Бизнис приоритети за побрз развој

Б И З Н И С - П Р И О Р И Т Е Т И

З А П О Б Р З

Р А З В О Ј

ОРГАНИЗАЦИЈА

НА РАБОТОДАВАЧИ

НА МАКЕДОНИЈА

2 БИЗНИС–ПРИОРИТЕТИЗАПОБРЗРАЗВОЈ

3

инвестиции.Самотодонесувањеназаконите

иизменитеидополнувањатанеседоволни

за создавањестабилнабизнис-околина.Во

иднинаепотребноповеќедапоработимена

спроведувањетоназаконите,реформитена

судскиотсистеми намалувањенакорупцијата.

Растотнамакедонскитекомпаниисѐуштесе

базиранасамофинансирањеинабанкарски

кредити.Затоаепотребнодасевлијаена

високитекаматнистапкии дасеобезбеди

олеснет пристапдо финансискитеуслугина

малитеисреднитепретпријатија.

Расчекоротпомеѓупотребитенастопанството

ипонудатанаквалификувана работна

силаепостојаноприсутен.Потребноедасе

подобриврската помеѓустручнитеучилишта

ипретпријатијата,ноистотакадасепоттикне

процесотнаобука ипреквалификацијана

невработените за нивноусовршувањеи

полеснодоаѓањедо работноместо.

Ипокрајфактот декаМакедонија ееднаод

водечкитеземји ворегионоткоја нудинајдобри

условиза започнувањебизнис,потребнае

посилнафинансискаподдршказа реализација

наПрограмата за развој напретприемништвото,

конкурентностаииновативностанамалитеи

среднитепретпријатија.

Веруваме декапрепоракитесодржанивоовој

документќе имбидатод корист накреаторите

наполитиките,насоцијалнитепартнери,на

бизнис-асоцијациитеиграѓанскиот секторво

нивнитенапориза создавањебизнис-климакоја

ќе ги подобриконкурентските способностина

домашнитепретпријатијаза успешен натпревар

каконадомашниотпазар, такаинастранските

пазари.

Организацијана

работодавачитена

Македонија

АнгелДимитров

претседател

Бизнис

конфедерацијана

Македонија

МилеБошков

претседател

Република Македонија еземјасомал пазар,нои покрајовој ограничувачки фактор, тааможесоразни политикиимерки даја подобриконкурентностанасвојатаекономијаидастанедржавакадееисплатливодасеводибизнисипристојнодасеживее.Факторитекои влијаатврз

конкурентностасемногубројни и комплексни.

Затоа,самосонапориод ситезаинтересирани

страни,Владата,бизнис-сектороти граѓанското

општествоможедасеподобрибизнис-климата

идасесоздадеконкурентна македонска

економија.

Вопоследнитенеколку годиниМакедонија

направизначителеннапредоквоподобрување

набизнис-климаташтобешерегистрираново

студиитенаСветскабанка,Светскиотекономски

форум,Меѓународниот монетаренфонди

Меѓународната организацијанатрудот.Но

подобрувањетонабизнис-климатаепроцеској

постојанотребадасеподобруваиусовршува.

Затаацел,Организацијатанаработодавачите

наМакедонија иБизнис-конфедерацијатана

Македонија,потпомогнатиод Меѓународната

организацијанатрудоти состручнапомошна

Македонскиотцентарза меѓународнасоработка

иМ-проспектго спроведеистражувањето

„Подобренабизнис-климаза одржливи

претпријатија“, чијацелбешедасеутврдат

клучнитеподрачјакои ја ограничуваатбизнис-

климатаво Македонија идаседадатпрепораки

за подобрувањенаистата.

Подобрувањето направнатаирегулативната

срединапрекузголемувањенавреметоза

консултациисобизнис-заедницата, посилна

улоганаЕкономско-социјалниотсоветиподолг

периодзаприспособувањенафирмитена

изменетитезаконскипрописисеособено

важниза остварувањеефикаснапазарна

економијакоја требадабиде креатор нанови

работниместа,генераторнаекономскиотраст,

зголемувањенаживотниотстандардивкупниот

напредокназемјата.

Владеењетонаправотоизаштитатана

сопственостасеособеноважниза креирање

предвидлива,стабилнаибезбеднаоколина

за постоечкитефирмииза фирмитекои ќе

сеосноваатвоиднина, како за домашните

инвеститори,такаиза странскитедиректни

Предговор

БИЗНИС–ПРИОРИТЕТИЗАПОБРЗРАЗВОЈ4

ВоизминатиотпериодМакедонија постигна

значителеннапредоквопогледналеснотијатаза водењебизнисиспоред извештајот„Дуингбизнис“ (DoingBusiness)на Светскабанка,во2012г. земјатабешерангирана на23.место (одвкупно185економии).Оддруга страна,пак,квалитетотнарегулаторнатарамкаенанискониво,како штобешеоценетосоИндексот наквалитетотнарегулативата наСветскабанка.

фирмите ЗАСЛУЖУВААТ КВАЛИТЕТНАРЕГУЛАТИВА КОЈА ДОСЛЕДНО ЌЕ СЕСПРОВЕДУВА

Табела1.1.

Рангирањеспоредлеснотијатаза водење

бизнис

Извор:Светскабанка, базана податоци за „Дуинг

бизнис“ (DoingBusiness)

Спореднаодитеод примарнотоистражувањет.е.Анкетата соработодавачи (2013), генералнатарегулативавоМакедонијапретставуватоварзакомпаниите.Поголемиотделод испитаниците(над80%)сесогласуваатдекапридржувањетодогенералнатарегулатива имодземамногувременафирмите.Фирмитепретежносежалатначестите законскиизмени,ноидекарегулативитеслужатза полнењенадржавниотбуџет.

Графикон1.1.

Генералнатарегулативакакоограничување

итоварза компаниите

36,5 95,9

Честата променанарегулативата

37,1 95,3

Честитезаконскиизменигоограничуваатдолгорочнотопланирање

48,8 92,4

Ригорозните казнениодредби

48,8 91,2

Бизнис-заедницата треба даучествува воподготвувањетонарегулативата

20,0 88,2

Времепоминатонаработа нарегулативите

29,4 81,1

Регулативата служи за зголемување набуџетот

Сесогласувам(%од вкупно)

Извор: Анкета соработодавачи2013

Целосносесогласувам(%од вкупно)

Земја 2011 2012

Македонија 22 23

Ирска 16 15

Словенија 35 35

Бугарија 64 66

Хрватска 80 84

Србија 95 86

5

Од2006г.досегавоМакедонијаспроведенисенеколкуданочниреформисокоисенамалисевкупнотоданочнооптоварување(вопогледнатрошоцитеиадминистрацијата)зафирмитевоМакедонија. СпоредбитенамеѓународнонивопокажуваатдекафирмитевоМакедонијаплаќаатрелативнонискиданоци.Сепак,повеќетооданкетиранитефирми(80%)сесогласуваатдекаданочнотооптоварувањепретставуваглавенограничувачкифакторзаинвестирањетонафирмите.Тиепретежносежалатна„просечнотовремекоеепотребнопретпријатијатадагиисполнатобврскитепропишанисоданочнатарегулатива“и„висинатанаданоцитезаприход“.Истотака,повеќеодполовинаоданкетиранитекомпаниизабележуваатдекаданоцитесепрофитно-несензитивни,штозначидекатиеморадагиплаќаатданоците,безогледдалипретпријатиетоостварувапрофитилине.

Покрајлеснотијатапривлезотнапазарот,пазарната ефикасностзависииодлеснотијатаприизлезотодпазарот.Воизвештајот„Дуингбизнис“за2013г.,Македонијасенаоѓанашеесеттотоместовопогледнаизлезотодпазарот,позицијакојатокмунеодамнасеподобри.НајважнатапричиназазатворањенабизниситевоМакедонијаенепрофитностанабизнисот,поштоследуваатпроблемитеврзанизаобезбедувањетофинансии.Сепак,примарнотоистражувањепокажадекапоголемиотбројпретпријатија(54,1%)имаатдовербавостечајнатарегулативаинејзинотоспроведување.

СпоредГлобалниот индекс на конкурентноста,Македонијасенаоѓа на94.местовопогледнаефикасностанапазаротнатрудот.Скромноторангирањеназемјатаглавносеоднесувана„соработкатамеѓувработенитеиработодавците“,какоивопогледна„трошоцитезатехнолошкивишок“.

Примарнотоистражувањепокажадекафирмитепретежноимаатпозитивномислењезатрудоватарегулатива.Компаниитенајмалкусезадоволниодкусиотвременскипериодзаусвојувањенановатарегулативаизанејзинатаприменаодстрананакомпаниите.

Вотабелата1.2.претставенисепеттенајважниаспектинатековнататрудоварегулативакоинајчестопретставуваатпрепреказапретпријатијата.

Табела1.2.

Петтенајоптоварувачки аспекти на

трудоватарегулатива

Изв

ор

:А

нке

та

со

ра

бо

то

да

ва

чи

20

13

Заповеќетопретпријатија(45%),регулативатазабезбедностиздравјеприработапретставувафинансискитовар.

Анкетатасоработодавачипокажадеканаповеќеодеднатретинаодпретпријатијатаникогашнеимсеслучиловмешувањетонаинспекторатитедаиманегативновлијаниеврзнивнотоработење.Сепак,околу11%одпретпријатијатасежалатдекачестопатисесоочуваатсотаквипроблеми.Покрајтоа,половинаодиспитаницитесметаатдекаинспекциитенаДржавниотинспекторатзатрудсеполитичкимотивирани(26,5%одиспитаницитесметаатдекатоасеслучувапонекогаш,додеказа17,1%одиспитаницитетоачестосеслучува).

Главни препораки

` Подобрување на квалитетот на регулативата преку

зголемувањенавреметозаконсултациисобизнис-

заедницата;

` Спроведувањенамотото„Најпрвинмислина

мало“наситенивоанауправувањеивоситефази

накреирањетонаполитиките;

` Укинувањенанепризнаенитерасходисо

штозаконотзаданокнадобивкабистанал

почувствителеннапрофит;

` Изготвувањедеталнаанализанавлијаниетона

даночнитерегулатививрзкомпаниитеспореднивната

големина.Анализатаќепокажедалисепотребни

прилагодувањанаданочниотсистемкоибибиле

поволнизамикроималитепретпријатија;

` Спроведувањеселективнонамалувањенастапкитена

социјалнитепридонеси,илиприлагодување

наминималнатаосновазаплаќањесоцијални

придонесивоодноснаминималнатаплата;

` Воведувањебрзастечајнапостапка;

` Накомпаниитедаимседадеповеќевремедаја

применатноватаилиизменетататрудоварегулатива

иводењесилниинформативни

кампањипреддасеизвршатпоголемипромениво

регулативата;

` Основањеодборворамкитена

Економско-социјалниотсовет(ЕСС)којпостојано,послучаен

избор,ќегипроверуваизвештаитенатрудовата

инспекција,ќевршинадзордалиинспекцијата

работикоректноилипакеполитичкимотивиранаиќегиобјавуваизвештаите.

Аспекти на

трудовата

регулатива

% од фирмите

кои се

изјасниле дека

аспектот

претставува

оптоварување

Прекин на

работниот однос

13,2 %

Официјални празници 11,1 %

Регулативата за

видови договори за

вработување

10,0 %

Прекувремена работа 9,5 %

Вработување 7,9 %

Отказ 7,9 %


СИЛНО ВЛАДЕЕЊЕНА ПРАВОТОИ ОСТРАБОРБАПРОТИВКОРУПЦИЈАТА

Владеењетонаправотоиобезбеденитеправанасопственостсоздаваат предвидливо,стабилноибезбедноопкружување за создавањеирастнакомпаниите.

ПодатоцитенаСветскабанкапретставенивотабелата2.1.покажуваатдекаМакедонијасеодликувасорелативнонизокстепеннавладеењенаправотово споредбасооценетитеземји исенаоѓанасамиоткрај, соисклучок наСрбијакоја енапоследнотоместо.

Табела2.1.

Индекснавладеење направото,2011год.

Извор:World Bank,GovernanceMatters.

Вопогледнатранспарентностаприкреирањетонаполитиките,споредпроценитенаГлобалниотиндекснаконкурентноста(ГИК),Македонијасенаоѓана76.место.Вослучајнаспор,фирмитевоМакедонијатрошатмногуресурси,вклучителноивреме,задагоразрешатспорот,штоседолжинанеефикаснатаправнарамка.

Обезбеденитеправанасопственостсеважнизасекојаодлуказаинвестирањенакомпаниите,безогледдалисеработизановоформираникомпаниииликомпаниивораст.ПодатоцитеодГИКпокажуваатдекаМакедонијаненудивисокстепеннасигурностнаправатанасопственост,рангирајќијадржаватана84.место.Оддругастрана,пак,силнатазаштитанаинвеститоритесеоценувакако

добравоМакедонијаидржаватасенаоѓана17-тотоместо.

ВоАнкетатасоработодавачи,македонскитепретпријатијададоаумеренопозитивнаоценказаправнатарамказазаштитанаправатанасопственостисостојбатавоодноснавладеењетонаправото.Сепак,повеќетокомпаниимислатдека третманотнеееднаковзаситепретпријатијавоземјата.

ПовеќетоиспитанициопфатенисоАнкетатасоработодавачите(81,4%)годелатмислењетодекаправатанасопственостсе заштитениисигурни. Сепак,39%одпретпријатијатакоиучествуваавоистражувањетопризнаваатдекаспореднивномислење,многуфирмисесоочилесонекаквазаканапосвоитеправанасопственост.Големделодиспитаниците(74,6%)сесогласуваатсотврдењетодекапорадизаканазаинтегритетотнаправатанасопственостбилеодложениодлукитезаинвестирањенакомпаниите(видивографикон2.1.).


Заканапоправатанасопственост

Не,никои

Некоиимаат

Повеќетоимаат

Ситеимаат

Незнам

Извор:Анкета со

работодавачи

2013;Забелешка:

Одговоритена

прашањето „Според

Вас,далимногу

претпријатија

искусиле

неодамнешни закани

врз нивното право на

сопственост?“

Држава Процентуално рангирање

Бодувањеза управувањето

(0-100) (-2.5 to +2.5)

Македонија 48,4 -0,25

Ирска 95,8 1,76

Словенија 83,6 1,07

Хрватска 60,6 0,18

Бугарија 51,6 -0,09

Србија 46,5 -0,33

7

Корупцијатапретставуваболестзаопштествотоиекономијата.ПодатоцитенаТранспаренсиинтернешнлпретставенивотабелата2.2.покажуваатдекаво2012г.Македонијасенаоѓалана69-тотоместоодвкупно176земјикоибилеоценуванивопогледнаперцепцијатазараспространетостанакорупцијата.ПолитичкитепартииисудствотосеоценетикаконајкорумпираниодситеинституциивоМакедонијакоисеопфатенисоистражувањето.

Табела2.2.

Индексза перцепција накорупцијата, 2012г.

Извор:Транспаренсиинтернешнл,Индексзаперцепцијана

корупцијата [CorruptionPerceptionsIndex]

Забелешка:Бодувањетосевршинаскалаод0до100бодови,

кадепомалиотбројбодовизначипомалкукорупција

Примарните податоцикои беасобранипокажуваатдекакорупцијатаееднаоднајголемитепречкиза македонскитекомпании.Околу66,5%од анкетиранитекомпаниипотврдија декакорупцијата претставувапречказа бизнисите,пришто22,4%од компаниитецелосносесогласијасооватврдење(видивографикон 2.2.).

Не,воопштоне

Донекаде

Воголемдел

Целоснапречка

Незнам/безодговор

Извор:Анкета соработодавачи 2013;

Забелешка: категориите „во голем дел“и

„целоснапречка“заедно претставуваат 66,5%.


` Редовноизвестувањеодстрананасекојинспекцискиорганзаизвршенитеинспекцискинадзори,опфатенитеиндустрии,региониитн.(објавувањетримесеченизвештајнавеб-страницата);

` Ситејавниинституциидаизвршатанализавосферитенанивнотоработењевокоииманајголем потенцијалдасејавикорупцијаидасепредложатзаштитнимеркизаспречувањенакорупцијата;

` Дасезапочнесоиздавањебилтензајавнинабавкизададобиеширокатајавностсеопфатен,организираниструктуриранизворнаинформациизајавнинабавки;

` ВоведувањекварталнитематскисостаноцинаЕССсоакцентнаборбатапротивсиватаекономија;

` Зајакнување на внатрешните и надворешнитемеханизмизафинансискаконтроласоцелдасеспречиилисанкциониразлоупотребатаилиизмаматаприкористењетонајавнитесредстванадржавнитеинституции.


Степеннакорупција

Држава Рангирањ

е за 2012

год.

Бодови Рангирањ

е на 2011

год.

Македониј

а

69 43 69

Ирска 25 69 19

Словенија 37 61 35

Хрватска 62 46 66

Бугарија 75 41 86

Србија 80 39 86


Србија

Целоснонесесогласувам

Делумносесогласувам

Сесогласувам

Целосносесогласувам

Незнам

Претпријатијатапретпочитаатдасесамофинансираат,а тоаседолжинанемањетопристапдо

надворешниизвори нафинансирање.

Недостатокот на надворешното финансирање не есамо перцепција на бизнисите, туку сепотврдуваи со разни показатели, како показателот за кредитите за приватниот сектор (%од БДП) кој покажувадекаМакедонијаепослабаво споредбасодругите опфатениземји.

Графикон3.2.Домашникредити за приватниотсектор (%одБДП)

250

200

150

100

50

0

Македонија Ирска Словенија Хрватска Бугарија

Извор:Светскабанка, Индикатори засветскиот развој [World Development Indicators]

Растот зависи од пристапотдо надворешни финансии

Растотнафирмитееограниченод степенотдо кој тиеможедасефинансираатвнатрешноилипрекунеформалнимрежи.Целосниотпотенцијалзарастнафирмитеиекономскиотрастнаедназемја какоцелина небиможеле дасеостваратбезсоодветнонадворешнофинансирање.

БизниситевоМакедонија зависатод самофинансирање–перцепцијатанабизниситеукажува декаповеќетофирми (64,1%)зависатод самофинансирањеитоавлијаенарастотивработувањето.Повеќетобизниси сметаатдекафинансирањетонафирматанеесоодветнонанивнитепотребии декаспособностана фирматадасоберекапиталимавлијаниеврз производството.


Соодветнофинансирањенафирмите:Во

којамера сесогласувате сотврдењето

дека „финансирањетонапретпријатијата

соодветствувасопотребитена

претпријатието“?

9

„Бизнис-ангелите“,ризичниот (venture)капиталииницијалните јавнипонудиза новитебизнисинесепрактикуваат вотолкавамера иистовременонесемногудостапни.Банкитепретставуваатклученизвор нанадворешнофинансирање.Самофинансирањетокако претпочитувањенабизниситеможебиеповрзаносомислењетодекафинансискитепродукти несеприлагоденинапотребитенапретпријатијатасоразни големини,особенонеза малитеисреднитепретпријатија.Политиките,регулативите иуслугитеза промовирањенапристапотнамалитеи среднитепретпријатија дофинансискиуслуги несеприменуваатводоволнамера.

Повеќетобизнисисметаатдека пристапотдокредитпретставувапречка (69,4%).


Табела3.1.

Претпочитаниначининафинансирање

Извор:Анкета соработодавачи 2013

16%12%

42%

Банкитебараат Каматнитепремногуподатоцизадагоодобратзаемот

стапкисе

превисоки

Банките не

сакаатдаго

прифатат

ризикот


Најголемитетри пречкиза пристапдо

кредити:

` Пристапотдофинансииза приватниотсектортребадасезголемипрекумерки наНароднатабанканаРепублика Македонијаза намалувањенатрошоцитеза кредитиипрекунатамошнадостапностнаинвестицискикредитисовладинистимулиза каматнитестапки;

` Натамошенразвој нафинансискиотсектор,стимулирањенапоголемитебанки иможноспецијализирањесоразвој наинвестицискобанкарствоиразвивањеновифинансискипродукти;

` Владататребадавоведе стимуливополитикитеирегулативите соцелдагиохрабрифинансискитеинституциидаимпозајматпаринамалитеисредните

претпријатија (МСП).Владататребадагиподдржибанкитекои сефокусираат наМСП;

` Обукиза финансирање,советодавниуслуги ипрограмиза управувањесофирмите;

` Развивање финансискиуслуги коикомпаниитеќе можедасиги дозволат,прекујавно-приватно партнерство,во различнифази од развојот напретпријатиетоизапретпријатија соразличниголемини;

` Работанастранатанапобарувачката,но инастранатанапонудатазакапитално финансирање,напримерпромоцијана„бизнис-ангели“ и накапиталза вложување(venturecapital).Позитивенчекор еосновањето јавенФондза иновацииитехнолошкиразвој,кој требадазапочнесоработаштоеможнопобргу.

Кои се вашите

финансиски

преференци за

инвестиции?

Кои се вашите

фин. преференци за обртен капитал?

Задржана добивка 45,3 % 53,5 %

Нов капитал,

сопствен или12,4 % 7,6

% од семејството,

пријателите

Нов капитал,

надвор од2,4 % 3,5

% семејството и

пријателите

Краткорочен заем 20,6 % 21,8 %

Долгорочен заем 13,5 % 5,9 %

Не знам 5,9 % 7,6 %

Вкупно 100,0 % 100,0 %


Табела4.1.

Показателиза конкуренцијата и

антимонополскитеполитики,2012г.

(Рангирањенадржавите)

Извор:Светскиекономски форум,Глобалениндекс на

конкурентноста 2013-2014.

ЛокалнатаконкуренцијавоМакедонијасечинидекаена

приличнонисконивоштомземјатасенаоѓана119-тото

местовоГИК (видивотабела4.1.).Истотака,

македонскитепретпријатијасеумереноориентирани

конклиентите.

ГИК оценувадекапостоимногупросторза

подобрувањенаделотворностанаантимонополските

политики.Самомалдел(22,4%)одпретпријатијата

коибеаанкетиранивоАнкетатасоработодавачисе

изјаснијадекасесоочуваатсомонополиимонополски

практикивосвојотделовенсектор.Македонските

компаниипријавуваатдекаделумноодговараат

нанамалувањетонаценитенаконкурентите, ина

домашните,инастранскитеконкуренти.

Иновациитепретставуваатдвижечкасилакојаводи

конпоголемрастиподобарживотенстандард.Сепак,

нивотонаинвестирањевоистражувањетоиразвојотво

Македонијасемногуниски,сопомалкуод0,2%учествово

БДП.Покрај тоа,исамитекомпаниимногу малку

инвестираатвоновитехнологииииновации,

соисклучокнанеодамнешнитенапоринаВладата

дагипромовираистражувањетоиразвојот,штосе

потврдиисоподатоцитенаГИК.Македонијаистотака

ИНВЕСТИРАЈ, БИДИ ИНОВАТИВЕН,ГЛОБАЛИЗИРАЈ, БИДИ КОНКУРЕНТЕН

сенаоѓана133.местовопогледнаприфаќањетона

технологијатананивонапретпријатие.

Табела4.2.

Инвестирањенакомпаниитево

истражување иразвој, 2012г.


конкурентноста 2013-2014.

Повеќетоиспитаницикоиучествуваа воАнкетата

соработодавачи (37,6%)веруваат декакомпаниите

воМакедонијавоопштонесевпуштаат во

истражувањеиразвој.Дополнителни36%се

изјаснијадекаспореднив, некоиодкомпаниите со

впуштаатвоактивности врзаниза истражувањето

иразвојот. Мнозинствотоиспитаниципотврдуваат

декаВладатаретко (30%ододговорите), понекогаш

(22,4%)или често(1,8%)овозможуваподдршка за

претпријатијатазадаинвестираатвоистражување

иразвој.

Компаниитеглавно сезадоволниодзаштитата на

праватанаинтелектуална сопственост.

Повеќето претпријатија опфатени соАнкетатасо

работодавачи (80%)изјавија декапокачувањето на

платите во нивното претпријатие го надминува

растотнапродуктивноста (види во графикон 4.1.),

штонегативно влијае наконкурентноста. Таквиот

резултат можеби еповрзан сонеделотворниот

системза преговарањеза платите.

ПодатоцитеодГИКпокажуваатдекаработниците

воМакедонијапосетуваатмногумалкуобукии

Конкуренцијата којаелојална, наедно еи здрава, како за општеството,

такаи за бизнисите.Тааовозможува постојаннапредокнаконкурентите,новиинвестициивотехнологијатаи/иличовечкиоткапиталипостојанаборбазаусовршување.

Држава Интензитет налокалната конкуренција

Делотворност на

антимоно-полските политики

Степен на ориентирано

ст конклиентите

Македониј

а

119 96 92

Ирска 40 22 11

Словенија 41 64 52

Хрватска 120 90 107

Бугарија 101 108 69

Србија 137 142 135

Држава Позиција Вредност(1-7, 7 е

најдобра оцена)

Македонија 123 2,5

Ирска 21 4,3

Словенија 47 3,4

Хрватска 76 3,0

Бугарија 92 2,9

Србија 132 2,3

11

Не,воопштоне

Донекаде

Воголемдел

Целосногонадминува

Незнам/безодговор

Kонкуренција одстранана неформални претпријатија

Никогаш Ретко Често Секогаш Незнам/ безодговор

Иакоисамите претпријатија стануваат„жртви“нанеформалнитепретпријатија и конкуренцијата,претпријатијатавоМакедонија пријавија декадостачесто користат неформалнипретпријатија како

своидоставувачи/супконтрактори.

Главни препораки` Дасеобезбеди посебнофинансирање за

претпријатијата со наменазаинвестирањевоновите технологии(непостариод 3години);

` Дасезголемидржавнотофинансирањевообластанаистражувањетоиразвојот за дасеостваратцелитепредвиденисоНационалнатапрограмаза научноистражувањеиразвој2012-2016;

` Дасеизготват мерки сокои сепромовира конкурентностпрекуквалитет,наместомоменталнатаконкурентност соцената;

` Дасеусогласирастотнаплатитесорастотнапродуктивноста;

` Да се промовира обука за вработените. Дасе основа фонд за кофинансирање на обукитезавработенитевопретпријатијата;

` Дасеподобриефективностанасистемотза преговарањевоодноснаплатите;

` Дасеподобриврската помеѓустручнитеучилиштаи претпријатијатазадасеподобратвештинитенавработените;

` Даседаде акцентнареформитевосредното образованиеи дасепренасочиделодсредстватаза високо образованиеконсреднотообразование.;

` Дасеподобриквалитетотнаобразованието

за возрасни.


Конкуренција однеформалнипретпријатија(изразено во%одиспитаниците)

7,1 11,8 38,8 35,9

Неформалнитепретпријатија претставуваат големаконкуренција

7,6

6,5

21,225,320,0 5,9

Извор:Анкета соработодавачи 2013

земјатасенаоѓана126.местовоодносна„степенотна

обуки завработените“.Повеќетоодпретпријатијата

опфатенисоАнкетатасоработодавачите (26,5%)

сметаатдекавладатаненуди програмизаподдршка

напретпријатијатазадајазголемат својата

продуктивност. Голембројпретпријатија (29%)незнаат

даливоопштопостојаттаквипрограми.

Неформалнатаекономскаактивност инеформалното

вработувањесоздаваатнелојалнаконкуренција.

Примарнитеподатоцикоибеасобраниворамкитена

оваистражувањепотврдуваат деканеформалната

економскаактивностешироко распространетаво

економијата-повеќеод70%одкомпаниитеизјавиле

декасесоочуваат соконкуренција одстранана

неформални илинерегистрирани претпријатија (види

вографикон4.2.).Покрај тоа,повеќеод40%одсите

претпријатијасежалатдекачестоилисекогашсе

соочуваатсо конкуренција одстранананеформални

претпријатија (видивографикон4.2.).

Графикон4.1.Платитеирастот

напродуктивноста(%)


Табела5.1.

Петтенајпроблематичнифакториза водење

бизнисвоМакедонија


конкурентноста 2012–2013г.

Владататребадаизготви сеопфатнапрограмаза развој напретприемништвотокојаќе предвидуваиновативнофинансирањеза новооснованитебизниси,вклучителноипочетно финансирање.Финансискатаподдршкаи советодавнитеуслугизаеднотребадабидат составенделнаагенцијатаза поддршкана

Развивање и искористувањена домашниот претприемничкипотенцијал

бизнисите, која ќе одржува тесна соработкасо претставниците на претприемничкитеорганизации,банкитеиневладинитеорганизации. Помагањетона бизнисите треба дасеврши значително побргу и поевтино со целдасе срушат постоечките стереотипи за неуспех.Всушност, потребно е да се промовираатповторните претприемници. Понатаму,приватниот сектор за развојот на бизниситетреба и натаму да се унапредува и координирасо клучните институции, како Агенцијата завработување,Министерствотоза економијаитн.

Додека Владата се фали со постојниот даноченсистем кој е поволен за странските инвеститори,таа исто така може да придонесе конподобрување преку воведување нови даночниолеснувања за новооснованите бизниси, како иза компаниите со висок раст, што би послужилокако дополнителен поттик за претприемницитекои сакаат до основаат свој бизнис. Тие може датраат најмногу две години и може да опфаќаатослободување од плаќање данок на личен доходза вработенитевопрватагодинаодработењето.

Иакобизнис-климатабешепозитивнооценета примеѓународноторангирање,бројотнановооснованибизнисивоМакедонијасенамалува.СпоредГлобалниотиндекснаконкурентност за 2012-2013 г.,главнитевиновницикои го попречуваатводењетонабизнисот,меѓудругите, сепристапотдо финансии(17,1%),несоодветноквалификуванатаработнасила (12,5%),корупцијата (11,5%),неефикаснатавладинабирократија (11,4%)и несоодветнатаинфраструктура. Соогледнаекономијатакоја воземјатаево големамеразависнаод извозот исоогледнанесигурноставо односнаглавнитетрговскипартнеринаМакедонија воЕвропскатаУнија,Владататребадасефокусиранадомашниотпретприемнички(човечки)потенцијал.

Владинаподдршка

Вмрежувањенабизниси

Даночни

олеснувања

Алтернативни

видови

претпријатија

Посилнаулога на

претприемничката

едукација


Петчекори

зарастна

бизнисите

Фактори % од

испитаници

Пристап до финансирање 17,1

Несоодветно

квалификувана работна

сила

12,5

Корупција 11,5

Неефикасна

владина

бирократија

11,4

Несоодветна

инфраструктура

9,3

13

Организациите на претприемниците треба данудат поголема поддршка за вмрежување набизниситесоцелдастанатолеснувачинапроцесот на пренос на знаење до работодавцитеи нивните вработени. Потребно е да се зајакненивната улога на застапници и лобисти, при штоВладата само би имала корист од препоракитенаорганизациитенапретприемниците.Организациите на претприемницитетреба самите повеќе да се насочат конрегионализација/интернационализација.

Ниското учество на младите и жените–претприемници, како и на другите ранливигрупи, има негативно влијание врз нивотона претприемништво во државата. Покрајпотребата да се премости јазот помеѓупостоечкитевредностиипретприемничкитеактивности во Македонија, Владата би ималакорист од доделувањето на средствата запромоција на жените претприемници, како иопштествените претпријатија и настојувањата зазелена економија (сè поодржливи видовибизниси).

Постоислаба поврзаностпомеѓуобразовнитеинституциии бизнис-секторите,штоистотакапридонесуваданесесовпаѓаатпобарувачкатаипонудатанапазаротнатрудот.Владататребадавоведеобразованиеза претприемништво воосновнитеучилишта, кое ќе предвидувановипредметиза претприемништвокои постепеноќесевоведуваатпрекупретставувањебизнис-ситуацииод вистинскиотживот.Владатаистотакатребадаја подобриработатанановиотСтрученцентаринаЦентаротза образование навозрасните,соштоќе сепостигнепоголемо совпаѓањенапобарувачкатаипонудата(нанеобразованитеиневработенителица).


` Дасеставиакцентнаискористувањетонадомашниотпретприемнички(човечки)потенцијал;

` Дасеобезбеди поголемавладина(не)финансискаподдршказа новооснованитебизниси;

` Дасеподобрипроцесотнапомагањенабизниситепрекупонискитрошоциидасеподдржатнастојувањатаза повторниобидиза основањебизниси;

` Дасевоведе даночноолеснувањезановооснованитеивисокорастечкитебизниси;

` Дасепоттикнатпартнерскитеодносисоорганизациитенаработодавците/ вработеничиикапацитетитребадасезајакнат;

` Дасепромовирааталтернативнивидовиопштественопретприемништвокои водатконодржливибизниси.Особеноеважнодасеовозможи полесенпристапдо финансирањенаженитепретприемнициинастојувањатазазелениекономии;

` Дасемодернизираатсистемитенаформалнои неформалнообразование(пр.образованиенавозрасни)идасевоведе образованиеза претприемнициуштевоосновнитеучилишта.

14 БИЗНИС–ПРИОРИТЕТИЗАПОБРЗРАЗВОЈ

Организација наработодавачи наМакедонија

ОрганизацијатанаработодавачинаМакедонија (ОРМ)еводечкаи најголемаорганизацијанаработодавачиво земјатаоснованаво2004година.ОсновнацелнаОРМедаги застапуваработодавачитевоопштоипосебново социјалнотопартнерство,дасегрижиза развоj и остварувањенаправатаислободитенаработодавачите воекономскатаисоцијалнатасфера.НашатавизијаеМакедонија дастане најбрзо растечкаекономијанаБалканотдо 2017година.

ОРМпосветува големовниманиенасоцијалниотдијалогнаситенивоаитоа :наевропскониво,прекуЗаедничкиотконсултативен комитет–ЗКК,нанационалнонивопрекуЕкономскосоцијалниотсовет(ЕСС),набипартитнонивопрекугранскитеколективнидоговoрииколективнитедоговоринаниво наработодавач.

Интереситенаработодавачите ги застапуваипрекусвоитечленовиво УправнитеодборинаАгенцијатазавработувањенаРепублика Македонија,Фондотзапензискоинвалидскоосигурување,Одборотза акредитацијанависоко образовни програми,Националниотсоветза претприемништвоиконкурентност(НСКП) идруги непомалкуважнитела воинституциите.

УчествотонаОРМвоЗаедничкиотконсултативенкомитетделод Европскиотекономско-социјаленсоветнаевропсконивоимовозможува наработодавачитедаго следат патотнаРепублика Македонија кончленствовоЕвропската Унија (ЕУ)прекуусвојувањенапрепоракидо ВладатанаРепублика Македонија иинституциитенаЕУ.

Работодавачитеод ОРМ,сосвоитечетиричленаод вкупно12учествува во креирањетонаполитикитеод економско-социјалнатасфераво Економскосоцијалниотсоветнанационалнониво,вокој другитедве странисепретставницитенасиндикатии четирипретставникаод Владата.

ОРМ претставуванад 17работодавачкиздруженијананивонагранка,вклучувајќиги малитеисреднифирми,како и речисиситепоголемикорпоративни претпријатија воземјата.ПритоаОРМимапотпишано10колективни договоринанивонагранкаиОпштколективендоговор заприватниотсекторкој еобврзувачкиза ситестопанственициод приватниотсектор.

15

БИЗНИС КОНФЕДЕРАЦИЈА НА МАКЕДОНИЈА

BUSINESS CONFEDERATION OF MACEDONIA

СоформирањетонаКонфедерацијатанаработодавачиво2001годинакакоздружениенаграѓани - работодавачипочнавмедаја пишуваменоватаисторијавослободатаназдружување наработодавачите воМакедонија.

БлагодарејќинаподдршкатанаМеѓународната организацијанатрудотиколегитеработодавачичленовинаМеѓународната организацијанаработодавачииЕвропскатаорганизацијанаработодавачи (вотоавремеУНИЦЕ)БИЗНИСЕВРОПАуспеавмедаседоговоримесоВладатанаРепублика Македонија во2005г.даја регистрирамеорганизацијатакако легитименсоцијаленпартнернаВладата,синдикатите,невладиниотсекторилокалнатасамоуправаво Македонија.

БизнисконфедерацијатанаМакедонија како непрофитна,независнаорганизацијасоработувасопартнерите,ги застапуваинтереситенасвоите членовиипартнерскитеорганизацииврз основанаодлукикои сетемелатнадемократскиитранспарентниначининаанализа, комуникација иодлучување восогласностсоСтатутотнаорганизацијата.

ДенесБКМзастапува повеќе од 6.500 компании преку директно членство и прекуколективно членство организирано во 13 партнерски организации со учество воБДПна земјата сонад40%.Вработените во Бизнис конфедерација на Македонијасепрофесионалнообучени,управуваниоддеветчленовинауправниотодбори30членовивоСобранието наорганизацијата.НизглавнатаканцеларијавоСкопјеи регионалнитеканцелариивоБитола,ПрилепиТетовоовозможенаекомуникација иуслуги начленкитесоцелза да се застапуваатнивнитеинтересивосфератанасоцио-економискитеполитики,колективнотодоговарање, стандардитеиедукацијатананационалноиинтернационалнониво.Стратегијатанаорганизацијата2010-2015 сеспроведуваврз основанаоднапредутврденицелиизадачи,ноосновнатавизија наорганизацијатаедекасамо „Здружениработодавачиможатда ја подобратконкурентноста намакедонскатаекономија“.

Бизнис конфередацијана Македонија

OРГАНИЗАЦИЈА HA РАБОТОДАВАЧИ HA

МАКЕДОНИЈА

yл.Димитрие Чупески бp.13, Скопје

Teлефон: •389 23215 085

e-поштa: [email protected]

веб-страницa: www.orm.org.mk

БИЗНИС КОНФЕДЕРАЦИЈА НА МАКЕДОНИЈА

yл.Bасил Ѓоргов бp.11,

Пошт. фах.880,Скопје

тел/ факс : +389 2 3224 762

e-пошта: [email protected]

Веб - страница:www.bcm.mk

mailto:[email protected]

http://www.orm.org.mk/

mailto:[email protected]

http://www.bcm.mk/