2014.02.20 Шатдаг занарыг ашиглах боломж, Ц. Ганцог

1

ШАТДАГ ЗАНАРЫГ АШИГЛАХ

БОЛОМЖ

Улаанбаатар хот , 2014 оны 2 сар

Ц.Ганцог, Жени Ойл Шэйл Монголиа ХХКГүйцэтгэх захирал

2

1. Шатдаг занар гэж юу вэ?2. Хаана байдаг?3. Яаж боловсруулдаг?4. Ач холбогдол?5. Бэрхшээлүүд?

ДАРААХ АСУУЛТУУДАД ХАРИУЛНА:

3

Шатдаг занар нь юуны өмнө эрчим хүчний асар их нөөц

Шатдаг занар гэдэг нь керогенхэмээх хатуу байдалтайнүүрсустөрөгчийн нэгдэл бүхийтунамал чулуулаг.

Шатдаг занарыг ~325°C халаахадкероген нь шингэн болон хийнтөлөвт нүүрсустөрөгчийн нэгдэлүүсгэдэг.

Шатдаг занар гэж юу вэ?

Боловсруулахын тулд хүчилтөрөгчгүй орчинд халаах(retorting) ёстой. Үүнийг 2 аргаар хийдэг: ex-situ, in-situ

4

155

Өтгөн тос, битум Шатдаг занар

100 bln boe

Уламжлалт бус нөөцийн тархалт

5

Монголын геологийн зураг

6

Шатдаг занарын сав газрууд

7

Source Rock

r

2480

120° F120° F

350° F350° FGenerationGeneration

MigrationMigration

Seal RockSeal Rock

Reservoir RockReservoir Rock

OilOil

WaterWater

Gas CapGas Cap

EntrapmentEntrapment

Source Rock Tight Oil

Oil – Oil Shale – Shale Gas –Shale Oil

8

1 D 1 mD 1 µD 1 nDPermeability (Darcy)

Good Oil Reservoir

World’s Best Oil Reservoir Tight Gas Sand

Source Rock

Spra

berr

ySh

aly

Sand

Permeability of resource types

9

Шатдаг занарын хайгуул

10

Монголын шатдаг занар

11

Газрын гүнд боловсруулах технологиЭнэ нь юуг хэлээд байна вэ Газрын гүнд занарыг аажим халаах замаар

кероген боловсрох байгалийн үйл явцыг хурдасгана.

Үүний үр дүнд: Дулааны задрал явагдана;

Тос газрын гүнд устөрөгчөөр баяжина;

Хийн конденсатын өндөр урсгал бий болно;

Өндөр API бүхий газрын тос ялгарна;

Азот, хүхэр, хүчилтөрөгчийн агууламж нөөцөөс шалтгаална.

Халаах дундаж температур дизель түлшний буцлах температур орчимд байдаг.

Үүнийг яаж хийх вэ Цахилгаан, эсвэл хийн халаагуур ашиглана; Газрын гүнд дулаан дамжуулах тусгай

технологи ашиглана.Энэ аргыг уламжлалт бус газрын тосны ямар төрлийн эх үүсвэрийг боловсруулахад ашиглаж болох вэ:

Шатдаг занар; Өтгөн тос/ Битум; Нүүрс.

¢

Олборлохцооног

халаагуурхалаагуур

Хучаас

•Нафта•Онгоцны түлш• Байгалийн хий• Устөрөгч• Химийн түүхий эд• Дулаан

Өндөр үнэтэй бүтээгдэхүүн

12

Дэлхийн 2-р дайны үед Швед улс анх In-Situболовсруулах аргаар олборлолт хийж байв

Motivated by deeper oil shale next to a surface mine

R&D started in 1940Full scale production began in 1942

13

1940 онд судалгаа, хөгжүүлэлтийг эхлүүлсэн.

1942 онд бүрэн хэмжээний үйлдвэрлэл эхлэв.

2.2 метрийн зайтай, зөв 6 өнцөгт хэлбэрээр байрлуулсан 152B хүчдэлээр ажилладагцахилгаан халаагууруудыг суурилуулав.

4 сарын турш 400o C хүртэл халааж байв. 180 метрийн өргөнтэй газрыг жилд 140

метрээр урагшлуулж байв (17 метр зузаантай)

Өдөрт 26 цооног, жилд 6500 цооног Гаргаж авсан тос нь ил уурхайн аргаар (ex-

situ) боловсруулж гаргасан тосноос өндөр чанартай байв.

Швед улс өдөрт 2,450 тонн занар боловсруулж, жилд 160,000 баррель тос гаргаж байв

14

15

Үйлдвэрлэлийн талбай – Баруун хэсэг (халаагуурын үлдэгдэлийг харж болно)

Үйлдвэрлэлийн талбай - Өмнөд хэсэг

Үйлдвэрлэлийн газрыг нөхөн сэргээсэн байдал

16

In Situ халаах төхөөрөмж

Кюри тусгаарлагч бүхий цахилгаан халаагуурууд

Хийн халаагуур

17

In-situ боловсруулалт

18

Subsurface Heating Interval

18

100-200 m

50 m

HEATERPRODUCEROBSERVATIONCORE HOLECOMBO. OBV./COREDE-WATERING HOLE GROUND WATER MONITOR

WELL POSITIONS

Proprietary and Confidential

19

HEATEDZONE

Producer

Perf’s

3’ Dia. Target

TD @ 300m. Complete with Sucker Rods & Hydraulic Pump in

2-7/8” Tubing

HeaterHole

8-1/2” OH

9-5/8” Csg.

3’ Dia. Target

CanisterHeater

RefluxBaffle

De-WateringHole

3’ Dia. Target

9-5/8” Csg.

9-5/8” Csg. & 7” Slotted Liner

13-3/8 Cond.Drilled & Driven(typ.)

2-7/8”Tubing& Pump

Ground Water Monitor

5’ Dia. Target

9-5/8” Csg.

8-1/2” OH

9-5/8” Csg.

ObservationHole

3’ Dia. Target

TD @ 290m. Complete with MI Heater in 4-1/2” Canister w/ Reflux Baffle

TD @ 300m. Complete with Fully Cemented

Welded 2-7/8” Tubing

TD @ 300m. Complete with ESP on 2-7/8” Tubing

TD @ 300m. Complete with ESP on 2-7/8” Tubing

7” Slotted Liner 7” Slotted Liner

8-1/2” OH

8-1/2” OH

12-1/4”

Pilot Well Designs


20

Цооногийн төрөл

Босоо цооног Хэвтээ цооног


21

Туршилтын олборлолтоос үйлдвэрлэлд

production well

heater well

Туршилтын олборлолт

Үйлдвэрлэлийн олборлолт


22

Байгаль орчны асуудал

Байгаль орчныг хамгаалах хууль, олон улсын стандартын шаардлагад бүрэн нийцсэн

Ердийн өрөмдөх технологи хэрэглэх учир хөрсний эвдрэл хамгийн бага; Ялгарах CO2 болон бусад хийн хэмжээ уламжлалт газрын тосны

олборлолтын үеийнхээс хэтрэхгүй; Үйлдвэрлэсэн шатдаг хийгээ эрчим хүчний эх үүсвэр болгон эргэж

ашигладаг; Гаднаас хэрэглэх эрчим хүч зөвхөн занарыг халаахад зарцуулагдана: Ус

болон аливаа химийн бодис огт ашигладаггүй.

АНУ-ын Дотоод хэргийн яамны Газрынменежментийн товчооноос ICPтехнологийн байгаль орчинд үзүүлэхнөлөөллийг судлаад хор нөлөөгүйболохыг тогтоосон дүгнэлт 2006 ондгаргасан байдаг.

23

Reactors at Ben Gurion University

Занарын пиролизын төхөөрөмж

24

Монголын шатдаг занар

Пиролизын өмнө Пиролизын дараа

25

0

2

4

6

8

10

12

14

260 344 373 383 392 400 409 422 435

Temp (C)

Oil

volu

me

(ml)

Монголын шатдаг занарын тосТо

сны

хэм

жээ


26

Монголын шатдаг занарын тос

1 атм даралтанд

10 атм даралтанд

C20

Бензин& Дизель

C20



27

Шатдаг занарын тосны харьцуулалт

IC4NC4

IC5NC5

22DMB

CP 23DMB 2MP 3MP

NC622D

MP MCP

24DMP 223

TMBBZ

33DMP CH 2MH 23D

MP11D

MCP 3MH 1C3DMC

P1T3

DMCP

3EP 1T2DM

CPNC7

ISTD

MCH113

TMCP ECP 124

TMCP

123TMC

PTOL NC8

IP9EB

MXYL

PXYL

OXYL

NC9IP1

0 PBNC1

0IP1

1

NC11

NC12

IP13

IP14

NC13

IP15

NC14

IP16

NC15

NC16

IP18

NC17

IP19 PHEN

NC18

IP20

NC19

NC20

NC21

C25HBI

NC22

NC23 NC24

NC25

NC26

NC27 NC28

NC29 NC3

0NC3

1NC3

2NC3

3NC3

4NC3

5NC3

6NC3

7NC3

8NC3

9

NC40

NC41

C20

C20

Монголын in-situ занарын тос

Израилийн ex-situ занарын тос


28

Хүхэр багатай түлш

Khoot Ex SituKhoot In Situ

OB In Situ

27

62

520.5%

0.14%

0.5%

API

Sulfur

Дээж A Ex Situ

Дээж A In SituДээж B In Situ


29

Монголын тосны чанар

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

0 10 20 30 40 50 60 70

S [w

t%]

API Gravity

MayaArab Heavy

ZuetaHeavy

IranHeavy Arab Light

Urals

Bakkan TapisBrent

WTI

Иордани Ex Situ

Жени Израиль In Situ

Colorado & Australia – Retort & In situ

Жени-Дээж BIn Situ

Жени- Дээж AIn Situ

30

In-situ аргаар занараас гаргасан хий

0

5

10

15

20

25

1 atm

10 atm

kg o

f Gas

/bbl

of O

il

Natural Gas

LPG

Hydrogen

1 атм даралт

10 атм даралт

31

0.7

0.5

4.1

0.5

0.1

1

Эрчим хүчний баланс

ШатдагЗанар

CH4

Газрын тос

LPG

C2H6

CH4

H2

32

Эдийн засгийн баланс

ШатдагЗанар

CH4

Газрын тос

LPG

C2H6

CH4

H2

33

Төслийн урьдчилсан дүн шинжилгээ

Дэлхийд эхний 5-д ордог санхүүгийн консалтингийн компани болох BDO Консалтинг Групп нь Жени-ийн төлөвлөж байгаа өдөрт 6,700 тонн газрын тос олборлох бүрэн хэмжээний үйлдвэрийн бизнес төслийн урьдчилсан ТЭЗҮ-г бэлтгэсэн.

Судалгааны үр дүн:

1 тонн газрын тостой дүйцэх (TOE-ton of oil equivalent) бүтээгдэхүүний үйлдвэрийн өртөг 350 доллар байх юм.

Бүрэн хүчин чадлаар олборлолт хийх үйлдвэрт 4 тэрбум долларын хөрөнгө оруулалт шаардагдана.

Улсын төсөвт оруулах татварын орлого жилд 850 сая долларт хүрнэ.

Үйлдвэрийн төсөл хэрэгжүүлэхэд 5,600 ажлын байр (1,200 шууд болон 4,400 шууд бус) шинээр бий болно.

34

Төслийн эрсдэл, өртөг зардлын эрсдэлУлс төрийн хүчин зүйлХууль тогтоомжийн цоорхой, бэрхшээлОлон нийтийн ташаа ойлголт

• ШУ-ны баримт ба ташаа ойлголт, цуу яриа

Байгаль орчны асуудлууд

Бэрхшээлтэй асуудлууд

35

Төрийн салбарт орох өгөөж• Татвар, урамшуулал, роялти• Эдийн засгийн өсөлт• Дэд бүтцийн хөгжил

Аж үйлдвэрийн салбар хөгжинө• Тогтвортой ажлын байр• Боловсролын хөгжил• Ур чадвар нэмэгдэх

Шатахууны дотоодын хэрэгцээгнайдвартай хангана• Шатахууны үнийн бууралт• Үндэсний аюулгүй байдал дээшлэх• Агаарын бохирдлыг бууруулна

Шатдаг занарын аж үйлдвэрийн үр ашиг

36

Өдөрт 6,700 тонн газрын тос боловсруулах хүчин чадалтай үйлдвэр байгуулах;

Монгол улсыг эрчим хүчний хараат байдлаас гаргаж бусад оронд экспортлох хэмжээнд хүргэнэ;

Жени ХК нь Монгол улсын хамгийн том ажил олгогчдын нэг болно.

Хэтийн зорилго: Монгол улс эрчим хүчний хувьд бүрэн бие дааж, дэлхийд бүтээгдэхүүнээ экспортлох сүлжээтэй

болох.

2020 онд хүрэх зорилт

37

1. Шатдаг занар бол нефтийн бүтээгдэхүүний импортын хараат байдлаас гаргах эрчим хүний чухал эх үүсвэрийн нэг: - эдийн засгийн болон үндэсний аюулгүй байдалд чухал үүрэгтэй-эрчим хүчний урт хугацааны үндэсний стратегийн бодлогын нэг хэсэг байх ёстой

2. Эдийн засаг, эрх зүйн зохицуулалт, байгаль орчин, улс төрийн хүчин зүйлтэй холбоотой бэрхшээлүүд байна

3. Шатдаг занараас нефтийн бүтээгдэхүүн боловсруулах арга технологийг сайжруулахад өндөр хөгжилтэй орнууд анхаарч, асар их хөрөнгө мөнгөзарж, улам боловсронгуй болгож байна. Шатдаг занарын аж үйлдвэр дэвшин хөгжиж, улс оронд ашиг тусаа өгөх нь дамжиггүй.

4. Байгаль орчинд ноцтой хор хөнөөл байхгүй.

5. Монгол улс эрчим хүчний дотоодын бүх төрлийн эх үүсвэрийг зүй зохистой ашиглаж, хэрэглэгчдэд учирч буй импортын түлшний дарамтыг багасгах шаардлагатай.

Дүгнэлт

Business

2014.02.20 Шатдаг занарыг ашиглах боломж, Ц. Ганцог