32
01 nesenel lida itokaut olsem ol pJnse11idainrnkimg t1ono1distrikiwoU kisim taim LUKIM STORI LONG PES 3 KOMENTRI: 01 provins I mas opim ai nau - PES 15 Wok MaininU insatit long PNc Spesol cE TOVOTAI Wan Wik, Desemba 15- 21, 2005 NAMBA 1639 NIUSPEPA BILONG YUMI OL PNG STRET! K1.00 long Mosbi tasol - Ausait Mosbi K1.30 }OCEAN BLUE Tuna in oil Rait teist yah! 0 p $ 0 STRO C .31i12/aeosorwhueStocki*saiu

wantokniuspepa.comwantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2005/Wantok_namba_1639.pdf · 01 nesenel lida itokaut olsem ol pJnse11idainrnkimg t1ono1distrikiwoU kisim taim LUKIM STORI

  • Upload
    vohuong

  • View
    335

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: wantokniuspepa.comwantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2005/Wantok_namba_1639.pdf · 01 nesenel lida itokaut olsem ol pJnse11idainrnkimg t1ono1distrikiwoU kisim taim LUKIM STORI

01 nesenellida itokaut olsemolpJnse11idainrnkimg

t1ono1distrikiwoUkisim taim

LUKIM STORI LONG PES 3KOMENTRI: 01 provins I mas opim ai nau - PES 15

Wok MaininUinsatit longPNc Spesol

cETOVOTAI

Wan Wik, Desemba15- 21, 2005 NAMBA 1639 NIUSPEPABILONG YUMI OL PNG STRET! K1.00 long Mosbi tasol - AusaitMosbi K1.30

}OCEAN BLUETuna in oilRait teist

yah!

0p $

0STRO C

.31i12/aeosorwhueStocki*saiu

Page 2: wantokniuspepa.comwantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2005/Wantok_namba_1639.pdf · 01 nesenel lida itokaut olsem ol pJnse11idainrnkimg t1ono1distrikiwoU kisim taim LUKIM STORI

rs 2 Desemba 15-21, 2005 NIUS

_______________ ____

WANTOK---

Fiji savemanaH long 01wanto soidia

Togel askm ABG long wokim samting kwiktatmVeronica Hatutasi bilong Musingku dia we o pipel ong

I raitim Tasol wanem tru ailan I gat bikpea ukpea stori i stap save long 01

SINGAUT I go tong bikpela samting we ol Long wankain taim8 pela Fiji soldia long bipo Fiji soldia i mas tu Not BogenvilBogenvil long ol 1 tingim em long lukaut *Palamen membamas go bek long gut long 0 lain husat i James Togel i tok gutkantri bilong ol laik yusim bikpela save pela sindaun long

Long wankain taim bilong ol long ami wok Bogenvil we t bin kisim

tu askim i go long 01 long karimaut ol wok i bikpela hatwok longbipo Fiji soldia long no bihainim lo Long kamapim i stap longwas gut na noken larim dispela taim nau we hevi long han bilong ol01 konman husat i laik sekyuriti bisnis I kamap kain grup olsem U-wokim ól samting I bikpela bisnis long wol, Vistrak na 01 arapelagensim b long bikpela samting em moa na em i askimbagarapim gutpela was gut long go insait Otonomes Bogenvil

nem 01 Fiji soldia i gat long bisnis i bihainim Gavman ABG long

long Wol olsem ol top 10. lukluk na stretim dis

soldia bilong kamapim "01 Fiji soldia i gat .pea hevi bipo em i go

gutpela sindaun na bel gutpela nem olsem 0 i 0gut

isi insait long ol kain stap long top lista long Wantaim kamapkain kantri wol long sait bilong pait bilong ol kain grup

01 dispela toktok i na wok long kamapim olsem ol Fiji soldia

kam long Dokta Steven gutpela sindaun Na long Bogenvil wokRatuva wanpela dispela gutpela piksa i long painim gutpela

politkel sosiolojis save ken bagarap sapos ol sindaun long Bogenvil i

man na leksera long bipo soldia i go insait stap long hevi. 01 FIjiYunivesiti bilong Saut long wok wantaim 01 soldia i brukim lo na

Pasifik long Suva Fiji konman olsem stap long ailan na tu ol

Dokta Ratuva i glasim Musingku Dokta 1 brukim Mama Lo

dispela samting insait Ratuva i tok. bilong Bogenmvii.

long wanpela ripot em Em i tok 0 Fiji soldia Yumi noken mas l&im

bin givim Conmen i flO nupela long 01 dispela samting i

and soldiers What are Bogenvil bikos planti i bagarapim gutpela sin

our Fijian soldiers bin wok olsem ol pis daun long Bogenvil

doing in Bougainville7 kipa long 1997 map Mista Togel i tok Em i

"Singaut na askim long 2003 na ol bin tok ABG i mas mekim

bilong mi long ol dis helpim long kamapim samting kwiktaim bikos

pela mangi Fiji long gutpela sindaun long ol pipel i no laikim bai

Bogenvil em, kam long ailan. Koporel Sefanai gutpela s,ndaur 01 i

pies na lusim dispela Sukanaivalu em wan- kisim nau i bagarap.

giaman konman pela soldia i bin wok Krismas askim

Musingku Planti ston olsem PiS kipa long bilong em long 0! pipel

na wan i kamap long 8 Bogenvil i bin kisim bilong Bogenvil em

pea Fiji soldia i stap bikpela namba na long wok bung gut

long Bogenvil nau winim Victoria Kros wantaim na holim pas

Long 01 ripot konman Na Dokta Ratuva ina lukautim gut dispela

Musingku i bin tok wanem samting 01 i0 gutpela sindaun

promisim wan wan wokim ol i ken skruim01 bin hatwok long

long ol US$1 milien gutpela wok o bagarakisim na noken larim

long kamap sekyuriti pim gutpela sindaunhusat konman i

na narapela em ol i go long Bogenvil we ol binbagarapim

mekim wok misinari na hatwok long kamapim Lukim moa stori

narapela i tok ol i tren na tu dispela i kenlong ol lain Fiji soldia

im ol yangpela pipe bagarapim gutpela g10long kamap 01 sekyuriti nem bilong 0 Fiji sol- NIUS - PES 34

11O 1?1O S/iV?Li6cP ?LMI

,4A5N"EMIWK t,4P,ei

POtMosbi Jenerel Haus sik sot long maniNoreen Dada iraitim mani we i no kam klostu long dis- Dokta Tay i tok sapos ol nes i

POT Mosbi Jenerel Haus sikPOMGH I wok long painim hatlong mekim wok long wanem maniwe i kam long gavman i noinap.

Dispela yia gavman i bin givimKi 7 milien tasol dispela i no inapOlgeta yia POMGH i save askimlong K30 milien long karimaut olwok bilong em.

"Tingting bilong Gàvman I masolsem, putim mani we em i masgo long em. Kiostu olgeta dallong haus sik o long et pos Iol sikwe mipela ken tritim tasol mipelanogat plantV masin, marasin odokta long helpim ol pipel. Mipelasave askim long K30 milien olgeta yia tasol gavman save givim

pela mak," Sief Eksekyutiv Opisalong POMGH, Dokta AlphonseTay i tok. "Wanpela gutpela kesem long Medikel Wod bilongmipela. Dispela wod em ol lainwantaim sik AIDS i save staplong en:Dispela wod i gat 60 bet.Taim nait sif i kam, wanpela nestasol bai lukautim olgeta dispelasiklain long nait - dispela i bikpelaaskim tuTia long wanpela neslong wokirn, Dokta Tay i tok. *

Long sait bilong dispela straikwe ol nes tok long mekim longneks wik, Dokta Tay I tokDipatmen. long PesenelMenesmen na Fainens Dipatmeni bin lukluk pints long ol askimbilong ol tupela wik i go pas pinis.

go het wantaim dispela straik, olmas gat wanpela bekap rostalong lukim olsem ol sik manmeribai mo nap kisim taim.

"As wok bilong 01 nes na oldokta ibilong putim Olsiklainpástaim. Sapos yu nes o dokta na yules long tingim 0 sik manmeri,ating yu mas pinis wok olsem nes

dokta. 01 nes i mas tingting gut.Sampela askim bilong ol olsemmani long kisim malolo, emmipela wok long wokim nau.Sampela bilong 01 i stat longkisim mani pinis. Mipela kenpeim husat i askim long malolo,tasol mani em Dipatmen longFainens i masgivim 01 nes i masbel isi na wet," Dokta Tay I tok.

PABLIK TOKSAVE

TOKSAVEI GO LONG OL EASIPAY KASTOMA LONG NCDNA LAE

TOKSAVE I GO LONG OL NCD KASTOMA OLSEMANTAPLONG OL STOPN SHOP STUA, YU KEN BAlM EASIPAYYUNIT LONG:

0 BOROKO FOOPWORLD GORDONS;0 ANDERSONSFOODLAND KOM; NA0 ANDERSONSF000LAND HARBOURSIDE

BILONG OL LAE KASTOMA, YU KEN BAlM EASIPAYYUNIT BILONG YU LONG:

o PNG POWEROPIS - CORONATION DRIVEo FOOD MART LONG SEVENSTRIT

Easipczwa Easipay

‘St41M1 lEtlc’rLO ?L lW

1oo1.OLca1 IK4?LOt1c U.<IA

11

‘O’TA 40 rnA1c;L-tKOpT4 A Lt

---H

MIPELA

Kt.oS"fo4:wc:; Ot.. MAtOW LAKL WA*fAIFJOL:LhAK i0cA I 1tK- H.LtKOP1A I MIM elK

r &N A I U4KM‘Wf’6L4c L4PLM ,

I I

PNG POWER LtdPN POW

eaPAi

Page 3: wantokniuspepa.comwantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2005/Wantok_namba_1639.pdf · 01 nesenel lida itokaut olsem ol pJnse11idainrnkimg t1ono1distrikiwoU kisim taim LUKIM STORI

WANTO1 NIUS

Provinsel menesmen Ino wok gut - Kambori

Natasha Bodger i raitim

WOK bilong karimaut divetopmen na sanapim infrastraksa o rot na bris i no isi wok nanesenel gavman i painim hattong kisim sevis i go long 01pipel long wanem ol wokmanmen long ol provinsel etministresen i no wok bung wantaim long mekim wok.

Sekreteni bilong NesenelPlening na Implimentesen,Valentine Kambori I bin autimdispela toktok bihain long em Ibung wantaim ol DipatmenSeketeni, ProvinselEtministreta na ol EjensiBosman long makim namba tukibung bilong ol we i kamap

Natasha Bodger I raitim

MINISTA bilong Fainens na Tresera nabosman bilong moni, Bart Philemon I salensim ol dipatmen seketeri.na provinsel etministreta long kisim salens nau na traim longwok bung wantaim ol narapela dipatmen longkamapim sevis insait long ol distnik bilong ol.

Dispela Ibin kamap taim em igivim bikpelatoktok long opim kibung bilong ol dipatmenbosman long Tunde.

tong Mosbi long dispela wikTunde.

Em I tok as tingting bilongdispela bung em tongstrongim bek tingting bitong otna luktuk tong ot rot we 01 maptong senisim rot ol i wok tongbihainim long wanem ot wanwan insait tong ol provinsbilong ol 1 gat btkpeta wok tru.

Seketeni KamborI I tok 01sevis we i karn aninit longMidium Tern DivelopmenStrateji MTDS plen we ot Ilaik long kanim I go long olpipel I stap nating long wanernol Provinset Menesmen Timem 01 wok manmeni insait tongprovins i no save givim gutpela bekim I go bek long

men bitong mi bai lukluk gutbihain na bung wantaim ollong karnapim wanpela tingting long stnetirn dispela hevi.

"Sapos 01 Provinsel naDistrik Menesmen Grup i nowok wantaim bai mipela I nomap tong stretim 01 wan bitongot pipel insait long dispelaprovins na dispela bal tukim 01pipel I kisim tairn," em i tok.

Em I autim otsem stat tongneks yia na I go, opis bitongem bal luktuk tong wok wantaim 01 provinsel ptening opistong karimaut sampela woklong salt bilong heft na edukesen.

Minista itok kantn bilong yumi em wanpelakantn we igat planti ol nsostasolol pipel iwoklong kisim taim yet na poveti o hevi bilong nogat gutpela sindaun em wanpela bikpelasamting we i stap insait long PNG.

Em i knal wantaim na tokim ol bikmanolsem "nàu em Itaim bilong yumi long kisimsenis I kam insait long kantni tru long ol wokkanim aut na implimentesen wok we gavrnanI putim planti mani I go insait long ol distniklong givim luksave long 01." -

K81.40

Pes3

Distrik sevis I masstap - KambanEl

Natasha Bodger I raitim

DISTRIK Sevis tmplimentesen Progrem DSIP weem i bungim olgeta tingting bitong 01 seketeni bai I masstrong moa bihain long em i kisim luksave bilong Ne-senel Eksekyutiv Kaunsil neks wik.

Dispela em toksave i Jam tong Seketeri bilongFainens na Treseri, Thaddeus Kambanei.

Mista Kambanel I bin autim dispelä DSIP plen we baiImakim not bilong ol provinset etministreta long bihainim stret na kamapim rnoa wok divelopmen insait longwan wan distrik bilong pnovins bilong 01.

Em Itok Minista bilong Fainens Itok em i laikim balwok karimaut bai masstatldng mun Januani néks yialong wanem olgeta wokmanmeni bilong gavman Igatbikpela woklong kànimautaninitlong dispela DSIP projek.

"Olgeta olwokmanmeni Imas kanim ol dispela projeklong wanem sapos yumi no mekim dispela bài ol sevisinsait long DSIP bal no map long kamap stret na wokbilong gavman long mekim kamap ol dispela wok ballus nating," em Itok.

K10065IJii

Desemlia 15-21,2005

Nesenet Plening nalmplimentesen Dipatmen o 01arapeta dipatmen long 01bikpeta provinset na distrikprojek na pnogrem.

"Dispeta 1 sgim olsem otTekniket tvetuesen Komiti I nowokim wok bilong ot na tu mllaikim bai ot PnovinsetEtmlnistreta I mas kirap longsitip bitong ol na wok bungwantaim 01 provinset gavmanbilong o17 Seketeni Kamboni Itok.

Em i tok I gat sampelaprovins we ol I no save wokgut long wanem ol provinseletministreta bilong ol I nobihainim wok bitong ot otsemol sif akaunting opisa na dipat

OLOMAN sapos yu go olsem long Bismorkopis long Mosbi taun bai yu lukim planti man.men na pikinini ot i sanap lain long baim tiketlong go olsem long Popondeta, Alotau no Lae.

I no ol, nambis tasol. Nogat. 01 Hailons tu Iwok long i’on long sip long go tong ol dispela pieslong bairn bud. Em I gutpela long ron tong sip.tasol tingim Em krisrnas no sapos yupela pu-.lomapirn sip olsern yupeta save pulamapim ko,iukaut. Sopos solwora I bagarap, boi yupetastep long laik bilong yupela yet nau.

KRISMAS nou no taim bilong ol wantok longkom pukip kupsait long haus bilonig ol lain i stoplong taun. Wanpelo wontok I tait pinis no tok. Plis,sep05 yu tingting long roun long taun. Noken gokomap long hous bilong em. Em givim binatanglong ol dok bilong em no sapim tomiok I stop. Krismos em itoim bilong givim, tasoldispela kairvfaimem pasin bilong givim I save got mak bilong em tuYG.

TAIM bitong ren I wok long harnarirn MosbiI stop. 01 su I pulap long wara, kios i no draigut no ot tit bilong ol hut tong rot I karnap piesklia. I no long taim bai ol kar I stat tong lus igo insait tong ol traipela hut long rot.

TOKSAVE I go pus long ol gutpeta rido bilonigWaritok Niuspepa. Pufim ci long Wanitok Niuspepa neks wik. Gal yu ken lukim sompela nüpëlasomting I kamop insait. Pepa tong neks wik bal taspepa bitong 2005. Em bal got wonpela naispelakrismas spesot insciit longert, no tu, bai I got tukluk bek tong yio 2005. Insoit tong en bal I got olstort i lukluk long 2006 tu Otsem nosoposyu laiklukim riupeki stoit Wontok Niuspepa bilong 2006,wetimpepo bilong neks wik no balm. Em niuspepobiIongyurn of pipel bitong PNG stret,

go daun long ol distrlk.OL PROVINS I MAS WOK: Wok bilong pulim rot na sanapim bris I no likilk samfing. 01 provinsel opisa na lida imas wok bung nau long karim divelopmen I

Philemon givim tok lukaut - Yusim gut baset moniMista Philemon I tok taim 01 I tok oraitim

2005 baset o moni plen, i no bin i gat plantiaskim na em I amamas long wanem em ilukirnolsem planti ollain i laikim dispela moniplen na i nogat birua long em. -

"Nau em I taim bilong yumi ol man husat Isave mekim disisen na karlmaut wok longlukluk long dispela 01 moni yumi kisim natraim long wok bung wantaim long karim sevis Igo long 01 pipel long oltaun na rurel enia,"emitok.

Product Code: B2ONSBRoyal Blue Colour

I Durable Plastic ShellErgonomically Contouredfor Increased Comfort

Jp. Sturdy Steel Frame,, Stackable and Gangable

Product Code 8201 NSBlack Colour

-1 Durable Plastic Shell: Ergonomically Contoured

for Increased Comfort.,. Sturdy Steel Frame. Stackable and Gangable

Prices are rictuuvo with GST

‘Waigani Drive, POrt Mbresby PH: 325 6500 Fax: 325 0302 Email: [email protected] Te E

Page 4: wantokniuspepa.comwantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2005/Wantok_namba_1639.pdf · 01 nesenel lida itokaut olsem ol pJnse11idainrnkimg t1ono1distrikiwoU kisim taim LUKIM STORI

Desemba 15 - 21, 2005 WANTOK

ti bodi bilong ol dai long dispela 01 bodi 01Long dispela taim man wok long pulap famili mo kisim long

Pot Mosbi GenerelHaus sik I pulap longplanti dai bodi , ol plan-

stret long mog yet na planim.tupela kontena wehausik I yusim. Planti

INTEGRITI B!LONG OL POLITIKEL PAIl NA KENDIDET KOMISIN

SKELIM TINGTING LONG DI-REJISTAIM OL REJISTET POLITIKEL PAIl

BIHAINIM SEKSEN 43 BILONG OGENIK LO, KOMISIN LONG INTEGRITI BILONG OL PAIl NA KENDIDET I LUKSAVEOLSEM I GAT AS LONG PINISIM REJISTRESEN BILONG OL DISPELA REJISTET POLITIKEL PATI:

NAMBA riE,M REJISTRESEN NAMBA INC NAMBA1. Papua New Guinea Country Party IPPC: 06 5-8752. Liberal Party IPPC: 11 5-4623. National Vision For Humanity Party IPPC:16 5-11444. People’s Freedom Party IPPC: 18 5-13405. Human Rights Protection Party 1PPC: 21 5-12666. Melanesian Labour Party IPPC: 22 5-7307. Papua New Guinea Greens Party IPPC: 23 5-14368. People’s Welfare Party IPPC: 24 5-13839. Papua New Guinea Integrity Party IPPC: 26 5-146710. Yumi Reform Party IPPC: 27 5-148211. People’s Development Party IPPC: 29 5-138512. Simple People’s Party 1PPC: 30 5-145113. Party for Justice & Dignity iPPC: 31 5-142114. People’s !‘estiny& Development Party iPPC: 33 5-84615. People’s Heritage Party IPPC: 34 5-141116. National Front Inc IPPC: 35 - 5-103017. True People’s Party iPPC: 36 5-129918. Economic Endeavour Party IPPC: 37 5-150419. Peoples Resource Awareness Party 1PPC: 40 5-81220. Meianesian People’s Party IPPC: 41 5-145721. People’s First Conservative Party IPPC: 43 5-1349

As bilong dispela di-rejistresen o rausim bilong rejistresen bilong ol dispela pati em bikos 01 I no bihalnim 01 dispeia samting:

1. 01 I nogat fainenesel riten o stori bilong wok moni biiong oi, na2. 01 i no bihainim of bikpeia lo aninit long seksen 28 bilong Ogenik Lo.

of dispeia Rejistet Politikel Patli gat tupela ten wan 21 de bihain long dispelatoksave i kamap long niuspepalong kam lukim Komisin long paitim tok long em i noken rausim oi rejistresen bilong of.

etminestresen I wok lanim ol famili lusimlong tingting nau long bodi long longpela taimkamapim wanpela insait long mog. Long

.

Ek k tvSief se yu i

Opisa, Dokta AlphonseTay I tok I luk olsem 01 i

mas strongim saitbilong ol long 01 saitbilong mog olsem dis-pela sevias I wanpelabikpela samting.

polisi o rot long mekimol famili long 01 dalman long kisim bodilong famili me-mbabilong ol haniap na goplanim.

Haus sik givim seviolsem long givim pIeslong putim ol dal man.

sait bilong 01 heltbilong wokman longhaus sik na 01 narapelaman, dispela I no gut-pelatnu." Dokta Tay Itok.

Em I tok dispelapolisi I ken kamap longneks yia we ol bai luk

"Mipela 01 Mipela no nap long luk moa long en.

Indonesia bkPNG nokenwan long sikbHong pisin

Noreen Dada i raitim

PAPUA Nuigini I noken wantumas long dispeta sik long pisinwe i kamap long Indonesia longnau yet.

Dispela hap tok em presiden longIndonesia i bin salirn long wanpelamaus man bilong em long IndonesiaMinistni long Helt, Hary Purwanto.

Dispela em wanpela wan olmausman lông Dipatmen bilongHelt, Agnikalsa na Laipstok naNesenel Kwarentin Atoroti I binautim long namba 24 PNGIndonesia Join Boda Komiti Kibungwe I kamap long Pot Mosbi long dispela wik.

Mista Purwanto I tok dispela siklong pisin I no kam yet long PapuaNuigmni tasol I gat nid long 01 atorotilong hia long redi na stap bilongwanem ol samting we I ken kam autlong dispela kain hevi I ken bagarapim tru ikonomi bilong kantni.

"Em i tnu long Indonesia, ol samting olsem korapsen na pasin teronisI bikpela tasol long dispela tairn dlspela sik long ol pisin I kamap wan-pela bikpela samting. Mipela stapnau long namba tn posesmn long dispela sik - dispela em Iwe 01 lain nauwok long kisim dispela sik. Saposdispela sik 1 go long namba foaposisen, bal gat bikpela bagarap Ino long Indonesia yet tasol long 01narapela kantni tu olsem PapuaNuigmni."

Dispela sik long pisin I bin kamaplong Indonesia long mun Septemba2005 we long dispela tàim 13-pelaman I bin kisim dispela 51k na 8-pelalong dispela man I bin dal. Dispelasik ken kisim ol man sapos ol I kamklostu 0 kaikal pismn olsem kak&uk0 we! pato we I kanim dispela sik.Sapos 01 man i gat dispela sik ol balgat bikpela skin hat, het pen, kus nahevi long bros o sot win

01 maus man long Helt Ministnibilong Indonesia i tok 01 I gat sam-pela rot long traim long stopim dispela sik long go bikpela olsem kon

- trolim wok wantaim kakaruk, Iukautim 01 lain husat I baimol kakanuk opismn long maket o stoa, edukesen,komunikesen ra infomesen namellong 01 wok lain long ol kakanuk bisnis na skul na wok painim aut.

Ekting Direkta long Opis longNesenel Disis Kontrol, Dokta JamesWangi I gat wan olsem PapuaNuigini na Indonesia i gat wanpelaboda na em i isi tru long ol pisin i flailong Wes Papua na kam insait longkantni long sait bilong Sepik naWesten Provins.

Longlukluk long dispela hevi em itok dipatmen bilong em wantaimForen Afes, Dipatmen bilong PraimMinista, Helt na Nesenel KwanentinI bung long mekim nesenel task foswe 01 I kamapim wanpela HeltRispons Progrem. Dispela pnógremi gat nid long ol I lukluk gén namekim las wok.

Dokta Ilagi Puana, Sief VetineniOpisa bilong National AgriculturalKwonentin na lnspeksen EjensiNAQIA I tok long salt bilong heltbilong 01 enirnol, 01 I bin kisim skul -

pinis long wokimpainim aut na wokwas long raun long dispela viras osik. Wanpela lukluk bilong opisbilong em i long wokim wok save-lens o was long pinis long olgetatnipela mun long lukluk long 01 pisinhusat save flai raun.

Dokta Puana I tok olsem nambabitong 01 pisin husat save raun nat-ing long Papua Nuigini 1 likIlk- I noolsem Indonesia we ol I gat bikpelanamba. Long dispela tasol PapuaNuigmni I orait likIlk na ol bisnis we isave salim kakaruk I nau stapananit long stroneIa was long 01atorotis. Liklik wan bilohg em nau Ilain husat I wokim likIlk bisnis wan-taim ol kakaruk long ol long we hapolsem pIes.

"Narapela wan bilong mipela IpIes olsem Tonda Wetlen longWesten Provins- dispela em ibikpela hap tumas na i wanpelapIes we 01 pisin bal laikim tru longstap." Dokta Puana i tok.

Pes 4 NIUS

Noreen Dada I raitim kamapim wanpela long em.p01151 long kisim haniap

POT Mosbi Jenerel 01 daiman long hausHaus sik etministresen sik mog 0 aibokisi tingting nau long bilong putim 01 daiman

Haus sik bal kamapim lo bilong mog

OU1MtA 9I4- 4V o wtc i:4

r4 ,, tc EM O A’JJp11ffs t,1!KL-tKpt4PL-A ‘14M11M

-

A I GO olMfrJlL.3f.A LOtdá c$4c:IA F40MPLEctLOiCt Ot, l$eoL M1AtNA £O LO!JI cP-iA 1PSt---

P4AU CL- I RE46" AB1ALVfM51ic:fl v4g V1fcV"

t?A ,o

cM cAMAP toq4 2:-MA. HIL.iIA j5 Wf’X U1cAe’#

I-

A64 z,wr OLL t ‘SO PAUN N4NCT

--:-‘ , r ‘ -

,tVE’cv’

PAUL B. B. BENGO, CBEREJISTRADesemba I 2005

Page 5: wantokniuspepa.comwantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2005/Wantok_namba_1639.pdf · 01 nesenel lida itokaut olsem ol pJnse11idainrnkimg t1ono1distrikiwoU kisim taim LUKIM STORI

Aloysius Laukai traim long kisim dispela6-pela lain tasol dispelamo bin wok na tupelakam bek long wikenhan nating na mo ama-mas tru.

I naitim

SIKSPELA lain Fijihusat I stap nau longTonu insait longSiwai, sautwesBogenvil I Jes long gobek long pIes bilorig01.

Seken Seketeri longFiji Hal Komisen opislong Pot Mosbi, EmosiRakal, I bin traim tupelataim long tokim NoahMusingku long lanim oldispela 6-pela lain longlusim Tonu.

Mista Rakai I bin gobek long Tonu wantaimFred Rokondi long

Long Buka, Ministalong Bogenvil Polls,Ezikiel Massatt na VaisPresiden longOtonomes BogenvilGavman, JosephWatawi, I tok stronglong ol lain Bogenvilhusat I bin pait bipolong noken kisim 10 longhan bilong 01 yet bihainol I hanim olsem dispela6-pela lain I bin sainimhap pepa I go long FijiHigh Komisen long laikbilong ol long mo go

bek long Fiji.Dispela tok strong I

kam bihain 01 tupelaminista I harim olsem ollain husat I bin pait bipoI no amamas wantaimol lain long narapelahap I no bihainim lo na

stap long aitan.Mista Watawi na

Polls Minista Massatttok 01 I no amamas trulong wanem samting Iwok long kamap naulong Bogenvil na tokstrong long dispela 6-pela Fiji long lusim Tonuhaniap.

Mista Watawi I tok tuolsem OtonomesBogenvil Gavman I wok

Namatanài memba belhatNAMATANAI memba Byron Chan I

belhat long gavman bilong Stuckeyna Rabana long i no makim wanpelaResiden dokta long NamatanaiRurel haus sik.

Stat yet long 2002, NamatanalHaus sik i nogat Residen dokta,maski memba Isingaut long Nu AitanProvinsel Gavman NIPG atoritilong ukluk long dispela wan bilongem .

‘Pasin we ol atoriti long NIPG Iwokim I kamapim planti hevi na dailong ol pipel. Olgeta wik, wanpelaman I dai. 01 pipel bilong NamatanaiI wok long go long ol pIes olsemKavieng, Lihin na ol pIes olsemNonga insait long is Nu Bniten longkisim marasin na helpim bilong 01

dokta na nes long sik bilong ol."01 i wok long tromoim bikpela

mani long bairn rot bilong oI I go na ikarn long painirn ol sevis we i stapklostu tasol", Mista Chan I tok.

Em i tok Nesenel EksekyutivKaunsel I bin wokirn disisen longtokaut olsem Narnatanai Haus sik Ikarnap olsern Rurel Distrik Haus sikna aninit long helt Plen bilongGavman, haus sik ya Imas gat wan-pela dokta I stap long hap na lukautim haus sik.

Mista Chan I gat tingting longaskirn Lihir Menesmen long sponsaim wanpela dokta bilongNarnatanal ahinit long 01 helt pro-grem bilong em.

WANTOK NGINIUS Desemlia 15 - 21, 2005 Pes 5

IPNG POWER Ltd

eWAY

PABLIK TOKSAVEPNG PAWA I STAT LONG SANAPIM PINTS OL

EASIPAY MITA LONG LAE STAT LONG NAMBA

14 DE BILONG MUN NOVEMBA, 2005

SI- L

01 PNJG Piw-i Inspckta na Kontrkt- hu i rna’ i gat ot long gouisut lonb binis bilong VU lOb lfl, snpim

riupela Easy-pay mita bilorig vu naSoirn yu long rot: bilongy-iisirn. Yu rnas larini sarnpelalain long helpim ol kontrakta.Olgeta EasypayKontrakta bai gat wanpelaopisel J’NG J’awa

Aidentifikesen kat na ol i ken soimyu saposyu askim ol.

long kamapim wanpelarot long luksave longdispela hevi we 01 narapela lain save kaminsait long Bogenvilwantaim tok orait longgavman.

Em I tok tu olsemOtonomes BogenvilGavman bal lukluk long01 narapela wok we olPNG nesenel yet Ibrukim 10 bilong kantnina paulim ol manmenilong Bogenvil.

O.lgeta Dornestik Kastorna na ot liklik Jenerel Sap!ai Konsuniai mas 1uksavelong dispela toksave.

Saposyu gat sampelaaskim, pus ringirn

Easipay Help Desk long Telepon Namba4792544/4722805 - Lae

Easipawa- Easipay

-.

,‘. -- ,‘-

INTEGRITI BILONG OL POLITIKEL PATI NA KENDIDET KOMISIN

BUNGIM WANTAIM NA DIREJISTRESEN BILONG OL POLITIKEL PAIl

BIHAINIM SEKSEN 52 BILONG OGENIK LO LONG INTEGRITI BILONG OL POLITIKELPAIl NA KENDIDET, OLGETA MEMBA BILONG OL DISPELA POLITIKEL PATII WAN-BEL LONG BUNG WANTAIM OL BIKPELA REJISTET POLIT1KEL PAIl, PEOPLE’SNATIONAL CONGRESS;

. PEOPLE’S SOLIDARITY PARTY

. PAN MELANESIA CONGRESSS ADVANCEPAPUANEWGUINEAPARTY. NATIONAL TRANSFORMATION PARTY. ONE PEOPLE PARTY

Ml WANBEL OLSEM OLGETA WOL I GO HET EM OL I BIHAINIM LONG BUNG WAN-TAIM ANINIT LONG SEKSEN 52.

I GO MOA YET, OLGETA DISPELA POLITIKEL PAIl I REJISTA PINtS I BUNG PINISTAIM OL I LUKSAVE LONG MAMA LO BILONG PEOPLES NATIONAL CONGRESS.

BIHAINIM DISPELA BUNG WANTAIM NA TAIM OL I LUKSAVE LONG MAMA LOBILONG PEOPLES NATIONAL CONGRESS PAIl, OL I PINISIM OLYET BIHAINIMSEKSEN 50 BILONG OGENIK LO.

ANINIT LONG SEKSEN 50 3, MI GO HET LONG DIREJISTAIM OLGETA 5-PELA REJISTET POLITIKEL PATI.

PAUL B. B. BENGO, CBEREJISTRADesemba I 2005

Page 6: wantokniuspepa.comwantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2005/Wantok_namba_1639.pdf · 01 nesenel lida itokaut olsem ol pJnse11idainrnkimg t1ono1distrikiwoU kisim taim LUKIM STORI

Pes 5 Desemba 15 - 21, 2005

WOK MISIN LONG JEMENI: MorobeGavana Luther Wenge I sanap toktok wantaimReveren Pasto Mannasseh Lapu bilong LuteranSios husat bai go mekim 5-pela yla wok misinlong Bavaria Luteran Sios long kantri Jemeni. Emna men na tripela pikinini bilong em bal go aninitlong wanpela wok poroman namel long ELC/PNGna ELC/ Bavaria Sios long Jemeni. "Go bilongPasto Manasseh long Jemini long mekim wokpasto long ELC Bavaria i gutpela bilong tupelasios wok bung wantaim. Em Igutpela long givimsamting I go bek long Luteran sios bilong Jeminilong wanem 01 I kisim gutnius kam long kantribilong mipela sampela 119 krismas IGavana Wenge I tok. Reverend Iamamas long kamap wanpela 1...ELC PNG long narapela hap pies.

MOMASE NIUS WANTOK

Yali kalabuswetimrn

Evanselikol Luteran Sios bilong Papua Niugini bai holim Namba 25 Jenerol Sinod bilong en long Januari 8 i go 13,2006. Dispela Sinod bal kamap long Wasu Hai Skul na Ukata Distrik bilong ELCPNG bai I hostim. Sinod Namba 25bai I bung aninit long het tok: Kristen I Sanap Strong Long Bilip Na Mekim Wok" 1 Jon 3: 16-18.

SelebresenDispela sinod em I taim bilong selebresen: makim50 yia anivesari bilong ELCPNG i sanap olsem wanp&a siosinsait long Papua Niugini, na tu, makim namba bilong 01 sinod bin kamap long 1956 i kam map long 2006 em i 25-pela olgeta. Long 1956 Namba 1 Sinod bilong ELCPNG i kamap long Simbang, Finschhafen, ol I tokaut longnupela sios ELCPNG em Isanap long em yet.

lleksen Bllong ol Slos Of isaLong namba 25 Sinod bai igat ileksen I kamap long makim ol sios ofisa. 01 Sios Ofisa em Bisop, Helpim Bisop naSios Seketeri. Sios Kaunsol bilong ELCPNG i oraitim pinis ol nem yu Iukim long daunbilo olsem kendidet.

I 0! kendidet bilQng posisen bilong Bisop em:

Rev. Dr. Wesley KigasungnaRev. Giegere Wenge.

I 0! kendklet bilong posisen bilong Helpim Bisop em:

Rev. Ohuno MambunaRev. Zau Rapa,naRev. Peter Wamp.

I 0! kend:det bilong posisen bilong Sios Seketeri em

Mr. Fua SinginnaMr. Isaac Theo.

Bun bilong program na sampela wok bai i kamap

01 deliget bal kamap long Wasu long Sarere 7, Janueri, 2006Sande, Janueri 8: Bai Sinod I op.Trinde, Janueri 11: Em i de bilong Selebresen.Fonde, Janueri 12: Em I de bilong lleksen -

Fraide, Janueri 13: Em i taim bilong pasim Sinod. Sinod bái i go long Hagen Distrik.Sarere, Janueri 14: 01 deliget i lusim Wasu.

Long kisim moa toksave ringim:

The Church Secretary’s OfficeEvangelical Lutheran Church of Papua New Guinea

. P.O.Box8OLAE, Morobe Province

Ph:47237i1 Fax:4721056

Risot. Yangpela I binstap bek long hauslong mekim homwok.Tasol Mista Yali i golusim 01 wanlain longRisot na go bek longhaus na askim mensumatin long kalapwantaim em long ka nakisim em i go long opisbilong em long MadangProvinsel gavman nawokirn pasin i no stretwantaim em bipo em ikisim em i go bek tonghaus.

Jastis Cannings I bintok em I wanbel wan-taimolevidensooltoktok bilong witness weMista Yali I bin fosimmen long opis, lokimdua na taim men I nolaik em bin fosim emyet na antapim em nawokirn pasin I no stretlong em.

Em i tok em i wanbellong 01 evidens tôktokolsem men I no bin tokorait long wokim pasinna wanem Yali I wokimlong em I neip pasmn-. naem I tok evidens bilongdokta I soim olsem bikman ya I bin reipim em.

NESENEL Kot baltokaut hämas krismas Madang GavanaJames Yalu bai staplong kalabus longJanueri 17.

Disp&a em bihainlong Kot I painimGavana Yali I rong longreipim 0 bagarapimtambu men bilong emlong las yia Oktobataim em i bin wanpelasumatin i wokim Gret10 long Madang.

Jastis DavidCannings husat I bingivim disisen longMista Yali I asuà na Imas kalabus I tok emYali I bin asua long 4-pela samting I sut longyusim knangi Iuksaveem I gat na hal jekimabduction men egenslong laik bilong em nareipim em.

Kot I bin hanim olsemlong las yla Oktoba 13,Mista Yali I bin ron longka I go long MadangButseni we em bin kisimol arapela wanlainbilong yangpela tambusumatin men na kisimol I go long Madang

Sapotim olbus dokta

Yowakicte BuafecI raitim

LONG ptanti hap bilong taun na pies long kantniyumi lukim planti lain I salim 01 bUs manasin ol Iwokim long 01 diwai na lip bilong bus.

Nau yet insait long Lae siti na bal yu lukim plan-ti 01 tumbuna hebolis I wokim bus marasin i kamapplanti tru naplanti pipel i save kisim helpim longem

Kain ol hébolis o tumbuna bus marasin ol I savekamapirn olsem, Salamaua Nguna jus prodak,masrum ti jus marasin, homco hebol marasin, nonijus marasin na 01 planti arapela moa ol hebol pro-dusa I askim Morobe Gavman tupela knismas I gopinis long helpim ol long painim opis we i gat telepon long ol I ken putim ol Wan wan opis bilong olna salim ol marasin.

Wanpela hebolis bus dokta bilong Morobe yetem papa bilong Salarnaua Nguna jus marasin itokim Wantok Niuspepa olsem em bin putim wan-pela askim 1go long Monobe Gavrnan tupela knismas I go pinis long sapotim ol hebolis dokta longkamapim moa bus marasin na givirn wanpela opisspes na ol I ken salim ol prodak bilong ol.

Em I tok ol i bin putim dispela askim bikos ol Isave go sanap long ai bilong ol bikpela stoa longLae na salim ol prodak, tasol dispela I no gutpela.

"Gavman I mas lukim dispela tude na helpimmipela hebolis long wanem mipela Iwok wantaimol lain I gat ol bikpela sik we ol I save sem tu longtokaut long sik bilong ol olsem na mipela sanap yetlong stnit na salim 01 manasin. Na Morobe GavmanI mas luksave," wanpela long ol lain I salim ol busmarasin long Lae I tok.

IEvanselikol Luteran Sios bilong Papua Niugini

Namba 25 Jenerol SinodWasu, Januari 2006

Page 7: wantokniuspepa.comwantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2005/Wantok_namba_1639.pdf · 01 nesenel lida itokaut olsem ol pJnse11idainrnkimg t1ono1distrikiwoU kisim taim LUKIM STORI

WANTOK

__

Skelirn gutron bilongges paiplain

Natasha Bodger I raitim

SIR Matiabe Yuwi, wanpelabipo politisen na man we i .binstap long taim Papua Niugini ikisim Indipendens na olpelaPalamen memba bilong Tari/Ponilong Sauten Hailans

I singaut long Gavman longskelim gut. ron bitong PNGQueenlànd ges na oil paiplainnamel long ol pipel bilong PNGbipo ol I salim Igo long narapelahap.

Em i tok olsem sapos Gavman1salim hap I go long Australia nahap I lusim insait long kantni nawokim wel depo bilong salim oilbal divelopmen bal kamapstrong. . -

"Mi laik givim likIlk edvais I golong Gavman bilong tude longwanem ml bilip olsem taim yumigàt 01 kain nisos olsem, yumi Inap long kamapim planti wokbilong 01 man insait long kantni,"em I tok.

Sir Matiabe I tok em I laikimbal Gavmart I lukIuk long yusimdispela well na ges long divelopim ol provins insait long kantni nakamapim wok long dispela olhap long wanem yumi gat olrisos we-i ken givim bek samtingigo bek long 01 pipel.

Em i tok olsem long tingtingbilong em, em i bilip olsemAustralia Gavman I talk kamapimpianti wok bitong 01 pipét bitongem na PNG tu I mas gat dispelatin’ting tu long wanem dispelaem nisos I kam tong graun bitongem.

"Yumi ken ting otsem dispelages na wel Australia i bairn balgat planti bekim long salt bilongmani ô royelti tasot taim yumi yetI holirn hap na yusim longwanerri kain bekim bilong em, olwan wan provins bilong yumi ballukirn kain kain divelopmèn -Ikamap," Sir Matiabe i tok.

Sir Matiabe I tok em i arnamasolsem dispela ges na oil paiplainbai I kamap tasol sapos PNGGavman I skelim gut na olProvins I kisim gutpela bekim nasans long wok bal kantni I kamapstrong.

HAILANSNIIISBikpela ren brukim graufl

James Kila i raitim

PLANTI 01 manmenihusat I laik àmamasim knismas wantaim ol famili na ollain wan-pisin insait longHailansnijen bai lukim ren igivim sampela hevi long olpastaim long HailansHaiwe bipo oI I go kamaplong pIes bilong ol.

01 manmeni I stap long oltaun olsem Goroka,Kainantu, Kundiawa naHagen I tok olsem insaitlong dispela taim bilongKnimas na Nu Yla we plantimanmeni I save amamaslong dispela bikpela 01 de isave gat ol birua tu I savekamap long rot.

wantaim Cletus Ngaffkmnbilong Opis bilong AtoniJenerel I bin bungim hevilong rot klostu longWatabung.

Tupela bin go long lalibuna talk kam bek longGoroka taim bikpela graun Ibruk na pasim not bilong ol.

01 dispela bipo nipota

wantaim narapela nipotabilong The National niuspepa long Goroka ZacheryPer i lukim stret long aibilong ol wanem kain hevitrU ren na graun bruk I savekamapim long HailansHaiwe na givim hevi long olsevis I save muv I go kamlong dispela bikpela rot em

Dispeta em bikos em Itaim bilong bikpela ren Isave pundaun na pies isave wet olgeta taim na tu01 graun long 01 mauntenarere long not I save brukna pasim rot.

Long wiken I go pinis,tupela biknem niusmanbilong bipo, em JoeKanekane husat I save

Independentbilo

REN I SAVE GIVIM HEVI Bikpela ren long Hailans i save mekim graun

Desemba 15 - 21, 2005

longol I save kolim ‘ikonomiklaip lain’ bilong kantni.

Nau yet planti 01 hap rotbilong Okuk Haiwe oHailans Haiwe I wok longbungim birua bilong graun Ibruk na pasim rot. Laswiken tasol wanpela hapseksin bilong rot i pas olgeta long sampela aua olgeta

Pes IHailans Haiwe

bihain long graun I bruk napasim not long Watabunginsait long seksin bilongIsten Hailans pnQvins.

Tasol I luk olsem dispelabirua long Watabung I nomap pinis. I gat ol narapelaseksin bilong rot tu embikpela ren I kam bai I kenlükim graun i bruk na pun-daun na pasim rot.

Dispela taim bilonggraun bnuk na pasim rot tu Isave givim sans long ol lainhusat save kolim 01 yetolsem 01 papagraun longstatlong sanap long rot nakisim moni longol PMV na

1btkpela trak01 dispela lain i save

mekim kain kain ol toktokna sasim ol PMV dnaiva nadraiva bilong 01 bikpeia trakhusat I save yusim dispelahaiwe long givim moni pastaim long 01 I abnusim dispela rot blok.

Dispela 01 kain pasin Isave kamap long seksinbilong Hailans Haiwenamel long AsaroWatabung, Chuave naSinasina na Kenowagi longSimbu.

U Men I LOfl

sot*daunim lievi bHong01 wok divelopmen long rurel eria. samting i stap long planti haus,

Em i tok agrikalsa plen i rnas agnikatsa em I gutpela rot tonglukiuk tong ol samting we I daunim pasin hangre na sot longkamapim hevi tong agrikalsa I gro samting.gut na dispela em ot samting Mist Kela-Smith I tokim 01 lain iolserni nogat gutpeta rot, bikpela wok tong dispeta NADP tongmani long bairn ka na piul. givim moa sapot long ol liktik

01 narapela sarnting we plen i srnolhotda o liklik rais farna insaitmas tukluk gut long en em long - tong Hailans nijen na tu, groim napekim gut ot agnikalsa samting salim rais long rijen.tong salirn long PNG na ovasis Em I tok tu olsem NADP I masmaket. tuktuk tong salt bilong daunim rais

Mista Kela-Smith I bin wokim em i save balm long 01 arapetadispela toktok long pasim wan- kantni. .

pela woksop i no long tairn I gopin’s.

Gavana I tok PNG i mas gatNesenel Agnikatsa Plen we i ken

PNG I mas gat NesenelAgrikatsa Pien NADP bitongem tong givim gutpela stia longstrongim wok agrikalsa I gomoa yet.

lsten Hailans Gavana MalcolmKela-Smith I tok dispeta NesenetAgnikatsa Divetopmen Plen 01 ilaik kamapirn i mas lukluk guttong hevi I kamap long divelopmen bilong agnikalsa insait longrijen. *

.Mista Kela-Smith i tok Hailansnijen I ken kamapim ot bikpetaagnikalsa divelopmen olsernkamapim rais, ot ftawaFlorikalsa hanibi, laipstok olsern01 kau, meme, rabit na pato nakampim kumu.

Tasol em I tok Nesenèl GavmanI mas kamapim ol ansa bitongdaunim 01 hevi i wok long stopim

Em I tok ptanti lain long HailansI wok long kisim gutpeta manilong kopi tasol ol i mas tukluk longol narapela enia.

promotim gut agnikalsa divelop- Em I tok "floriculture" o groimmen long planti pipel bilong yumi. flawa bisnis em I wanpela wei 01

Em itok bikos pasin I sot long tiklik fama insait long ol pies i kenkisim gutpela mani long en. 01

narapela gutpela agnikalsa eniawe I ken helpim 01 tiklik fama emlong kamapim kaikal bilong 01kakaruk, pikna moa. .

Tasol em i wokim strongpelatoktok olsem bikpela wok na tingting i mas stap tong agnikalsadivelopmen we bal wok na heipimot fama I kisim gutpeta kaikal longem. Gavana I tok provins bitongem I gat gutpela klaimet o taimbilong san na ren na kol na win na01 arapela sâmting bai sapOtimgut na mekim I go bikpeta olagnikalsa bisnis.

Em I tok .provinsel gavmanbitong em i traim long stretim notsistem tasot bikpelamani a tumaslong peim ka na piut i mekim olfama i les long sknuim na mekimbikpela 01 agnikalsa bisnis bilong01.

go malumalu olgeta.

Page 8: wantokniuspepa.comwantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2005/Wantok_namba_1639.pdf · 01 nesenel lida itokaut olsem ol pJnse11idainrnkimg t1ono1distrikiwoU kisim taim LUKIM STORI

Desemlia 15 - 21,2005 SAOTEN NIUS

Pater Paul LiwunSVD I raitim

SA-POS narapelaskul i no bin greduetwantaim setifiket,Sen Peter ChanelPraimeri skul longErima, insait longNCD i bin greduetwantaim narapelatupela setifiket.

01 tu I no bin kisimsetifiket I karn long

edukesen opis, tasol ol sumatin bilong SenI bin kisim tupela seti- Peter Chanel Praimarifiket long de bilong skul Enima 1 bingreduesen bilong ol, graduet longtasol ol I bin kisim December 7,2005.intenel setifiket skul I Planti manmeri i binbin redim long en, na kam na lukim gredue

tu setifiket bilon" sen bilong 01.Ambaseda bilongBahasa Indonesia we Indonesia His

Edukesen opis bilong Ekselensi AmbasedaIndonesian Embasi Johannes Djoparilong Pot Moresby i bin wantaim Doktamekim redim Johannes Esomar

I gat 113 Gret 8 bilong Edukesen na

opportunities tostudentsto pursue otherpathways of formal

education. Students whowantto complete matriculation

programs to progress intotertiary institutions. People undertaking technicaland vocational

training courses.

: - : - : ; , .,

1! . : H : ‘ :: -j:

Kalsa Atase bilong "Lainim BahasaIndonesian Embasi I Indonesia I no hatbin stap na lukim dispela greduesen.

Insait long toktokbilong em, AmbasedaDjopani I bin tok tenkyulong Sen. PeterChanel Praimeri Skul ibin larin sumatinbilong Gret 7 na 8 ilaihim BahasaIndonesia insait longskul. Em I tok olsem:

Education iiformation and publicationsare available from:DepartmentofEducationMediaand CommunkationUnftFirstFloot F:;ncorp Haus,WaiganiPOBox446Waigani, NCD, Papua New GuineaFac675301 3544

EducationPNG s a community awareness hitative bythe governmentof Papua New Guinea.

A restructed Flexible, Open and Distance Education Supported by the Government of Australia through the Education Capacity Buikiin Program

college will provide an attractive alternative wayfor , J4j , *

studentswho are unableto gain a place in theformal Australian Government Departmentschool system. 4 AusAID ofEducationNATIONAL EDUCATION PLAN 2005 - 2014

bin presenim setifiketbilong skolasip I go

tumas olsem Inglis long Clare Tomdia,bikos Bahasa Gret 8 sumatin bilong Gret 7.Indonesia em I isi tasol St. Peter Chanel husatolsem Tok Pisin". Em I I bin kam pas na kisimtu tok tenkyu long 113 Daks long BahasaGret 8 sumatin na tok lnd?nesia na olgetaamamas long ol long em I bin lainirnkisim setifiket bilong long skul. Long ai

. bilong 01 manmeniBahasa Indonesia. Clare na tupela papa

Namel long toktok mama bilong em I kambilong em tu, na kisim setifiket IAm . _ bilong skolasip bilong

çtgetupela nupa

wanpela yia yia 2006. .

Long nem bilong klasrum nau ol i wokimEmbasi bilong stap long en.Indonesia, Opis bilong Dispela yla em IEdukesen na Kalsa namba wan Gret 8Atase i bin kamapim husat I bin graduetdispela skolasip. wantaim setifiket

Stat long yia 2004, bilong Bahasasumatin bilong Grel 7 Indonesia. Doktabilong Sen Peter’s skul Esomar bilongI bin lainim BahasaIndonesia long klasrum bilong ol. Long2005, Gret 7 na 8 Ilainim BahasaIndonesia. I gat tupeiatisa bilong helpim 01-

Bilong helpim skulbilong St. Peter Chanel- Ambaseda Djopari Ibin toksave insait longtoktok bilong em olsemEmbasi bilongIndonesia bal suplaimtebol, sia, desk na

Edukesen na KalsaAtase bilong IndonesiaI bin presenim setifiketna awod bilongBahasa Indonesia I golong 01 sumatin.

Mosbi haussik kisim

wilsiadonesen

Salome Vincenti raitim

POT Mosbi Jenerel haus 51k i kisim wilsiadonesen i kam long wanpela memba bilong Esiakomyuniti insait long Pot Mosbi

Cliff Poh i mekim donesen bilong 7 pela woksia I go long Pot Mosbi Jenerel Haus sik.

Dispela donesen i kam long T.K Lee, husatMista Poh I makim maus bilong em na givim olwil sia I go long haus sik we kos bilong ol I stapnamel long K3 4 000

Mista Poh i tok strong olsem planti taim midiai save ripot long 01 samting olsem long raskolpasin i save kamap long PNG na i no gat gutpela

-.--. - -. ‘a ,

,. inesen oF manmeri 1 wok long mekimEm i tok raskel pasin i save kamap long olgeta

hap tong wol na long sampela pIes dispeta ibikpela rnoa long PNG.

Hausik i bin givim wanpela pepa we i soimhamas wilsia ol i laikim na namba map tong 29pela wilsia. Mista Poh I bin mekim wanpelapesenel donesen bilong em long 12-pela wilsialong las mun na nau poro bilong em Mista Lee igivim 7 pela we nau i mekim 19 pela wilsia haussik i kisim long sampela memba bilong Asiakomyuniti.

Mista Poh i tokim Ekting Sief EksekyutivOpisaAICEO bilong haus 51k, Dokta SimonMete long givim em wanpela list bilong ol samting we haus sik i laikim tru 01 kain samtingosern ol bet bilong 01 sik manmeni na bilong 01men long haus kanim, ol blanket na p110 we emI ken lukim na traim long kisim dispela 01 samting.

Mista Poh, husat I bin mekim ol anapela done-sen bipo long Tsunami long Aitape na Open HatOperesen long 2004, na ol memba bilong Asiankômyuniti I mekim 01 donesen long haus sik naSesala Hom long kirapim tingting bilong 01 arapla manméni long givim helpim.

P55 8

Sen Peter’s kisim tupela setifiketPater Paul LiwunSVD, I skulim Gret 8,na Anna Klova I skulim

WANTOK

Providing FlexibleOpenand Distance Educationgives alternative

education.Distance education hasthe potential toreach a broaderaudience at lower cost bothtoGovernment and client. in addition, it hasthe potentialtoaddress the difficulties ofdistance and terrain in the deliveryofeducation servicesto all Papua NewGulneans.

The principal target groups wilt be:S Grade6to8in remote schools. StudentswhochoosetocompletetheirGrade 9

and lOeducatlon throughtheFlexlble,Open andDistance Education modeand gain entry into theformal systemfbllowing graduationfrom Grade 10

. Thosewhowanttocompletea Grade6to 12

MilneBayStudent

MoreinfonuaoncanbeobtainedtattagI thldteinyourIocatshoolorteacher

college.:I 0fficeinurdteducationofficeindudingthedisthct

educationadministrator,elementarytrainerandprlmaryinspectors.

. 0lficetinyourpmvindaIeducationofficeindudingthepmvincial;education advisor, reform cooidinator, planner,inservicetoordinator elementary inspectorsandtrainingcooriinars pnmary secondary andvocational inspectors.

: -

Page 9: wantokniuspepa.comwantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2005/Wantok_namba_1639.pdf · 01 nesenel lida itokaut olsem ol pJnse11idainrnkimg t1ono1distrikiwoU kisim taim LUKIM STORI

WANTOK -- - -- - - - - - MEBI NIOS -

Nupela b-uk bHong Helpna Sosel Aidintiti

Stephanie Gimo i raitim

PNG I lonsim nupela buklong reip na soset aidentiti oI uksave.

Wanpela buk we I lukluk longreip, 01 yangpela man na soselaidentiti insait long sosaiti longPapua Niugini, em Dame CarolKidu I bin lonsim long las wikFraide.

Dispela buk we 01 I kolimReip na Sosel Identiti, em SiniaRisets Opisa bilong NesenelRises Institut NRI, FionaHukula i bin raitim, taim em i binstadi long Mastas digri pepabilong em long Yunivesiti ovSherfield long Inglan.

Taim Dame Carol i lonsimdispela buk, em i kolim Fionaolsem wanpela "hiro" husat Ibin mekim dispela rises i goinsait long wanpela samting we

BIKPELA nambabilong ol men we i savedai taim 01 I karim pikinini, em 01 mama i gatmoa long 6-peta pikininina ol yangpela men we Igat krimas tong makbilong 16 I go map long19, bos bilong Marasinna Helt Saiens skul tongYunivesiti ov PNGTaurama kempus I tok.

Em I tok ol dispetayangpela men i savepainim hat long karimpikinini na 01 mama we igat moa long 6-pelapikinini i nogat moa

I wok long kamap olgeta taiminsait long PNG.

"Vumi, i nidim 01 kain lainolsem Miss Hukula long mekimrises i go insait long 01 samtingwe iwok long kamap insait longsosaiti bilong mipela, plantitaim mipel I save toktok nat-ing, no nogat as bilong 01 toktokbilong mipela, yumi i mas painimaut moa long 01 samting nanoken mekim samting natinglong tingting tasol."

Long dispela lonsing tu em,Dairekta bilong NRI, DoktaThomas Webster i bin stap tuna autim toktok.

"Dispela isu bilong reip insaitlong kantri i wok long kamapolsem wanpela sosel samting,we mipela I save lukim i kamapinsait long ol niuspepa bilongmipela long otgeta de na mi tokamamas long Fiona long lukluk

strong long karim pikinini

Dokta Sapuri, i toknarapela samting tu weplanti yangpela men iwok long dai long ol piesem i pasin bilong kitim otpikinini taim 01 i yusim olsamting bilong tumbuna.

Em i tok sampela isave wok tasol, planti Isave bagarapim ol yang-pela men tasol.

Insait long Pasifikrijen, PNG i gat bikpelanamba tru bitong olpikinini i save dai.

Namba bilong 01 man-

bilong em, long wanem stret isave mekim na 01 pipel I woklong mekim dispela kain samting

Mis Hukula I tok olsem, em Ibin laik save bilong wanem truna 01 pipel I save mekim pasinbilong reip, moa yet, 01 man.

"Mipela I stap nau long wan-pela taim born, we i gat planti 01yanpela man i stap nating nanogat wok bilong ol, na 01 I savemekim dispela samting longkisim rispek I kam long 01 yet natu bikos ol poro bilong 01 tokim01 long mekim", Fiona i tok.

Em i tok tu olsem, midiabilong 01 ovasis kantri, I savemekim ripot olsem PNG emwanpela rabis hap long stap,bilong wanem i gat planti raskolpasin, we wokabaut bilong olmen i no seif

Buk bilong Fiona Hukula i

men i go antap na 01 heltsenta na haus sik nambai no go antap, 01 I stapwankain tasol.- Dr Sapuri i tok, gay-man i mas strong tonglukautim 01 kolij we iskulim ot nes na ot HEObilong wanem, dispela 01manmeri I stap long franlain tong wok wantaim 01manmeri tong ol as pIes.

Em i tok, tong dispetataim nau, namba bilong01 dokta i no nap longlukautim namba bitong 01manmeri bikos mak-bitong 01 pipet I gomoa moa yet.

Wanpela ,çiokta i maslukautim 20 000 man-men na dispela emputim traipela hat woktong ot dokta.

Long dispeta taim tu,50 pesen bilong 01 Aidpos long PNG i pas pinisbilong wanem, nogatmani- long lukautim dispeta ot etpos.

Dokta Sapuri i singauttong gavman, ol grupbilong ol men, sios naNGO grup long helpimhelt long ol as pIes.

Em i tok, yumi no kenstop, yumi mas suim het

toktok long 01 samting olsem;hau na ol man husat I mekimpasin bong reip I lukim 01 yet,long wanem wei ol I ken kisimluksave long sosel salt na longtingting bilong 01 long mekimdispela pasin, lukluk bilong 01man, risen bilong 01 men nabilong wanem tru na ol man Isave mekim dispela pasin natingting bilong sosel aidentiti nabilong wanem na em I bikpelasamting long Papua Niugini.

Long wankain taim tu, DoktaWebster i tok olsem, mipela Imas wok hat long divelopim olarapela rises institut insait tong

- kantri, we bal strongim dispetalukluk bilong 01 rises institutlong ol samting we I wok longkamap nau yet long sosaitibilong mipela.

na mekim gavman luksave long dispeta hevi.

Dokta Sapuri tok, em ison tong tok olsem, long01 yia go pinis gavman Ino givim bikpela komitmen.

Dokta Sapuri I tok, 01man husat i lukautimplen bitong wok bilonghelt long PNG i no wokgut, em olsem na planti01 sevis bilong helt I nosave bungim ol man-men.

Em i wokim ol dispelatoktok insait long wan-pela konferens bilong 01men i bin kamap longMosbi.

DCsgmlia15 - 21,2005

Kastam marit:

yet

minit

roil

Em I mm olsem yu bin bihainim marit kastam bilong ol lain bilong yu, o of lain bikYngman, o ol lain bilong yutupela wantairn;

Statutoni marit:Em I mm olsem, man i mekim manit bllong

yutupela I gat laisens long Gavman longwokim manit bihainim spesel rul bilong manitlo. Sampela páter, minista o pasto bilonglotu na planti ol provinsel seketeni I gatlaisens long mekim dispela kain manit. -

Moa long neks wik

Sotpela Tok LukautSkruim Tok long HIV/AIDS

SAMPELA lain I gat HIV/AIDS I bilipolsem sampela ol diwal manasin bilong busI helpim long daunim sampela sik weHIV/AIDS I kamapim. Piksa em, sampelalain I tok ol diwal bus marasin I ken daunimol sampela sik otsem skin sigirap na kus.Tasol I kam map nau, nogat diwai o busmanasin I ken daunim 51k AIDS. -

Sampela diwal bus manasin em ol I kostimbikpela mani tumas. Sampela lain bai giamanim yu long salim diwai na bus marasinbilong ol we I kostim bikpela mani na tokmarasin ya I wok na i ken pinisim HIV/AIDS.Em I no tru. I moabeta yu tromoim manibilong yu long bairn gutpela kaikai na olnanapela samting we bai helpim sindaunbilong yu.

Yu mas klia olsem sampela bus o tumbuna dokta I no sterelaisim o wasim resalong manasin bilong kilim dai binatang nogutlong katirn skin we binatang bilongHIV/AIDS i ken kalap I go long nanapela.

Yu mas gatStrongpela mau bananaWara bilong mullGnis bilong praim bananaSugaWara

Wei bilong mekimI . Rausim skin bilong banana we I strong

2. Katim slaisim banana i go Iiklik thinolsem poteto sips

3. Putim banana yu katim I go insait longwara bilong mull olsem 15 minit o 20

4. Rausim wara na praim insait long gnis Igo i nap em I kamap braun.

5. Long wanpela kIm sospen, putim sugaI go insait wantaim likIlk -wara na miksim I go i nap suga i miks wantaim

6. Putim banana we yu praim pinis I goinsait na miksim i go I nap suga Ikaramapim gut banana.

wara.

Lo bitongLukautim

01 MenSkruim Mentenens

10 i Iuksave longtupela kain marit

Moa long neks wik

Banana Sips

Planti men dai long karim pikinini_ . _ _ .

StephanieWaideSingaut long gavman long givim moa helpimi raitim

Page 10: wantokniuspepa.comwantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2005/Wantok_namba_1639.pdf · 01 nesenel lida itokaut olsem ol pJnse11idainrnkimg t1ono1distrikiwoU kisim taim LUKIM STORI

wantaim

Desemlia15 - 21, 2005 -

FR. PAUL LIWUN. SVDNovenaLas Posadas

- Namba 1LONG kantni Meksiko long Not Amenika, I gat

wanpela gutpela tumbuna pasin bilong Knismas 01I kolim Selebresen NOVENA LAS POSADAS, Isave stat long 16 I go map long 24 Disemba.Novena Posadas em i bilong tingim Josep naMaria husat I bin painim pies long mekim nedi baiMaria i kanim pikinini bilong em.

Long 9-pela nait, manmeni I wokabaut i gonoknok long haus dua bilong 01 neiba long painimpIes bllong slip. Famili bal amamas tru long lanimol neiba 1kam slap wantaim 01 na bung selebnetwantàim. Novena Las Posadas em i wanpela gut-pela tumbuna pasin bilong Atven insait longKatolik sios. Em i wanpela gutpela samting yumimas tingim olsem wanem yumi save soim pasinbilong yumi I go long manmeni i kam na nok noklong haus dua bilong yumi long painim POSADASpIes bilong slip/malolo. Yumi save soim intres igo long ol?

Ating sampela bilong yumi I save tingting plantilong ol manmeni I save kam na noknok long duabilong yumi. Kain wan I save stap olsem wan longkaikal, no laik bai yumi kisim nem nogut prêt pasinna moa. Yumi bal kisim 01 long haus bilong yumi ool I mas painim nanapela pIes?

Wanpela stoni bilong Novena las Posadas I binkamap we wanpela bol i nogat papa mama i raunnating long wanpela kol Knismas nait long wanpelaviles. Bol I bungim planti manmeni long rot husat ibisi trui go na I kam. 01 I kanim planti beg we i gatplanti presen bilong Knismas I stap. Olgeta man-men I amamas tnu na 01 i gat pies we ol I go longem yet. Tasol dispela boi i nogat presen na I nogatwanpela kIla pIes em I talk go long en.

Ais na kol bilong Knismas nait I kilim em truolsem na em I guria I stap. Em i tingim na em Itokim em yet olsem I no gutpela long stap wanpisi_ long Knismas nait. Tasol em I tokirn em yet: "Mibai painim wanpela posada& -

Em Igo kamap long 01 bikpela na naispela hauswe naispela flawa gaden tu i stap na wala baniswantaim strongpela nil I raunirn

Bol I kisirn strong na go klostu long wanpelabikpela haus. Em I lukluk stil I go insait long wind-ua na lukim wanpela bikpela knismas tn I 01 binbilasim gut tru wantaim Knismas lait na aninit longem, Igat kain kain presen I stap. Em I lukim tripelapikinini I pilal I stap. Wan wan taim 01 I bin kisim 01 -presen Istap aninit long knismas tn na sekim. EmI go klostu long dua bilong haus na nok. Bikpelabol I opim dua na taim em I lukim bol I no kIln-tumas sanap long d-ua, em I tok: "Son boi, papamama bilong mipela I no stap long haus" Em i nolaik narapela manmeni I bagaraim Knismas naitselebresen bilong ol na em I pasim dua. Boi ya Ikisim bikpela hevi bilong kol bilong nait na em i golong narapela haus. Tasol long dispela haus i gatwanpela bikpela na fatpela men I bikmaus na toknogut long em: "Lusim haus bilong ml, yu pipiadok! Go! Go! Lusim haus bilong ml nau tasol".

Veronica Hatutasii raitim

PIPEL I mas stap long wasolgeta taim na noken tingolsem pies I orait na nogat -trabel na yumi slek, Bisopbilong Kavieng KatolikDalosis Ambrose Kiapseni I-tok.

Em bin mekim dispela toktok long pasim wanpela wik"Pis Bilding woks9p" weCanitas PNG na SiosPatnasip progrem we AusAID

SALENS Igo long 01kristen long sanapstrong long bilip nastrongim - gutpelapasin long lukautim olyet -gut bikos bodi emhaus holi bilongBikpela. -

Het Bisop DoktaWesley Kigasung Iwokim dispela salenslong 33 yangpelapipel I bin kisimSaknamen bilongKonfernaslo longManimani LuteranSios. -

-Samting olsemi500Kristen bilong ol arapela kongnikesen tu ibin stap insait longdispela bikde we, 01yangpela i bin ksimKonfemaslo naBaptais tu.

Siaman bilong kongnigesen . na olpelaSief Jastis Sir ArnoldAmet I salensim olyangpela olsem dispela graun I gat

KRISTEN Bruder kongrikesen long Oseania rijenbai holim bikpela bungbilong 01 long mun I kam.

Samting olsem -360 KristenBruder I kam long Australia,Nu Silan, PNG, Kuk Allan, IsTimor na Fiji bal stap insaitlong wanpela wik bUng longBrisben, Australia long toktoklong ol nupela wok misin Iwoklong kamap bilong dispelakongnikesen.

Bikpela wok bilong olKristen Bruden insait longPNG na ol kantni 01 I wok longen em long wok long edukesen na ol skul. -

"Bikos wok long edukesensalt I wok long kamap strong10 wanem moa lel pipel I goitisait na strongim salt bilong

slos NIOS WANTOK

Ca-ritas holim bel isi woksop long Kaviengbilong Sosel Komisin, 01 daio-- sis na ol arapelaIldalong NGI nijen long-go autna trenim 01 narapela long

I fandim I bin ranim."Mani I wokabaut tasolbal I

no bisi long man I wok longgo daun long wara na I tromoim han long helpim. bikosem I ting man ya I tromol hanlong tok halo long em.

Olsem tasol na bikosNiugini Ailans nijén em I pIesbilong stap gut na nogatbikpela trabel I save kamapantap long Bogenvil hevi, olpipel I noken slek, em i tokim01 trena I bin stap -insait woksop.

. . . . Lukiuk long olkomyuniti

wok strongimedukesen, 01 Bnuder I talk goinsait strong long ol enia we igat bikpela nit long em. Emlong helpim komyuniti longsosel enia, etvokesi na jastis

I gat long em wok wantaim01 strit manki, ol -pikinini I ron-awe long skul na 01 pikinini ikam long 01 famili I sot longsamting," Bruder Kevin Ryanem Siarnan bilong "Shaping-Our Future Project" 01 BnudenI laik mekim I tok.

Dispela em namba wankàin bikpela bung 01 Bruder Iholim long Oseania rijen.

Long nupela wok misin

Aninit long 2004 StretijikPlen, strongim Pis o gutpelasindaun em Iwanpela bikpelàdivelopmen gol bilong CanitasPNG. Na dispela woksop em Inamba 2 long 4-pela woksopnijinel Pis Bilding woksopCanitas PNG I plenim longkanimaut wantaim helpimbilong AusAlD Sios patnasipprognem.

kamapim bel isi.Olgeta 15 dalosis long NGI

I bin salim ol lain biking ollong woksop ya. -

Long tnipela ten wan 31pipel, wanpela ten tn 13men I bin sindaun long wok-sop na dispela I soim olsem

bilong 01, 01 bal opim opis longFilipins we 01 Bnuden bal opimskul bilong 01 tnangu lain longhap.

Bruder Ryan i tok dispelabung I givim sans long olBruder long bung wantaim naglasin na skelim na toktoklong ol salens 01 bai bungimtaim ol I go insait long nupelaeria bilong sosel na etvokesina jastis we pastaim, 01 I savelukautim edukesen salt tasôl.

Long bung bilong 01, wan-pela asples yangpela manPNG, Bruden Herman Waginabai wokim laspela promisbilong em.- .Planti Kristen Bruden I woklong PNG insait long 01 skulna 01 arapela sosel na etvokeSi eria.

in kisimhelpim

I emI ._In neing

laswikwemoa br. ..J I bin kamlong en..

Redio Lait em Kristen redlowe i save kamapim ol gutpelaKristen progrem I go long 01pipel bilong PNG na 01 arapelahap bilong wol.

ot bikman bilong ol kampanibin kamap tu long givim sapotbitong 01 tu na memba NipaKutubu Honobol Robert I givimK5,000.00 tong makim familina ilektoret bitong em. Dispelataim planti Kristen tok 01 savehanirn Wantok redio lait , olsave laikim tru we em senisimlaip bilong 01 na tu Jisas Krais,kam long laip bitong ol.

s-1-IJI:.I -ms uJ L

Pautus Talli raitim

As tingting long Canitas Iholim woksop em long givimtrening I go long ol CanitasDaiosis Kodineta, ol hetman

Yangpela Kristen kisim salens

sios I gat stnongpela sapot naluksave long-ol men.

. ., 3,1-

- ----

SALENS: Bisop Dokta Wesley Kigasung wantaim sampeI yangpela 1- kisim konfemaslo husat I gat salens long lukautim ol gut. -kainkain hevi na Kigasung I tok longolsem 01 yangpela i -- dispela tupela sakrakisim konfemasio I men yumi manmeni I -mas lukautim gut laip kam save IongGod nabilong ol. - manimani bilong em na

."Yupela I mas was otsem yumi kamap fni.long 01 kain pasin na Long skruim yet disabnusim sin pasin," Sir pela -samting longArnold I tok.. PN -Bisop Kigasung

Long taim bilong I tok tok bilong Godgivim baptais Bishop long nait bilong

Efesas sapta 2 yes I Igo map long 10 I tokwe em givim 3-pelahet tok bilongstrongim 01 yangpela.

Bisop i tok saposyumi talk save longGod yumi I mas -kisimJisas Krais pastairnlong wanem em I rot,"Bisop Kigasung i tok.

Bipela bungbHong 01 KristenBruder neks via

JOSEP WANTAIM MERF NAPIKININI I GO LONG ISIP

01 saveman I go pinis, na ensel bilong Bikpeia ikamap long Josep long dniman. Ensel I tok olsem,"Yu kirap na kisim pikinini wantaim mama bilong en,na yu ranawe i go tong Isip. Na yu mas I stap longsip nap long taim ml givim tok gen long yu, long

wanem, Herot ilaik painim pikinini na kitim em i dal."Orait Joseph i kirap na i kisim pikinini wantaimmama bilong en long nait yet na em i bringim ol I golong isip Na Josep I stap long Isip map long Herotdai pinis Dispela samting i kamap bilong inapimwanpela tok Bikpela i bin mekim long maus bilongprofet Em i bin tok olsem Pikinini man bitong miem I stap long Isip, na mi singautim em long lusimlsip na em i kam." - -

MATYU 2: 13-15

Wani

Page 11: wantokniuspepa.comwantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2005/Wantok_namba_1639.pdf · 01 nesenel lida itokaut olsem ol pJnse11idainrnkimg t1ono1distrikiwoU kisim taim LUKIM STORI

WANTOK Desemlia15 - -21, 2005

....Bãi gat signetja bilong Dokta PageliôEkting Seketeni, Dokta -

Joseph Pagelio I tokaut olsem01 Gred 8,10 na 12 skul setifiket long ol sumatin husat i bin -sindaun long 2005 tes bai reditong go pas- long ol provinslong tupeta wik taim.

Emi tok 01 setifiket bai nedilong laspela wik long Disembana ol setifiket bai gat nembilong Dokta Pagello na emyet bai sainim 01.

Dokta Pagelio i no amamaslong 01 sampela niuspepa nipotwe ol i no sekim infomesenwantaim Edukesen Depatmenna tok tu olsem dispela nipot ino tru. -

"Mi Ektin het long Edukesen

Depatmen we G-avman I givimdispela wok long ml I go mapol i painim nupela Seketeri. Migat rait aninit long EdukesenEkt long saihim ol setifiket."Dokta Pagello tok.-"01 setifiket i no save nedilong taim 01 skul save gat gre-duesen tasol 01 skul bai gat listlong 01 Gned 10 na 12 risal o -mak we bal kam longMesamen Sevis Yunit MSU-bipo skul I pas. 01 Gred 8bal ol provinsel dipatmen yet iwokim." Dokta Pagelio I tok.

Em I tok olsem dispela nipotwe i tok olsem 01 sétifiket bairedi tong Mach mo tru na longdispela taim ol I wok long pninim ot setifiket na tu, putirn fain-

01 mak long 01 Gred 10 na 12sumatin long setifiket bilong 01.

Moa long 8,400 Gred 12setifiket, 27,400 Gred 10 na65,000 Gred 8 setifiket baiEdukesen Dipatmen I givimlong o1 dispela sumatin na 01provinset divisen long edukesen mas kwik taim givim 01setifiket long 01 sumatin longskul bilong ol taim 01 I redi.

Moa long 100,000 sumatin ibin sindaun long -2005Nesenel tes na Dokta PagelloI tok tenkyu I go long olgetalain husat I go pas long hatwok bilong 01 long nedim 01setifiket na tu, em I salim gut-pela tok i go long olgeta -sumatin I mas stap na wok-abaut gut long laip bilong ol.

01 bikpela toksave long 2006 skul yla2005 SKUL yla I pinis nau na

01 sumatin na tisa i stap longmalolo, stat long las Fraide,Disemba 9.

Ekting Edukesén SeketeniDokta Joseph Pagelio I ama-mas olsem dispela em binwanpela gutpela yia na em Iamamas long ol skul etministresen long kantni long gut-pela wok 01 I wokim. -

Tasol em I tok ol skul etministresen I mas luksave naulong 01 bikpela de na wok longnedi long nupela-skut yia longneks yia, 2006.

Wina b-Hong Litresaresis nau nait

Stephanie imo I raitim

NESENEL Litresi -- Bot bal tokaut long winabilong Nesenel Litrisi Kompetisen tunait.

Moa long 370 I salim ol stoni long resis bitongNesenel Literesi Kompetisen. -

Nesenel Litnisi Kompetisen bitong dispela yia Isoim otsem ol manmeni -bitong Papua Nuigmni inap long bekirn otgeta ketogori we i bin kamapinsaitlong Nesenel Literesi Kompetisen. -

Kompetisen we i bin stat long mun Ogas bilongdispeta yla na pinis long Disemba 3 i lukim moalong 370 manmeni I salim ol entni bilohg 01 longolgéta 14-pela kategori bilong kompetisen.

Siaman bilong Nesenel Literesi Bod, StevenWinduo I tok olsem dispela I soim olsem 01 man-men insait long kantni I wok long rait long olgetakategoni.

Dispela Nesenel Litnisi Kompetisen, Bod I binamamas tru long lukim planti ol pipel bilongPNG i salim ol sàmting ot I raitim kam insait longkompetisen. Cl pipel husat i salim entni bilong 01I kam long kainkain wokabaut long laip," em itok.

Prais mani bilong Novel raiting i stap long manimak bilong K1,500 fes prais, K1,000 sekenprais na K500 namba tn prais na bilong 01 arapela kategoni em prais moni I stap namel longK500-K60 long wanwan ketogoni. Dispela I lukimtotel prais mani I stap long mani- mak bilong,K13,100 we Nesenel Kalserel Komisin yet ikatim.

Emi tok ol tisa I mas go beklong wok tong namba 23 delong mun Janueri, 2006 tongmekim 01 wok redi, nejstresenwantaim ot gavanmn bodi long01 skul na tu long nedim wokpepa long ol sumatin longwokim taim skul i op gen tongMand, Janueni 3 neks ylaJanueni.

Dokta Pagetio I ot provinselskul divisen I mas tukim otsemot tisa i save long apoinmen

bilong 01 bipo 2005 skul yia Ipas na nogat hevi -bai kamaplong pe bilong ol.

-Edukesen Fainens opisa greduetlong helpim 01 supevaisa bElong 01long kanim aut ol sampela wok.

Stephanie Waide i raitim

DIPATMEN bilong Edukesen ilukim ol wok manmeni bilong em Igneduet long wanpela sapot staf tnening kos.

Dispela kos i lukim 01 greduensbilong en i kisim setifiket long tripelakos. Fainensel menesmen o wokbilong lukautim mani, nipot naiting owei bilong raitim nipot, na konflik résolusen 0 not bilong stretim sindaunbaganap. -

Wok bilong 01 dispela sapot staf em

Misis Apal, Asisten Seketeni bilongBaset na Fainens Divisen I tok dispela I ken helpim 01 wok manmenibilong ol long apim level bilong wokbilong ol wokples na long helpim 01arapela wok pren bilong ol.

Demas Tongogo, em DeputiPnisipel bilong CODE, na wanpelabilong 01 husat I greduet, I tok dispelakos Opim al bilong em long lukim weem i ken helpim 01 anapela. Em I tok.nau em i kontribut bikpelà moa yu.

TOK ThLUKAUTwantaim

DAVID EPHRAIMSalenslong Intelij ensEjensi bilong kantri

LONG sampela wik i go pinis I bin gat bikpelakibung insait long Mosbi we i lukim 01 bik manmeniinsait long Pasifik I kamap long toktok long 01 rotbilong stretim sindaun bilong ol yut insait longPasifik. Moa long dispela, planti ol yut lida I bin toktok strong long gavman bilong ol kantri we i nogatyut polisi o samting we I save helpim gavman bnsim Pacifik Yut Polisi 2010.

Dispela bai lukim planti development insait longol kantni insait long Pasifik long sevis I go long yut.

Long kantri yet I luk olsem bai i gat planti moasans long kamapim 01 rot bilong helpim ol yut wan-taim dispela nupela rot bilong bningim ol sevis longyut.

Yes, em wanpela samting we yumi masamamaslong go het long en. Long dispela taim yet I gatwanpela samting we em wok long kamapim bikpelahevi em long ol sampela bipo soldia bilong Fiji Istap insait long Bogenvil. Mi laik taim tromoi sam-pela tingting bilong mi tasol long yupela ol man-men. Lukim gut dispela 01 Fiji man i bin brukim lobilong kantri na tu ol I sekim stret sekyuriti bilongkantni bilong yumi na mo luksave olsem yumi wan-pela kantri.

Gavman i mas mekim save long ol dispela lainnau. Noken tingting tumas long wanbel yumi gatwantaim 01 Pasifik Komyuniti. Nogat dispela lainem ol wok olsem 01 teronis

Planti taim yumi hanim olsem Noah Musingku Iwokim kainkain not bilong bningim ol kainkain sapotlong helpim kamapim beng na gavman bilong emyet. Askim I kam long PNG Gavman wanem rot yuwok long kisim long stopim dispela man nau.Bilong wanem yumi lukim planti ol samting ikamap. Kain olsem em I gat State Light DiskNetwork na tu Igat link i go long wanpela kampanilong Amerika we ol i kolim long Majesty CapitalLimited. Dispela em 01 wok painim aut ml wokimtasol ml no map tok autmoa long sampela tasol. Milaik traim salensin National Intelijen ejensi olsemwanem rot em

wok long wokim long tnaim bningim dispela manlong lukim 10 0 givim mekin save long em i bagarapim planti famili long kain mani skim o bisnis olsem.Na Gavman i save tu olsem U-Vistrek i gat opislong Mosbi na narapela hap nabaut long kantni..

HELl naEDUKESEN

Gret 0,10 na 12s-etlti

resla

let bal rediPLANTt papamama na

sumatin i no amamas long.ol pikinini bitong ot I pinisirnGret 8,10 na 12 na 01 arape-latekniket na vokesenel skul Ino kisim 01 setifiket longpinis bilong skul yia otsemlong olgeta yia. -

Dispela em bikos I nogatNesenel Edukesen Seketenilong pUtim signetja o mak long01 setifiket pepa bilong 01-bihain long wok kontrak bilongolpela Edukesen SeketeniPeter Baki I bin ekspaia las ylaNovemba.

Dokta Joseph Pagelio I woklong ekt long dispela posisen,wetirn Nesenel Eksekyutiv-Kaunsel long makim nupelaEdukesen Seketeni.

BIKPELA TOKSAVE

OL MANKI KEN KUK TU Gret 10 De La Salle sumatin Peter Pilon i kisim nambawan prais long Horn Ikonorniks Isindaun amamas wantairn paparnama bilong em.

A COLLEGE TO yOURCHANGEYOUR accredited"

IitemàtionaIWORLD IN 2005 awards

Invest Ifl accredited qualIficationsand skills to gain a successful career.Everything you need for study successis provided; Training Materials, Guide,Exams, RevisionTests,Exam, Award.Diplomas 1 5OIUS$3001AUS$ 360

*Accounts, Hotels, Tourism, Computers* Business, Management, English, Stores* Personnel, Office, Purchasing, Advertising*Marketing, Insurance, Secretary, OfficeAdvanced Diplomas, BBA, BCom, MBA* Business, Marketing, Finance, OrganizationFor a FREE ProspectuWbtochure contact:CAMBRIDGE INTERNATIONAL COLLEGE

P.O. Box 1378, Southampton,- S017 3WX, Britain -Web: www.cambridgecoflege.co.ukemail: info©cambridgetraining.com

Fax:+44 2380 337200 -AccreditedBritishTraining & Educationregisteré- d with theNational Training Council& Ministry ofL.abour of Papua New Guinea

Page 12: wantokniuspepa.comwantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2005/Wantok_namba_1639.pdf · 01 nesenel lida itokaut olsem ol pJnse11idainrnkimg t1ono1distrikiwoU kisim taim LUKIM STORI

Desemlia15 - 21, 2005 -OLPASNogat WokdivelopmenI kamap

Dia EditaMl WANPELA

Manawaka ml laik autimbelhevi na wan bilong- ml.Gavman bilong SirMichael Somare em i nokamapim wanpela nupelarot projek long ol provins.Nau em gutpela taimbitong bringim ot rot I goinsait long hap we nogatrot long en. Bikos olgetahap I no divelop yet naSomare kisim hariapindipendens olsem nanau em stap long gavmanna nonim kantni em maslukluk long ol hap wenogat rot long kar I golong en. Long distnikbilong ml long Marawakai nogat wanpela rot kar Igo yet.

Dispeta -ilektoret bilongJohn Koikini stap long en.So nau gutpela long SirMichael Somare emnonim kantni em maskatim sampela bikpelamani na givim long ol ilektonet memba na ol I kenbningim not kar I go long olmanméni long pies.

Em tasol belhevi nawan bilong ml. Yu husat Ilaik sapot 0 agensim, yuwelkam tasol long nait Ikam long WantokNiuspepa.

RAYMOND SUATNAKIMBE

WES NU BRITENPROVINS

Pikinobosim bilipbilong manDia Edith -Ml WANPELA rita bilong

Wantok Niuspepa na mi laikbekim pas bilong Peter Nahabilong Mt Hagen long 10Novemba, 2005. Peter I bin tokhusat I kaikal p1k bai go long -hel.

Olgeta kristen long olgeta hapbilong dispeta graun ot I savebilip long Jisas em i pemanbitong 01 na 01 I save kaikai p1ktu. Tok bilong Jisas I daikirap bek em I go long olgetakain kala skin, tok pies, nakalsa. 01 manmeni I stap long oldispela pies 01 I bilip long JisasKrais em Pikinini bilong God.

Mi laik yu lukim long tok I staplong nupela testament bukKolosi 2: 16-17 na I go longolgeta long 23 tu. Yu I mas biliplong Jisas em i samting tru. EmIas bilong olgeta tok I stap longBaibel.

Man I kaikal piko I no kaikai-bik em ol Igat spirit bilong Godna em ol I gatolgeta raits bilongol long bilip long Jisas na stapwantaim em long Heven. Miwetim long husat I ken bekim oskunirn.

PASTOR NUKUNDI RUINGELCHAGEN

WESTEN HAILANSPROVINS

Noken larim ol komunissios kam long kantri

Dia EditaMI LAIK autim wan bilong ml

bai wan bilong mi I go long opisbilong Foren Afeas Minista,Hon. Rabbie Namaliu. Em iolsem yurni PNG yumi yet -ikolim kristen kantri. Na ol narapela kantni tu 01 kotim yumiPNG kristen kantni.

Na tru tru yumi PNG kristenkantni. Orait noken lanim ol muslim lotu 0 01 narapela sios I kaminsait long kantni. Em 01 baipaolim tingting bilong 01 kristen0 ol pipel. Na bihain-taim muslim

lotu bai tekova long dispela kristen kantn bilong yumi. Mi laikimol 5-pela sios tasol I mas wokimwok bilong God long dispelakantri.

Ot sios ya em Katolik,Luteran, Yunaitet, Engliken- naSeven De. Dispela 01 SI0S karnpas tong PNG bipo yet. Em olsios hia wokim wok bilong God Istrong I stap ol I no bruk daun.Mi laik tokim 01 lida olsern 01muslim na oI hindu em 01 komunis lain kam grisim o belpilimmani milien kina yupela I

kaikaim na tok orait long 01 kaminsait.

EmGod bai kotim yupela longbihain. Em tasol ml autim tingt-ing bilong rni I go long ol lida-bilong gavman. Yu husat brata-- susa sapotim o -agensimtasol long Wantok Nius na mlbal lukim.

tru long Is -Sepik provins

Dia EditaMI RAITIM pas I go

long Wantok na tokstrong I go long olpasin pamuk Iwok longkamap long 01 hotel,ges haus, setelmen naolgeta hap long Wewaktaun we em i sting napipia pasin tru longkisim kwik mani longsalim 01 bodi bilong olmen. Mi sem tru longlukim 01 yangpela ol14, 15, 16 yia mensanap tong Winjama,SI Viu na Wewak Hotel

long kisim oI man nasalim bodi bilong 01long bia, kaikal, rum,kar na K100 0 K200.

Taim 01 I wokim olpipia pasin sik AIDS tuI wok long kam klostulong Is Sepik provins.Mi askim ProvinselAIDS Komiti Fong goaut na mekim awenesbilong ol long dispelahap.

JOHN KRIOSAKIWEWAK

IS SEPIK PROVINS

MI PAUL Baulin Ninkamé, naml stap olsem mausman nakomyuniti lida bilong manmeniantap long 14 mail, Sogeni Rot,Sentral Provins.

Mi no amamas long tingtingbilong Gavman long makimBernard Narakobi olsem HiaKomisina bilong Papua Niuginii go daun long Nu Silan.

Bilong wanem mi lukimolsem planti hevi I wok longkamap insait long Gavman, n,amipela 01 likllk manmeni bilongdispela kantni I nidim ol manolsem Bernard Narakobi longstap insait long kantni longtokaut long dispela ot heviinsait long kantni. -

Dispeta ot hevi I bin stap longtaim bilong indipendens I kam

Wanemkilim oIskul

Dia EditaBELHEVI bilong ml

olsern, ml lukim tupélapolisman bilong Engakamaut long Novemba3, 2005. Tupela taitimbun na sutim skulmangi bilong PogeraPraimeri Skul. Ptantibikhet man i kilim wait-man na yurni PNG tu.Planti I dai long hanbilong man nogut tasolyupela I no save mekimwanpela samting. Taimbilong paitwa-ntaim skul

nau.Kain saveman olsem Bernard

Narakobi, husat i wanpelahumen raits lida bilong PNG, Imas stap insait long dispelakantni, bilong wanem em Iolsem wanpela wasdok bilong01 likIlk pipel bilong PapuaNiugini. -

Lukluk bilong ml yet, ml lukimolsem Gavman I rong longsalim- Bernard Nanakobi olsernHal Komisina .1 go daun long NuSilan. -

PAUL BAULIN NINKAMA14 MAIL- --

WALl MARIAPLJ- - IKINI

MT HAGENWESTEN HAILANS

PRO VINS

Awenes woklong strongimpasin pamukDia edithMl LAIK sapotim pas

bilong brata James A.Kénzu. Em i kamaplong-Oktoba 20, 2006.Planti taim 01 HIV/AIDSawenes kansol ol I savetok otsem yupela i laikkoap yupela mas yusimkondom. TasOt ol I savegiaman 01 I save pro-motim pasin pamuk Igobikpela na nambabilong sik AIDS I woklong I go antap tru-.Olsem na 01 masstopim kondom.

Dia Edita Mi bin lukim tasot ol man na men IMl LAIK toktok na agensim totu save wenim 01 tiset bitong Rivaivol

bilong ol Rivaivol we ol i holim long Mi no save tukim tu 01 kain namba tasol sios yet i no kamap longPot Mosbi Sir John Guise IndoorStadium long Septemba 23 25 Milukim long Wantok Niuspepa longOktoba 20 26 2005

Mi lukim dispela stori we JohnKopap em bilong Mendi SautenHailans provins i ston olsem em ilukim mirakel we God i mekim orait ol

otsem 01 Rivaivol sios-- I baptaisim olmanmeri olsem Olsem na mi putimdispela salens tong 01 Rivaivol siosolsem yupela i mas askim gavmanbilong Manus na kam long Manus naoraitim ol planti kain ol sik olsemyupela i tokim pinis tong niuspepaolsem yau pas maus pas ai pas par-

Manus. Ating sapos yupeta I kam nauem bai yupela bai opim ai bitong otmanmeri na sios bai muv insait tongManus rovins

Na long pinisim pus mekim wanpelakopi bilong dispela pepa na givim i gotong pasto na hetman bilong dispela

sikmanmeri na yau pas hanm toktok alais na HIV/AIDS we i strong moa sios Rivaivol tong ritim na kam longmaus pas toktok gen na hap bodi dai long Manus Manus sapos 01 ting olsem ol i trupelaI wokabaut sik HIV/AIDS orait Mi taik lukim stret long ai bilong mi sios

Na tu ol i tok 01 i baptaisim 836 na harim long yau bilong mi stretmanmeri olgeta i kam long planti hapna ot I stap long Mosbi tu Tasol mi nobilipim dispela tok bikos dispela ol sik

Mipela ot manmen bilong Manus ihangre tru long dispela sios i maskam na baptaisim na oraitim ol we ol i

JOHN PIKUSLORENGAU

I nogat marasin bilong 01 na tu mi no gat kain sik olsem MANUS PROVINS

as na polls- mangi

mangi yupela Igat moapawa em I -no pikininienimol. Yupela I gatbrata na pikinini yatingim bek na. wokimwok. Em tasol na husatbrata 0 susa yu i nowanbel rait tasol longWantok Niuspepa -

Yumi mas klia yumi Iken yusim kondomtasol dispela sik AIDSem bal kisim yumi yet.Olsem na mi ken tokolsern kondom I nogatstrong na pawa longstopim AIDS. Dispelasik ol kolim AIDS em ikam long nem bilong oldispela kain manmeniwe ol i save hambak namekim pasin pamuk.Em I kam long nembllong 01 stret. Olsemna kondom I nogatpawa long stopim dispela sik. Mi ting olsem Inogat wanpela rot longstopim dispela 51k.Wanpela samting miken tok olsem yurniharim tok bilong Godna tanim -bet em bai Iorait. Tok bilong Godtasol em I gat pawa nastrong long stopim dispela sik. Em tasot likliksapot bilong ml tongbrata James A. Kenzuolsem na .husat bratana susa yu lukim na yulaik -sapot -o Olsemwanem yu ken rait tasolI kam long WantokNiuspepa na yumi I kenlukim. -

HERU ANABISAPOT MOSBI

NCD

Toksave:Sa.mpelaol pasmipela I kisim ilongpelatumasna i no givimspeslong ol

arapela pas,pusraitim pas liklik.

Na tu putimnem na adres

bilong yu longolgetapas yusalim i kam,

nk.- Edith

es14

MARK LUPIMT HAGEN

WESTEN HAILANSPROVINS

Rivaivol Sios I -mas kam- long Man usbin harim tu bipo olsem na ml agensirn dispela sios Rivaivol.

Pasin pamuk I bikpela Narakobi em -I gutpela man

Page 13: wantokniuspepa.comwantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2005/Wantok_namba_1639.pdf · 01 nesenel lida itokaut olsem ol pJnse11idainrnkimg t1ono1distrikiwoU kisim taim LUKIM STORI

-

TAIM bilong 2007 nesenelileksen bal kamap klostu nanau em taim bil-ong ktinim nastretim Sampela rot pastaim.

Namba wan em ol lainbilong karimaut ileksen. 01wokmanmeri bilong ttektorelKomisi-n I mas stretim rot na olwok bitong ol gut pastaim tong01 1 go aut. Dispela em bikos oti namba wan lain bitong mekimiteksen I kamap gut. Sapos 01 Ino mekim gut wok bilong ol baliteksen I bagarap. Na dispetamap kamapim planti- hevi natrabet long ol itektoret na gay-man bai map tromol bikpelamani tru long karima-ut ileksengen o go long kot tong stretimot hevi I karnap.

Olsem na bikpeta samtingem opis bitong tlektoretKomisin 1 mas redim em yetgut nau pastaim long em i tingolgeta samting bai I go orait.

Long 2002 nesenet ileksenlong kantri planti ilektoret i bin

KOMENTRI

bungim planti hevi. i ol dispeta hevi I kamap, ot kendidet0 tam I tus tong ileksen I golong kot. t gat tuksave olsemsampela bilong ol hevi I kamaplong ileksen em asua bilong olwokmanmeri bilong karimautileksen yet. 01 ttektoret Opisana Ritening Opisa I mekimsampela asua tu we ol maplong stretim pastaim long gohet na tokaut o dikterim nembitong wina.

Wanpeta gutpeta asua emlong Midel Rarnu we ol I kaunim balot pepa na komplen Ikamap olsem na ol i karim 01balot pepa tong balus I go longMadang long Ritening Opisa Iskelim na-tokaut long wina.Sampeta batot bokis I kamlong nait na kam long tall rum

Tanirn bel na God balBIPO long taim bitong 01

Israel i gat wanpela kain sik Ibin I stap. Em sik Lepra o siktomato. Na God I tok dispelasik o sua I doti long ai bilongem. Wok Pris 13:1-46 I soimyumi dispela sua o sik nogut Ibin I stap. Taim lepra I nokamap yet bai sampela mak Imas kamap pastaim.

Wok Pris 13:1-28I . Skin na sua na buk bal

kamap2. Kaskas bal senis3. Sampela mak bal kamap

long skin4. Het gras bal tus na sua I

kamapMak bilong sik lepra 1-kamap

long 01 samting yes 4759.Mak I kamap long taplap olsemwanem! Wok Pris 14: 33-57Haus I kamapim sampela makI soim olsem I gat sik lepra Istap.

Wok Pris 15:1-19 Man I gatsik gonoria o susu kam autlong pIes bilong pispis. Dispela

OL PIIINSIPOL BILlINGCUTPELA

wantaim Evangelist

OHARE JABEREman I kamap doti olgeta longal bilong God. Na olgeta samting em Isave yusim tu I kamapdoti tu long al bilong God. Naem I noken mekim pasinpamuk wantaim wanpela man0 men, 01 tu bai kamap doti.

Wok Pris 15:20-30 01 men Igat sik mun ol I kamap dotilong ai bilong God tu. Na ot Inoken I go klostu long haus selbilong God, na tu 01 I nokenslip o pasin pamuk wantaimwanpela man o men, ot tu balkamap doti long al bilong God.

Nau I gat wanpela kain sik Ikamap bikpela hia long PNGna tu long arapela kantri.Dispela sik ol I koIim AIDS nadispela sik I ron olsem wara nakilim I dal planti manmeri na

Dosemba 15 - 21, 2005

we dispela I no stret olgeta.Sampela balot bokis I gat nernbilong wanpela kendidet tasotinsait. Sampela balot bokis em01 asples lain yet i karim I kamna nogat gavman opisa 0potisman I kam wantaim.Sampeta batot bokis I nogat naol I pulapim balot pepa tongkaten bokis o patrol bokis nakarim kam tong tall rum. Emplanti kain kain komplen nakros we i bin karnap tong 2002nesenel iteksen na bipo tu.

Dispeta I mekim plantikainkain kot bilong Di-sput ovRitens i kamap long ptanti ilektoret we i pulim kot i go long-pela taim tru na 01 memba I nosindaun gut na mekim wokbilong ol bikos- ol I raun raunlong kot ya.

Dispela em sampeta bikpelaasua bilong bipo olsem na nauyumi laik traim long abrusim otkain hevi olsem na kamapimgutpela 2007 nesnenel lEek-sen.

dispela sik I doti long ai bilongGod.

Harim3 Gut! Sapos, yu laikabrusim dispela sik orait yu Imas pret long God na lukautimyu yet na I stap holi na I stapaninit long God taim yu I staplaip long dispela graun.Dispela 51k I kamap long rotbilong pasin pamuk na GodBikpela I tok wanern long dispela.

Wok Pris 20:10-20 GodBikpela I gat olgeta strong, Ibin tok lukaut long yumi long 01kain pasin pamuk na 01 kainkarangi marit ol manmeri Inoken mekim.

Sapos yu no bihainim ot 10na oda God I givim long yumiorait bal yu kisim hevi bilongrong yu I mekim.

God I bin givim oda long ollida bilong Israel long kilim olmanmeri I dal sapos 01 Ikalapim lo bitong God namekim kain dotipela pasin.Wok Pris 20: 10-20 God I toklong kilim ol manmeri I dai.

I oraitim yu

Dispela tu bal namba wantaim bilong nupela ileksen sistern bilong Priferensel VotingSistem bal kamap. Olsem namekim samting stret bal yumiken lukim dispela nupeta stall0 pasin bilong vot I ken kamapgut long kantri na I ken wokguttu long planti ileksen I kambihain.

tleksen em bikpela samtingtong kartri bikos em taimbilong yumi makim ol lida namausman bitong yumi I gotong palamen tong mekim olbiipela disisen na lo bitonglukautim -laip na sindaun bilongyumi na kisim dispela kantri Igo fowet long gutpela rot.

Em i mm otsem tairn I gatlida, kantri na pipel I muv fowetna ot senis na diveIopmen ikamap. Olsem na wok bilongIlketorel Komisin em bikpelasarnti-ng tru- long divelopmenna gutpela sindaun bliong dispela kantri bilong yumi.

Noah na long taim bilongAbraham na Lot. Pasin pamuktasol na God I kilim ol man-men. Taim bilong Noah Stat 6na Stat 7 God I kilim 01 man-men wantaim wara.

Taim bilong Abraham na LotStat 19:1-29 God I kilim olmanmeri wantaim paia.

Nau long taim bilong yumiGod i stat long kilim 01 man-men wantaim sik AIDS.

Dispela 3-pela rot bilong dalI kam stret long God. Na God Ino laikim dotipela pasin parnukna karangi marit pasin.

Tanim bet na God bai oraitimyu. Sapos yu I gat sik AIDS yumas hariap I go long Sios Lida,tokim 01, olsem yu rong nakisim dispela sik na tok sonlong God na 01 lida I mas prealong God na bal yu orait.Dispela em wanpela rot tasotlong pinisim 01 sIkAIDS na emI marasin tru bilong rausim sikAIDS.

GOD BLES PNGI

WANTOK

KOMENTRI01 provins i mas

opim ai nauEM I taim bilong kirap, opim al na taitim bun

long karim 01 gavman sevis I go daun stret long 01pipel insait long wan wan distnik long kantri.

Em i taim bilong 01 provinsel lida bilong yumilong lusim pasin bilong kros pait long moni nawok bung wantaim long kamapim moa wok divelopmen insait long 01 distnik.

Olgeta dispela toktok I kam long 01 bosmanbilong moni bilong yumi.

Minista bilong Fainens na Treseni, BailPhilemon I tokaut na aiwara bilong em i pundauntaim em Igivim tok piksa long 01 bosman bilong 01gavman dipatmen na 01 provinsel etministreta.

Em I no wanpela nupela samting. 01 lain pipelbilong yumi insait long 01 distnik I save long ol heviIstap long pIes. 01 I save long bikpela prais bilongbalm rais na tinpis long 01 bus stoa.

01 I save long pen ol I save pilim taim bikpelatait wara I save baganapim sindaun bilong ol na Inogat wanpela gutpela gavman sevis I save gopainim 01.

Na 01 I save long hevi I stap antap long solbilong ol taim ol pikinini bilong ol I sik na 01 I karimol I go long helt senta na I nogat marasin.

Wan wan long 01 provinsel etministreta naseketeri bilong 01 gavman dipatmen i mas traimgo stap long likIlk pies bilong ol bai 01 I ken luksave long 01 dispela hevi. I no samting bilong nautasol. Nogat. Em i samting bilong bipo yet.

Wanpela samting we i mas kamap pIes klia emstrong bilong wan wan tida insait long provinslong Iuksave tong wok bilong 01 long tukautimmoni bilong provins.

Seketeni-bilong Nesenet Piening, ValentineKamboni I mekim bikpeta Singaut pinis tong 01 tidainsait tong ot provinsel etministresen.

Planti taim ol tida insait tong provins I savesutim tok long ot nesenel dipatmen long ol I nohaniap long givim moni bilong ot provinsel projek.

Tasot nau bikpela moni plen bElong gavmanbitong neks yia I givim luksave long strongim wokdivelopmen insait long 01 provins.

Dispeta nau bal tukim ol distnik I kisim ol seviswe 01 I save krai long en otgeta yia.

Bikpela wok nau I stap long han bilong 01provinset na distnik etministreta tong kisim dispelamoni na skelim stret bihainim -ol distnk progrembilong nesenel gavman.

Em I namba wan taim we gavman I givimbikpeta luksave tru long ol distnik, na mipela masyusim gut dispeta moni bai ol pipel i ken luksavelong gutpela taim bilong en.

Sapos nogat, bal 01 pikinini I dal yet, na bai 01pipel insait long ol distnik I stap wankain yet.

Stretim gut rot bHong 2001 Heksen

Published Weekly, Thursday, for WordPublishing Company, Ltd.

P.O. Box 1982, Boroko, NCDPapua New Guinea

Telephone: 675 325 2500Fax: 675 325 2579

Email: editoriatwantok.com.pg

Pe bilong wanpela yia52 niuspepa

PIes:PNGAUSTRALIAASIA PACIFIC na JAPANAMERICA na EUROPE

Air:K140.00US$100.00US$80.00US$150.00

A/General ManagerElizabeth Konga

EditorNeville Chol

Pubfished at Section58, Allotment 3, Office

2, Waigani Drive.

Word Puhiishing Company [mutedis ownedby the lour major churches oiPapua Hew Guinea . Catholic 55,Lutheran 25%. Angilcan 1Oo. UnitedChurch 1Q%. The comuiany reseruesthe right to accept or reieot anti advertisemeni or other material suhmittedor puhticaiion which it deems con-trar to the publics interest at itsabsolute discretion. The publishersgeneral term acceptance are availableat Word Puhtishing Company Ltd andare setout lull on the display advertising torm.

Page 14: wantokniuspepa.comwantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2005/Wantok_namba_1639.pdf · 01 nesenel lida itokaut olsem ol pJnse11idainrnkimg t1ono1distrikiwoU kisim taim LUKIM STORI

‘, 2005

Page 15: wantokniuspepa.comwantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2005/Wantok_namba_1639.pdf · 01 nesenel lida itokaut olsem ol pJnse11idainrnkimg t1ono1distrikiwoU kisim taim LUKIM STORI

I LONG PNG *Pes18. Desemba 15-21,2005

Maining bai kirap bek long 2006Neville Chol I raitim

WOK Maining insait long PNGi bin bungim planti bikpela taimbilong traim long dispela yia,tasol nau I luk olsem neks yiabal strong moa.

Ekting Seketeri bilong Dipatmenbilong Maining, Stevie Nion i bintoktok wantaim Wantok Niuspepalong ol bikpela wok kamap insaitlong maining indastri 2005 na i lukluk moa long ol bikpela wok we baii kamap neks yla.

Dispela yia mipela i bin i gatkain kain hevi olsem i nogat mapmoni i kam long mipela, I nogatmap wok manmeri bilong wanemplanti wok manmeri i bin lusimdipatmen," Mista Nion i tok. "Nalong dispela yia yet, mipela i lusimdispela taim bilong hevi na naumipela i sanap strong Iiklik longredi long neks yia."

Mista Nion i tok ol i winim pinisluksave bilong Nesenel Palamen.

"Mipela maining dipatmen baisenis i go kamap Minerel RisosesAtoriti. Em namba wan bikpelasamting we i kamap pinis namipela bai strongim dispela wok igo het.

Mipela i save olsem taim mipelai pinisim dispela wok mipela baigat map strong bilong lukautim gutindastri. Mipel i ken groim indastn na mipela i no map go olgetataim long Waigani long kisim tokorait olgeta taim.

Mipela i gat wanpela bod husat isave go pas long mekim wokbilong mipela. Mipela i gat minista

Stevie Nion.

yet, tasol nau mipela i gat bod tu."

Nupela opis

Long narapela bikpela wokkamap bilong neks yia, baiMaining Dipatmen i sanapim wanpela nupela opis bilong ol. Dispelanupela opis bilong ol em ol baikolim Maining Haus, na em baisanap long Konedobu insait longMosbi siti yet, hapsait tasol longopis we dipatmen i sanap long ennau.

"Neks yia, dispela nupela opisbai strongim wok tingting bilongolgeta wok manmeri. Mipela i luk

luk long wok maining bai strongbek gen. Mipela i bin go daunolgeta tasol nau mipela i lukirnolsem em bai kirap na strong moayet neks yia. Mipela i kisim bikpelaaskim i kam long kain kain hapbilong wol long kam mekim wokmaining insait long PNG. KantriSaina bai strongim sihdaun bilongol insait long wok maining. I noRamy tasol. Mipela i harim likliktokwin olsem ol I lukluk tu long olarapela kain risos. 01 i save olsemmipela i stap klostu long Australiana America na ol i gat rot pinis longkamap strong moa. Olsem na olbai stat wantaim Ramu Nikel na

aninit long Maining Dipatmen.Dispela tupela lain em dipatmen

bilong minerel polisi na volkenoobsevatori 0 pIes we ol I save waslong sindaun bilong 01 mauntenpaia insait long kantri na opisbilong lukautim sindaun bilonggraun insait long kantri.

Dispela tupela opis bai no mapstap wantaim dipatmen aninit longMinerel Risoses Atoriti.

Mista Nion yet i tok tupela yia igo pinis, Maining Dipatmen i binwok hat tru long tupela yla I gopinis na nau ol i lukluk i go longneks yia long strongim wok main

Senis long Maining Lo

I gatwanpela bikpela senis i woklong karnap long sait bilong ollo Ikaramapim wok maining insaitlong kantri. Nau yet ol wok longglasim Maining Ekt.

Bikpela tok kros I kam long ofnon gavman ogenaisesen longdispela wok bilong senisim taimbilong eksploresen laisens longtupela krismas I go long 5-pelakrismas. "Planti pipel I wanbel longdispela senis, tasol wan wan ollain i wok long agensim yet.

01 i tok dispela taim em i longpela taim tumas. Tasol mipela Isave olsem 5-pela krismas bm Imap taim stret bilong ol prospektalong mekim gut wok bilong ol,"Mista Nion I tok.

Em i tok of i lukluk long statbilong neks yia bilong tok oraitim 01dispela senis long Lo bilongMaining.

Stan bilong 01main Tolukuma bilong neks yla samting, bal of i painim gut- Bogenvil Kopa

_________________________________

"Tolukuma I tokim mipela olsem of I wok pela rot bilong stretim dispela hevi. Long Wanpela nupela wok kamap em askimlong mekim bikpela wok painim nau na of I wankain taim Ok Tedi na maining dipatmen bilong Otonomes Gavman bilonq Bogenvil

. . .Rarnu Nikel - Madang * tok of bai stap. 01 I save olsem Tolukuma Iwok long raitim wanpela ripot bifong givirn askim Nesenel Gavrnan long rausim dis01 i sainim join vensasip na trensfa pinis. em i main we laip bilong em i aninit long long Palamen long taim bilong kampani I .Long namba wan wik bilong mun Februari tenpela krismas tasol. Tasol taim of i stat long lusim pIes. pea Larnuu ong WO maining ong a.ai..

neks yla bal primia bilong Saina bal kam mekim moa wok painimaut, of i wok long Long of arapela nupela main olsem Prov:nsel Eksekyutiv Kaunsel du3isenlong PNG long sainim nupela divelopmen skruim taim I go moa yet. Nau of I toktok Kainantu na Hiden Veli, saining na wok long askim PNG gavman long lukluk bekkontrak. Long PNG I gat wok Maining moa long mekim moa wok painimaut. 01 I konstraksen I stat pinis. I gat wanpela ara- long Bogenvif agrimen na rausim dispefaDipatmen I mas stretim olsem rausim laik opim wok bilong ol I go long planti pefa long Maunten Sinivit long Is Nu Briten tambu long Panguna main.agrikalsa is na maining Us. I gat hevi we samting moa," Mista Nion I tok. we graun breking seremoni I no bin kamap. "Em nau wok mipela I mekim nau emdipatmen bilong graun i bin tok oraitim . Tasol wok i go het pinis long en. long sanapim wanpela gavman tim long gowanpela agrikalsa fis antap lonq dispela Ok Tedi . ,,. . . , . . I . . . .

. . . . . . - . . . . . . . ,imuerI I am LoIm mipea a sem 0 1 kiraim toktok wantaim AB Disnela i wokmaining lis. Mista Nion i tok tupela dipat- Taim bilong Ok Tedi main long piflis em m ni n I I kam I n di atmen * . . .

r

men i bin bung pinis na oI I wanbel long 2012. I nogat toktok long skruim taim I go ap 0 a o ,, long isi isi long wanem i nogat moni iongrausim agrikalsa lis bai maining lis I ken go moa yet. Tasol I gat rot bilong skruim wok i ,g sainimo ge a pepa ong irapim wo , mekim dispefa wok. Askim bilong ABG Ibinhet. Moni mak bilong projek em 385 milien go moa yet. Bikpela hevi Ok Tedi I gat nau uvilSta Nion I tOr’.. . kamap bihain long 2006 baset I bin go pinisUS dola. Kampani bilong Saina bai karn em telings dem bilong en. Nau ol i painim Em i tok of arapela proje em Wafi long

long palamen Tasol Nesenel Eksekyutivlong dikim, prosesim na bairn. 01 I go tu hevi we oIl nogat gutpela rot bilong rausim Wau/Bulolo, Frieda we namel bilong neks , .

.*. . . .4 aunse I L0I oraim pinis na nau mipe a ilong gavman bilong Saina bilong givim dispela marasin salfa insait long graun. yia uai 1um Oi I ia tong ivialning - VA rrTe i hi Ii m kim dishelpim moni long stretim haiwe namel long Mista Nion I tok kampani Iwok long toktok men long plen bilong ol. Nau yet of i wokirn mas painim iii i 0 g e pe amain I go long Madang. wantaim gavman na of I tok long namel wok drilling I stap. wok, Mista Mon i tok.

A new standard for wheel loaderproductivity, serviceability and stylingExperience a new level of efficiency and comfort with one-hand operation provided by theSTIC controUer and a 75 percent alger cab. Operator productivity is also increased with low-effort, finger tip implement controls, improved range of viewing, reduced sound levels,improved ventilation and easier entry and exit, Further, increased power and torque rise,stronger power train components, cast box boom and higher lifting capacity make the 992Ga revolutionary advancement in large wh?el loader design.

[ Hastings Deering

_____

ProductPeopleCommitment1Wedeliver.

PORT MORESSYSpring Garden Road, Hohola, PNG

Ph: 6753008300-Fax:675325 0141

LAETABUBILRABAULIJHIRKIMBE

PHONE472 2355548 9162982 1244986 4105983 5144

FAX472 1417548 9155982 1129986 4107983 5144

BIKPELA WOK KAMAP: Ekting Seketeri bilong Dipatmen bilong Maining,

ing moa yet.

bihain bai of i mekirn wok maininglong of arapela kain am."

Tasol wanern samting tru mipelalong PNG I mekim I wok longkirapim tingting bilong 01 arapelakantri na pulim ai bilong of?

Mista Nion i tok wanpela bikpelawok we Iwok long pulim ai bilong01 arapela kantri em sindaunbilong PNG olgeta yia insait longwanpela bikpela bung bilong ofmaining kantri long wol. Dispelabung I save kamap olgeta yia longbik siti bilong kantri Kenada,Toronto.

"Olgeta yia mipela i save salimol mausman i go long dispelabikpela bung bilong 01 mainingkantri na of i save salim gut trustrong bilong PNG long salt bilongwok maining. Na nau mipela I stapmoa insait long wol maket na taimI gat wanpela kain wok painiminsait long wanpela kantri I gatplanti kain kain samting insait longgraun bilong en, i save kirapimbilcpela tingting tru namel long ofarapela kantri long wol," MistaNiOn 1 tok.

Maining Dipatmen bai bruk

Wanpefa bikpefa senis we bal Ikamap insait long MainingDipatmen em taim em I kamapolsem atoriti na bruk lusim wanwan long of arapela han opisbilong en. Tupela han opis we nauI stap aninit long lukaut bilongMaining Dipatmen bal stap yetaninit long lukaut bilong nesenelgavman, tasol of bai no moa stap

Page 16: wantokniuspepa.comwantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2005/Wantok_namba_1639.pdf · 01 nesenel lida itokaut olsem ol pJnse11idainrnkimg t1ono1distrikiwoU kisim taim LUKIM STORI

PNC wok maiNingMAINING sekta bilong Papua Niugini bal

bungim wanpela bikpela taim namel long 5 nalO-pela yia I kam.

Of main Iwok nãu Iwok long redi long pas klostutaim, na wok painim bilong 01 minerel O kain kainam aninit long graun I stap long mak we i no olsembipo.

Aninit long dispela Iuksave, PNG gavman Iaskim long halivirn i kam long SYSMIN progremaninit long Lorne IV Konvensen.

Long pinis bilong yia 2000, wanpela wok glasimI bin kamap long painimaut mak bilong sapotGavman bilong PNG i bin askirn long kisim longYuropien Yunion.

Dispela wok glasim Ikamapim sampela wok i gohet bilong "Opim rot bilong PNG long go insaitlong wol ikonomi na strongim divelopmen bilongem na pamnim ol arapela rot bilong kisim moa monilong givim 01 bikpela sevis I go long ol pipel longpait agensim poveti nogat gutpela sindaun"

Wanpela long of dispela bikpela rot I bin toktoklong sanapim wanpela bikpela opis ol i kolim"Mamning Haus".

Dispela nupela opis em ol bai sanapim long pieswe opis bilong Maining Dipatmen isanap long ennau. Em bal lukautim opis bilong Seketeri, DeputiSeketeri, PMU na ol divisin bilong MamningDipatmen we nau ol I stap nabaut long biksiti PotMosbi.

01 opis we nau MainingDipatmen Isindaun lôngen em ol opis bilong bipo tru na i no moa gutpelabilong lukautim sindaun bilong Dipatmen bilongMamning.

Taim olgeta liklik han na opis bilong MainingDipatmen I kam stap aninit long wanpela rup tasol,em bai mekim wok bilong Maining i ron stret na bainogat kain kain wok i kamap.

Wok i go het pinis long sanapim dispela MainingHaus. Plen bilong Dipatmen em bilong olgetawokmanmeri bilong Dipatmen bai go wok longDatec opis long Waigani Draiv long Mosbi pastaimtaim ol i brukim opis Dipatmen Istap long en nau.

Mamning Haus bai stap aninit long lukaut bilongDipatmen bilong Maining yet.

MAINING HAUS Dispela em I ptksa bilong Maining Haus we wanpela atis yet i droim Em bat haus we bat I gat ol stail ptksa na disain bilong PNG yetwanpela bikpela

Maining Haus balnupela esbilong

WOK I STAT PINIS: Fletcher Morobe em kampaniwok long statim namba wan hap wok bilong sanapim‘Maining Haus

Page 17: wantokniuspepa.comwantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2005/Wantok_namba_1639.pdf · 01 nesenel lida itokaut olsem ol pJnse11idainrnkimg t1ono1distrikiwoU kisim taim LUKIM STORI

LT LONG PNG Dósemba 15 2i., 2005

Kaikai bilong tingting i kam long OTMLJane Mills i raitim

PLANTI pipel I savelong hevi Ok Tedimain i kamapim longWara Flai sisteminsait long Westenprovins. Tasof i gatwanpela arapela kaingutpela wok i woklong kamap bihainimdispela wara tu.

Em i wok biiong sastenabol agrikalsa o wokagrikalsa we I ken I staplong täim. Dispela wok iwok long tanim 01 pieswe tait wara I bagarapim i go kamap olsem olrais gaden na gadenbilong of kain kain gut-pela kaikal na prut. Naantap long of StaMaunten, Ok TediMaining Limitet I woklong heipim ol Mm pipellong tanim graun bilong01 I kamap olsem 01raun wara bilong fukautim 01 piS bilong putim igo bek insait long warana givim liklik abusbilong of famifi kaikalbilong of.

Stat yet long 1996,taim OTML I binkamapim KaikaiSekyuriti Progrembifong en, bikpela tingting bilong wok gaden osabsistens faming I binkirap taim of wan wanfamili I bin luksaveolsem wok faming i kenlukautim 01 bihain longOk Tedi main i pas.

Olsem planti arapelaPapua Niugini manmeri,of Wara Flai pipel, em oflain bilong Midel Flal,nau I save moa longsenisim saksak kaikaibilong of wantaim rais Ikam fong of arapelakantri, we i dia tumas. Igat of kain kain graunkaikai olsem 01 tapiokna bikpela yam bilongAfrika, tasol rais I woklong kamap namba wankaikai bilong 01.

Groim rais nau i woklong go bikpef a tru, watnaim Afrika Yam insaitlong Midel Flal. 01 pIesoisem Manda, Mipan,Wangawanga naBosset i wok long groimrais bihain long olnamba wan manmeribifong Manda pies i bintraim na soim olsemdispela kain kaikal I kengro insait long piesbilong 01.

Manda pIes yet Igroim pinis moa longwanpela hap tan raiswe oil mifim pinis bliongkaikai na nau ol i woklong lukiuk long groimwanpeia tan taim dispela taim bilong ren ipinis.

01 Wangawangamanmeri, na kaunsolhusat I go pas long 01 Ikamapim pinis wanpela0.3 hekta gaden naBosset I kamapirn pinis0.5 hekta. Olgeta dispela pies em of baigroim wanpefa tan raiswan wan pastaim longstat bilong taim bilongdral I kamap.

Wang ava ng aKaunsol Mark Anato Itok kornyuniti bilong emI fuksave long strongbilong wok faming.

"01 mama na pikininimen bilong mipela Isave wokabaut long wetru long pIes, map long17 kilomita tupela taimlong wanpela wik bilongmekim saksak.

"Mipela I fuksaveofsem taim mipela Igroim rais na 01 arapelakain gaden kaikai, familiI stap wantaim, mipela I

stap kiostu long pies nadispela i strongim tingting bilong 01 pikininibifong mipela long wokstrong long skul na ol ino map wan long mamai kamap gut long pies osapos i gat kaikal longhaus bilong of longkaikai 0 nogat.

"Mi laik fukim 01 pipelbilong ml I kamap offama. Dispela balstrongim ol pikininibilong 01 I kisim moaskul, bai of i ken lukautim gut 01 risoses bilongmipela long bihaintaim."

Bihainim wara I godaun long Komovai naLevame, OTML I woklong traim faming bilongbaramandi pis insaitlong 01 waia banis.

OTML Iwok long wokbung wantaimAustralian Senta bilongintanesenel AgrikalsaRisets na BismarkBarramandi bifongMadang na nau I gat1200 bebi pis i stapinsait long Midel Fial.

01 wok kamap bilongdispela projek baikamaut long pinis bilong2005 taim olgeta dispela likiik pis I bikpelamap long kaikai.

Bosman bilongBismark Barramandi,ian Middleton husat Iwok long groim barramandi p15 long Madang,I tok dispela pis projek I

gat bikpeia bihain taimbifong en, na sapos 01 Ilukautim gut WestenProvins bal go pas longkamapim nupela rotbilong mekim moniinsait long rijen.

Insait long StaMauntens 01 pipel I woklong groim oi preswaraspisis long finaIbin,Bultem, Migalsim naWangbin. 01 pipel Iwoklong kisim bikpeia savelong 01 stia tok bilong 01OTML fiseris opisawantaim as pies man,like Kulingim, husat Iwok long kisim moasave bihainim tumbunarot bilong lukautim pislong Not Kwinslen.

Kaikal SekyuritiProgrem em I wanpelalong ol planti sastenaboldiveiopmen wok OTML iwok long kamapimwantaim WestenProvins na insait longTel efomin na Wes Sepikwe main em I wanpelarot tasol bilongkamapim gutpela sindaun bilong ol pipel.

Wanpela arapelaikonomik wok o wokbisnis we I ken senisimwinmoni I kam longOTML em raba we moalong 350 smoiholdabilong Kiunga na LekMarl i bin kamapim.Long stat bilong dispefa

bilong baset bilongWesten Provins olgeta

namba wan

yla, Not Flai RabaLimitet, wanpela wokbung namel long olgroa, Progress Limitetna OTML, I peim moalong K125,000 olsemwanpela bonas peimenIgo long oi raba fama.

OTML I save givimsamting olsem 25pesen bilong ekspotwinmoni bilong PNG,tasol em i savekamapim 95 pesen

Westen ProvinsDivelopmen Forum longTabubil of lida I harimolsem provins I sindaunstrong tumas long mainna ol mas tingting longwok agrikalsa na fiserislong senisim wimoni ol Isave kisim long main.

wok long traim insait

4* , ..p!t IL.IMINING

Page 18: wantokniuspepa.comwantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2005/Wantok_namba_1639.pdf · 01 nesenel lida itokaut olsem ol pJnse11idainrnkimg t1ono1distrikiwoU kisim taim LUKIM STORI

Service K95,257,725 421

Works 13,696,813

ITOTAL K188,858,422

Porgera Join Vensa em I wanpela long olnamba wan praivet kampani we i savestrongim ikonomi bilong Papua Niugini.

Long 2004, main I bin mekim rnoa long Ki bilienlong ekspot 0 salim kaikai bilong main I go aut.Dispeia hap moni em I mekim 1 makim 16.4%bilong oigeta moni kantri I mekim long 01 ekspot osamting em i saiim I go aut olgeta yia.

Taim Porgera main i bin stat i kam map tude, emI kamapim samting olsem 14% long olgeta PNGNesenel ekspot win moni long wan wan yia.

01 bikpela kaikai bilong pablik na winmoni:Namba wan pablik winmoni we i save kamap

long dispela wok maining em i kam long 01 takis oroyalti em i peim I go long Nesenel Gavman we Ikaramapim inkam takis o takis long potnait pe,takis long bensin na takis long kastoms.

Long 2004, Porgera I mekim na givim moa longK170 milien long pablik winmoni I go long NesenelIkonomi, na long laip bilorig main i kam map nau,em I bairn moa long Ki bilien long ol takis naeksais duti.

Wanpela bikpela seaholda insait long dispelaJoin Vensa em Minerel Risoses Enga LimitetMRE, we Enga Provinsel Gavrnan na ol as piespapa graun yet i bosim, na 01 I holim 5% bilongdispela Join Vensa na ol sea insait long ol dividen0 winmoni bilong kampani olgeta yla. Dispela Isave givim bikpeia rot bilong kisim winrnoni olgetayla bilong ol as pies pipel na Enga ProvinselGavrnan.

Long 2004, Minerel Risoses Enga I bairn wan-pela rekot dividen map long K6 rniiien I go long oljoin seahoida bilong MRE long moni ol I rnekim webikpeia hap bllong en i go long bairn ol bikpelalokol infrastraksa samting olsem ol rot, ol skul naol helt senta.

Antap long dispela, Porgera Join Vensa I rnekirnbikpela wok karnap long divelopmen bilong sivilinfrastraksa na givim bilong 01 bikpela sevis insaitlong Porgera Distrik na Enga Provins, na I save

. trornoi planti rnilien Kina olgeta yla long strongirnhelt, edukesen na ol arapela kornyuniti infrastraksa na bisnis.

Dispela bisnis I save givirn pawa I go longbikpela hap insait long Porgera Veil we I save karnlong 01 Halts ges fil we 01 I save rnekirn, na I goolgeta long Porgera bihainim Halts TrdnsmisenLain. Dispela trensmisin lain I save save givirnpawa I go long Porgera main tasol.Join Vensa Isave givirn kiln wara bilong dring I go long piantihap insait long Porgera veIl. Of I save pulirn dispela wara I karn long ol bikpela raun wara pies 011. sanapirn antap long Porgera Distrik. Wanpelaheipirn progrern bihainim Wara Strikien StricklandRiver I go insait long Nomad Distrik I save givimol wara tang na ol arapela samting bilong pulim naholim gutpela wara bilong dring na karim I go long01 bus pIes komyuniti insait long Papua Niugini.Helpim I go olgeta long Lek Marl Lake MurrayDistrik insait long Westen Provins, we ol sastenabol indastri progrern olsern lek Marl FisingKopretiv I save kisirn sapot I kam long PJVSosiolkonornik Diveloprnen Yunit.

lnfrastraksa Divelopmen Progrern ern yet em Ikarnapirn rnoa long K43 rnilien bilong 01 bikpelainfrastraksa projek insait long Enga long statbliong main i karn map tude.

01 dispela projek I kararnapirn ol bikpela heitinfrastraksa apgred, wantairn kostirn I abrusirnKi .7 milien long ol haus, opis na ol rnasin longPorgera Distrik Haus sik long Palarn. na divelopmen bilong 01 bikpela komyuniti sarnting, olsemsanapirn bilong Enga Provinsel Gavrnan opis K10rnilien na wanpela polls bareks na haus kot longWabag K4milien.

Wanpela arapefa bikpela rot bilong wok namekim moni I karnaut long main em I bikpelanamba bilong of kontrak bilong of stua sarnting nasevis dispela kain bikpela bisnis I save karnapirn.

01 dispela kontrak em long salt bilong keitaring0 kukim kaikal, freit o karirn of sarnting long balusna 01 arapela samting na sevis, na givirn wok napotnait winmoni long of pipel long Porgera naEng Provins klostu hap bilong ofgeta nesenefkontrak na I go long olgeta arapela hap bifongPapua Niugini.

Olsern tebol daunbilo I soirn, bikpela hap narnbabilong ol kontrak we Porgera Join Vensa I givim Igo long ol PNG saplaia, na of arapela wok kamapbilong dispela kain wok em i bikpeia tru.

IBusi.Held

Freight -

Plant Hire 121.866.119

Strong bilong em longbihain taim: Stori bilong wok kamapLong 2006, Porgera operesen bai bihainim wanpelaarapela gutpeia yla bliongprodaksen, na sampela pro-jek I go het pinis long apimmak bilong wok strong nagutpela wok pasin bilongmain.

long Porgera Join Vensa

Wantaim ol dispela wokkamap, na ol gutpela wokpainim we i bin kamap long2004 na 2005, Porgera mainbai go het long mekimbikpela wok kamap longikonomik divelopmen bilongEnga provins na PapuaNiugini i go nap longpelataim bihain yet.

Page 19: wantokniuspepa.comwantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2005/Wantok_namba_1639.pdf · 01 nesenel lida itokaut olsem ol pJnse11idainrnkimg t1ono1distrikiwoU kisim taim LUKIM STORI

LAIPSTAILWANTOK

Natasha Bodger I raitim

SALENS I go long ol sumatin I bin greduet longJubili Katolik Sekonderi Skul JCSS long Mosbi sitilong bihainim ol sarnting we I bin lainirn na longnoken mekim korap pasin long wanern em I wanpela samting we i save daunirn kantri.

Ges spika na Dairekta bilong TIPNG RichardKassman I bin autirn strongpeia toktok long olsurnatin iong.namba 5Gret 12 na narnba tn Gret 10greduesen bilong of surnatin long Sir John GuiseStedium long Fraide las wik

Em I tok Jubilee em wanpela gutpela skul naplanti ol bipo surnatin na nau Iwok long karnap gutpela manrneri insait long praivet na pablik sekta.

JCSS em I nupela skul tasol ol surnatin I wokirnut tru taim 01 Gret 10 na 12 surnatin I bin kisirn olop rnak tru.

Tripela Gret 12 na 17-pela Grel 10 sumatinilong JCSS I skorirn A na Distingsen tasol long

nesenel eksern bilong 01 Gret 10 na 12 long dispelayia.

Prinsipel Benedette Ove I tok ern i amarnas trulong wanem ol pikinini I wok hat stret na nau ol Ilukirn stret kaikal bliong hat wok bilong 01.

Misis Ove I tok skul bal I no nap karnap olsernsapos ol I nogat ol gutpela tisa na rnamapapa we isave givirn sapot long ol pikinini long tairn ol I staplong hevi.

Of awot I lukirn daks prais I go long wanpelamangi Filipino, Jabin Landayan, we i bin wanpelapainia Gret 12 surnatin long bihain long skull statlong kisim ol Gret 9 long 2002.

Long wankain tairn tu, tupela surnatin i winimskolasip long Hi-Lift bilong 2006 em Get 9 sumatinMaryanne Koibua na Gret 11 sumatin MichaelEvara.

Hi-Lift bal bairn skul fi bilong dispela tupelasurnatin long neks yla.

Desemba 15 - 21, 2005

De La SalleGreduescnbibain longtripela via

Natasha Bodger Iraitim

DE La Salle Haiskul GreduesenI lukim sampela

gutpela senis I kamaplong skul long daunim bikhet na jeneresen kalt pasin.

wanem pianti 01 bikhetpasin bilong 01 sumatinrnanki I bagarapirn nernbifong skul na dispela Iwokirn na skul i noholirn 01 greduesenlong sampela yla.

Dispela yla tu I binlukim bikpeia hatwokna strongpela sanaplong rausirn ol jeneresen kalt na bikhet pasinna ol rnarnapapa bilongskul I karnap wantairnstrongpeia tingtingolsern dispela yla I rnasgat greduesen we 1soim stret olsern ol Iwok hat stret.

Em I tok wanpelasarnting we I. karnapbikpela stret dispela yiaem pasin bilong jeneresen sistem we nembilong Dela Salle I bin

PASIFIKA STAlL 0: Danis long pinisim skul.

pairap long olgeta hapna bagarapim nembilong skul.

"Mipela I wok bungwantaim of woklainbilong EdukesenDipatmen na karnapirnwanpela pepa we I naplong helpirn ol arapelaskul long rausirn dispela jeneresen sistern,"Mista Mala I tok.

HETMASTA AMAMAS LONG SENIS: Hetmasta Leo Maia Igivim prais tong wanpelasumatin.

Prinsipel Leo Maia Irausirn likiik ai wara natok, em I arnarnas trulong wanern dispelagreduesen bilong 2005I soirn olsern ol pikinini Iwok long senis isi isi natu, Dela Salle skulbilong 01 manki man Iwok long kisim bek gengutpefa nern bilongem..

Em I tok dispela yiana ol yla I go pinis I binno luk gut tumas long

Moa long 251 Gret10 surnatin rnankibilong Dela Salle HalSkul insait long NCD Igreduet long al bilong olmarnapapa bifong olbihain long tripefa ylaolgeta we skul yet I nolukim wanpela gutpelafomol greduesen bilongol arapela sumatinmanki.

Ivloa Greduesen poto long ol narapelasky!

SENIS KAMAPIM AMAMAS: Daks sumatin Luke Phillipsen na tu long pasin ol wanlain bilong em i wokim lonlhat tru long karim sampela senis I kam insait long s.tok

Orens Itok em Iamamas tru tong dispela graduegutnem bilong skul. "01 wanlain bilong ml I wok

nau mipela I luklm stret greduesen bilong mipela," em i

Oaks prais em i kisim em wanpela sil wantaim nem bilong em long em na K700 pasbuk akaun long BSP we kampani yet I sponsaim.

01 Jubili kisim salenslongciau n i ni kora psen ... . Skul wokim gut

SMAlL LONG MALOLO: Sacred Hat Elementeri pikinini long greduesen de

Page 20: wantokniuspepa.comwantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2005/Wantok_namba_1639.pdf · 01 nesenel lida itokaut olsem ol pJnse11idainrnkimg t1ono1distrikiwoU kisim taim LUKIM STORI

Desemlia 15 - 21, 2005 LAI PSTAIL WANTOK

Nupela Paler I wokabaulAndrew Molen I raitim

WANEM kain 01 manmeri Isave kamap wokman bilongsios na autim tok bilong

God? Planti bal I ting olsem 01 lain isave bihainim dispela rot em 01 I nolain bilong bikhet na sakim tok na 01I save stap isi na I go long lotu tasol

Wanpela man mi bai givim storibilong em long lila em i kain olsem. Inogat wanpela I save o map tingtingolsem em bai lusim olgeta samtinglong laip bitong em na I kamap olsemwanpela pater tasol dispela I kamap naol pipel bilong pies bilong em i amamas tasol long dispela.

Pater Allan Efi bilong pies Eboa longMekeo long Kairuku eria bitongBereina distrik bilong Sentrel Provins Ikisim odinesen bilong em long kamappater long han bitong bisop bitongBereina, John Ribat long pies bilongem yet long Desenba 3 dispela yla.

Laip I pulap long taim bilong traim

Tasol bipo long dispela man i kisimnem otsem pater, em i wanpela manhusat I luksave long olgeta kain rotbilong laip. Em I wanpela boksa husati save makim Papua Niugini long olbikpela pilai olsem Saut Pasifik gemsna ol narapela. Em i save makim tuNCD.

Laip bilong em tu i no isipela laip.Taim em I pinis long kolés long MtHagen, Allan I stap nating tupela yialong pIes wantaim nogat wok.

‘tong dispela taim em I save salimmoni i go long taun na 01 lain husait ikambek tong pies i save balm niuspepa bilong em I kam na em I luklukinsait long traim na painim wok. Olgetapas em I raitim, em i save raitim longpies na satim I kam tasol bihain longtupela yla em i no painim wanpela gutpela wok yet," wanpeta kandre bilongPater Allan, Leo Eko I stori.

Em i traim I go na namba wan wokem i painim em long wasim winduabilong wanpela stoa long Hugo’sBuilding long Tabari pIes long PotMosbi.

"Long hap em i aplal na kisim wanpela wok long Elcom we em I stap mapem i lusim na go long skul bilong 01Bruder long 1995 we em i stadi longkamap pater I nap nau," Mista Eko Itok.

Long Elcom em I wok strong wantaim sampela kos long yunivesiti, em I

kamap olsem wanpela hap man bilongyusim kompyuta.

Mista Eko I tok tu olsem Allan em Iwanpela kain man we i nogat wanpelaman I ting olsem em bai kamap pater.

"Em i man bilong stap isi tasol taimem I spak, yu lukaut," Mista Eko i lapna stori. "Em I wanpela man bitong paittu na i no save isi long 01 lain i bikhetlong em."

Hap boksa man tu ya

Allan i joinim boksing tairn em iyangpela yet na I save palt long 54kgwet divisen we I lukim em I save makimkantri na Pot Mosbi.

"Long f989 ml stap long Bulolo naml ringim em long Etcom opis we em Iwok na em i tokim ml olsem ol I makimem long. I go long MiniSaut PasiflkGems," Mista Eko I tok.

Eko i tok Allan i mekim na em yetwantaim ol brata bilong em na planti olnarapela manki long pies I go joinimboksing. Tasol taim man I skulim emlong pait, Allan Efi sinia I dai, PaterAllan I givap na lusim boksing tasol olskil, save na tingting bilong em longspot bilong em i stap strong yet longem.

"Dispela tingting long noken lus napait I nap ml win em ml yusim taim mlstadi. Sampela taim ml stadi I go nataim ml talk les dispela tingting olsemlong boksing I save mekim strong na Igo moa yet," em I tok.

Wanpela kasen bilong Allan,Camillus Ongogo Andrew I tingim tulaip bilong em; "Em raf baga yah, nauem I senisim dispela olgeta pasin na Ikamap pater. Mama na Papa bilongAllan na susa bilong em husait I tupetatasol long famili I dal taim tupela 1yangpela yet.4’

Laip i bin strongim em

Pater Allan i tok wanem samting emI save wokim bipo long em -i kamappater I helpim long strongim bodi natlngting bitong em.

"Mi statim nupela laip nau na olgetasamting ml wokim bipo I kam pinis longhia tasol laip bilong pater em I no isi,"Fr Allan i tok.

Stadi bilong em otsem Bruder longBomana I kisim em I go long Rabaul nakam bek. Bihain long Bruder em Ikamap Diken na long 11 kilok moninglong Disemba 3 Bisop Ribat I tokautlong Ol pipol olsem Allan nau I kamapFr Allan EfL

FrAllan em I kamap olsem namba tupater bilong Inawala daiosis we em balI stap bihain long moa long 3Opela yia.Fes pater bilong dispela hap em PaterJulian Efi husait I lapun na I lusim piniswok tasol em I bin i kamap long odinesen.

"Em I bin longpela taim tru, ml no binlukim o save olsem Pater Jutian i stapI nap ml bikpela, em I mas stap wokbipo long mama karim ml," Pater AllanI tok.

Pater Allan yet I tok em i lukluk naulong dispela niupela laip bilong em naem I tok bikpela amamas na tenkyu Igo long 01 wanples na femili bilong emna 01 narapela husait I kamap soimsapot tong odinesen bilong em.

Long kamap peter, Pater Allan i tok;"Long kamap otsem pater I makimpinis bilong wanpela laip tasol em Imakim tu stat bitong narapela."

Odinesen bilong Allan I lukim plantimanmerl I kam long olgeta pies bilongKairuku, Fane long Goilala na sampelaol dalosis long Pot Mosbi.

Bisop Ribat I tok amamas long olwantok, poro na femili bilong Allan longgivim sapot biiong ol long em na longsios.

Taim em I lukim dispela, Bisop RibatI tok: "Mi amamas long ol I samting Ikamap tude we I no bilong Allan tasol,nogat, dispela odinenesen em bilongem tasol em I bungim yumi olgeta.

Dispela em i gutpeia bilong wanemem I bihainim tingting bilong sios longdispela dalosis long bungim olgetamanmeri bilong maunten na nambiswantaim."

Em i tok dispela em I de bilong Allantasol olgeta man long pies na dalosiswantaim ol narapela long ol longwepies I kamap long soim sapot I no longem tasol, tasol long katolik sios tu nadispela I gutpeta.

Dispela de I lukim ol tumbuna singsing na I kamap long nait I go moning naol I kilim tu moa long 3Opeta p1k.

Neks de long Sande Disemba 4, emI holim fes lotu bilong em.

Maus bilong em I abrus long sampela toktok we I soim olsem em Inupela tasol wantaim helpim bilongtupela sinia pater, em I pinisim lotu weI haus lotu I pulap tru.

Em I klia tu nau olsem bikman yet isave husait bail kamap na mekim wokbilong em, gutpela man o nogut olsemem i mekim long Saul long Baibol.

pes26

ODINESEN I GO HET: Taim bilong mekim promis. K1SIM BLESING: Soim daun pasin na kisim blesing.

PAlER PINIS: Pater Allan Efi I tromol tumbuna bilas na amamasimnupela laip wok bilong em olsem pater.

Page 21: wantokniuspepa.comwantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2005/Wantok_namba_1639.pdf · 01 nesenel lida itokaut olsem ol pJnse11idainrnkimg t1ono1distrikiwoU kisim taim LUKIM STORI

WANTOK

Bustin Anzu I raitim

BULOLO na Wau eriainsait long Morobe Provlnsi lukluk nau long kamapirngutpela sindaun nakirapim wok bisnis.

Dispela mak bilOng gutpela sindaun bal kamapbihainim gutpela wok namellong komyuniti we KomyunitiJastis Senta na KomyunitiJastis Liesen Yunit bilong Lóna Jastis Program CJLUwantaim strongpela luksavebilong komyunitl polising.

Wan bilong ol nau em longgavman I mas kisim sevisikam insait long pies bilong01.

Dispela kain wok bungwantaim I no bin kamap long-pela taim na pianti pasinbilong stil na narapela ol heviI bin kamap. Tasol bihainimdispela wok bung, nauBulolo na Wau eria, pies weplanti I poret long wokim bisnis na stap, bal lukim planti 01gutpela senis 1 kamap.Sapos ol yangpeia I mm bisnis long bringim ol biruasamting i go long io, io naoda bal I no wanpela hevimoa.

01 yangpeIa yet i go pasI no long taim I go pinis, ol

yangpeia husat i save stapinsait long bikhet pasin I binkam aut na toksave olsem 01I lusim dispela pasin na laikpainim gutpela sindaun - sindaun we bal bringim gutpelanem bilong Bulolo na Wauena.

01 I bin lusim ol gan,katres, spak brus o marlwana, na ol samting bilongwokim ol gan wantaim biabilong pIes o hombru insaitlong wanpela bung we I binkamap long pies Gawapu,klostu long Bulolo taun.

Samting olsem 1000 man-men bilong pIes klostu longMumeng olsem Baglum,Sambio, Samsam na longBulolo yet oisem Bairis,Katia, Namba 8 Manga,Warabung, Leku na Lateppies I bin kamap long witnesim dispela seremoni.

01 yangpela I givim 42-pela hom med gan, tripelagumi o siiinda bilong wokimhombru, ol spak brus we ol Ikamautim long gaten wantaim ol am, we oi I saveyusim long karim aut bikhetpasin bilong ol arere long rot.

Taim bilong kaubol taunBulolo/Wau eria I save

kamap olsem wanpelakaubol pies bikos plantiraskol pasin I save kamapoisem holap, pasmn stii, kilim Idal narapela na ol narapeiakriminel pasin. Dispela Iwokim na Bulolo/Wau I binstap oiseni wanpela ‘densazon’ na i no gutpeia longwokim bisnis.

Dispela pasin I stat longtaim bilong goi ras na long

hap we divelopmen I binkamap long Eddi Krik. Long1980, pasin raskoi I kamapbikpeia tru. 01 raskol I savego sanap long wanpeia rotkona na wetim 01 men longaskim ol long moni. Taim olmen tok nogat, oi I savepaitim ol o reipim ol. Päsinbliong kisim idal narapeiaman o men tu I kamapbikpeia long dispeia taim tu.Pasin bilong rispek mo binstap.

Tasol dispela pasin naskolnau bal senis - tenk yu igolong hat wok bilongKomyuniti Jastls Senta naKomyuniti Jastis LiasenYunit bilong Lo na JastisSekta Progrem wantaim luksave bilong komyuniti pollsing bilong polls. Dispela makI senisim sampela toktok tuolsem: "Pop gan I pundaunpinis" na nupela toktok em:"Jisas I stap nau."

Dispela senta bilongKómyuniti Jastis long Buloloem i olsem wanpela pailotprojek bilong Dipatmenbilong Jastls na Atoni Jenerallong 2001 long helpimNesinol Lo na Jastls Polisi Ikamap long kamapim gutpela sindaun long komyuniti.

Taim ol komyuniti polisinglain bilong p0115,01 NGO grupna Mobail Skwat 15 bilongBulolo I wokim aweanes, dispeia raskol pasin I go daun.Taim CJLU I sknuim wokaweanes long lo na Jastis, olpipol i kam iuksave moa.

PIanti spika long dispelataim I tok planti hevi isavekamap bikos gavman moiuksave long ol na givimsevis, long ol manmeni longpies. Dispela em wanpelabikpela as tingting piantiyangpela I kamapim raskolpasin na ol narapela pasinnogut.

Etvaisa bilong Monitaringna ivaluesen long JastisAdvaisen Grup Steven MillerI bin kisim pies bilongmemba bilong Bulolo olsemges spika, I tok olsem lo na

oda em wanpela bikpela wokbilong Lo na Jastls SektaProgrem. 01 i bin statimtupela projek, wanpela emlong Wau na narapela longKainantu bilong helpim olmanmen.

Mista Miller i tok em i amamas long lukim ol manmen Iwok bung wantaim ol yangpela long lusim ol hom medgan, spak brus na ol samtingbilong wokim hombru.Dispela em I namba wantaim bilong Miller long lukimdispela samting- long wanemem I no lukim kain samtingolsem bipo.

Em I strongim toktokbilong em yet olsem sapos olI lusim dispela ol raskolpasin, planti ol invest na tunisbal kam insait long piesbilong 01.

Long dispela taim tu mausman na kansila bilong Wod12 long pies Gawapu,Giwisa Tukwund I tok I gutpela long olgeta pIes i lusimol gan na nogat man bal stapwantaim pretpasin long wanpela narapela.

Mista Steven i tok ol lainyangpela long pies bilong emI bin wokim disisen longiusim ol gan long kamap olgutpela manmeni bilongkomyuniti na kantri bihainim

bilong bia long stua nau Iwok long go antap olsem naol likilk man long ples ol momap long bairn. Na tu, ol metina pikinini i wok long wokimdispela long salim long kisimsampela moni long peim olskul fi bilong ol pikinini bilong01.

Asisten Komisina bilongKoreksenei Sevis DominicTomar I bekim tingting bilongol na tok gavman mo mapkam kisim graun bilong olnating. 01 pipel yet ikenyusim graun bilong ol longpainim gutpela sindaun.Gavman I ken helpim ol longgivim trening 0 skil long ol wedispela bal helpim 01 yet longIukautlm ol.

01 lidaman long pIes na olkansila bilong pIes MUmeng,Bulolo na Wau I bin stapinsait long dispela bikpeladel na 01 I tok kiostu taim, oltu bal holim wankain pro-grem bilong ollong lusim ganna ol samting bilongkamapim birua.

Dispela em wanpela hanmak bilong komyunitl Jastissenta o CJLU, we aweanesbilong ol I karim kaikal.Bihain long planti nait ol moship na kaikal gut, nau kaikalbal swit na ol ken silip longpela aua. Bal mo gat nois naol kar na manmeni bai non friigo ikam.

Wok bilong gavman naulong Iuksave long dispelawok bung bilong komyunitina ol yangpela na pamnimsampela sevis we bal helpimol long kisim nupela laip nawok long strongim nadivelopim kantni igo het.

PNG em I gat 30 krismaspinis na nau yumi olgeta - yubikman o bisnis man, pollitisen .0 fama, kopi bala owokman men bilong gavmanopis, long bungim han natingting na plenim olsemkantni bal 1 olsem wanemlong 30- yias bihain.

Memba bilong palamen,husait I maus man bilong olpipol na gavman mas sindaun na givim tingting longdispela nikwes bilong olyangpela.

LAI PSTAI L Deseunhia 15-21,2005 Pes 21

OL GAN NA KATRES: 01 pollslusim ol.

manmeri putim ol long kontena. 01 yangpela I bin RAUSIM NAU: 01 sampela yangpela I bin kárim ol horn med gan wantaim marlwana na givim igo long ol lain bilong b.

Taim bilong senis

IGUTPELA SENIS: 01 yangpela bal lusim ol. gan nau.

01 wok bilong CJLU voluntia bikpela sam bilong senisRichard Bonipe na lain insait long eria bilong 01.bilong em i karimaut. Tasol Planti komyuniti ilda long disem i tok 01 yangpeba bilong pela kibung I tok promisBulolo I traim 01 gen, 01 bal olsem ol I talk sanap strongwokim 01 dispela raskol pasin na painim gutpela sindaungen. na ol gavman sevis I mas ron

Em I tok tu olsem ol yang-. igo insait long ol pies bilongpela bilong em ,l wokim ol ol. 01 lida I tok planti long 01dispela raskol pasin bikos ol yangpela I save kisim ol disraskol bhlong Bulolo taun I pelasamting long lukautim olpretim ol Gawapu pies lain, yet long 01 narapela biruaholim ap ol na kisim oi men bliong ol.olsem ol kàlabus. Tasoi dispela wok biiong

Long Mumeng Lokal Level komyuniti Jastis Senta uGavman, ol yangpela I kisim wokim planti aweanes longtupela gan 01 I wokim long painim gutpela sindaun napies. 01 pipol I beihat na stat semtaim long lusim ol naskollong wokim ol gan bihain pasin. Dispela wok bliongbong 01 yangpela long sam- Senta tasol I bin senisimpeia pies kiostu I holim ap ol. planti laip bliong 01 yangpeia.Nau 01 I busim 01 gan na ol I Nau ol I tok gavman massingaut long ol narapela I luksave long dispela wokwokim wankain. biiongol longkisim ol sevis I

go insait long pies bhlong 01I mas I gat moa aweanes na 01 I no map wokim olCJC voluntia Bonipe I tok I rasko! pasin na ronowe long

gat bikpela nid long kanim aut ol polis olgeta taim.aweanes long Bulobo/Wauenia, em pies we 01 I ken Taim nogut save kirapimsmelim gan na spak bnus raskol pasinlong olgeta hap.. 01 tu I tok planti bibong ol

Em I tok tu olsem I save dispela yangpela I savehat long wokim aweanes wokim ol dispela samtingtaim oi I no gat kar tasol ol bikos sampela taim, pramsyangpela I wokim bikpela bilong ol samting long stua tukomitmen long lusim ol gan igo antap. 01 isave wokimsamting, dispela em wanpela hombru long wanem prais

Page 22: wantokniuspepa.comwantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2005/Wantok_namba_1639.pdf · 01 nesenel lida itokaut olsem ol pJnse11idainrnkimg t1ono1distrikiwoU kisim taim LUKIM STORI

pes2O Desemhia 15 - 21, 2005

01 enirnol tumaskisim balenskaikal olgeta lie- NARI wokman

James Kila I raitim

OL ENIMOL we ol manmeni Isave lukautim long pies na hauslain olsem kakaruk,. p1k, memek,sipsip na pato I mas kisim balenskaikal olgeta de long stap fit nahelti.

Taim oi dispela enimol I kisimhelti na balens kaikal oigeta de olbal gro bikpela haniap na taim 01 Inedi, tru tumas taim yu kilim nakaikal ol mit bilong ol bal swit tru.

Dispela em wanpela gutpela nastrongpeia toktok tru wanpela wok-man bilong Nesenei AgnikaisaRisets Institiut NARI nem biiongem Leka Stanley i bin mekim taimem I bin soim eksibisen bhlong emlong NARI fil-de we i bin kamaplong Aiyura I no long taim I go pinis.

"Balens kaikal I mm olsem ol enimol mas kisim gutpela eneji kaikal,protin na tu ol kaikal long heipirngro bilong ol. 01 dispela kaikal emyumi 01 manmeni I mas save pas

taim na mipela I givim ol dispelaenimol," Stanley i tok.

Planti ol manmeni husat I bin golong dispela fit-de long Aiyura Ibinal-op stret long 01 toktok dispelaman Igivim. Em I tokim 01 tu oisemtaim ol yet I kamapim 01 stok-fidbilong 01 yet long pies olbal kisimgutpela profit taim ol I lukautimkakaruk 0 poitri projek long pies.

Stanley I save wok long NARIstesin long Labu kiostu long Laelong Morobe provins tasol em I bingo long Aiyuna long givim dispelagutpela tingting I go long oi lainsmolholda fama long Halians rijen.

Em I tok olsem ol manmeri longpies yet i ken kamapim 01 kaikalbilong 01 enimol we prais bilong emI daunbilo taim ol yet I yusim ol na patokaikal bhlong gaden bilong ol yet.Em I tok nau yet pnais bilong stokfid long stua Iantap tru olsém na olmanmeni I mas painim gutpeia rotlong kamapim lokal stok-fid bilong01 yet.

Em I tokaut olsem 01 manmeri I Taim Stanley i go long Aiyura em va na kon. 01 dispela kaikal em Imas save tu olsem ol enirnol I I kanim wanpela likilk masin ol I bin draim long san na ol I dral nawankain olsem yumi ol man na 01 kolim grainda we em i yusim long em I yusim long mekim grein longtu I mas kisirn balens kaikal long memeim 01 gaden kaikal olsem kamapim kaikal we 01 enimolI kenhelpim na strongim bodi bilongol. soya bin, kaukau, rais bren, kasa- kaikal.

Quantity Price Postage Charge Total Price

1 K15.00 K20.00 K35.00

2 K30 00 K40 00 K70 00

3 K45.00 K60.00 K105.00

LAIPSTAIL S WANTOK

BUS KAIKAI: NARI wokman LEKA Stanley i yusim grainda long memeim 01 drai kaukau long wokim kaikai bilong kakaruk

Bank of PapuaNew Guinea OFFICIAL ORDER FORM

TO: Public Information Unit

j .Name

Address

policy andin PNG

[I1]Mr.[IMrs.[I1Ms.IJDr.

The public isadvised that thebook titled MONEY & BANKINGIN PAPUA NEW GUINEA pub-lished by Bank of Papua NewGuinea is on sale for K15.00.

The scope of the book is broaderthan it’s titled would suggest.

Sale is between Monday - Fridayfrom 9.00 am to 2.OOpm either byorder, cash or bank cheque.Strictly No Personal Cheques.

.Thpccw& .S Banks and banking, monetary

economic conditions

7i:r &ioij is a recomnentIt1

C.ontaci. Public lrformation Unit, Economics Department, 3rd Floor ToRobert Haus,Dougiai ..

Street, P 0 Box 121 , PORT MORESBY, Papua New Guinea T&ephøn: 675322 . * *.

73261322 7332/ 322 7335 Facsimile 675 320 0757/321 1617 . . . .

rna: edawana©bankpng.gov.pg Website: www.bankpng.gov.pg . . .

Telephone .- ----.-- Facsimile..

: . Email

t?ii sci;ooic;‘°°

ani Uflif/eiflt/S

Please aept my payment for Money and Banknc Text Book 99O-8526s9

I enclosed a cheque for K...---.- copies of the book.

Signature:

payable to Bank of Papua New Guinea for

ntc.

Page 23: wantokniuspepa.comwantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2005/Wantok_namba_1639.pdf · 01 nesenel lida itokaut olsem ol pJnse11idainrnkimg t1ono1distrikiwoU kisim taim LUKIM STORI

WANTOK

oIp

GLASIM MLISIK Desemhal5-21,2005

iu

long pairasi 0 nogataI GAT wanpela bikpela hevi tru

I ken kamap we yumi ballukim moa yangpela manmeri

I nogat wok, bikpela hap takisbilong gavman bal lus, ol likIlknekoding studio bai pas longwanem ol bal nogat moni, nastendat 0 kwolati bilong musikbilong yumi bal bagarap olgeta.

Olgeta dispela samting baikamap long wanem ol musik atisbilong yumibai no nap kisim roy-alti insait long 5-pela yia antapsapos Inogat wanpela bikpela wokI kamap long daunim hevi biiongpairasi insait long PNG.

Pairasi em taim 01 manmenibibong pabiik I kisim ol kaset namusik bibong ol nekoding atis na oli nekodim 01 yet na saiim. Taim dispela i save kamap, ol musik atisyet I no save kisim pe bibong musikbibong ol.. Nogat.

Dispela kain wok em I wanpelabikpela hevi I wok long brukim bona em I wok long gro I go bikpeiamoa yet na I nogat moa luksavelong ol PNG Kopinait Lo we ikamap long mun Juiai 2000 yet.

01 saveman yet i tokaut olsem 01dispela kopirait lo I no givim banislong ol musik atis bibong yumi.

Em bal olsem wanem nau? 01kopirait lo bilong yumi I gat banisagensim dispela stil pasmn bilongpairasi? Sapos I gat banis i stap,bilong wanem na ol lain I lukautimI no mekim samting bliong daunimdispela hevi bilong pamnasi?

Tokwin I raun nau I tok olsemdispela hevi I ken go bikpeia moalong 2006 taim Sief Rejistra bilongGavman long ol Kopirait Lo, GaiAraga i lusim gavman sevis woklong pinis bilong dispela yla.

Pairasi I kru pinislong PNG

Strong bilong Kopirait Lo napasin pairasi stap we wanpela emI banis bliong narapela. Tasol dispela tupela samting Iwok long paitlong taim tnu long kain kain ol anapela not na long kahn kain hap longwol. Tasol nau emi stap pinis longPNG.

Tupela bikpéla kampani bilongsoim ol muvi piksa, Home BoksOpis HBO na Star Muvis I woklong mekim 01 wok aweanes longpait agensim pasin bibong stilim olintanesenel muvi piksa na musikna strongim tingting bilong 01 lainhusat I save yusim long pait agensim dispela kain pasin na nokenbairn ol dispela giaman piksa.

HBO I save askim 01 kastomabilong en long ‘tok no long painasi’na Star Muvis yet Iwok long yusimArnold Schwartzeneger man I ektolsem Temineta na Kung Fu manJackie Chan long toktok agensimpasin pairasi. lnsait long Iiklik tok- Yumi lukiuk pastaim long PNGsave bil’ong ol, Jackie i save tok, musik na ol lain I save mekim, nasapos yu bairn ol muvi na musik ol Pairasi i save kilim nem tu lukluk long ol nupela masin we

I stilirn yu wok long sapotim ol stil ol yangpeia i save yusim longman Na Arnold yet i save tok Pairasi i save daunim strong na mekim kopi na rekodim musik longYurni teminetim tasol nem bibong musik atis kwolati laik bilong ol na ol i no save tingt

bilong en nem bilong kampani na ing long ol lain i hat wok longmekim ol musik na piksa i kamap rekodim ol dispela musikto gret o prodak Tasol ol i save Olgeta de bai yu ken painim ol

toktok salim yet long bikpeia moni olsem musik aibarn bilong ol PNG musik

PNG mas daunim

PNG I rnas kisim gutpela

CLASUMMUSIKwantaimjI

atis I sindaun insait long 01 iiklikstua nabaut. Tasol sapos yu lukiukgut, bal yu bukim olsem ol dispelamusik em ol I rekodim long ol dispela kain CD we yu ken bairn longK2 tasol 0 ol bleng kaset we yuken balm long K3 na I nogat olbikpela nem. insait karamap pepabibong em ol I save potokopim tasolna suvim Igo insait. I no save staplong kala tu. Em I save stap longbilak na wait tasol.

Sapos yu sekim prais bal yulukim olsem ol stua I save putimprais bibong 01 yet long en.

Wok painimaut

Glasirn Musik I bin mekirn wan-pela wok painimaut long ol musiksamting insait long wanpela ten 4stua insait long Mosbi siti, na tnuturnas, planti long ol kaset na CDinsait long ol stua em oi I pairasikopi tasol. Planti long ol em olbikpela Holiwut muvi we ol saverekodirn wantaim karnera tairn ci Isoirn insait long 01 bikpela piksahaus na bihain rekodim Igo long olCD na salirn I karn long PNG wantaim tok pies saina bong en.

Planti long ol stua kipa tu I mauspas taim mipela askim ci long tokkila long ol dispela samting.- Namba wan bikpela musiklisa na distnibuta insait long kantni,Chin H Meen I wok long lusimbikpela rnoni tru long dispela kainpasmn.

01 rnanrneni I save bairn wanpelaCD o kaset tasol na bihain oil savego rekodim na salim ol gen long olbikpela prais.

bilong dispela tupela man longwanem dispela hevi I stap pinis nawankain olsem HIV/AIDS, pairasi Iwok long gro haniap tru. Na ml yetmi sem long wanern I luk olserngavman I no mekim wanpeta samting bilong daunim dispeba hevi.

01 opis bilong en obsem KopiraitSekreteniet bilong IPA, PNGSensasip Bot, IRC Kastoms,Indipenden Konsuma naKompetisen Komisin ICCC, Pollsna ol arapela I aipas na mauspaslong dispela kain samting. Na Inogat wanpela bikpela wok ikamap long pait agensim nastopim dispeba hevi bong karnapmoa insait long kantri. Planti longol dispela kain sarnting i save karnlong Esia.

ci tru tru musik na muvi. Dispela Isave daunim stret nern bilong cimusik atis 0 muvi piksa.

Mi bal giasim hevi dispela kainpasmn i wok long karnapirn long cilokol musik atis bilong yumi husat Iwok long lusirn bikpeba moni trulong dispeba kain pasin. 01 laintumbuna atis bilong yumi tude tu Iwok bong pundaun long dispelahevi. -

Nau we yumi olgeta I gat savelong ci kain kain nupela rnasin,kain kain manmeni I ken mekirnkopi bilong ci musik na muvi longob CD o DVD bilong ol porornan.Yu ken kisim ci tumbuna disain opiksa na yusim kornpyuta longputim i go long singlis 0 laplap.

pela nern bilong PNG musik we ollokol atis yet i karnapirn insait longtripela ten krisrnas I go pinis, balus nating.

Maketing na Etvataising Menesabilong CHM, Aaron Chin i tok Igatbikpela wok karnap long lokolrnusik pairasi long 01 lain husat Iwok long rekodirn nating ci PNGmusik albarn na salim wan wanlong K10 long haus bilong ot yet.Planti long 01 dispela rnusik albarnI no stap long CD yet.

"Dispela I save bagarapirn olgeta rnanrneri. Musik atis, pablisa, cirekoding studio na pablik tu taim olI bairn rnusik we I no gutpelakwolati. Sapos mipela I no stopirndispela kain stil pasin, bai rnusikindastni bilong yurni I bagarap,"Aaron I tok.

CHM yet I save lusirn bikpelahap moni tru taim ci manrneni Isave rekodim ci PNG rnusik albamna salirn nabaut long ci arapelaPasifik Allan kantni.

I no long tàim bal ci musik atis Iles long rekodim ol musik albarnna ci bal les long mekirn musikmoa. -

Aaron Chin yet i tok olsern longdaunim dispela hevi bilong pairasi,ol I toktok long 01 ioya bilong cibong painim rotiong daunim olgeta. 01 I askim Glasirn Musik longhabivirn kampani long painim 01arapela rot long daunim dispelapasin pairasi tu.

"01 lain husat I wok bong mekimmoni long musik bilong ci PNG atisem 01 stil man husat I wok longrekodim 01 dispela musik."

Aaron i tok CHM na midia I maswok bung wantairn long skulim cimusik atis, planti long ci em ci grasruts lain husat I nogat-wok. 01 pro-dusa bhlongol long 01 liklik studiotu I rnas save wanem sarnting Iwok long kamap long banisim gutci rnusik atis.

"Mipelal rnas save long wanernnot stret 10CC I ken sapotirn rnipelana banisirn rnipela long dispelahevi."

01 pairasi muvi piksa

Em Iwankain tu long salt bilongci muvi piksa. Nau yet yurni longPNG I no map tok olsern rnipeia Isave mekirn ci bikpela muvi piksa.Tasci tude bal yu ken iukirn ci kainkain nupela rnuvi I save kam longEsia na I pulapim PNG rnaket ernol muvi we 01 I rekôdim na Ino gut-pela kwoiati. Na I nogat ci lãini woklong mekim wok long stopirn ci.

01 stua papa tu Iwck long pasimal tasci na bairn yet na salirn genlong 01 PNG.

Tasol dispela pasin I rnas stopna PNG rnusik indastri I rnas sin-gaut strong long ci gavman atoritilong mekirn samting bhiong daunirn

Long dispela as tasol na ci dispela stil pasin bibong pairasi.musik atis 01 yet i no save kisimwanpela long dispela ol moni.

Tasci I no CHM na ci musik atistasol husat bal karirn dispela hevi.Wok i go long ci yut tu bal sot taimrnoa rnusik atis I lusim wok bilongci tairn ol studio i pas. 01 studio baino map rnekim rnoni moa, na gut-

**yu ken ritim olstori bilong Musik

olgeta Mandeinsait tasol long

The National

G Kopirait Lo I

GIAMAN CD: Nau kain kain manmeri I ken bairn ci K2 CD na rekodim ci musik na muvi piksa long laik.

/L ___*_ .

DAUNIM PAIRASI: insait long planti kantri nau ci gavman Iwok long pait agensim dispela kain stil pasin Tasol gavman bilcng yumi i no luksave yet

Page 24: wantokniuspepa.comwantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2005/Wantok_namba_1639.pdf · 01 nesenel lida itokaut olsem ol pJnse11idainrnkimg t1ono1distrikiwoU kisim taim LUKIM STORI

-- -.- - -..- 7;- - - -

Pes 4U Deseunlia 15-21,2005 AMNIU1L! I V- -

wA,i1ok

EM TVFa’,i DEAO5

5M &AnoNoPEi5.3ON1 G ThtENEYEROOAM G TO9.OOAM G MALoioaiE

ii_ocM G QEFFI.ODOWR

9ON VEThUEosIqJN230PM G YJAY1l*E.ET

aooR1 G WONND

330PM G 46400PM G BUSHBFAT420PM G Y5OOFM G WOUfl4U527PM G BW1V1KSDvE5PM G EM1VNEA

530FM C *D* PRK R1GIffMOE

6:OOFM 6 M1IONALEMIV

620PM G ANt

657PM G F’EWSLF&1E

59PM G WflODRIW1CPM G GMSPER157PM & EM1V1t*S1E&OOPM PG IwNFRENTaOOPM G This is vuR LIFE

:W.OCFM M R1eYLrniWA M1afl

**,-&.n**

G EMWVSRAY

PG LEGCF1}EFWNGIWVPRThLt,Lp

FRE, 16 DESBEA O5

529AM STAflONOPEN530AM G YVEIWR6M G QY9.AM G M&JJLoaL

:LtOQAM G REFFWDR

Ii3Q4M flV PRETht E

i2’JQON G :ISI1ESI-[51RAiLA V SOLITHAFR1CADay1@The Peslh230PM G iaicir

ow300PM G JS1RALIA vSOWHFR1CA ....

OOPM G 1} PR1ER1GIff MONSWRASE527PM G EMIVICKSbI1E

529PM G EMTVS

5L3OFM G N.SIRNJA VSOH AFR1CA&OOPM G M1JONALBWTV

630PM G AcUiNTNFJR ***,a2Oa6**657PM G

rI1oKPIsiN659PM G WflODRPWleopM G NJSTRNJ

sowHAF1cA7.3cFM PG&RIM3RGUO1BV1ALA

827PM G EM1V 1CI M!,E w4thKEVAM MADO

830PM M IN1030PM G 1’BSEM1V

PLAYli.OOPM M C.Si12IDMGIff BflVPRE

ThI LIEIP

SARR 17DF7vA 2005

aooM G PLA1FAN1A930M1 G G000SPORIS

iD.0cM PG SOFRESHii_3aM G 1}LY1JST8E

MADi2’IOCN G IST1ESF-JSTR.ALIA V SCUTHFRiCADay2@IheWacaPeslhEOOPM G ESCAPEW!H Er530PM G flIJSTRALIA vS0UTH6e0RI G N10MLEM1V

630PM G JSTRAU v SOU1HAFR1CA ..es....

730PM PG KIlG OFQIEI.NSc DciePat28.OOPM G SOUIH I1C.EiC857PM G EMiV1OKSA9OPM PG PREYJSPEa4L: WLEGRAHAM KE?’1ETh’W.OOPM M WALJER IEXAS

RNRiiOOPM G TlVFLREPLAYii3OPM PG ARi’r1:NGl.ff BM1VPR1IEThEUt[

SAM:E, 13 DESA 2005

726AM **S1U% OPEN"727PM G 1TV1tKMW73GM G BLS’Saowi G iiwvo

1OAC8.3OAM G aOBALIt’FO

i*IGHWAY900AM G VRLDOF

930AM G ‘ADR1DOF

rnOOM G SEARa4 FOR

1100AM G EJIRALDISLESARANSEA12ON G IST1EST-LSTR.AiIA V SOUIHAFR1GAD,3@the Ptth230PM G ThEcBQ1-

300PM G NETR.Al1A vSOLflHAFR1CA ..cm..EOOPM G ThECARS1W530PM G LETRAL1A vSOHR1CA6:00PM G F4AT1OMLEM1V

630PM G ALIFTRQiA v SOUfli

AFThCA .

73OR1 G EBRfTYaRaJS

827PM G EMIVIOKMW830PM PG SLMYMGFffMME 1}EWWCINGPLANROO1 Comedy/Rom - MayRose the weddlig pIannet Sh&sa ha she knows cactiy

b cb aid , b n ayi dcig a 5pectacd e.’estStan: Jennifer Lopei MathewMcConatde Bdet WIcft1030PM G EMTV RERAYitO0PM G PRAISEEMGIff EflV FRth ThE LPE

MNIi9 DESBA2005

527AM STARONOPEN5.3cM G MER6LQ#M G 1DDYOIM G MALOLOU.L$

ItOQAM G QFFLDDOUAR113M flV

1LtE&P12’JOON G :fST1EST-AIISTRN.&A V SOIJTHNR1GAc4*a7tthePetth220PM G 1}EII0KEF

aOORr G ALISTRALt VSOWHAFMA5.OOFM G w:rsaS3CRl G N51RQLA vSOUAFR1CAaOcwM G N&flONAJEM1V

xP G !LSTRAL&ASOflH727PM G fB tiE NICK

PN729PM G ior1tFlw730PM G PRAISE827PM G EM1V1OKSA,E83OR1 PG lAD:

930PM M CSi1ANL

iO3Oi G EMIVtEW5REPIAY

li.OOPM G Q-UISiPER

12VEMff EllV FR Th LP&LI,

1t 20 DESThA 2005

52AM STARONOPEN530AM G .VlWR600AM G 1OITAaoc G MALOLOcLL

iiO1 G GIEFFLOn BflVP

ThLI’EtPi2OON G IST1EST.ALEIRALLA V SOJ1HAFR1CAI5*umtheVPth230PM G *i}EaIoEr

Sv3iOFM .G AIJSfRALLA vSOU .contkiiea.500PM G 1}EPR1cES

MONT5.3OPM G PLSIRALLA VSOLFIHAFRICA

6OPM G NARONALEMIV

630PM G NEfRAI.IA VSOUTHAFREA727PM G EMIV

LFE1E7.29R1.G I.DTIODRPW730AI G HAL&HOI’E

827PM G BT1V1OKSE830PM PG OUAREWHAT

OuE900PM PG NW’W9iJ.iO.OOR1 MiD.3OPM G EMIvrE5

i1OOPM M AMAZNG

i21ONF EM1VPRII T I M EuI,

121DThBA 2005

529AM EIA11ONOPENE3OAl1 06XIOAM G 1OiTA’90OAM G MALOLOLLU

1tOcJI G GIFFI.ODOUAR

1l BVPREEThUEDSNA2.3OP1 G LAvin’ThEErPLNE300PM G NEW

MONDS330PM G 1464OOFM G BLEHBEA430PM G Y500PM G HOFSOL526PM G EMIVNE5

527PM G EM1V1CKMW530PM G INEOUTMOERS6:00PM G MRONAL.EMIV

NE5 -

6.3OPM G PMc ISMGff657PM G NEStPflAiE

N1CKPISN659PM G LOUDDRN7.OOFM G QGIr

730PM PG flEAàJ827PM 0 EMIVIOKMVE&3OPM M %WNEQYffM FtGIV

xi*n* TaiiH..1030PM G EM1VNE

REPL -1i3OR1 G SOJTHRIFC

1230AM EMTVPMMETh1ELINE LI’

:1D3ORv

1100PM

Raun wantaimKanage olgeta WIK

CATHOLIC RADIO103.5 FM

6:W - ANGEI.US6:05 - MEDITA11OILINSRRA11ONAL

MUC7: - VAI1CAN RAGIO WORLD NEWS7:15 - VA11CAN ENGLISH PROGRAM7: - NON-STOP GOSPEL MUCaco - JOtJ*IEY HOME EWTN9:W - VATICAN RADIO WORLD NEWS95 - VA11CAN ENGLISH PROGRAM940 - KIDSSING-ALONGi&.cx - cmouc,iuxsox1&3D - GOSPELMIJC11:W - NON-STOP GOSPEL MU9C12X - MGELU$1205 - VA11CAN WORLD NEWS1220 - VA11CWJ ENGLISH PROGRAM1240 - REFLDCTION MU2C1: - LAM8S SUPPER WITH DR

SO4O11 HAHN2W - MUC3W - cW,PLETOF OMNE MERCY3: - NON-STOPGOSPEL MU2C4:W - CATHOL1CJUKEBOX ENCORE4:3D - NON-STOPGOSPELMUSCE - JOURNEY HOME6:W - ANGEIUS6. - MADANG LOCAL NEWS6:10 - VARCAN ENGLISH PROGRAM6. - LAMESSUPPERWThDR

S040JTHAHN7:W * HOLYROARY7_3J - CAThOUCINSEMITEW - VATICANWORLD NEWS815 - MADANG LOCAL NEWS3D - VA11CAN ENGLISH PROGRAM9.w . 10K STRET LONG HIVIAIDS10:33 - k11CAJ4 ENGUSHPROGRAM

6:W - ANGELUS6:05 - MEDITA11ONflNSP!RA11ONAL

MUC7:W - VA11CANWORLD NEWS7.15 - MA11CANENGUSH PROGRAM7. NON STOP GOSPELMUSC&cs - RADIO STJOSEPH PRESENTS9_co - kTiCANWORLD NEWS9.15 - ENGLISH PROGRAM9. - KIDSSINGALONG1000 - CATHOUCJUKEBOS10.3D - NON STOPOOSPEL MUSICI2ISI - ANGELUS1255 - W11CAJ4WORLD NEWS1Z20 - 11CANENGUSHPROGRAM1240 - REFLECTION MUSICirn - ouRJThERSPLAN1. - AFTERNOONGOSPELMUS1C3 - cHAPLETOF DMNE MERCY1SI - NON.STOPGOSPELMUSIC4:00 - t’EHOUCJUKESOXEWTN4I.- NGN-STOPGOSPEL MUSiC00 - MANEFT0RWTN6:00 -

6:05 - I11NENGUsHPR0GRAM6. - FA1MA7:W - H01YR0SARY7. - STA1IONSOFTHEOROSSaw - 11CANWORW NEWS515 - cRNLOCALIENSa - VA1CAN ENGUSH PROGRAM9.cE - TOKSTRETLONGHMAIDSio.cs - CATHOUCIUKESOX1oa - kTlCAN ENGLISH PROGRAM11.W NON$TOPGOSPELMUSIC

6:G - ANGELUS6:cS - MEDITATIONINSRRA11ONAL

MUSIC7:W - ORFATHERSPLAN7:31 - OROSSROADS WTNac - cwoo NEWSE15 - CANPROGRAMa:s - MUSIC9. S BAOKSTAGE EWTh10_ - WAVEFACTOR11:W - NON-STOPGOSPELMUSIC12G - ANGELUS1z05 - k11CN1WORLD NEWS12.20 - 11CAN ENGLISHSPROGRAMME12.40 - GOSPELMIJSICaw - cHAPLITOF DMNEMERCYaSI - GOSPELMJS$C4. S KSTAGE4:3D - NON-STOPGOSPELMUSICS0 - WORLD OVERNEWS6:W - ANGELUSEcs - ‘11CANENGUSH

6. - PIMG.ES OFNEcROSS7:W - HOLYROSRY7: - cROSSROADS810 - VATICAN WORLD NEWSE15 - k11CAN ENGLISH PROGRAMw * WORLD OVER NEWS WThO1E - BAcKSTAGE1D3 - .W1CANENGUSH

PROGRAMME10:50 - NON-STOPGOSPEtMUSIC

6W -

6:05 -

EW -

815 -

a -

9: -

10: -

11: -

12-1205 -

1.20 -

12.40 -

3W -

a20 -

&ID -

6: -

ANGELUSMESITATIOMNSRRATIONALMUSICVA11CANWORLD NEWSVATiCAN ENGLISH PROGRAMNON-STOP GOSPELMUSICSUNOAYEUcHARIST LIVENON-STOPMUSICIN ThE LORDSVINEYARDANGELUSTICANWORW NEWSVATICAN ENGUSH PROGRAMGOSPELMUSIC1{APLE1 OF OMNE MERCYGOSPEL MUSICSIGNS OFTHE1IMES QUAANGELUS

6.05 - SUNDAY EUcHARIST eç’7:W - HOLY ROSARY7: - CATHOUCINSIGHTEW - VATICAN WORLDNEWS8:15 - VATICAN ENGLISH PROGRAM8:40 - INThELORDSWEYARD1000 - NON-STOPGOSPELMUSIC

ANGELUSMEDITA11ONINSPIRATIONALMUSICVATICAN WORLD NEWSVATiCAN ENGLISH PROGRAMNON-STOP MUSICBEST OFJOURIEY HOMEVATICAN WORLD NEWSVATICAN ENGLISH PROGRAMKIDS SINGALONGCATHOLIC.IJKEBOX WTNNON-STOP GOSPEL MUSICANGELUSVAT1CANWORLD NEWSVATICAN ENGLISH PROGRAMAFTERNOON RERECT1ONMUSICTHEWAYTO FOLLOW.ESUSGOSPEL MUSICGIAPIET OF OMNEMERCYNON STOP GOSPEL MUSICCATHOUCJUKEBOX WINNON STOPGOSPELMUSICMESSAGE IN WJSICANGELUSVATICAN ENOUGH PROGRAMMANYFAcES OFMARYHOLY ROSARYBENEDICTIONVATICANWORI.D NEWSRNLOCAL NEWSVATICAN ENGLISH PROGRAMBEST OFIOUPEYHOMECATHOUCJUKESOX WTNVATICAN ENGLISH PROGRAMNON-STOP GOSPELMUS1C

6: - ANGEl_US6:05 - MEDfTAI1ONINSRRATIONAL

MUSIC7. S VATICANWOALD NEWS7:15 - VAT1CANENGUSH PROGRAM7:35 - NONSTOPUJSIC& S RADIOST,XSEPHPRESENTS9: - VATICAN RADIOWOALD PEWS95 S WTCANENGUSHPROGR*9:40 - KIOSSING.ALONG1a S CATHOUCJJKESOX1OW - GOSPEl_MUSIC1200 - ANGEl_US.205 - VIWICANWORLD NEWS1220 - VATICAN ENGLISH PROGRAM1240 - REFLECTIONNSJSIC100 - SUPERSAJPS1: - GOSPEl_MUsICaco - OPtAPLET OFDMPEMERCY320 - NONSTOPGO$PELMJSIC4:W - CATHOUCINEBOX4:33 - HON.STOPGOSPELMUSIC& S RAOIOSTJOSEPHPRESENTS&0 - AI4GELUS6:05 - VTAPE LOCALPEWS6.10 - VAT1CANEMGLISHPROGRFM6:3D - MOTHEROFREDE8AER7:D - HOLY ROSARY7: - SUPER SAINTS8D - VATICANWORLDNBNS815 - A1TAPE LOCAl_NEWSE20 - VATiCAN ENGLISH PROGRAM9: - TOKSTRETASOUTHMNDS

-WITh FRJJOEENGJSR

1D - CATHOLIC .$.MESOX1D3D - VATICAN ENGLISH

PROG1& - NON-STOPGOSPELMUSIC

AMGELUSMEDITA1ICNINSPIRATIONALMUSICVATICAN WORLD NEWSVATICAN ENGLISH PROGRAMNON-STOP GOSPEL MUSICSOMFTLsIElMTTERSfl40R ScHOT HAHN EWThVATICANWORLD NEWSVATICAN ENGLISH PROGRAMKIOSSINGALONGCAThOLIC .AJKEBOXNON-STOP GOSPEL MUSICANGEl_USVATICANWOALD NEWSVATICAN ENGLISH PROGRAMREFLECTIONMUSICFIRST COMES LOVE DRScHOTHAHN rwii’AFTERNOON GOSPELMUSICKAPLET OF OMNEMERCYNON-STOPGOSPELP.LISICCATHOlIC .$.JKEBOXNON-STOP GOSPELMUSICSCRIPTURE MATTERSANGELUSVAIIMO LOCALPEWSVATICAN ENGLISH PROGRAMFATIMA, HEEKSPEAcEPLANHOLY ROSARYDOCTORSOFTHE cHURCHVATICANWORLD NEWSVAMMOLOCAL PEWSVATiCAN ENGLISH PROGRAMTOKEIRFIABOUT HMMDSWITH FR.M35CAThOLICJUKEBOXVATICAN ENGLISH PROGRAMNON-STOP GOSPEL

6:W -

605 -

7:TO -

7:15 -

7:35 -

8: -

-

915 -

935 S

1OTO -

1O -

12 -

1205 -

1220 -

1240 -

tw -

1:3 -

aw -

a20 -

4:W -

4: -

5:W -

6: -

6:05 -

6.10 -

6: -

7: -

8:TO -

815 -

E20 -

9G -

1O.TO -

103D -

1O.EO -

600 -

6G& -

7:W -

7:15 -

7:35 -

8: -

9:W -

915 -

35 S

lOW -

1 -

12 -

1205 -

1220 -

1240 -

1:W -

13D -

3W -

3.20 -

4W -

4.3D -

5. S

6: -

6:05 -

6.33 -

7. S

7:3 -

E3 -

815E33 -

S

lOW -

1E -

11:TO -

J

tO&: MIAyAtsIAc&r*1_I,,

K4JAa6&c4 - TASO.. I4tXAT, tHR4p ‘tCJ - I:. - * ‘ SM4f$I i4- Ot- Mic*i . co I ‘ z.:;P i4A4TLO4iA .-; PLA s’ I.PAt4 a.’. -

Singsing

YUMI FM NATIONAL WEEKLY HITPARADEDESEMBA 17 , 2005

Musik Atis Dispela Wik

Man KaiclekQueen4 Lane

T.ieRaniaiduL1f bki bodEitLi b tiiaskLM on a ptarUxbng ma

ajentalrrrylfeNgo0NMnaDaMaSKeJUNgaRose MaraaLaToiaKnoaEqaTa Kat

Gema

Twi HokcfkaviengLeonan:1ltksicniOffOILsOff QAsSbiidedOff cutsTrOLtJIeZOneItSaShaSongT4IeJPaShazyUk Rs

SaShazySebesofSepoeShazySebeaofSepoeTwh HOkOfKaAeng

I23456789101112131415161718

217

Page 25: wantokniuspepa.comwantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2005/Wantok_namba_1639.pdf · 01 nesenel lida itokaut olsem ol pJnse11idainrnkimg t1ono1distrikiwoU kisim taim LUKIM STORI

dispela bakstoa o depolong Kainantu.

Mista Lutulele i tok tuolsem FPDA I wok long

I karimaut sampela kain Itrefling pinis long helpim01 likIlk 01 fämas longpies na hauslain insaitlong Kainantu naHailans rijen long pasin

. bilong wok bung wan-taim na saplaim gadenkaikai na ol prut bilong olinsait long kain wokbilong koporetiv.

EmI mekim bikpeia

singaut tu I go long olge- - -.-- -.-- ------ j ta liklik ol fama insait

PRES KUMU PULAP KAPSAIT: Nesenel Agrikalsa Risets Institut NARI antap long long Hailans rijen na

Aiyura i bin holim wanpela open de na ol i soim strong bilong Hailans rijen long PNG long wok bung

kamapim ol gutpela pres kumu na ol arapela gaden kaikal.insaitl:ng

James Kila i raitim bungim ol gaden kaikai Aiyura we i bin kamap ol gaden kaikai bilong ol

bilong Hailans rijon ol I long Obura-Wonenara na kisim moni long

WOK plen I kamap ken karim long trak igo distrik opis I bin lukirn helpim sindaun bilong ol

pinis long opim wan- daun long Lae na sip i moa long 2,000 ol fama I insait long pies na haus

pela nupela pres prut ken isi long karim i go. bin bung long lukim lain komyuniti.

na gaden kaikai bak- Narapela samting tu em planti ol kain Rain dis- Mista Lutulele Imekim

stoa long Kainantu sapos ol i laik yusim pela em ol lain risets narapela bikpela toktok

insait long Isten balus i ken pikim ol dis- institut we I save stap tu olsem dispela ol skul

Hailans provins. pela samting long long Aiyura veil i bin ol I givim em long helpim

Dispela bakstoa 0 Nadzab ples-balus long soirn kamap. ol fama long kisim gut-

depo bal bungim ol Lae na karim i go sapos Bikpela het-tok bilong pela skul long kamapim

gaden kaikai na prut we ol kastoma long ovasis I dispela fil-de em gutpela kaikal em ol kas

i kam long Hailans rijen laikim kwiktaim. "Agriculture - Prosperity toma i laikim. Narapela

em 01 bai salim i go long Jenerel Menesa Through Self samting tu em 01 fama I

olgeta hap bilong kantri bilong FPDA i tokaut tu Reliance"LOng Tok Pisin mas lainim long redim

na tu long ovasis. olsem dispela bikpela dispela i mm olsem gut ol dispela kaikai na

Jenerel Menesa projek bilong wokim "Agrikalsa - Gohet0 bai no map bagarap

bilong Fres Prodius kamap bakstoa bilong strong taim yu wan wan i na i ken stap tong taim.

Divelopmen Ejensi gaden kaikai na prut bai helpim yu yet long Mista Lutulela i tok

FPDA, Robert Lutulele kamap long stat bilong mekim wok" olsem insait long PNG i

I bin tokaut long dispela i neks yia 2006. Tasol em Mista Lutulele I tokaut gat bikpela maket bilong

no long taim i go pinis i 10k tu otsem kampani tu olsem disp&a bakstoa pres prut na gaden

insait long Nesenel bilong ôm i wok long em wanpela bikpela pro- kaikai. Tasol long lukluk

Agnkalsa Risets Institiut stretim toktok wantaim ol jek tru insait long bilong em, em i lukim

fil de we i bin kamap lain long Dipatmen Hailans rijen na PNG olsem ol lain ejensi

long Aiyura long Isten bilong Lens o lain bilong olsem na ol pipel bilong bilong gavman olsem

Hailans provins. iukautim graun na tu Kainantu na Hailans Nesenel Agrikalsa

Mista Lutulele i tokaut sampeta ot lain papa- rijen I mas amamas. Risets Institiut,

olsem ol I bifl makim graun tptt cm . .Dipatmen -ov. Aikalsa

Kainantubikos em i stap taun kg redin pies -we ing bilong FPDA em-long na Laipstok i mas wok

namel tru na narapela dispela nupela bakstoa bringim ol fama i go klostu long sait bilong

samting em I maus-rot o depo bai i stap long klostu long wok wantaim extensin wantaim ol liklik

bitong Hailans rijen. en. FPDA long saplaim 01 famas long pies na

Olsem na taim ol i Dispela fil de long gaden kaikai I go long haus-tain.1

WANTOK - BISNIS NIUS oesemhal5-21,2005 es33

_

Nupela bakstoa bHon

gaden kaikal na prutbal op_Ions Kainantu

I

-Lat D3G,-D46, D5G,-Tack-Type

OuUnanoeflVer everyjob you tackle.A single leverjoystickcontrols speed,direction andsteeringon Cat5 "C" Series

III Hystat Track-TypeTractors Full powerturncapability is madepossibleby

maintainingpower to both tra,ks at anygroundspeedor turning radius.

outstandingreliability -

everythingyouexpectfromCterpilIarand more!

a Power Train - Offering powerfulsix-cylinderCat3046enginethatprovidesthe power

you expectfrom Cattractors,andtheproductivityyou need toincreaseyour profitability

a UnderarnageS Undcrcairiagcsarcruggcdwith stiong duiabk componentsfor

long wearlife and lower costs.a Operator Stations Excellentvi’sibility dovnto the cutting edgeelgornnucdlly

designedcontrolsand fully adjustablearmrestsfor optimumcomfortand productivity.

LHastings DeeringIJi

____

ProductPe-- opk!ConirnitmeilLw de

PORT MORESBYSpilng Gardan Road, Hohoa, PNG

Ph;653OO 8300 - Fax: 675 325 0141

-- PHONE FAXLAE 4722355 4721477TASUBIL 548 9162 548 9155RABAUL 9921244 9821129LIHIR 9864105 9864107K1MBE 983 5144 983 5144

Page 26: wantokniuspepa.comwantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2005/Wantok_namba_1639.pdf · 01 nesenel lida itokaut olsem ol pJnse11idainrnkimg t1ono1distrikiwoU kisim taim LUKIM STORI

Desewba 15 - 21, 2005 -- - RADIO AUSTRALIA TOK PISIN NEWS - WANTOK

bHo.ng Fill staflet. long

Bogenvil hevii nau wok longwokim 01 tok olsem ol - balkamapim meknais na kisim toinsait long han bilong 01 yetlong fosirn 01 lain Fiji long lusimBogenvil. -

Taim Caroline Tiriman i askimsapos dispela 01 meknais tokbai kamap tru tru, BogenvilPolls Komanda, Joseph Bemuglasim toktok na givimbekim..

BEMU: Mi talk tok 01 hap toktokIong 01 bipo soldia bal kisimto insait long han bitong ol yetmo tru.

01 soldia bilong bipo staplong gavman bikos ol I gat ilektet minista bilong ol na long dispela, gavaman long Bogenvil Ilukautim 01 na 01 I bai bihainimlaik long gavman long Bogenvil.I mas dispela hap tok mo tru,mibal no nap tok aut o toktok longdispela bikos dispela gavmannau long - Bogenvit I save tru

- long laik bilong 01 long -I nolusirn Bogenvil. Dispela tingtingolsem oil bai kisim to insait longhan bilong 01 yet mo stret.

DISPELA stori long ol bipoami man long Fiji longBogenvil i wok long go yetlong dispela wik namel longot ripot olsem 6-pela longdispela 8-pela man husat I golong Bojenvil i les long lusimallan. I gat bilip olsem dispela 8-pela man i bin kamlong wok long NoahMusingku, man husat i -gopas tong long kamapim dispela moni skim, U-Vistrak wemo wok. I gat moa bilip otsemdispela 01 man i bin givim olman husat I behainim MistaMusingku wantaim kain- trening 01 ami- save wokim, tasoldispela Iipo. sotdia tok- 01 Ikam -long allan olsem wok-man bilong sios.

Husat I Askim:Caroline Tiriman

.Husat I Bekim:Sir Rabble Namallu,PNG’s Minista longForen Afes na Tred na

.Joseph Bemu,- Bogenvii Polls

Komanda --TIRIMAN: Tupela long dis

pela 8-pela bipo soldia i stapnau long Pot Mosbi na woklong mekim ol narapela 6-pelalong lusim Bogenvil mo wok.

-

01 lokol atoroti long BogenvilI tok ol lain insait long komyt.initi wok. long pilim likIlk hevi taimdispela 6-pela lain Fiji i stap yetlong ailan.

01 ripot i kam long nius manlong PNG i tok bipo soldia, manhusat i pait wantaim PNGDefens Fos. long taim long

BogenvHTIRIMAN: Komanda, olsem

wanem wantaim polls fosbilong yu yet? Bai yu map longgo insait long Bogenvil narausim 01 lain Fiji?

BEMU: Em bai.hat bik os dispela 01 fain i gat gan na pollslong Bogenvil mo gat gan na tuplanti taim dispela ol lain i savetok hap graun bilong I no-gozon 0 pIes we ol man bai monap long go.

Mipela I no nap long go insaitlong dispela kain hap saposmipeta I nogat gan bikos em baigat planti hevi. Dispela samtingnau mo stret long olgeta man.

TIRtMAN: Long narapelasalt, Foren Afeas na ImigresenMinista bilong PNG I tok olgetagavman long Fiji i wok long wokhat tru long painim bekim longdispela hevi.

Sir Rabbie Namaliu i tok .olFiji I mas brukim sampela 10olsem long salt long imigresenna sekyuriti o waswok.

NAMALIU: Dispela hevii moalong imigreisen hevi bikos naukamap olsem sekyurati samting- samting we polls i stapnamel long en wantai tupelagavman, atonomas gavman nanesenel gavman.

Imigreisen i wanpeta samtingwe I kamap bikos long saltbilong visa o hap pepa longlarim yu stap long kantri. I gat 01narapela samting we mipelamas lukuk long olsem Benkinna Fames Ekt we I tukiuk longdispela mani bisnis U-Vistrakbilong Noah Musingku. Antaplong dispela I gat hevi long salt-bilong to na

Dispela samting, of NesenelSekyuriti Kaunsel tong neseneltevol I lukluk long en wantaimdepatmen bilong ml na tu wan-ta-im atonomas gavman longgraun.

TIRIMAN: Minista, sapos olbipo.soldia bilong Fiji i wok longstron yet long - stap longBogenvil, bal olsem wanemnau?

NAMALIU: Na gavman longFiji I narapela long dispelahevi. OIl wok long wok klostuwantaim mipela, dispela hevi Iluk olsememi semi ol tubikos.01 I no bin save long dispelahevi taim igo dispela ol lain I binluk save long graun.

Olgeta samting we mipela Imekim I long lukim olsem 01 baigo. Gavman long Fiji wok-longhelpim mipela long dispela hap

RADIO 10K PISIN PROGRAMTUNE IN: 101.9 FM

Radio Australia Tok Pisin Progrem . stat long- mun Mas 2005MANDEMoning6AM Stesen Op - Nius HetIan - Musik na ol

intaviu630AM Nius na KarentAfes7AM Stesen PasNaif -7PM Stesen Op701PM 01 Hetlain na Progrem Priviu715PM Spots730PM Nius ña Karen Afeas8PM Helt815PM Musik830PM NIUS840PM Spots Riplei -855PM Musik9PM Stesen Pas

TUNDEMoning6AM Stesen Op - Nius Hetlain - Musik na 01

intaviu630AM Nius na KarentAfes7AM Stesen Pas -Nait7PM Stesen Op701PM 01 Hetlain na Progrem Priviu715PM Musik na ChitChat730PM Nius na Karen Ateas -8PM Mama Graun815PM Musik/Spots830PM NIUS840PM Helt Riplei855PM Musik9PM Stesen Pee

TRINDEMoning6AM Stesen Op - Nius Hetlain - Musik nìa ol

intaviu630AM Nius na KarentAfes7AM Stesen PasNaif7PM Stesen Op701PM 01 Hetlain na Progrem Priviu715PM Musik na Chit-Chat730PM Nius na Karen Afeas8PM Focus815PM Musik/Spots830PM - NIUS840PM MamaGraun Riplei855PM Musik9PM Stesen Pas

FONDEMoning6AM Stesen Op - Nius Hetlain - Musik na ol

-intaviu630AM Nius na KarentAfes7AM Stesen PeeNalt I

7PM Stesen Op -7.O1PM 04 Hetlain na Progrem Priviu715PM Musik na Chit-Chat7.3OPtvt Nius na Karen Afeas8PM Youth8.15PM Musik/Spots8.3OPM NIUS840PM Focus Ripiot8.55PM Musik9PM Stesen Pas

FRAIDEMonlng6AM Stesen Op - Nius Hetlain - Musik na ol

ktaviu . -630AM Nius na KarentAfes7AM Stesen PeeNait7PM StesenOp701PM 01 Hetlain na Progrem Priviu715PM Musik na Chit-Chat730PM Nius na Karen-Afeas8PM Wantok815PM Musik8.3OPM NIUS840PM Youth Riplei8.55PM Musik9PM Stesen Pas

SARERENait - -

7PM Stesen op - 01 Nius Hetlain/Progrem Priviu705PM Musik na Chit Chat -730PM Nius -

740PM Wantok .- -8PM Lokal Ben830PM Nius -

840PM Musik/Chit Chat9PM Stesen Pas -

p0i34

PACIFIC BEAT

Ol-bi-po ami men-

01 rebel i tok ol Fiji I mas lusim allanOL MILITEN grup insait long

Bogenvil provins blo.ng PapuaNew Guinea i mekim wanpelaaskim long rausim 6-pelaolpela Fiji soldia insait- longTonu long south hap blongallan. --

Fiji televisen I ripot olsem 01 Ibilip dispela olpela soldia I woklong givim training long lainsekuriti long luFcautim man I gopas long . dispela pyramid

scheme,. Noah Musingku.Radio New Zealand -i ripot

Autonomous - BougainvilleGavaman I tok em I talk balolgeta Fiji I lusim provins longDesemba 20 taim visa biong oli’pinis taim.

Tokman blong Gaman, PeterSawyer, itok bihain long dispela taim, em inonap tok stretsapos-ol dispela olpela Fiji sot-dia bal ol I oraitoa nogat..

SANDE -

Nait - -

7PM Stesên op J 01 hus Hetlain/Progrem Priviü705PM Musik na Chit Chat730PM Nius740PM FemiliBiong Serah Redio PIei8PM Lukiuk Bek Long Wik830PM Nius840PM Musik/Chit Chat9PM Stesen Pas

TOKSAVE: YU KEN HARIM RADiOAUSTRALIA TOK INGLIS LONG 24

AUA 7 DE LONG WAN WIK.wok.

Page 27: wantokniuspepa.comwantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2005/Wantok_namba_1639.pdf · 01 nesenel lida itokaut olsem ol pJnse11idainrnkimg t1ono1distrikiwoU kisim taim LUKIM STORI

SPOT DRO N-IIJS na POlO

Gutpela spotman kamapimgutpela pilal -

I kam long pes 38

Long wankain taim kosa bilongYaskom Royals George Dom i tok-tenk yu long 01 pi-laia bilong em longsoim sampela stail pilai long dispelatonamen. 01 I no gat ol nem pilalatasol 01 i soim tru kala bilong pilai.

"Mipela i no gat 01 bikpela nempilaia tasol mipela 01 manki bilongpIes husat I save pilai long lokol kompetisën tasol mipela i gat bel bilongpilai ragbi hg. Mipela kam na soimstail bilong mipela long pilai. Mipelakam soim stail bilong mipela na tulainim planti samting tu. -

"Kam long dispela mak na i go autem wanpela bikpela samting. Mipela -

I gat wanpela longpela stori long

mekim bek long pies-. Mi laik tok ténkyu tu long Gavena bilong mipelaEnga long kamap wantaim dispelatingting we mipela 01 manki bilongbus i kam stail bilong mipela na lain-im sampela samting tu," em I tokbihain long pu-al bilong 01 wantaimKundiawa Wara Simbu Masalais.

Em i tok tu olsem dispela yia, ol binrausim sans bilong ol long pilai longgren fainol tasol neks yia, ol bai kambek gen gut na kliri tru. Planti tim baikisim pen long han bilong 01 long2006.

Yaskom Royals I kamap namba 4namel long 24-pela tim husat I pilailong dispela Coca-Cola ipatas- Cupna mekim dispela pilai olsem wan-pela gutpela ov-sisen kompetisen.

Gem Viles Polls Bareks pilalPaulus Tall I raitim

LASw wik long Gems Viles PolisBareks, long Waigamni ol pikmninibilong polis i pinisim tats fainol bilongbilong 01 we dispela I lukim moamanmeri na pikinini I bin kamap longlukim.

Pilai long sait bilong 01 men lukimol susa long maunten tong gems yetI winim. Wailo sharks i no isi long olpilai bitong narapela kain na autim olsusa -bitong 01 Tobras Tigers’.

Long namba wan dispela I lukim,tupela tim wantaim kamapim gutpelapilai we 01 soim wain kain stall bilongpilai. I no long taim long 15 minit i goinsait long pilai stret Frisca Tondophusat I mekim gutpela ron goabrusim beklain bilong Tigers na goskoa we i bringim sko 1-0.

I no long taim gen ol Tigers i kamstrong we kepten Nikol Karmui’ naHestar Kurabi, bekap gut go naHestar go putim trai kamap we ilukim skoa I sanap Tigers 1 Wailo

Sharks I . Pilai I ron gut I go na bihan -tasol Frisca I kisim bal longRebecca Tondop na setim Doreenem husat I putim trai long kisim skoago antap 2-1 . -

at yangpela bilong Tobras I nosuruk 01 pilai yet na liklik bilongHestar i kisim bat long liklik bilong emAlponsa Kurabi, we dispela i lukimem i setim Hestar husat I ron go longspes na putim trai. Skoa nau I sanapolsem 2-2.

Seken hap pilai nau tupela tim Ikam bek wantaim strong go mapWailo Sharks I go winim pilal long fultaim long 76. 01 yangpela men husatI pilai gut long Tigers em HestarKurabi, Nikol Karmul, AlponsaKurabi, Misis David Terry, JuniaGelma" Leah Morris,

Long sait bilong Sharks em FriscaTondop, Rebecca Tondop, Doreen, ,

Rita Yalom, Fidelma Hauk, MemoHauk".

Arapela gem tu bin kamap lukimB Gret pilai bilong 01 manki Rabitosautim Stellers 5,4.

Disemlia 15 - 21.2005 P035WANTOK09:40

10:20

Knights

A Gret11:00

11:50

PB5:00 C/Kaiva I vs Afore I

PA

Sande - Disemba 18, 200508:00 Kusebo I vs Kokoda

2

Wata Rangers vs -Kongo RatzNorthern Warriors vs

Newtown

Comm Tigers vsWest KangesIs Hawks vs TalapiaMagpiesGateway Sharks vsEastern EelsGiburi Raiders vs M3BulldogsMumuts vs MegusaBrothersMorata I Maruns vsMorata 2 Blues

PB09:00

10:00

11:0012:40

I :30

2:20

3:30

loma 1 vs Afore 2 -

PBTufi 1 vs Kusebo 2

PAMusa 2 vs Afore 1

PA

RAGBILIGCASPAR WOLLOM SOKA

TONAMENATS ORO VILLAGE

Sarere - Disemba 17, 200508:00 Musa I vs Furguson

2 - PA09:00 Tufi 2 vs Kusebo I

PB10:00 Forgusen -I vs loma

2 PAII :00 Kokoda 2 vs Afore 2

PB -12:00 Kusobo 2 vs Kokoda

PBI

1:00 Furguson 2 vsC/Kaiva I PA

2:00 loma 2 vsAforeIPA

3:00 Musa2vsKusebo2PA

4:00 Tufi 2 vs Furguson 2PB

5:00 C/Kaiva I vs Afore 1PA

Sande -Disemba 18, 200508:00 Kusebo I vs Kokoda

2PB09:00 loma I vs Afore 2

PB10:00 Tufi 1 vs Kusebo 2

PA11:00 Musa 2 vsAfore I

PA12:00 loma 2 vs Kokoda I

PB1:00 Forguson 1 vs

ClKaiva 2 PB2:00 Kokoda 2 vs Afore 1

PB3:00 Forguson 2 vs lomaI PA

4:00 Musa I vs Afore 2PB

5:00 Tufi 2 vs Musa 2PB

MORATA RAGBI LIGSarere - Disemba I 7, 2005CGret09:00 Comm Tigers vs

West Kanges09:30 Hawks vs Talapia

Magpies10:00 Gateway Sharks vs

Eastern Eels10:30 Giburi Raiders vs M3

Bulldogs11:00 Mumuts vs Megusa

Brothers11:30 Wata Rangers vs

Kongo Ratz12:00 Northern Warriors vs

NewtownKnightS -

B Gret12:30 Comm Tigers vs

West Kanges1:10 TS Hawks vs Talapia

Magpies1 :50 Gateway Sharks vs

Eastern Eels2:30 Giburi Raiders vs M3

Bulldogs

A Gret3:10 Wata Rangers vs

Kongo Ratz4:00 Northern Warriors vs

NewtownKnights

Sande - Disemba I 8, 2005B Gret09:00 Mumut vs Megusa

Brothers

AGret-KotI - -

12:00 Comm Tigers vsKanges

12:30 Gateway Sharks vsEastern Eels

1:00 Mumuts vs MegusaSisters

I :30 Northern Warriors vsNewtown

Knights -2:30 Morata 1 Maruns vs

Morata -2 Blues

A Gret - Kot 212:00 TS Hawks vs Talapia

Magpies12:30 Giburi Raiders vs M3

Bulldogs1:00 Wata Rangers vs

Kongo Ratz

- -- KRIKETPot Mosbi Kriket

Sarere - Disemba I 7, 2005A Gret - 2 De Tropi10:00 Mobil Steamships vs

Raukele Amini10:00 Lamana Mariners vs

BNG P/Porena ColtsB Gret 40 Overs

09:00 KCC vs OS HoodsK-CC

Men 25 OversI 2:30 TST -Coasters vs

Bowmans Dogu-raMB

08:IO - Chubb United vsKcC -HMS 2

Sande - D-isembà 18. 2005AGret-2 DeTropã-10:00 OS Hoods vs Qth

United Aii10:00 TST Coasters vs

Bowmans OogtiTB

B Gret 40 Overs12:30 Mobil Steamships vs

KCC STC12:30 Lamana Mariners vs

Gurries Nomads12:30 TST-oastersvs

Sup1Aroma CoastMB

12:30 TaoravsPBCheungHMS 2

Anda 19 30 Overs08:IO Mobil Steamships vs

BNG P/PorenaSTC

08:10 Lamana Mariners vsOS Hoods

Nomads08:10 Chubb United vs

Raukele MB08:10 Taora vsBowmans

Dogura HMS2Anda 17 25 Overs08:10 -Lamaria Manners vs

B. Dogura

12:00 lorna 2 vs Kokoda 1PB

1 :00 Forguson I vsC/Kaiva 2 - PB

2:00 Kokoda2vsAfore IPB

3:00 -Forguson 2 vs loma1 - - PA

4:00 Musa 1 vs Afore 2PB -

500 Tufi2vsMusa2PB

MORATA WOMENS VOLt-BOL KOMPETISEN

Sare - Disemba 17, 2005B Gret12:00 Comm Tigersvs

WestKanges12:30 TS Hawks vs Talapia

Magpies -I :00 Gateway Sharks vs

Eastern EelsI :30 Giburi Raiders vs M3

Bulldogs2:00 Mumuts vs Megusa

Sisters2:30 Wata Rangers vs

Kongo Ratz3:00 Northern Warriors vs

NewtownKnights -

VOLIBOLCASPAR WOLLOM VOLI

BOLTONAMEN -ATS QRO VILLAGE -Sarere - Disemba 17, 200508:00 Musa 1 vs Furguson

2 PA09:00 Tufi 2 vs Kusebo 1

PB10:00 Forgusen I vs loma

2 PA11:00 Kokoda 2 vs Afore 2

PB12:00 Kusebo 2 vs Kokoda

PB1:00 Furguson 2 vs.

C/Kaiva I PA2:00 loma2vsAforel -

PA3:00 Musa 2 vs Kusebo 2

PA4:00 Tufi 2 vs Furguson 2

12:30 Aussie Hi Comm vsRaukete SIC

12:30 BNG P/Porena vs -Kempa Nomads

12:30 Chubb United vsBowmans Dogura

-HMS2 -Anda 19 30 Overs08:10 KernpavsKCC

KCCAnda 17 25 Overs12:30 KCC vs BNG

Poreporena KCCAnda 1 5 20 Overs

Rules-Womens 25 Overs -12:30 BNG PlPorena vs

Lamana MarinersRules

Bye: Chubb United U17

EM I KAM PIlal bilong Simla i lalk rausim tlket bllong Yabwau tong EPC gren falnol pilai long las Sande Simla wnmbektaitol2-1. -

_$ -

KAMTASOL: 01 men Ghost Town husat I bungim Sikau Rangers long 8 Mail men gren fainol las Sande.

Page 28: wantokniuspepa.comwantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2005/Wantok_namba_1639.pdf · 01 nesenel lida itokaut olsem ol pJnse11idainrnkimg t1ono1distrikiwoU kisim taim LUKIM STORI

Pes 35 Disemlia 15-21,2005

PAIRAPIM: Isten Papua soka kanivol we i save kamap long klostu taim bilong krismas I kamap genlong dispela taim na las Sande i lukim gren fainol pilai namel long difening sempions Simala naYavbwau. Simla win gen 2-1. Hia yu ken lukim Simla Nathaniel Nepani i talk pairapim bal.

SPOT POlO WANTOK

MIPELA YET: 01 men Sikau Rangers husat I go long gren fainol egensim Ghost Town long 8 MaUsoka gren fainol las Sande.

YU LAIK GO WE? Sentrol ragbi hg 9s kompetisen we i stat las Sande I lukim tupela bilong ol 32tim Rovanama 2 wantaim bat na Poinimo husat i kamap na brukim bun. Rovanama 2 win 16-0.

EM YAH: Pabtik Sevens netbol I hat tru long wiken we yu ken lukim long hia olsém NBC 1 pilala Ipainim rot long tromol bat i go egensim banis bilong Finance.

BLOK: Tom Gau bilong BNG Poreporena I kamapim strongpela Gem bilong tim bilong em egensim Mariners long Pot Mosbi kriket. Gau I skoaim 23 ran bipo em i go aut.

L_.DAIV: Taim wanpela iron I kam long hom bes long sofbol, yu mas lukaut long wanem ol bal subim hettasol olsem dispela pilala bilong SP i wokim long ron long las Sarere pilai egenisim Gazelle. Tupelatim i dro 7-7 bihain long Gazelle i pait hat strong long las ining.

Page 29: wantokniuspepa.comwantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2005/Wantok_namba_1639.pdf · 01 nesenel lida itokaut olsem ol pJnse11idainrnkimg t1ono1distrikiwoU kisim taim LUKIM STORI

WANTOK

-AMERIKA: Jas long Amenika Imekim sas olsem Richard wan--taim tupela pikinini men bilongem Venus na Serena Ino bihainim promis em oh I mekim.

Long Tunde dispela wik jas Itokaut olsem I kot bilong Serenana Venus bihainim askim bilongoh promota husat I mekim promislong kamapim pilal "Betel ovSekse" tenis pilal long 2001.

Jas Jeffery A. Winicoff I -tokorait long loiya bilong promotaem John Romano husat I sanaplong salt bilong Carol Clarke naKeith Rhodes long tok olsem balI mas I gat kot long dispela.

Romano long las tripela wik Iwok long givim ol toktok long dispela promis em oh I mekim’.

Long Tunde kot F. MalcolmCunningham lola i makim tupelasusa I askim Clarke sapos narapela man i givim mani long emlong em i mas kotim tupela menyah bihain long Clarke i tukimolsem oh i no bihainim dispeha tokpromis 01 mekim long 2001 .

Winicoff long wanpeha ausaitbung wantaim tupela lola bihongClarke na tupela Williams i tokolsem em I no laik bal dispelatoktok I mas kamap long kot. Na

LONDON, inglan: Wol rekotbilong em i raus olgeta wan-taim mak em i bin kamap longen, medol na prais mani em ikisim.

Na tnu tumas i luk otsem em ino bin ron liklik long ôl bikpelaresis maski long Olimpik nekotem I mekim.

Dispela em asua bilong bipo100 mita spit sempion husat 01opisel I painimaut olsem em Ikisim ôl manasin we I tambu long01 manmeni I ron i kisim na ron.Sapos em I minim long kisim o Ino minim dispela I asua tu. -

Long Septemba 2002Montgomery I ron long Paris nakamapim nupela nekot bihong1 OOm resis. -

Wantaim Montgomery husat olopiseh I tok nogat long nekot nawin bilong oh long 01 resis emGaines.

Stat long Jun 6, 2005 we ohopisel i hanim oh toktok bilongtupeha rekot bilong 01 I pmnis longbuk bihong wol resis.

Montgomery husat i papabihong pikinini em bipo lOOm wolspit men Marion Jones i lusim tugol medol em i kisim tong 400mresis long 2001.

"Em i oltaim I gutpela taimyumi I hukim ol etlit I kamapimwantaim ol klinpela nekot tasolson long lukim olsem mipela imas nausim dispela oh mak longhevi em oh I mekim long kisimmarasin i tambu long kisim," sifeksekyutiv opisa bilong Amerikamarasin komiti Craig Masback Itok. " Mipeta I tok tenk yu longCAS panel long oh I skelim gutlong mekim ot samting."

Montgomery, 30, nau I nogatnem moa long wol rekot. -

Na Chnyste Gaines husat i wintupela taim long Olimpik Gemem 01 opisel i stopim long em Ino ken kamap long ol pilai gen

Romano i askim Jan MichaelMorris olsem kain toktok bai gokrangki long lo na pasin bilongkot.

long Lausanne, Switzerland.01 lain husat- save lukluk long

dispela kain hevi i pasimMontgomery na Gaines long- ol ino ken kamap long oh -pilal longfoapela yia olgeta tasol CASbikpela kot olgeta i katim tupelayia na pasim ol tasol long tupelayia hong ol i no ken kamap longol pitai. -

USA Tren na Fil gavman bodi igo tôk ol bal rausim ohgeta rekotem Montgomery i kamapim statlong Mas 31, 2001 map long dispela tairn na long Gaines olbairausim rekot bilong em stat longNovemba 30, 2003 I karn maplong nau.

OVASIS SPOT NIUS

"Mi-tokim yu long noken toktoklong dispela tasol yu no hanim,"Winicoff i tokim Morris. Jas Isasim Morris US$1,000.

Long taim ol kot i mekim sasbihong oh ot I tok oh I mekimbihainim kot na mekimsave oh Igivim long bipo spnin sempionWhite, husat ol kot I pasim long2004 long em i no ken kamaplong ot pilai. -

Em I bin tok promis -long wokbung wantaim oh opisel longkamapim gut nem bilong pilaigen. -

White husat I tokaut olsemMontgomery na Gaines wantaimI tokaut tong tambu manasin emtupela I bin kisim. Oh CAS I toktokaut bilong White i bikpelabagarap -bilong Montgomery naGaines long pilai bilong ot.

Disenlla 15-21,2005 Pes 31Clippers kisim sans longstrongim pilal bilong ol

LOS ANGELES,Amenika: Sapos timbilong oh bikpela taun Ipilal gut olsem wanemlong Los - AngelesClippers husat I nomekim gut nau longWesten Konferensehap bilong oh basketbol pilal long Amerika!

Dispela em askimplanti opisel na sapota Iwok long askim. -

Oh- I ting wankainolsem Los AngelesLakers ol Clippers tu Imas mekim.

Tasol long dispelataim hikhlk taun SanAntonio I wokim gutwantaim Spurs timbilong 01. Oh I go pashong -WestenKonferense kompetisen. -

Dispela wik 01Clippers bal bungim ohSpurs. -

Long -las bung bilongoh Clippers i lus 7-pelataim. Na long 31 pilalolgeta Clippers i winfoapela taim tasol.Dispela m mm olsem olSpurs bal winim yet ohClippers bihain kain

han bilong binua pilaia.tingting em planti lain Igat long mak bihong dispeha pital.

-Long 2005 sisen olClippers i tap longnamba tn pies bihainhong ol Spurs hUsat I gopas na Dallas. Longbung bitong tupela longEpniel 9, klostu oh

- Clippers i putim hanantap long ol Spurstasot laki bilong SpursRobert Horny husat Iputim las minit basketwe i lukim Spurs i win125-124. -- -

Tasol dispeta wiken01 Chipppers i laik win.

Tottenham go gutINGLAN: Totenham,

wanpela pnimia hg khabmap kamap gut bihainlong 01 i winim turangulas tim Sunderhand 2-3tong wiken.

Bihain tong oi I kamgut wantaim helpimbilong Dean White,Sundenland i giv ap hoplong Mido na RobbieKeane bihain longAnthony Le Tallec Imekim ekual.

Maski Keane I kisimpenolti kik dispela i nobin kamap gut bihainlong Ben Ainwick Isevim dispeta gol tasolMichael Carnick Iskoairn gol bilong 01Spurs. Kosa Martin Jol itokaut:

"Mi amamas. Emoltaim I save hat taimyu stap hongwe 0 pundaun Igo daun. Dispelaem i gutpela fri kick tru.Long - tingling mipela Ipait hat long kam bek,"Jol I 10k.

AMERIKA: Kolim emwanem kain nem yutalk givim tasol RickyHatton I stap otsemRicky Hatton yet.

Dispela likhik manlong namba wan taimbal I lap long em saposyu ting em I laik pilalkaskas long 01 bikpelaboksa tasol long taim Ikam bal yu kmrap nogut.

Em kain pasin planti-lain I bin kamap longem taim ol I hukim tomtam man I daunim ohtnaipela man I go daunlong ring. Hatton bihainlong em autim Kostya

Tsyyu long Jun I sempion biIong IBF napainapim Carlos WBA junia weltawetMaussa long kamap divison.

Williams bipo iong kot

TAIM NOGUT: Serena Williams i sindaun amamas wantaim PNG wetliftingsempion Dika Toua long 2004 Atens, Gnis Olimpik Gem. insait potoVenus Williams i hohim pas papa Richard Williams.

KLIA YAH: Los Angeles pilala i tok taim em i rausim

Montgomery, GainesKisim 2-via mekimsave

KISIM: EvertonJames Bittlelhetim- bal I go longwelong oh Liverpool pilala.

"Mipela i haikim naolsem mipela baimekim olgeta samtinglong sevim taip bilongmipela. Na ol tim olsemSutherland bal olgetataim I ken skoaim gol.Em I gutpeha namba

SORI TUMAS: Montgomery husat I bin hohim rekot bilong lOOm resis.

wan tas -MichaelCarnick I mekim na em igutpela tu long lukimem i skoa. Mi tingolsem bikos mipeha Ipilai hat tru em I oraitlong mipeta I kisim dispeta win," Jol I tok.

LUKAUT: Liklik Hatton I talk hukim Carlos Maussalong han kais bilong em. -

Page 30: wantokniuspepa.comwantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2005/Wantok_namba_1639.pdf · 01 nesenel lida itokaut olsem ol pJnse11idainrnkimg t1ono1distrikiwoU kisim taim LUKIM STORI

SPOTRAUNwantaim

SCOTT VAVINEDivelopim ol yangpelabilong mipela long spot

DISPELA wik ml bal toktok long narapehasamting gen em long wei o pasin bihong helpim0 dhielopim ol pilai bilong mipela. Moa longjunia divelopmen, ol yangpela bilong mipelatong tumora.

Long sampela lain dispela kain toktok i lukolsem i no nupela long 01 tasol long oh arapeladispela bai nupeha. Tasol maski yu save pinis0 1 no save yet ml bilip dispela bai long sam-BiC kain wel pulim tingting bilong yu I kambek. Na m ting bal ken kirap "pala’ gen bilongkamapirn kairi wok olsem.

Taim mipeha I 10k long junia spot divelopmenmipela I toktok moa tong divelopim oh yangpelabilong mipela. Spot yes em i stap tasol saposnogat oh yangpeta bai nogat ol pilai. I ohsemtong oh yangpela em 01 pihal I stap. Bipo tongmipela I kamapim oh pilal mipela I mas stretimoh yangpela bilong mipeta. Taim 01 yanpeha Ipilal ol I lainim phanti 01 gutpela samting, longlukluk long Iaip na long stap long baip.

Stat long 1994 wokbung wantaim bihongPNG Spot Komisen na oh arapeta membaolsem Edukesen Dipatmen, Provinsol spotOpis, PNG Spot Federesen na wanwan ohnesenel federesen bin kamap wantaim tingting bilong kamapim wantaim 01 plen na pro-grem bilong divelopim oh manki blong mipelalong 01 pilal.

Long dispela taim dispela spot divetopmenprogrem I wok gut we mipela long spotkomisen na spot federesen na kantni wantaimI lukim kaikal bilong dispeta 01 prognem.

Long dispela progrem mipela I laik lukimolsem oh pikinini I lainim 01 wei bilong pihai longwanwan oh spot, 01 I painim-na kisim amamashong pilal biIông 01 na olsem I opim tingtingbitong 01 tu long mekim oh samting.

Dispeha progrem I non gut na i wok long rongut yet. Tasol em F samting we sapot I maskam tu tong komyuniti. Sapos nogat sapot kainpnogrem bal I no map kamap.

Piksa bilong sampela junia spot divelopmenprogrem em lffysoe Segeyaro junia ragbi hgdivelopmen long Pot Mosbi, AFL PNG juniadivelopmen prognem long Pot Mosbi, Lae,Kimbe, Mt Hagen na-sampela arapela sentamoa na sku soka resis.

Dispela kain oh progrem I gutpela tru. I bingat wan olsem -sapos kain progrem I bin stattongtaim yet PNG nau bai gat phanti 01 gutpelaspot manmeni ohsem Marcus Bal, StanleyNandex, Dika Toua, Ryan Pini, Mae Koime nasampela arapela biknem spotmanmeni moa.Tasol long em i stat bihain mipela I wok longmekim isi long 01 arapela Pasifik aihan kantni.

Tasol wantaim kain progrem we i stat pinis Igat bilip olsem wantaim gutpeha sapot PNG baimekim gut long 01 pihal long oh taim I kam.

Dispela progrem tu I no bilong kamapim ohgutpela spotmanmeni tasoh. Nogat. Em Ibilongmekim oh yangpeha I kamap gutpela manmenibilong kantri. Dispela Ibikpela wok bilong juniaspot prognem. Long divelopim ol yangpetabilong mipela long bihamnimgutpela laipstail.

Long toksave long oh opisel husat I laikkamapim na ronim ol junia spot progrem dispela I no ken mm olsem yu mekim samtinglong laik bilong yu tasol. Nogat. Dispela I mmolsem yu mas kamap wantaim gutpela phen weI save yu laik kamapim sampela kain kaikal.Sapos nogat nogut long yu husim nating dispela progrem.

Oh pikinini I mas save wan-em as oh i pilai. OhI no ken pilal nating. Na olsem yu no ken lusimoh nating hong hap rot bal 01 I paul nabaut.

Long pinisim toktok ml amamas long kainprogrem em PNGFA I mekim long kamapimskul ekedemi bilong oh long Lae long skuhimna divelopim ol yangpela bilong mipela longpilal soka na kamap teknikol opisa.

Disemlia 15- 21,2005

PopondettaBatatlai plai antaplong Ipatas Ka

Bustin Anzu I raitim

P 0 p 0 N D E T TABataflais I winim Coca-Cola Ipatas Cup CCICbihain long 01 winim winabilong las yia MendiMenjals 11-8 long wan-peha stnongpela grenfainol long ai bihong plan-ti man men husat Ikamap long Lae ragbi hglong lukim dispela gemtong las Sande.

Popondetta I winimdispela gren fainol wan-taim stall - oh i bin pitaiwantaim I 2-pela pilalabihain long refeni I sahimwanpela I go aut long fillong wokim wanpelatakol we i no gutpelainsait long stat bitonghap taim.

Popondetta tim I pilalwantaim 12-pela pihaiana banisim strong trudispela tupela tral bilongoh long namba wan hap.

Oh Bataflais I skoaimtupela trai tong nambawan hap wantaim wan-peia fit got na long sekenhap, strongim tru dlfensbilong 01 taim Menjals ino skoa long pes haptasol karfl bek tongnamba tu hap wantaimtupela trai. Tasol MenjalsI gat sans long senisimdispela skoa lain saposoh I painim wanpela gut-pela kika long kikim dispela tupela tral.

Tupela tim wantaim I

pilal long gnen fainol hasyla na Menjals I winimdispela taitol longnamba wan taim. Nautupela wantaim i bunggen long gren fainottasol 01 mangi hong OroProvins I winim dispelaKap na kisim K15,000prais moni. Menjats Ipoketim K6000 olsemnamba tu.

Long namba tn na fotpies, Kundiawa WaraSimbu Masahais I kisimK4000 bihain long winimYaskom Royals bilongLaiagam. Royals, husatI no wanpeha stall timtasol oh I pihai gut truinsait long dispela pilairesis. Masalais I winimRoyals 13-10. Dispela tuem wanpela strongpelagem tru em tupela I pilal.

Tupela tim wantaim Ibitong Haihans na tupelaI no gat 01 nem pilaiaotsem oh narapela tim

- tasol tupela I pilaim wan-pela stnongpela pilalstret. Tupeha I soim ohlain bilong ragbi hgolsem hg i no step longtaun tasol, nogat. Ragbifig I kam tong taim longkantni olsem na oh tu Isave long pital.

Taim atam bilong ful- taim I krai, Sohe MP na

klab patron bilongBataflais Peter Oresi Iamamas nogut trt.

"Las yia, oh i bin stihimdispeha fainols long

mipela. Dispela yla,mipela I kam bek nasoim tru kala bilongmipela na pikim winmoni na prais wan-taim. Mipela I daunwantaim wanpelapilaia tasol oh manki Iwokim strongpeladifens long winim dispeha gem," Oresi Itokim Wantok

Kosa bilong MenjalsStanley Hondina Iamamas tasol long 01manki bilong em i kammap tong fainohsolsem na em I toktenk yu long oh. Em tuI tok amamas longBataflais long wmnimdispeha pihal.

"t gutpela tong kamtong dispeha gren fainol.Mipela I kisim sampehagutpela bat tasol I nomap long skoa. Mipeha Igat hevi long hohim bal.Tasol ml amamas long ohmanki long kam long dispela gnen fainol. Na mltu tok amamas long ohBataflais long winim dispeta gem long wanem,oh i pilal guttru," Hondinai tok.

Tupeta wantaim I gatot nem pilala otsemkepten bilong BataflaisJoseph Omai, CharlieWabo na Jessie Joe naot Menjals I get keptenRuben- Ruing, PNGragbi Pukpuks AlexHaija, Geno Kima nawinga Samuel Nap.

Niuspepa.

WANTOK -Pifli winim olwol swima

." I kam long pes 40 -

Em I tok em I amamas."Oh em I mekim gut. Dispela em ol resis

bilong olgeta Australia long redim ot yet longAustralia sempsionsip na tong Mas, 2006Melbon- Komenwel Gem."

"Long taim ol bikpeta pihal I talk kamap oh ettitI save daunim nam-ba bilong oh trening bilong oh.Na otsem dispela I wanpela bihong oh iven we ohI skelim resis bilong ol," Pin-i I tok.

"Tasol hong em Iwinim Michael Khim dispehaem I gutpela mak."

"Mipeta I givim olgeta sapot bihong mipeha natu ohsem mama bilong em Serenah Pini I steptu long hap long givim em sapot.

Na kosa bilong em long Australia Rick VanDen Zant I tok em I amamas tu long kain swimbihong Pini.

Em I 10k em I bilip Pini I redim em yet gut longsoh bilong em taim em I kam bek long wol sempionsip long Kenada long Ogas dispela yla nakain rere I gutpela tu long Melbon KomenwetGem.

"Long salt bilong bodi na wel em i swim Pini Iskruim yet gutpela mak long em I map m go moayet," Zant I 10k.

Na long pnesiden bilong PNG Swimming Inc.Elizabeth Wells em I amamas tu long swimbitong Pini.

"Em I kisim gutpeha taim. Dispeha em I oh gut-peha mak bilong em long go long KomenwelGem. Em I gat 01 narapela moa swim bilonglong em I lukiuk long 01 arapela pihai.

Wells husat I boss bilong Pini long kantni I tokem bal lukim tu olsem Pini I kamap hongAustralia sempionsip long Jenuani, 2006 hongredi tu long Mas, 2006 Komenwel Gem.

Tasol em I tok long Pini I go long oh fainolbilong Australia sempionsip dispeha bal nogat.Em bal 01 lain Australia tasot bal go long fainol,em I tok. -

Long Mandê nait swim Pini bilong mipela Ikamap long taim 53.73 seken na Michael Klim Ikamap long taim 54.25 seken.

Stat long swim tupeha wantaim. I stat gut wehong sampela hap Khim I go pas na Pini long 25mite mak na 50 mita mak tasoh Pini I bihainimem tasol.

Long las 50 mita Pini I stat long pas tru longKtim map em I abrusim em long has 15 mita.

Pini kisim gol medol long dispela.

Gutpela spotman kamapim gutpela pilaiBustin Anzu i raitim

COCA-COLA Ipatas KapCCIC patron na Gavanabihong Enga Peter hpatas Iwanbeh long hukim olsem levohbihong pilal nagbi hg I go antap.

Em i 10k amamas long ohsponsa na oh hidas hong mekimkamap dispeha gem wanpehanesenel gem bilong PapuaNiugmni.

"Dispeha gem em 01 manki Ibin pitai long trupela spiritbilong gem. Dispela fainol Isoim olsem dispela gem Isavekamap gut olgeta taim. Mi laiktok tenk yu I go long olgetasponsa na 01 narapela man-men long kamapim -dispehagutpela gem.

"Gutpela long lukim tuolsem -oh sampela nanapelaMPs tu I kam sapotim dispelagem," em Imekim dispeta toktok long taim bilong presentesin. -

Em I tok tenk yu tu I go longPapua Niugini Ragbi FutbalLig PNGRFL long luksavelong dispela pihai na mekimkamap wanpeha bikpela pilalbihong ov-sisen.

KAP YAH: Bataflal kepten Joseph Omal I I kisim CCIC tropi longpetron na Enga Gavana Peter lpatas taim CCIC siamna Frank Kolmana CEO Timothy Lepa I sanap na lukluk.

"Mipela mas 10k tenk yulong PNGRFL long luksavelong dispeha bikpela ov-sisenpilal. Sapos nogat, bal dispehagem I no map kamap ohsernnau mipeha hukim," em i tok.

Gavena tu I skruim tu prais

moni I go antap. Pastaim oh ibin putim K25,000 tasol dispela I go antap long K28, 000,K3000 moa. Em I tok narapelayia bal ol bai hapim praismoniI go antap na mekim longwanem planti tim I ken resis na

pilal.Siaman bitong CCIC Frank

Kohma I tok amamas I go longoh pilala hong ol wik ol I slap napilal wantaim.

"Tru hong hatwok bilongyupeha dispela pihai I kamap.Yupeha I bin soim gutpeta-pasin bilong pilal na ml tu haikamamasim tu olsponsa bilongwanwan tim insait long dispelapilal resis. Oh I slap nakamapim gutpela kaha bilongpilal," Kolma Ibk.

Sampela MP tu bin kernstap na lukim dispeha 01 pilai.Oh hide husat I kamap tong ohpilal em Gavana bilong SimbuPeter Launa, Madang MPAlolus Kingsley na Lae SitiMajor James Kay na Coca-Cola John Font na ReahHenao.

I get sampela tropi tu oh Igivim Igo long oh narapela tim.Kosa bilong sernpionsip I gohong Yaskom Royals, MasahaisI kisim awat bilong tim bilongsempionsip na wining Kosa tuI kisim huksave.

I go moa long pes 35

Page 31: wantokniuspepa.comwantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2005/Wantok_namba_1639.pdf · 01 nesenel lida itokaut olsem ol pJnse11idainrnkimg t1ono1distrikiwoU kisim taim LUKIM STORI

SPOTIll US

‘I aDisomlia 15- 21,2005

II!V rPes3O

IIIlal

Bikpela resis long histri bilong ragbi hg pihai long kantri: So

SAPOS i gat wanpela pilai wemap pulim planti manmerilong kamap na lukim song dis

pela taim we planti 01 arapela bikpelapilai i pinis long sisen dispela em PotMosbi Not Is Okuk Mon Rogerson ovsisen ragbi hg pilai.. Wa.ntaim namba bilong ol klab istap olsem long 40 na namba bilong01 tim husat i pilai we i stap olsem 80we 01 i pilai longAnaB Gretwantaimdispela i luk olsem i brukim rekot longkamapim bikpela sisen o ov sisenragbi Hg pilai long histri bilong ragbihg pilai long kantri.

Na I olsem 20,000 manmeri i savekamap long Olgeta wiken, 10,000long Sarere na narapela 10000 longSande. Dispela long lukluk long aitasol namba i ken i go antap moalong dispela sapos long kaunim stretol manmeri i kamap long pilai.

Man husat i stap bihain long lukimdispela pilai na I sponsaim ol emOkuk Mon Rogerson.

Sapos ol manmeri i ken saveRogerson i hap famili bilong bipobiknem politik man leit Sir lambakeyOkuk bilong Kundiawa, Simbuprovins.

Rogerson i bin skul na bikpela longKundiawa, Lae na Pot Mosbi.

Nau yet Rogerson i helpim longronim Mondo Seken En Klos kampani long Lae na Pot Mosbi. SekenEn klos stua bilong Rogerson I staplong Lae.

ong Sarere 22 Oktoba, 2005H Rogerson I statim dispela ov

sisen ragbi hg pihai.Dispela pilai em Rogerson i askim

wanpela wanpisin bilong em husat Ibipo embeseda o mausman bilong,PNG long Japan Sir Joseph Nombri Iopim.

Long taim bilong opim pilal SirJoseph i tok pilal i bikpela samtinglong holim gut ol manmeri.

"Long pilai 01 manmeri i save putimtaim na tingting bihong ol olsem oh Inogat arapela samting moa long," SirJoseph I tok.

mas pilai hat. I wankain long yu haikwok. Sapos yu wok hat yu lukim gutpela samting. Sapos yu tren hat yukamapim gutpeha pihai na gutpelamak."

Na Okuk i tok em i sponsaim oh pilailong helpim oh liklik manmeri.

"I nogat ol bikpeha manmeri baikam na givim sapot long yupeha;Dispela sponsasip em bihong lukimyupela i pilai gut namel Iongyupehana kisim amarnas," Okuk i tok.

"Mi amamas long givim dispelahehpim i go hong yupela," em I tok.

Oh klab husat i kamapim ol timlong dispela ragbi hg pilaiem GounO Nomads, 6 Mile

Warriors, Hebou Knights, MoitakaDragons, Bomal Eagles, GH Eaghes,Negefi Bears, 8 Mile Settlers, BSTigers, Hila Kennis, Flame NambisStorms, 5 Mile Spiders, BekikoBrothers, Backyard Tigers, FincorpWarriors, Gordon Ridge, DaimaGunz, 9 Mile Crushers, Kipo Tigers,N’BAA, Saraga Saints, GH CKO,Mondo Tigers, F.O. Barbarians, KoneSharks, N33 KM Storms, Eki Jubb,Vanuatu, Puhumpa, Bomai Yal,Makana Cowboys, Kerowagi United,

Nambis Storm pilaia long stat bilong pilai.D8 Mosquitoes, Kanage Spiders,Limestone, Vadavada United naWildlife Panthers.

Wantok Spot i askim em longwanem as em I sponsairn dispehapilal Okuk I bekim na I tok em I laikmekim sampela samting long givimhop hong oh manmeri husat I ting oh Inogat nem moa long komyuniti.

"Mi lukim phanti oh yangpeha I stapnating na i nogat hop long oh. Mihelpim long sponsaim dispela oh pilaihong oh i ken amamas na olsem oh ipihim oh i hap lain long komyuniti emyumi stap long en," Okuk I tok.

Na Wanok Spot i go moa lôngaskim sapos em Igat tingtingbilong pohitik Okuk I tok yes

em I gat oh tingting tasol sapos em isanap em i laik kamapim oh samtingwe i ken olgeta manmeri. Sampelasamting em:

Maikro Fainans oh manmeri I ken igat wei hong kamapim hikhik bisnis osamting hong hehpim oh yet; long man-

men i gat pIes long painim na kisimwok. Nau yet planti oh manmeribusim skul na i stap nating. Nogat wokbilong oh. Yumi mas tingting bong ohtii." , ‘

"Mi baik strongim wok agrikahsa naohsem mi sapotim dispeba tingtingbihong gavman hong ‘Grin Revolusen’.Mi baik yumi mas yusim gut graun."

"Narapeha samting em mi haikyusim ami bihong mipeha. Mi baik lukimolsem enjiniaring batahion bihong amiem gavman i mas yusim hong stretirnoh rot na bris. I buk olsemami bibongmipeha I gat oh samting na save tasolgavman i no yusim," em i tok.

L ong 27 Novemba Okuk i Ionsim bihong kap na sib bihongragbi hig pihal we Rijinoh

Memba bihong Nesenel KapitohDistnilk Sir William Skate, Membabihong Madang Ahois Kingsley nasinia stetman Sir Joseph’ NombriOkuk I stap tu long hukim. Bihainimmaus bilong Sir William husat I bingivim. toktok Okuk I tok stap nakamapim gutpeha helti laistail Ibikpeha samting long oh.

"Long dispela pilai yumi i ken paitegensim raskol pasin, spak pasin,pasin bibong pamuk na abrusim hevi

bihong kisim sik HIV/AIDS.""Long piJal dispeha I save hehpim

‘yumi tu hong yumi I rispekim yumi yetna long oh arapeba manmeri."

"Pihal I bungim yumi wantaim ohsemwan pipel. "Long winim dispeha kapna sih yupeha i mas soim yupeba yetpastaim bipo hong yu kisim. I soimobsem yu tren hat na kamapim gutpeba pihai: Mi hop yupela I amamasgut long dispeba oh pibai."

Em i tok tenk yu bong oh eksekyutivna long wanwan oh khab na tim longronim ob pihai.

"Mi sponsaimOl pibal na mi stapolsem raba stem tasob,yupeha i ronimob pibai. Long dispeba mi tok tenk yu."

Long helpim kamapim oh pihai SirWilliam na Kingsley i givim K3,000wantaim K6,000 na Okuk yet i givimK5,000. Na kasen brata bibong OkukTony Mondo i givim Ki ,000. Wantaimdispeha K12,000 Okuk I bihip ol pibaibai kamap strong na gut.

WANTOK

Ripota PAULZUVANI I stori longragbi big resis weplanti manmeri i bihipi brukim rekot bilongob namba bihong kiabwantaim tim bibong ohhong wanpela ragbibig. pila bong histribibong ragbi big pilaibong kantri.

si;’"SI

STRONG NAWINIM I r Okuk Mon Rogerson Sir Joseph Nombri Sir William Skatena Ahois Kingsley long taim bihong honsim kap na sib

"Na long taim oh I nogat arapelagutpeha samting ol i save mekim 01samting we planti bilong dispeha olsamting I no gutpeha," em I tok. "Longdispeba pilai I stap. Em i save hohimoh. Na long kamapim gutpela pibai yu

GUTPELA: Sir Jospeh Nombri, Okuk Mon Rogerson na Aaron Wauba i sikan bong oh

EM I TRU: Okuk Mon Rogerson wantaim oh poroman i amamas bong kamap wantaimdispeba tingting bong ronim oh pibai.

Page 32: wantokniuspepa.comwantokniuspepa.com/images/WantokNiuspepa/2005/Wantok_namba_1639.pdf · 01 nesenel lida itokaut olsem ol pJnse11idainrnkimg t1ono1distrikiwoU kisim taim LUKIM STORI

*

Paul Zuvani i raitim

BIKPELA Papua Niugini pis RyanPini I mekim wol rekot hongabrusim tupela wol swimmingsempion Michael Khim na AndrewRichards long 100 mita bataflairesis long Mande nait dispeba wiktaim em i swim long Kwinslenswiming sempionsip, Austrahia.Em i kisim goh medoh hong dispeha. Wantaim dispela resis em Ikisim tu silva medoh long 50 mita

bekstrok long Tunde nait we em ikamap long taim 26.43 sekenbihain long Australia swima EthenRôff husat i kamap pas long taim26.38 seken.Tru dispela i no wol sempionsiptasoh hong Pini I mekim gut longkain resis I putim PNG long wohmep.Long winim swima husat i gat

nem long wol dispeba em I bikpehamak long PNG i mekim hong pilaibihong swimming.Klim I bin winim na kamapim

nupeha wol rekot long 2000 maplong dispela Ogas we MichaelPhelps bihong Amerika I brukimdispeha rekot.Aste nait Pini I bin traim 50m fnistail tasoh Wantok Spot i bin gohong prin na olsem em i nogattàim long ‘kisim dispela stori.Nau nau em swim long lOOm

fristail na long tumora Fraide embai traim 50m bataflal.Long 100ri bekstrok Pini I luk

ohsem em bai i no map long resis.Aste Pini I tokim Wantok Spot

bong tehepon long Bnisben olsemem i amamas bong swim bilongem.6Mi pilim gut. Dispela em i gutpela resis bihong ml stret," Pini Itok. "Mi ting olsem em I rait taim.""Ating mi bin redim ml yet guthong sisen na olsem dispela em igutpeha tru."Em I tok em i hop long mekimgut tu hong oh narapeha swim hongwik.Moa yet sapos oh Australianesenel sempionsip i kamap long

Januari, 2006 hong Mehbon em ihop tu long sahensim oh long dispela taim. Tasoh long go long fainol Pini bal I no map long go.Dispela em bihong 01 lain Australiatasol.‘Papa bihone em Kevin Pini husati stap long Pot Mosbi I amamastu hong harim gutpela nius bongpikinini bibong em taim WantokSpot i askim em.

Igo long Pes 38...

WINIMFANTAS’CSHARPCHRISTSECKAGE

WANWAN PACKAGE IGAT* SHARP 26" LCD IV NA CABINET* SHARP MiCRO COMPONENT IWO STEREO SYSTEM* SHARP DVI PLAYER NA KARAOKE* SHARP VCD PORTABLE STEREO* SHARP 14" IV NA CABINET* SHARP HUGE4901?FRIDGE/FREEZER* SHARP MICROWAVE OVEN* SHARPVACUUM CLEANER

OR KI OOOO CASH!!

NA 10 PELALIKLIK PRIZESbilong 14" SHARPTVs!WANTAIM K20 YU SPENDBAI YU GAT SANS LONGENTA NA WINIM DISPLABIKPELA SHARP

PACKA GE IWINNERS BAt KAMAP LONG HALtS & HOME EMTV NA TU LONG OL NEWS PAPERS

PLAZA 325 5411 HOMECENTRE CWY-GORDONS325 8469 HOMECENTRECii? LAE 472 3200TOPTOWN 479 1918 GOROKA 732 1622 KOKOPO 982 9027 1 ail bbsalesObnanbellcom pg 1" - , ,. ..,,,,.,,,. , , ,.,,.,,

Thepublisher of the newspaper operates at Section 58, Allotment 3, Office 2, WaiganiDrive o I oci g..o i

BISCUIT CI BISCUIT CO

:

, ‘ 2005

ACKAGES-

d BILONGW!NIMWORTH 12 1 000 EACH

OR 11 0 000 CASH"uAw s/ AMAP LONG__._& HOME EMTV

oI4-ci Sc-G