Unit1-2_คุณธรรมของครูและนักเรียน

Preview:

DESCRIPTION

บทที่ 1-2 คุณธรรมของครูและนักเรียน จากธรรมนูญชีวิต ของพระพรหมคุณาภรณ์ (ป.อ.ปยุตฺโต)

Citation preview

บทท�� ๑หลักธรรมสำ��หรบคร� อ�จ�รย์� หร�อผู้��แสำดงธรรม

ผู้��ท��หน้��ท��สำ �งสำอน้ ให�ก�รศึ กษ�แก"ผู้��อ��น้ โดย์เฉพ�ะคร� อ�จ�รย์� พ งประกอบด�วย์ค*ณสำมบติ- แลัะประพฤติ-ติ�มหลักปฏิ-บติ- ดงน้�0ก. เป็�นก�ลยาณมิ�ตร ค�อ ประกอบด�วย์องค�ค*ณของกลัย์�ณม-ติร หร�อ ก�ลยาณมิ�ตรธรรมิ ๗ ประก�ร ดงน้�0

๑. ป2โย์ น�าร�ก ค�อ ม�เมติติ�กร*ณ� ใสำ"ใจคน้แลัะประโย์ชน้�สำ*ขของเข� เข��ถึ งจ-ติใจ สำร��งคว�มร� �สำ กสำน้-ทสำน้มเป5น้กน้เอง ชวน้ใจผู้��เร�ย์น้ให�อย์�กเข��ไปปร กษ�ไติ"ถึ�ม

๒. คร* น�าเคารพ ค�อ เป5น้ผู้��หน้กแน้"น้ ถึ�อหลักก�รเป5น้สำ��คญ แลัะม�คว�มประพฤติ-สำมควรแก"ฐ�น้ะ ท��ให�เก-ดคว�มร� �สำ กอบอ*"น้ใจ เป5น้ท��พ �งได�แลัะปลัอดภัย์

๓. ภั�วน้�โย์ น�าเจร�ญใจ ค�อ ม�คว�มร� �จร-ง ทรงภั�ม-ป<ญญ�แท�จร-ง แลัะเป5น้ผู้��ฝึ>กฝึน้ปรบปร*งติน้อย์�"เสำมอ เป5น้ท��น้"�ย์กย์"องควรเอ�อย์"�ง ท��ให�ศึ-ษย์�เอ"ย์อ��งแลัะร��ลั กถึ งด�วย์คว�มซ�บซ 0ง ม�น้ใจ แลัะภั�คภั�ม-ใจ

๔. วติAติ� ร��จ�กพ�ดให้�ได�ผล ค�อ ร� �จกช�0แจงให�เข��ใจ ร� �ว"�เม��อไรควรพ�ดอะไร อย์"�งไร คอย์ให�ค��แน้ะน้��ว"�กลั"�วติกเติ�อน้ เป5น้ท��ปร กษ�ท��ด�

๕. วจน้กAขโม อดทนต�อถ้�อยค!า ค�อ พร�อมท��จะรบฟั<งค��ปร กษ�ซกถึ�มแม�จ*กจ-ก ติลัอดจน้ค��ลั"วงเก-น้แลัะค��ติกเติ�อน้ว-พ�กษ�ว-จ�รณ�ติ"�งๆ อดทน้ ฟั<งได� ไม"เบ��อหน้"�ย์ ไม"เสำ�ย์อ�รมณ�*

๖.คมAภั�รญฺAจ กถึ� กติAติ� แถ้ลงเร$%องล!&าล'กได� ค�อ กลั"�วช�0แจงเร��องติ"�งๆ ท��ย์*"งย์�กลั กซ 0งให�เข��ใจได� แลัะสำอน้ศึ-ษย์�ให�ได�เร�ย์น้ร� �เร��องร�วท��ลั กซ 0งย์-�งข 0น้

๗. โน้ จฏฺIฐ�เน้ น้-โย์ชเย์ ไมิ�ชั�กน!าในอฐาน ค�อ ไม"ชกจ�งไปใน้ท�งท��เสำ��อมเสำ�ย์ หร�อเร��องเหลัวไหลัไม"สำมควร

(อ งA .สำ ติA ติ ก .

๒๓/๓๔/๓๓)

ข. ต�&งใจป็ระสิ�ทธ�-ความิร�� โดย์ติ0งติน้อย์�"ใน้ธรรมของผู้��แสำดงธรรม ท��เร�ย์กว"� ธรรมิเทศกธรรมิ ๕ ประก�ร ค�อ

๑. อน้*บ*พพ-กถึ� สิอนให้�มิ1ข�&นตอนถ้�กล!าด�บ ค�อ แสำดงหลักธรรม หร�อเน้�0อห�ติ�มลั��ดบคว�มง"�ย์ย์�กลั*"มลั ก ม�เหติ*ผู้ลัสำมพน้ธ�ติ"อเน้��องกน้ไปโดย์ลั��ดบ

๒. ปร-ย์�ย์ทสำสำ�ว� จ�บจ3ดสิ!าค�ญมิาขยายให้�เข�าใจเห้ต3ผล ค�อ ช�0แจง ย์กเหติ*ผู้ลัม�แสำดง ให�เข��ใจชดเจน้ใน้แติ"ลัะแง"แติ"ลัะประเดJน้ อธ-บ�ย์ย์กเย์�0องไปติ"�งๆ ให�มองเหJน้กระจ"�งติ�มแน้วเหติ*ผู้ลั

๓. อน้*ทย์ติ� ต�&งจ�ตเมิตตาสิอนด�วยความิป็รารถ้นาด1 ค�อ สำอน้เข�ด�วย์จ-ติเมติติ� ม*"งจะให�เป5น้ประโย์ชน้�แก�ผู้��ร บค��สำอน้

๔. อน้�ม-สำน้ดร ไมิ�มิ1จ�ตเพ�งเล4งเห้4นแก�อามิ�สิ ค�อ สำอน้เข�ม-ใช"ม-ใช"ม*"งท��ติน้จะได�ลั�ภั สำ-น้จ��ง หร�อผู้ลัประโย์ชน้�ติอบแทน้

๕. อน้*ปหจจ�* วางจ�ตตรงไมิ�กระทบตนและผ��อ$%น ค�อ สำอน้ติ�มหลักติ�มเน้�0อห� ม*"งแสำดงอรรถึ แสำดงธรรม ไม"ย์กติน้ ไม"เสำ�ย์ดสำ�ข"มข��ผู้��อ��น้

(อ งA .ป ญฺA จ ก .

๒๒/๑๕๙/๒๐๕)

ค. มิ1ล1ลาคร�ครบท�&งสิ1% คร�ท��สำ�ม�รถึม�ลั�ลั�ของน้กสำอน้ ดงน้�0๑. สำน้ทสำสำน้� ชั1&ให้�ชั�ด จะสำอน้อะไร กJช�0แจงแสำดงเหติ*ผู้ลั

แย์กแย์ะอธ-บ�ย์ให�ผู้��ฟั<งเข��ใจแจ"มแจ�ง ดงจ�งม�อไปด�เหJน้กบติ�๒. สำม�ทปน้� ชัวนให้�ป็ฏิ�บ�ต� ค�อ สำ-�งใดควรท�� กJบรรย์�ย์ให�มอง

เหJน้คว�มสำ��คญ แลัะซ�บซ 0งใน้ค*ณค"� เหJน้สำมจร-ง จน้ผู้��ฟั<งย์อมรบ อย์�กลังม�อท�� หร�อน้��ไปปฏิ-บติ-

๓. สำม*ติเติชน้� เร�าให้�กล�า ค�อ ปลั*กใจให�ค กคก เก-ดคว�มกระติ�อร�อร�น้ ม�ก�� ลังใจแขJงขน้ ม�น้ ใจจะท�� ให�สำ�� เรJจ ไม"กลั วเหน้Jดเหน้��อย์หร�อย์�กลั��บ�ก

๔. สำมปหงสำน้� ป็ล3กให้�ร�าเร�ง ค�อ ท��บรรย์�ก�ศึให�สำน้*กสำดช��น้ แจ"มใสำ เบ-กบ�น้ใจ ให�ผู้��ฟั<งแช"มช��น้ ม�คว�มหวง มองเหJน้ผู้ลัด�แลัะท�งสำ��เรJจ

จ��ง"�ย์ๆ ว"� สำอน้ให� แจ"มแจ�ง จ�งใจ แกลั�วกลั�� ร"�เร-ง(เ ช" น้ ท� .สำ� .

๙/๑๙๘/๑๖๑)

ง. มิ1ห้ล�กตรวจสิอบถ้ามิ เม��อพ�ดอย์"�งรวบรดท��สำ*ด คร�อ�จติรวจสำอบติน้เอง ด�วย์ลักษณะก�รสำอน้ของพระบรมคร� ๓ ประก�ร ค�อ

๑. สำอน้ด�วย์คว�มร� �จร-ง ร� �จร-ง ท��ได�จร-ง จ งสำอน้เข�๒. สำอน้อย์"�งม�เหติ*ผู้ลั ให�เข�พ-จ�รณ�เข��ใจแจ�งด�วย์ป<ญญ�

ของเข�เอง๓. สำอน้ให�ได�ผู้ลัจร-ง สำ��เรJจคว�มม*"งหม�ย์ของเร��องท��สำอน้น้0น้ๆ

เช"น้ ให�เข��ใจได�จร-ง เหJน้คว�มจร-ง ท��ได�จร-ง น้��ไปปฏิ-บติ-ได�ผู้ลัจร-ง เป5น้ติ�น้

(อ งA .ติ- ก .

๒๐/๕๖๕/๓๕๖)

จ. ท!าห้น�าท1%คร�ต�อศ�ษย7 ค�อ ปฏิ-บติ-ติ"อศึ-ษย์� โดย์อน้*เคร�ะห�ติ�มหลักธรรมเสำม�อน้เป5น้ ท-ศึเบ�0องขว�* ดงน้�0

๑. แน้ะน้��ฝึ>กอบรมให�เป5น้คน้ด�๒. สำอน้ให�เข��ใจแจ"มแจ�ง๓. สำอน้ศึ-ลัปว-ทย์�ให�สำ-0น้เช-ง๔. สำ"งเสำร-มย์กย์"องคว�มด�ง�มคว�มสำ�ม�รถึให�ปร�กฏิ๕. สำร��งเคร��องค*�มภัย์ใน้สำ�รท-ศึ ค�อ สำอน้ฝึ>กศึ-ษย์�ให�ใช�ว-ช�เลั�0ย์ง

ช�พได�จร-งแลัะร� �จกด��รงติน้ด�วย์ด� ท��จะเป5น้ประกน้ให�ด��เน้-น้ช�ว-ติด�ง�มโดย์สำวสำด� ม�คว�มสำ*ขคว�มเจร-ญ**

(ท� .ป � .

๑๑/๒๐๐/๒๐๓)

บทท1% ๒ห้ล�กธรรมิสิ!าห้ร�บผ��เล�าเร1ยนศ'กษา

คน้ท��เลั"�เร�ย์น้ศึ กษ� จะเป5น้น้กเร�ย์น้ น้กศึ กษ� หร�อน้กค�น้คว��กJติ�ม น้อกจ�กจะพ งปฏิ-บติ-ติ�มหลักธรรมสำ��หรบคน้ท��จะประสำบคว�มสำ��เรJจ ค�อ จกร ๔* แลัะอ-ทธ-บ�ท ๔* แลั�ว ย์งม�หลักก�รท��ควรร� � แลัะหลักปฏิ-บติ-ท��ควรประพฤติ-อ�ก ดงติ"อไปน้�0ก. ร��ห้ล�กบ3พภาคของการศ'กษา ค�อ ร� �จกองค�ประกอบท��เป5น้ ป็:จจ�ยแห้�งสิ�มิมิาท�ฏิฐ� ๒ ประก�ร ดงน้�0

๑. องค�ประกอบภั�ย์น้อกท��ด� ได�แก" มิ1ก�ลยาณมิ�ตร หม�ย์ถึ ง ร� �จกห�ผู้��แน้ะน้�� สำ�งสำอน้ ท��ปร กษ� เพ�� อน้ หน้งสำ�อ ติลัอดจน้สำ-�งแวดลั�อมท�งสำงคมโดย์ท�วไปท��ด� ท��เก�0อก�ลั ซ �งจะชกจ�ง หร�อกระติ*�น้ให�เก-ดป<ญญ�ได�ด�วย์ก�รฟั<ง ก�รสำน้ทน้� ปร กษ� ซกถึ�ม ก�รอ"�น้ ก�รค�น้คว�� ติลัอดจน้ก�รร� �จกเลั�อกใช�สำ��อมวลัชน้ให�เป5น้ประโย์ชน้�

๒. องค�ประกอย์ภั�ย์ใน้ท��ด� ได�แก" โยน�โสิมินสิ�การ หม�ย์ถึ ง ก�รใช�คว�มค-ดถึ�กว-ธ� ร� �จกค-ด หร�อค-ดเป5น้ ค�อ มองสำ-�งท0งหลั�ย์ด�วย์คว�มค-ดพ-จ�รณ� สำ�บสำ�วห�เหติ*ผู้ลั แย์กแย์ะสำ-�งน้0น้ๆ หร�อป<ญห�น้0น้ๆ ออกให�เหJน้ติ�มสำภั�วะแลัะติ�มคว�มสำมพน้ธ�แห"งเหติ*ป<จจย์ จน้เข��ถึ งคว�มจร-ง แลัะแก�ป<ญห�หร�อท��ประโย์ชน้�ให�เก-ดข 0น้ได�

กลั"�วโดย์ย์"อว"�ข�อหน้ �ง ร� �จกพ �งพ�ให�ได�ประโย์ชน้�จ�กคน้แลัะสำ-�งท��แวดลั�อมข�อสำอง ร� �จกพ �งติน้เอง แลัะท��ติวให�เป5น้ท��พ �งของผู้��อ��น้

(ม .ม� .

๑๒/๔๙๗/๕๓๙)

ข. มิ1ห้ล�กป็ระก�นของชั1ว�ตท1%พ�ฒนา เม��อร� �หลักบ*พภั�คของก�รศึ กษ� ๒ อย์"�งแลั�ว พ งน้��ม�ปฏิ-บติ-ใน้ช�ว-ติจร-ง พร�อมกบสำร��งค*ณสำมบติ-อ��น้อ�ก ๕ ประก�รให�ม�ใน้ติน้ รวมเป5น้องค� ๗ ท��เร�ย์กว"� แสิงเง�นแสิงทองของชั1ว�ตท1%ด1งามิ หร�อ ร3�งอร3ณของการศ'กษา ท��พระพ*ทธเจ��ทรง

เปร�ย์บว"�เหม�อน้แสำงอร*ณท��เป5น้บ*พน้-ม-ติแห"งอ�ท-ติย์�อ*ทย์ เพร�ะเป5น้ค*ณสำมบติ-ติ�น้ท*น้ท��เป5น้หลักประกน้ว"� จะท��ให�ก��วหน้��ไปใน้ก�รศึ กษ� แลัะช�ว-ติจะพฒน้�สำ�"คว�มด�ง�มแลัะคว�มสำ��เรJจท��สำ�งประเสำร-ฐอย์"�งแน้"น้อน้ ดงติ"อไปน้�0

๑. แสำวงแหลั"งป<ญญ�แลัะแบบอย์"�งท��ด�๒. ม�ว-น้ย์เป5น้ฐ�น้ของก�รพฒน้�ช�ว-ติ๓. ม�จ-ติใจใฝึOร� �ใฝึOสำร��งสำรรค�๔. ม*"งม�น้ฝึ>กติน้จน้เติJมสำ*ดภั�วะท��คว�มเป5น้คน้จะให�ถึ งได�๕. ย์ ดถึ�อหลักเหติ*ป<จจย์มองอะไรๆ ติ�มเหติ*แลัะผู้ลั๖. ติ0งติน้อย์�"ใน้คว�มไม"ประม�ท๗. ฉลั�ดค-ดแย์บค�ย์ให�ได�ประโย์ชน้�แลัะคว�มจร-ง

ด�ค��อธ-บ�ย์ใน้ ห้มิวดน!า คน้กบคว�มเป5น้คน้ ๑. คนผ��เป็�นสิ�ตว7ป็ระเสิร�ฐค. ท!าตามิห้ล�กเสิร�มิสิร�างป็:ญญา ใน้ท�งปฏิ-บติ- อ�จสำร��งป<จจย์แห"งสำมม�ท-ฏิฐ- ๒ อย์"�งข��งติ�น้น้0น้ได� ด�วย์ก�รปฏิ-บติ-ติ�มหลัก ว3ฒ�ธรรมิ* (หลักก�รสำร��งคว�มเจร-ญงอกง�มแห"งป<ญญ�) ๔ ประก�ร

๑. สำปป*ร-สำสำงเสำวะ เสิวนาผ��ร�� ค�อ ร� �จกเลั�อกห�แหลั"งว-ช� คบห�ท"�น้ผู้��ร� � ผู้��ทรงค*ณคว�มด� ม�ภั�ม-ธรรมภั�ม-ป<ญญ�น้"�น้บถึ�อ

๒. สำทธมมสำสำวน้ะ ฟั:งด�ค!าสิอน ค�อ เอ�ใจใสำ"สำดบติรบฟั<งค��บรรย์�ย์ ค��แน้ะน้��สำ�งสำอน้ แสำวงห�คว�มร� � ท0งจ�กติวบ*คคลัโดย์ติรง แลัะจ�กหน้งสำ�อหร�อสำ��อมวลัชน้ ติ0งใจเลั"�เร�ย์น้ ค�น้คว�� หม�น้ปร กษ�สำอบถึ�ม ให�เข��ถึ งคว�มร� �ท��จร-งแท�

๓. โย์น้-โสำมน้สำ-ก�ร ค�ดให้�แยบคาย ค�อ ร� � เหJน้ ได�อ"�น้ ได�ฟั<งสำ-�งใด กJร� �จกค-ดพ-จ�รณ�ด�วย์ติน้เอง โดย์แย์กแย์ะให�เหJน้สำภั�วะแลัะสำ�บสำ�วให�เหJน้เหติ*ผู้ลัว"�น้�น้ค�ออะไร เก-ดข 0น้ได�อย์"�งไร ท��ไมจ งเป5น้อย์"�งน้0น้ จะเก-ดผู้ลัอะไรติ"อไป ม�ข�อด� ข�อเสำ�ย์ ค*ณโทษอย์"�งไร เป5น้ติ�น้

๔. ธรรม�น้*ธรรมปฏิ-บติ- ป็ฏิ�บ�ต�ให้�ถ้�กห้ล�ก น้��สำ-�งท��ได�เลั"�เร�ย์น้รบฟั<งแลัะติร-ติรองเหJน้ชดแลั�ว ไปใช�หร�อปฏิ-บติ-หร�อลังม�อท�� ให�ถึ�ก

ติ�องติ�มหลักติ�มคว�มม*"งหม�ย์ ให�หลักย์"อย์สำอดคลั�องกบหลักใหญ" ข�อปฏิ-บติ-ย์"อย์สำอดคลั�องกบจ*ดหม�ย์ใหญ" ปฏิ-บติ-ธรรมอย์"�งร� �เปP�หม�ย์ เช"น้ สำน้โดษเพ�� อเก�0 อหน้*น้ก�รง�น้ ไม"ใช"สำน้โดษกลั�ย์เป5น้เก�ย์จคร��น้ เป5น้ติ�น้

(อ งA .จ ติ* กA ก .

๒๑/๒๔๘/๓๓๒)

ง. ศ'กษาให้�เป็�นพห้�สิ�ต ค�อ จะศึ กษ�เลั"�เร�ย์น้อะไร กJท��ติน้ให�เป5น้พห�สำ�ติใน้ด��น้น้0น้ ด�วย์ก�รสำร��งคว�มร� �คว�มเข��ใจให�แจ"มแจ�งชดเจน้ถึ งข0น้ครบ องค7ค3ณของพห้�สิ�ต (ผู้��ได�เร�ย์น้ม�ก หร�อผู้��คงแก"เร�ย์น้)

๕ ประก�ร ค�อ๑. พห*สำAสำ*ติ� ฟั:งมิาก ค�อ เลั"�เร�ย์น้ สำดบฟั<ง ร� �เหJน้ อ"�น้ สำ�งสำม

คว�มร� �ใน้ด��น้น้0น้ไว�ให�ม�กม�ย์กว��งขว�ง๒. ธติ� จ!าได� ค�อ จบหลักหร�อสำ�ระได� ทรงจ��เร��องร�วหร�อ

เน้�0อห�สำ�ระไว�ได�แม"น้ย์��๓. วจสำ� ปร-จ-ติ� คล�องป็าก ค�อ ท"องบ"น้ หร�อใช�พ�ดอย์�"เสำมอ

จน้แคลั"วคลั"องจดเจน้ ใครสำอบถึ�มกJพ�ดช�0แจงแถึลังได�๔. มน้สำ�น้*เปกAข-ติ� เจนใจ ค�อ ใสำ"ใจน้ กค-ดจน้เจน้ใจ น้ กถึ งคร0ง

ใด กJปร�กฏิเน้�0อคว�มสำว"�งชดเจน้ มองเหJน้โลั"งติลัอดไปท0งเร��อง๕. ท-ฏฺIฐ-ย์� สำ*ปฏิ-ว-ทAธ� ขบได�ด�วยทฤษฎี1 ค�อ เข��ใจคว�มหม�ย์

แลัะเหติ*ผู้ลัแจ"มแจ�งลั กซ 0ง ร� �ท��ไปท��ม� เหติ*ผู้ลั แลัะคว�มสำมพน้ธ�ของเน้�0อคว�มแลัะร�ย์ลัะเอ�ย์ดติ"�งๆ ท0งภั�ย์ใน้เร��องน้0น้เอง แลัะท��เก��ย์วโย์งกบเร��องอ��น้ๆ ใน้สำ�ย์ว-ช�หร�อทฤษฎี�น้0น้ปร*โปร"งติลัอดสำ�ย์

(อ งA .ป ญฺA จ ก .

๒๒/๘๗/๑๒๙)

จ. เคารพผ��จ3ดป็ระท1ป็ป็:ญญา ใน้ด��น้คว�มสำมพน้ธ�กบคร�อ�จ�รย์� พ งแสำดงค�รวะน้บถึ�อ ติ�มหลักปฏิ-บติ-ใน้เร��องท-ศึ ๖ ข�อว"�ด�วย์ ท�ศเบ$&องขวา* ดงน้�0

๑. ลั*กติ�อน้รบ แสำดงคว�มเค�รพ

๒. เข��ไปห� เพ�� อบ��ร*ง รบใช� ปร กษ� ซกถึ�ม รบค��แน้ะน้�� เป5น้ติ�น้

๓. ฟั<งด�วย์ด� ฟั<งเป5น้ ร� �จกฟั<งให�เก-ดป<ญญ�๔. ปรน้น้-บติ- ช"วย์บร-ก�ร๕. เร�ย์น้ศึ-ลัปว-ทย์�โดย์เค�รพ เอ�จร-งเอ�จง ถึ�อเป5น้ก-จสำ��คญ

(ท� .ป � .

๑๑/๒๐๐/๒๐๓)