ยารักษาโรคจิตเวช รพ. สหัสขันธ์

ยารกษาอาการทางจตเวช ทใชในโรงพยาบาลสหสขนธ

ผจดท า : 1. น.ส. วชรปาณ บระสทธ

2. น.ส. วราภรณ ทองดานเหนอ

นสตชนปท 4 คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยมหาสารคาม

ทปรกษา : ภก.ศภวฒน อมเจรญ

Objective 1. อาการทางจตเวช

2. สารสอประสาทในสมองทเกยวของกบอาการทางจตเวช

3. ประเภทของยารกษาอาการทางจตเวชแบงตามวตถประสงคในการใช 1. ยาระงบอาการทางจต (Antipsychotic drugs) 2. ยาระงบอาการวตกกงวล (Anti-anxiety drugs) 3. ยาระงบอาการซมเศรา (Antidepressant drugs) 4. ยาคงสภาพอารมณ(Mood Stabilizers)

4. EPS จากยารกษาอาการทางจตเวช และแนวทางแกไข

5. Reference

1. อาการทางจตเวช

อาการทางจตเวช

เปนกลมอาการทมความผดปกตทางจตใจหรอพฤตกรรมทอาจเกดจาก

รางกาย เกดความผดปกตแลวสงผลกระทบตอสมอง ท าใหสมองสรางสารสอประสาทบางอยางมากหรอนอยเกนไป

จตใจ ความเครยดในชวตประจ าวน กระตนใหเกดความเจบปวย แบงเปน 4 กลมอาการ ดงน

1. โรคจต (schizophrenia)

2. ภาวะวตกกงวล (anxiety disorder)

3. ภาวะซมเศรา (depressive disorder)

4. ความผดปกตทางอารมณ (mood disorder)

2. สารสอประสาทในสมอง

ทเกยวของกบอาการทางจตเวช

1. Dopamine

http://www.bangkokhealth.com/index.php/2009-01-19-03-15-03/1213-2009-01-22-05-57-24

Dopamine : มากเกนไป เกยวของกบความผดปกตของพฤตกรรมสาเหตของโรคจตเภท นอยเกนไป การเคลอนไหวผดปกต สาเหตของโรค parkinson และการเกด EPS นอกจากน ยงมผลยบยง การหลง ฮอรโมน Prolactin

http://www.cnsforum.com/imagebank/item/hrl_rcpt_sys_gab/default.aspx

2. GABA GABA : ถามมาก เกดการสงสญญาณประสาทชนดยบยงการท างาน (inhibitory neurotransmitter) เปนสาร สอประสาททมผลกดระบบประสาทสวนกลาง เกดการยบยงทวทงระบบประสาทสวนกลาง ท าใหคลายเครยด นอนหลบ นอยเกนไป จะมอาการกระวนกระวาย วตกกงวล

3. Serotonin

http://lms.thaicyberu.go.th/officialtcu/main/advcourse/presentstu/course/bk521/009wisawatp/selective_serotonin_reuptake_inhibitorsssri.html

Serotonin : มหนาทหลายบทบาท เชน การควบคมอารมณ หว โกรธ และขนเคอง หากมนอยเกนไปจะท าใหเปนโรคซมเศรา กนไมได นอนไมหลบ

4. Norepinephrine

http://www.med.cmu.ac.th/dept/pharmaco/pharmacology/lesson01/07.htm

NE : มผลตอสวนของสมองทสนใจและการตอบสนองการกระท าทมการควบคม หากมนอยเกนไปจะท าใหเปนโรคซมเศรา

สรปผลของสารสอประสาท

ชนด ของสารสอประสาท

ผลตอระบบประสาท

ยารกษาอาการ ทางจตเวชทมผล

ผลทเกดขนเมอใชยา

Dopamine พฤตกรรมผดปกต สาเหตของโรคจตเภท การเคลอนไหวผดปกต สาเหตของโรค parkinson

- Chlorpromazine - Haloperidol - Perphenazine -Fluphenazine (ยบยงการหลง dopamine)

รกษาอาการจตเวช แตท าใหเกดอาการขางเคยงทส าคญ คอ เกดความผดปกตในการเคลอนไหว (EPS)

GABA เกดการสงสญญาณประสาทชนดยบยงการท างาน (inhibitory neurotransmitter) กระวนกระวาย วตกกงวล

- Lorazepam - Diazepam - Clorazepate dipotassium (กระตน GABA receptor )

สงบ ลดความวตกกงวล

สรปผลของสารสอประสาท(ตอ) ชนด

ของสารสอประสาท

ผลตอระบบประสาท ยารกษาอาการ ทางจตเวชทมผล

ผลทเกดขนเมอใชยา

Serotonin : 5-HT นอนไมหลบ, กระสบกระสาย หวใจเตนเรว,ความดนโลหตลด, งวงนอน , น าหนกเพม

Chlorpromazine , Perphenazine , (ยบยงการหลง 5-HT) Amitriptyline , Fluoxitine (ยบยงการท าลาย 5-HT)

มฤทธระงบสงบ บรรเทาอาการซมเศรา

Norepinephrine : NE เพมความดนเลอด กระสบกระสาย ปวดหว มอสน , ตนตวและครนเครง (ปรมาณต า) หรอการหลงผดหรอประสาทหลอน (ปรมาณสง) ซมเศรา

- Amitriptyline (ยบยง การ reuptake ของ NE)

ท าใหเกดภาวะงวงซม เปลยนแปลงอาการ

นอนหลบ บรรเทาอาการปวด

เรอรง

สรปยาทออกฤทธตอสารสอประสาทในสมอง

ยบยง Dopamine : Chlorpromazine , Haloperidol , Perphenazine , Fluphenazine

กระตน GABA receptor : Lorazepam , Diazepam , Clorazepate dipotassium

ยบยงการหลง 5-HT : Chlorpromazine , Perphenazine

ยบยงการท าลาย 5-HT : Amitriptyline , Fluoxitine

ยบยง NE activity : Amitriptyline

รายการยารกษาอาการทางจตเวชทใชในโรงพยาบาลสหสขนธ

1. Chlorpromazine

Matchine® 25 mg, 50 mg, 100 mg

2. Lorazepam

Kemora ® 0.5 mg, 1 mg

3. Diazepam

Diazepam 2 mg, 5 mg

4. Trihexyphenidyl

Artane ® 2 mg, 5 mg

5. Perphenazine

Pernazine ® 4 mg, 8 mg, 16 mg

6. Haloperidol

Haldol ® 0.5 mg, 2 mg, 5 mg

7. Amitriptyline

Amitriptyline 10 mg, 25 mg

8. Clorazepate dipotassium

Trancon-5 ® 5 mg

9. Fluoxitine

Fluoxan® 20 mg

10.Carbamazepine

Carmapine® 200 mg

11. Fluphenazine inj.

Pharnazine® 25 mg/ml

12. Haloperidol inj.

Haloperidol inj. 5 mg/ml

3. ประเภทของยารกษาอาการทางจตเวช แบงตามวตถประสงคในการใช

ประเภทของยารกษาอาการทางจตเวช แบงตามวตถประสงคในการใช

ม 4 ประเภท ไดแก

1. ยาระงบอาการทางจต (Antipsychotic drugs) Schizophrenia

2. ยาระงบอาการวตกกงวล (Anti-anxiety drugs) Anxiety disorder

3. ยาระงบอาการซมเศรา (Antidepressant drugs) Depressive disorder

4. ยาคงสภาพอารมณ(Mood Stabilizers) Mood disorder

ประเภทของยารกษาอาการทางจตเวช แบงตามวตถประสงคในการใชในโรงพยาบาลสหสขนธ ประเภทของกลมอาการทางจตเวช ยาทใชในโรงพยาบาล

1.ยาระงบอาการทางจต (Antipsychotic drugs)

Chlorpromazine , Haloperidol , Perphenazine Fluphenazine injection

2.ยาระงบอาการวตกกงวล (Anti-anxiety drugs)

Lorazepam , Diazepam , Clorazepate dipotassium

3.ยาระงบอาการซมเศรา (Antidepressant drugs)

Fluoxitine , Amitriptyline

4.ยาคงสภาพอารมณ(Mood Stabilizers) Carbamazepine

5.ยาทมในขอบงใชอน Trihexyphenidyl

1. ยาระงบอาการทางจต (Antipsychotic drugs) ใชรกษาภาวะ Schizophrenia

Schizophrenia

โรคจตเภท (Schizophrenia) เปนความผดปกตทางความคดและพฤตกรรม มอาการโรคจตเภทชนดบวก ± อาการโรคจตเภทชนดลบ

อาการโรคจตเภทชนดบวก : หลงผด(delusion) ประสาทหลอน(hallucination) ตนตวอยไมนง(excitation)

อาการโรคจตเภทชนดลบ : เฉยเมย(blunted) พดนอย(alogia) ไมคอยสบตาผอน วตกจรต(dementia)

พยาธสภาพ

Dopamine

การท างานของ 5-HT บกพรอง

ยาตานโรคจต (Antipsychotic drug) แบงเปน 2 กลม คอ

1. กลมเกา (Typical) block D2 receptor เปนหลก High potency : haloperidol , fluphenazine ,

perphenazine...EPS

Medium potency : chlorprothixene , loxapine…anticholinergic

Low potency : chlorpromazine , thioridazine…sedation

2. กลมใหม (Atypical) block 5-HT2 and D2 receptorเปนหลก Clozapine, Risperidone, Olanzapine…ลดการเกด EPS

ยาตานโรคจต (Antipsychotic drug)

ยาระงบอาการทางจต (Antipsychotic drugs)

ขอบงใช

รกษาโรคจตเภท (Schizophrenia) , รกษาจตหวาดระแวง (Paranoid)

กลไกการออกฤทธ

ยบยงการหลง Dopamine

อาการขางเคยง

ท าใหเกดอาการ Extra pyramidal Syndromes (EPS)

ความดนโลหตต า ปสสาวะคง ทองผก งวงนอน ตาพรามว สบสนมนงง

ยาทใชบอย

Chlorpromazine (CPZ) , Haloperidol ( Haldol ) ,

Perphenazine, Fluphenazine

1. ยาระงบอาการทางจต (Antipsychotic drugs)..(ตอ)

การพยาบาล 1. แนะน าผปวยใหเปลยนอรยาบถ ชาๆ เพราะอาจหนามดได

2. Check V/S เพอประเมนสญญาณชพ

3. ยาอาจท าใหมปสสาวะคง ควรประเมนการขบถายปสสาวะ

4. ตดตาม WBC count เพราะยาอาจท าใหเมดเลอดผดปกต

5. ระวงอาการชกในผปวยโรคลมชก

6. แนะน าใหกนอาหารทมกากใยสง ดมน าใหเพยงพอ

7. ยาอาจท าใหแพแสง เชน CPZ ใหผปวยระวงการถกแสงแดดจา

8. ไมใชรวมกบยาลดความดนโลหต ยานอนหลบ

ยาระงบอาการทางจต (Antipsychotic drugs) ทมในโรงพยาบาล

1. Chlorpromazine

ผลตภณฑทมในโรงพยาบาล

Matchine® 25 mg, 50 mg, 100 mg

ขอบงใช

ควบคมอาการคลมคลง รกษา Schizophrenia

กลไกการออกฤทธ

ยบยงการหลง dopamine, serotonergic, histaminergic และมฤทธ anticholinergic

ขนาดการใช เดก 0.5-1 mg/kg/dose ทก 4-6 ชวโมง ผใหญ 400-600 mg/day ทก 4-6 ชวโมง

อาการไมพงประสงค ความดนโลหตต าขณะเปลยนอรยาบถ EPS เตานมโต ลดความอยากอาหาร น าหนกลด

ผลตภณฑทมในโรงพยาบาล

ชอสามญ/ชอการคา ความแรง รปภาพ

Chlorpromazine Matchine®

25 mg

50 mg

100 mg

2. Haloperidol

ผลตภณฑทมในโรงพยาบาล Haldol ® 0.5 mg, 2 mg, 5 mg

ขอบงใช รกษาโรคจตเภท ลดอาการหวาดระแวง (paranoid) สบสน, คลมคลง, กระวนกระวาย

กลไกการออกฤทธ ยบยงการหลง Dopamine

ขนาดการใช คลมคลง เดก 0.1-0.3 mg/kg/day ใหวนละครง ผใหญ 5-10 mg แบงใหวนละ 2-3 ครง จตเภท เดก 0.05-0.15 mg/kg/day แบงใหวนละ 2-3 ครง ผใหญ 0.5-5 mg แบงใหวนละ 2-3 ครง (max 30 mg/day)

อาการไมพงประสงค หวใจเตนเรว ใจสน มนงง หลงลม กระสบกระสาย ออนเพลย เลอดออกผดปกต

ผลตภณฑทมในโรงพยาบาล

ชอสามญ/ชอการคา ความแรง รปภาพ

Haloperidol Haldol ®

0.5 mg

2 mg

5 mg

3. Haloperidol injection

ผลตภณฑทมในโรงพยาบาล Haridol injection ® 5 mg/ml

ขอบงใช รกษาโรคจตเภท ลดอาการหวาดระแวง (paranoid) สบสน, คลมคลง, กระวนกระวาย

กลไกการออกฤทธ ยบยงการหลง Dopamine

ขนาดการใช

IM (lactate) 2-5 mg ทก 4-8 ชวโมง….เปนรปแบบทใชในรพ.สหสขนธ

IM (decanoate)ขนาดฉดเทากบ 10-20 เทาของขนาดทกนตอวน

ฉดทก 4 สปดาห

อาการไมพงประสงค

หวใจเตนเรว ใจสน มนงง หลงลม กระสบกระสาย ออนเพลย เลอดออกผดปกต

ผลตภณฑทมในโรงพยาบาล

ชอสามญ/ชอการคา ความแรง รปภาพ

Haloperidol inj

5 mg/ml

4. Perphenazine

ผลตภณฑทมในโรงพยาบาล

Pernazine ® 4 mg, 8 mg, 16 mg

ขอบงใช

ใชรกษาผปวยจตเภท

กลไกการออกฤทธ

ฤทธยบยง Dopamine D2 receptor ,5 HT receptor ท าใหมฤทธกดภาวะประสาทหลอนของผปวยโรคจต และยบยง Histamine H1 receptor เปนผลใหผปวยงวง หวและรบประทานมากขน

ขนาดการใช 4-8 mg วนละ 3 ครง อาการไมพงประสงค กระสบกระสาย สบสน เคลอนไหวผดปกต ออนเพลย

ผลตภณฑทมในโรงพยาบาล

ชอสามญ / ชอการคา ความแรง รปภาพ

Perphenazine Pernazine ®

4 mg

8 mg

16 mg

5. Fluphenazine injection

ผลตภณฑทมในโรงพยาบาล Pharnazine ® 25 mg/ml

ขอบงใช รกษา Schizophrenia โดยเฉพาะในผปวยทไมคอยใหความรวมมอในการกนยา

กลไกการออกฤทธ ยบยงการหลง Dopamine

ขนาดการใช IM (decanoate) 12.5 – 37.5 mg ทก 2 สปดาห ระยะเวลาการใชปรบตามความเหมาะสมกบผปวย

อาการไมพงประสงค EPS เตานมโต ลดความอยากอาหาร น าหนกลด

ผลตภณฑทมในโรงพยาบาล

ชอสามญ/ชอการคา ความแรง รปภาพ

Fluphenazine injection

Pharnazine®

25 mg/ml

2. ยาระงบอาการวตกกงวล (Anti-anxiety drugs) ใชรกษาภาวะAnxiety disorder

ภาวะวตกกงวล ( Anxiety disorder )

เปนภาวะทมการเปลยนแปลงทางพฤตกรรม เชน หงดหงด เหนอยงาย ออนเพลย นอนไมหลบ ± อาการทางรางกายเกดขนรวมดวย

มการท างานของระบบประสาทอตโนมตทมากกวาปกต กลามเนอเกรง อาการทพบบอย คอ ใจสน มอสน เหงอออก หวใจเตนเรว แนนหนาอก ปวดศรษะ และปวดเมอยบรเวณตนคอ วงเวยน หนามด

พยาธสภาพ

NE activity

5-HT

กระตน GABA receptor

การรกษา อดตใชยากลม Barbiturate ในการรกษา แตเนองจากม therapeutic index แคบ มอาการตดยา กดการหายใจ และท าใหเสยชวตไดปจจบนจงมการใชยากลม Benzodiazepine มากกวา

ยาระงบอาการวตกกงวล (Anti-anxiety drugs)

ขอบงใช

รกษาอาการวตกกงวล เครยด หวาดกลว ใชเปนยานอนหลบ

กลไกการออกฤทธ

กดการท างานของ Cerebral cortex ชวยคลายเครยดกงวลใจ ชวยใหหลบ

อาการขางเคยง

งวงนอน กลามเนอท างานไมประสานกน ความดนโลหตต า

เกดอาการขาดยาถาหยดยาทนท

ยาทใชบอย

Diazepam (Valium), Lorazepam (Ativan) , Alprazolam (Xannax)

ยาระงบอาการวตกกงวล (Anti-anxiety drugs)… (ตอ)

การพยาบาล 1. ใหความรผปวยเรองอาการขางเคยงของยา เชน ยาจะกดระบบประสาทสวนกลาง ท าใหงวงซม การตดสนใจลดลง สมาธลดลง การควบคมแขนขาไมสมพนธกน ไมมแรง

2. ดแลไมใชยารวมกบยากดประสาท ยานอนหลบ สรา

3. แนะน าผปวยเนองจากตองใชยาเปนเวลานานและปรมาณสง ไมใหหยดยาเอง เพอปองกนอาการขาดยา ควรใหแพทยเปนผลดยาให

ยาระงบอาการวตกกงวล (Anti-anxiety drugs) ทมในโรงพยาบาล

1. Lorazepam

ผลตภณฑทมในโรงพยาบาล Kemora ® 0.5 mg, 1 mg

ขอบงใช ระงบอาการวตกกงวล (anxiolytic) ชวยใหนอนหลบไดด (sedative)ท าใหกลามเนอคลายตว (muscle relaxant) ระงบอาการชก (anticonvulsant)

กลไกการออกฤทธ กด CNS และออกฤทธกระตนท receptor ของ GABA (gamma

aminobutyric acid)

ขนาดการใช

คลายกงวล เดกแรกเกดและเดก : 0.05 mg/kg/dose ใหทกๆ 4 - 8 ชวโมง ผใหญ : 2 – 6 mg/day แบงให 2 - 3 ครง

อาการนอนไมหลบ ผใหญ : 2 – 4 mg กอนนอน

อาการไมพงประสงค

กดการหายใจ , น าหนกลด , ความดนโลหตต า . สบสน . มนงง ,

ปวดศรษะ

ผลตภณฑทมในโรงพยาบาล

ชอสามญ/ชอการคา ความแรง รปภาพ

Lorazepam Kemora®

0.5 mg

1 mg

2. Diazepam

ผลตภณฑทมในโรงพยาบาล

Diazepam 2 mg, 5 mg

ขอบงใช

ระงบอาการวตกกงวล (anxiolytic) ชวยใหนอนหลบไดด (sedative)ท าใหกลามเนอคลายตว (muscle relaxant) ระงบอาการชก (anticonvulsant)

กลไกการออกฤทธ

กระตน GABA receptor

ขนาดการใช

รกษาอาการนอนไมหลบ / คลายกลามเนอ / คลายกงวล เดก 0.12 – 0.18 mg/kg/day แบงใหทก 6-8 hr ผใหญ 2 – 10 mg/day แบงให 2 -4 ครง/วน

อาการไมพงประสงค ลดอตราการหายใจ, ความดนโลหตต า, สบสน, มนงง, ปวดศรษะ

ผลตภณฑทมในโรงพยาบาล

ชอสามญ/ชอการคา ความแรง รปภาพ

Diazepam

2 mg

5 mg

3. Clorazepate dipotassium

ผลตภณฑทมในโรงพยาบาล Trancon-5 ® 5 mg

ขอบงใช รกษาอาการวตกกงวล เครยด และนอนไมหลบ

กลไกการออกฤทธ จบกบ 5-HT บน GABA มผลกระตนท receptor ของ

GABA

ขนาดการใช

5-20 mg/day แบงให 2-3 เวลา

อาการไมพงประสงค

ความดนโลหตต า, สบสน ,ปวดศรษะ

Note

Clorazepate เลอกใชในผปวยทหลบไดเรวแตตนกลางคนบอย ๆ

เลอกยาทออกฤทธชาแตออกฤทธไดยาว เพอทไมใหผปวยตนมากลางคนบอย ๆ

ผลตภณฑทมในโรงพยาบาล

ชอสามญ/ชอการคา ความแรง รปภาพ

Clorazepate dipotassium

Trancon-5 ®

5 mg

3. ยาระงบอาการซมเศรา (Antidepressant drugs) ใชรกษาภาวะ Depressive disorder

ภาวะซมเศรา ( depressant disorder)

ภาวะซมเศรา คอ การมอารมณซมเศรามากผดปกตจนสญเสย

ความสามารถในการปฏบตหนาทหรอรสกทกขทรมานใจ รวมไป

กบอาการอนๆ เชน เบอหนาย, นอนไมหลบ, เบออาหาร, การ

เคลอนไหวชา, ไมมเรยวแรง, สมาธไมด, รสกตนเองไรคาหรอรสก

ผดอยางยง และความคดฆาตวตาย พยาธสภาพ ความบกพรองของ สารสอประสาท Dopamine ,

NE , 5-HT

ยาระงบอาการซมเศรา (Antidepressant drugs)

ขอบงใช ใชรกษาผปวยอารมณซมเศรา ในผปวย Bipolar disorder , anxiety

disorder กลไกการออกฤทธ มฤทธเพมความเขมขนของ serotonin และ norepinephrine ท าใหอารมณดขน

ฤทธขางเคยง ชพจรเตนเรว ความดนโลหตเปลยน ปากแหง หลงลม ตาพรามว ทองผก ปสสาวะคง คลนไส เบออาหาร

ยาทใชบอย Amitriptyline, Fluoxapine , Diazepam

ยาระงบอาการซมเศรา (Antidepressant drugs)...(ตอ)

การพยาบาล 1. ดแลผปวยอยางใกลชดในชวงแรก เพราะยาจออกฤทธเตมทเมอใชยาแลว 3-6 สปดาห เฝาระวงอาการซมเศรา ปองกนการฆาตวตาย

2. Check V/S เพอประเมนสญญาณชพ 3. ถามอากรการคลนไส อาเจยน ใหกนอาหารทละนอย บอยๆครง

4. ดแลไมใหดมแอลกอฮอล สบบหร

ยาระงบอาการซมเศรา (Antidepressant drugs)

ทมในโรงพยาบาล

1. Fluoxitine

ผลตภณฑทมในโรงพยาบาล Fluoxan ® 20 mg

ขอบงใช รกษาอาการซมเศรา (depressive)

กลไกการออกฤทธ Selective serotonin reuptake inhibitor

ขนาดการใช

20-80 mg/day สามารถให 1-2 ครง/วน ในตอนเชา และ/หรอ เทยงควรรบประทานหลงอาหาร

อาการไมพงประสงค

ความอยากอาหารลดลง,คลนไส,อาเจยน,ทองเสย,ทองผก,นอนไมหลบ, อาการกระสบกระสาย ,กระวนกระวายใจ

Note

การออกฤทธคอนขางชา อาจเรมเหนผลในสปดาหท 2 หรอ 3

ผลตภณฑทมในโรงพยาบาล

ชอสามญ/ชอการคา ความแรง รปภาพ

Fluoxitine Fluoxan®

20 mg

2. Amitriptyline

ผลตภณฑทมในโรงพยาบาล Amitriptyline 10 mg, 25 mg

ขอบงใช รกษาอาการซมเศรา (depression) , ภาวะฉรดทนอนในเดก (nocturnal enuresis)

กลไกการออกฤทธ ยบยงการ reuptake ของ Serotonin และ

Norepinephrine/noradrenaline

ขนาดการใช 50-150 mg/day วนละครงกอนนอน หรอแบงหลายครงเนนกอนนอน

อาการไมพงประสงค ปากแหง,การรบรสผดปกต,ทองผก,ปสสาวะล าบาก,ตาพรา,หวใจเตนเรว,ความดนโลหตลด, งวงนอน , น าหนกเพม

note หากขณะลดยาเกดอาการ withdrawal เชน นอนไมหลบกระสบกระสาย ใหเพมยากลบไปเทากบขนาดกอนลดยา และปรบลดยาใหชาลง

ผลตภณฑทมในโรงพยาบาล

ชอสามญ/ชอการคา ความแรง รปภาพ

Amitriptyline Amitriptyline®

10 mg

25 mg

4. ยาคงสภาพอารมณ(Mood Stabilizers) ใชรกษาภาวะ Mood disorder

ความผดปกตทางอารมณ (mood disorder)

แบงออกเปน 2 ประเภท คอ

1.Bipolar disorder คอ มอารมณแปรปรวนเปน 2 ขว คลงคลง : NE และ DA / มความบกพรองของ GABA

ซมเศราหดห : NE และ 5-HT

2.depressive disorder คอ อารมณซมเศรา นอนมาก เฉอยชา อาจจะมความคดฆาตวตายรวมดวย

การรกษามงเนนไปทอาการ Manic episode

คอ ตนเตน หงดหงดงาย นอนไมหลบรนแรงเนองจากพบมากกวา

สวนอาการ depressive episode ใหรกษาแบบ depressive disorder

ยาระงบอาการคลมคลง (Anti-mania drugs)

ขอบงใช รกษาผปวยโรคอารมณแปรปรวน (Mood disorder) โดยเฉพาะระยะ mania และรกษาอาการ chronic aggressive

กลไกการออกฤทธ ท าใหเกด active norepinephrine ในสมองลดลง

อาการขางเคยง สบสน งวงนอน เบออาหาร กระหายน า ปสสาวะบอย อาการเปนพษเมอระดบ Lithium สงเกน 2 MEq/L

ยาทใชบอย Lithium carbonate , Lithium citrate , Carbamazepine

4. ยาระงบอาการคลมคลง (Anti-mania drugs)...(ตอ)

การพยาบาล 1. ควรทราบประวตการเจบปวยในอดต

เพราะตองระวงการใหยา Lithium กบผปวยโรคหวใจ, โรคไต , hypothyroid

2. แนะน าใหผปวยดมน าอยางนอยวนละ 10 แกว

3. หามกนยาขบปสสาวะ

4. ถาผปวยทองเสยควรงดยาชวคราว

5. ประเมนอาการผปวยหลงไดรบยา Lithium ตดตามผลตรวจเลอดสม าเสมอ

ยาระงบอาการคลมคลง (Anti-mania drugs)

ทมในโรงพยาบาล

1.Carbamazepine

ผลตภณฑทมในโรงพยาบาล

Carmapine® 200 mg

ขอบงใช

ใชระงบอาการชก รกษาและปองกนอาการ bipolar disorder

กลไกการออกฤทธ

ออกฤทธยบยง voltage-sensitive sodium channels เปนผลใหเกด stabilization ของ neuronal membrane และยบยง repetitive firing ของเซลลประสาท

ขนาดการใช ผใหญเรมใหยาในขนาด 400 mg/day แบงใหวนละ 2 ครง จากนนใหลดขนาดยาลงจนถงขนาด

ต าสดทสามารถควบ คม อาการได

Maximum dose 1600 mg/day

อาการไมพงประสงค อาจเกดอาการ งวง เวยนศรษะ คลนไส อาเจยน ผลขางเคยงทรนแรง เชน

agranulocytosis thrombocytopenia อาการผนแพยาพบ ไดประมาณรอยละ 5-10 และบางรายอาจเกดอาการ รนแรงชนด Stevens-Johnson syndrome

Note ยา Carbamazepine มฤทธเปน Anticholinergic เลกนอย ควรระวงในการใหยากบ

ผปวยทมโรค glaucoma เพราะอาจเพมความดนในลกตาได ไมควรใหยานแกเดกทมอายต ากวา 6 ป หรอมารดาในระยะใหนมบตร หญงมครรภ

ในระยะ 3 เดอนแรก

ผลตภณฑทมในโรงพยาบาล

ชอสามญ/ชอการคา ความแรง รปภาพ

Carbamazepine/

Carmapine®

200 mg

ยาในขอบงใชอน

1. Trihexyphenidyl

ผลตภณฑทมในโรงพยาบาล

Artane ® 2 mg, 5 mg

ขอบงใช

ใชควบคมอาการ extrapyramidal disorder จากยา Neuroleptic drugs รกษาโรค Parkinson

กลไกการออกฤทธ

ตานการหดเกรงของกลามเนอ ปดกนตวรบ acetylcholine

ขนาดการใช เรมใหรบประทานยา 1-2 mg/day และเพมครงละ 2 mg เปนเวลานาน 3-5 วน จนไดขนาดยา 5-15 mg/day แบงให 3-4 ครง

อาการไมพงประสงค มองภาพไมชด ,สบสน มนงง ,เหงอออกมาก ,หวใจเตนเรว ,คลนไส ,อาเจยน ,เหนอย ,ผนคน

Note ควรพจารณาขนาดของยาทใหในระยะแรก โดยใหขนาดนอยทสด และคอย ๆ เพมขนตามความตองการ ผปวยทอายเกน 65 ป อาจจะมปฏกรยาไวตอยาน เพราะฉะนนจงควรใหในขนาดนอย

ผลตภณฑทมในโรงพยาบาล

ชอสามญ/ชอการคา ความแรง รปภาพ

Trihexyphenidyl

Benzhexol ®

2 mg

5 mg

4. EPS จากยารกษาอาการทางจตเวช และแนวทางแกไข

EPS จากยารกษาอาการทางจตเวช และแนวทางแกไข

Extra pyramidal syndromes (EPS) แบงเปน 4 ระดบ ไดแก

1.1 Acute dystonic reaction มกเกดขนระหวาง 1-5 ชวโมงหลงเรมรกษาดวยยาตานโรคจตเวช อาการทพบไดบอยม 3 แบบ คอ

1.Torticollis : คอเอยง เพราะกลามเนอคอหดเกรง 2.Opisthotonus : อาการเกรงหลงแอน 3.Oculogyric crisis : กลอกตาไปมา

มกเกดจากใชยาตานโรคจตทมฤทธสง โดยเฉพาะ piperazine, และ haloperidol

http://www.e-neurosurgery.ws/cnsclinicjordan/

congenitaltorticollis.htm

Torticollis

1.2 Akathisia มกเกดภายใน 5 ถง 40 วน หลงจากเรมใชยารกษาอาการทางจตเวช

ผปวยจะรสกกระวนกระวาย ตนเตน อยไมสข เดนไปเดนมา ผดลกผดนง ขาอยไมสข (restless legs) นงอยเฉยกบทไมได (drive to move about)

ถาหากพบผปวยมอาการคลายความวตกกงวลทเกดรวมกบยาตานโรคจตเวช ควรพจารณาถงการเกด akathisia ดวย

1.3 Parkinsonian like syndrome มอสนขณะพก (resting tremor)

กลามเนอเกรง (muscle rigidity)

ทาเดนแบบซอยเทา (shuffling gait)

การเคลอนไหวชา (bradykinesia)

สหนาไรอารมณ (expressionless or marked face)

สนแบบปนยา (pill-rolling movement)

น าลายไหล (drooling)

การบรรเทาอาการ

การใหกน benztropine [Cogentin] 0.5 - 2 mg ตอวน

หรอกน trihexyphenidyl [Artane] 2 - 8 mg ตอวน

ช

1.4 Tardive dyskinesia

เปนกลมของการเคลอนไหวโดยไมไดตงใจ (involuntary movement) เกดจากการรกษาดวยยาตานโรคจตเวชเปนระยะเวลานาน

ลกษณะส าคญของ tardive dyskinesia คอ การเคลอนไหวสามแหงของ แกม-หนา-ลน (a triad of check-face –tongue movement)

แกมพอง เคยว สดปาก เลย ดดรมฝปาก แลบลน ขากรรไกรเคลอนไหวดานขาง อาจเกดการกระพรบตา หนาตาบดบง ขมวดคว เปลอกตากระตก

Tardive dyskinesia

http://pharmaceuticalsanonymous.blogspot.com/2008/03/nutritional-treatment-of-tardive.html

Antipsychotic แบงไดเปน

typical antipsychotic (conventional antipsychotic) ไดแก haloperidol (high potency) perphenazine (moderate potency) chlorpromazine (low potency)

กลมทเปน low potency เสยงตอการเกด EPS < high potency

atypical antipsychotic ไดแก olanzapine (zyprexa®) risperidone (risperidal®) quetiapine (seroquel®) aripiprazole (abilify®)

ยากลม atypical antipsychotic เสยงตอการเกด EPS ไดนอย ยกเวน ใชในขนาดสง ยาทพบไดบอย ไดแก risperidone, olanzapine

กลมอาการ EPS พบไดบอยจากยาอะไรบาง 1. typical antipsychotic flupentixol > 9 mg/day haloperidol > 5 mg/day perphenazine > 16 mg/day trifluoperazine > 15 mg/day

2. atypical antipsychotic olanzapine > 15 mg/day risperidone > 4 mg/day

การรกษา EPS

anticholinergic agents trihexyphenidyl 2-4 mg bid-qid ปรบตามอาการของผปวย

beta-blockers propranolol แตจะใหเปนชวงเวลาสนๆ หรอใชในกรณผปวย agitation

anxiolytics diazepam ในกรณทผปวยม depression รวมดวย

Reference.

Lacy Armstrong , Goldman Lance , Drug information handbook 17 th Edition , American Pharmaciste Association 2008 – 2009

Barbara G. , Joseph T. Dipiro , Pharmacotherapy Handbook 7th Edition , 2009

การตดตามและเฝาระวงการเกด EPS ของกลมยา antipsychotic www.srbr.in.th/Pharmacy/...แนวทางปฏบต เรองยา/monitorจตเวช.doc [ออนไลน: เขาถงเมอวนท 20 มนาคม 2553 ]

วราวฒ เจรญศร , Bankokhealth.com , สารเคมในสมอง , http://www.bangkokhealth.com/index.php/2009-01-19-03-15-03/1213-2009-01-22-05-57-24 [ออนไลน: เขาถงเมอวนท 23 มนาคม 2553 ]

Thank you