Elektronik üniversiteler ve bütünleşik elektronik bilgi hizmetleri

“Akademik Bilişim 2004”11-13 Şubat 2004, Trabzon

Y.T.

Elektronik Üniversiteler ve Bütünleşik Elektronik Bilgi

Hizmetleri

YaşarYaşar TontaTontaH.Ü. Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü

tonta@hacettepe.edu.tryunus.hacettepe.edu.tr/~tonta/tonta.html

“Akademik Bilişim 2004”11-13 Şubat 2004, Trabzon

Y.T. Kaynak: http://www.utexas.edu/e-University/intro/

e-Üniversitee-akademik: teknolojiyle desteklenen öğrenim ve uzaktan eğitime-araştırma: Ortaklaşa araştırma ve elektronik bilimsel yayıncılıke-iş: satın alma, tedarik vb. gibi çeşitli yönetimsel etkinliklere-geliştirme: toplum geliştirme etkinlikleri (K-12 dahil)e-hizmetler: bir kampus portal’ı araclığıyla öğrenciler için geliştirilen hizmetlerin ve kaynakların kurulumu

e-hizmetler

e-Üniversite

e-iş

e-ar

aştır

ma

e-akademik

e-geliştirme

Customer PC

Servers +Applications

E-UniversityLocal Area Network

ContentCRMEtc.

Application:Learning Management Systemse-commerceadministrative softwareintranet server

Interface to telephone system/ Voice over IPgateways

DatabasesServers

WWW

Internet serverFirewall

Servers +Applications Internet allowsuploading direct to e-U

HEinstitutions

Other PartnerOrganisations

AccessChannels

Extranet

Customer TV

Customer Radio

Mobile, TV, digital

Secure extranet

E-University

Partner Organisations Learners/Customers

Figure 2 Possible e-U Systems Architecture

Students

Kaynak: http://www.hefce.ac.uk/Pubs/HEFCE/2000/0044/00_44rep.pdf

“Akademik Bilişim 2004”11-13 Şubat 2004, Trabzon

Y.T.

Bilgiye Dayalı Akademik Hizmetler

kütüphane otomasyon sistemleriöğrenci şlerimali işler (dijital ödeme sistemleri)araştırma verileriburslar, vd.kampus dışı e-devlet, e-ticaret, e-sağlık, e-öğrenim kuruluşlarıyla benzeri işlemlerin yapılabilmesiKampus içi ve kampus dışı diğer elektronik sistemlerle birlikte çalışabilirlik

“Akademik Bilişim 2004”11-13 Şubat 2004, Trabzon

Y.T.

Elektronik Bilgi HizmetleriBibliyografik tarama (kütüphane katalogları, veri tabanları, vs.)

Güncel duyuru (web, e-posta, vs.)

İçindekiler sayfası hizmetleri

Elektronik dergilere tam metin erişim

Sanal danışma hizmetleri

Elektronik rezerv hizmetleri

Elektronik belge sağlama hizmetleri

“Akademik Bilişim 2004”11-13 Şubat 2004, Trabzon

Y.T.

Bilgi Hizmetleri ve InternetZaman/mekan kısıtlamasının ortadan kalkması ve uzak kullanıcılara hizmet verilmesi“Anında memnuniyet”Tek kaynak–tek kullanıcı tek kaynak-çok kullanıcı“Belki gerekirse” diye “sahip olma”ya dayalı derme geliştirme anlayışı yerine istenen kaynağa “tam zamanında” erişimi sağlama yaklaşımıElektronik / ağlaşmış bilgi kaynaklarına ve elektronik bilgi hizmetlerine ayrılan bütçeler artıyor (%15-%20)

“Akademik Bilişim 2004”11-13 Şubat 2004, Trabzon

Y.T.

Ağa Dayalı Bilgi Hizmetlerinin Örgütlenmesi

Bilgi yönetimi: Merkezi DağıtıkMerkezi yönetime dayalı ekonomik modeller Kişiselleştirmeye dayalı modeller Farklı ağlaşmış bilgi kaynakları için ayrı ayrı lisanslandırma, işleme, yaşatma, depolama ve kullanım politikalarının geliştirilmesi Aracısızlaştırma– Aracılık merkezileşme gerektirir– Bilgi teknolojisi bilgi yönetimini daha az merkezi,

daha fazla dağıtık hale getiriyor– BT Kullanıcılarla yüz yüze iletişimin kaybolması

“Akademik Bilişim 2004”11-13 Şubat 2004, Trabzon

Y.T.

Increasing CostsGraph 2

Monograph and Serial Costs in ARL Libraries, 1986-2003

-50%

0%

50%

100%

150%

200%

250%

1986 1988 1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002Source: ARL Statistics 2002-03 , Association of Research Libraries, Washington, D.C.

Serial Unit Cost(+215%)

Serial Expenditures(+260%)

Monograph Unit Cost (+82%)

Monograph Expenditures(+66%)

Serials Purchased (+14%)

Monographs Purchased (0%)

CPI (+68%)

Copyright © 2004 Association of Research Libraries

Source: Kyrillidou and Young (2004, graph 2). Available: http://www.arl.org/stats/arlstat/graphs/2003/graph2_03.xls

“Akademik Bilişim 2004”11-13 Şubat 2004, Trabzon

Y.T.

Impact of Remote Access

-50%

-30%

-10%

10%

30%

50%

70%

90%

110%

Source: ARL Statistics 2002-03 , Association of Research Libraries, 2003

% C

hang

e Since

199

1

Graph 1

Service Trends in ARL Libraries, 1991-2003InterlibraryBorrowing(+113%)

GroupPresentations(+61%)

ReferenceTransactions(-29%)

TotalCirculation**(-7%)

TotalStaff(+2%)

TotalStudents(+16%)

** Includes Initial and Renewals but excludes Reserve Circulation

Participants in Group Presentations(+79%)

Inhouse Use(-49%)

Circulation Ratio: Initial to Total(+24%)

InitialCirculation**(-16%)

Copyright © 2004 Association of Research Libraries

Source: ARL (2004, graph 1). Available: http://www.arl.org/stats/arlstat/graphs/2003/graph1_03.xls.

Reference transactions (-29%)

Total circulation (-7%)

Inhouseuse (-49%)

“Akademik Bilişim 2004”11-13 Şubat 2004, Trabzon

Y.T.

ULAKBİM Kullanım İstatistikleri

100

1000

10000

100000

1000000

10000000

2000 2001 2002 2003

Uzman taramalarıOkuyucu taramalarıTıp - okuyucu salonuTıp -uzaktanWeb of Science

2000 2001 2002 2003Uzman taramaları 4858 3306 2506 2374Okuyucu taramaları 56996 39511 20620 19878Tıp - okuyucu salonu 657 1864 2638 3941Tıp -uzaktan 3335 10995 41853 27637Web of Science 403385 826325 821184 1329508

logaritmikölçek

Kaynak: www.ulakbim.gov

“Akademik Bilişim 2004”11-13 Şubat 2004, Trabzon

Y.T.

Portal tanımıBilgi merkezi (hub)Bilgi kaynaklarına giriş noktasıInternet’te kaynak ve hizmet yoğunluğuKişisel isteklere ya da spesifik rollere göre kişiselleştirilmiş kaynaklarFarklı kullanıcılara yardım etmek için düzenlenmiş kaynak dermeleri

Kaynak: Dempsey, 2003

“Akademik Bilişim 2004”11-13 Şubat 2004, Trabzon

Y.T.

Portal, ağ ortamında kaynakların etkin kullanım ve yönetiminin yerine geçen bir strateji değil, böyle bir stratejinin parçasıdır (Dempsey, 2003)Portal, üst arama hizmeti ve diğer destek hizmetlerini sağlayan bir uygulamadır (ARL)

Portal tanımı (devamla)

“Akademik Bilişim 2004”11-13 Şubat 2004, Trabzon

Y.T.

Portal sorunu

Kurumsal bilgi havuzu Ticari kaynaklar Toplum kaynakları

Kaynak 4 Kaynak 5

Son kullanıcı• Neler olduğunu bilmek ister• Birden çok arayüzü kullanmayı öğrenmek zorunda• Sonuçları elle birleştirmek zorunda• Sürekli otantikasyon meydan okumalarına cevap verme

Kaynak: Dempsey, 2003

“Akademik Bilişim 2004”11-13 Şubat 2004, Trabzon

Y.T.

Kütüphane portal yaklaşımı

Kaynaklar

Aracılık

Sunum

Kullanıcı vekaynaklar arasında arakatmanlar sağlaBirden çok dermeleri yönet

Kaynaklar arasındaki farkları gizle Dağıtık arama yap ve sonuçları birleştir

Kişiselleştirme yoluyla kullanıcı profillerini haritala

Kaynak: Dempsey, 2003

“Akademik Bilişim 2004”11-13 Şubat 2004, Trabzon

Y.T. Kaynak: Dempsey, 2003

Portal

KişiselleştirilmişStatik

Aracılık

Sunum

“Akademik Bilişim 2004”11-13 Şubat 2004, Trabzon

Y.T.

Portal hizmetleri

Kurumsal bilgi havuzu Ticari kaynaklar Toplum kaynakları

Kaynak 2 Kaynak 4

Konfigürasyon

Kayıt birleştirme ve zenginleştirme

Kimlik yönetimi

Çözüm (resolution)Hakların yönetimi

Terminoloji hizmetleri

Teslimİstek

Veri harmanlamaSanal referans

Dağıtık sorgu

Sendikasyon

Haber vermeSunum

Açıklama

Kaynak: Dempsey, 2003

“Akademik Bilişim 2004”11-13 Şubat 2004, Trabzon

Y.T.

SunumSunum Sunum

Sunum

Kaynaklar

Kaynaklar

Kaynaklar Kaynaklar

Portaluygulaması

Ortak hizmetler

Aracılık

Kaynak: Dempsey, 2003

Portal uygulaması

“Akademik Bilişim 2004”11-13 Şubat 2004, Trabzon

Y.T.

Dermeler

sahiplikyüksek düşük

teki

llik

yüks

ekdüşü

kKitaplar DergilerGazeteler, devlet belgeleri, DVD, videolar, haritalar, plaklar

Özel dermelerNadir eserler, yerel/tarihi gazeteler, arşivler ve yazmalar, tezler

Herkese açık web kaynaklarıAçık kaynak yazılımı, haber öbeği arşivleri

Araştırma ve öğrenim kaynaklarıE-önbasılar, teknik raporlar, öğrenim nesneleri, ders yazılımı, e-portfolyolar, araştırma verileri

Kaynak: Dempsey, 2003

“Akademik Bilişim 2004”11-13 Şubat 2004, Trabzon

Y.T.

“Akademik Bilişim 2004”11-13 Şubat 2004, Trabzon

Y.T.

A&I

e-print

Full Text

Portal

Citations Web Form

eTOC

OPAC

Web !?

Kaynak: http://www.sfxit.com/

“Akademik Bilişim 2004”11-13 Şubat 2004, Trabzon

Y.T.

Tam metin

Ulrich’s

PubMed

Atıf veri tabanları

Konu giriş kapıları

“Uygun kopya”

OPAC

Kaynak: http://www.sfxit.com/

“Akademik Bilişim 2004”11-13 Şubat 2004, Trabzon

Y.T.

Yazar atıfları Web of Science’tan

Ovid Inspec

Mevcutlar bilgisi kendi kataloğunuzdan

Tam metin Wiley InterScience’tan

Kaynak: http://www.sfxit.com/

“Akademik Bilişim 2004”11-13 Şubat 2004, Trabzon

Y.T. Kaynak: http://www.sfxit.com/

“Akademik Bilişim 2004”11-13 Şubat 2004, Trabzon

Y.T.

http://www.dlib.org/dlib/february01/harvery/04harvey.html

dizin/ öz

Geleneksel Bağlantı

Link to referenced work .Referans

FTXT

Kaynak Hedef

OpenURL

Link

Server

Link Link

A&I

Link

FTXT

Link

Tam metin@ Kütüphaneniz

Bağlam duyarlı

Uygun kopya

Sunucu

http://sfx.aaa.edu/menu?genre=article&issn=1234-5678&volume=12&issue=3&spage=1&epage=8&date=1998&aulast= Smith&aufirst=Paul

Atıf (link değil

SFX Bağlantısı

Kaynak: http://www.sfxit.com/

“Akademik Bilişim 2004”11-13 Şubat 2004, Trabzon

Y.T.

SFX: Kütüphaneler için açık bağlantı

Dizin ve öz veri tabanları

e-önbası

Tam metin

Portal

Atıflar Web Form

E-içindekiler sayfası

Katalog BağlantıSunucu

Kaynak: http://www.sfxit.com/

“Akademik Bilişim 2004”11-13 Şubat 2004, Trabzon

Y.T.

“Akademik Bilişim 2004”11-13 Şubat 2004, Trabzon

Y.T.

Issues IStandard content is offered to all usersRecognize users when they log on and personalize thecontent based on their rights and privileges (smart cards, biometric features)Providing information services using “pull” and “push” technologiesPersonalized electronic booksNeed to move from “resource-centric” approach to“relationship-centric” approach

“Akademik Bilişim 2004”11-13 Şubat 2004, Trabzon

Y.T.

Issues IIDifficult to implement in a distributed environmentNetwork infrastructure (access to personal, local, regionaland wide area networks)Security & privacy concernsInteroperability– with library automation systems, student information systems,

financial systems, etc.– With e-banking, e-commerce, e-health, e-government, e-(l)earning

systems

More sophisticated budgeting, pricing, use and trainingmodels

“Akademik Bilişim 2004”11-13 Şubat 2004, Trabzon

Y.T.

SorunlarAlt yapı (ağ alt yapısı, kişisel, yerel, bölgesel ağlar ve geniş alan ağlarına erişim)İçerikKullanıcıların, kullanıcı haklarının ve yetkilerinin tanınması (akıllı kartlar, biyometrik özellikler)GizlilikGüvenlikEğitim

“Akademik Bilişim 2004”11-13 Şubat 2004, Trabzon

Y.T.

Son SözHenüz e-üniversite anlayışı ülkemizde yerleşmiş değil Akademik bilgi hizmetlerini elektronik ortama aktarma çalışmaları kıt kaynaklarla sürdürülüyorBütünleşik bilgi hizmetlerinin sunulabilmesi için kütüphane otomasyon sistemleriyle SFX benzeri sistemlerin birlikte işletilmesi gerekiyor

“Akademik Bilişim 2004”11-13 Şubat 2004, Trabzon

Y.T.

Elektronik Üniversiteler ve Bütünleşik Elektronik Bilgi

Hizmetleri

YaşarYaşar TontaTontaH.Ü. Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü

tonta@hacettepe.edu.tryunus.hacettepe.edu.tr/~tonta/tonta.html