताम्हाणाता�ता

R. V. Kshirsagar DR. R. V. KSHIRSAGAR Prof.Ramkrishna More College Akurdi

वा�या3प्रदूषणावा�या3प्रदूषणा वा�या3प्रदूषणावा�या3प्रदूषणा हा�हा� वा�ता�वारणा�चा�

प्रदूषणाप्रदूषणा आहा�आहा�. . ��नावा��नावा आर2ग्या�सआर2ग्या�स तास�चातास�चा पया��वारणा�तालापया��वारणा�ताला इंतारइंतार घटका�ना�घटका�ना� ,,प्र�णाप्र�णा, , पक्षीपक्षी, , वानास्पतावानास्पता, , जीवाजीता)जीवाजीता) इंत्या�दाbना�इंत्या�दाbना� हा�क्रिनाका�रकाहा�क्रिनाका�रका घटकाघटका हावा��ध्या�हावा��ध्या� मि�सळ)नामि�सळ)ना जी�ता�ताजी�ता�ता ता�व्हा�ता�व्हा� वा�या3प्रदूषणावा�या3प्रदूषणा झे�ल्या�चा�झे�ल्या�चा� ��ना?या�ता��ना?या�ता या�ता�या�ता�

R. V. Kshirsagar DR. R. V. KSHIRSAGAR Prof.Ramkrishna More College Akurdi

जा�गति�काजा�गति�का ��पमा�नव�ढ��पमा�नव�ढ हव�मा�नहव�मा�न बदला�माध्र्या�बदला�माध्र्या� जा�गति�काजा�गति�का

��पमा�नव�ढ��पमा�नव�ढ ह!ह! सव���सव��� चिंचे$��जानकाचिंचे$��जानका ब�बब�ब आह�आह� वव इ�रइ�र बदलाबदला ह�ह� स'र्या(क्ति*कास'र्या(क्ति*का पण�पण� आप�शिक्ष�आप�शिक्ष� आह��आह��..

का�ब�ना डी�याHक्स�ईडी (CO2) - (CO2) - सध्र्या�चे�सध्र्या�चे� सव���सव��� चेर्चिचे$ला�चेर्चिचे$ला� जा�ण�र�जा�ण�र� चिंचे$��चे�चिंचे$��चे� तिवषर्यातिवषर्या जा�गति�काजा�गति�का ��पमा�नव�ढ��पमा�नव�ढ ह�ह� का�ब�नका�ब�न डा�र्या-क्स�ईडाच्र्या�डा�र्या-क्स�ईडाच्र्या� उत्सजा�न�मा(ळे�उत्सजा�न�मा(ळे� ह4ण�र�ह4ण�र� परिरण�मापरिरण�मा आह�आह�. . स�धा�रणपण�स�धा�रणपण� १९९०१९९० पर्या:�पर्या:� का�ब�नका�ब�न डा�र्या-क्स�ईडाडा�र्या-क्स�ईडा ह�ह� प्रदूषकाप्रदूषका घटका�'माध्र्या�घटका�'माध्र्या� मा�नला�मा�नला� जा��जा�� नव्ह��नव्ह�� का�रणका�रण का4णत्र्या�ह!का4णत्र्या�ह! ज्वलान�चे�ज्वलान�चे� अं'ति�माअं'ति�मा पद�र्थ�पद�र्थ� का�ब�नका�ब�न डा�र्या-क्स�ईडाचेडा�र्या-क्स�ईडाचे अंस�4अंस�4. . �स�चे�स�चे आर4ग्र्या�वरआर4ग्र्या�वर र्या�चे�र्या�चे� परिरण�मापरिरण�मा ग'भी!रग'भी!र मा�नला�मा�नला� जा��जा�� नव्ह��नव्ह��..

R. V. Kshirsagar DR. R. V. KSHIRSAGAR Prof.Ramkrishna More College Akurdi

ता�प��नावा�ढा#चा�ता�प��नावा�ढा#चा� वावा का�ब�नाका�ब�ना डी�याHक्स�ईडीच्या�डी�याHक्स�ईडीच्या� वा�ढात्या�वा�ढात्या� प्र��णा�चा�प्र��णा�चा� जीवाळचा�जीवाळचा� सबधसबध आहा�आहा� हा�हा� शिशक्का��2ता�बशिशक्का��2ता�ब झे�ल्या�नातारझे�ल्या�नातार का�ब�नाका�ब�ना डी�याHक्स�ईडीडी�याHक्स�ईडी हा�हा� �हात्त्वा�चा��हात्त्वा�चा�

प्रदूषकाप्रदूषका घटकाघटका आहा�आहा� या�ला�या�ला� ��न्याता���न्याता� मि�ळ�लामि�ळ�ला. . का�ब�नाका�ब�ना डी�याHक्स�ईडीचा�डी�याHक्स�ईडीचा� वा�ता�वारणा�तालावा�ता�वारणा�ताला प्र��णाप्र��णा ००..३३ टक्का�टक्का� इंताका�इंताका� आप�णिक्षीताआप�णिक्षीता

आहा�आहा�. . क्रिनासग��तालाक्रिनासग��ताला अना�काअना�का प्रक्रिकाया��ध्या�प्रक्रिकाया��ध्या� ( ( जीवाजीवा सOष्टतालासOष्टताला श्वा�स2छ्वा�सश्वा�स2छ्वा�स) ) का�ब�नाका�ब�ना डी�याHक्स�ईडीडी�याHक्स�ईडी उत्सर्जिजीत̂ाउत्सर्जिजी^ता हा2ताहा2ता असता2असता2. . परता3परता3 क्रिनासग��ना�क्रिनासग��ना� वानास्पताkना�वानास्पताkना� प्रका�शप्रका�श सश्ले�षणा�ता)नासश्ले�षणा�ता)ना का�ब�नाका�ब�ना डी�याHक्स�ईडीला�डी�याHक्स�ईडीला� प3न्हा�प3न्हा� का�ब�नाका�ब�ना वावा ऑण्विक्सजीनाऑण्विक्सजीना वा�गळ�वा�गळ�

कार?या�चाकार?या�चा क्षी�ता�क्षी�ता� प्रदा�नाप्रदा�ना का� लाका� ला आहा�आहा�. . औद्यो2क्रिगकाऔद्यो2क्रिगका ��तानातार��तानातार ��नावा�ना���नावा�ना� �2ठ्या��2ठ्या� प्र��णा�वारप्र��णा�वार उजीoचा�उजीoचा� वा�परवा�पर कार?या�सकार?या�स स3रुवा�तास3रुवा�ता का� लाका� ला वावा त्या�चात्या�चा वा�ळ�सवा�ळ�स �2ठ्या��2ठ्या� प्र��णा�वारलाप्र��णा�वारला वाOक्षीता2डीना�वाOक्षीता2डीना� पOथ्वावारलापOथ्वावारला वानास्पताkचावानास्पताkचा का�ब�नाका�ब�ना डी�याHक्स�ईडीला�डी�याHक्स�ईडीला�

ऑण्विक्सजीनाऑण्विक्सजीना �ध्या��ध्या� परिरवाता�नापरिरवाता�ना कार?या�चाकार?या�चा क्षी�ता�क्षी�ता� का�का� का� लाका� ला. . परिरणा��परिरणा�� वा�ता�वारणा�तालावा�ता�वारणा�ताला का�ब�नाका�ब�ना डी�याHक्स�ईडीचा�डी�याHक्स�ईडीचा� प्र��णाप्र��णा वा�ढाला�वा�ढाला� वावा वा�ढातावा�ढाता आहा�आहा�. . सध्या�चा�सध्या�चा� वा�ता�वारणा�तालावा�ता�वारणा�ताला का�ब�नाका�ब�ना डी�याHक्स�ईडीचा�डी�याHक्स�ईडीचा� प्र��णाप्र��णा ००..३८५३८५ टक्का�टक्का� इंताका�इंताका� आहा�आहा�. .

R. V. Kshirsagar DR. R. V. KSHIRSAGAR Prof.Ramkrishna More College Akurdi

व�र्या(प्रदूषण�चे�व�र्या(प्रदूषण�चे� स्त्रो4�स्त्रो4� मि�र्थ�नामि�र्थ�ना (CH4)(CH4)मि�र्थ�नामि�र्थ�ना हा�हा� दा�खलादा�खला हारिरतागOहाहारिरतागOहा परिरणा��परिरणा��

दा�खवाणा�र�दा�खवाणा�र� वा�या)वा�या) आहा�आहा� वावा का�ब�नाका�ब�ना डी�याHक्स�ईडीप�क्षी�डी�याHक्स�ईडीप�क्षी� २१२१ पट#ना�पट#ना� परिरणा��का�रकापरिरणा��का�रका आहा�आहा�..

डी�याना�याट्रॉ2जीनाडी�याना�याट्रॉ2जीना ऑक्स�ईडीऑक्स�ईडी (N2O) (N2O) क्ला2र2फ्ला3र2क्ला2र2फ्ला3र2 का�ब�नाका�ब�ना (CFC)(CFC) * * ना\सर्गिग̂काना\सर्गिग̂का स्त्र2तास्त्र2ता ज्वा�ला��3खज्वा�ला��3ख ((सल्फरसल्फर डी�याHक्स�ईडीइंतारडी�याHक्स�ईडीइंतार

अना�काअना�का वा�या)वा�या) वावा �2ठ्या��2ठ्या� प्र��णा�वारलाप्र��णा�वारला ध3शिलाकाणाध3शिलाकाणा), ),

दालादालादालादाला ((मि�र्थ�नामि�र्थ�ना), ), ना\सर्गिग̂काना\सर्गिग̂का रिरत्या�रिरत्या� ला�गणा�र�ला�गणा�र� जीगला�तालाजीगला�ताला

वाणावा�वाणावा� ( ( का�ब�नाका�ब�ना डी�याHक्स�ईडीडी�याHक्स�ईडी वावा स)क्ष्�स)क्ष्� ध3शिलाकाणाध3शिलाकाणा))

R. V. Kshirsagar DR. R. V. KSHIRSAGAR Prof.Ramkrishna More College Akurdi

मा�नवतिनर्मिमा$�मा�नवतिनर्मिमा$� स्त्रो4�स्त्रो4� वा�हाना�वा�हाना� - - ना�याट्रॉ2जीनाना�याट्रॉ2जीना ऑक्स�ईडीऑक्स�ईडी वावा डी�याHक्स�ईडीडी�याHक्स�ईडी, , व्हिव्हाव्हिव्हा..ओओ..सस, , का�ब�नाका�ब�ना

�2नाHक्स�ईडी�2नाHक्स�ईडी वावा डी�याHक्स�ईडीडी�याHक्स�ईडी, , स)क्ष्�स)क्ष्� वावा अक्रितास)क्ष्�अक्रितास)क्ष्� ध)शिलाकाणाध)शिलाकाणा, , का�रख�ना�का�रख�ना�- - व्हिव्हाव्हिव्हा..ओओ..सस, , का�ब�नाका�ब�ना डी�याHक्स�ईडीडी�याHक्स�ईडी, , वाजीक्रिनार्मि�^तावाजीक्रिनार्मि�^ता वावा शिस�|टशिस�|ट प्रकाल्पप्रकाल्प - - �2ठ्या��2ठ्या� प्र��णा�वारप्र��णा�वार का�ब�नाका�ब�ना डी�याHक्स�ईडीडी�याHक्स�ईडी, ,

सल्फरसल्फर डी�याHक्स�ईडीडी�याHक्स�ईडी, , ना�याट्रॉ2जीनाना�याट्रॉ2जीना डी�याHक्स�ईडीडी�याHक्स�ईडी, , का�जीळ#का�जीळ# ((स)क्ष्�स)क्ष्� ध)शिलाकाणाध)शिलाकाणा) ) काचार�काचार� वावा स�डीप�णास�डीप�णा - - मि�र्थ�नामि�र्थ�ना प�ट्रॉ2लापपप�ट्रॉ2लापप - - व्हिव्हाव्हिव्हा..ओओ..सस. . श�ताश�ता*- *- श�ताजीन्याश�ताजीन्या उत्प�दाना�ता)नाउत्प�दाना�ता)ना ताया�रताया�र हा2णा�र�हा2णा�र� व्हिव्हाव्हिव्हा..ओओ..सस. , . , श�ता��धलाश�ता��धला

का����ध)नाका����ध)ना ताया�रताया�र हा2णा�र�हा2णा�र� ध3शिलाकाणाध3शिलाकाणा. . **श�ता�ताश�ता�ता वा�परल्या�वा�परल्या� जी�णा�र~जी�णा�र~ या�या� ना\सर्गिग̂काना\सर्गिग̂का तास�चातास�चा र�स�याक्रिनाकार�स�याक्रिनाका खता��3ळ�खता��3ळ�

प�?या�चा�प�?या�चा� प्रदूषणाप्रदूषणा �2ठ्या��2ठ्या� प्र��णा�ताप्र��णा�ता हा2ता�हा2ता�..

R. V. Kshirsagar DR. R. V. KSHIRSAGAR Prof.Ramkrishna More College Akurdi

दिदल्ला!दिदल्ला! माध्र्या�माध्र्या� इनव्हजा�नइनव्हजा�न मा(ळे�मा(ळे� स�ठण�र�स�ठण�र� धा(का�धा(का� , , र्या�र्या� धा(क्र्या�'मा(ळे�धा(क्र्या�'मा(ळे� प्रदूषणप्रदूषण प��ळेGप��ळेG मा4ठ्या�मा4ठ्या� प्रमा�ण�वरप्रमा�ण�वर व�ढ��व�ढ��

व�र्या(प्रदूषणव�र्या(प्रदूषण कामा!कामा! जा�स्�जा�स्� ह4ण्र्या��ह4ण्र्या�� हव�मा�न�चे�हव�मा�न�चे� खूKपचेखूKपचे प्रभी�वप्रभी�व अंस�4अंस�4. . जामा!न!वर!लाजामा!न!वर!ला ��पमा�न��पमा�न, , हव��!लाहव��!ला ��पमा�न��पमा�न, , व���वरण��!लाव���वरण��!ला वरच्र्या�वरच्र्या� भी�ग��!लाभी�ग��!ला ��पमा�न��पमा�न इत्र्या�दLइत्र्या�दL प्रदूषणप्रदूषण पसरवण्र्या��पसरवण्र्या�� किंका$व�किंका$व� एकावटण्र्या��एकावटण्र्या�� माहत्त्व�चे!माहत्त्व�चे! का�माग!र!का�माग!र! बजा�व���बजा�व���. . व�रPव�रP र्या�चे�र्या�चे� व�गव�ग दिद�दिद� ह�ह� त्र्या��त्र्या�� माहत्त्व�चे�माहत्त्व�चे� घटकाघटका ठर���ठर���..

R. V. Kshirsagar DR. R. V. KSHIRSAGAR Prof.Ramkrishna More College Akurdi

�3बई�ध्या��3बई�ध्या� प्रदूषकाप्रदूषका घटका�चाघटका�चा क्रिनार्मि�̂ताक्रिनार्मि�̂ता जी�स्ताजी�स्ता अस)नाहाअस)नाहा प्रदूषणाप्रदूषणा प�ताळ#प�ताळ# प3?या�प�क्षी�प3?या�प�क्षी� बरचाबरचा का�का� असता�असता�. . �3बईताला�3बईताला प्रदूषणाप्रदूषणा स�3द्र�वारलास�3द्र�वारला वा�र~वा�र~ या��3ळ�या��3ळ� बर~बर~ या�चाया�चा प्र��णा�ताप्र��णा�ता वा�हूनावा�हूना जी�ता�जी�ता� तारतार प3?या�च्या�प3?या�च्या� सभू2वाता�लाच्या�सभू2वाता�लाच्या� ट�काड्यां��3ळ�ट�काड्यां��3ळ� वा�हूनावा�हूना जी�?या�ताजी�?या�ता अडीर्थळ�अडीर्थळ� या�ताया�ता असल्या�ना�असल्या�ना� प3?या�ताप3?या�ता प्रदा~षणाप्रदा~षणा प�ताळ#प�ताळ# जी�स्ताजी�स्ता असता�असता�. . तास�चातास�चा का�हाका�हा ठिठाका�णाठिठाका�णा प्रदूषणाप्रदूषणा हा2ताहा2ता नासता�ना�हानासता�ना�हा वा�र~वा�र~ या�बर2बरया�बर2बर दुसर~दुसर~ या�या� ठिठाका�णा�हूनाठिठाका�णा�हूना प्रदूषणाप्रदूषणा वा�हूनावा�हूना या�ता�या�ता� वावा स्त्र2ता�चास्त्र2ता�चा जी�ग�जी�ग� प्रदूषणा�3क्तप्रदूषणा�3क्त र�हूनार�हूना सभू2वाता�लाचा�सभू2वाता�लाचा� परिरसरपरिरसर प्रदूषणा�याप्रदूषणा�या हा2ऊनाहा2ऊना जी�ता2जी�ता2..

R. V. Kshirsagar DR. R. V. KSHIRSAGAR Prof.Ramkrishna More College Akurdi

जाला प्रदुषणजाला प्रदुषण पिंपप̂रपिंपप̂र- - चिंचाच̂ावाडी हाद्दी#ता)ना चिंचाच̂ावाडी हाद्दी#ता)ना

जी�णा�र पवाना� नादा# जी�णा�र पवाना� नादा# वा�गवा�गळ्या� का�रणा��3ळ� प्रचाडी वा�गवा�गळ्या� का�रणा��3ळ� प्रचाडी प्रदूतिष�प्रदूतिष� झे�ल्या�चा� आढाळ)ना झे�ल्या�चा� आढाळ)ना आला� आहा�आला� आहा�

R. V. Kshirsagar DR. R. V. KSHIRSAGAR Prof.Ramkrishna More College Akurdi

जाला!र्या काQटका