Microsoft Word - Papanikos(2018)-Makedonia1
Η Μακεδονα Εναι Μνο Μα και Εναι Γεωγραφικ Γρηγρης Θ. Παπανκος
(25 Ιουλου 2018)1
1. Εισαγωγ
Σκοπς του παρντος δοκιμου εναι να δσει μα, σως διαφορετικ και αμιγς
προσωπικ εκδοχ και ερμηνεα και μ’ αυτ τον τρπο να συμβλλει στη συζτηση για
τους Μακεδνες και τη Μακεδονα. Αφορμ στθηκαν (α) το κεμενο-επιστολ των 400
περπου διακεκριμνων επιστημνων προς τον Πρεδρο των ΗΠΑ το 2009, με θμα την
ελληνικτητα της Μακεδονας και την ελληνικτητα του Αλεξνδρου Γ’ του
επονομαζμενου και «Μεγλου Αλεξνδρου» (βλπε http://macedonia-
evidence.org/obama-letter-gr.html) και (β) η συμφωνα μεταξ Ελλδος και Σκοπων για
το νομ τους, δηλαδ της Βρειας Μακεδονας.
Πριν προχωρσω, θα θελα να κνω να αρχικ σχλιο για την επιστολ των
μελετητν. Πρα απ το αδκιμο της πρξεως αυτς καθ’ αυτς, η δια επιστολ
εμπεριχει αντιφσεις που θα αναδεξω στο τλος αυτο του μικρο συγγρμματος.
Εναι, μως, πρωτγνωρο για επιστμονες, περ τους 400 μλιστα, να συμφωνον σε να
κοιν κεμενο τσα απλυτα, ταν δουλει τους πρπει να εναι η συνεχς ακαδημακ
αντιπαρθεση με σκοπ την προθηση της επιστημονικς ρευνας. Αποτελε για μνα
πραγματικ λυτο μυστριο το πς συμφνησαν! γινε κποιο επιστημονικ συνδριο
που κατληξε σε κποια κοιν συμπερσματα; Απ τα εκατοντδες συνδρια που χω
οργανσει συμπεριλαμβνοντας συνδρια Ιστορας-Αρχαας Μακεδονας (βλπε για
παρδειγμα https://www.atiner.gr/pro/2012PRO-HIS.doc) κοιν συμπερσματα σε
επιστημονικ συνδριο εναι αδνατα. Συνεπς, εικζω τι νας μερικο γραψαν να
1Η πιο πρσφατη εκδοχ του αν χερας δοκιμου θα αναρτται στην ιστοσελδα: https://www.atiner.gr/gtp/Papanikos(2018)-Makedonia.pdf .
2
κεμενο, και οι λλοι, ετε απ νομιζμενη «φιλοπατρα» ετε απ ενθουσιδη
«φιλελληνισμ», το υπγραψαν. Πντως, εναι αλθεια τι εν το πλθος των
υπογραφν μεγεθνει τη δημοσιτητα, φοβμαι πως ζημινει την επιστημονικ αλθεια
και την ιστορικ ακρβεια των λεγομνων. Τλος πντων, δεν εναι αυτ το θμα μου
εδ, αν και το θεωρ σημαντικ.
Στο παρν δοκμιο, απαντ σε τρα βασικ ερωτματα: (α) ταν οι πργονοι (το
γνος) του Αλεξνδρου Γ’ λληνες; (β) ταν οι πργονοι του Αλεξνδρου Γ’
Μακεδνες; (γ) δικαιονται οι Σκοπιανο, πως και πολλο λλοι, να αποκαλονται
Μακεδνες; Τα τρα ερωτματα θα απαντηθον με τη χρση μας μεθοδολογας που
εναι περισστερο γνωστ στους οικονομολγους και τους κοινωνικος επιστμονες
παρ στους ιστορικος και τους μελετητς των κλασικν σπουδν. Δευτερευντως,
μως, τθεται και να λλο θμα. ταν ο Αλξανδρος Γ’ (γνσιος) λληνας; ταν ο
Αλξανδρος Γ’ (γνσιος) Μακεδν; Η απντηση στα δο αυτ ερωτματα εξαρτται
απ τα κριτρια που χρησιμοποιε κποιος για να ορσει κποιον ως λληνα ως
Μακεδνα.
Προσωπικ, αισθνομαι νετα με λα τα κριτρια, αρκε να μην εφαρμζονται κατ
το δοκον. Για παρδειγμα, αν το κριτριο εναι η καταγωγ, πως στην αρχαα Αθνα
που και οι δο γονες και οι δο παπποδες και οι δο γιαγιδες πρεπε να ταν
Αθηναοι πολτες για να θεωρηθε κποιος Αθηναος, ττε ο Γιννης Αντετοκονμπο δεν
εναι γνσιος λληνας, αλλ οτε και ο Αλξανδρος εναι γνσιος Μακεδν οτε καν
γνσιος λληνας. Μλιστα, ο τταλος, θεος της Κλεοπτρας, της μικρς που
παντρετηκε ο πατρας του Αλεξνδρου Γ’, ο Φλιππος Β’, του το επε κατ πρσωπο,
παρουσα χιλιδων επισμων, τι δεν ταν γνσιος (100%) Μακεδν. Στη γαμλια
γιορτ, που παρευρισκταν και ο Αλξανδρος Γ’, ο τταλος κανε πρποση που
αμφισβητοσε τη γνησιτητα της «μακεδονικτητας» του Αλεξνδρου Γ’. Αναφρει ο
Πλοταρχος, στους Βους Παρλληλους του Αλεξνδρου Γ’ και του Κασαρα (9.7), το
εξς:
θεος γρ ν ατς τταλος, ν τ πτ μεθων παρεκλει τος Μακεδνας ατεσθαι παρ θεν γνσιον κ Φιλππου κα Κλεοπτρας γενσθαι διδοχον τς
βασιλεας.
3
Συνεπς, κποιος του το επε κατμουτρα σε μια κατεξοχν επσημη στιγμ και με
πλθος κσμου να ακοει, τι ο Αλξανδρος Γ’ δεν ταν γνσιος Μακεδν. Η
αντδραση του Αλεξνδρου Γ’ εναι γνωστ, και αν δεν εναι σε μερικος, ας διαβσουν
τον Πλοταρχο.
Δικαιομαι, εντοτοις, να χω και εγ την ποψ μου για τα κριτρια. Κατ τη
γνμη μου, λοιπν, αυτ πρπει να βασζονται στην ελαστικ ερμηνεα του ορισμο του
Ισοκρτη, πως θα αναφερθ παρακτω. Σμφωνα με αυτ, ο Αλξανδρος Γ’ ταν
λλην απ την γεωγραφικ περιοχ της Μακεδονας. Με το διο ακριβς κριτριο, ο
Γιννης Αντετοκονμπο εναι λληνας.
Η επιστημονικ απντηση στα παραπνω τρα ερωτματα που θεσα πρπει να
στηρζεται σε μα λογικ1 θεωρητικ προσγγιση, που να καταλγει, μως, σε υποθσεις
που θα υποστον το βσανο της εμπειρικς (ιστορικς) διψευσης. Η δικ μου
απντηση εναι απλ και βασζεται στη λογικ (το πρτο απαιτομενο μιας σωστς
επιστημονικς θεωρας) και στις μαρτυρες (στοιχεα) που χουμε απ τις αρχαιτερες
ιστορικς πηγς (το δετερο προαπαιτομενο μιας σωστς επιστημονικς θεωρας). Η
λλειψη στοιχεων (τεκμηρων) θα πρπει να οδηγε τους επιστμονες σε λογικς
διαχρονικς παραδοχς, συγκρσιμες με τα τεκταινμενα σε πιο πρσφατες και καλ
τεκμηριωμνες ιστορικς περιδους. Κτι ττοιο, επσης, επιχειρ παρακτω.
Να ξεκαθαρσω απ την αρχ τι εμαι οικονομολγος και δεν χω καμα σχση με
την ρευνα των ιστορικν, των φιλολγων, των γλωσσολγων, των κλασικιστν, των
αρχαιολγων και πιο πρσφατα των γενετιστν την οποα εκτιμ και θαυμζω2. χω
σοβαρ πρβλημα, ωστσο, με αυτος που χρησιμοποιον αυτ την ρευνα, ετε απ
αφλεια, ετε καιροσκοπικ και με ιδιοτλεια. Αυτ μου δημιουργε μα αμφδρομη
δυσκολα. Απ τη μα πλευρ, το επιστημονικ και μη επιστημονικ ακροατριο αυτο
1Λογικ με την ννοια τι τα συμπερσματα δεν θα πρπει να αντιφσκουν με τις αρχικς υποθσεις. 2Ανασκοπντας τη σχετικ γραμματεα, επιλεκτικ και ερασιτεχνικ λγω λλειψης των σχετικν γνσεων, μου προκαλε κπληξη η αγνηση της οικονομικς διστασης του θματος. Για μνα η «Κθοδος των Δωριων», ως εμπειρικ γεγονς, μπορε νετα να εξηγηθε απ την μαλθουσιαν θεωρα περ νισης αξησης του πληθυσμο και των μσων διατροφς τους. Κθε συστηματικ μαζικ μετακνηση πληθυσμν χει στη βση του μνο οικονομικ ατια. Ως εποικοδμημα, να θυμηθ και τον παρεξηγημνο Κρολο, μπορε να χει πολλς αφορμς πως φυλετικς διαφορς.
4
του θματος αποτελεται συνθως απ ανθρπους που χουν κνει σημαντικ
επιστημονικ ιστορικ ρευνα, χι απαρατητα επ του αντικειμνου, χωρς αυτ ωστσο
να τους εμποδζει να χουν «επιστημονικ»1 ποψη. Το ακροατριο αυτ
συμπληρνεται απ ανθρπους που ψχνουν να βρουν οποιαδποτε «επιστημονικ»
τεκμηρωση σε απψεις (ιδεοληψες) που οι διοι εχαν δη απ τα γεννοφσκια τους.
Αυτς οι δο ομδες ανθρπων δεν εναι διακριτς και αυτ δημιουργε σγχυση.
Απ την λλη πλευρ, η δικ μου αδυναμα, ως μη ιστορικο, σως καταστσει την
επικοινωνα με τους επιστμονες ιστορικος δυσχερ, με την πιο ακραα της μορφ να
εναι η καχυποψα. Πντως, ποτ αυτ η καχυποψα δεν θα γνει αμοιβαα. Αναγνωρζω
το δικαωμα ελεθερης κφρασης της ποψης, χωρς να μ’ ενδιαφρει αν εξυπηρετε
οποιουσδποτε σκοπος. Ποτ η σκοπιμτητα δεν θα πρπει να χρησιμοποιεται ως
επιχερημα απρριψης μιας ποψης, τουλχιστον απ επιστμονες. Και ελπζω η
επιστημονικ κοιντητα να με κατατσσει και εμνα σε αυτος.
2. Οι Ιστορικς Πηγς
Οι αρχαιτερες ολοκληρωμνες γραπτς πηγς που χουμε εναι του Ομρου, του
Ησιδου και του Ηροδτου. Ο μηρος και ο Ησοδος δεν αναφρουν τον ρο
Μακεδονα Ελλδα2. Ο μηρος αναφρει διφορους λαος που δεν υπρχουν πια με
αυτ το νομα και δεν χει καμα σημασα η αναφορ σε αυτος.
Η πιο σημαντικ αρχικ ιστορικ πηγ εναι του Ηροδτου και λοι εκε στηρζονται
για να στηρξουν τις απψεις τους περ της καταγωγς των προγνων του Αλεξνδρου
Γ’. Αυτ θα γνει και εδ, απλ διτι δεν υπρχει λλη επιλογ. Μα μαρτυρα (πηγ)
ισοδυναμε με καμα πηγ, ακμα κι ταν προρχεται απ τον επονομαζμενο πατρα
της ιστορας, καθς κποιες εκτιμσεις του μπορον να αξιολογηθον ως ιδιατερα
1Η επιστολ αναφρει τι υπεγρφη απ 400 περπου μελετητς της κλασικς αρχαιτητας. Αναρωτιμαι πσοι απ αυτος χουν κνει ρευνα και την χουν δημοσιεσει που να αφορ τους Αρχαους Μακεδνες. Αξζει κποιος να το διερευνσει. Δικαιονται αυτο που δεν χουν γνση επ του θματος να χουν επιστημονικ ποψη; Πσο αξα χει η υπογραφ τους; Καμα θα λεγα. 2Ο μηρος στην Ιλιδα (Β 530) αναφρει τον ρο «Πανλληνας» και ο Ησοδος στο ργα και Ημρες (528) τον ρο «Πανελλνεσσι», χωρς ωστσο να τον προσδιορζουν γεωγραφικ, γλωσσικ φυλετικ.
5
υπερβολικς, αγγζοντας σε πολλς περιπτσεις τα ρια του μθου. Λγο τα φοσκωνε
τα ιστορικ γεγοντα ο μακαρτης.
Πριν προχωρσω, μως, θα πρπει να αναφρω μα σημαντικ παρατρηση που
κνει ο Θουκυδδης, που δεν τα φοσκωνε τσο σο ο Ηρδοτος. Αναφρει, λοιπν, ο
Θουκυδδης τι στα παλι απ εκενον χρνια γνονταν πολλς και ασταμτητες
μετακινσεις πληθυσμν, κτι που δη αναφρεται και στα ργα και Ημρες του
Ησιδου, τα οποα ο Θουκυδδης εχε διαβσει. Μλιστα, ο Θουκυδδης αναγνωρζει
μνο τους Αθηναους ως αυτχθονες1, δνοντας τη σημαντικ οικονομικ ερμηνεα τι
αυτ οφειλταν στο τι η γη τους ταν γονη και κανες δεν την επιβουλευταν.
Εντοτοις, πολλο κατατρεγμνοι της γης βρισκαν καταφγιο στην Αθνα, διτι
πρσφερε ασφλεια και, κατ το μλλον ττον, περισστερη ελευθερα2. Αν ταν τσι
τα πργματα, η εφορη Μακεδονα θα κατακλζονταν απ μετακινσεις πληθυσμν,
πως αυτ της μεγλης των Δωριων Καθδου. Ο Θουκυδδης αναφρεται στις
μετακινσεις των ελληνικν φλων αμσως μετ τον Τρωικ Πλεμο, στο Βιβλο Α, 12,
ως εξς:
πε κα μετ τ Τρωικ λλς τι μετανστατ τε κα κατκζετο, στε μ συχσασαν αξηθναι. τε γρ ναχρησις τν λλνων ξ λου χρονα γενομνη πολλ νεχμωσε, κα στσεις ν τας πλεσιν ς π πολ γγνοντο, φ' ν κππτοντες τς πλεις κτιζον.
Αυτ που μας λει ο Θουκυδδης εναι τι μετ τον Τρωικ Πλεμο και με την
επιστροφ των Ελλνων στους τπους καταγωγς τους, ρχισαν οι φασαρες, με
αποτλεσμα πολλο να φεγουν ( να εξορζονται) και να ιδρουν λλες πλεις αλλαχο.
Θματα αυτν των «στσεων ν τας πλεσιν» ταν προφανς και οι πργονοι του
Αλεξνδρου Γ’. Το θμα αυτ θα εξετασθε παρακτω, διτι χουμε μα καλ, αν και
λειψ μως, περιγραφ του Ηροδτου.
1, για να ακριβολογομε, τι μερικο Αθηναοι ταν αυτχθονες, διτι και ο διος ο Θουκυδδης, αν και γεννθηκε στην Αθνα (λιμο), δεν ταν αυτχθων. 2 Ο προσεκτικς αναγνστης θα παρατηρσει τι υπρχει μα αντφαση μεταξ της μετακνησης λγω λλειψης ελευθερας και της μετακνησης για οικονομικος λγους. Καμα μως διτι οι πρτες εναι «ατομικς» εν οι δετερες μαζικς.
6
Τρα, σε ,τι αφορ τον Αλξανδρο Γ’, βρθει η Αρχαα Ελληνικ Γραμματεα με
αναφορς σε αυτν. Αν δε δεν εχε «φροντσει» ο διος ο Αλξανδρος Γ’ να σκοτσει
τον φλο του Καλλισθνη, ναν απ τους πολλος φλους που σκτωσε, θα εχαμε μα
πολ καλ αναφορ στα τεχνσματα και τις μεθοδεσεις του πιο γνωστο Μακεδνα
Βασιλι. Οι αρχαες πηγς για τον Αλξανδρο Γ’ αναφρονται στο βιβλο των ρκου &
Στντη Ρ. Αποστολδη, με ττλο «Οι Πρτες Πηγς - Μγας Αλξανδρος - τα
Αποσπσματα των Αρχαων Ιστορικν», Εκδσεις Gutenberg, Αθνα, 2015.
Για μνα, η πιο καλ πηγ εναι ο Αρριανς (92-175 μ.Χ.) και δευτερευντως ο
Πλοταρχος (45-120 μ.Χ.). Ο διος ο Αρριανς αναφρει ως πηγς τον Πτολεμαο και
τον Αριστβουλο, που μως χθηκαν. Και οι δο εχαν ζσει τον Αλξανδρο απ κοντ
και γραψαν μετ το θνατ του και συνεπς χωρς φβο και πθος. Απ την λλη
πλευρ, ο Πλοταρχος αναφρει ως πηγς τον Αριστβουλο, τον Δορη και τον Χρη, οι
οποοι ταν σγχρονοι του Αλεξνδρου Γ’.
Αρριανς και Πλοταρχος γραψαν πολλ χρνια μετ το θνατο του Αλεξνδρου
Γ’ και δεν θα μποροσαν να χουν καμα προσωπικ μαρτυρα δικ τους απ
ανθρπους που γνριζαν τον Αλξανδρο Γ’ πρα απ τα γραφτ αυτν που δη
προανφερα. Το πρβλημα εναι, πως αναφρει ο διος ο Αρριανς, τι τα γραφτ του
εναι επιλογ σνθεση απψεων των προαναφερθντων ιστορικν που ο διος κανε,
που του φνηκαν ως οι πιο αξιπιστες, χωρς, ωστσο να μας δνει αυτς που τις
θερησε αναξιπιστες.
Το βασικ ερτημα, πντως, που τθεται στο παρν δοκμιο εναι τα κριτρια που
καθιστον κποιον λληνα και Μακεδνα. Αυτ θα εξετασθον στο αμσως επμενο
μρος της εργασας.
Υπρχουν δο βασικς θεωρες που καταλγουν σε διφορα κριτρια διαχωρισμο
κποιου σε λληνα και σε μη λληνα. Σε Μακεδνα και σε μη Μακεδνα. Χριν
οικονομας, τις αποκαλ την αυστηρ θεωρα και την ανεκτικ θεωρα (πιο ευλικτη,
7
λιγτερο αυστηρ σε ,τι αφορ τα κριτρια). Την πρτη θα την πιστσω στον Ηρδοτο
και τη δετερη στον Ισοκρτη1.
Αυστηρς Προσδιορισμς της Ελληνικτητας
Απ ,τι γνωρζω απ τις διασωθντες ολοκληρωμνες αρχαες πηγς, ο Ηρδοτος
εναι ο πρτος που αναφρει τσο λεπτομερειακ τους λληνες και την Ελλδα ως
ξεχωριστς και διακριτς ονττητες. Το τι εναι λληνας, ο Ηρδοτος το ορζει ως εξς
(Βιβλο Η’, 144, 2):
ατις δ τ λληνικν ν μαιμν τε κα μγλωσσον κα θεν
δρματ τε κοιν κα θυσαι θε τε μτροπα
Σμφωνα με αυτν τον ορισμ, λληνας πρτα γεννισαι (μαιμον) και μετ
γνεσαι, διατηρντας την δια γλσσα (μγλωσσον) και τηρντας τα δια θη και θιμα
(μτροπα). Επ’ αυτο, χρζουν μερικς παρατηρσεις και παραδεγματα.
Πρτη παρατρηση. Δεν αναφρει ο Ηρδοτος αν το «μαιμον» αποκτται μνο απ
τον να γονα πσο πσω πει το αμα των προγνων. Το αναφρω αυτ, διτι η γιαγι
του Αλεξνδρου Γ’ δεν εχε ελληνικ αμα και δεν μλαγε ελληνικ. Η μνα του δεν
ταν απ τη Μακεδονα και δη ανφερα το επεισδιο της αμφισβτησης της
γνησιτητς του ως Μακεδνα. Τι γνεται σ’ αυτ την περπτωση; Και επειδ μερικο
μπορον να μειδισουν, να αναφρω τι στην Αθνα της ακμς της, Αθηναος πολτης
ταν εκενος που και οι δο γονες του ταν Αθηναοι πολτες. Ρωτστε τον καημνο τον
Περικλ που εισηγθηκε και πρασε το νμο αυτ περ τα μσα του 5ου αινα π.Χ., πς
μετ απ 2-3 δεκαετες κλαιγε2 για να του αναγνωρσουν το γιο που κανε με την
Ασπασα (Ελληνδα αλλ χι Αθηναα γαρ).
1Δεν εξετζω καθλου τη δικριση μεταξ υποκειμενικς (τι πιστεω τι εμαι) και της αντικειμενικς (τι «πραγματικ» εμαι) θερησης της κατταξης σε μα λλη κατηγορα. Και οτε εξετζω την ποψη του Σωκρτη “..οκ θηναος οδ λλην, λλ Κσμιος” που αναφρει ο Πλοταρχος στο ργο του «Περ Φυγς». 2σχετο αλλ χρσιμο. ταν βλπεις πολιτικ να δακρζει-κλαει, φγε μακρι. Ποιος λληνας πολιτικς δκρυσε για τη Μακεδονα; Η ιστορα εναι γνωστ. Η Μακεδονα εναι μνο μα και εναι Ελληνικ και χυσε το δκρυ. Φυσικ εχε δικο. Ο Περικλς συνχεια κλαιγε στην Εκκλησα του Δμου. Ψετης, δημαγωγς και λακιστς ταν.
8
Δετερη παρατρηση. Σμφωνα με αυτν τον ορισμ, αν δεν μιλς ελληνικ δεν
εσαι λληνας. Και μην πει κποιος τι αυτ το κριτριο εναι ασμαντο, διτι
προσβλλει εκατομμρια Ελλνων που δεν μιλον γρι ελληνικ, , αν τα μιλον, τα
μιλον με «γρι γρι», δηλαδ θλουν τρβηγμα. Για παρδειγμα, εναι οι λληνες των
ΗΠΑ λληνες; Συνθως αυτο απαντνε, κομπζοντας και κομπιζοντας, αν τα λνε στα
ελληνικ, τι εναι δο φορς λληνες περισστερο λληνες απ τους λληνες της
γεωγραφικς περιοχς που σμερα αποκαλεται Ελλδα1. Η εξεταστικ επιτροπ του
Ηροδτου θα απρριπτε πολλος απ αυτος, λγω ανπαρκτων γνσεων της ελληνικς
γλσσης. Τους λεπει το «ομγλωσσον».
Τρτη παρατρηση. Το ομτροπο της συμπεριφορς θα πρπει να προκπτει
ελεθερα και χι να επιβλλεται απ θεσμος και θιμα. χοντας γνωρσει πρα
πολλος ανθρπους απ τις μορες με την Ελλδα χρες, μπορ να πω με τη
βεβαιτητα και την ασφλεια που μου δνει η αυθαιρεσα λων των προσωπικν
εκτιμσεων, τι το ομτροπο υπρχει σε λους αυτος τους λαος χωρς να τους χει
επιβληθε απ κανναν: Ιταλος (της κτω Ιταλας κυρως), Αλβανος, Σκοπιανος,
Σρβους, Βολγαρους, Ρουμνους και Τορκους. Ακμη, και με πολλος λλους λαος
της Μεσογειακς Λεκνης συγκρνεται το ελληνικ ομτροπο. Επιστημονικ
ενδιαφρον χει η ρευνα για το πς αποκτθηκε αυτ το ομτροπο, δηλαδ το ποιος
απ ποιους το απκτησε με οικεα βοληση. Νομζω τι εν αρχ ταν το ελληνικ
ομτροπο.
Τταρτη παρατρηση. Απαιτεται κποιος να πληρο λα τα τρα κριτρια να και
μνο φθνει; Με εξαρεση το «μαιμον», τα λλα δο εναι επκτητα. Αν μθει κποιος
ελληνικ και προσαρμοστε στο ομτροπο, μπορε να γνει λληνας; Μου φανεται τι ο
Ηρδοτος θα τα θελε και τα τρα να ικανοποιονται ταυτχρονα.
Τον θεοποησαν ο Θουκυδδης και ο Πλοταρχος, αλλ ταυτχρονα δωσαν και πολλς πληροφορες που τεκμηρινουν, την χι και τσο θετικ δικ μου ποψη περ του ατμου. Υπρχει και σχετικ Αριστοφανικ κφραση που λγεται στο χωρι μου για τα «κλματα» και τους «ρκους». 1Η Ελλδα ως ννοια εθνικ και κρατικ ποτ δεν εχε γεωγραφικ προσδιορισμ. Θα πρσθετα γι’ αυτ μεγαλοργησε. Απκτησε μετ την επανσταση του 1821. Κακς για μνα. πρεπε να ονομαστε κπως αλλις, αλλ η γλσσα και η εθνικτητα να εναι ελληνικ. Οι Κπριοι σμερα τι εναι; Δεν εναι λληνες; Φυσικ και εναι.
9
Ευλικτος-Ανεκτικς Προσδιορισμς της Ελληνικτητας
ναν λιγτερο αυστηρ ορισμ για το ποιος μπορε να θεωρηθε λληνας δωσε ο
Ισοκρτης (380 π.Χ.). Στον Πανηγυρικ του ορζει τους λληνες ως εξς:
…και μλλον λληνας καλεσθαι τους της παιδεσεως της ημετρας, τους της κοινς φσεως μετχοντας
Ο ορισμς αυτς χει δημιουργσει διφορες αντιγνωμες και ερμηνεες. Εγ
προσωπικ υιοθετ την εκδοχ τι η ελληνικ παιδεα εναι το κριτριο και χι η
καταγωγ (μαιμον). Τα μτροπα μπορον να ικανοποιονται, αν ο κοινς
παρανομαστς εναι η ελληνικ (ημτερη) παιδεα. Σμερα, αυτ σε μεγλο βαθμ χει
επιτευχθε στον πολιτισμ και την εκπαδευση. Για παρδειγμα, παντο στον κσμο τα
εγχειρδια εισαγωγς στην οικονομικ επιστμη εναι σχεδν τα δια.
Η ερμηνεα του ορισμο του Ισοκρτη εναι σημαντικ διτι μπορε να ρθει σε
αντθεση με τον ορισμ του Ηροδτου. Η καταγωγ πλον (το μαιμον) δεν παζει
καννα ρλο. Κυραρχο κριτριο εναι η ελληνικ (ημετρα) παιδεα1. Αν δε η παιδεα
ερμηνευθε με τη γενικτερη σημασα της, που τσο εγλωττα περιγρφεται στα μεγλα
ργα των αρχαων κλασικν, ττε πολλο «λληνες» δεν θα μπορον να θεωρονται
πλον λληνες, λγω λλειψης παιδεας2. Μλλον στους βαρβρους θα κατατσσονταν.
Μπως αυτο που φωνζουν ενντια στην παραπνω ερμηνεα του αποφθγματος του
Ισοκρτη, φοβονται, για προσωπικος λγους, αυτ το κριτριο;
1Αναφρει ο Πλοταρχος (21.7-21.9) το εξς επεισδιο που αναδεικνει τη σημασα της &eps