Mustafa Değerli - 2014 - Yönetim & Organizasyon Temel Kavramlar

Yönetim & Organizasyon

Temel Kavramlar

|

Mustafa Değerli

2014

Mustafa Değerli – MD 1 / 18

İçerik

Örgüt ....................................................................................................................................................... 2

Örgütleme .............................................................................................................................................. 3

Örgütsel Tasarım ................................................................................................................................... 4

Uzmanlaşma........................................................................................................................................... 5

İş ve Meslek ............................................................................................................................................ 6

İşgören .................................................................................................................................................... 7

Görev ...................................................................................................................................................... 8

Rol ........................................................................................................................................................... 9

Tutum ................................................................................................................................................... 10

Davranış ................................................................................................................................................ 11

Güç ........................................................................................................................................................ 12

Güç Kaynakları .................................................................................................................................... 13

Yetki ...................................................................................................................................................... 13

Yönetim ................................................................................................................................................ 15

Yönetici ................................................................................................................................................ 16

Yönetimin Kaynakları ......................................................................................................................... 17

Yönetsel Düzeyler ............................................................................................................................... 18


Örgüt

Önceden belirlenmiş amaç ve hedeflere ulaşabilmek için elde bulunan

kaynakları (insan, bilgi, tabiat ve sermaye) anlamlı bir şekilde bir araya

getiren, planlayan, örgütleyen, koordine eden, yürüten ve denetleyen sürecin

yürütüldüğü ortama örgüt denir.

Örgüt, iki veya daha fazla kişinin bilinçli bir şekilde oluşturdukları eylem ve

güç birliğine yönelik bir yapılanmadır.

Örgüt, belirlenen amaçları başarmak için iki veya daha fazla kişinin

eşgüdümleşmiş şekilde çalıştıkları yapı şeklinde de tanımlanabilir.

Türk Dil Kurumu ise örgütü, ortak bir amacı veya işi gerçekleştirmek için bir

araya gelmiş kurumların veya kişilerin oluşturduğu birlik, teşekkül, teşkilat

şeklinde tanımlamaktadır.

Örgütün üç temel karakteristiği bulunmaktadır: Amaç ve amaçlar birliği,

örgütsel yapı ve insan topluluğu.

Referanslar:

Koç, H. ve Topaloğlu, M. (2012). İşletmeciler için Yönetim Bilimi (2. Baskı). Ankara-

Türkiye: Seçkin Yayıncılık. ISBN: 975-02-1942-9

Sökmen, A. (2010). Yönetim ve Organizasyon. Ankara-Türkiye: Detay Yayıncılık.

ISBN: 978-605-5681-79-1

Örgüt. Türk Dil Kurumu. 25 Mart 2014,

http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_bts&arama=kelime&guid=TDK.

GTS.53322ec2ee0223.25891809


Örgütleme

Örgütleme, planlama süreci dâhilinde belirlenen hedeflere ulaşabilmek için

gerçekleştirilen eleman ve kaynak atama sürecidir. Genel anlamıyla doğru

yerde, doğru zamanda, doğru kaynakların atanması demektir.

Örgütleme, görülecek işlerin belirlenmesi, işlerin gruplara ayrılması,

çalışanların belirlenip atanması, yetki ve sorumlulukların belirlenmesi ve yer,

araç ve yöntemlerin belirlenmesini içerir.

Örgütleme sürekli bir faaliyettir. İhtiyaçlar ve gerekler dâhilinde örgütleme

faaliyeti sürekli olarak gerçekleştirilir.

Türk Dil Kurumu ise örgütlemeyi, örgütlemek işi, teşkil, teşkilatlandırma


Kaynakların etkin ve verimli olarak tahsis edilmesi ve bu etkinlik ve

verimliliğin sürekli tutulması örgütlemenin en önemli esprilerindendir.

Örgütün etkili olabilmesi için elinde bulunan insan kaynaklarını, fiziksel

etmenleri ve işlevlerini eşgüdümlü bir şekilde bir araya getirmesi de

örgütleme olarak tanımlanabilir.

Referanslar:




ISBN: 978-605-5681-79-1

Örgüt. Türk Dil Kurumu. 25 Mart 2014,

http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS

.53323391e54062.34661588


Örgütsel Tasarım

Amaçları gerçekleştirecek ortamın oluşturulması örgütsel tasarım olarak ifade

edilir.

İşgören, işlevsel çevre ve toplumsal çevre örgütsel tasarıma temel teşkil eder

ve örgüt tasarımını şekillendirir.

Örgütsel tasarım, örgütün dış çevresindeki belirsizlik seviyesine cevaben,

yönetimin örgütün işlemlerindeki farklılaşmayı ve bütünleşmeyi doğru bir

şekilde bir araya getirmesidir.

Örgütsel tasarım genellikle örgüt yapılarının/şemalarının tanımlanması ile

sonuçlanır ve örgüt şemaları örgütte hiyerarşi, ilişki ve etkileşimleri belirleyen

en önemli unsurdur.

Örgütsel tasarım için bir çok enstrüman olsa da, nihayetinde ortaya çıkan

örgütsel yapılar bölümlere göre, işlevlere göre, proje tabanlı veya karma

olmak üzere sınıflandırılırlar. Ayrıca bu tasarımlardaki ilişkiler ve dinamiklere

göre de örgütsel yapılar yatay veya dikey ve mekanik veya organik olarak

karakterize edilirler.

Referanslar:




ISBN: 978-605-5681-79-1

Organizational Design. Business Dictionary. 25 Mart 2014,

http://www.businessdictionary.com/definition/organizational-design.html


Uzmanlaşma

Uzmanlaşma bir sistem içindeki işlerin fonksiyonel olarak ayrıştırılması

anlamına gelir.

Farklı malların veya bir malın çeşitli parçalarının farklı kişi, bölge veya uluslar

tarafından üretilmesi, böylece üretimde işbölümü sağlanması, verimliliğin

yükselmesi, maliyetlerin düşmesi durumu da uzmanlaşma olarak

tanımlanabilir. Terzilik, ayakkabıcılık, tarımsal üretim, v.s. gibi farklı işlerin

ayrı ayrı meslek mensuplarınca yapılması uzmanlaşmaya örnektir.

Uzmanlaşma, ister bireysel, ister bölgesel, isterse de uluslararası düzeyde

olsun, üretimde verimliliği artıran en önemli faktörlerden birisidir. Çünkü bu

sayede herkes üretiminde en yetenekli veya beceri sahibi olduğu ya da üretim

koşulları en uygun bulunan mallara yönelir. Ayrıca, yalnızca belirli parçaların

üretilmesi bu alanda bilgi ve becerilerin kazanılmasına, deneyimin artmasına,

teknolojinin ilerlemesine ve üretim hacminin genişlemesi nedeniyle ölçek

ekonomilerinden yararlanılmasına yol açar.

Uzmanlaşma beraberinde iş bölümünü de getirir ve çalışanlar yaptıkları işte

derinlemesine teorik ve pratik olgunluğa ulaşırlar.

Referanslar:



Uzmanlaşma. Nedir. 25 Mart 2014,

http://uzmanlasma.nedir.com/

Specialization. Wiki. 25 Mart 2014,

http://en.wikipedia.org/wiki/Specialization


İş ve Meslek

İş, düzenli para ödenen pozisyon, bir sonuç elde etmek, herhangi bir şey

ortaya koymak için güç harcayarak yapılan etkinlik ve çalışma veya bireylerin

genellikle herhangi bir maddi karşılık için yerine getirdikleri fiziksel ve

zihinsel çaba olarak ifade edilebilir.

Meslek, genellikle ileri düzey bir eğitim ve öğretim gerektiren, bilgi birikimi

ve beceri düzeyine bağlı olarak bireyin kazandığı unvanın adıdır.

Bir kişinin mesleği ve işi aynı olabileceği gibi her ikisi farklı da olabilir.

Örneğin doktorluk diplomasına sahip bir kişinin doktorluk yapması veya

doktorluk diplomasına sahip bir kişinin yöneticilik yapması gibi.

Öte yandan bireylerin işi varken meslek sahibi olmayabilirler veya işsiz

kişilerin herhangi bir meslekleri de olabilir.

Türk Dil Kurumu tarafından iş, bir değer yaratan emek şeklinde

tariflenmektedir.

Yine Türk Dil Kurumu tarafından meslek, belli bir eğitim ile kazanılan sistemli

bilgi ve becerilere dayalı, insanlara yararlı mal üretmek, hizmet vermek ve

karşılığında para kazanmak için yapılan, kuralları belirlenmiş iş şeklinde

tanımlanmaktadır.

Referanslar:



İş. Türk Dil Kurumu: 25 Mart 2014,


.53330f5fc66478.43649322

Meslek. Türk Dil Kurumu: 25 Mart 2014,


.53330f648efbd5.18510238


İşgören

Örgütün amaç ve hedeflerini gerçekleştirmek üzere bir araya gelen bireylere

işgören diğer bir ifade ile de örgüt üyesi denir.

İşgören kavramı bir örgütte işi gören, yerine getiren, tamamlayan kişi

anlamına gelir.

Personel ve çalışan ifadeleri de bu ifade yerine kullanılabilmektedir. Ancak

rütbesi veya kıdemi ne olursa olsun tüm örgüt üyeleri işgörendir.

İşgörenler memurlar ve işçiler olarak iki temel sınıfa ayrılabilirler.

Hukuki açıdan işçi özel hukuk ilişkisi ile işveren için çalışan kişidir; memur ise

kamu hukuku ilişkisi ile devlet için çalışan kişidir.

Hukuki açıdan işçi kas gücü ile çalışan ve mavi yakalı kişidir; memur ise beyin

gücü ile çalışan ve beyaz yakalı kişidir.

Referanslar:




Görev

Bireyin işlevsel çevre içinde (işyerinde) yetki ve sorumlulukları ile yüklendiği

işgörme faaliyetlerinin tümüdür.

Türk Dil Kurumu ise görevi, bir kimseye veya bir kurula verilen özel amaçlı iş,

misyon şeklinde tariflemektedir.

Görev ayrıca yasa, kural veya ahlakın yerine getirilmesini gerekli gördüğü

yükümlülük; bir organ ya da gözenin yaptığı iş, işlev, fonksiyon şeklinde

tanımlanmaktadır.

Referanslar:



Görev. Türk Dil Kurumu: 25 Mart 2014,


.533313c38c64f3.73963726

Görev. Nedir. 25 Mart 2014, http://gorev.nedir.com/


Rol

Toplumdaki diğer bireylerin, bir bireyden bekledikleri davranış tanımlarının

tümüne rol denir.

Rol, içinde yaşanılan toplumdaki diğer bireyler tarafından yüklenen, hiçbir

hukuki zorunluluğu olmayıp, tamamen sosyal bir baskı sonucunda bireyin

yerine getirmek zorunda kaldığı davranışların tümü olarak da tanımlanır.

Örgüt bir roller sistematiğidir.

Türk Dil Kurumu ise rolü, bir işte bir kimse veya şeyin üstüne düşen görev


Referanslar:



Rol. Türk Dil Kurumu. 25 Mart 2014,


.533315f7a37227.68337169


Tutum

Tutum, tutulan yol veya tavır şeklinde tanımlanmaktadır.

Tutum, en geniş anlamda bir bireyin belirli bir objeye veya bir kimseye karşı

zihinsel açıdan hazır oluş durumu veya belirli bir biçimdeki vaziyet alışıdır.

Bireylerin belirli objelere karşı, geçirdiği çeşitli deneyimler sonucu düzenli bir

tavır alışları, davranış biçimleri tutum anlamına gelir.

Birçok nedenden dolayı bir kimse bir sanatçıyı, bir politikacıyı, bir şarkıcıyı,

bir oteli veya bir restoranın yemeklerini beğenmeyebilir. Bu kimsenin böyle bir

tutumunun devamlılık göstermesi beklenir. Örneğin, o sanatçıyı izlememek,

şarkıyı dinlememek ya da beğenmediği politikacının partisine oy vermemek

gibi.

Tutumlar, davranışların arkasındaki gizli yönlendirici güçler olarak da

tanımlanabilmektedir.

Referanslar:

Turum. Türk Dil Kurumu. 25 Mart 2014,


.533315fb7faad2.99395154

Tutum Kavramı ve Önemi. Not Oku. 25 Mart 2014, http://notoku.com/tutum-

kavrami-ve-onemi/


Davranış

Örgütsel yapıyı oluşturan dinamiklerden insan, işlevsel çevre ve toplumsal

çevrenin bir araya gelerek oluşturduğu sonuca davranış denir.

Öte yandan davranış, psikolojik anlamda canlıların dış dünyaya karşı

gösterdikleri her türlü bilişsel, duyuşsal ve psikomotor (bedensel-fiziksel)

tepkilerin genel adıdır.

Davranışı bir kimsenin içinde bulunduğu toplumsal, ekonomik ve kültürel

koşullar dolayısıyla geliştirdiği ve onu aynı durumdaki kimselere yaklaştıran

davranımların tümüne verilen ad şeklinde de tanımlamak mümkündür.

Referanslar:



Davranış. Wiki. 25 Mart 2014, http://tr.wikipedia.org/wiki/Davran%C4%B1%C5%9F

Davranış. Nedir Ne Demek. 25 Mart 2014,

http://www.nedirnedemek.com/davran%C4%B1%C5%9F-nedir-

davran%C4%B1%C5%9F-ne-demek


Güç

Güç, düşünce veya ahlak yönünden bir etki yapabilme veya bir etkiye

direnebilme yeteneği, kuvvet, çaba şeklinde tarif edilir.

Güç, başkasını kontrol potansiyelini ifade etmektedir. Ya da bir başkasının

tutum ve davranışlarını istenilen biçimde etkileme kapasitesidir.

Weber, gücü sosyal bir ilişki içindeki bir kişinin, direnmelere rağmen kendi

iradesini yürütme olasılığı olarak tanımlamıştır. Günümüzde ise güç,

başkalarının iradelerine ve direnişlerine rağmen bir takam şeyleri elde etme

ya da politik mücadeleleri kazanma ve direnişlerle başa çakma kapasitesi

olarak ifade edilir.

Referanslar:

İşletme Yönetiminde Güç Kavramı. Hınıs Kültür. 25 Mart 2014,

http://www.hiniskultur.com/yazar.asp?yaziID=2726

Güç. Türk Dil Kurumu. 25 Mart 2014,


.53331b1d5bfeb7.98432924


Güç Kaynakları

Güç kaynakları beşe ayrılmaktadır: Ödüllendirme gücü, zorlayıcı güç, yasal

güç, uzmanlık gücü ve karizmatik güç.

Ödüllendirme gücü, bir yöneticinin ödüle dayalı olarak başkalarını etkileme

gücüdür. Yöneticiler ödül verme veya vermeme gibi basit bir rol oynayarak

diğerlerinin davranışlarını yönlendirme yeteneğine sahip olabilirler.

Zorlayıcı güç, ödüllendirme gücü ödüllerin verilmesine dayanırken, bunun tam

tersi olan zorlayıcı güç, cezaların verilmesine dayanmaktadır. Burada ceza

tehdidi ile etkileme söz konusudur. Başkalarını korkutan her şey bir güç

kaynağıdır. Ödül verme yerine cezalandırma bir başka deyişle olumsuz

ödüller geçerlidir.

Yasal güç, izleyicilerin karşıdaki kişinin kendi davranışlarını etkileme hakkına

sahip olduklarını kabul etmeleri ile ilgili olan bir güç kaynağıdır. Yasal güç

genellikle toplumda bir kişinin elinde tuttuğu bir pozisyondan veya

işletmelerde bir kişinin örgütsel hiyerarşide yer aldığı mevkiden kaynaklanır.

Uzmanlık gücü, bir yöneticinin bilgi, yetenek ve tecrübelerine dayanarak sahip

olduğu güçtür. Astların bu gücü kabul edebilmesi yöneticilerinin bilgili

olduklarına ilişkin algılamalarına bağlıdır.

Karizmatik güç, kişilik özelliklerine dayalı etkileme yeteneği karizmatik güç

olarak tanımlanır. Karizmatik kişiler, diğerlerini arkasından çekme kişiliğine

sahip manyetik etkileri olan kişilerdir.

Referanslar:

İşletme Yönetiminde Güç Kavramı. Hınıs Kültür. 25 Mart 2014,

http://www.hiniskultur.com/yazar.asp?yaziID=2726


Yetki

Yetki örgüt içinde başkalarına iş yaptırabilme gücüdür.

Türk Dil Kurumu ise yetkiyi, bir görevi, bir işi yasaların verdiği imkânlara

göre, belli şartlarla yürütmeyi sağlayan hak, salahiyet, mezuniyet şeklinde

tanımlamaktadır.

Güç kavramı ile kıyaslandığında daha dar kapsamlı bir kavram olarak

nitelendirilen yetki kavramı, kişiye örgüt tarafından verilmiş olan başkalarının

davranışlarını biçimsel ilişkiler çerçevesinde belirleme hakkıdır. Yetki kavramı

örgütsel mevki ile ilişkilidir. Örgüt içinde herhangi bir mevkiinin sahip olduğu

yetki önceden belirlenmiştir. Bu örgütleme sürecinin bir gereğidir. Mevkii

sahibi kişiler değişse de, mevki aracılığıyla sahip olunan yetki

değişmemektedir.

Referanslar:



Özalp, İ., Ağlargöz, Ö., Paşaoğlu, D. ve Şakar, N. (2012). Yönetim ve Organizasyon-I.

Eskişehir-Türkiye: Anadolu Üniversitesi. ISBN: 978-975-06-1232-9 -

http://eogrenme.anadolu.edu.tr/eKitap/ISL111U.pdf

Yetki. Türk Dil Kurumu. 25 Mart 2014,


.53346901ec2714.52480690


Yönetim

Önceden belirlenmiş amaç ve hedeflere ulaşmak için elde bulunan kaynakları

(insan, bilgi, tabiat ve sermaye) anlamlı bir şekilde bir araya getiren,

planlayan, örgütleyen, koordine eden, yönelten ve denetleyen sürece yönetim

denir.

Yönetim örgütsel amaçlara etkin ve verimli bir şekilde ulaşılmasını sağlar.

Türk Dil Kurumu ise yönetimi, yönetme işi, çekip çevirme, idare şeklinde

tanımlamaktadır.

Bir başka tarifle yönetim, eldeki kaynaklarla örgütsel hedeflere nasıl

ulaşılacağı ile ilgilidir ve başkaları vasıtasıyla iş görme olarak

nitelendirilebilecek bir kavramdır.

Bir başka bakış açısı ile yönetim, çeşitli işlerin yapılması için gerekli işler

bütünüdür ve yönetim yöneticinin yaptığıdır.

Yönetim; bir süreçtir, bir sanattır, bir grubu veya kademeyi anlatır, bir

meslektir ve bir bilim dalıdır.

Referanslar:







ISBN: 978-605-5681-79-1

Yönetim. Türk Dil Kurumu. 25 Mart 2014,


.53346b23464337.05040777


Yönetici

Önceden belirlenmiş amaç ve hedefler ulaşabilmek için, elde bulunan

kaynakları (insan, bilgi, tabiat ve sermaye) anlamlı bir şekilde bir araya

getiren, planlayan, örgütleyen, koordine eden, yönelten ve denetleyen kişiye

yönetici denir.

Bir başka bakış açısı ile yönetici, kâr ve riski başkalarına ait olmak üzere mal

veya hizmet ortaya koymak için üretim faktörlerini tedarik eden ve bunları

belirli bir ihtiyacı karşılama amacına yönelten kime olarak tanımlanabilir.

Türk Dil Kurumu ise yöneticiyi, yönetme gücünü elinde bulunduran kişi,

yöneten kişi, idareci, menajer şeklinde tanımlamaktadır.

Yönetici başkaları vasıtasıyla iş gören kişidir.

Yönetme işini bir meslek olarak icra eden kişiye yönetici denir.

Yöneticiler çeşitli örgütlerin basamaksal yapısı içinde çalışır ve iş

arkadaşlarının emek ve görüşlerinden yararlanırken diğer yandan gerekli

kaynakları bulur ve sonuca gitmeye çalışırlar. Yöneticiler için en önemli iş

örgütün başarıya ulaşmasını sağlamaktır.

Referanslar:







ISBN: 978-605-5681-79-1

Yönetici. Türk Dil Kurumu. 25 Mart 2014,


.53346b2702d2a2.14971389


Yönetimin Kaynakları

Yönetimin kaynaklarını, bilgi kaynağı, insan kaynağı, maddi kaynaklar, hukuki

kaynaklar ve zaman kaynağı olarak listelemek mümkündür.

Bilgi kaynağı, yönetimin karar aşamasında ihtiyacı olan işlevsel bilgidir.

Örneğin, karar aşamasında ihtiyaç duyulan bir işletmenin hisse senedi

bedelleri bilgisi.

İnsan kaynağı, örgütlerin işleyişinde çeşitli görevler için ihtiyaç duyulan

nitelikli insan gücü; personel, işgören, memur, işçi, vb.

Maddi kaynaklar, yönetimin ihtiyaç duyduğu para, arazi, bina, makine ve araç

gereç gibi ihtiyaçlardır.

Hukuki kaynaklar, hizmetlerin veya ürünlerin gerçekleştirilmesi için yetki

veren anayasa, yasalar, tüzükler, yönetmelikler, genelgeler ve mevzuatlardır.

Zaman kaynağı, yönetsel işlemlerin gerçekleştirilmesi için ihtiyaç duyulan

zamandır.

Referanslar:




Yönetsel Düzeyler

Örgütlerin yapısı ve büyüklüğü ne olursa olsun, bütün örgütlerde yöneticiler

çeşitli düzeylerde görev yaparlar. Bu düzeyleri, üst (tepe) kademe yöneticiler,

orta kademe yöneticiler ve alt kademe yöneticiler olarak üç gruba ayırmak

mümkündür.

Tepe yöneticiler, örgütün en üstünde bulunan ve örgütün geleceğe yönelik

strateji, hedef ve faaliyetlerine yön veren kişilerdir. Başkan, genel müdür,

genel müdür yardımcısı, yönetim kurulu başkanı gibi titrleri bu düzeydeki

yöneticilere örnek göstermek mümkündür. Orta kademe yöneticiler, diğer

yöneticilerin ve bazen de işgörenlerin faaliyetlerini yönlendiren kişileridir.

Daire başkanı, şube müdürü gibi titrleri bu seviyedeki yöneticilere örnek

olarak göstermem mümkündür. Alt kademe yöneticiler, organizasyon içinde

ortaya konan planların ve günlük faaliyetlerin yürütülmesini sağlayan

kişilerdir. Gözetmen, hat yöneticisi, ustabaşı, büro amiri gibi titrleri bu

düzeydeki yöneticilere örnek olarak vermek mümkündür.

Yöneticilerin hepsi yönetim fonksiyonlarını yaptıkları işe göre yerine

getirmektedirler. Yöneticiler çeşitli şekillerde sınıflandırılabilirler. Birinci

ayırım olarak pozisyonları itibariyle sınıflandırılabilirler. Tepe yöneticileri, üst

yöneticiler ve faaliyet personeli olarak ikinci olarak yöneticiler seviyeleri

itibariyle sınıflandırılabilirler; üst yönetim, orta yönetim ve alt yönetim üçüncü

olarak unvan olarak sınıflandırılabilirler. Genel müdür ve genel müdür

yardımcısı, personel müdürü, finansman müdürü, üretim müdürü, üretim

nezaketçileri vb. Üst yönetim zamanlarının çoğunu planlama ve amaçların

saptanması için gerekir. Orta inceleme yöneticiler bu planların hareket haline

dönüştürülmesi için çalışanları yönlendirme ve denetleme ile geçirirler.

Nezaretçiler işlerin zamanında yapılmasından sorumludurlar. Ulaşmak

istedikleri standartları vardır ve çalışanların maliyetleri düşürücü kaliteyi

yükseltici yönde çalışmaları için uğraşırlar.

Referanslar:







ISBN: 978-605-5681-79-1