Leiderschap in ethiek

26 oktober 2016Muel Kaptein

• Partner KPMG (sinds 1996)

• Hoogleraar bedrijfsethiek RSM Erasmus Universiteit (sinds 1991)

Maatschappelijke verwachtingskloof

2

3Het probleem

4

Een oplossing

ENKELE VOORBEELDEN

5

Wat en waarombedrijfsethiek?

Drie E’s van ondernemen

Eth

iek

Bestuurszetel

7

Ethiek is het goede doen

om de goede redenen

Moraliteitstrap

Waarvan profiteer

ik?

Wat eisen

wetten en regels van mij?

Wat verwach-

tenanderen van mij?

Wat is het

goede?

Waarmee dien ik

anderen?

Egoïstisch

Compliant

Confor-mistisch

Ethisch

Altruïs-tisch

Andersbelang

Eigenbelang

9

Ring of Gyges (Plato)

Ethiek is goede doen ook als niemand er achter komt

Onderzoek i.s.m. Eppy Boschma i.o.v. VNO-NCW & MKB Nederland (2016):

Voorbeelden van belang bedrijfsethiek

11

“Je beseft dat je alles wat je doet nalaat aan het nageslacht. Het

gaat om dat bewustzijn.”“Bedrijfsethiek levert

eigenwaarde op.”

“Ethiek is van levensbelang.”

“Niet-ethisch gedrag brengt voor een organisatie hoge

kosten met zich.”

Ondernemers over belang van ethiek

Voorbeelden van leiderschap in ethiek

12

Feike Sijbesma, ceo DSM Paul Polman, ceo Unilever

“Wij zijn geen wereldverbeteraars, maar we willen wel bijdragen aan een

betere wereld.”

“Als bedrijven slim, effectiefen duurzaam werken, kunnen ze een grootschalige en duurzame

impact hebben.””

ENKELE VOORBEELDEN

13

Waar staan we met de ethiekvan bedrijven?

“Wie ethiek geen rol wil geven, moet veel regels accepteren.”

Theodor Kockelkoren

Nederlandse organisaties in 2016

Egoïstisch

Compliant

Confor-mistisch

Ethisch

Altruïs-tisch

Andersbelang

Eigenbelang

10%

17%

42%

29%

2%

ENKELE VOORBEELDEN

17

Een nieuwebenadering?

“…the demonstration of normatively appropriate conduct

through personal actions and interpersonal relationships,

and the promotion of such conduct to followers through

two-way communication, reinforcement, and decision-

making.”

Brown, Treviño & Harison (2005)

Huidige benadering is ethisch leiderschap als …

Leiderschap in ethiek (LiE) =Het stellen van een nieuwe

ethische norm en daarin anderen meekrijgen.

“At national, regional and international levels, within communities and in international organizations, in governments and in non-governmental bodies, the world needs credible and sustained leadership. It needs leadership that is proactive, not simply reactive, that is inspired, not simply functional, that looks to the longer term and future generations for whom the present is held in trust. It needs leaders, made strong by vision, sustained by ethics.”

Theorie

• Carroll (1979):

• Wu & Wung (2011): Proactief leiderschap: “generating and enacting self-initiated and future-focused leading actions that are persistently sustained to bring changes toward the environment.”

Karakteristieken LiE

• Transitioneel

• Multilevel

• Issuespecifiek

EthischLeiderschap

Ethischondernemen

Huidigeethiek

Nieuweethiek

Alle

enze

lfO

ok

and

eren

Object

Su

bje

ct

LiE heeft groter bereik

ENKELE VOORBEELDEN

24

Voorbeelden LiEuit de media

De Nederlanders willen het voortouw nemen bij het mobiliseren van andere beleggers en toezichthouders.…‘De financiële crisis heeft onze ogen geopend’, zegt Jackson. ‘We zijn dieper gaan nadenken over het bredere probleem van inkomensongelijkheid. We willen als aandeelhouder bijdragen in de aanpak. We willen praktijken die er de laatste decennia zijn ingeslopen terugdraaien. Kapitaalverschaffers moeten de controle over beloningspraktijken terugnemen.’PGGM zoekt met haar nieuwe beleid naar eigen zeggen nieuwe grenzen op.

29

30

33

Winst LiE

1. Vertrouwen2. Deregulering3. Maatschappelijke vooruitgang

Dilemma’s LiE

1. Beperkte ruimte om vrij te handelen 2. Het dilemma van dubbele motieven3. Het risico om zelf te falen4. Het dilemma van te hoge kosten5. Het risico van luchtfietserij

Stappen LiE

1. Onderzoek wat (mogelijk) nieuwe morele issues zijn.

2. Doordenk morele keuzes die hiermee samenhangen.

3. Bepaal per issue welke norm vooruitstrevend en impactvol is.

4. Bepaal het issue waarop en de norm waarmee je LiE wil tonen.

5. Beweeg anderen tot het volgen van jouw ethisch standpunt.

37

ENKELE VOORBEELDEN

38

Vraagstukkenvoor LiE?

Waar en hoeveel betaal ik belasting?

Wanneer betaal ik factuur?

Welke normen stellen we voor robotica?

In hoeverre beschermen we tegenovergebruik?

Tips voor LiE

• Neem niet te veel hooi op vork• Vergeet compliance niet• Wees niet hoogmoedig• Wees realistisch• Gebruik risico’s en dilemma’s niet te

gemakkelijk als excuus• Blijf dichtbij jezelf• Ga dialoog aan

…waarin ga ik LiE tonen?

Meer weten?

Is gratis te downloaden op verschillende sites