แนวเชื่อมต่อระบบนิเวศ

การศกษาสถานภาพและศกยภาพของแนวเชอมตอทางระบบนเวศของพนทคมครองในประเทศไทย

ทรงธรรม สขสวาง

นกวจย 1. นายธรรมนญ เตมไชย ศนยฯ เพชรบร

2. นายปรารพ แปลงงาน ศนยฯ ภเกต

3. นายชยยงค บวบาน ศนยฯ นครราชสมา

4. นายคมเชษฐา จรงพนธ ศนยฯ พษณโลก

5. นายพรธวช เฉลมวงศ ศนยฯ สราษฎรธาน

6. นายเรองยศ ปลมใจ ศนยฯ สราษฎรธาน

7. นางศภพร เปรมปรด ศนยฯ ตรง

8. นายชยณรงค เรองทอง ศนยฯ ชมพร

ด าเนนการศกษาตงแตป 2554 - 2556 รวมส ารวจความหลากหลายทางชวภาพ 8 แนว 5 กลมปา แนวเชอมตอระบบนเวศทางบก 6 แนว แนวเชอมตอระบบนเวศทางทะเล 2 แนว ส ารวจดานเศรษฐกจและสงคม 1 แนว (ในแนวเดมทเคยศกษาความหลากหลาย)

ในปน 2557 ก าลงศกษาความหลากหลายทางชวภาพอก 5 แนว 6 กลมปา แนวเชอมตอระบบนเวศทางบก 3 แนว แนวเชอมตอระบบนเวศทางทะเล 2 แนว ส ารวจดานเศรษฐกจและสงคม 1 แนว (ในแนวเดมทเคยศกษาความหลากหลาย)

แนวเชอมตอทางระบบนเวศ

ป 2554 ด าเนนการ 1 แนว

ศนยนวตกรรมอทยานแหงชาตและพนทคมครอง จงหวดเพชรบร

แนวเชอมตอทางระบบนเวศระหวางอทยานแหงชาตแกงกระจานและอทยานแหงชาตกยบร

ในกลมปาแกงกระจาน

พนทศกษา

มพนทรวม 131,292 ตร.กม.

อยในความรบผดชอบของ 3 หนวยงาน คอ

กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพชกองทพบก และกรมปาไม

จ าแนกระบบนเวศในพนท ไดเปน 11 ระบบนเวศ คอ ปาดงดบเขา ปาดงดบชน ปาดงดบชนผสมดบแลงหรอปาดงดบแลงระดบสง ปาดงดบแลงระดบกลาง ปาดงดบแลงระดบต า ปาผสมผลดใบ ปาดงดบแลงผสมเบญจพรรณ ปาทดแทน ปาไผ ไรราง และพนทเกษตรกรรม

ปาไม

เสนชนความสงในแปลงตวอยาง การกระจายของไมยนตน

แสดงการกระจายตามขนาด dbh.

โมเดล 3 มต

การกระจายของไมยนตนและโครงสราง 3 มตในแปลงตวอยาง

การปกคลมของเรอนยอดไมในแปลงตวอยางปาดบแลง

ก

ข

ค ง

จ าปเพชร (Magnolia mediocris (Dandy) Figlar)

อายเหลยม (Sauropus thyrsiflorus Welzen, Blumea)

พรรณไมหายากทพบในแนวเชอมตอ

แนวส ารวจเสนละ 4 กม. จ านวน 10 เสน ระยะหางระหวางแนว 2 กม. แบงเปน แนวตดกบแกงกระจาน 5 แนว และ แนวตดกบกยบร 5 แนว สตวปา

แนวเชอมตอระบบนเวศ

อทยานแหงชาตกยบร

อทยานแหงชาตแกงกระจาน

ประเทศเมยนมาร

สญลกษณ

เสนส ำรวจ

อทยำนแหงชำตแกงกระจำน

อทยำนแหงชำตกยบร

แนวเชอมตอระบบนเวศ0 1 2 3 4.5

Kilometers

พบสตวปา ทงหมด 61 วงศ 177 ชนด จ าแนกเปน สตวเลยงลกดวยนม 8 อนดบ 18 วงศ 35 ชนด นก 32 วงศ 107 ชนด สตวเลอยคลาน 10 วงศ 22 ชนด สตวสะเทนน าสะเทนบก 3 วงศ 13 ชนด

จดพกดทส ำรวจพบรองรอยหรอพบเหนตวสตวเลยงลกดวยนมในพนทส ำรวจ วเครำะหดวยวธ

kernel density analysis

พบชนดสตวเลยงลกดวยนมขนาดใหญ 10 ชนด ไดแก เสอโครง เสอดาว สมเสรจ กระทง เลยงผา หมควาย หมหมา หมปา เกง กวางปา

รอยตนเลยงผา

รอยกระทง กองมลเสอโครง

รอยเสอดาว

2.405 / 0.888 2.330 / 0.840

2.169 / 0.702 2.514 / 0.763

วเคราะหดชนความหลากหลาย พบวา บรเวณแกงกระจานกบกยบร (พนทอนรกษ) มคาสงกวาในแนวเชอมตอ (ไมใชพนทอนรกษ)

นก

พบนกกะลงเขยดหางหนาม (บรเวณดอกจน) ในเขตกยบร ตามรายงานการพบในไทย คอ ทพะเนนทง แกงกระจานเทานน

กระทง

เลยงผา

การกระจายของสตว

0.710

0.694

ดชนความคลายคลงระหวางแนวเชอมตอกบแกงกระจานและกยบร ตรงชวงตอกบกยบรคานอยกวา อาจเปนเพราะผลกระทบจากถนนทเขาสน าตกแพรกตะครอ

เปนขอมลในการผนวกพนท ขณะนอยระหวางเสนอพนทดงกลาวเปนพนท อช.กยบร โดยอยในขนตอนขอความเหนชอบจากหนวยงานทรบผดชอบ เพราะพนทสวนดงกลาวอยในความรบผดชอบของ 3 หนวยงาน คอ กรมอทยานฯ กรมปาไมและกองทพบก

การน าผลการศกษาไปใชประโยชน

ป 2555 ด าเนนการ 3 แนว

แนวเชอมตอทางระบบนเวศระหวางอทยานแหงชาตน าหนาวกบเขตรกษาพนธสตวปา

ภผาแดง ในกลมปาภเขยว–น าหนาว

ศนยนวตกรรมอทยานแหงชาตและพนทคมครอง จงหวดพษณโลก

พนทศกษา

เปนการศกษาพนททไดรบผลกระทบจากทางหลวงหมายเลข 12 ตดผานกลางพนทอทยานแหงชาตน าหนาวและเขตรกษาพนธสตวปาภผาแดง ท าใหผนปาถกแบงออกเปนสองสวน สงผลกระทบตอการเคลอนยายของสตวปา

เสนชนความสงและต าแหนงของตนไมในแปลงตวอยางขนาดเลกปาสนเขา

ปาไม

จ ำแนกระบบนเวศในพนท ไดเปน 5 ระบบนเวศ ไดแก ปำดบเขำ ปำดบแลง ปำสนเขำ ปำผสมผลดใบ และปำเตงรง

การหาคาดชนความส าคญ

วางแนวส ารวจตามแนวทางหลวงหมายเลข 12 จ านวน 20 เสนๆละ 4 กม. ระยะหางระหวางแนว 2 กม.

สตวปา

ส ำรวจพบสตวปำทงหมด 70 วงศ 162 ชนด จ ำแนกเปนสตวเลยงลกดวยนม 19 วงศ 28 ชนด พบนก 37 วงศ 97 ชนด สตวเลอยคลำน 8 วงศ 23 ชนด สตวสะเทนน ำสะเทนบก 6 วงศ 14 ชนด

แผนทภาพรวมการกระจายของสตว 4 กลม ไดแก สตวเลยงลกดวยนม สตวเลอยคลาน สตวสะเทนน าสะเทนบก และนก

พบสตวเลยงลกดวยนมขนาดใหญทมบทบาทตอระบบนเวศ 8 ชนด ไดแก ชางปา กวางปา กระทง หมปา เกง หมาจงจอก หมควาย และหมหมา

รอยเทาชางปาขามถนน รอยเทากวาง

สตวปาทถกรถเหยยบบนถนนขณะขามทาง

คนเกบหำของปำ (ในภำพคอ เกบเหด)

หำงดกยงสตว

ขอเสนอแนะจากการศกษา

ควรออกแบบจดท ำแนวเชอมตอทำงระบบนเวศททำงหลวงหมำยเลข 12 ตดผำนอทยำนแหงชำตน ำหนำวอยำงนอยจ ำนวน 3 แหง ไดแก 1) บรเวณหลก กม. ท 399+700

ระยะทำงประมำณ 500 เมตร 2) บรเวณหลก กม. ท 404 ถง 407

ระยะทำงประมำณ 3 กม. 3) บรเวณหลก กม. ท 407+800 ถง

416 ระยะทำงประมำณ 8 กม. รวมระยะทำงประมำณ 11.5 กม. พนท

ทง 3 แหงน “เปนทำงขำมของชำงปำ”

แนวเชอมตอทางระบบนเวศของเทอกเขาและฝงทะเลอนดามน ระหวางอทยานแหงชาตศรพงงาและเขตหามลาสตวปา

เกาะระ-เกาะพระทอง ในกลมปาคลองแสง-เขาสก

ศนยนวตกรรมอทยานแหงชาตและพนทคมครองทางทะเล จงหวดภเกต

ท าการศกษาตงแตเทอกเขาสงใน อช.ศรพงงา ถง เกาะใกลฝงและชายฝงทะเลใน ขลป. เกาะระ-เกาะพระทอง พนทรวม 16.99 ตร.กม. ยาว 17 กม. กวางเฉลย 0.506 กม.

เกำะระ-เกำะพระทอง

ศรพงงำ

จ ำแนกระบบนเวศไดเปน 3 ระบบนเวศ คอ ปำดบชน ปำชำยหำด และปำชำยเลน

ปาไม

กำรปกคลมของเรอนยอด r) ของพรรณไมบำงวงศ ในแปลงตวอยำงขนำด 30 x 60 ตร.ม. ปำชำยหำด

วำง line Intersect transect ตงฉำกกบฝง ๓ แนว เรมตนจำกบรเวณทเรมพบหญำทะเลไปจนสดแนวทพบ แตละแนวหำงกน ๑๐๐ เมตร วำง quadrat ขนำด ๐.๕ x ๐.๕ เมตร เกบตวอยำงทกๆ ๕๐ เมตร โดยเกบ ๒ ซ ำ ดำนซำยและขวำในแตละสถำน เพอประเมนพนทปกคลม

การส ารวจหญาทะเล

สงคมพชทพบ คาดชนความคลายคลงต ามากหรอไมมความคลายคลงกนเลย เนองจากเปนสงคมพชในระบบนเวศทแตกตางกน และพบวาทง 3 สงคมพชมคาดชนความหลากหลายสง แสดงใหเหนวาแตละสงคมพชมความเฉพาะเจาะจงในแตละสงคมพชตามระบบนเวศนนๆ ซงบงบอกการมเอกลกษณและความสมบรณเฉพาะตวของแตละสงคมพช

สเขยวเขม ปำดบชน สเหลอง พนทเกษตรกรรม สเขยวออน ปำชำยเลน สฟำ ปำชำยหำด

วำงแนวส ำรวจ 6 เสนๆละ 6 กม. โดยใชถนนเปนจดกงกลำงแนวส ำรวจ ส ำรวจออกไปดำนละ 3 กม. โดยแบงเปน 2 ชวง ชวงตอกบ อช.ศรพงงำ แนว และชวงตอกบ ขลป.เกำะระ-เกำะพระทอง 3 แนว

สตวปา

รอยเทำกบรอยมลของเลยงผำ

ส ำรวจพบสตวเลยงลกดวยนม 41 ชนด 33 สกล 20 วงศ นกทงหมด 129 ชนด 87 สกล 42 วงศ สตวสะเทนน ำสะเทนบก 21 ชนด ใน 17 สกล 5 วงศ สตวเลอยคลำน 30 ชนด 21 สกล 12 วงศ

กบทาสาร (Ingerana tasanae) สถานภาพ ใกลถกคกคาม

สตวเลยงลกดวยนมขนำดใหญทมบทบำทตอระบบนเวศ ทงหมด 9 ชนด ไดแก หมควำย หมหมำ หมปำ เกง กวำงปำ เลยงผำ กระทง ววแดง ชำงปำ

ภำพจำกกลองดกถำย

กระทง

ววแดง

พนทอนรกษและแนวเชอมตอระบบนเวศทะเลกบปำบก คำควำมคลำยคลงต ำ แตคำดชนควำมหลำกหลำยสงบงบอกกำรมเอกลกษณเฉพำะตวของพนทแตละแหง

ภำพแสดงกำรกระจำยของสตวเลยงลกดวยนม สออน โอกำสพบนอย สเขม โอกำสพบมำก

ปะการงมสภาพเสอมโทรมมาก มเปอรเซนตครอบคลมพนทของปะการงมชวตต ามากเฉลย 4.73±3.56 เปอรเซนต และมปะการงตายครอบคลมพนท 85.52+1.45 เปอรเซนต พบปะการงแขง 7 ชนด และปะการงสน าเงน 1 ชนด คาดชนความหลากหลายลดลง เมอเปรยบเทยบกบการส ารวจกอนปรากฏการณฟอกขาว กลปงหำ

ปะกำรงออนตนวนชนด Dendronephthya sp.

เกำะพระทองถอเปนแหลงหญำทะเลทสมบรณของประเทศ สถำนภำพหญำทะเลอยในสภำพสมบรณปำนกลำงถงสมบรณด พบหญำทะเล 6 ชนด ชนดเดนคอ หญำใบมะกรด

แหลงหญาทะเล รอยละการปกคลมของพนทหญาทะเลทพบ

รวม สถานภาพหญาทะเล Ho* Hd* Hb* Hu* Hp* Ea*

เกำะเละ 17.989 6.617 0.500 7.000 4.028 - 36.133 สมบรณปำนกลำง

ปำกคลองบำงตบ 20.972 6.944 10.000 - - - 37.917 สมบรณปำนกลำง

ปำกคลองหนถำก 27.083 3.958 17.778 - - - 48.819 สมบรณปำนกลำง

เกำะพระทอง(ดำนตะวนออก

ตอนกลำง) 26.952 5.000 - - - 2.143 34.095 สมบรณปำนกลำง

บำนทงละออง 6.944 1.111 9.056 - - - 17.111 เสอมโทรม

ชนดหญาทะเลทพบในพนทศกษา (ประเมนดวยวธ spot check)

ภยคกคำมตอแนวเชอมตอแนวน ไดแก ถนน กำรขยำยตวของพนทเกษตร กำรเพำะเลยงสตวน ำชำยฝง

รอยเทำเสอลำยเมฆ(กวำง 60 มม. ยำว 65 มม.)

แนวเชอมตอทางระบบนเวศระหวางเขตรกษาพนธสตวปา คลองนาคาและเขตหามลาสตวปาคลองมวงกลวง

ในกลมปาคลองแสง-เขาสก

ศนยนวตกรรมอทยานแหงชาตและพนทคมครอง จงหวดสราษฎรธาน

เปนกำรศกษำจำกภมประเทศทเปนเทอกเขำสงชนจนถงระบบนเวศปำชำยเลน โดยมถนน

เพชรเกษมตดผำนกลำง

พนทศกษา

คลองมวงกลวง คลองนำคำ

จ าแนกระบบนเวศไดเปน 2 ระบบนเวศ คอ ปาดบชน และปาชายเลน

ปาไม

ภาพวาด profile diagram ของปาชายเลน

การกระจายของไมยนตนตามขนาดความโต แนวระนาบและโครงสราง 3 มต ในแปลงตวอยางปาดงดบชน

สตวปา

กำรกระจำยของหมปำ

วางแนวเสนส ารวจ 6 เสน ยาวเสนละ 3 กม. ระยะหางระหวางแนว 300 ม.

คลองมวงกลวง

คลองนำคำ

ส ารวจพบสตวปาทงหมด 108 ชนด โดยจ าแนกเปนสตวเลยงลกดวยนม 4 อนดบ 13 วงศ 18 ชนด นก 32 วงศ 86 ชนด และสตวเลอยคลาน 4 วงศ 4 ชนด รอยหม

โดยพบสตวเลยงลกดวยนมขนาดใหญทมบทบาทตอระบบนเวศ ทงหมด 5 ชนด ไดแก หมควาย เลยงผา กวางปา เกง และ หมปา

รอยเลยงผำ

ในพนทแนวเชอมตอระหวางพนททงสอง มสตวปาทหากนในชวงคาบเกยวและอาณาเขตทตอเนองกนคอนขางนอย อาจเนองมาจาก พนทกลายเปนทเกษตรกรรม การลกลอบลาสตวปา การปนเปอนของสารเคมจากนากง จงจ าเปนอยางยงทจะตองด าเนนการประกาศใหแนวเชอมตอแหงนเปนพนทอนรกษ

คาดชนความหลากชนดต า

กำรกระจำยของลงแสม พบแตในบรเวณปำเลน

คลองมวงกลวง

คลองนำคำ

คาความคลายคลงของสตวเลยงลกดวยนมเปรยบเทยบกนระหวางบรเวณดงกลาว จะเหนไดวามคาความคลายคลงทนอยกวารอยละ 50 ซงจะบอกถงการทมสตวปาชนดทคลายคลงกนนอยแลว ยงมโอกาสในการหากนและการผสมพนธกนกบกลมอนๆนอยตามไปดวย ซงนยนอาจเกดจากสภาพพนททงสองฝง หรอการรบกวนจากกจกรรมของมนษยและการคกคามแหลงทอยอาศยของสตว

กำรกระจำยของเลยงผำ สสม มโอกำสพบปำนกลำง สเหลอง พบนอย จะเหนวำ มโอกำสพบแตในทสง ไมพบในทรำบตดทะเล

การศกษาดานเศรษฐสงคม

ด ำเนนกำรในป 2556

1. ครวเรอนทอยในบรเวณแนวเชอมตอ (เกบขอมล ๑๐๐%) จ านวน ๑๘ ครวเรอน คอบานบางมน หมท ๑ ต าบลนาคา อ าเภอสขส าราญ จงหวดระนอง 2. ครวเรอนทอยนอกบรเวณแนวเชอมตอ แตอยในแนวรศม ๓ กโลเมตร จ านวน ๗๙๖ ครวเรอน คอบานบางมน หมท ๑ และบานนาพร หมท ๒ ต าบลนาคา อ าเภอสขส าราญ จงหวดระนอง (ใชสตร taro yamane) จ านวนกลมตวอยางคอ ๔๓ ครวเรอน

จ านวนกลมตวอยาง

1) ขอมลทวไปของครวเรอน และลกษณะทางสงคมประชากร 2) ลกษณะพนฐานทางเศรษฐกจ 3) การพงพงทรพยากรธรรมชาต 4) การรบรขาวสารดานการอนรกษ และทศนคตของชมชนตอทรพยากรธรรมชาต 5) ความคดเหนของชมชนตอการจดตง/ด าเนนงานในการอนรกษและบรหารจดการปาแบบมสวนรวม 6) ความคดเหนและการยอมรบของชมชนในการจดท าแนวเชอมตอระบบนเวศ

แบบสอบถาม

ลกษณะพนฐานทางเศรษฐกจ

ประชากรสวนใหญมอาชพหลก คอการท าสวน และมากกว าค ร ง ห น ง ข อ งประชากรไมมอาชพเสรม ท า ให ร าย ไดเ ฉ ล ย ต อ ป ข อ งประชากรในพนทสวนใ ห ญ ไ ม เ ก น ๑๐๐,๐๐๐ บาท/ป ๐.๐๐

๑๐.๐๐

๒๐.๐๐

๓๐.๐๐

๔๐.๐๐

๕๐.๐๐

๖๐.๐๐

๗๐.๐๐

๘๐.๐๐

๐ - ๑๐๐,๐๐๐ ๑๐๐,๐๐๑ - ๒๐๐,๐๐๐ มากกวา ๒๐๐,๐๐๐

๗๗.๗๘

๒๒.๒๒

๐

๖๐.๖๑

๒๑.๒๑ ๑๘.๑๘

๗๐.๐๐

๒๐.๐๐

๑๐.๐๐

รายไดครวเรอนเฉลยในรอบปทผานมา

บานบางมน (ใน) บานบางมน (นอก) บานนาพร

ประเดนความคดเหน

ระดบความคดเหนบานบางมน(ใน)

ระดบความคดเหนบานบางมน(นอก)

ระดบความคดเหนบานนาพร

เหนดวย ไมแนใจ ไมเหนดวย

เหนดวย ไมแนใจ ไมเหนดวย

เหนดวย ไมแนใจ ไมเหนดวย

๑. กำรทมปำไมอดมสมบรณ จะท ำใหมน ำ และดนทอดมสมบรณ

๘๘.๘๘ ๕.๕๖ ๕.๕๖ ๗๕.๗๖ ๒๔.๒๔ ๐ ๙๐.๐๐ ๑๐.๐๐ ๐

๓. ปำไมเปนแหลงตนน ำล ำธำรทส ำคญและสงผลตอชวตควำมเปนอยของทกคน

๘๘.๘๙ ๑๑.๑๑ ๐ ๗๘.๗๘ ๒๑.๒๒ ๐ ๘๐.๐๐ ๒๐.๐๐ ๐

๔. กำรบกรกท ำลำยปำไมเปนสำเหตอยำงหนงของภยแลงหรอน ำทวมทเกดขน

๘๘.๘๙ ๑๑.๑๑ ๐ ๕๑.๕๒ ๔๘.๔๘ ๐ ๘๐.๐๐ ๒๐.๐๐ ๐

๗. กำรดแลรกษำและปองกนปำไม เปนหนำทของเจำหนำทปำไม/รำชกำรอยแลวทำนไมจ ำเปนเขำไปมสวนรวมรบผดชอบอก

๕๕.๕๖ ๑๖.๖๗ ๒๗.๗๗ ๔๘.๔๘ ๓๐.๓๑ ๒๑.๒๑ ๔๐.๐๐ ๒๐.๐๐ ๔๐.๐๐

๘. กำรอนรกษปำไมเปนเรองส ำคญแตยงคงเปนเรองยำกทชำวบำนจะมสวนรวมไดเนองจำกกำรหำรำยไดเลยงปำกทองส ำคญกวำ

๖๑.๑๑ ๑๑.๑๑ ๒๗.๗๘ ๗๘.๗๙ ๖.๐๖ ๑๕.๑๕ ๘๐.๐๐ ๒๐.๐๐ ๐

๙. กำรเผยแพร และกำรประชำสมพนธเกยวกบรกษำปำไมเปนสงจ ำเปน เนองจำกจะชวยสรำงควำมร ควำมเขำใจทถกตองใหแกคนในทองถน

๙๔.๔๔ ๕.๕๖ ๐ ๘๗.๘๑ ๑๒.๑๙ ๐ ๘๐.๐๐ ๒๐.๐๐ ๐

๑๒. ทำนรบร และเขำใจในกฎระเบยบอทยำนแหงชำต หรอกฎระเบยบปำไม เปนอยำงด โดยสำมำรถปฎบตตำมไดอยำงไมเคยผดระเบยบ

๕.๕๖ ๔๔.๔๔ ๕๐.๐๐ ๒๔.๒๔ ๖๖.๖๗ ๙.๐๙ ๕๐.๐๐ ๓๐.๐๐ ๓๐.๐๐

๑๕. ทำนไดรบประโยชนจำกปำ มำกกวำเสยประโยชน

๙๔.๔๔ ๕.๕๖ ๐ ๔๘.๔๘ ๔๕.๔๖ ๖.๐๖ ๘๐.๐๐ ๑๐.๐๐ ๑๐.๐๐

ทศนคตของชมชนตอทรพยากรธรรมชาต

ป ร ะ ช า ก ร ส ว น ใ ห ญ มทศนคตทดตอการอนรกษทรพยากรธรรมชาต รบรถงความส าคญของปาไมและผลกระทบทจะตามมาจากการท าลายปา แตยงคงเหนความส าคญของการหาเลยงครอบครวมากกวาการเข ามามสวนรวมในการดแลรกษาปา

๐.๐๐

๑๐.๐๐

๒๐.๐๐

๓๐.๐๐

๔๐.๐๐

๕๐.๐๐

๖๐.๐๐

๗๐.๐๐

๘๐.๐๐

๙๐.๐๐

บำนบำงมน(ใน)

บำนบำงมน(นอก)

บำนนำพร

ความคดเหนและการยอมรบของชมชนในการจดท าแนวเชอมตอระบบนเวศ

ประชากรในพนท ส วนใหญ ไมมความร ในเรองของแนวเชอมตอระบบนเวศ ไมทราบถงประโยชนของแนวเชอมตอระบบนเวศ และไมยอมรบการจดท าแนวเชอมตอระบบนเวศแมวาจะมการตรวจสอบหมายแนวเขตพ นท อย า งช ด เจนจากเจาหนาทของรฐ แตเหนดวยกบแนวความคดทวา “การจดท าแนวเชอมตอระบบนเวศจ าเปนตองผานการยอมรบจากชมชนในพนท” มประมาณ ๑๙.๐๖% ของประชากรในพนทเทานนทยอมรบการจดท าแนวเชอมตอระบบนเวศแนว

จากการส ารวจแจงนบความเสยหายทเกดจากการกระท าของสตวปาในบรเวณพนทแนวเชอมตอระบบนเวศ พบวา - พชผลทางการเกษตร - บานเรอน - สงของเครองใช

การประเมนมลความเสยหายจากการท าลายพชผล ทางการเกษตรของสตวปา

ไมไดรบการรายงานความเสยหายจากการกระท าของสตวปา

- การท างานดานการอนรกษควรมการท างานดานการประชาสมพนธ ใหความรขอมลตาง ๆ ควบคไปกบการปองกนรกษาปา เพอใหชมชนเขาใจความส าคญ/ความจ าเปนตอการจดตงปาอนรกษ เขาใจการท างานของเจาหนาท เขาถงชมชนใหมากกวาน เพอน าไปสการท างานแบบบรณาการการมสวนรวม และคนจะอยรวมกบปาไดจรง

- การประเมนการยอมรบของชมชนกอนการด าเนนการจดท าแนวเชอมตอระบบนเวศเปนสงทจ าเปนตองท าเพอลดปญหาการขดแยง แตอยางไรกตามการใหความรและท าความเขาใจเรองแนวเชอมตอระบบนเวศตอชมชนนน ๆ จะมสวนชวยเพมแนวโนมการยอมรบของชมชนได

ขอเสนอแนะ

ป 2556 ด ำเนนกำร 4 แนว

แนวเชอมตอระบบนเวศระหวางเขตรกษาพนธสตวปา เขาอางฤาไนและอทยานแหงชาตเขาชะเมา-เขาวง

ในกลมปาตะวนออก

ศนยนวตกรรมอทยานแหงชาตและพนทคมครอง จงหวดเพชรบร

ภาพจากดาวเทยม Landsat 5TM แสดงการขาดจากกนของผนปา สแดงคอสวนทเปนปา

ท าการศกษาในพนทชองวางระหวางพนทอนรกษทงสอง แตเปนพนททเกดปญหาการขามผานไปมาของสตวปาและปญหาความขดแยงระหวางคนกบสตวปา

พนทศกษา

เขำชะเมำ

อำงฤำไน

พรรณไม 227 ตน 37 ชนด ชนดทมคา IVI มากทสดคอ ขนนปาน มคา 26.80

ปาดบเขา

การกระจายของตนไมและชนความสง

พนทศกษา

คาดชนความหลากหลาย

Shannon

-Weiner Simpson

Margalef

(R1)

Menhinick

(R2) Fisher's Evenness

ดบชน*(ชะเมา) 3.85 0.94 24.79 4.52 53.12 0.73

ดบชน (ฤาไน) 2.50 0.80 6.64 2.46 12.54 0.69

ดบแลง (ชะเมา) 3.57 0.95 12.61 4.09 29.81 0.83

ดบแลงผสมไผ (ชะเมา) 2.93 0.92 6.79 7.02 17.95 0.85

ดบแลง (ฤาไน) 3.41 0.93 10.75 3.63 24.08 0.83

ดบเขา (ชะเมา) 3.36 0.96 7.39 2.50 13.85 0.89

ปารนสอง (ปาปลก) 2.18 0.78 4.95 2.08 8.91 0.67

Biomass (t/ha) Carbon (t/ha)

ดบแลง (ฤาไน) 118.69 0.04 55.79 0.19

ดบเขา (ชะเมา) 240.01 1.52 112.81 0.71

ดบชน (ชะเมา) 328.31 0.20 154.31 0.09

2516 2519

2543 2554

วางแนวยาว 6 กม. จ านวน 9 เสน แตละแนวหางกน 1 กม.

สตวปา

อำงฤำไน

เขำชะเมำ

ส ำรวจแมลง

ผลการศกษา

สตวเลยงลกดวยนม จ านวน 8 อนดบ 20 วงศ 31 ชนด (ไมรวมกลมคางคาว)

นก 32 วงศ 107 ชนด แมลง 10 อนดบ 57

วงศ 150 ชนด

ววแดง ชางปา หมาใน กระทง เลยงผา

หมควาย หมหมา หมปา เกง และกวางปา

สตวปาขนาดใหญทมบทบาทตอระบบนเวศ 10 ชนด

หมปำ ภำพจำกกลองดกถำย

เกง

ภาพจากกลองดกถาย

ธนวาคม 2012 มกราคม 2013 กมภาพนธ 2013

มนาคม 2013 เมษายน 2013 พฤษภาคม 2013

กำรกระจำยของเกงแยกตำมรำยเดอน

สงหาคม 2012

กนยำยน 2013

สงหาคม 2013 กรกฎาคม 2013 มถนายน 2013

กำรกระจำยของเกงแยกตำมรำยเดอน

ก

ง ค

ข หมหรง กวำงปำ

ชำงปำ ชะมดแผงหำงปลอง

พกด (point) รองรอยสตวเลยงลกดวยนมขนาดใหญ

ฤดแลง ฤดฝน

พกด (point) รองรอยชางปาจากการส ารวจ

ฤดฝน ฤดแลง

พกด (point) รองรอย กระทง

ฤดแลง ฤดฝน

สเขม โอกำสพบเหนมำกกวำสออน จะเหนวำ ฤดฝนจะพบเหนกระทงมำกกวำฤดแลง

ดชนความหลากหลายของสตวปาบรเวณตางๆ

2.029

1.873 1.168

ฤดแลง

2.213

1.917 1.202

ฤดฝน

2.179

1.939 1.232

ภาพรวม 2 ฤด

ขสป.อำงฤำไนมควำมหลำกหลำยของสตวมำกกวำ อช.เขำชะเมำ ฤดฝนพบสตวบรเวณนมำกกวำฤดแลง

ดชนความคลายคลงของสตวปาระหวางพนทอนรกษและเกษตรกรรม

0.640 0.552

ฤดแลง

0.545 0.500

ภาพรวม 2 ฤด

0.538 0.538

ฤดฝน

ฤดแลง

ฤดฝน

ภาพรวม 2 ฤด

ดชนความคลายคลงของสตวปาระหวางพนทอนรกษ

การศกษาดานเศรษฐสงคม

- ใชแบบสอบถำม - ปจจยทมผลตอกำรทชำงปำออกมำหำกนในพนทเกษตรกรรม - ปจจยทมผลตอควำมเหนกำรสรำงทำงเดนใหสตวปำขำมไปมำระหวำงเขำฤำไนกบเขำชะเมำ - ปจจยทมตอควำมเหนในกรณทอยอำศยและทท ำกนอยในแนวทำงเดนของสตวปำ - ปจจยทมตอควำมเหนเกยวกบรปแบบกำรสรำงแนวเชอมตอ

ทตงบานเรอนทตอบแบบสอบถาม

บานเขาจนทร

บานเขาพง

บานพะวา

บานน ากรอย

ปจจยทมผลตอความคดเหนกรณชางปาออกมาหากนในพนทเกษตรกรรม

ไคสแควร = 35.588 df= 15

sig. 0.002

ปจจยทมผลตอความคดเหนกรณทอยอาศยและทท ากนอยในแนวทางเดนของสตวปา

ไคสแควร = 28.917

df= 15

sig. 0.016

การใชยานพาหนะผานเสนทางในแนวเชอมตอฯ

นบจ านวนยานพาหนะบรเวณดานตรวจพวา

โดย จนท.อช.เขาชะเมา – เขาวง ระหวาง พ.ย. 2555 – ส.ค. 2556

กลางวน (18.00 – 06.00 น.) เฉลยจากขอมล 133 วน

คาสถต จกรยาน จกรยานยนต รถยนต 4 ลอ รถบรรทกตงแต 6 ลอ

ขนไป

รวม

กลางวน (06.01 น. – 18.00 น.)

คาเฉลย (คน) 0.29 176.32 244.15 38.16 458.91

สงสด (คน) 19 325 438 127 730

ต าสด (คน) 0 40 45 2 90

สมประสทธความแปรผน 1.80 55.68 72.61 21.85 124.59

กลางคน (18.01 น. – 06.00 น.)

คาเฉลย (คน) 0.02 75.22 102.23 17.47 194.92

สงสด (คน) 2 207 262 105 531

ต าสด (คน) 0 0 0 0 0

สมประสทธความแปรผน 0.17 43.67 56.18 18.30 106.54

ขอเสนอแนะในการจดการ

น าเสนอแผนการจดการ 4 รปแบบ แตกตางในจ านวนพนทและจ านวนชมชนทไดรบผลกระทบ

PLAN I

พนท 7,627 ไร

546 หลงคำ

พนทและจ ำนวนชมชนทจะไดรบผลกระทบ

อำงฤำไน

เขำชะเมำ

PLAN II

พนท 3,254 ไร

189 หลงคำ

อำงฤำไน

เขำชะเมำ

พนทและจ ำนวนชมชนทจะไดรบผลกระทบ

PLAN III

พนท 2,819 ไร

113 หลงคำ

อำงฤำไน

เขำชะเมำ

พนทและจ ำนวนชมชนทจะไดรบผลกระทบ

PLAN IV

พนท 1,580 ไร

66 หลงคำ

อำงฤำไน

เขำชะเมำ

พนทและจ ำนวนชมชนทจะไดรบผลกระทบ

ขอเสนอแนะ

• ควรมการด าเนนการเกยวกบงานวจยพนฐานทเกยวของกบระบบขอมลเพอการจดการ

• สรางเครอขายการท างานระหวางหนวยงานทเกยวของ • ศกษาศกยภาพดานการทองเทยวเชงสตวปา • เสรมสรางความเขาใจเรองพฤตกรรมสตวปา • ก าหนดแนวทางปฏบตของหนวยงานราชการ • งานวจยทเกยวกบนเวศบรการ (Ecosystem service)

แนวเชอมตอทางระบบนเวศทางทะเลระหวางอทยานแหงชาตเขาหลก-ล าร อทยานแหงชาตสรนาถ และอทยานแหงชาต

เขาล าป-หาดทายเหมอง ในกลมปาอนดามน

ศนยนวตกรรมอทยานแหงชาตและพนทคมครองทางทะเล จงหวดภเกต

ท าการศกษาทรพยากรทางทะเลตามแนวยาวของชายฝงอนดามนระหวาง อช. สรนาถ อช. เขาล าป-หาดทายเหมอง และ อช. เขาหลก-ล าร รวม 9 สถาน

พนทศกษา

ปะการง

วางเสนเทป 30 เมตร ตามแนวสน (Reef edge) 3 เสน ถายรปทกระยะ 50 ซม.

ส ารวจปะการงโดยวธ Photo belt transect

วเคราะหผลโดยโปรแกรม Coral Point Count with Excel extention (CPCe)

By (Kelvin E Kohler, Shaun M Gill, 2006)

พนทปะการงในแนวเชอมตอทงหมด 6.65 ตร.กม. มสภาพทเสอมโทรม โดยสวนใหญมเปอรเซนตปกคลมพนทของปะการงมชวตนอยกวา 30 เปอรเซนต และมคาเปอรเซนตปกคลมพนทของปะการงตายคอนขางสง

ปะกำรงออนหนำหำดทรำยแกว อช.

สฟำ แนวปะกำรง สมวง ปะกำรงมชวต สสม ปะกำรงตำย

ศกษาชนดและความชกชมของปลาในแนวปะการงดวยวธท าส ามะโนประชากรปลาดวยสายตา (Fishes visual census) ซงดดแปลงมาจาก English และคณะ (1994) โดยการท า Belt transect ยาว 30 ม. จ านวน 3 แนว บนทกชนดและความชกชมของปลาสองขางแนวเทป ดานละ 5 ม.

ปลา

วเครำะหควำมหลำกหลำย เพมตำมขนำดของวงกลมสฟำ

พบปลาทงหมด 219 ชนด 105 สกล 39 วงศ

ประชากรปลาในแนวปะการง

สถำน

ส ำรวจ

ชอสถำนส ำรวจ จ ำนวนชนด

(เฉลย/ 300

ม.2)

จ ำนวนตว

(เฉลย/ 300

ม.2)

ดชนควำม

หลำกหลำย

ดชนควำม

สม ำเสมอ

St. 01 เขำหลกฯ 45 220 2.71 0.71

St. 02 ปำง ตอนใต 32 373 1.721 0.346

St. 03 ปำง ตอนกลำง 29 358 2.297 0.462

St 04 ปำง ตอนเหนอ 39 1349 2.020 0.406

St. 05 หนกอง 48 3,614 2.392 0.481

St. 06 เกำะปลง 67 2,564 2.372 0.477

St. 07 หำดไมขำว 37 1625 1.862 0.544

หญาทะเล พนทหญาทะเลในแนวเชอมตอ 3.67 ตร.กม. พบ 10 ชนด สวนใหญสภาพเสอมโทรมตามธรรมชาต

พนททพบ ไดแก บรเวณทาฉตรไชย อช.สรนาถ กบ นอกเขต อช.เขาหลก-ล าร

เตาทะเล

ตงแตเดอนธนวาคม 2555 ถงเดอนกมภาพนธ 2556 พบการขนวางไขของเตามะเฟอง 7 ครง จ านวนไข 643 ฟอง สามารถฟกเปนตวได 388 ตว

บรเวณทเตำขนวำงไข จะเปนบรเวณ อช.เขำล ำป-หำดทำยเหมอง

ควรมงเนนรกษาจดทมความสมบรณสงเปนแหลงพอแมพนธ สวนพนทหยอมปะการงขนาดเลก ควรใชวธควบคมการใชประโยชน โดยมกลไกการสรางความรความเขาใจเพอใหเกดความรวมมอของคนในทองถน ในการจดท า “ปะการงชมชน” เพอชวยสนบสนนในการวางแผนการจดการทรพยากรแนวปะการงตลอดแนวชายฝงจงหวดพงงาตอเนองไปยงจงหวดภเกต

ขอเสนอแนะจากการศกษา

หญำใบมะกรด

แนวเชอมตอทางระบบนเวศระหวางเขตรกษาพนธสตวปา ดงใหญกบเขตรกษาพนธสตวปาดงใหญ และระหวางอทยานแหงชาตตาพระยา

กบอทยานแหงชาตตาพระยา ในกลมปาดงพญาเยน-เขาใหญ

ศนยนวตกรรมอทยานแหงชาตและพนทคมครอง จงหวดนครราชสมา

พนทศกษา

ท ำกำรศกษำ เนองจำกทำงหลวงหมำยเลข 348 จะขยำยเปน 4 เลน ทำงหลวงเสนน ชวงหนงตดผำน ขสป. ดงใหญ และอกชวงหนงตดผำน อช.ตำพระยำ

ถนน ถนน

ขสป.ดงใหญ อช.ตำพระยำ

ฝงซาย ฝงขวา

ชนดปา ปาเบญจพรรณ ปาดบแลง

ความหนาแนนสมพทธสงสด นนทร = 17.722 ตะเคยนหน = 52.336

ความถสมพทธสงสด นนทร = 11.504 ตะเคยนหน = 29.090

ความเดนสมพทธสงสด มะกล าตาไก = 23.047 ตะเคยนหน = 73.079

คาดชนความส าคญ (IVI) นนทร ตะเคยนหน

ปาไม

ขสป.ดงใหญ สองฝงถนน สงคมพชตางกน

ฝงซาย ฝงขวา

ชนดปา ปาเบญจพรรณ ปาดบแลง ความหนาแนนสมพทธสงสด นนทร = 17.722 ตะเคยนหน = 52.336

ความถสมพทธสงสด นนทร = 11.504 ตะเคยนหน = 29.090

ความเดนสมพทธสงสด มะกล าตาไก = 23.047 ตะเคยนหน = 73.079

คาดชนความส าคญ (IVI) นนทร ตะเคยนหน

ดชนความคลายคลง 18.18 %

อช.ตาพระยา สองฝงถนน สงคมพชตางกนเชนกน

วำงแนวส ำรวจ 8 แนว ตงแต กม.ท 91-96

สตวปา

แตละแนวยำว 6 กม. หำงกน 500 ม.

ขสป.ดงใหญ

ถนน

ถนน อช.ตำพระยำ

บรเวณททำงหลวงจะขยำยถนน เรยกวำ “ชองตะโก”

วำงแนวเสนส ำรวจ 4 แนว ตงแต กม.77-79

พบสตวเลยงลกดวยนม 1 วงศ 14 ชนด พบนก ทงสน 24 วงศ 36 ชนด

ขสป.ดงใหญ

พบสตวเลยงลกดวยนมขนำดใหญทมบทบำทตอระบบนเวศ 6 ชนด ไดแก ชำง กระทง ววแดง หมควำย หมปำ และเกงเหนอ

คาดชนความหลากหลาย ฝงซาย ฝงขวา

Shannon-Wiener Index 1.3651 0.94011

Simpson's Diversity Index 0.6624 0.4276 ดชนความคลายคลง (Jaccard’s Similarity)

0.5556 = 55.56 %

อช.ตาพระยา

พบสตวเลยงลกดวยนม 11 วงศ 13 ชนด

พบนก 15 วงศ 21 ชนด

เปนสตวเลยงลกดวยนมขนำดใหญทมบทบำทตอระบบนเวศ 4 ชนด ไดแก กระทง หมควำย หมปำ และเกงเหนอ

กำรใชประโยชนทดน โดยแปลภำพถำยดำวเทยม

สเขยว คอ ปำ สเหลอง คอ พนทเกษตรกรรม

ขสป.ดงใหญ อช.ตำพระยำ

ขอเสนอแนะ

ตวอยำงผงกำรจดสดสวนกำรใชพนทเพอควำมเหมำะสม ในกำรอยรวมกนระหวำงเกษตรกรกบสตวปำ

ทมา: กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช (2555)

สรางสะพานยกระดบใน ขสป.ดงใหญ

กระทงมควำมชกชมมำก ถงรอยละ 100 ในฝงซำย แตไมปรำกฏเลยในฝงขวำ ซงทำงฝงขวำเปนพนททมกำรเชอมตอกบ BanteayChhmar National Protected Landscape ของรำชอำณำจกรกมพชำ จงมควำมจ ำเปนอยำยงทจะตองด ำเนนกำรจดท ำแนวเชอมตอทำงระบบนเวศโดยเรงดวน เพรำะมควำมเปนไปไดทสตวปำมโอกำสในกำรหำกนและกำรผสมพนธกนกบกลมอนๆ และเพอเปนกำรผลกดนพนทใหเปนแนวเชอมตอระหวำงประเทศตอไปในอนำคต

อช.ตาพระยา

แนวเชอมตอทางระบบนเวศระหวางอทยานแหงชาต ทงแสลงหลวง อทยานแหงชาตเขาคอ และเขตหามลาสตวปา

วงโปงชนแดน ในกลมปาภเมยง-ภทอง

ศนยนวตกรรมอทยานแหงชาตและพนทคมครอง จงหวดพษณโลก

สตวปา

วำงแนว 8 เสน รวมระยะทำง 47.5 กม. แตละแนวหำงกน 1 กม.

พบสตวเลยงลกดวยนมขนำดใหญทมบทบำทตอระบบนเวศทงหมด 4 ชนด ไดแก ชำง กระทง กวำงปำ และหมหมำ

พบสตวเลยงลกดวยนม 18 ชนด สตวเลอยคลำน 7 ชนด สตวสะเทนน ำสะเทนบก 8 ชนด และนก 69 ชนด

รอยหมหมำ

มลชำง

องแมหนำว

จ ำแนกระบบนเวศไดระบบนเวศเดยว คอ ปำดบแลง

ปาไม

แสดงหวหมดยอยและควำมสงต ำของแปลง

แสดงกำรกระจำยของตนไม

กำรกระจำยของไมในแปลงเปนแบบ L-shape

ตนไมทมควำมโตนอย มปรมำณมำก แสดงถงหลำยชวงอำยไมมกำรทดแทนอยตลอดเวลำ ศกยภำพของปำมควำมสมบรณ

จำกกำรแปลภำพถำยดำวเทยมในชวง ในชวงป 2537 – ป 2549 และจำกกำรตรวจสอบ ในภำคสนำม พบวำ สภำพปำในพนทศกษำ ไมมกำรเปลยนแปลงกำรใชประโยชนทดน

คอมสภำพเปนปำธรรมชำต ไมมพนททถกบกรก สภำพปำโดยทวไปเปนปำดบแลง และมปำไผกระจำยเปนหยอมตำมเชงเขำรมหนำผำ

ส ำหรบปำผสมผลดใบ เปลยนสภำพเปนปำดบแลง นอกจำกนยงพบทงหญำคำ บรเวณทำงดำนทศตะวนออกของแนวเชอมตอ

การใชประโยชนทดน

ขอเสนอแนะ

พนทบรเวณน ขลป.วงโปง-ชนแดน เคยขอผนวกพนทเพมเตม เพอจดตงเปนเขตรกษำพนธสตวปำ เนองจำกเปนพนททมควำมหลำกหลำยทำงชวภำพ สภำพปำอดมสมบรณ เปนแหลงอำศยของสตวปำหลำยชนด ประกอบกบในปจจบนพนททอยดำนตดกบชมชนถกคกคำมจำกรำษฎรทอำศยอยโดยรอบ จงจ ำเปนอยำงยง ตองมกำรบงคบใชกฎหมำยทเขมงวด โดยกำรก ำหนดเปน ขสป.

การศกษาครงนพบวาขอมลนเวศวทยาของปาไมและสตวปาในพนทคมครองบงชวาแนวเชอมตอทางนเวศทางบกและ แนวเชอมตอทางทะเลทท าการศกษามศกยภาพในการด าเนนการจดท าแนวเชอมตอทางระบบนเวศ

สรป

สวนขอมลการใชประโยชนทดน ขอมลเศรษฐกจและสงคมของชมชน สามารถน าไปสการจดการใหเปนพนทปาอนรกษตามกฎหมายเพอใหผนปาของประเทศมการเชอมโยงกนได

ป 2557 อยระหวางด าเนนการ

ศนยนวตกรรมอทยานแหงชาตและพนทคมครองทางทะเล จงหวดตรง

แนวเชอมตอทางระบบนเวศทางทะเลระหวาง อทยานแหงชาตหาดเจาไหมและเขตหามลาสตวปาลบง

พะยน หญำทะเล

ใชพำรำมอเตอรส ำรวจ

ศนยนวตกรรมอทยานแหงชาตและพนทคมครองทางทะเล จงหวดชมพร

แนวเชอมตอทางระบบนเวศทางทะเลระหวาง อทยานแหงชาตหมเกาะอางทองและอทยานแหงชาตหาดขนอม-

หมเกาะทะเลใต

ศนยนวตกรรมอทยานแหงชาตและพนทคมครอง จงหวดพษณโลก

แนวเชอมตอทางระบบนเวศระหวาง อทยานแหงชาตคลองวงเจากบเขตรกษาพนธสตวปา

เขาสนามเพรยง

ชวงแนวเสนสแดง พนทศกษา

52,268.19 ไร

ศนยนวตกรรมอทยานแหงชาตและพนทคมครอง จงหวดนครราชสมา

ศกษาดานเศรษฐสงคมทเขตรกษาพนธสตวปาดงใหญ ทเคยส ารวจความหลากหลายทางชวภาพ เมอป 2556

ชมชนสองฝงถนนทอยในพนทศกษำ

ศนยนวตกรรมอทยานแหงชาตและพนทคมครอง จงหวดสราษฎรธาน

แนวเชอมตอทางระบบนเวศระหวาง อทยานแหงชาตน าตกหงาวกบเขตรกษาพนธสตวปา

ทงระยะ-นาสก

แนวเสนส ำรวจ

ศนยนวตกรรมอทยานแหงชาตและพนทคมครอง จงหวดเพชรบร

แนวเชอมตอทางระบบนเวศระหวาง อทยานแหงชาตเขาคชฌกฎกบเขตรกษาพนธสตวปา

เขาสอยดาว

เขตรกษำพนธสตวปำเขำสอยดำว

อทยำนแหงชำตเขำคชฌกฎ

เขตรกษำพนธสตวปำเขำสอยดำว

อทยำนแหงชำตเขำคชฌกฎ

รายงานการวจย การน าเสนอผลงาน

รายงานการวจย

www.nprcenter.com ดร.ทรงธรรม สขสวาง ss.songtam@hotmail.com

ธรรมนญ เตมไชย dhamma57@gmail.com

Contact us :