Վիկտոր Համբարձումյան

12-4 Կիրակոսյան Արմինեդասարան

( 18Սեպտեմբեր , 1908 - 12Օգոստոս , 1996), հայ հայտնի , աստղագետ և աստղաֆիզիկոս

տեսական աստղաֆիզիկայի հիմնադիրներից մեկը։ Համբարձումյանի աշխատությունները վերաբերում են

, աստղերի և միգամածությունների ֆիզիկայի աստղային, աստղագիտության

աստղային համակարգերի դինամիկայի, աստղերի և գալակտիկաների տիեզերածնության և

մաթեմատիկական ֆիզիկայի բնագավառներին։ Համբարձումյանը հեղինակն է սկզբունքորեն նոր

. տիեզերածնական հայեցակարգի։ Վ Համբարձումյանը (1946, 1950) Ստալինյան մրցանակի կրկնակի դափնեկիր

, (1968, 1978) է Սոցիալիստական Աշխատանքի կրկնակի, (1996), Հերոս Հայաստանի ազգային հերոս Ռուսաստանի

, Դաշնության պետական մրցանակի դափնեկիր արժանացել է բազմաթիվ ակադեմիական պարգևների։

Բյուրականի աստղադիտարանի հիմնադիրն է։

Կենսագրություն

. , 1908 . 18- Վ Համբարձումյանը ծնվել է Թիֆլիսում թ սեպտեմբերի ին։ Հայրը՝ Համազասպ Ասատուրի Համբարձումյանը եղել է

, - իրավաբան գրականագետ։ Նկատելով երեք չորս տարեկան , որդու՝ թվերի նկատմամբ ունեցած մեծ հետաքրքրությունը հայրն ավելի լրջորեն է զբաղվում օժտված զավակով՝ զարգացնելով նրա

բնատուր բնագիտական ձիրքը։ Դպրոցական տարիներին առավել ցայտուն են դրսևորվում մաթեմատիկայի և աստղագիտության

նկատմամբ նրա հակումները։ Դեռ դպրոցական տարիներին նա հրապարակային դասախոսություններ է կարդում ֆիզիկայի և

15- աստղագիտության խնդիրների վերաբերյալ։ ամյա Համբարձումյանը Երևանի պետական Համալսարանում անվանի

, պրոֆեսորների դասախոսների ուսանողների և աշակերտների համար դասախոսություն է կարդում Ալբերտ Էյնշտեյնի

, հարաբերականության տեսության վերաբերյալ որն ընդունվում է 1924 . մեծ հետաքրքրությամբ։ թ Վիկտորն ընդունվել է Լենինգրադի

- մանկավարժական ինստիտուտի ֆիզիկա մաթեմատիկական , բաժինը և մեկ տարի անց տեղափոխվել Լենինգրադի պետական

1926 ., , համալսարան։ թ տակավին ուսանող նա հրատարակել է իր առաջին գիտական հոդվածը՝ նվիրված արեգակնային ջահերին։

Ուսանողական տարիներին տաղանդավոր երիտասարդը 15 տպագրում է ավելի քան հոդված։

1934 . թ Լենինգրադի համալսարանում չորս տարի , . աշխատելուց հետո վ Համբարձումյանը հիմնադրում և ղեկավարում է ԽՍՀՄ առաջին աստղաֆիզիկայի ամբիոնը։

1935 . . թ Վ Համբարձումյանին շնորհվում է ֆիզմաթ գիտությունների դոկտորի աստիճան՝ առանց

, ատենախոսության պաշտպանության որն անկասկած նրա գիտական մեծ հեղինակության և համաշխարհային

30- համբավի և վաստակի արդյունքն էր։ Անցած դարի ական . թվականներին Վ Համբարձումյանը հաջողությամբ լուծեց

տարբեր տիպերի աստղային համակարգերի դինամիկայի, , խնդիրը հաշվի առնելով նրանց ինչպես առաջացման 1939 . այնպես էլ՝ քայքայման առանձնահատկություները։ թ

. - , Վ Համբարձումյանն ընտրվում է ԽՍՀՄ ԳԱ թղթակից անդամ և նշանակվում համալսարանի պրոռեկտոր՝

1943- գիտակազմակերպչական աշխատանքների գծով։ ին հիմնադրվում է Հայկական ԽՍՀ գիտությունների . . - , ակադեմիան։ Հ Ա Օրբելին դառնում է ԳԱ ի նախագահ իսկ

. 1947 . Վ Համբարձումյանն ընտրվում է փոխնախագահ։ թ

. Վ Համբարձումյանը ընտրվում է Հայաստանի գիտությունների ակադեմիայի նախագահ և ապա

1993 ., վերընտրվում է այդ պաշտոնում մինչև թ որից հետո դառնում է Հայաստանի գիտությունների ակադեմիայի

պատվավոր նախագահ։

- Գիտա կազմակերպչականգործունեություն

. Վ Համբարձումյանը եղել է գիտության երևելի , կազմակերպիչ Հայաստանում Ռուսաստանում և

միջազգային ասպարեզում։ Նա եղել է Բյուրականի , աստղադիտարանի հիմնադիրն ու տնօրենը Հայաստանի

Գիտությունների Ակադեմիայի փոխնախագահն ու, նախագահը ԽՍՀՄ Գիտությունների Ակադեմիայի

, նախագահության անդամ Միջազգային (1948 – 1955) Աստղագիտական Միության փոխնախագահ

(1961 - 1964), և նախագահ ապա երկու անգամ ընտրվել է Գիտական Միությունների Միջազգային Խորհրդի

(1968 – 1970, 1970 – 1972)նախագահ ։

Պարգևներ և կոչումներ

. . Վ Հ Համբարձումյանին շնորհվել են , երկու Ստալինյան մրցանակ

Ռուսաստանի Դաշնության Պետական մրցանակ և ԽՍՀՄ ԳԱ Լոմոնոսովի

, . . անվան ոսկե մեդալ Վ Հ Համբարձումյանը երկու անգամ

արժանացել է ԽՍՀՄ Սոցիալիստական , Աշխատանքի Հերոսի կոչման

պարգևատրվել է բազմաթիվ շքանշաններով ու մեդալներով։

. . Վ Հ Համբարձումյանն արժանացել է Հայաստանի Ազգային Հերոսի կոչման և

պարգևատրվել Հայրենիքի շքանշանով։

. Վ Համբարձումյանն արժանացել է Խաղաղօվկիանոսյան և Բրիտանական

թագավորական աստղագիտական , ընկերությունների Ոսկե մեդալներին Սլովակյան

, Գիտությունների Ակադեմիայի ոսկե մեդալին Ֆրանսիական աստղագիտական ընկերության

, Ժանսենի անվան ոսկե մեդալին Բեռլինի Գերմանական Գիտությունների Ակադեմիայի

Հելմհոլցի անվան ոսկե մեդալին։ . . Վ Հ Համբարձումյանի անվամբ է կոչված թիվ

1905 (Ambartsumian), փոքր մոլորակը որ . . հայտնաբերել է Տ Մ Սմիռնովան՝ Ղրիմի

1972 . 14-աստղադիտարանում թ մայիսի ին։

198 Պատրաստեց՝ թիվ 12-4 ավագ դպրոցի

դասարանի աշակերտուհի՝

Կիրակոսյան Արմինեն