ไฟฟ้าสาร ปีที่ 19 ฉบับที่ 1 ม.ค.-ก.พ.55

ไฟฟาสาร




ส า ร บ ญ

ปท 19 ฉบบท 1 มกราคม - กมภาพนธ 2555E-mail : [email protected], [email protected]

ความคดเหนและบทความตาง ๆ ในนตยสารไฟฟาสารเปนความคดเหนสวนตวของผเขยน ไมมสวนผกพนกบวศวกรรมสถานแหงประเทศไทย ในพระบรมราชปถมภ

มาตรฐานและความปลอดภย10 ขยายความมาตรฐานการตดตงทางไฟฟาส�าหรบประเทศไทย บทท 4 (ตอนท 1) : นายลอชย ทองนล

15 หลกปฏบตดานการตรวจสอบ และการทดสอบการตดตงระบบสญญาณเตอนอคคภย (ตอนท 1) : นายมงคล วสทธใจ

19 การตดตงระบบไฟฟาในสระวายน�าและอางน�าพ (ตอนท 2) โคมไฟสระวายน�าชนดตดตงถาวรและการประสานศกย : รศ.ธนบรณ ศศภานเดช

27 ขอแนะน�าเกยวกบไฟฟาภายหลงน�าลด : นายสกจ เกยรตบญศร

30 การประเมนสายไฟฟาทถกน�าทวม : นายวฒนะ โรจนวทรย, นายสจน อนศาสนกล และนายวราพงษ อตธรวงศ

ไฟฟาก�าลงและอเลกทรอนกสก�าลง32 เทคโนโลยและการพฒนา Fuse Cutout เพอใชงานในระบบจ�าหนายแบบเหนอดน : นายกตตกร มณสวาง

37 Asset Management on Electrical System (การบรหารทรพยสนระบบไฟฟา) กญแจสความส�าเรจ (ตอนท 1) : นายสมชาย ทรงศร

41 การปรบปรงสมรรถนะฟาผาในระบบจ�าหนายไฟฟาตามมาตรฐาน IEEE Std 1410-2010 : ผศ.ธนะพงษ ธนะศกดศร

ไฟฟาสอสารและคอมพวเตอร45 ระบบควบคมแบบกระจาย : ผศ.ถาวร อมตกตต

52 อตตวพากษผลการรบฟงความคดเหนสาธารณะแผนแมบท กจการกระจายเสยงและกจการโทรทศน พ.ศ.........(ตอนท 1) : นายสเมธ อกษรกตต

56 การประมวลผลสญญาณแบบอารเรย กบการพฒนาประสทธภาพระบบการสอสาร แบบไรสาย : ดร.ศภวฒน สภควงศ

พลงงาน62 การศกษาการผลตไฟฟาจากพลงงานลมในประเทศไทย (ตอนท 1) การศกษาศกยภาพพลงงานลม : นายศภกร แสงศรธร

เทคโนโลยและนวตกรรม67 โครงขายไฟฟาอจฉรยะ : แผนทน�าทางของ กฟภ. (ตอนท 2) : นายธงชย มนวล

77 มเตอรอจฉรยะกบฟงกชนการเตมเงน : ดร.ประดษฐ เฟองฟ

ปกณกะ82 สะบายด : น.ส.นพดา ธรอจฉรยกล

88 ศพทวศวกรรมนาร : อาจารยเตชทต บรณะอศวกล

90 Innovation News สวตชไฟกนลม : น.ส.กญญารตน เอยมวนทอง

92 ขาวประชาสมพนธ

15

27

32

52

62



สวสดปมงกร ป 2555 ครบ นตยสารฉบบนเปนฉบบแรกของป 2555 ในปทผาน

มานตยสารไฟฟาสารไดพฒนารปแบบและเนอหาสาระใหสนองตอบความตองการของผอาน

ทหลากหลายไดมากยงขนเปนล�าดบ แนนอนครบวาสงนเปนสงทกองบรรณาธการทกทาน

ใหความส�าคญและยดเปนหลกในการท�างานเสมอมา ในป 2555 นผมและกองบรรณาธการ

ทกทานจงมความมงมนทจะไมหยดยงการพฒนาเนอหาและรปแบบของนตยสารไฟฟาสาร

ใหดยง ๆ ขนไป

ในป 2554 ทผานมา พวกเราชาวไทยหลายคนไดรบความเดอดรอนจากสถานการณ

น�าทวมใหญของประเทศ หลายคน หลายหนวยงาน บรษท หางราน หรอโรงงานอตสาหกรรมไดรบผลกระทบทงชวตและ

ทรพยสน มหลายคนทเสยชวตจากการถกไฟดด โดยสวนใหญถกไฟดดเสยชวตในบานพกอาศยเปนจ�านวนหลายสบคน

ซงเปนสงทไมควรจะเกดขนเลยหากไดมการตดตง ตรวจสอบ และบ�ารงรกษาตามมาตรฐานการตดตงระบบไฟฟาภายในอาคาร

ทถกตองและเหมาะสม สงนคงจะเปนเครองย�าเตอนใหทกหนวยงานและผใชไฟทกคนตองตระหนกถงความปลอดภยและ

มาตรฐานการตดตงระบบไฟฟาภายในอาคารมากยงขน ดงนนการรณรงคและใหความรแกผเกยวของจงเปนสงทจะตอง

รบด�าเนนการกอนทจะเกดเหตการณน�าทวมขนอกในอนาคต นอกจากนการออกแบบโรงงานอตสาหกรรมหรอสงปลกสรางใด ๆ

ในพนทเสยงจากภยธรรมชาตตาง ๆ คงจะตองพจารณาผลกระทบตาง ๆ ทอาจเกดขนจากภยธรรมชาตดวย ทงนเพอใหม

ความปลอดภย ลดความสญเสยทงชวตและทรพยสนทอาจเกดขนในอนาคต

ส�าหรบนตยสารฉบบน ทางกองบรรณาธการไดน�าเสนอบทความส�าหรบการตรวจสอบสายไฟหลงจากน�าทวม และ

บทความขอแนะน�าเกยวกบไฟฟาภายหลงน�าลด รวมทงบทความอน ๆ ดานมาตรฐานและความปลอดภย ซงลวนมเนอหา

นาสนใจนาตดตามหลายเรอง และนอกจากนกยงมบทความวชาการหลายบทความทนาสนใจเหมอนฉบบทผาน ๆ มา ส�าหรบ

ฉบบนบทความทนาสนใจ เชน หลกปฏบตดานการตรวจสอบ และการทดสอบการตดตงระบบสญญาณเตอนอคคภย (ตอนท 1),

เทคโนโลยและการพฒนา Fuse Cutout เพอใชงานในระบบจ�าหนายแบบเหนอดน, ระบบควบคมแบบกระจาย, อตตวพากษ

ผลการรบฟงความคดเหนสาธารณะแผนแมบท กจการกระจายเสยงและกจการโทรทศน พ.ศ.........(ตอนท 1), การศกษา

การผลตไฟฟาจากพลงงานลมในประเทศไทย (ตอนท 1) การศกษาศกยภาพพลงงานลม, โครงขายไฟฟาอจฉรยะ :

แผนทน�าทางของ กฟภ. (ตอนท 2) ซงนอกจากบทความทกลาวขางตนนแลวยงมบทความอนทนาสนใจอกหลายบทความ

หลากหลายดานใหทานไดตดตามกนเชนเคยครบ

สดทายนในวารดถขนปใหม ผมขออ�านาจคณพระศรรตนตรยจงดลบนดาลใหทานผอานทกทานและครอบครว พบแต

ความสข ความเจรญตลอดไปเทอญ อนงหากทานผอานทานใดมขอแนะน�า หรอตชมใด ๆ แกกองบรรณาธการ ทานสามารถ

มสวนรวมกบเราไดโดยสงเขามาทางไปรษณย หรอท Email: [email protected] และหากทานสนใจจะอานบทความในรปแบบ

E-Magazine ซงเปนรปแบบ 4 ส ทกหนา ทานสามารถตดตามไดท http://www.eit.or.th/smf/index.php?board=13.0

หวงวาจะท�าใหเอออ�านวยใหทานผอานสามารถตดตามบทความไดสะดวกมากยงขน และผมขอขอบคณบรษทหางรานตาง ๆ ทให

การสนบสนนนตยสาร “ไฟฟาสาร” ดวยดเสมอมา ขอใหกจการของทานจงมความเจรญกาวหนาขนตลอดไปครบ

สวสดครบ

ดร.ประดษฐเฟองฟ

บ ท บ ร ร ณ า ธ ก า ร




เจาของ : สาขาวศวกรรมไฟฟา สมาคมวศวกรรมสถานแหงประเทศไทย ในพระบรมราชปถมภ487 รามค�าแหง 39 (ซอยวดเทพลลา) ถนนรามค�าแหง แขวงวงทองหลาง เขตวงทองหลาง กรงเทพฯ 10310โทรศพท 0 2319 2410-13 โทรสาร 0 2319 2710-11 http://www.eit.or.th e-mail : [email protected]

คณะกรรมการทปรกษาฯพณฯ พลอากาศเอก ก�าธน สนธวานนท

ศ.ดร.บญรอด บณฑสนตศ.อรณ ชยเสร

รศ.ดร.ณรงค อยถนอมรศ.ดร.ไกรวฒ เกยรตโกมลรศ.ดร.ตอตระกล ยมนาค

ดร.การญ จนทรางศนายเรองศกด วชรพงศพล.ท.ราเมศร ดารามาศนายอ�านวย กาญจโนภาศ

คณะกรรมการอ�านวยการ วสท. นายสวฒน เชาวปรชา นายก นายไกร ตงสงา อปนายกคนท 1

จนทรเจนจบ, อาจารยสพฒน เพงมาก, นายประสทธ เหมวราพรชย, นายไชยวธ ชวะสทโธ, นายปราการ กาญจนวต, นายพงษศกด หาญบญญานนท, รศ.ศล บรรจงจตร, รศ.ธนบรณ ศศภานเดช, นายเกยรต อชรพงศ, นายพชญะ จนทรานวฒน, นายเชดศกด วทราภรณ, ดร.ธงชย มนวล, นายโสภณ สกขโกศล, นายทวป อศวแสงทอง, นายชาญณรงค สอนดษฐ, นายธนะศกด ไชยเวช

ประธานกรรมการนายลอชย ทองนล

รองประธานกรรมการนายสกจ เกยรตบญศรนายบญมาก สมทธลลา

กรรมการ ผศ.ถาวร อมตกตต กรรมการ ดร.เจน ศรวฒนะธรรมา กรรมการ นายสมศกด วฒนศรมงคล กรรมการ นายพงศศกด ธรรมบวร กรรมการ นายกตตพงษ วระโพธประสทธ กรรมการ นายสธ ปนไพสฐ กรรมการ ดร.ประดษฐ เฟองฟ กรรมการ นายกตตศกด วรรณแกว กรรมการ นายสจ คอประเสรฐศกด กรรมการ นายภาณวฒน วงศาโรจน กรรมการ นายเตชทต บรณะอศวกล กรรมการและเลขานการ น.ส.นพดา ธรอจฉรยกล กรรมการและผชวยเลขานการ

คณะท�างานกองบรรณาธการนตยสารไฟฟาสาร

คณะทปรกษานายลอชย ทองนล, นายปราการ กาญจนวต, ผศ.ดร.วชระ จงบร, นายยงยทธ รตนโอภาส, นายสนธยา อศวชาญชยสกล, นายศภกจ บญศร

บรรณาธการดร.ประดษฐ เฟองฟ

กองบรรณาธการผศ.ถาวร อมตกตต, นายมงคล วสทธใจ, นายชาญณรงค สอนดษฐ, นายววฒน อมรนมตร, นายสเมธ อกษรกตต, ดร.ธงชย มนวล, ผศ.ดร.ปฐมทศน จระเดชะ, ดร.อศวน ราชกรม, นายบญถน เอมยานยาว, นายเตชทต บรณะอศวกล, นายกตตศกด วรรณแกว, อาจารยธวชชย ชยาวนช, นายมนส อรณวฒนาพร. นายประดษฐพงษ สขสรถาวรกล, นายจรญ อทยวนชวฒนา, น.ส.เทพกญญา ขตแสง, น.ส.นพดา ธรอจฉรยกล

ฝายโฆษณานายประกต สทธชย

จดท�าโดย

บรษท ไดเรคชน แพลน จ�ากด539/2 อาคารมหานครยบซม ชน 22 A

ถนนศรอยธยา แขวงถนนพญาไท เขตราชเทว กรงเทพฯ 10400โทร. 0 2247 2330, 0 2247 2339, 0 2642 5243, 0 2642 5241

(ฝายโฆษณา ตอ 112-113) โทรสาร 0 2247 2363www.DIRECTIONPLAN.org E-mail : [email protected]

รศ.ดร.หรรษา วฒนานกจ อปนายกคนท 2 ศ.ดร.ตอกล กาญจนาลย อปนายกคนท 3 นายธเนศ วระศร เลขาธการ นายทศพร ศรเอยม เหรญญก นายพชญะ จนทรานวฒน นายทะเบยน นายธรธร ธาราไชย ประชาสมพนธ รศ.ดร.วนชย เทพรกษ โฆษก รศ.ดร.วชย กจวทวรเวทย สาราณยกร นายชชวาลย คณค�าช ประธานกรรมการสทธและจรรยาบรรณ รศ.ดร.อมร พมานมาศ ประธานกรรมการโครงการ ผศ.ดร.วรรณสร พนธอไร ประธานสมาชกสมพนธ ดร.ชวลต ทสยากร ปฏคม รศ.ดร.พชย ปมาณกบตร ประธานกรรมการตางประเทศ นายชลต วชรสนธ ประธานกรรมการสวสดการ รศ.ดร.ทวป ชยสมภพ กรรมการกลาง 1 นายนนนาท ไชยธรภญโญ กรรมการกลาง 2 นายประสทธ เหมวราพรชย ประธานวศวกรอาวโส นางอญชล ชวนชย ประธานวศวกรหญง ดร.ประวณ ชมปรดา ประธานยววศวกร รศ.ดร.สชชวร สวรรณสวสด ประธานสาขาวศวกรรมโยธา นายลอชย ทองนล ประธานสาขาวศวกรรมไฟฟา นายจกรพนธ ภวงคะรตน ประธานสาขาวศวกรรมเครองกล รศ.ด�ารงค ทวแสงสกลไทย ประธานสาขาวศวกรรมอตสาหการ รศ.ดร.ขวญชย ลเผาพนธ ประธานสาขาวศวกรรมเหมองแร โลหการ และปโตรเลยม นายเยยม จนทรประสทธ ประธานสาขาวศวกรรมเคม ผศ.ยทธนา มหจฉรยวงศ ประธานสาขาวศวกรรมสงแวดลอม ผศ.ดร.กอเกยรต บญชกศล ประธานสาขาวศวกรรมยานยนต นายกมโชค ใบแยม ประธานสาขาวศวกรรมคอมพวเตอร รศ.ดร.เสรมเกยรต จอมจนทรยอง ประธานสาขาภาคเหนอ 1 รศ.วชย ฤกษภรทต ประธานสาขาภาคเหนอ 2 รศ.ดร.สมนก ธระกลพศทธ ประธานสาขาภาคตะวนออกเฉยงเหนอ 1 ผศ.ดร.สงวน วงษชวลตกล ประธานสาขาภาคตะวนออกเฉยงเหนอ 2 รศ.ดร.จรญ บญกาญจน ประธานสาขาภาคใต

รายนามคณะกรรมการสาขาวศวกรรมไฟฟา วสท. 2554-2556

ทปรกษานายอาทร สนสวสด, ดร.ประศาสน จนทราทพย, นายเกษม กหลาบแกว, ผศ.ประสทธ พทยพฒน, นายโสภณ ศลาพนธ, นายภเธยร พงษพทยาภา, นายอทศ


10

นายลอชย ทองนลอเมล [email protected]

มาตรฐานและความปลอดภย

Standard & Safety

ขยายความมาตรฐานการตดตง ทางไฟฟาส�าหรบประเทศไทย

บทท 4 (ตอนท 1)

บทท 4 การตอลงดนขอก�ำหนดในบทน เกยวกบ

กำรตอลงดน ส�ำหรบวงจรและระบบ

ไฟฟำ กำรเลอกขนำดสำย วธกำร

ตดตง และคำควำมตำนทำนระหวำง

หลกดนกบดน

บทน�ำการตอลงดน คอ การใชตวน�า

ตอระหวางวงจรไฟฟาหรอบรภณฑ

ไฟฟากบพนโลก (ดน) หรอตวน�าอน

ทมขนาดใหญจนรบหนาทแทนโลกได

การตอลงดนจงไมใชหมายถงเพยง

การขดหลมและเอาสายไฟหยอนลง

ดนแลวฝงเพอใหอเลกตรอนไหลลง

ดนเทานน แตตองตอกนอยางดใน

ทางไฟฟา

ระบบการตอลงดนมหลาย

แบบดวยกน ซงแตละประเทศอาจ

เลอกใชไมเหมอนกน มาตรฐาน

การตดตงทางไฟฟาฯ เลอกแบบ

การตอลงดนเปนแบบ TN-CS ดงนน

หากผอานไปพบการตอลงดนแบบ

อนกมไดหมายความวาเปนแบบท

ผดเพราะยงคงมการใชงานในหลาย

ประเทศ แตถาเปนการตอลงดนทใช

ในประเทศไทยตองเปนแบบทสอดคลองตามทก�าหนดในมาตรฐานการตดตง

ทางไฟฟานเทานน จะใชเปนอยางอนไมได

กำรตอลงดนของระบบไฟฟำแบบตำง ๆมาตรฐาน IEC 60364-3 ไดแบงการแสดงระบบการตอลงดนของระบบ

จายไฟฟาดวยตวอกษร 2 ตว และกรณทจ�าเปนอาจเพมตวอกษรอก 2 ตว

เพอแสดงการจดเรยงของนวทรลกบตวน�าปองกน (Protective conductor)

อกษรตวแรก แสดงความสมพนธของระบบจายไฟฟากบการตอ

ลงดน ดงน

T หมายถง ระบบจายไฟตอลงดนโดยตรง

I หมายถง ระบบจายไฟแยกจากดนหรอตอลงดนจดเดยวโดยผาน

อมพแดนซ

อกษรตวทสอง แสดงความสมพนธของการตดตงสวนทเปนตวน�าไฟฟา

เปดโลงกบดน

T หมายถง ตอลงดนโดยตรง

N หมายถง สวนทมไฟฟาเปดโลงตอโดยตรงกบจดทตอลงดนของระบบ

จายไฟฟาดวยตวน�าปองกน

ใน TN-System จะมตวอกษรเพมเตมหนงหรอสองตว เปนตว

ก�าหนดการจดเรยงของสายนวทรลกบตวน�าปองกน ดงน

C หมายถง สายนวทรลและตวน�าป องกนต อใช งานร วมกน

(สายเดยวกน)

S หมายถง สายนวทรลและตวน�าปองกนท�างานแยกกน

CS หมายถง สายนวทรลและตวน�าปองกนตอใชงานรวมกนเฉพาะสวน

ทเปนระบบไฟฟาเทานน

ตวอยางระบบการตอลงดนเปนดงน (การตอลงดนตามมาตรฐาน IEC

มมากกวาน)

บทความนทงหมดเปนความเหนของผเขยนในฐานะทเปนอนกรรมการและเลขานการในการจดท�ามาตรฐานการ

ตดตงทางไฟฟาฯ ไมไดเปนความเหนรวมกนของคณะอนกรรมการฯ การน�าไปใชอางองจะตองท�าดวยความระมดระวง

แตผเขยนหวงวาจะใหความเหนทเปนประโยชนไดมาก และเพอประหยดพนท ผเขยนจงไมไดยกเนอความของมาตรฐานฯ

มาลงไวในบทความทงหมด แตยกมาเฉพาะบางสวนทตองการอธบายเพมเตมเทานน การใชมาตรฐานจงจ�าเปนตอง

อานและท�าความเขาใจทงเลม จะยกเพยงสวนใดสวนหนงไปใชอางองอาจไมถกตอง สวนทเปนค�าอธบายนนใชเปน

อกษรตวเอยงบนพนสเทา


11มกราคม - กมภาพนธ 2555

ขอ 4.1 วงจรและระบบไฟฟากระแสสลบทตองตอลงดนวงจรและระบบไฟฟำกระแสสลบตำมทก�ำหนดไวในขอ 4.1.1 ถงขอ 4.1.2 ตองตอลงดน สวนวงจรและระบบ

อนนอกจำกนอำจตอลงดนกได

ขอ 4.1.1 ระบบไฟฟำทมแรงดนไฟฟำตงแต 50 โวลต แตไมถง 1,000 โวลต ตองตอลงดนเมอมสภำพตำม

ขอใดขอหนงดงตอไปน

ขอ 4.1.1.1 เปนระบบ 1 เฟส 2 สำย




รปท 1 การตอลงดนของ TT System

รปท 2 การตอลงดนของ IT System

รปท 3 การตอลงดนของ TN-CS System


12

ระบบแรงดนไมเกน 1,000 โวลต ในมาตรฐานการตดตงทางไฟฟาฯ ถอวาเปนระบบแรงต�าซงปกตจะใช

หมอแปลงไฟฟาลดแรงดนลงจากระบบแรงดนทสงกวา ทดานแรงต�า (Secondary) ตองตอลงดน ดงน

ขอ 4.1.2 วงจรและระบบไฟฟำทมแรงดนไฟฟำตงแต 1,000 โวลตขนไป ถำจำยไฟใหบรภณฑไฟฟำชนดเคลอนท

ไดจะตองตอลงดน แตถำจำยไฟใหบรภณฑไฟฟำอน ๆ อนญำตใหตอลงดนไดแตตองไมขดกบขอก�ำหนดขออน ๆ

ยกเวน ระบบทมตวจำยแยกตำงหำก (Separately derived systems) โดยเฉพำะระบบไฟฟำทรบพลงงำน

จำกเครองก�ำเนดไฟฟำ หมอแปลงไฟฟำ คอนเวอรเตอรทมขดลวด ซงมจดประสงคเพอจำยไฟใหระบบไฟฟำพเศษ

และไมมกำรตอทำงไฟฟำกบวงจรระบบอน ไมบงคบใหตอลงดน หำกตองกำรตอลงดนตำมขอ 4.1.1 ขำงตนจะตอง

ปฏบตตำมขอ 4.6 ดวย

Primary

รปท 4 การตอลงดนของระบบ 1 เฟส 2 สาย หรอ 3 สาย ตามขอ 4.1.1.1 และขอ 4.1.1.2

รปท 5 การตอลงดนของระบบ 3 เฟส 3 สาย ตามขอ 4.1.1.3

รปท 6 การตอลงดนของระบบ 3 เฟส 4 สาย ตามขอ 4.1.1.4



ระบบจายแยกตางหาก คอ

ระบบการจายไฟทใชแหลงจายไฟ

แยกออกจากระบบทวไปของอาคาร

เชน ระบบจายไฟทตอผานหมอแปลง

ทจายไฟใหสระวายน�า และระบบ

จายไฟทเปนระบบไมตอลงดนใน

สถานดแลสขภาพ เปนตน ซงถา

เปนหมอแปลงไฟฟาทตอใชไฟจาก

ระบบไฟฟาของอาคารจะตองตอผาน

หมอแปลงไฟฟาชนดทขดลวดดาน

ไฟเขากบดานไฟออกแยกเปนคนละ

ชดกน หรอใชเปนเครองก�าเนดไฟฟา

(Generator) กรณทใชเปนหมอแปลง

ชนดออโต (Auto-transformer) หรอ

หมอแปลงชนดลดแรงดนทประกอบ

รวมมากบบรภณฑไฟฟาและไมได

จายไฟใหเครองใชไฟฟาอน ๆ ไมถอ

เปนระบบจายไฟแยกตางหาก

ขอ 4.2 วงจรและระบบไฟฟาทหามตอลงดน

ขอ 4.2.1 วงจรของปนจนทใช

งำนอยเหนอวสดเสนใยทอำจลกไหม

ได ซงอยในบรเวณอนตรำย

ขอ 4.2.2 วงจรในสถำนดแล

สขภำพ (Health care facility) เชน

วงจรในหองผำตดส�ำหรบโรงพยำบำล

หรอคลนก

วงจรปนจนทใชงานอยเหนอ

วสดไวไฟจ�าพวกเสนใยหามตอลง

ดน (บรเวณทตดตงนถอเปนสถานท

อนตรายตามบทท 7) เพราะในระบบ

ไฟฟาทตอลงดนเมอเกดกระแสรว

ลงดนอาจมประกายไฟท�าให เกด

เพลงไหมได แตระบบไมตอลงดนเมอ

ฉนวนของสายไฟฟาเสนใดเสนหนง

ช�ารดจะไมเกด Ground fault และ

ไมมประกายไฟทเปนอนตราย

วงจรไฟฟาทใชงานในบางพนทของสถานพยาบาลหามใชเปนระบบตอ

ลงดนเนองจากตองการใหการใชงานมความตอเนอง และเครองปองกนไม

ปลดวงจรเนองจาก Ground fault เพราะเครองใชไฟฟาบางตวทใชเพอชวย

ชวต เชน เครองชวยหายใจมความจ�าเปนตองใหใชงานตอเนองจนช�ารด

เพอรกษาชวตคนไว

การตอลงดนของระบบไฟฟากบการตอลงดนของบรภณฑไฟฟาเปน

คนละสวนกน ในขอนหามระบบไฟฟาตอลงดน แตบรภณฑไฟฟายงคงตอง

ตอลงดนตามขอก�าหนดในเรองการตอลงดนของบรภณฑไฟฟา

ขอ 4.3 การตอลงดนของระบบประธานขอ 4.3.1 ระบบไฟฟำของผใชไฟฟำทตองตอลงดนตำมขอ 4.1 จะตอง

ตอลงดนทบรภณฑประธำนแตละชด จดตอลงดนตองอยในจดทเขำถงสะดวก

ทปลำยตวน�ำประธำน หรอบส หรอขวตอทตอเขำกบตวน�ำนวทรลของตวน�ำ

ประธำนภำยในบรภณฑประธำน ในกรณหมอแปลงไฟฟำตดตงภำยนอกอำคำร

จะตองตอลงดนเพมอกอยำงนอย 1 จด ทำงดำนไฟออกของหมอแปลงไฟฟำ

ณ จดทตดตงหมอแปลงหรอจดอนทเหมำะสม หำมตอลงดนทจดอน ๆ อก

ทำงดำนไฟออกของบรภณฑประธำน

กรณทระบบไฟฟามการตอลงดนทบรภณฑประธานตามขอ 4.3.1 แลว

แตถาอาคารใชไฟจากหมอแปลงไฟฟาทอยนอกอาคารจะตองตอระบบไฟฟาลง

ดนทหมอแปลงไฟฟาดวยอกอยางนอยหนงจด (กรณหมอแปลงอยในอาคาร

ทใชไฟไมบงคบใหตอลงดน) จดตอลงดนอาจอยทหมอแปลงไฟฟาหรอจดอน

กไดแตตองอยภายนอกอาคาร

ระบบไฟฟาทตอลงดนทหมอแปลงไฟฟาแลว หามตอลงดนทจดอนอก

ทางดานไฟออกของบรภณฑประธาน การตอลงดนอาจเกดไดใน 2 ลกษณะ

คอ การตอลงดนโดยไมตงใจและการตอลงดนโดยตงใจ

1. การตอระบบไฟฟาลงดนโดยไมตงใจ สาเหตหลกเกดจากการใชแผง

สวตชผดประเภท เชน น�าแผงสวตชทออกแบบไวส�าหรบเปนแผงเมนมาใช

เปนแผงยอย แผงสวตชทออกแบบเปนแผงเมนจะมการตอฝากถงกนระหวาง

รปท 7 การตอลงดนเมอหมอแปลงไฟฟาตดตงภายนอกอาคาร ตามขอ 4.3.1


14

บสบารนวทรลกบกราวด หรอโดยการยดบสบารทงสองเขาโดยตรงกบตวแผงเหลกซงบสบารทง 2 จะตอถงกนโดย

ผานแผงเหลกเปนไปตามทแสดงในรปท 8

การตอระบบไฟฟาลงดนโดยไม

ตงใจตามรปท 8 จะเปนผลใหสายดน

กบสายนวทรลตอถงกนทงทตนทาง

และปลายทางเหมอนกบการเดนสาย

ควบ ในการใชงานปกต ในสายนวทรล

จะม ก ระแส โหลดไหล เน อ ง จ าก

โหลดไมสมดล กระแสนจะแบงไหล

ในสายดนด วย อาจท�าให สายดน

Overload จนช�ารดไดเพราะมขนาด

เลกกวาสายนวทรลมาก และผลเสย

อกอยางหนงคอ เมอในสายดนมกระแสไหลกจะมแรงดนตกครอมสายดนดวยจ�านวนหนง แรงดนนจะปรากฏทเปลอก

โลหะของเครองใชไฟฟาดวย ซงถาสงกจะเปนอนตรายกบผใชไฟฟาได

2. การตอระบบไฟฟาลงดนโดยตงใจ อาจเกดเพราะความรเทาไมถงการณ ตามทแสดงในรปท 9 การตอ

ลงดนลกษณะนเมอเกด Ground fault เชน สายขาดลงพนดน กระแสทไหลกลบผานดนจะแบงไหลไปแหลงก�าเนด

ผานทางสายดนของทงแผงเมนและแผงยอย นนคอกระแสรวลงดนทผานสายตอลงดนของแผงเมนจะนอยกวา

ความเปนจรง (ขนกบความตานทานของ Ground loop resistance) ในแผงเมนสวตชทมการตดตงเครองตรวจจบ

กระแสรวลงดน เครองตรวจจบนจะวดคาผดพลาดจากทเกดจรง ท�าใหการท�างานปลดวงจรผดพลาดไปดวย

ระบบไฟฟำมทงทตอลงดนและไมตอลงดน กำรเลอกใชงำนตองพจำรณำถงขอด-ขอเสยและควำมตองกำรใชงำน

ดวย ถงแมระบบไฟฟำไมตอลงดนจะมขอดในเรองควำมตอเนองของกำรใชงำนเมอฉนวนของสำยช�ำรดและสำยไฟฟำ

สมผสดน (Ground) รวมทงอนตรำยจำกกำรสมผสสำยไฟฟำเพยงเสนเดยวนอยกวำระบบตอลงดนกตำม แตขอเสย

กมมำก กำรเลอกใชงำนจงตองใชดวยควำมระมดระวงดวย ปจจบนระบบไฟฟำทใชงำนทวไปจะเลอกเปนระบบตอลง

ดน ระบบไมตอลงดนจะใชในบำงสถำนทเทำนนประวตผเขยน

นายลอชย ทองนล• ผอ�ำนวยกำรไฟฟำเขตมนบร กำรไฟฟำนครหลวง • ประธำนสำขำวศวกรรมไฟฟำ วสท.

รปท 8 ผลจากการตอระบบไฟฟาลงดนหลงเมนสวตชโดยไมตงใจ

รปท 9 ผลจากการตอระบบไฟฟาลงดนโดยตงใจไฟฟาส

าร


นายมงคล วสทธใจ


Standard & Safety

หลกปฏบตดานการตรวจสอบ และการทดสอบ การตดตงระบบสญญาณเตอนอคคภย

(ตอนท 1)ปญหาการปองกนอคคภยอาคารประการหนง คอ ปญหางานระบบ

วศวกรรมความปลอดภยจากอคคภย โดยเฉพาะงานระบบสญญาณเตอนอคคภย

ทมกพบวาระบบไมท�างานในบางสวน หรอทงระบบ หรอท�างานตรวจจบอคคภย

ในระยะเรมตนชาจนไมสามารถเตอนภยไดทน ทงนเพราะปญหาการตดตง

ทไมไดมาตรฐาน และทส�าคญคอระบบขาดการบ�ารงรกษาตามมาตรฐานก�าหนด

อปกรณใชประกอบการตรวจสอบ และการทดสอบผเขาปฏบตการบ�ารงรกษาระบบ นอกจากจะตองมความรความเขาใจ

ในมาตรฐานการตดตงระบบสญญาณเตอนอคคภย และความรอบคอบใน

การสงเกตความผดปกตของต�าแหนงตดตงอปกรณ ตลอดจนการท�างานของ

อปกรณและระบบแลว จะตองใชเครองมอวดและเครองใชทไดมาตรฐาน

เพอชวยใหปฏบตการตรวจสอบ และทดสอบ อนเปนสวนหนงของงานบ�ารงรกษา

ระบบนนสามารถท�าไดอยางมประสทธภาพ ใหผลเปนทยอมรบไดโดยทวไป

ใหความสะดวกและใหความปลอดภยตอผปฏบต

เครองมอวด เครองมอวดเพอการตรวจสอบความผดปกต

ของสายน�าสญญาณและสายจายก�าลงไฟ

1. มลตมเตอร เปนเครองมอวดพนฐานทาง

ไฟฟา ใชตรวจสอบสายสญญาณในระบบโดย

การวดคาตาง ๆ ในวงจร ไดแก คาแรงดน คา

กระแส และคาความตานทาน เพอตรวจหา

การลดวงจรหรอคาแรงดนผดปกตในวงจร

และเพอตรวจสอบสายสญญาณขาด หรอลด

ลงดน หรอมความตานทานวงจรสงเกนกวาท

ผผลตแผงควบคมระบบก�าหนด เปนตน โดย

ทวไปแลวมลตมเตอรแบบเขมกลวานอมเตอร

สามารถใชงานไดในพนทท�างานโดยทวไป

เว นแตพนทท มผลจากสนามแมเหลกสง

จะตองใชมลตมเตอรแบบดจทลแทน

2. เมกะโอหมมเตอร เปนเครองมอ

วดใชตรวจสอบ และทดสอบความ

ต านทานของฉนวนของสายน� า

สญญาณตาง ๆ ในระบบเมอเทยบ

กบดน ซงจะตองวดไดคาทเปนไป

ตามมาตรฐานก�าหนดหรอสงกวา

เพอตรวจหาฉนวนรวทอาจท�าใหเกด

การลดวงจรหรอลดลงดนได ทงนจะ

ตองวดคาความตานทานฉนวนกอน

ตอสายเขากบอปกรณในวงจร ทงน

เพอปองกนความเสยหายกบอปกรณ

ในวงจรขณะใชงานมเตอรชนดน

อปกรณใชทดสอบอปกรณตรวจจบอตโนมตชนดจด 1. สเปรยใชทดสอบอปกรณตรวจจบ

ควนอตโนมต

เปนแกสเสมอนควนบรรจกระปอง

สเปรย ใชส�าหรบทดสอบอปกรณรปท 1 มลตมเตอรแบบดจทล

รปท 2 เมกะโอหมมเตอรแบบดจทล


16

ขอควรระวง กระปองสเปรยมการอดอากาศภายใน หากอยใกลความรอน

อาจท�าใหอากาศในกระปองขยายตวจนเกดการระเบดขนได

3. อปกรณใชทดสอบอปกรณตรวจจบควนและแกส

เปนอปกรณลกษณะถวยครอบอปกรณตรวจจบควน ภายในมทยด

กระปองสเปรยบรรจแกสพนทดสอบอปกรณตรวจจบ พรอมดามมอถอยาวทใช

ควบคมการพนสเปรยทดานลาง สามารถใชปฏบตการทดสอบในความสงไม

เกนทผผลตก�าหนดไดโดยไมตองใชบนได

4. อปกรณใชตรวจวดความไว

ในการตรวจจบของอปกรณตรวจจบ

ควน

เป นอปกรณ ทดสอบการ

ท�างานของอปกรณตรวจจบควน พรอม

ตรวจวดคาความไวในการตรวจจบ

ควนของอปกรณตรวจจบททดสอบ

นนไปพรอมกนดวย ทงนสามารถ

ท� า ได โดยไม ต องถอดอปกรณ

ตรวจจบลงมาจากต�าแหนงตดตง

อ ป ก รณ ม ล ก ษณะ เ ป น

ถ วยครอบอปกรณตรวจจบควน

มทยดกระปองสเปรยบรรจแกสพน

ทดสอบอปกรณตรวจจบ มด าม

มอถอยาวทใชควบคมการพนสเปรย

ทดานลาง สามารถใชปฏบตการ

ทดสอบในความสงไมเกนทผ ผลต

ก� าหนดได โดยไม ต องใช บนได

ตรวจจบควนชนดตาง ๆ โดยพนไป

ทอปกรณตรวจจบควนหรอจดส ม

ตวอยางอากาศ ในระยะหาง 60

เซนตเมตร ถง 1.20 เมตร

ขอควรระวง กระปองสเปรยม

การอดอากาศภายใน หากอย ใกล

ความรอนอาจท�าใหอากาศในกระปอง

ขยายตวจนเกดการระเบดขนได

2. สเปรยใชทดสอบอปกรณ

ตรวจจบแกสคารบอนมอนอกไซด

อตโนมต

เปนแกสคารบอนมอนอกไซด

(Carbon monoxide, CO) บรรจกระปอง

สเปรย ใชส�าหรบทดสอบอปกรณ

ตรวจจบแกสคารบอนมอนอกไซด

(ดขอ 3.4.14) โดยพนไปทอปกรณ

ตรวจจบในระยะหาง 60 เซนตเมตร

ถง 1.20 เมตร

รปท 3 สเปรยแกสเสมอนควน

รปท 4 สเปรยแกส

คารบอนมอนอกไซด

รปท 5 อปกรณใชทดสอบอปกรณ

ตรวจจบควนและแกส

รปท 6 อปกรณใชตรวจวดความไวในการ

ตรวจจบของอปกรณตรวจจบควนและแกส



พรอมกนนนยงมชดวดคาความไวในการตรวจจบของอปกรณตรวจจบควนนน ๆ เมอถงจดเรมสญญาณของอปกรณตรวจจบ

โดยใชหนวยวดเปนคารอยละของการบดบงแสง (Percent obscuration) ตอระยะ 1 ฟต ในชวงเวลาทดสอบไมเกน

2 นาท เพอใชยนยนคาทไดยงคงเปนไปตามมาตรฐานก�าหนดหรอไม และยงใชเปรยบเทยบคาความไวกบคาทเคยวดได

ในการทดสอบครงกอน โดยคาความไวทลดลงแมจะยงอยในเกณฑมาตรฐาน อาจหมายถงโพรงรบควนของอปกรณ

สกปรกและถงเวลาทตองถอดลงมาท�าความสะอาด

5. อปกรณใชทดสอบอปกรณตรวจจบความรอน

เปนอปกรณเปาลมรอนแบบมอถอหรอแบบถวยครอบทมดามมอถอยาวทใชควบคมการเปาลมรอนทดานลาง

สามารถใชปฏบตการทดสอบในความสงไมเกนทผผลตก�าหนดไดโดยไมตองใชบนได

ขอควรระวง

1. ไมควรทดสอบอปกรณตรวจจบความรอนแบบอณหภมคงท ชนดฟวสหลอมละลายดวยวธน

2. เครองเปาลมรอนแบบถวยครอบดามยาวไมสามารถควบคมอณหภมได แตอาจจะมไฟบอกสภาวะขดลวด

ความรอนท�างานเทานน ดงนนการทดสอบอปกรณตรวจจบความรอนแบบผสมอณหภมคงท กบอตราการเพมอณหภม

(Combination rate of rise and fixed temp) ตองหยดใหความรอนทนททสวนตรวจจบอตราการเพมอณหภมท�างาน

แลว เพอปองกนมใหสวนตรวจจบอณหภมคงทเสยหาย

6. อปกรณใชถอดอปกรณตรวจจบชนดจด และชวยประกอบคน

เปนอปกรณจบยดอปกรณตรวจจบชนดทมฐานทมขวตอสายแยกจากสวนตรวจจบ เพอการตรวจสอบ

หรอเพอการบ�ารงรกษา หรอเพอเปลยนอปกรณตรวจจบใหม โดยอปกรณจบยดมดามยาวทสามารถถอดอปกรณ

ตรวจจบออกจากฐานตอสาย หรอประกอบกลบคนไดจากดานลาง สามารถใชงานไดในความสงไมเกนทผผลตก�าหนด

ไดโดยไมตองใชบนได

รปท 7 อปกรณใชทดสอบอปกรณตรวจจบความรอน

(ก) เครองเปาลมรอนแบบถวยครอบดามยาว

(ข) เครองเปาลมรอนแบบมอถอ

(ก) (ข)


18

อปกรณ เค รองมอ ใช ว ดคาความดงของเสยงจากอปกรณเสยงแจงสญญาณ เป นเครองวดค าความดงของ

เสยงทก�าเนดจากอปกรณเสยงแจง

สญญาณแตละชด ทกแบบ ทกชนด

ในแตละพนท เพอตรวจคาความดง

ในหนวยเดซเบลเอ (Decibel audible,

dBA) อยในเกณฑทมาตรฐานก�าหนด

หรอไม

เอกสารอางอง ป ร ะ ม ว ล ห ล ก ป ฏ บ ต ว ช า ช พ ดานการตรวจสอบ และการทดสอบการ ต ด ต ง ร ะบบสญญาณ เต อนอ ค ค ภ ย สภาวศวกร พ.ศ. 2553

อปกรณใชทดสอบอปกรณตรวจจบเปลวเพลง เปนอปกรณก�าเนดแสงทใหการแผรงสทงรงสเหนอมวง (Ultraviolet, UV)

และรงสใตแดง (Infrared, IR) ใชทดสอบการท�างานอปกรณตรวจจบ

เปลวเพลงไดทงชนด UV ชนด IR และแบบผสม UV-IR ได

รปท 9 อปกรณใชทดสอบอปกรณตรวจจบเปลวเพลง

รปท 10 อปกรณใชวดคาความดงของ

อปกรณเสยงแจงสญญาณประวตผเขยนนายมงคล วสทธใจ• ประธานกรรมการ รางมาตรฐานระบบแจงเหตเพลงไหม วสท.• ประธานกรรมการรางประมวลหลกปฏบตวชาชพดานการตรวจสอบ

และการทดสอบระบบสญญาณเตอนอคคภย สภาวศวกร• ประธานผเชยวชาญตรวจสอบความปลอดภยดานอคคภย

อาคารผโดยสารสนามบนสวรรณภม

รปท 8 อปกรณใชถอด ประกอบอปกรณตรวจจบชนดจด

และรปแสดงวธการถอดประกอบ

รปท 9 แสดงการใชงานอปกรณใชทดสอบ หรอถอด

ประกอบอปกรณตรวจจบในทสงโดยไมตองใชบนได



2.1.2โคมใตน�ำทรบไฟจำกวงจรยอยแรงดนไมเกน240Vทงนเพอ

ไมใหเกดอนตรำยจำกกำรถกกระแสไฟฟำดดตองตดตงเครองปองกนกระแส

เกนและรวลงดนดงรปท2.2และรปท2.3

รศ.ธนบรณ ศศภานเดช อเมล : [email protected]


Standard & Safety

การตดตงระบบไฟฟาในสระวายน�าและอางน�าพ (ตอนท 2) โคมไฟสระวายน�าชนดตดตงถาวร

และการประสานศกย2. โคมไฟสระวายน�าชนด ตดตงถาวร 2.1 โคมไฟฟำใตน�ำ และ

กำรตดตง

2.1.1โคมใตน�ำทรบไฟจำก

วงจรยอยตองตอผำนหมอแปลงแบบ

แยกขดลวดแรงดนไมเกน15Vrms

(รปคลนไซน)ดงรปท2.1ไมตองตดตง

เครองปองกนกระแสเกนและรวลงดน

สวนทไมใชรปคลนไซน ตองขนำด

แรงดนไมเกนดงน

ก.21.2V(คำยอด)

ACไมใชรปคลนไซน

ข.30VDCตอเนอง

ค.12.2V(คำยอด)

DCขำดชวงและท10-200Hz

รปท 2.1 โคมไฟใตน�ำรบไฟจำกวงจร

ยอยตองตอผำนหมอแปลงชนดแยกขดลวด

แรงต�ำไมเกน 15 Vrms ไมตองตดตง

เครองปองกนกระแสเกน

และรวลงดน

รปท 2.2 โคมไฟใตน�ำรบไฟจำกวงจรยอยตองแรงดน

ไมเกน 240 V ตองตดตงเครองปองกนกระแสเกนและรวลงดน

รปท 2.3 โคมไฟใตน�ำรบแรงดนเกน 15 V แตแรงดนไมเกน 240 V

ตองตดตงเครองปองกนกระแสเกนและรวลงดน


20

สำรคอมเปำด (Compound) เพอปองกนกำรผกรอนจำกน�ำในสระ ดงรปท

2.5และรปท2.6

2.1.3 โคมทตดตงในผนง

(ขอบ) สระ ตองตดตงใหเลนสสวน

บนของดวงโคมอยใตระดบน�ำปกต

เปนระยะอยำงนอย 0.45 เมตร

ดงรปท2.4

2.2 โคมไฟฟำฝงกนน�ำแบบ

เปยก(WetNicheLuminaire)

2.2.1ตองตดตงเปลอกหมโคม

ส�ำหรบโคมไฟฟำฝงผนงกนน�ำแบบ

เปยกและตองมขอตอเกลยวส�ำหรบ

ตอเขำกบทอ

ก. ทอโลหะหนำปำนกลำง

ท เป นทองเหลอง หรอโลหะทน

กำรผกรอนตอจำกเปลอกหมโดยไปเขำ

กลองตอสำยหรอเครองหอหมอน

ข.ทออโลหะหนำกรณท

ใชทออโลหะหนำตองเดนสำยขนำด

พนทหนำตดไมเลกกวำ 6 mm2

ในทอเพอตอระหวำงเปลอกหมโคม

เขำกบกลองตอสำยและตองหมดวย

รปท 2.4 โคมทตดตงในผนง (ขอบ) สระ

ตองตดตงดวงโคมอยใตระดบน�ำปกต

เปนระยะอยำงนอย 0.45 เมตร

รปท 2.5 กรณทใชทออโลหะหนำตองเดนสำยดนขนำดพนท

หนำตดไมเลกกวำ 6 mm2

รปท 2.6 ตดตงเปลอกหมโคม โคมไฟฟำฝงผนงกนน�ำแบบเปยก

เขำกบกลองตอสำย

A กำรตอสำยกบเปลอกหมโคม ตองปดดวยสำรผนก (Compound)

เพอปองกนกำรผกรอนจำกน�ำในสระ

B กรณทใชทออโลหะหนำตองเดนสำยดนทองแดงหมฉนวนขนำดไม

เลกกวำ 6 mm2 รอยในทอเพอตอระหวำงเปลอกหมโคมเขำกบ

กลองตอสำย

C สำยตวน�ำลงดนตอประสำนไปยงตะแกรงประสำนรวม (Common

Bonding Grid)



2.2.2สวนปลำยของสำยออนและกำรตอสำยออนใน

โคมไฟฟำตองปดหรอหมดวยสำรอดเพอปองกนน�ำเขำไปในโคม

นอกจำกนจดตอลงดนภำยในโคมตองมกำรปองกนกำรผกรอน

จำกน�ำในสระกรณทน�ำเขำไปในโคม

2.2.3 โคมไฟตองประสำนและยดแนนกบเปลอก

หมโคม โดยเครองยดเพอใหเกดควำมตอเนองทำงไฟฟำอยำง

สมบรณและกำรถอดโคมตองใชเครองมอพเศษชวย

2.3โคมไฟฝงกนน�ำแบบแหง(DryNicheLuminaire)

โคมไฟฝงกนน�ำแบบแหงตองจดใหมกำรระบำยน�ำ

และตองมทตอสำยดนส�ำหรบแตละทอทตอเขำโคมดงรปท2.7

สำยไฟตองรอยในทอโลหะหนำหรอทอโลหะหนำปำนกลำง

2.4 โคมไฟฝงกนน�ำไมมเปลอกหมโลหะ (No Niche

Luminaire)

เปนโคมไฟทใชในกำรตดตงเหนอน�ำหรอใตน�ำโดยไมม

เปลอกหมโลหะ ตดตงในชองรองรบ (Mounting Bracket)

ดงรปท2.8

2.5 กลองตอสำยหรอกลองหอหมหมอแปลงหรอกลอง

ใสเครองปองกนกระแสเกนและรวลงดน ตองปดหรอหมดวย

สำรผนกเพอปองกนกำรผกรอนจำกน�ำในสระ

2.5.1 กลองตอสำยแบบมทอเกลยว เปนทองแดง

ทองเหลองพลำสตกทเหมำะสมหรอสำรทนกำรผกรอนอน

2.5.2กลองตอสำยตองท�ำใหมกำรตอเนองทำงไฟฟำ

ระหวำงทอโลหะทตอเขำโคมกบขวตอสำยดนดวยทอทองแดง

2.5.3กำรตดตงกลองตอสำยส�ำหรบระบบแสงสวำง

แรงดนไมเกน240Vตองตดตงในระยะไมนอยกวำ0.20เมตร

วดจำกกนกลองดำนในเหนอระดบพนดนชำนขอบสระตองอยหำงจำกผนงสระดำนในไมนอยกวำ1.20เมตรดงรปท

2.9ถำมไดแยกจำกสระโดยกนทบดวยก�ำแพงรวหรอกำรกนแบบอน

รปท 2.7 โคมไฟฝงกนน�ำแบบแหง

รปท 2.8 โคมไฟฝงกนน�ำไมมเปลอกหมโลหะ

ตดตงในชองรองรบ

รปท 2.9 กลองตอสำยตดตงในระยะไมนอยกวำ 0.20 เมตร วดจำกกนกลองดำนใน

เหนอระดบพนดนชำนขอบสระ ตองอยหำงจำกผนงสระดำนในไมนอยกวำ 1.20 เมตร


22

ยกเวนอนญำตใหใชกลองตอสำยชนดฝงผวหนำเสมอระดบชำนขอบสระส�ำหรบระบบแสงสวำงแรงดนไมเกน

15 V และตองจดใหมกำรใสสำรอดในกลองตอสำย เพอปองกนควำมชนเขำภำยในกลอง และกลองตองอยหำงจำก

ผนงสระดำนในไมนอยกวำ1.20เมตรดงรปท2.10

2.6กำรประสำนศกยไฟฟำเทำ(EquipotentialBonding)

2.6.1 กำรประสำนศกยไฟฟำเทำ กเพอตองกำรลดแรงดนแกรเดยนท (Voltage Gradients) ของพนท

สระวำยน�ำดงรปท2.11แสดงอนตรำยจำกแรงดนแกรเดยนท

รปท 2.10 อนญำตใหใชกลองตอสำยชนดฝงผวหนำเสมอขอบสระ ส�ำหรบระบบแสงสวำงแรงดนไมเกน 15 V

และกลองตองอยหำงจำกผนงสระดำนในไมนอยกวำ 1.20 เมตร

รปท 2.11 กรณไมประสำนศกยไฟฟำเทำ เมอเกดกระแสไฟฟำรวลงน�ำจะเกดแรงดนแกรเดยนท

เปนสำเหตใหไดรบอนตรำยจำกกระแสไฟฟำรว



2.6.2 สวนทตองประสำนสวนตำง ๆ ดงรปท 2.12 และรปท 2.13 ตอไปนตองประสำนใหตดตอกน

ดวยแทงทองแดงเปลอยหรอหมฉนวนขนำดไมเลกกวำ10mm2

(1) สวนทเปนโลหะของโครงสรำงของสระ รวมทงโลหะทใชเสรมแรงของตวสระ ของสนก�ำแพง

และของชำนขอบสระ

(2)เปลอกหมโคม

(3)หวตอโลหะทอยภำยในหรอสมผสโครงสรำงของสระ

(4)สวนโลหะของบรภณฑไฟฟำทใชในระบบหมนเวยนน�ำในสระรวมทงมอเตอรเครองสบน�ำดวย

(5)สวนโลหะของบรภณฑทใชงำนรวมกบหลงคำสระรวมทงมอเตอรไฟฟำดวยดงรปท2.12

จดประสงคหลกของกำรตอประสำนลอมรอบภำยในสระวำยน�ำทงนเพอใหมควำมปลอดภยจำกแรงดน

แกรเดยนทในพนทสระวำยน�ำ จงจ�ำเปนตองตอสวนทเปนโลหะทงหมดใหมคำศกยไฟฟำเดยวกน กำรตอประสำนจะ

ชวยลดกำรบำดเจบจำกกำรถกไฟดด อนมสำเหตมำจำกกระแสไหลวนในทอในสระวำยน�ำ แมทออโลหะกระแสไหล

วนยงคงมอยเพรำะวำคลอรนในน�ำมคำควำมตำนทำนต�ำ

(6)สวนโลหะทตดตงถำวรไดแกเปลอกโลหะของเคเบล,ทอไฟฟำ,ทอประปำโลหะโครงโลหะผำใบ,

รวโลหะ,ประตหรอโครงหนำตำงโลหะซงอยหำงจำกขอบสระดำนในตำมแนวระดบไมเกน1.50เมตรหรออยในระดบ

สงไมเกน3.60เมตรจำกระดบน�ำสงสดหรอโครงสรำงอนทไมไดแยกออกจำกตวสระดวยโครงสรำงถำวรสวนทเปน

โลหะทงหมดเหลำนตองประสำนเขำดวยกนโดยตอประสำนเขำกบแทงทองแดงเปลอยหรอหมฉนวนขนำดไมเลกกวำ

10mm2ดงรปท2.13ท�ำกำรตอประสำนดวยวธเชอมประสำน(ExothermicWelding),ขอตอบบหรอใชแคลมป

(Clamp)ดงรปท2.14

รปท 2.12 สวนทเปนโลหะทงหมดของสระวำยน�ำตองไมมกระแสไฟฟำ

จะตองประสำนกนทงหมดเขำดวยกนไฟฟาสาร

24

รปท 2.13 แทงทองแดงเปลอยหรอหมฉนวนขนำดไมเลกกวำ 10 mm2 ตอประสำนเขำกบตะแกรงเหลก

เมอสวนโลหะตดตงถำวรเหลำนอยหำงจำกขอบสระดำนใน ตำมแนวระดบไมเกน 1.50 เมตร

รปท 2.14 แทงทองแดงเปลอยขนำด 10 mm2 ตอประสำนเขำกบโครงเหลกเสรมแรงดวยแคลมป

2.7ตะแกรงประสำนรวม(CommonBondingGrid)

สวนตอไปนตองตอกบตะแกรงประสำนรวมดวยสำยตวน�ำเดยว(SolidConductor)เปนทองแดงเปลอยหรอหม

ฉนวนขนำดไมเลกกวำ10mm2กำรตอตองท�ำโดยกำรบบหรอใชตวจบยดชนดทองแดงทองเหลองหรอทองแดง

ผสมตะแกรงประสำนรวม

2.7.1 ใชเหลกเสรมแรงของสระคอนกรต ตองเปนเหลกเสรมแรง ตองไมเคลอบฉนวนดวยสำรอพอกซ

(Epoxy)เหลกเสรมแรงเหลำนนตอประสำนกนดวยลวดผกเหลกดงรปท2.15,ดงรปท2.16และดงรปท2.17



2.7.2 ใช ตะแกรงตวน�ำ

ทองแดง ตะแกรงตวน�ำทองแดง

จะตองก�ำหนดดงตอไปน

ก.ตวน�ำทองแดงขนำด

ไมเลกกวำ 10 mm2 ตอประสำน

ทกจดเมอวำงไขวกนดงรปท2.18

รปท 2.15 เหลกเสรมแรงไมตองใชสำรอพอกซหมเคลอบตะแกรงเหลกประสำนรวมดวย

สำยตวน�ำเดยว เปนทองแดงเปลอยหรอหมฉนวน ขนำดไมเลกกวำ 10 mm2

รปท 2.16 โลหะตวน�ำไฟฟำเปนสวนหนงของสระวำยน�ำตอประสำนเขำดวยกนทงหมด

รปท 2.17 สระวำยน�ำคอนกรตใชเหลกเสรมแรงตอประสำนเปนตะแกรง

(ก) แคลมปทองเหลองตอประสำนไขวกน

(ข) แคลมปแบบกรดทองแดง

ตอประสำนตะแกรงทกจดเมอวำงไขวกน

(ค) ตอดวยวธเชอมประสำน

(Exothermic Welding)

รปท 2.18 กำรตอประสำนดวยวธกำรตำง ๆ


26

ข.ออกแบบรปรำงแนวขอบสระวำยน�ำทตองกำร

ค.ท�ำตะแกรงตวน�ำทองแดงขนำด30ซม.x30ซม.ยอมใหคลำดเคลอนได10ซม.

ง. เพอควำมปลอดภยตะแกรงทขอบบนและขอบลำงสระตองไมเกน 15 ซม. จำกดำนรอบนอก

ขอบสระวำยน�ำ

2.7.3 พนขอบนอกสระ (Perimeter Surfaces) พนขอบนอกสระเปนพนทสวนทขยำยพนออกไปใน

แนวรำบจำกดำนในของผนงขอบสระในระยะ1.0เมตรทงนเพอใหเกดศกยไฟฟำเทำดงนนพนขอบนอกสระจงตอง

ประสำนศกยดวยเหลกเสรมแรงหรอตะแกรงแทงทองแดงดงตอไปน

1.ใชเหลกเสรมแรงของสระคอนกรต ตองเปนเหลกเสรมแรงไมเคลอบฉนวน และตองประสำน

ดวยลวดผกเหลกทงนใหเปนไปตำมขอท2.7.1และรปท2.19

2.ใชตวน�ำทองแดงตองเปนตำมรปท2.19และขอก�ำหนดดงตอไปน

ก.เปนแทงทองแดงขนำดไมเลกกวำ10mm2ตอประสำนทกจดเมอวำงไขวกน

ข.ออกแบบรปรำงแนวขอบสระวำยน�ำทตองกำร

ค.ท�ำตะแกรงตวน�ำทองแดงขนำด45ซม.-60ซม.จำกดำนในขอบสระ

ง. เพอควำมปลอดภยตะแกรงใตพนขอบสระตองฝงอยใตพนผวคอนกรตไมต�ำกวำ10ซม.-15ซม.

1 ตะแกรงเหลกเสรมกวำง 1 เมตร เปนไปตำมขอท 2.3.1 สวนตะแกรงแทงทองแดงขนำดไมเกน 60 ซม. X 60 ซม.

กวำง 1 เมตร ฝงลกไมต�ำกวำ 10-15 ซม. เปนไปตำมขอท 2.7.2

2 ตวน�ำประสำน ดวยแทงทองแดงเปลอยหรอหมฉนวนขนำดไมเลกกวำ 10 mm2

เอกสารอางอง1. มำตรฐำนกำรตดตงทำงไฟฟำส�ำหรบประเทศไทย วศวกรรมสถำน

แหงประเทศไทยพ.ศ.2545(ปรบปรงพ.ศ.2551)2.NEC, National Electrical Code Handbook, National Fire

ProtectionAssociation,QuincyMassachusetts:20113.CharlesM.Trout,ElectricalInstallationandInspection,Delmar,

aDivisionofThomsonLearning,Inc:2002

ประวตผเขยนรศ. ธนบรณ ศศภานเดช •มหำวทยำลยเทคโนโลยรำชมงคลธญบร• วฒวศวกรแขนงไฟฟำก�ำลง(วฟก.457)•กรรมกำรสำขำวศวกรรมไฟฟำ วสท. 2554-2556

รปท 2.19 ควำมกวำงพนขอบนอกสระและกำรตอประสำนศกยไฟฟำเทำ

(ตดตามตอฉบบหนา)



นายสกจ เกยรตบญศร


Standard & Safety

ขอแนะน�าเกยวกบไฟฟาภายหลงน�าลด

ภายหลงจากเหตการณอทกภย

ครงใหญผานพนไป ระดบน�าลดลงจน

เขาสภาวะปกต เจาของบานสวนใหญ

จะเรมเขาไปส�ารวจความเสยหายและ

ฟนฟบานเรอนของตน อยางไรกตาม

การเขาไปภายในบานทถกน�าทวม

นนตองใชความระมดระวงและใสใจ

เปนพเศษ เพราะอาจมกระแสไฟฟา

รวไหลออกมาจากเหตการณน�าทวม

ได เพอความปลอดภยจงมขอแนะน�า

เกยวกบไฟฟาภายหลงน�าลด ดงน

1. ไมเขาใกล แตะหรอสมผส

วสดโลหะ เช น เสาไฟฟาโลหะ

ร ว โ ลหะ ประต หร อช นส วน

ของอปกรณไฟฟา ถ ายงไม ได ม

การตดไฟฟาทเมนสวตชในบาน

ภายหลงน�าลด การทจะเขา

บานหรอบรเวณบานทยงเปยกชน

(ไมมน�าทวมขง) หากไมแนใจวา

ไดปลดเมนสวตช หรอ ไดปลดสะพานไฟ

เพ อ ต ด ก ร ะแส ไฟฟ า ท จ า ย ไฟ

ภายในบานแลว (หรอทจายไฟเฉพาะ

ในบรเวณชนลางของบาน) กไมควร

สมผสสวนทเปนโลหะหรอสอน�าไฟฟา

ทกชนด เชน รวโลหะ ลกบดประต

กรอบประตและหน าต า ง โลหะ

รวมทงกรงไฟฟาหนาบาน เนองจาก

ไมอาจทราบไดว าจะมไฟฟารวใน

บรเวณใดบาง

หมายเหต 1) เพอไมใหมปญหาการเขาบานหลงน�าลด กอนออกจากบาน ผทจะ

อพยพหนภยน�าทวมจงควรปลดเมนสวตชเพอตดไฟทงหมด หรออาจตดวงจรไฟฟา

บางสวนเฉพาะสวนทน�าจะทวมถงใหหมด พรอมทงยายเครองใชไฟฟาออกใหพน

ระดบทน�าจะทวม แลวแจงใหเพอนบานขางเคยงทยงไมยายออกใหทราบ จะไดไม

ตองกงวลเรองไฟรวไปยงบานขางเคยง

2) ในกรณทยงมน�าทวมขง เพอความปลอดภยไมแนะน�าใหกลบเขาบาน

ยกเวนวาจะสามารถใหเจาหนาทการไฟฟาฯ มาตดกระแสไฟฟากอนเขามเตอร

ไดเสยกอน เพอใหสามารถเขาไปตดกระแสไฟฟาทเมนสวตชภายในบานไดอยาง

ปลอดภย (ดขอ 2. ประกอบ)

2. ในกรณทเรงดวนและตองการกลบเขาบาน (ทไมมน�าขง) และยงไม

ไดตดไฟ การเขาไปในบานเพอปลดเมนสวตชในบานดวยตวเองนนจ�าเปนตอง

ระมดระวงเปนพเศษ และตองมอปกรณสวมใสเพอความปลอดภยอนไดแก

ก. รองเทาบตยางทไมมรรว หากผานการลยน�ามาตองท�าใหภายใน

รองเทาแหงหรอยาวสงพนระดบน�าทวม และสามารถปองกนไมใหน�าทะลก

เขาไปในรองเทาได

ข. ถงมอยางแบบหนา หากหาไมไดใหใชถงมอยางแบบบางได

แตควรมถงมอผาสวมใสไวปองกนอกชนหนง

ค. อปกรณเสรมอน ๆ เชน ไฟฉาย และ ไขควงลองไฟ เปนตน หมายเหต 1) ลกษณะของการตดไฟท เมนสวตชภายในบานอยางปลอดภย

ควรเปนการตดไฟในสายไฟทง 2 เสนพรอมกน หากเปนการตดไฟทสายไฟเพยง

เสนเดยวกตองแนใจวาเปนการตดสายไฟเสนทมไฟเทานน

2) บางครงถงแมไดปลดเมนสวตชออกแลวกยงอาจมกรณทตดไฟไมหมด

เนองจากมการตอใชไฟทไมถกตอง เชน มการตอใชเครองปรบอากาศหรอตอปมน�า

โดยไมผานเมนสวตช เปนตน จงตองระมดระวงและส�ารวจบรเวณโดยรอบ

แลวปลดการจายไฟออกกอนดวย

3) กอนท�าการแตะสมผสใด ๆ เพอความแนใจควรใชไขควงลองไฟ

ตรวจสอบวามไฟหรอไมอกครงหนง


28

3. ในกรณทมผอยในบาน (ชนบน) และเมนสวตชอยทชนบนทไมถก

น�าทวม และสามารถปลดเมนสวตชหรอเบรกเกอรเพอตดการจายไฟหมด

ทงบาน หรอตดเฉพาะในสวนทมน�าทวมไดโดยปลอดภย (ขณะปลดฯ รางกาย

ตองไมเปยกน�า) กใหผอยในบานด�าเนนการปลดเมนสวตชไดเลย

4. ในกรณทเมนสวตชอยชนลางและพนยงเปยกอย การจะไปปลด

เมนสวตชเองนนตองระมดระวงเปนพเศษดวยวธการในขอ 2.

5. กรณทแผงเมนสวตชผานการถกน�าทวมมาดวย ตองแจงใหเจาหนาท

การไฟฟาฯ มาตดไฟเขามเตอรเพยงสถานเดยว (หามด�าเนนการเอง) แผง

เมนสวตชและอปกรณภายในแผงสวตชทถกน�าทวม แนะน�าใหเปลยนใหมทงหมด

6. ในกรณใชงานปกตทแมจะไมมเหตการณน�าทวมเกดขน หามสมผส

หรอแตะตองสวนทเปนโครงโลหะของอปกรณไฟฟา เชน ตเยน ไมโครเวฟ

รวมทงสอโลหะทกชนดในขณะทยนอยบนพนทเปยก หรอมสวนหนงสวนใด

ของรางกายทเปยกชน โดยไมมอปกรณปองกนเปนอนขาด

7. การลางหรอท�าความสะอาดสถานทตองท�าหลงจากไดตดไฟแลว

เทานน หากอยในทมดกควรเตรยมไฟฉายตาง ๆ ใหพรอม และตองไมเผลอ

ไปเปดไฟหรอจายไฟใหมแสงสวางในระหวางการฉดลาง หากจะใชอปกรณ

ฉดลางดวยไฟฟากตองมการปองกนอนตรายจากไฟฟารว โดยตองตอผาน

เครองตดไฟรวเทานน

8. ภายหลงจากไดปลดเมนสวตชหรอตดไฟแลว ระบบทตองตรวจสอบ

หรอปรบปรงแกไขเปนอนดบแรกกคอ ระบบการจายไฟฟา หรอ วงจรไฟฟา

สวนทผานการถกน�าทวม อนไดแก สายไฟฟา ทอรอยสายไฟฟา สวตชไฟฟา

เตารบ เปนตน การตรวจสอบแนะน�าใหตรวจสอบโดยผเชยวชาญตามวธการ

ทถกตอง

9. การทดสอบวงจรไฟฟาทถกน�าทวม หลงจากทไดเปลยนอปกรณใหม

แทนทอปกรณทช�ารด เชน เตารบและสวตชไฟฟาออกหมดแลวอาจทดสอบ

สภาพฉนวนวงจรไฟฟาทเปลยนใหมนในเบองตน โดยอาศยการปอนไฟจาก

วงจรอนมาทดสอบจายไฟให กบวงจรไฟฟาท ได ปลดเบรกเกอร ไว น

โดยการตอไฟผานอปกรณเครองตดไฟรวทมอยในวงจร (ถาม) หรอจดหา

เครองตดไฟรวแบบพกพามาใชทดสอบกได ซงในระหวางการทดสอบตองปลด

หรอถอดปลกเครองใชไฟฟาทกชนดทผานการจมน�าออกจากเตารบใหหมด

และยายออกจากพนทน�าทวม

หมายเหต

1) การปอนไฟผานอปกรณตดไฟรวนเปนการทดสอบสภาพฉนวนวงจร

ไฟฟาเพอใหสามารถจายไฟใชงานไดในเบองตน ไมสามารถยนยนการใชงานใน

ระยะยาวได อปกรณในวงจรไฟฟาทถกน�าทวม เชน เตารบ, ปลก, สวตชไฟ หรอ

แมกระทงสายไฟ แมจะท�าใหแหงแลวมกจะเกดคราบเกลอหรอสนมภายในตวน�า

การใชงานในระยะยาวอาจจะเกดความรอนและท�าใหเกดไฟไหมได ซงในทางปฏบต

ไมสามารถถอดทกชนสวนเลก ๆ ภายในออกมาขดท�าความสะอาดได จงขอแนะน�า

ให เปล ยนใหม ท งหมด (ฉนวนสายไฟฟ าทท� าด วยพวซ หากไม เป น

สายไฟชนดทออกแบบใหใชกนน�า เมอแชน�านานจะอมน�า บวม เปลยนส

สภาพความเปนฉนวนไฟฟาจะลดลง

แนะน�าใหเปลยนใหม และทดสอบสภาพ

ฉนวนไฟฟากอนจายไฟ)

2) การทดสอบดวยเครองตด

ไฟรวดงกลาวไมควรน�าไปใชทดสอบกบ

เครองใชไฟฟาทวไปทถกน�าทวม อาจ

ท�าใหเครองใชไฟฟาช�ารดจนซอมไมได

ยกเวนเครองใชไฟฟาดงกลาวไดผาน

การตรวจซอมจากเจาหนาททเชยวชาญ

มาแลวเทานน

1 0 . อ ป ก ร ณ ป อ ง ก น

และควบคมตาง ๆ ทท�าหนาทท

ส�าคญ เชน เมนสวตช, เบรกเกอร,

ฟวส (แบบแทงหรอแบบกระปก),

เครองตดไฟรว, อปกรณปองกน

แรงดนเกน, รเลย, อปกรณหรไฟ

แผงวงจรอเลกทรอนกส ฯลฯ เปนตน

หากถกน�าทวมหรอผานการแชในน�า

ควรตองเปลยนใหม

11. เครองใชไฟฟาทใชงาน

ท ว ไปทถกน� าท วม เช น ต เ ยน

เครองปรบอากาศ เครองสบน� า

เตาไมโครเวฟ เครองซกผา ฯลฯ

หามสบจายไฟใชงานจนกวาจะแนใจวา

ไดรบการตรวจสอบและซอมแซม

จากเจาหนาทผเชยวชาญโดยเฉพาะ

ในอปกรณนน ๆ อนตรายทอาจเกดขน

หากไมปฏบตตามขอแนะน�าน ไดแก

- เครองใชไฟฟาช�ารดเสยหาย

มากขนจนอาจซอมแซมไมได

- เกดไฟฟาดดระหวางการใชงาน

- เกดเพลงไหมจากการลดวงจร

ภายใน

12. หามตอไฟจากเครองปนไฟ

ส�ารองเขากบเตารบไฟฟาโดยมไดแจง

การไฟฟาฯ เพราะอาจท�าใหเกด

ไฟไหมบาน หรอท�าใหผ อนรวมทง

เจาหนาทการไฟฟาทท�างานซอมไฟฟาอย

ไดรบอนตรายจากการถกไฟฟาดดได



ข อ แน ะน� ำ เพ อ ก ำร แก ไ ข ป ร บป ร ง ร ะ บบ ไฟฟ ำ ทเสยหำยจำกน�ำทวม

เนองจากเหตการณน�าทวมทเกดขนมทรพยสนเสยหายและมผสญเสย

ชวตจากไฟฟาเปนจ�านวนมาก โดยในสวนของอปกรณตดตงทางไฟฟา เชน

เตารบ สวตช สายไฟ หรอเมนสวตชทถกน�าทวมมกจะมความเสยหายภายใน

และจ�าเปนตองเปลยนอปกรณใหม การปรบปรงซอมแซมระบบไฟฟาในครงน

นบเปนโอกาสอนดทจะทบทวนปรบปรงและลงทนเพอใหเกดความปลอดภย

ส�าหรบการใชงานในระยะยาว และใหสามารถปองกนไมใหมการสญเสยชวต

ขนอกในอนาคต จงขอแนะน�าใหมการปรบปรงระบบไฟฟาใหมใหมความถกตอง

และปลอดภย ดงน

ก. อปกรณ เตารบ สวตชและสายไฟทถกน�าทวม

1) เปลยนสายไฟและเตารบใหมเปนชนดมสายดน (ชนดม 3 ร ตาม

มอก. 166)

2) ยกระดบเตารบและสวตชทอยชนลางใหสงไมนอยกวา 1.20 เมตร

หรอสงเกนระดบทน�าจะทวมถงในพนทนน ๆ

ข. แผงเมนสวตช

1) แผงเมนสวตชควรยายไปอยบนชนทสอง เพอหนน�าทวม

2) หากแผงเมนสวตชอยทชนลางควรอยสงไมต�ากวา 2.0 เมตร

หรอสงเกนระดบน�าทวมในพนท และอยในต�าแหนงทสามารถเขาไปตดไฟได

งายโดยรางกายไมเปยกน�า เชน บรเวณบนได (แตตองไมกดขวางการขนลง

บนได และตองอยสงพนมอเดก)

3) ใหแยกวงจรการจายไฟฟาของชนลางทงหมดทน�าอาจทวมถงออก

จากวงจรอน ๆ เพอใหสามารถตดไฟออกไดสะดวก โดยอาจเพมแยกเปนหลาย

วงจรหรอรวมเปนวงจรเดยว ขนอยกบปรมาณอปกรณไฟฟาและงบประมาณท

ม เชน แยกวงจรไฟฟาแสงสวางกบวงจรเตารบ ปมน�า เครองปรบอากาศ หรอ

แบงระหวางการใชไฟฟานอกอาคาร (เชน ไฟรอบรว กรงไฟฟา ไฟสนามหญา

ประตอตโนมต) กบไฟฟาในอาคาร หรอในหองครว เปนตน

4) ใหเขยนระบตวเลขหรอสญลกษณแสดงถงบรเวณการจายไฟของ

แตละวงจรทแยกใหมก�ากบไวทแผงฯ ดวย

5) ตดตงเครองตดไฟรว ขนาดตดกระแสไฟรวไมเกน 30 mA กบ

วงจรไฟฟาทแยกส�าหรบชนลางทงหมด เพอปองกนอนตรายจากไฟฟาดด และ

ยงสามารถตดไฟไดเองเมอมน�าทวมถงเครองใชไฟฟาอกดวย โดยจ�านวนเครอง

ตดไฟรวทแนะน�าควรใชอยางนอย 2 ตว ส�าหรบบานทมเครองใชไฟฟามากเพอ

กระจายการใชงาน และลดปญหาการ

ใชงานแมในภาวะปกตแมไมมน�าทวม

หมายเหต ผเสยชวตกวา 80

รายในเหตการณน�าทวมใหญครงน จะ

ไมเกดการสญเสยเสยชวตเลยหากไดม

การตดตงเครองตดไฟรวภายในบานทกบาน

และมการใชงานอยางถกตอง

6) ใหมการตดตงระบบสายดน

ทถกตอง โดย

a ) ต อ ส า ยน ว ท ร ล ท

ดานไฟเขาของเมนสวตชเข าทขว

สายดนของตเมนสวตชแลวตอลงดน

ดวยสายตอหลกดน

b) ต อสายตอหลกดน

เขากบหลกดนชนดยาว ทตอกฝงลก

อยในดน

c) ต อสายดนจากข ว

สายดนในแผงเมนสวตช ไปยงขว

สายดนของเตารบชนดทมสายดน

7) แกไขการใชไฟทไมถกตอง

ทงหลายทไมผานเมนสวตชใหมาเขา

ผานเมนสวตชใหหมด เชน กรณตอ

ใช เครองปรบอากาศโดยไม ผ าน

เมนสวตช เปนตน

8) เปลยนเมนสวตช ชนด

ตดไฟขวเดยว เชน ฟวส ใหเปน

เบรกเกอรชนดตดไฟสองขว

9 ) ต ร ว จ ส อบสภ าพข ว

การเขาสายทเบรกเกอร ฟวส หรอสวตช

หากเปนชนดขวเดยวตองตดเฉพาะ

สายเสนทมไฟเทานน หามตดสาย

เสนทไมมไฟ


30

นายวฒนะ โรจนวทรย, นายสจน อนศาสนกล และนายวราพงษ อตธรวงศ บรษท เฟลปส ดอดจ อนเตอรเนชนแนล (ไทยแลนด) จ�ากด

การประเมนสายไฟฟาทถกน�าทวมบทความนดดแปลงมาจากบทความของ NEMA

“Guidelines for Handling Water-Damaged

Electrical Equipment” โดยเนอหาทจดท�านเพอใชส�าหรบ

ประเมนสายไฟฟาทถกน�าทวมและแชน�าเปนเวลานาน

โดยการแบงประเภทของสายไฟฟาทสามารถน�ากลบมา

ใชใหมไดและน�ากลบมาใชใหมไมได วธการทดสอบและ

ขอแนะน�าอน ๆ ทเกยวของ

สายไฟฟาทถกน�าทวมและมน�าเขาไปในโครงสราง

สายไฟฟา เมอมการน�าไปใชงานทนทจะท�าใหเกดการลดวงจรในระบบไฟฟา

และอาจรายแรงจนท�าใหเกดการระเบดได เนองดวย

(1) น�าทเขาไปในสายไฟฟาจะท�าใหสวนประกอบทเปนโลหะของสายไฟ

เชน ตวน�าทองแดงหรออะลมเนยม, ลวด Armor หรอเทปโลหะทเปน shield

เกดการกดกรอน และท�าใหสวนประกอบทเปนโลหะดงกลาวเสยหาย ซงอาจ

สงผลตอการใชงานของสายไฟได

(2) น�าทคางอยในสายไฟระดบแรงดนสงปานกลาง (Medium voltage

cable) จะเรงใหฉนวนเสอมสภาพเรวขน สงผลใหอายการใชงานลดลงกวาปกต

(Shorten life time)

ดงนนสายไฟฟาทถกน�าทวมและมน�าเขาไปในโครงสรางสายไฟฟา

ควรพจารณาด�าเนนการ ดงน

1. สายไฟฟาทตองเปลยนใหมทงหมด

1.1 สายไฟฟาชนดทระบใหใชในพนทแหงเทานน (for dry location

only) หากมการเปยกน�า ควรเปลยนสายใหมทงหมด เชน THW

1.2 สายไฟฟาทม Filler เชน Polypropylene: PP, กระดาษ และ

อน ๆ เปนสวนประกอบภายใน ควรเปลยนใหมถาปลายสายจมแชในน�า

(มน�าเขาสาย)

2. สายไฟฟาทอาจใชงานตอได (โดยไดรบการตรวจสอบจากผเชยวชาญ

หรอปรกษาผผลตสายไฟฟา)

2.1 สายไฟฟาชนดทระบใหใชในพนทเปยกชนได (Wet location)

เชน NYY, CV, VCT ทปลายสายไมจมน�าและไมมน�าเขาสาย สามารถพจารณา

ใหใชงานตอได โดยไดรบการพจารณาตดสนใจจากผเชยวชาญดานการตดตง


Standard& Safety

ระบบไฟฟา

2.2 สายไฟฟาทไมม Filler

เปนสวนประกอบภายใน ชนดทระบ

ใหใชในพนทเปยกชนได โดยปลายสาย

จ มแช น� าหรอมน� า เข าสาย อาจ

พจารณาใหสามารถใชวธการ “ไลน�า”

ออกจากสายได โดยใชกาซเฉอย เชน

Nitrogen ทมแรงดนอดทปลายสาย

เพอดนน�าทค างอย ภายในออกมา

รายละเอยดตามภาคผนวกท 1 ซงควร

ท�าภายใตการก�ากบดแลของวศวกร

ทมความร สายไฟฟาทใช ว ธการ

ไลน�านควรไดรบการทดสอบกอน

จายกระแสไฟอกครงอยางนอยควร

มการทดสอบความตานทานฉนวน

รายละเอยดตามภาคผนวกท 2

อนง ขอแนะน�าขางตน ใช

ส�าหรบกรณทน�าไมมการปนเปอนของ

สารเคมเขมขนหรอน�ามน หากสงสยวา

สายไฟฟาแชในน�าทมการปนเปอน

ควรปรกษาผ ผลตสายไฟฟาก อน

ตดสนใจใชงานสายไฟฟา



ภาคผนวกท 1 (Moisture Content): Document reference ICEA S-97-682

Clause 9.15 Moisture Content

Each end of each shipping length shall be examined for moisture

under the jacket (if the cable is jacketed) and for moisture in the

conductor (if cable does not have a sealant and is stranded)

9.15.1 Moisture under the jacket

If the cable is jacketed, 6 inches (150mm) of the jacket shall

be removed and the area under the jacket shall be visually examined

for the presence of moisture. If water is present, or there is an

indication that it was in contact with moisture, effective steps shall

be taken to assure that the moisture is removed or that the length

of cable containing moisture under the jacket is discarded.

9.15.2 Moisture in the conductor

If the cable has an unsealed, stranded conductor, 6 inches (150

mm) of the conductor shall be exposed on each end. The strands

shall be individually separated and visually examined. If the water is

present, the conductor shall be subjected to 9.15.4.

9.15.3 Water Expulsion Procedure

A suitable method of expelling water from the strands shall be

used until the cable passed the Presence of Water test. As soon as

possible after the procedure, both ends of the cable shall be sealed

to prevent the ingress of water during shipment the storage.

9.15.4 Presence of Water Test

To verify the presence of moisture in the conductor, the

following steps shall be taken. a. Each length of cable to be tested shall be sealed at one end

over the insulation shield using a rubber cap filled with anhydrous

calcium sulphate granules. The rubber cap shall be filled with a valve.

b. Dry nitrogen gas or dry air shall be applied at the other end

until the pressure is 15 psi (100kPa) gauge. The valve on the rubber

cap shall then be opened sufficiently to hear a flow of gas.

c. After 15 minutes, a check of the change of color of the

granules in the rubber cap shall be made.

d. If the color has not completely changed to pink after 15

minutes, it is an indication that a tolerable amount of moisture is

present in the strands. In the case of complete change in color of

all granules, the water shall be

expelled from the conductor per

9.15.3

e. This procedure shal l

be repeated after placing new

granules in the cap.

ภาคผนวกท 2 (Insulation Resistant Test)

Insulation Resistant Test

ตาม IEC 60502-1, 2 เปนการ

ทดสอบเพอวดหาคาความตานทาน

ฉนวนสายไฟฟาโดยใชเครองมอวด

คาความตานทานสง หรอ Megger

กอนการทดสอบจะตองพจารณากอน

วาโครงสรางสายไฟฟามชลดหรอไม

กรณท 1 สายไฟฟาแบบไมมชลด

(เชน THW, NYY) ใหน�าสายไฟ

แชในน�าและทงไวอยางนอย 1 ชวโมง

แลวจงวดคาความตานทานระหวาง

ตวน�ากบน�า

กรณท 2 สายไฟฟาแบบมชลด (เชน

CV-SWA, CV-AWA, CTC) ใหวดฟ

คาความตานทานโดยตรง โดยการวด

เทยบระหวางตวน�ากบชลด

ส�าหรบแรงดนไฟฟา (Vdc)

แนะน�าใหใชแรงดนไฟฟาระหวาง 80

Volt ถง 500 Volt เปนเวลา 1 นาท

โดยใชเครองมอวดคาความตานทาน

สง หรอ Megger ตามรปท 1

รปท 1 Megger Testing Euipment


32

นอกจากข อ จ� า ก ด

ในการใชงาน Fuse cutout

ด งท ไ ด กล า วมาแล วน น

ป ญหาการช�ารดเสยหาย

ของ Fuse cutout ทบรเวณ

โครงสรางสวนตาง ๆ อาท

การแตกหกหรอมรอยราวท

บรเวณลกถวยฉนวนไฟฟา

ชนด Porcelain การลกไหม

หรอหกงอของกระบอกฟวส

การอารกหรอหลอมละลาย

ทบร เวณข วต อสายไฟฟ า

ลวนสรางผลกระทบตอความนาเชอถอในการใชงาน Fuse cutout แทบทงสน

นายกตตกร มณสวาง กองวจย การไฟฟาสวนภมภาค

เทคโนโลยและการพฒนา Fuse Cutout เพอใชงานในระบบจ�าหนายแบบเหนอดน

Power Engineering& Power Electronicsไฟฟาก�าลงและอเลกทรอนกสก�าลง

บทน�ำFuse cutout เปนอปกรณ

ปองกนกระแสไฟฟาเกนในระบบ

จ�าหนายแบบเหนอดน ซงมคณสมบต

เดนท ราคาไมแพง ตดตงใชงานงาย

มโครงสรางทไมซบซอน กลาวคอ

ประกอบไปดวยลกถวยฉนวนไฟฟา

ชนด Porcelain ขวตอสายไฟฟา และ

มกลไกส�าหรบการปลด-สบกระบอก

ฟวส ในการท�างานเพอปองกนกระแส

ไฟฟาเกนจะอาศย Fuse link ทบรรจ

อยภายในกระบอกฟวสท�าหนาทตด

กระแสไฟฟาเกนออก ซงท�างานได

เพยงครงเดยวเทานน จงท�าให Fuse

cutout มขอจ�ากดทเมอท�างานตด

กระแสไฟฟาเกนออกแลวจะตองรอให

เจาหนาทมาด�าเนนการเปลยน Fuse

link ใหม เปนผลใหเกดไฟฟาดบเปน

เวลานาน ซงแตกตางจากอปกรณ

ปองกนกระแสไฟฟาเกนประเภท

Recloser ทเมอตดกระแสไฟฟาเกน

ออกแลวจะสามารถจายกระแสไฟฟา

คนใหกบระบบไฟฟาไดอกครงในระยะ

เวลาอนรวดเรว

รปท 1 ตวอยาง Fuse Cutout และ Fuse link

รปท 2 ตวอยางลกษณะการช�ารดของ Fuse Cutout



เมอ Recloser ปดวงจรกลบเพอจาย

กระแสไฟฟา อปกรณ Fuse cutout

จะตองท�างานตดกระแสลดวงจรหรอ

กระแสเกนกอนท Recloser จะท�างาน

ดวย Slow curve ดงแสดงในรปท 4

การจดความสมพนธ ด วย

เทคนค Fuse saving น มขอจ�ากด

ทตองอาศยความสามารถในการปด

กลบวงจรไดเองของอปกรณปองกนตว

ทอยกอนหนา Fuse cutout อยางไร

กตามขอจ�ากดนจะหมดไปดวย Fuse

cutout รปแบบใหมดงแสดงในรป

ท 5 ซงสามารถตด-ตอวงจรกลบคน

ใหมไดถง 3 ครง โดยเมอ Fuse link

ชดแรกท�างานตดกระแสลดวงจรหรอ

กระแสเกน กระบอกฟวสชดแรก

จะหลดออกจากหนาสมผสดานบน

หลงจากนนกลไกทอยดานลางจะหมนเพอ

เปลยนหนาสมผสเพอตอเขากบ Fuse

link ทอยในกระบอกฟวสชดทสอง

ล�าดบขนการท�างานจะเปนเชนนจน

กระทงกระบอกฟวส ทง 3 ชดหลด

ออกจากหนาสมผสดานบนทงหมด

การซอมบ�ารงเพอเปลยน Fuse link

ใหมจงจะเรมขน เทคนคนนอกจาก

จะชวยใหการจายกระแสไฟฟากลบ

คนใหกบผใชไฟไดอยางรวดเรวแลว

ในปจจบนมผผลตอปกรณไฟฟาบางรายพฒนา Fuse cutout ขนใหมเพอ

ใหสามารถท�างานไดเชนเดยวกบ Recloser โดยเพมกลไกบางสวน แตยงคง

รปแบบและโครงสรางดงเดมไว รวมทงไดพฒนาวสดทใชเปนลกถวยฉนวนไฟฟาใหม

เพอใชแทน Porcelain ซงจะชวยลดขอจ�ากดในการใชงานและปญหาการช�ารดท

เกดขนดงจะกลาวพอสงเขปในบทความตอไปน

เทคโนโลยของอปกรณ Fuse Cutoutดวยเหตผลทระบบไฟฟาในประเทศไทยเปนแบบเหนอดน จงไมอาจ

หลกเลยงกระแสลดวงจรทเกดจากการสมผสสายไฟฟาของสตวจ�าพวกนก

กระรอก งหรอแมกระทงกงไมได อยางไรกตามกระแสลดวงจรในลกษณะดงกลาว

มกเปนแบบชวคราว กลาวคอ เกดขนแลวหายไปอยางรวดเรว แตดวยรปแบบ

การท�างานของ Fuse cutout ทเปนแบบตดกระแสลดวงจรหรอกระแสเกนได

เพยงครงเดยว จงมกท�าใหเกดไฟฟาดบเปนระยะเวลานานดงแสดงในรปท 3

ส�าหรบระบบไฟฟาทมอปกรณปองกนกระแสเกนประเภท Recloser

ตดตงอยกอนหนา Fuse cutout สามารถใชเทคนคการจดความสมพนธใน

การท�างานรวมกนแบบ Fuse saving เพอชวยลดปญหาไฟฟาดบเปนเวลา

นานและชวยลดคาใชจายในการเปลยน Fuse link ใหมได เนองจาก Recloser

ถกออกแบบใหสามารถท�างานตดกระแสลดวงจรหรอกระแสเกนทงแบบ Fast

curve และแบบ Slow curve รวมกนไดถง 4 ครง การใชเทคนค Fuse saving

คอ การก�าหนดคาให Recloser ท�างานตดกระแสลดวงจรหรอกระแส

เกนทเกดขนหลง Fuse cutout กอนในครงแรกดวย Fast curve แลวปด

วงจรกลบเพอจายกระแสไฟฟาคนใหกบระบบไฟฟา หากกระแสลดวงจรหรอ

กระแสเกนทเกดขนหลง Fuse cutout เปนแบบชวคราว การปดกลบวงจรก

จะส�าเรจโดยท Fuse cutout ไมตองท�างาน เทคนคนจงชวยลดปญหาไฟฟา

ดบเปนเวลานานได แตหากกระแสลดวงจรหรอกระแสเกนนนเปนแบบถาวร

รปท 4 แสดงการจดความสมพนธใน

การท�างานรวมกนระหวาง Recloser

กบ Fuse cutout แบบ Fuse saving

รปท 3 ความสมพนธระหวางแรงดนไฟฟากบการท�างานตดกระแส

ลดวงจรหรอกระแสเกนของ Fuse Cutout ไฟฟาสาร

34

ยงชวยลดคาใชจายในการเดนทางไปเปลยน Fuse link ลงเหลอเพยง 1

ใน 3 เมอเปรยบเทยบกบ Fuse cutout รปแบบเดม แตส�าหรบระบบ

ไฟฟาทมสถตการเกดกระแสลดวงจรแบบถาวรสงกวาแบบชวคราวแลว

การใชงาน Fuse cutout รปแบบใหมนอาจไมเหมาะสมเนองจาก Fuse

link จะท�างานตด-ตอวงจรตอเนองกนจนครบ 3 ครง ท�าใหเสยคาใชจาย

ในการเปลยน Fuse link ใหมเพมขน ดงนนในการตดตงใชงาน

จงจ�าเปนตองพจารณาสถตการเกดกระแสลดวงจรทงแบบชวคราวและ

ถาวรรวมดวย

เนองจาก Fuse cutout ตามทแสดงในรปท 5 เปนชนด 1 เฟส

ดงนนการน�าไปใชงานในระบบไฟฟา 3 เฟสจงตองตดตงพรอมกนทง

3 ชด ซงอาจเปนอปสรรคทงในดานความปลอดภยและความสะดวกใน

การปฏบตงาน เพราะดวยโครงสรางทมขนาดใหญกวาแบบเดมจงท�าให

ระยะหางระหวางเฟสลดลง การตดตงดวยวธหรอมาตรฐานแบบเดมจง

อาจไมเหมาะสม แตดวยการพฒนา Fuse cutout ทเปนไปอยางตอเนอง ปจจบนจงม Fuse cutout ชนด 1 เฟส

รปแบบใหมทมขนาดใกลเคยงกบแบบดงเดม แตสามารถตด-ตอวงจรดวยระบบสญญากาศ (Vacuum) ไดตอเนอง

ถง 2 ครงและมการท�างานไดทงแบบ Slow curve และ Fast curve เชนเดยวกบ Recloser ดงแสดงในรปท 6

โดย Fuse cutout ชนดนสามารถตดกระแสลดวงจรหรอกระแสเกนครงแรกดวย Fast curve ในเวลาทรวดเรวประมาณ 30 – 70

มลลวนาท หลงจากนนจะปดกลบวงจรเพอจายกระแสไฟฟาอกครงภายในระยะเวลา 5 วนาท หากกระแสลดวงจรหรอ

กระแสเกนทเกดขนเปนแบบชวคราวและการปดกลบวงจรส�าเรจ Fuse cutout จะคนสภาพเพอเรมตนท�างานแบบ Fast

curve อกครงภายในระยะเวลา 15 วนาท แตในกรณทเปนกระแสลดวงจรหรอกระแสเกนแบบถาวร Fuse cutout จะ

ตดวงจรอกครงดวย Slow curve และหลงจากนนกระบอกสญญากาศจะหลดออกจากหนาสมผสดานบนเชนเดยวกบ

กระบอกฟวสของ Fuse cutout แบบดงเดม

รปท 5 Fuse Cutout ชนดทสามารถ

ตด-ตอวงจรได 3 ครง

รปท 6 Fuse Cutout ชนดทสามารถตด-ตอวงจรตอเนองได 2 ครงดวยระบบสญญากาศ (Vacuum)



ลกถวยฉนวนไฟฟาเปนสวนประกอบทส�าคญอกอยางหนงของ Fuse

cutout แตเนองจากสวนใหญท�ามาจากวสด Porcelain จงมกพบปญหาการ

ช�ารดในลกษณะของการแตกหกหรอมรอยราว ทงในขณะท�าการขนสงหรอใน

ขณะตดตงใชงาน ปญหาดงกลาวสวนหนงเกดจาก Fuse cutout เปนอปกรณ

ทมกตดตงอยภายนอกอาคาร จงไดรบอทธพลจากการเปลยนแปลงความรอน

และอณหภมในขณะใชงานโดยตรง แตเนองจาก Fuse cutout มโครงสรางท

ประกอบไปดวยวสดตางชนดกน อาท Porcelain สวนทเปนโลหะ และวสด

ประสานจ�าพวกซเมนต ซงมสมประสทธการขยายตวทไมเทากน เปนผลให

Porcelain เกดการแตกราวในทสด ในปจจบนไดมการน�าวสดประเภท Polymer

ชนด Silicone rubber มาประยกตใชงานแทนวสด Porcelain เนองจาก Silicone

rubber มคณสมบตทดในเรองของน�าหนกทเบากวา Porcelain ประมาณ

30%-50% อกทงยงมคณสมบตเดนทสามารถตานทานตอการยดเกาะของน�าฝน

ทบรเวณผวหรอทเรยกวา “Hydrophobic” ไดดกวา Porcelain จงชวยให

ไมเกดความตอเนองทางไฟฟา คณสมบตเดนนชวยให Fuse cutout ชนดนเหมาะ

ทจะน�าไปใชงานในพนทมลภาวะทมสงปนเปอนสง ยกเวนในบรเวณทมฝนกรด

หรอสารเคม เนองจาก Silicone rubber มกไมทนตอสภาพแวดลอมดงกลาว

นอกจากนน Silicone rubber ยงเสอมสภาพเนองจากความเครยดทาง

สนามไฟฟาอนเนองมาจาก Partial discharge และ Corona ได เนองจาก Partial

discharge และ Corona จะท�าใหออกซเจน (O2) แตกตวเปนออกซเจน

อะตอม (O) หรอทเรยกวา “Ionization” แลวรวมกบออกซเจนโมเลกลตวอน ๆ

กลายเปนโอโซน (O3) ซงเมอโอโซนนท�าปฏกรยากบความชนในอากาศจะ

ท�าใหเกดกรดดนประสวหรอกรดไนตรก (Nitric acid, HNO3) ซงมฤทธใน

การกดกรอนทสงมาก กรดไนตรกนสามารถสรางความเสยหายใหกบโครงสราง

ตาง ๆ ของ Silicone rubber ได

รปท 7 Fuse Cutout ชนด Polymer (Silicon rubber)

ในอตสาหกรรมกอสรางมการ

ใชวสดทเรยกวา “Polymer concrete”

เพอซอมแซมพนผวคอนกรตมาเปน

เวลานาน เนองจากมระยะเวลาแขงตว

ท เรวและมความแขงแรงท สงมาก

Polymer concrete เปนวสดทผลต

โดยมสดสวนผสมคลายกบคอนกรต

ทวไป แตมการทดแทนปนซเมนต

และน�าดวยวสด Polymer จงท�าให

คณสมบตของ Polymer concrete

ขนอยกบชนดของ Polymer สดสวน

การผสมและวธการบม วสดทเปน

สวนประกอบส�าคญของ Polymer

concrete ประกอบไปดวย Inorganic

filler, Epoxy resin, Silica, Catalyst,

Silane และ Pigment แตเนองจาก

น�าหรอความชนในวสดทน�ามาผสม

มผลตอความแขงแรงของ Polymer

concrete โดยความชนยงมากจะ

ยงท�าใหความแขงแรงลดลง ดงนน

ในขนตอนการผลตจงตองมวธการ

ควบคมความชนทด การใช วสด

Polymer ทเป นของเหลวขนเปน

ตวประสาน เมอแขงตวจะมความ

เป นเนอเดยวกน ท�าให สามารถ

ต านทานต อการซมผ านของน� า

หรออากาศไดดและใชประโยชนไดด

ในพนทซ งมอากาศหนาวเยนต� า

กวา 0 0C เนองจากน�าซมผาน

เขาไปไดนอยมาก ท�าใหสามารถ

ลดพนททน� าจะกลายเป นน�าแขง

ในเนอ Polymer concrete จงชวย

ลดการแตกราวและมความคงทน

ต อการ ใช ง าน ในสภาพอากาศ

หนาวเยนได นอกจากนน Polymer

concrete ยงตานทานตอแรงกระแทก

และมคณสมบตเปนฉนวนไฟฟาทด

จงมผผลตบางรายน�าไปประยกตใช

เปนฉนวนลกถวยไฟฟาของ Fuse cutout


36

ความรนแรงของมลภาวะในแตละพนทตามขอแนะน�าของมาตรฐาน IEC/TS

60815 และควรมลกษณะปกเปนแบบสน-ยาวสลบกน (Alternated shed)

เพอปองกนไมใหน�าฝนทบรเวณปลายปกไหลตอเนองกน ซงจะชวยลดการ

วาบไฟตามผวได นอกจากนนผใชงานยงตองพจารณาเลอกพกดตดกระแส

ลดวงจรของ Fuse cutout ใหสงกวากระแสลดวงจรทเกดขนจรง ณ จดตดตง

โดยพจารณาคา X/R ในระบบไฟฟารวมดวย เพอปองกนไมให Fuse cutout

ช�ารดเสยหาย เปนตน

เอกสารอางอง[1] Mark Berner “Transmission & Distribution”, PPL Electric Utilities, 2011[2] ABB Inc. “Polymer concrete cutout”, 2003[3] S&C Electric company “Reliable, Economical Alternative to Single-Phase

Conventional Circuit Reclosers for Rural Line Applications”, 2010[4] กองวจย ฝายวจยและพฒนาระบบไฟฟา “รายงานการช�ารดของ Fuse cutout”,

2550-2554

ประวตผเขยนนายกตตกร มณสวาง • ส�าเรจการศกษาระดบปรญญาตรจากมหาวทยาลยขอนแก น และปรญญาโทจากมหา วทยา ลยเกษตรศาสตร ป จจ บนท� า ง านในต� าแหน ง ห วหน าแผนกว จ ยอ ปกรณ ไฟฟ า กองว จ ย ฝายวจยและพฒนาระบบไฟฟา การไฟฟาสวนภมภาค ส�านกงานใหญ

ดงแสดงในรปท 8 ซงมลกษณะ

ทเหมอนกบลกถวยฉนวนไฟฟาชนด

Porcelain มากจนแยกไมออก

ในประเทศสหรฐอ เมรกา

มการใช Fuse cutout ชนด Polymer

concrete มาเปนเวลา 20 ปนบตงแต

ป 1991 เปนตนมา โดยตดตงใชงาน

ไปแลวมากกวา 250,000 ตว และ

ยงไมมรายงานการช�ารดของ Fuse

cutout ชนดนในลกษณะของการแตกราว

ขอสรป เนองจาก Fuse cutout มความ

ส�าคญตอการปองกนในระบบจ�าหนาย

เหนอดนเปนอยางมาก จงมความ

พยายามทจะพฒนาเพอลดขอจ�ากด

ในการใชงานและลดปญหาการช�ารด

ของสวนประกอบตาง ๆ อยางตอเนอง

ความพยายามเหลานชวยท�าให Fuse

cutout ในปจจบนมความสามารถเพม

ขน รวมทงใชวสดทหลากหลายในการ

ผลต ทงนเพอตอบสนองตอความ

ตองการใชงาน ซงผใชงานเองจ�าเปน

ตองพจารณาทงขอด-ขอเสยของ Fuse

cutout แตละชนด นอกจากนนยงควร

พจารณารายละเอยดทางดานเทคนค

ในสวนอน ๆ รวมดวย อาท มตขนาด

และรปรางของลกถวยฉนวนไฟฟา

โดยควรเลอกใหสอดคลองกบระดบ

(ก) แบบปกต (ข) แบบ Alternated shed

รปท 9 ลกษณะรปรางของลกถวยฉนวนไฟฟา

รปท 8 Fuse Cutout

ชนด Polymer concrete



นายสมชาย ทรงศรรองผอ�านวยการ กองบ�ารงรกษาระบบไฟฟา การไฟฟาสวนภมภาค

ไฟฟาก�าลงและอเลกทรอนกสก�าลง

Asset Management on Electrical System

Power Engineering& Power Electronics

(การบรหารทรพยสนระบบไฟฟา) กญแจสความส�าเรจ (ตอนท 1)

หากเราจะแปลค�าวา Asset

Management เปนภาษาไทยตรง ๆ

คงจะเปนค�าวา การบรหารสนทรพย

หรอ การบรหารทรพยสน ซงคงท�าให

หลายคนสงสย นอกจากนแลวยงอาจ

มค�าถามตามมาอกวา สนทรพย หรอ

ทรพยสน ทเราตองบรหารคออะไร ?

หรอ ท�าไมเราตองบรหาร ? หากม

การบรหารจดการทรพยสนทไมม

ประสทธภาพจะสงผลกระทบโดยตรง

ตอการด�าเนนงานขององคกร

ป จจยท เป นแรงขบดนให

ตองน�า Asset Management หรอ

การบรหารทรพย สนระบบไฟฟา

มาใชงานอยางเปนรปธรรม ไดแก

➢ ระบบไฟฟามความส�าคญตอ

ธรกจขององคกร หากเกดปญหาขนจะ

สงผลกระทบโดยตรงตอการด�าเนน

งานและผลประกอบการ

➢ ระบบไฟฟาจ�าเป นตองม

ความตอเนองในการใชงานตลอดเวลา

➢ คาใชจายในการแกไขปญหาเมอระบบไฟฟาขดของมมลคาสง

➢ ความตองการประสทธภาพทสงขน

จากปจจยตาง ๆ ขางตนจงมความจ�าเปนทตองมระบบการบรหารจดการ

ทท�าใหเกดความเหมาะสมหรอสมดลกนระหวาง คาใชจาย (Cost) ในการ

ไดมาของทรพยสน, ประสทธภาพ (Performance) ทไดรบจากการใชงาน

ทรพยสน และความเสยง (Risk) ทอาจเกดขนระหวางการใชงานทรพยสน

UK PAS 55 มาตรฐานของสหราชอาณาจกร ทก�าหนดแนวทางใน

การบรหารทรพยสน (Asset Management) ไดก�าหนดตามนยามของค�าวา

Asset Management ไวดงน

“Systematic and coordinated activities and practices through

which an organization optimally and sustainably manages its

assets and assets systems, their associated performance, risks and

expenditures over their life cycles for the purpose of achieving its

organizational strategic plan” – BS PAS 55

ซงพอสรปไดว า “คอกจกรรมและการปฏบตท เป นระบบและม

การประสานงานทวทงองคกรอยางเหมาะสมและยงยน โดยจดการทรพยสนและ

ระบบทรพยสนทเกยวกบประสทธภาพ, ความเสยง และคาใชจาย ตลอดอาย

การใชงาน เพอท�าใหบรรลแผนกลยทธขององคกร” โดยสามารถแสดง

ความสมพนธระหวาง Cost, Performance และ Risk ตามรปท 1


38

การพจารณาคาใชจายตลอดอายการใชงานของทรพยสน (Life Cycle Cost) จะท�าใหสามารถบรหารจดการการ

ใชประโยชนทรพยสน หรอ สนทรพย ไดอยางมประสทธภาพ มากกวาการพจารณาเฉพาะคาใชจายในการซอทรพยสน

เพยงอยางเดยว เชน ในการซอทรพยสนทมราคาถก แตมคณภาพต�า ท�าใหตองใชคาใชจายในการบ�ารงรกษาจ�านวน

มาก และอายการใชงานสนกวา ท�าใหตองมการจดซอทดแทน แตหากมการพจารณาคาใชจายตลอดอายทรพยสนอาจ

จ�าเปนตองซอทรพยสนราคาสงขน แตประหยดคาใชจายในการดแลบ�ารงรกษาลงได ซงเมอพจารณาแลวอาจม

คาใชจายโดยรวมต�ากวา ทงนวงจรชวตของทรพยสนสามารถแสดงไดตามรปท 2

จากรปท 2 จะพบวาวงจรชวตของทรพยสนเรมตนทการลงทนในทรพยสนใหม (Invest in New Assets),

การใชงานทรพยสน (Operate Assets), การบ�ารงรกษาทรพยสน (Maintain Assets), การซอมแซมทรพยสน

(Repair Assets), การเปลยนทดแทนทรพยสน (Replace Assets) และการจ�าหนายทรพยสน (Dispose of Assets)

ซงเมอพจารณาจากกระบวนการตาง ๆ ในองคกรทเกยวของกบทรพยสนตามจะสามารถแสดงไดตามรปท 3

รปท 2 วงจรชวตของทรพยสน

รปท 1 แนวคด Asset Management



จากรปท 3 จะพบวากระบวนการ วางแผน, วศวกรรม และจดหา เปนกระบวนการทสงผลกระทบตอทรพยสน

และการบรหารทรพยสนในระยะยาว หากมการด�าเนนงานทขาดประสทธภาพแลวจะสงผลกระทบตอทรพยสนใน

ระยะยาว ในสวนของกระบวนการตดตงและการใชงานนน หากมการตดตงไมตรงตามทมาตรฐานก�าหนด หรอ

ใชงานไมถกตองเหมาะสม จะสงผลกระทบตอสนทรพยในระยะเวลาอนสน เชน เกดช�ารดเสยหายเรวกวาปกต

ในทางกลบกนหากมการตดตงและใชงานอยางถกตองจะท�าใหการใชทรพยสนนนคมคาทนท นอกจากนแลวกระบวนการ

บ�ารงรกษาและการวเคราะหปญหาการใชงานเพอทบทวนและปรบปรง ถอเปนกระบวนการทสงผลกระทบตอการ

บรหารทรพยสนในระยะปานกลาง หากทรพยสนไดรบการบ�ารงรกษาอยางเหมาะสม นอกจากจะท�าใหเกดการใชงาน

ทรพยสนอยางคมคาแลว ยงสามารถลดคาใชจายในการบ�ารงรกษาเกนความจ�าเปน หรอการซอมแซม หรอการเปลยน

อปกรณทดแทนไดอกดวย อาจกลาวไดวา การบรหารทรพยสน ไมใชเฉพาะการบ�ารงรกษาเทานน แตหมายรวมถง

ทกกระบวนการทเกยวของกบทรพยสนในองคกร

ในการด�าเนนงานดานการบรหารทรพยสน (Asset Management) มความจ�าเปนทจะตองท�าความเขาใจใน

บทบาทหนาทของทกภาคสวนในองคกร เนองจากจ�าเปนตองใชความรวมมอและประสานงานกน ทงดานวางแผน,

วศวกรรม, การบรหารงาน, การเงน, บญชทรพยสน, การจดซอ/จดจาง, การปฏบตการและการบ�ารงรกษา โดยไดม

การแบงหนาทความรบผดชอบออกเปน 3 สวน ไดแก 1) Asset Owner หรอเจาของทรพยสน 2) Asset Manager

หรอผจดการทรพยสน และ 3) Service Provider หรอผใหบรการ ดงแสดงไวในรปท 4

รปท 3 กระบวนการในวงจรชวตของทรพยสน และการบรหารทรพยสน

Mid-term

Short-term

Long-termAnalysis

Planning

Engineering

Procurement

ErectionOperation

Maintenance


40

รปท 4 การแบงผรบผดชอบในการบรหารทรพยสน

เอกสารอางองมาตรฐาน BS PAS 55:2008 Asset Management

ประวตผเขยนนายสมชาย ทรงศร• ส�าเรจการศกษา วศวกรรมศาสตรบณฑต สาขาวศวกรรม ไฟฟาก�าลง จากมหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลา ธนบร• ส� า เ ร จ ก า ร ศ กษ า ว ศ ว ก ร รมศ าสต รมห าบณฑ ต สาขาวศวกรรมไฟฟาก�าลง จากมหาวทยาลยเทคโนโลย พระจอมเกลาพระนครเหนอ• ท�างานทการไฟฟาสวนภมภาค ในต�าแหนงรองผอ�านวยการ กองบ�ารงรกษาระบบไฟฟา

จากรปท 4 สามารถก�าหนดหนาทของผรบผดชอบ 3 ดาน ไดดงน

➢ Asset Owner : ท�าหนาทในการดแลมลคาทางธรกจ, นโยบายและกลยทธขององคกร, โครงสรางการลงทน,

การควบคมก�ากบดแล, ก�าหนดเปาหมายทางการเงน และวตถประสงคขององคกร

➢ Asset Manager : ท�าหนาทในดานการวางแผนการลงทน, วางแผนการปฏบตการ, วางแผนการบ�ารงรกษา,

ประเมนโครงการ, พจารณาคาใชจายตลอดอายใชงาน, บรหารความเสยง, ก�าหนดงบประมาณ และวางแผนทรพยสน

➢ Service Provider : ท�าหนาทในดานการจดซอ/จดจาง, การกอสราง, การปฏบตการ, การตรวจสอบ,

การเฝาตดตามสภาพ, การบ�ารงรกษา, การแกไขซอมแซม, และท�ารายงาน

โดยในการด�าเนนงานตามกรอบความรบผดชอบขางตน จ�าเปนทจะตองมการท�าความเขาใจทงองคกร ตงแต

ผ บรหารสงสดทดแลนโยบาย จนถงผ ปฏบต เพอใหเหนถงความส�าคญของการบรหารทรพยสนระบบไฟฟา

ซงรวมทงกระบวนการวางแผน, การออกแบบ, การจดท�างบประมาณ, การจดหาอปกรณ, การกอสรางหรอตดตง,

การใชงาน, การควบคม, การบ�ารงรกษาตลอดจนการจดเกบอะไหลหรออปกรณส�ารอง ซงจะไดน�ามากลาวถงในโอกาสตอไปไฟฟาสาร


ผศ.ธนะพงษ ธนะศกดศรภาควชาวศวกรรมไฟฟา คณะวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม

อเมล : [email protected]

ไฟฟาก�าลงและอเลกทรอนกสก�าลง

การปรบปรงสมรรถนะฟาผาในระบบจ�าหนายไฟฟาตามมาตรฐาน IEEE Std. 1410-2010

Power Engineering& Power Electronics

1.บทน�ำฟาผาสามารถท�าใหเกดไฟดบ

ในชวงระยะเวลาสน ๆ หรอยาวนาน

ไดขนกบขนาดกระแสฟาผา ความคงทน

ของอปกรณและความสามารถของ

อปกรณตดตอในระบบ ความเสยหาย

ทสามารถเกดขนได ในแตละครง

เมอเกดฟาผาลงสายระบบจ�าหนาย

(ฟาผาโดยตรง) หรอบรเวณใกลเคยง

รอบ ๆ ระบบจ�าหนาย (ฟาผ า

โดยออม) อาจจะท�าใหเกดความ

เสยหายขนทอปกรณในระบบและ

สามารถสงผลท�าใหเกดความเสยหาย

ตอชวตและทรพยสนได เพราะฉะนน

การป องกนฟ าผ าและรวมไปถง

การปรบปรงสมรรถนะฟ าผ าจ ง

มความส�าคญโดยทการปองกนและ

ปรบปรงสมรรถนะฟาผาในระบบ

จ�าหนายไฟฟามกประกอบดวยวธการ

หลก ๆ ดงน การตดตงสายดน

เหนอหว (overhead ground wire)

การปรบปรงคาความตานทานดน

(grounding resistance) การเพม

คาความเปนฉนวน (line insulation

level, CFO) และรวมไปถงการตดตง

กบดกเสรจ (surge arrester)

มาตรฐาน IEEE std. 1410-

2010 เสนอแนวทางในการปรบปรง

สมรรถนะฟาผาส�าหรบระบบจ�าหนาย

ไฟฟาแรงดนไมเกน 69 kV โดยมงเนน

การเสนอวธการลดการเกดวาบไฟ

ตามผว (flashovers) ทเปนผลมา

จากฟาผาทงฟาผาโดยตรง หมายถง ฟาผาลงสายเฟสหรอสายดนเหนอหว

แลวกอใหเกดวาบไฟตามผวจากมมก�าบงลมเหลว (shielding failure flashover)

และวาบไฟตามผวยอนกลบ (back-flashover หรอ reverse flashover)

ตามล�าดบ และฟาผาโดยออม หมายถง ฟาผาลงพนดนหรอสงปลกสรางรอบ ๆ

สายจ�าหนายแลวเกดการเหนยวน�าแรงดนไฟฟาไปปรากฏบนสายจ�าหนาย

ท�าใหเกดวาบไฟตามผวทลกถวยไดเรยกวา วาบไฟตามผวเหนยวน�า (induced

voltage flashover)

มาตรฐาน IEEE std. 1410-2010 ไดถกปรบปรง แกไขมาไดสกระยะ

หนงแลว เรมตนจากป ค.ศ. 1997 แกไขครงแรกในป ค.ศ. 2004 ซงไมได

ท�าการแกไขเนอหาใด ๆ จากครงแรกและไดท�าการแกไขลาสดในป ค.ศ. 2010

ทเนนปรบปรงแรงดนเกนเหนยวน�าเสยเปนสวนใหญ บทความนจะกลาวเฉพาะ

เนอหาทส�าคญทไดท�าการเพมเตมขนจากฉบบกอน โดยมาตรฐานฉบบนม

การปรบปรงและเพมเตมเนอหาดงรายละเอยดประกอบดวย

2.พำรำมเตอรฟำผำในสวนของจ�านวนครงของการเกดฟาผาลงพนดน (ground flash

density, GFD หรอแทนดวย Ngในหนวยจ�านวนครง/ตร.กม./ป) โดยใน

มาตรฐานไดเสนอวธการหาจ�านวนครงของการเกดฟาผาลงพนดน ดงน

1) การใชวธการทางสถต (statistical) 2) การใชขอมลจาก lightning

location network เพอความถกตองแมนย�าในการค�านวณ มาตรฐาน

ฉบบนไดแนะน�าใหใช 1) และ 2) ประกอบกน 3) การใชขอมลจ�านวน

ครงของการเกดฟารอง (thunder data) ซงขอมลทน�ามาใชนเกดความ

ผดพลาดสงมาก มาตรฐานฉบบนจงไมแนะน�าใหใช อกตอไป และท

เพมเตมเขามาในมาตรฐานฉบบนกคอ 4) การใชขอมลจาก lightning

optical transient density (Nt ในหนวยจ�านวนครง/ตร.กม./ป )

ซงเหมาะส�าหรบพนทหรอบรเวณทไมมอปกรณระบต�าแหนงเกดฟาผา

(ground-based lightning location system) หรอไมมเครองนบฟาผา (lightning

flash counters) สามารถน�ามาใชค�านวณจ�านวนครงของการเกดฟาผา

ลงพนดนไดดวยการลดทอนคาทอานไดลงสามเทา (Ng=N

t/3)


42

ส�าหรบประเทศไทยจ�านวนครงของการเกดฟาผาจาก lightning optical

transient density แสดงในรปท 1 จากรปจะเหนวา คาทไดจะมความแตกตางกน

ในแตละพนทจากตวเลขประมาณ 0.6 ไปจนถง 15 ครง/ตร.กม./ป

3.แรงดนเกนจำกฟำผำโดยตรงปกตแลวจากเสรจอมพแดนซของสายตวน�าจะขนอย กบความสง

จากพนดนและรศมของสายตวน�า ในมาตรฐานฉบบนไดเพมเตมผลของ

คาความน�าไฟฟาของพนดนบรเวณใตแนวทสายจ�าหนายพาดผาน (conductivity

of the uniform, lossy ground) ทจะสงผลตอความสงของสายตวน�าจากพนดน

ทเรยกวา ความสงประสทธผล (effective height) ใหมคาเพมมากขนสงผลให

เสรจอมพแดนซของสายตวน�าเพมมากขนตาม

นอกจากผลจากพนดนแลว ผลของโคโรนา (corona) จะท�าใหรศม

ของสายตวน�าทเรยกวา รศมประสทธผล (effective radius) เพมมากขน

(เสรจอมพแดนซจะมคาลดลง) รศมทเพมมากขนนจะสามารถท�าใหเกด

วาบไฟตามผว ณ ต�าแหนงระหวางเสาไฟฟา (mid-span flashovers)

แทนทจะเกดขนทลกถวย ณ ต�าแหนงเสาไฟฟาซงจะสามารถท�าใหสาย

ตวน�าชนดห มฉนวนบางสวน (partial insulated cable-PIC) และเตมสวน (space aerial cable-SAC)

สามารถหลอมละลายไดเมอเกดวาบไฟตามผวจากฟาผา

4.แรงดนเกนเหนยวน�ำจำกฟำผำโดยออมสมการอยางงายทใชค�านวณแรงดนเกนทเกดจากฟาผาโดยออมของ Rusck จะท�าใหเกดความผดพลาดได

เมอฟาผาลงสงปลกสรางทมความสงมาก ๆ (tall structures) มาตรฐานฉบบนจงไมแนะน�าใหใชสมการของ Rusck

ในกรณดงกลาวขางตน ทงนกรณทสงปลกสรางทไมสงมากอาจจะตองมการปรบคาความสงในสมการของ Rusck

เพอใหคาทไดมความถกตอง

การค�านวณแรงดนเหนยวน�าจะตองอาศยแบบจ�าลองทถกตองเพยงพอของระบบ ซงประกอบดวย 1) แบบจ�าลอง

กระแสฟาผา (return stroke current-RSC) ทตองมการปรบเปลยนพารามเตอรของสายสง (modified transmission

line exponential decay-MTLE) 2) แบบจ�าลอง LEMP (lightning electromagnetic pulse) ทจะเปลยนกระแสฟาผา

ใหออกมาในรปของแมเหลกไฟฟา และ 3) การคลปปลงแมเหลกไฟฟา (electromagnetic coupling-EMC) ซงจะ

ท�าใหไดแรงดนทตองการออกมาจากกระแสฟาผาเรม

ตนจนกระทงไดแรงดนทตองการออกมานนสามารถใช

โปรแกรม LIOV (lightning induced overvoltage) ได

และขอมลทไดสามารถน�าไปเชอมตอกบโปรแกรม EMTP

(electromagnetic transient program) เพอค�านวณ

แรงดนเกนเหนยวน�าในระบบทตองการศกษาไดตอไป

ดวยวธการทางสถต Monte Carlo แสดงจ�านวน

ครงของการเปดวาบไฟตามผวเหนยวน�า (จ�านวนครง/100

กม./ป) ในรปท 2 ทคาความน�าไฟฟาของพนดนอนนต

(ideal ground หรอเทยบเทากบคาความตานทานดน

จ�าเพาะเทากบศนย) คาความน�าไฟฟาของพนดนเทากบ

10 mS/m (เทยบเทากบคาความตานทานดนจ�าเพาะ 100 Ω.m)

รปท 2 ความสมพนธระหวางจ�านวนครงของการเกดวาบไฟ

ตามผวเหนยวน�ากบคาความเปนฉนวน, Ng=1 ครง/ตร.กม./ป

รปท 1 จ�านวนครงของการเกดฟาผา

จาก lightning optical transient

density



และคาความน�าไฟฟาของพนดนเทากบ 1 mS/m (เทยบเทากบคาความตานทานดนจ�าเพาะ 1000 Ω.m)

ส�าหรบระบบจ�าหนายไฟฟาคาความเปนฉนวน 300 kV เพยงพอส�าหรบปองกนการเกดวาบไฟตามผวเหนยวน�า

ส�าหรบบรเวณทคาความน�าไฟฟามคาสง (ความตานทานดนต�า) และ 420 kV เพยงพอส�าหรบปองกนการเกดวาบไฟ

ตามผวเหนยวน�าส�าหรบบรเวณทคาความน�าไฟฟามคาต�า (ความตานทานดนสง)

การค�านวณคาความเปนฉนวน (CFO) ส�าหรบฉนวนทตดตงบนเสาไฟฟาสามารถค�านวณไดจากสมการท (1)

CFOรวม=CFO

ฉนวน+CFO

ล�าดบสอง+CFO

ล�าดบสาม+…+CFO

ล�าดบ n (1)

โดยท CFOล�าดบสอง

=0.45xCFOฉนวน

และ

CFOล�าดบสาม

=0.20xCFOฉนวน

สมการท (1) สามารถใหคาความผดพลาดสงสดประมาณ ±20%

5.สำยดนเหนอหวและมมปองกนมมก�าบง (shielding angle) ไมควรเกน 45o ส�าหรบเสาไฟฟาทสงไม

เกน 15 เมตร และระยะหางระหวางสายตวน�าไมเกน 2 เมตร หรอถาเปนไป

ไดส�าหรบระบบทกอสรางใหมมมปองกนทแนะน�าใหใชมคาเทากบ 30o แสดง

ภาพมมก�าบงในรปท 3

สายดนเหนอหวทตดตงจะใหผลตอสมรรถนะฟาผาทดขนหรอไมขน

กบคาความตานทานดนและคาความเปนฉนวนประกอบกน ยกตวอยางเชน

สมรรถนะฟาผาของระบบจะใหผลทด เมอคาความตานทานดนนอยกวา

10 Ω และคาความเปนฉนวนนอยกวา 200 kV และเมอคาความตานทาน

ดนเพมสงขนแตตองการใหสมรรถนะฟาผาของระบบ

คงเดมกจะตองเพมคาความเปนฉนวนใหเพมสงขน

ประมาณ 300-350 kV แสดงความสมพนธจ�านวน

ครงของการเกดวาบไฟตามผวจากฟาผาโดยตรงทคา

ความตานทานดนตาง ๆ และคาความเปนฉนวนขนาด

175 kV และ 350 kV ในรปท 4

6.กำรปองกนดวยกบดกเสรจมาตรฐานฉบบนเพมเตมความสามารถในการ

รองรบพลงงานของกบดกเสรจ (energy absorption

capability) จากการทดสอบการดสชารจเสรจจากการสวตชชงแสดงในตารางท 1 อตราการลมเหลวเมอเกดฟาผา

โดยตรงของกบดกเสรจทแสดงในตารางส�าหรบระบบทตดตงกบดกเสรจทเสาไฟฟาทกตนทงสามเฟสและไมตดตง

สายดนเหนอหว ทงนระยะตดตงกบดกเสรจทเวนชวงหางตงแตสองชวงเสาไฟฟาขนไปจะท�าใหอตราการลมเหลวของ

กบดกเสรจลดลงจากทแสดง กบดกเสรจชนด heavy duty จะท�าใหอตราการลมเหลวดกวากบดกเสรจชนด normal

duty ประมาณ 5-15%

โดยสวนมากแลวกบดกเสรจมแนวโนมทจะลมเหลว ณ ต�าแหนงทเกดฟาผามากทสดและมกจะลมเหลว

ทเฟสทเกดฟาผาโดยตรง นอกจากทกบดกเสรจลมเหลวมสาเหตมาจากพลงงานเกนพกดเมอเกดฟาผาแลว

กบดกเสรจอาจจะลมเหลวไดเมอตองรองรบแรงดนเกน (temporary overvoltage) มากกวาระดบทจะรองรบได

จากความชน (moisture ingress) หรอจากองคประกอบทางกล (mechanical component failures)

รปท 3 แสดงมมก�าบง

รปท 4 ความสมพนธจ�านวนครงของการเกดวาบไฟตามผวจาก

ฟาผาโดยตรง, Ng=1 ครง/ตร.กม./ป


44

ประเภทกบดกเสรจเสนผาศนยกลาง

(มลลเมตร)

พกดพลงงาน

(kV/kJ MCOV)*อตราการลมเหลว

Light duty 25 3.0 33-100%

Normal duty 32 4.8 17-50%

Heavy duty 40 6.7 12-33%

ตารางท 1 การจ�าแนกชนของกบดกเสรจ (arrester class)

*พลงงานพกดเทากนมคา 170-200 J/cm3

กรณตดตงกบดกเสรจในระบบดวยแบบจ�าลองกบดกเสรจชนดองคประกอบ

ไมเปนเชงเสน (V-I nonlinear characteristics) ทดสอบดวยรปคลน

อมพลส 1.2/50 us แสดงความสมพนธระหวางจ�านวนครงของการเกดวาบไฟ

ตามผวเหนยวน�ากบคาความเปนฉนวนในระบบทไมตดตงและตดตงกบดกเสรจ

ททก ๆ ระยะหาง 200 เมตร และ 500 เมตร ตามล�าดบ ในรปท 5 พบวา

ระยะหางส�าหรบการตดตงกบดกเสรจควรนอยกวา 300 เมตร

ส� า ห ร บ ร ะ บ บ ท

มค าความเปนฉนวนต�า

การตดตงกบดกเสรจจะสง

ผลใหสมรรถนะฟาผาม

คาต�ากวาระบบทไมตดตง

กบดกเสรจเนองจากการ

สะทอนของคลนจากเสรจ

ฟาผา ณ ต�าแหนงทตดตง

กบดกเสรจรวมไปถงระยะ

หางจากต�าแหนงฟาผาและ

ระยะหางของการตดตง

กบดกเสรจประกอบกน

นอกจากฟาผาทจะ

กอใหเกดความเสยหาย

กบระบบจ�าหนายเหนอดน

แลว เคเบลใตดนกมโอกาส

ทจะเกดความเสยหายจาก

ฟาผาโดยตรงและโดยออม

ไดเชนกน ไดมการทดสอบ

(ดวยการใช triggered lightning) ส�าหรบสายเคเบล 3 ชด พกดแรงดน 15

kV เคเบลชดท 1 เปนสายเคเบลมฉนวนหม (insulating jacket) และเดนใน

ทอ PVC เคเบลชดท 2 เปนสายเคเบลมฉนวนหม ฝงดนโดยตรง และเคเบล

ชดท 3 เปนสายเคเบลไมมฉนวน ฝงดนโดยตรง โดยเคเบลทงสามชดวางหางกน

ระยะ 5 เมตร ทความลก 1 เมตร ท�าการปลอยกระแสฟาผาลงพนดนทงหมด

รปท 5 ความสมพนธระหวางจ�านวนครงของ

การเกดวาบไฟตามผวเหนยวน�ากบคาความเปนฉนวน

ในระบบทไมตดตงและตดตงกบดกเสรจ,

คา Ng=1 ครง/ตร.กม./ป

30 ครง บรเวณเหนอต�าแหนงทฝงดน

พบวา 1) กระแสประมาณ 15-25%

ของกระแสฟาผาไหลในสายนวทรอล

ของเคเบล ณ จดทหางจากต�าแหนง

ฟาผาระยะทาง 70 เมตร 2) แรงดน

สงสดทวดได ระหว างจดกงกลาง

สายตวน�าและจดกงกลางสายนวทรอล

มคาประมาณ 17 kV ซงมคาต�ากวา

คาระดบความเปนฉนวนตออมพลส

ฟาผา (BIL) ของเคเบล 3) แรงดน

ทวดทางดานทตยภมของหมอแปลงไฟฟา

มคาสงประมาณ 4 kV ซงมคาสงท

จะกอใหเกดอนตรายตออปกรณไฟฟา

เอกสารอางอง [1] IEEE Std. 1410-1997, IEEE

Guide for Improving the Lightning

Performance of Electric Power Overhead

Distribution Lines, 1997.

[2] IEEE Std. 1410-2004, IEEE Guide for Improving the Lightning







Performance of Transmission Lines, 1997.

[5] IEEE Std. C62.22-2009, IEEE Guide for Application of Metal-Oxide

Surge Arresters foe Alternating-Current

Systems, 2009.

[6] Alberto Borghetti, Carlo Alberto Nucci, Mario Paolone, “An Improved Procedure for the Assessment of Overhead Line Indirect Lightning Performance and Its Comparison with the IEEE Std. 1410 Method” IEEE

Transactions on Power Delivery., Vol. 22, No.1, January, 2007, pp. 684-692.



ผศ.ถาวร อมตกตตคณะวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยศรปทม

ไฟฟาสอสารและคอมพวเตอร

CommunicationEngineering& Computer

ระบบควบคมแบบกระจาย

บทคดยอ ก า ร ว ด ค ม ป ร ะกอบด ว ย

อปกรณตาง ๆ ทใชในระบบควบคม

แบบกระจาย ซงหากไมมความเขาใจ

ทดในระบบควบคมแบบกระจายก

อาจจะท�าใหการท�างานหยดชะงกได

การวดคมแยกยอยเปนเครองมอวด

ทดแลการสง/รบสญญาณและลปควบคม

รวมทงอปกรณวดคมรองทอยในหอง

ควบคม ด งน นจ งจ� า เป นต องม

ความเขาใจในสมรรถนะของระบบควบคม

แบบกระจายเปนอยางด

อปกรณในหองควบคมอาจ

จะประกอบดวยอปกรณแจงเตอน,

ก า รสว ตช , ก า รส ง สญญาณ ,

การบนทก, การเฝาตรวจ และการควบคม

ซงอปกรณบนทก, เฝาตรวจ และแจง

เตอนจะใชในการรองรบการท�างาน

ของการควบคมเทานน การควบคม

กระบวนการ ในงานขนาดใหญ

นยมใชระบบควบคมแบบกระจาย

(Distributed control system - DCS)

ระบบควบคมแบบกระจายเปนระบบหนงในการควบคม ซงฟงกชน

ควบคมจะกระจายครอบคลมพนทกวางกวาการควบคมแบบศนยกลาง

ซงการท�างานของระบบควบคมแบบกระจายจะตองใชอปกรณควบคมจ�านวนมาก

ในการวดคม

ความสบสนในค�าศพทและฟงกชนของระบบควบคมแบบกระจาย

ท�าใหมการน�าค�าศพทของระบบควบคมแบบกระจายมาใชกบอปกรณชนเดยว

ทท�าการควบคม ซงแทจรงแลวระบบควบคมแบบกระจายเปนการรวมอปกรณ

สอสาร, ควบคม และวดทใชในการควบคมกระบวนการเขาดวยกน

พนฐานระบบควบคมแบบกระจายระบบควบคมแบบกระจายเปนเครอขายคอมพวเตอรทเปนกระบวนการ

ทางคอมพวเตอรเวลาจรง ซงมตวควบคมหลกค�านวณซ�าหลายครงในหนงวนาท

โดยมขอมลใหมทรวบรวมและเฝาตรวจอยางตอเนองผานระบบยอยทเปน

เครอขายดงตวอยางในรปท 1

รปท 1 ตวอยางการควบคมแบบกระจาย


46

ระบบควบคมแบบกระจายเหมอนตวควบคมแบบ PLC ทตอกบอปกรณ

ควบคมหลก โดยรบสญญาณจากเซนเซอร, ตวควบคมอน หรอท�างานดวยมอ

หลงจากนนจงเปลยนสญญาณดงกลาวเปนดจทล และไมโครโปรเซสเซอรจะ

ค�านวณตามโปรแกรมและท�าค�าสงใหลปควบคม, ตวบนทก และอปกรณตาง ๆ ท�างาน

ระบบควบคมแบบกระจายใชขอมลเขา/ออก (I/O) ตงแตไมกจดถง

หลายพนจด โดยมการสแกนใหทนกาลอยางตอเนอง ระบบควบคมแบบ

กระจายสามารถสแกนอปกรณหลกหรอเซนเซอรทงหมดและค�านวณตวแปร

ของลป แลวสงผลลพธไปยงอปกรณควบคมสดทาย เชน วาลว

ระบบควบคมแบบกระจายมการใชงานหลกสองประการ คอ

1. ระบบควบคมแบบกระจายมโมดลตวควบคมแยกกนจ�านวนมากซง

ไดอยางอสระหรอรวมกน

2. ระบบควบคมแบบกระจายสอสารกบโมดลควบคมโดยวธทางดวน

ขอมลไดอยางรวดเรว

การจดรปแบบรวมของระบบควบคมแบบกระจายนยมใชรปแบบตาม

รปท 2 บางระบบอาจจะมเครองมอวดกระบวนการเปนโมดล I/O และโมดล

ตวควบคมของตวเองเปนชนเดยวกน

ฟงกชนรปแบบของระบบควบคมแบบกระจายคอ ใหวธรวบรวมและสง

ขอมลของกระบวนการไปยงสถานผปฏบตงาน, สถานวศวกรรม หรออปกรณ

I/O อน ๆ ซงสวนประกอบทใชในระบบควบคมแบบกระจายม 6 สวน คอ

1. โมดล I/O (I/O bus module)

2. โมดลบส I/O เฉพาะท (Local I/O bus module) ซงตอเชอม

เครองมอวดกระบวนการไปยงบส I/O

3. โมดลตวควบคม (Controller module)

4. โมดลเชอมโยงผใช (User interface module)

5. โมดลทางดวนขอมล (Data highway module) ทเปนตวกลางใน

การสอสาร

รปท 2 ตวอยางรปแบบของระบบควบคมแบบกระจาย

6. โมดลสอสาร (Communication

module) ทใหการตอเชอมระหวาง

ทางดวนขอมลกบโมดลอน

1. โมดลขอมลเขา/ออก และ บสเขา/ออกเฉพาะท

โมดล I/O ชวยใหระบบควบคม

แบบกระจายสอสารกบ I/O ของระบบ

ควบคมกระบวนการ เมอสญญาณ

เขาสระบบควบคมแบบกระจาย โมดล

I/O จะเปลยนสญญาณเปนดจทล

ซงปกตแลวจะมการกรองสญญาณและ

มการสงสญญาณแจงเตอน โมดล

I/O ตองการสายตอเครองมอวด

กระบวนการไปยงระบบควบคมแบบ

กระจายสญญาณชนดตาง ๆ ทตอกบ

โมดล I/O ได 4 ชนด คอ

1. ขอมลเขาแบบแอนะลอก

(AI)

2. ขอมลออกแบบแอนะลอก

(AO)

3. ขอมลเขาแบบดจทล (DI)

4. ขอมลออกแบบดจทล (DO)

โมดล I/O ถกออกแบบใหกบ

โหลด I/O ชนดตาง ๆ โดยมแผง

ตอกบการเดนสายของ I/O ซงแผง

ดงกลาวจดวางรปแบบไดหลายแนวทาง

คอ

- การตอจดเดยว

- ขอมลเขาและออกเดยว

- หลายขอมลเขา (4, 8, 12,

16 หรอ 32)

- หลายขอมลออก (4, 8,

หรอ 16)

- หลายขอมลเข าและออก

(เขา 4, ออก 8)

บส I/O เฉพาะทตามตวอยาง

ในรปท 3 เปนเสนทางผานบรดจ

เพอใหขอมลสญญาณผานจากโมดล

ตวควบคมไปยงโมดล I/O บส I/O



รปท 3 ตวอยางบส I/O เฉพาะท

จะท�างานทความเรวต�าเพราะมขอมลสอสารบนบสไมมากนก ซงท�าใหเกด

ความเชอถอไดสง ทงนบส I/O สอสารดวยภาษาของโปรโตคอนดจทลจาก

ผผลตอปกรณระบบควบคมแบบกระจาย ซงบส I/O อาจจะเปนคอคอด

ส�าหรบขอมลกได

2. โมดลตวควบคมและโมดลสอสารโมดลตวควบคมจะท�าการควบคมโดยใชค�าสงจากซอฟตแวรซงท�าให

I/O ทนกาลอยางตอเนอง โมดลตวควบคมจะท�าใหเกดการควบคมกระบวนการ

โดยใชวธควบคมแบบ PID (Proportional-integral-derivative) หรอการ

ควบคมจดหรอการควบคมแบบแอนะลอก ปกตแลวโมดลตวควบคมจะอย

ในหองควบคมปฏบตการโดยท�างานเปนกลมเพอเฝาตรวจและควบคมระบบ

โดยท�าหนาทดงน

- แสดงลกษณะสญญาณ I/O

- กรองสญญาณ

- โมดล I/O แจงเตอน

- ชดวศวกรรมและวด

- เหตผลในการควบคม

- อนเตอรลอกในการควบคม

- จดล�าดบ

- ควบคมเปนกลม

- ก�าหนดทศทาง

- บนทกหรอท�ารายงาน

โ ม ด ล ส อ ส า ร

ใ ช พ น ฐ า น ไ ม โ ค ร

โปรเซสเซอรเหมอนกบ

โมดลตวควบคมแบบ

พนฐานตามรปท 4 แต

ท�างานตางกน โมดล

ส อ ส า ร จ ะท� า หน า ท

จดการไหลของขอมล

ระหวางตวควบคมกบ

ทางดวนขอมล ท�าให รปท 4 ตวอยางโมดลตวควบคมแบบพนฐาน

รองรบข อมลได มากและไม เป น

คอคอดในระบบสอสาร

ในการเพมการเฝาตรวจและ

จดการไหลของขอมลนน โมดลสอสาร

อาจจะเปนประตสอสารตางระบบ

(Gateway) ไปยงอปกรณควบคมตาง ๆ

เชน PLC และคอมพวเตอรหลก

3. ทางดวนขอมลเวลาจรง และประตสอสารตางระบบ

ทางดวนขอมลเวลาจรง (Real-

time data highway) มหลายรปแบบ

เชน แบบเชงเสน, สตาร และลปดง

ตวอยางในรปท 5 ทางดวนขอมล

จะสงและรบขอมลทงหมดของแตละ

ระบบ ซงจดควบคมการท�างานบาง

ระบบอาจจะต องต อกบทางด วน

เพอใหผปฏบตควบคมและเฝาตรวจ

จดขอมลของระบบควบคมได

ระบบควบคมททนสมยจะ

ถายโอนขอมลจ�านวนมากระหวาง

คอมพวเตอรชนดตาง ๆ ได ซง PLC

และคอมพวเตอรหลกจะสอสารโดย

ใชโปรโตคอลมากกวาโมดลควบคม

หรอสอสารแบบทางดวนขอมล ประต

สอสารตางระบบจะใชถายโอนขอมล

ระหวางระบบทแตกตางกน โดยแปล

ขอมลจากรปแบบหนงเปนอกรปแบบ

หนงได

รปท 5 ตวอยางรปแบบทางดวน

ขอมลเวลาจรง


48

ต�าแหนงทตงอปกรณดทสดเพอสราง

ความปลอดภยใหกบผปฏบตงาน, ม

ประสทธภาพ และสะดวกตอการใช

งานและบ�ารงรกษา นอกจากนระบบ

สองสวางในหองควบคมจะตองวาง

ต�าแหนงโคมไฟไมใหแสงจาเกนไป

หรอแสงบาดตาดงน

- ระดบสองสวางประมาณ

500 ลเมนตอตารางเมตร

- ในพนทไมใชจอภาพหลอด

รงสคาโทด (CRT) ใหระดบสองสวาง

ประมาณ 650 ลเมนตอตารางเมตร

- ใช ต วหร ไ ฟ เพ อค มค า

ความเขมแสง

การปรบสภาพแวดล อมท

เหมาะสมส�าหรบหองควบคม เพอให

อปกรณควบคมท�างานไดอยางถกตอง

คอ การควบคมอณหภม, ความชน

และกรองอากาศ แมว าการปรบ

สภาพแวดลอมดงกลาวไมไดกระทบกบ

หองควบคมโดยตรง แตบางครงโมดล

ควบคมหรออปกรณอเลกทรอนกส

อาจเกดลมเหลวไดจากสภาพแวดลอม

ทไมเหมาะสม

การตดตงของแหลงจายไฟฟา

และการเดนสายเพอกระจายไฟฟา

จะตองระมดระวงเปนพเศษ โดยตอง

จดท�าใหสอดคลองกบมาตรฐานและ

ขอก�าหนดของพนทตดตง บางครง

อาจจะตองมแหลงจายไฟฟาตอเนอง

(UPS) ซงมแบตเตอรเปนไฟฟาส�ารอง

เมอไฟฟาเกดขดของ

เพอปองกนสญญาณรบกวน

ทางไฟฟาจากแหลงก�าเนดภายนอก

แหลงก�าเนดไฟฟาหลกตองเสถยร

และตอลงดนอยางถกตองตามรปท 7

เพอลดแรงดนไฟฟาเหนยวน�าในตวน�า

สญญาณและอปกรณควบคมใหเหลอ

นอยทสด อกทงระบบตอลงดนควร

เขาปลายสายทหลกดนเพยงหนงจด

โดยปกตแลวประตสอสารตางระบบจะท�างานไดดโดยเกดปญหา

คอนขางนอยในระบบ แตความคลาดเคลอนในการสอสารอาจเกดขนไดจากภาวะ

โหลดเกนของขอมล

4. การเชอมโยงผใช การเชอมโยงผใชเปนสวนทเขาถงไดของระบบควบคมเพอเฝาตรวจและ

ควบคม ซงสวนใหญจะอยบนพนฐานไมโครโปรเซสเซอร คอมพวเตอรเปน

เวรกสเตชนจะเปนอปกรณเชอมโยงผใชในการควบคมไดเปนอยางด เชน

เชอมโยงคนกบเครองจกร (Human-machine interface - HMI)

คอมพวเตอรจะเพมก�าลงและความเชอถอไดโดยผานระบบปฏบตการท

มประสทธภาพ เครองคอมพวเตอรสวนบคคลหลกจะเปนตวเชอมการสอสาร

กบระบบบสทตออย สวนเวรกสเตชนของเครองคอมพวเตอรสวนบคคลจะใช

ทางดวนขอมลในการสอสารกบตวควบคมหลก ซงเวรกสเตชนจะแสดงผล

การท�างานของระบบควบคม

การตดตงระบบควบคมแบบกระจาย แหลงจายไฟฟาของระบบควบคมแบบกระจายจะตองมการควบคม

ใหไดแรงดนไฟฟาตามตองการ โดยมจดอางองทางไฟฟาทงหมดของระบบ

มฉะนนอาจเกดความคลาดเคลอนไดจากเครองมอวดหากมศกดาไฟฟาเทยบ

กบดนตางกบโมดลควบคมเนองจากไมเปนจดเดยวกน

โดยปกตแลวแหลงจายไฟฟาเปนสวนทไมสรางความยงยากใหกบระบบ

ควบคม ซงในกรณทแหลงจายไฟฟาเปนชนดทดแทนกนได (Redundant)

หรอมแบตเตอรส�ารอง หรอมการสวตชแบบตอกอนตด (Make before break)

กจะมความมนคงมากยงขน

ระบบควบคมแบบกระจายมสวนประกอบตาง ๆ ทอาจรวมกนหรอ

แยกกนตามรปท 6 การออกแบบควรพจารณาในรายละเอยดตาง ๆ คอ

ต�าแหนงทตง, สภาพแวดลอม, การกระจายไฟฟา และการเดนสาย

จดประสงคของหองควบคมส�าหรบระบบควบคมแบบกระจาย คอ ให

รปท 6 ตวอยางแบบแปลนระบบควบคมแบบกระจาย



และมรซสแตนซดนไมเกน 1 โอหม

การเดนสายจาก I/O อาจจะเขาปลายสายโดยตรงทตซงมการด I/O ซงต I/O จะเปดดานบนและดานลางเพอ

ใหสายเขาไดตามรปท 8 และรปท 9

รปท 7 ตวอยางแบบแปลนการตอลงดนและไฟฟา

รปท 8 ตวอยางแบบแปลนต I/O รปท 9 ตวอยางแบบแปลนการเขาปลายสายส�าหรบ AI และ AO


50

แบบแปลนระบบประกอบดวยแบบแปลนจากผขายและแบบแปลนทวไปทเปนแบบแปลนพนฐานของระบบทงหมด

ตามตวอยางในรปท 6 แตอาจเปลยนแปลงไดหลายรปแบบตามรปท 10, รปท 11 และรปท 12

รปท 10 ตวอยางแบบแปลนระบบควบคมแบบกระจายรปแบบท 1





เมอท�าการตดตงระบบแลวเสรจจะตองมการจดท�าเอกสารระบบควบคม

แบบกระจาย โดยมแบบแปลนทงหมดทเกยวกบอปกรณในระบบควบคม

แบบกระจายและการควบคมซอฟตแวร รวมทงเอกสารตรวจสอบการเดนสาย

และการวางอปกรณ ตลอดจนการบ�ารงรกษาทงสามระดบ คอ การบ�ารงรกษา

เชงสงเสรม (Enhancement), การบ�ารงรกษาเชงปองกน (Preventive)

และการบ�ารงรกษาเชงแก (Corrective)

กลาวไดวาระบบควบคมแบบกระจาย เปนระบบควบคมกระบวนการ

โดยใชเครอขายคอมพวเตอร ซงตวควบคมระบบควบคมแบบกระจาย

จะควบคมตวสงสญญาณของเซนเซอรและอปกรณควบคมสดทายโดย

ไมตองใชตวควบคมหลก

การควบคมระบบของอาคารเมอเดนถงประตหน าอาคาร ระบบความมนคงจะปลดระบบ

ลอกประต เมอเขาสอาคาร ระบบอจฉรยะจะสงสญญาณเปดระบบแสงสวาง,

เปดคอมพวเตอร, เปดเมลอเลกทรอนกส และปรบอณหภมตามคาทตงไวกอน

เรองดงกลาวไมใชนยายแตเปนจรงในอาคารอจฉรยะ

อาคารอจฉรยะมกจะใชระบบควบคมแบบดจทล และมความสามารถ

ในการประหยดพลงงานโดยอตโนมต อาคารอจฉรยะประกอบดวยรายละเอยดตาง ๆ

เชน การสอสารและเครอขายคอมพวเตอร, ระบบความมนคง, การควบคม

และอปกรณประหยดพลงงาน, พนทท�างานทยดหย น, ระบบควบคม

สภาพแวดลอม เปนตน

1. ระบบอจฉรยะแบบกระจายและแบบศนยกลางระบบของอาคารมการใชคอมพวเตอรสองวธ วธแรกเปนการใช

คอมพวเตอรศนยกลางเพอควบคมทงหมด สวนวธทสองเปนการใชคอมพวเตอร

แยกกนเปนระบบยอย ๆ ซงทนยมและท�างานไดดทสดจะใชทงสองวธผสมกน

ตวอยางเชน อาคารส�านกงานใหบรการพนฐานของอาคารและบรการ

ส�าหรบผเชา โดยใหบรการความมนคงในการเขา-ออก, ระบบแจงเหตเพลงไหม,

โทรศพท และการเดนเคเบลสอสารแบบพนฐานไปยงพนท ใช งาน

แตผเชาไดจดท�าระบบโทรศพทเฉพาะของตวเองและอปกรณปองกนอคคภย

รวมทงความมนคงมากยงขน ซงอาคารอจฉรยะอยางแทจรงนนจะตอง

ตอเชอมอปกรณปองกนอคคภยและความมนคงทเพมขนดงกลาวเขากบระบบ

คอมพวเตอรศนยกลาง

2. วธสอสารและการเดนสายระบบสอสารในอาคารอจฉรยะถอวามความส�าคญมาก ปกตแลวจะใช

เคเบลเปนสายคตเกลยว, โคแอกเชยล และไฟเบอรออปตก แตกยงมตวกลาง

ในการสอสารส�าหรบอาคารทนสมยอกหลายวธ เชน สญญาณอนฟราเรด (IR),

ความถวทย (RF), ไมโครเวฟส�าหรบสอสารระหวางอาคาร เปนตน

โดยสวนใหญแลวการสอสาร

ภายในอาคารอจฉรยะจะมหลาย

เทคโนโลยผสมกน โดยแตละตวกลาง

ถายโอนสญญาณจากทหนงไปอกทหนง

หรอจากระบบหนงไปอกระบบหนง

เครอขายการเดนสายแบบกระจาย

จะเชอมโยงระหวางระบบควบคม

แตละตว นอกจากนจะตองมการ

พจารณาเปนพเศษในการเดนสาย

โดยมการปกปองสายและเคเบลท

ตอเชอมกนอกดวย

3. ระบบแจงเหตเพลงไหมและ การควบคม HVAC

อาคารส�านกงานจะต องม

ระบบแจงเหตเพลงไหมทท�างานได

อสระจากระบบอน การเดนเคเบล

ท งหมดจากตวควบคมหลกหรอ

กระจายจะตองมการตรวจสอบอยาง

ละเอยดเพอความปลอดภย กรณทม

การต อเชอมกบคอมพวเตอร นน

แผงแจงเหตเพลงไหมควรสงสญญาณ

แสดงผลการท�างานทงหมดไปยง

คอมพวเตอรดวย

ในระบบควบคม HVAC ของ

อาคารอจฉรยะนน ควรควบคม

อปกรณ HVAC ทงหมดจากอปกรณ

จ ายลมเยนถงป ม และควรมตว

ควบคมจดการพลงงานทเชอมโยง

กบคอมพวเตอรศนยกลาง นอกจากนน

ควรมซอฟต แวร มาตรฐานเฝ า

ตรวจอปกรณ รวมทงการท�างานของ

อปกรณและก�าหนดการบ�ารงรกษา


52

นายสเมธ อกษรกตต



อตตวพากษผลการรบฟงความคดเหนสาธารณะ แผนแมบทกจการกระจายเสยงและกจการโทรทศน พ.ศ..... (ตอนท 1)

ณ วนน เปนการสนสดการรอ

คอยองคกรอสระทส�าคญมากองคกร

หนง นนคอ “คณะกรรมการกจการ

กระจายเสยง กจการโทรทศน และ

กจการโทรคมนาคมแหงชาต” หรอ

“กสทช.” นนเอง การกอก�าเนดองคกร

ก�ากบดแลกจการทมผลประโยชน

มหาศาลน ม อ าถ ร รพ แ ละ เป น

ปญหามาโดยตลอด ตงแตการทได

ออก พรบ.องคกรจดสรรคลนความถ

และก�ากบกจการวทยกระจายเสยง

วทยโทรทศน และกจการโทรคมนาคม

พ.ศ. 2543 ซงไดแบงเปนสวนส�าคญ

2 หมวด คอ หมวด 1 วาดวย องคกร

ดานกจการกระจายเสยงและกจการ

โทรทศน และหมวด 2 วาดวย องคกร

ดานกจการโทรคมนาคม ซงตองมการ

สรรหาคณะกรรมการกจการกระจาย

เสยงและกจการโทรทศน (กสช.)

จ�านวน 6 คน และคณะกรรมการ

กจการโทรคมนาคม (กทช.) จ�านวน

6 คน แตปรากฏวามการสรรหา

กรรมการไดเพยงชดเดยว คอ กทช.

เนองจากการสรรหา กสช. มปญหา

และมผฟองรองท�าใหการด�าเนนการ

สรรหาตองหยดชะงก ตามททราบ

กนอยแลว การทม กทช. เพยงชด

เดยวท�าใหไมสามารถบรหารและ

ก�ากบดแลกจการโทรคมนาคมได

อยางสมบรณ เนองจากการบรหาร

จดการคลนความถจะตองใหคณะกรรมการรวม (ประกอบดวย กสช. และ

กทช.) ซงมอ�านาจในการก�าหนดนโยบายและจดท�าแผนแมบทในการบรหาร

คลนความถใหสอดคลองกบบทบญญตของรฐธรรมนญ และวนจฉยชขาด

เกยวกบการก�าหนดลกษณะและประเภทของกจการกระจายเสยง กจการ

โทรทศน และกจการโทรคมนาคม เปนตน อยางไรกตาม กทช. กไดด�าเนนการ

ในสวนทรบผดชอบไดส�าเรจลลวงในหลาย ๆ เรอง เชน การจดท�ามาตรฐาน

ทางเทคนคดานโทรคมนาคม ซงผเขยนไดมสวนรวมเปนคณะอนกรรมการ

ในหลายมาตรฐาน ก�าหนดระเบยบและอตราคาธรรมเนยมตาง ๆ ตอมา

เมอไดมการประกาศใชรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2550 โดย

ไดมการเปลยนแปลงหลกการส�าคญเกยวกบองคกรของรฐทเปนอสระเพยง

องคกรเดยว ท�าหนาทจดสรรความถและก�ากบดแลการประกอบกจการดงกลาว

และไดผลกดนใหมการออก พรบ.การประกอบกจการกระจายเสยง

และกจการโทรทศน พ.ศ. 2551 โดยรฐบาลมนโยบายทจะจดระบบสอภาค

รฐ สอภาคเอกชน ตลอดจนสอชมชนใหเปนบรการสอสาธารณะอยางแทจรง

โดยสงเสรมใหภาคประชาชนมสวนรวมในการด�าเนนการสอมวลชนสาธารณะ

มากยงขน จากบรบทดงกลาว ตอมาไดมการออก พรบ.องคกรจดสรรคลนความถ

และก�ากบการประกอบกจการวทยกระจายเสยง วทยโทรทศน และกจการ

โทรคมนาคม พ.ศ. 2553 และไดเรมการสรรหากรรมการ กสทช. จนส�าเรจ

และไดเรมปฏบตงานจนถงปจจบนน

ในระหวางการสรรหาคณะกรรมการ กสทช. นน คณะกรรมการ กทช.

เดมไดปฏบตหนาทเปน กสทช. ดวย จงไดเรมเตรยมการรางแผนแมบท

กจการกระจายเสยง กจการโทรทศน เพอจะไดให กสทช. ทไดรบการสรรหา

มาใหมไดพจารณารางแผนแมบทดงกลาว โดยไมตองเสยเวลาทจะตองเรม

การยกรางใหมซงอาจจะตองใชเวลานาน อยางไรกตาม กสทช. ชดใหมจะใช

รางแผนแมบทฉบบน หรอจะมการปรบปรงเนอหากสามารถกระท�าไดตาม

ความประสงคของ กสทช. แตละคน

กทช. ทท�าหนาท กสทช. ไดแตงตงคณะอนกรรมการเตรยมการ

และยกรางแผนแมบทกจการกระจายเสยงและกจการโทรทศน โดยม

รองศาสตราจารย ดร.พนา ทองมอาคม (อดต กทช. ท�าหนาท กสทช.)

เปนประธานอนกรรมการ และอนกรรมการประกอบดวย



1. นายประเสรฐ อภปญญา

2. รองศาสตราจารยสรตน เมธกล

3. รองศาสตราจารยอภรฐ ศรธราธวตร

4. นายตอพงษ เสลานนท

5. นายสระ เกนทะนะศล

6. นางยพา ทววฒนะกจบวร

7. นายรอม หรญพฤกษ

8. นางสาวสภญญา กลางณรงค

9. นายพงศธร พนมสงห

10. นายทว เสงแกว

11. นายบญสง จนทรสองรศม

12. นายสเมธ อกษรกตต

13. นายกฤษดา โรจนสวรรณ

14. นายนนทเกยรต สทธธรรม

15. นายสทธศกด ตนตะโยธน

16. นางพทธชาด แมนมนตร

17. นายฐากร ตณฑสทธ

18. นายกฤษณพร เสรมพานช

19. รองศาสตราจารยจมพล รอดค�าด

20. พลต�ารวจโท สมเดช ขาวข�า

21. ผชวยศาสตราจารยพรงรอง รามสต

22. นายชนตร ชาญชยณรงค

23. นายวสนต ภยหลกล

24. พนเอก เศรษฐพงศ มะลสวรรณ

25. นายดสทต โหตระกตย

26. นางดวงเดอน เสวตสมบรณ

นอกจากนยงมทปรกษาของคณะอนกรรมการ

ทเปนอดต กทช. อกหลายทาน คณะอนกรรมการชดน

ไดเ รมประชมเตรยมการยกรางแผนแมบทตงแต

ประมาณตนป 2554 และไดท�าการรบฟงความคดเหน

สาธารณะมาเปนระยะ ๆ และในชวงสดทายได

จดการรบฟงความคดเหนสาธารณะสญจร รวม 4 ภาค

ทจงหวดสราษฎรธาน จงหวดขอนแกน จงหวดเชยงใหม

และกรงเทพมหานคร ซงมผสนใจเขารวมแสดงความคดเหน

และขอเสนอแนะหลากหลาย ซงจะไดวพากยผลการ

รบฟงความคดเหนในล�าดบตอไป

รางแผนแมบทกจการกระจายเสยงและกจการ

สาธารณะ พ.ศ........... ไดก�าหนดวสยทศน วตถประสงค

มต ยทธศาสตร และแนวทางของแผนแม บท

ซงสาระส�าคญของแผนแมบทดงกลาวแบงออกเปน 5 มต

ตามเจตนารมณของ พรบ.การประกอบกจการกระจายเสยง

และกจการโทรทศน พ.ศ. 2551 และ พรบ.องคกรจดสรร

คลนความถและก�ากบการประกอบกจการวทยกระจายเสยง

วทยโทรทศน และกจการโทรคมนาคม พ.ศ. 2553 และ

ไดปรบเปลยนใหสอดรบนโยบายของรฐบาลทไดแถลงตอ

รฐสภา ซงผเขยนไดแบงเปน 3 ตอน เพอใหเหมาะสม

กบเวลาและเนอทในการน�าเสนอ โดยในตอนท 1 ได

กลาวถงวสยทศน วตถประสงค และมตท 1 การจดสรร

คลนความถ การออกใบอนญาตใหใชคลนความถและ

ใบอนญาตประกอบกจการกระจายเสยงและกจการโทรทศน

ภายใตเทคโนโลยสมยใหม พรอมยทธศาสตรและแนวทาง

พอสรปไดดงน

วสยทศน

“ประเทศไทยมเทคโนโลยกาวหนาพฒนา

อยางเหมาะสม ทรพยากรในการสอสารถกจดสรรอยาง

โปรงใสเปนธรรม ก�ากบดแลมประสทธภาพบนพนฐาน

การแขงขนเสรเปนธรรมเพอประโยชนสาธารณะ สทธ

ผบรโภคไดรบการคมครอง ประชาชนมสทธเสรภาพใน

การสอสารและเขาถงขอมลขาวสารทหลากหลายและม

คณภาพอยางเทาเทยมและรเทาทน” จะเหนไดวาการ

ก�าหนดวสยทศนไดยดเจตนารมณของรฐธรรมนญป 2550

เปนหลก โดยตองการใหภาคประชาชนไดใชและบรโภคสอ

อยางเทาเทยม และเนนการเขาถงขอมลขาวสารทมคณภาพ

และการคมครองผบรโภค

วตถประสงค ของแผนแมบทมดงน

1. การใชทรพยากรคลนความถในกจการกระจาย

เสยงและกจการโทรทศนอยางมประสทธภาพโดยค�านงถง

ประโยชนสาธารณะ

2. การก�ากบดแลกจการกระจายเสยงและกจการ

โทรทศนบนพนฐานการแขงขนเสรอยางเปนธรรม

3. การใหบรการอยางมคณภาพและการมมาตรฐาน

จรยธรรมวชาชพของผประกอบกจการกระจายเสยงและ

กจการโทรทศน

4. การค มครองและส งเสรมสทธเสรภาพทาง

การสอสารของประชาชนและสอมวลชน

5. ประชาชนเขาถงขอมลขาวสารทหลากหลายอยาง

เทาเทยมและรเทาทน


54

6. ก า รค ม ค ร อ ง ส ท ธ ข อ ง

ผ บร โภคม ได ถก เอาเปรยบจาก

ผประกอบกจการกระจายเสยงและ

กจการโทรทศน

7. การน�าเทคโนโลยทเหมาะสม

และไดมาตรฐานมาพฒนากจการ

กระจายเสยงและกจการโทรทศน

ในการจดท�าแผนแมบทกจการ

กระจายเสยงและกจการโทรทศนนน

คณะอนกรรมการไดมการจ�าแนกเปน

5 มต เพอใหครอบคลมตามหนาท

และความรบผดชอบของ กสทช.

ตามกฎหมาย และมการปรบเปลยน

ใหสอดคลองกบขอเสนอแนะจาก

การรบฟงความคดเหนสาธารณะ

โดยเฉพาะอยางยงการปรบเปลยนให

สอดคลองกบนโยบายของรฐบาลทได

แถลงตอรฐสภา (ทจรง กสทช. ควร

จะชน�ารฐบาลมากกวา) ในแตละมต

ไดก�าหนดยทธศาสตรและแนวทางใน

การด�าเนนการไวพอเปนสงเขป ดงน

มตท 1 การจดสรรคลนความถ

การออกใบอนญาตให ใช คล น

ความถและใบอนญาตประกอบ

กจการกระจายเสยงและกจการ

โทรทศนภายใตเทคโนโลยสมยใหม

ม 7 ยทธศาสตร คอ

ยทธศาสตร 1.1 การอนญาตใหใช

คลนความถและการประกอบกจการ

กระจายเสยงและกจการโทรทศน

อยางทวถง ภายใตหลกธรรมาภบาล

และเพอประโยชนสาธารณะโดยม

สวนรวมจากภาคสวนทเกยวของ

แนวทางด�าเนนการ

1.1.1 ก�าหนดลกษณะประเภท


โทรทศน

1.1.2 ก�าหนดความชดเจน

ในการออกใบอนญาตการใชคลน

ความถและใบอนญาตประกอบกจการกระจายเสยงและกจการโทรทศน

โดยมก�าหนดระยะเวลา กระบวนการออกใบอนญาตทแนนอนและเหมาะสม

กบแตละประเภทของการประกอบกจการ

1.1.3 จดท�าหลกเกณฑการอนญาตประกอบกจการทชดเจน

แบงประเภทการอนญาตตรงตามกฎหมายโดยมงเนนการก�ากบดแลในเชง

โครงสรางของสอ (Structural Regulation)

1.1.4 จดใหมช องทางการตดตาม ตรวจสอบกระบวนการออก

ใบอนญาตเพอความโปรงใส และก�าหนดแนวทางใหผไดรบใบอนญาตด�าเนนการ

ใหบรการตามระยะเวลา

ยทธศาสตรท 1.2 การสงเสรมการเขาถงและใชประโยชนคลนความถภาค

ประชาชน


1.2.1 สงเสรมการเขาถงและใชประโยชนคลนความถเพอประกอบ

กจการกระจายเสยงของภาคประชาชน เพอประโยชนสาธารณะและไมแสวงหา

ผลก�าไร ทงในกจการบรการสาธารณะและกจการบรการชมชน โดยในสวน

ของกจการชมชนไมนอยกวารอยละ 20 ของคลนความถในแตละพนทของ

การอนญาตประกอบกจการ

1.2.2 จดใหมการใชประโยชนคลนความถดานกจการโทรทศนภาค

ประชาชน เฉพาะพนททมคลนความถเพยงพอทจะด�าเนนการจดสรรไดในชวง

เวลาทยงไมไดประกาศใหใชระบบการรบสงสญญาณวทยโทรทศนระบบดจทล

1.2.3 สงเสรมใหประชาชนไดมโอกาสเขาถงการผลตรายการวทยและ

รายการโทรทศน

1.2.4 สงเสรมใหประชาชนเรยนรในการผลตรายการโทรทศนและ

วทย อนจะเปนการธ�ารงรกษาไวซงภมปญญาทองถน วฒนธรรมและวถชวต

ทงในระดบชาต ภมภาค และทองถน

1.2.5 จดใหมแผนงานการสงเสรมชมชนและสนบสนนผประกอบกจการ

บรการชมชน โดยไดรบการสนบสนนจากกองทนวจยฯ

ยทธศาสตรท 1.3 พฒนาและสงเสรมการแขงขนเสรอยางเปนธรรมใน

การประกอบกจการกระจายเสยงและกจการโทรทศน


1.3.1 จดท�าเกณฑทวไปและสดสวนในการถอครองใบอนญาตใน

การประกอบกจการ รวมทงการครองสทธขามสอเพอปองกนการครอบง�าตลาด

และการครอบง�าสอ ซงมผลเปนการขดขวางเสรภาพในการรบรขอมลขาวสาร

หรอปดกนการรบรขอมลขาวสารทหลากหลายของประชาชน

1.3.2 จดท�าหลกเกณฑการแยกราคาสนค าและบรการเป น

รายการยอย และการคดราคาแบบเหมารวม

1.3.3 จดท�าหลกเกณฑแยกผ ประกอบการ เพอลดการลงทนท

ซ� าซ อนและป องกนการผกขาด อกท งส งเสรมการเข าถงโครงข าย



ของผประกอบการทไมมโครงขาย

ยทธศาสตรท 1.4 สงเสรมการใช

ประโยชนคลนความถอยางสมดล

ระหว างกจการบรการสาธารณะ

กจการธรกจ และกจการบรการชมชน


1.4.1 จดท�าแผนรายละเอยด

การใช ประโยชนคลนความถการ

ประกอบกจการสาธารณะ กจการ

ทางธรกจ และกจการบรการชมชน

ยทธศาสตรท 1.5 จดสรรคลนความถ

ด วยความเป นธรรม สอดคล อง

และตอบสนองความตองการของ

สาธารณะ


1.5.1 ส�ารวจสภาพการณ

การประกอบกจการวทยกระจาย

เสยงและวทยโทรทศนในปจจบน

ทงทด�าเนนการโดยรฐและเอกชน

สถานภาพของ สญญาสมปทาน

รวมถ งสถาน วทย และโทร ทศน

ทเกดใหมและยงไมไดรบใบอนญาต

1.5.2 จดท�าหลกเกณฑ

และกระบวนการให ส วนราชการ

รฐวสาหกจ หนวยงานของรฐ หรอ

บคคลใดทไดรบจดสรรคลนความถ

หรอใช ค ลนความถเพอประกอบ


โทรทศน แจงรายละเอยดการใช

ประโยชนคลนความถ รวมถงเหต

แหงความจ�าเปนในการถอครองคลน

ความถดงกลาว

1.5.3 จดท�าหลกเกณฑและ

วธการใหสวนราชการ รฐวสาหกจ

และหนวยงานของรฐแจงรายละเอยด

เก ยวกบการอนญาต สมปทาน

หรอสญญา รวมถงอายสญญาและ

คาสมปทานหรอคาตอบแทนตาง ๆ

ตามการอนญาต สมปทาน หรอสญญานน

1.5.4 ตรวจสอบความชอบดวยกฎหมายของการอนญาต สมปทาน

หรอสญญานน และเปดเผยขอมลและผลการตรวจสอบใหสาธารณชนทราบ

1.5.5 จดใหมกระบวนการหาทางออกรวมกนระหวางหนวยงานรฐ

ทครอบครองคลนความถ กบ กสทช. เพอปรบสภาพโครงสรางในการประกอบ

กจการวทยกระจายเสยงและวทยโทรทศนใหสอดคลองกบหลกการในกฎหมาย

วาดวยการประกอบกจการ ทตองมการปรบประเภทการใหใบอนญาตและ

การก�ากบดแลออกเปนสามประเภท คอ กจการบรการสาธารณะ กจการทางธรกจ

และกจการบรการชมชน

1.5.6 จดท�าหลกเกณฑและแผนการจดสรรคลนความถใหเกดความ

เหมาะสมและเปนธรรม สอดคลองกบความเปนจรงทเกดขน ความตองการของตลาด

ความจ�าเปนของการบรการสาธารณะในดานทส�าคญ อาท การศกษา

รวมทงสงเสรมสทธของภาคประชาชนใหไดประกอบกจการกระจายเสยงและ

กจการโทรทศน เพอประโยชนสาธารณะและไมแสวงหาก�าไรในการประกอบ

กจการบรการชมชนตามสดสวนไมนอยกวารอยละ 20 ของคลนความถ

ในแตละพนทของการประกอบกจการ

ยทธศาสตรท 1.6 การประมลคลนความถของภาคธรกจ ใหแยกประมลแตละ

ระดบ และก�าหนดกรอบอยางชดเจน โดยพจารณาถงคณสมบตของผมสทธ

เขารวมประมล และใหค�านงถงประโยชนในการจดสรรทรพยากรคลนความถ

อยางมประสทธภาพ เกดความคมคา การปองกนการผกขาด การสงเสรม

การแขงขนเสรอยางเปนธรรม และการใหบรการอยางมประสทธภาพ


1.6.1 ก�าหนดแนวทางทเหมาะสมในการประมลคลนความถ

1.6.2 จดท� าหลกเกณฑ และขนตอนการประมลให ชด เจน

และสอดคลองกบการใชประโยชนสงสดของสาธารณะ

ยทธศาสตรท 1.7 การออกใบอนญาตโดยค�านงถงมาตรฐานและลกษณะ

พงประสงคทางดานเทคนค


1.7.1 จดท�าหลกเกณฑสงเสรมการออกใบอนญาตใหมมาตรฐาน

และลกษณะพงประสงคทางดานเทคนคตามท กสทช. ก�าหนด

1.7.2 สงเสรมใหมการทดลอง ทดสอบเทคโนโลยใหม ๆ ทม

ความเหมาะสม เปนกลาง แพรหลาย มาประยกตใชในประเทศ

มตท 2 การก�ากบดแลการประกอบกจการกระจายเสยงและกจการโทรทศน

(ตดตามตอฉบบหนา)


56

ดร.ศภวฒน สภควงศคณะวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

การประมวลผลสญญาณแบบอารเรยกบการพฒนาประสทธภาพระบบการสอสารแบบไรสาย


(Array Signal Processing for the Next Generation of Wireless Communication)


บทน�ำห น ง ศ ต ว ร ร ษ ห ล ง จ า ก

Guglielmo Marconi ประสบความส�าเรจ

ในการสงขอความแบบ “ไรสาย”

ขามมหาสมทรแอตแลนตก เทคโนโลย

การสอสารแบบไรสายไดถอก�าเนด

และมววฒนาการแบบกาวกระโดด

โ ด ย เ ข า ม า ม บ ท บ า ท ต อ ก า ร

พฒนา ผลกดน และเพมประสทธภาพ

งานในทกภาคสวน สงผลใหเกดการ

เขาถงและเชอมโยงขอมลขาวสารใน

วงกวางอยางไมเคยมมากอน

หนงในเทคโนโลยไรสายทเปน

ทร จกและเขาถงการใชงานของผใช

มากทสดคอการสอสารผานโทรศพท

มอถอ ตามขอมลส�ารวจลาสดพบ

วา จากประชากรทวโลกทงสนกวา

6,900 ลานคน มการใชงานโทรศพท

มอถอแลวมากกวา 5 พนลานเครอง

ซ งถอเป นอตราการเข าถงข อมล

(Penetration rate) 72.5% [1] ในขณะ

ทการใชงานในประเทศไทยมมากถง

69 ลานเครอง เมอเทยบกบจ�านวน

ประชากรท 65 ลานคน จะพบวา

มอตราการเขาถงขอมลอยท 105%

หรอประชากร 1 คน มโทรศพท

มากกวา 1 เครอง [2]

ทงน เมอวเคราะหพฤตกรรม

การใชงานของผใชกพบวา การใชงาน

โทรศพทมอถอไมไดจ�าเพาะเพยงแค

การพดคย (Voice communication) หรอสงขอความ (Text messaging)

อกตอไป แตหมายรวมถงการสอสารดานขอมล (Data communication)

ประเภทตาง ๆ อาท การใชงานอนเทอรเนต อเมล สอสงคมออนไลน

และรวมถง Multimedia อน ๆ แสดงใหเหนวา ไมเพยงแตจ�านวนผใชบรการ

เทานนทเพมขน แตรวมถงขนาดของขอมลทมการสงผานเชนกน

เพอตอบสนองความตองการทเพมสงขน สหภาพโทรคมนาคมระหวาง

ประเทศ (International Telecommunication Union: ITU) ซงเปนองคกร

ทมหนาทในการพฒนามาตรฐานและกฎระเบยบส�าหรบการสอสารวทยและ

โทรคมนาคมระหวางประเทศไดก�าหนดกรอบส�าหรบระบบเครอขายในยคถด

ไป ภายใตชอ International Mobile Telecommunications-Advanced (IMT-

Advanced) โดยระบใหระบบเครอขายตองมความสามารถในการสงผานขอมล

(Data Rate) ในอตราอยางนอย 100 Mbps ขณะทผใชมการเคลอนท และ 1

Gbps เมอไมมการเคลอนท นนคอโจทยททางภาครฐและหนวยงานภาคเอกชน

ทเกยวของตองพจารณา โดยเฉพาะอยางยงการบรหารจดการสเปกตรมหรอ

แถบความถทใชในการสอสาร ซงถอเปนทรพยากรทส�าคญยงในระบบ

เครอขายและมอยจ�ากด [3]-[5]

เทคโนโลยสายอากาศอจฉรยะ (Smart antenna) คอระบบซงประกอบ

ไปดวยสายอากาศจ�านวนมากกวาหนงสายและหนวยการประมวลผลสญญาณ

ทมประสทธภาพสง ถกน�ามาใชเปนกลไกหลก (Key component) ในการขบเคลอน

และผลกดนใหระบบเครอขายในยคถดไปสามารถเกดขนไดเปนรปธรรม

ดวยความสามารถในการเพมความจของเครอขาย (Channel capacity)

ใหรองรบกบจ�านวนของผใชและขนาดของขอมลไดเปนอยางด อกทงยงท�าให

การจดการความถมประสทธภาพดยงขน (Spectrum efficiency) [4, 6]

การใชสายอากาศจ�านวนมากกวาหนงสายจะชวยใหการประมวลผล

สญญาณสามารถท�าไดทงในเชงของพนทและเวลา (Space-time signal

processing) ดวยความสามารถในการสรางล�าคลน (Beamforming) ส�าหรบ

รบสญญาณและปรบทศของล�าคลนไปตามทตองการ ในขณะทสามารถกรอง

สญญาณจากทศทางทไมตองการออกไปได ดงแสดงในรปท 1 สงผลให

ประสทธภาพการท�างานของเครอขายสงขน



ตวอยางของอารเรยทประกอบไปดวย

สายอากาศจ�านวน N ตว มการจด

วางในแนวเสนตรง โดยแตละสายจะ

อยหางจากสายอนถดไปเปนระยะ d

เมตรเทา ๆ กน (Uniform Linear

Array: ULA) สงเกตวาสญญาณ

Baseband signal waveform m(t)

ทสงมาจากทศทาง θ จะใชเวลาไม

เทากนในการเดนทางถงสายอากาศ

แตละตว ยกตวอยางเชน ความตาง

ของเวลาทใชในการเดนทางถงสายท 1

และสายท 2 คอ โดย C

คออตราเรวของแสง ในขณะเดยวกน

ความตางของเวลาทใชในการเดนทาง

ไปสายอน ๆ เมอเทยบกบสายท 1 เปน

โดย i = 2, 3, …, N

เมอน�าสญญาณทไดรบจาก

แตละสาย xi(t), i = 1, …, N มาจดเรยง

ในรปเวก เตอร ของ Baseband

received signal x(t) จะไดว า

ซงจากคาความตางของเวลา τi ตรง

น สญญาณทรบ ณ สายอากาศ

ตาง ๆ จะมเพยงเฟสของสญญาณ

เทานนทต างกน นนคอ xi(t) =

m(t)exp(j2πƒ0τ

i-1) ดงนนเวกเตอร x(t)

ในสมการท (1) สามารถเขยนใหอย

ในรปของสญญาณ m(t) และ

ความตางเฟสไดเปน

ในบทความวชาการฉบบน ผเขยนจะมงเนนในการวเคราะหหลกส�าคญ

ของการประมวลผลสญญาณแบบอารเรย (Array signal processing) ซงถอ

เปนแกนในการท�าใหระบบ “ฉลาด” โดยเฉพาะในประเดนดานความสามารถ

ในการก�าจดการทบซอน แทรกสอด และการรบกวนกนระหวางสญญาณ

กำรประมวลผลสญญำณแบบอำรเรย (Array Signal Processing)

การประมวลผลสญญาณแบบอารเรย เปนแขนงหนงของงานประมวลผล

สญญาณ (Signal processing) ในการประยกตใชกบระบบทประกอบไปดวย

สายอากาศมากกวาหนงตว (“Antenna array” หรอ อารเรย) มจดประสงค

ในการเพมประสทธภาพการท�างานของระบบโดยอาศยคณสมบตทางดานพนท

(Spatial processing) ในการลดการทบซอน แทรกสอด และการรบกวนกน

ระหวางสญญาณ ซงสามารถแยกไดเป นสองกระบวนการยอย คอ

การประเมนหาทศทางของสญญาณ (Direction finding) และการรบ/จ�าแนก

สญญาณ (Array reception)

หลกการประมวลผลสามารถอธบายไดโดยใชหลกการเดยวกบ

กระบวนการการไดยนเสยงผานหสองขางของมนษย ผ เขยนขอจ�าลอง

เหตการณในหองหองหนงทมผพดหลาย ๆ คนในเวลาเดยวกน มขอสงเกต

วา แมจะท�าการปดตาไวและปลอยใหทกคนพดในเวลาเดยวกน ผเขยนยง

คงสามารถบงชไดวาเสยงของผพดแตละคนมาจากทศทางใด นอกจากนน

กระบวนการไดยนเสยงยงมกลไกในการ “เพง” การไดยนไปยงทศทางทสนใจ

และ “กรอง” สญญาณเสยงจากทศทางอนทไมตองการออกไป

ทงนการทเสยงเดนทางมาจากทศทางตาง ๆ จะใชเวลามาถงหแตละ

ขางของผฟงไมเทากน คาความตางของเวลาตรงนถอเปนพารามเตอรส�าคญใน

การวเคราะหวาเสยงมาจากทศทางใด นอกจากนน สมองซงเสมอนเปนหนวย

ประมวลผลสญญาณยงมกลไกทชวยปรบทศทางการรบเสยงเฉพาะจากทศทาง

ทตองการและคดกรองเสยงทไมตองการจากทศทางอนออกไปได

ส�าหรบการประมวลผลสญญาณแบบอารเรย สายอากาศแตละตวจะ

ท�าหนาทเสมอนเปนหของกระบวนการไดยน สญญาณทสงมาจากทศทางตาง ๆ

จะใชเวลาในการเดนทางถงสายอากาศแตละสายไมเทากน ในรปท 2 เปน

รปท 1 หลกการสรางล�าคลน (Beamforming)

เพอใชในการจ�าแนกสญญาณทตองการออกจากสญญาณรบกวน

รปท 2 แบบจ�าลอง Uniform Linear Array

ทประกอบไปดวยสายอากาศ N ตว

รบสญญาณทถกสงมาจากทศทาง θ

x(t) = x1(t),x2 (t),...,xN (t)⎡⎣ ⎤⎦T∈CN×1

= m(t),m(t −τ1),...,m(t −τ N−1)⎡⎣ ⎤⎦T (1)

cosdc

1( 1) cos

ii d

c


58

การจ�าแนกสญญาณทงส

ออกจากกน อาศยการประมวล

ผลสญญาณจากสญญาณ x(t)

โดยประเดนทตองพจารณา คอ

หนง สญญาณทงสเดนทางมาจาก

ทศทางใด และสอง การสรางล�าคลน

ให หนไปตามทศทางเหล านน

เพอท�าการดงสญญาณนน ๆ ออกมา

กำรประเมนทศทำงของสญญำณ (Direction Finding)ทศทางของสญญาณ ซงถอเปนพารามเตอรส�าคญส�าหรบกระบวนการสราง

ล�าคลนเพอใชในการจ�าแนกสญญาณ

วธทใชในการค�านวณหาทศทางของสญญาณมความแตกตางกนออกไป

ในยคแรก เทคนคสวนใหญจะมงเนนในการใชคาก�าลงของสญญาณ (Signal power)

เปนตวบงชทศทางการเขามาของสญญาณ [7] อาท Barlett’s method หรอ Capon’s

MVDR estimator ซงหลกการจะคลายคลงกบการสรางล�าคลนใหชไปยงทศทาง

ตาง ๆ แลวค�านวณหาคาก�าลงของสญญาณทผานมาจากทศทางนน ๆ จากนน

ท�าการหมนล�าคลนไปจนครบทกทศทาง คาก�าลงทวดไดในแตละทศทางจะถกน�ามา

วเคราะหวาสญญาณเดนทางมาจากทศทางใด วธในกลมนจะมการค�านวณทไมซบซอน

อยางไรกตาม คาความแมนย�าและรายละเอยดในการบอกทศทาง (Resolution)

จะมไมสงมาก โดยเฉพาะในกรณทมสญญาณสองตวสงมาจากทศทางท

ใกลเคยงกน ระบบจะไมสามารถแยกสญญาณทงสองออกจากกนได

ในปจจบน การค�านวณหาทศทางทเปนทนยมจะอาศยคณสมบตทางดาน

Eigenstructure ของสญญาณ เนองจากมประสทธภาพความแมนย�าสง (High

resolution) หนงในเทคนคทมการใชงานอยางแพรหลายคอ MUltiple SIgnal

Classification หรอทรจกในชอยอวา MUSIC algorithm คดคนโดย Schmidt [8]

จากสญญาณ x(t) ในสมการท (3) เมอท�าการหาคา Correlation ระหวาง

สญญาณในแตละสาย จะพบวา แมทรกซ Rxx = E{x(t)xH(t)} สามารถเขยนให

อยในรปซงประกอบไปดวย Eigenvalues λi และ Eigenvectors U

i โดย

และมคณสมบตตอไปน

1. Eigenvectors สามารถจ�าแนกออกไดเปนสองกลม คอ กลมทเกยวของ

กบสญญาณและกลมทเกยวของกบ Noise โดย Space ทสรางจาก Eigenvectors

ของสญญาณจะเรยกวา Signal subspace ในขณะท Space ทสรางจาก Eigenvectors

ของ Noise จะเรยกวา Noise subspace

2. แมนโฟลดเวกเตอร S(θ) จากทศทางของสญญาณ จะอยใน Signal

subspace และตงฉากกบ Noise subspace เสมอ

0

0

1cosexp 2

( ) ( )

1 cosexp 2

dj fc

x t m t

Nj f

c

M

( ) ( )m t S

โดย S(θ) มชอเรยกวาแมนโฟลด

เวกเตอร (Manifold vector) ซง

เปนเวกเตอรแสดงความตางเฟสของ

สายอากาศตาง ๆ เมอสญญาณเขา

มาจากทศทาง θทงน ในระบบทมสญญาณเขา

มากกวาหนงตว (สมมต M ตว)

เวกเตอร x(t) จะเปนผลลพธจากการ

ซอนทบของสญญาณเหลานน รวมถง

Noise n(t) ทปรากฏอยในระบบ ยก

ตวอยางเชน ในรปท 3 อารเรยซง

ประกอบไปดวยสายอากาศจ�านวน

N = 6 สาย จดเรยงในรปแบบ ULA

ท�าหนาทรบสญญาณจากผใช M = 4 คน

ซงสงสญญาณมาจากทศทางตาง ๆ

ดงแสดงในรป สมมตวาสญญาณทงส

ทผใชสงมาเปนสญญาณประเภทภาพ

ดงนน สญญาณทไดรบทอารเรย x(t)

จะเปนสญญาณทเกดจากการซอนทบ

กนของภาพทงสตามทศทางดงกลาว

แสดงในรปท 4 โดย

x(t) = mi (t)S(θi )+ n(t)i=1

M

∑ (3)

(4)

รปท 3 Uniform Linear Array

ทประกอบไปดวยสายอากาศ 6 ตว ท�าหนาท

รบสญญาณจากผใช 4 คนในทศทาง

θ = 30°, 45°, 90° และ 100° ตามล�าดบ

รปท 4 ภาพทเกดจากการซอนทบกนของ

สญญาณทสงมาจากผใชทงส ในทศทาง

ตามรปท 3

1

NH

i ixx ii

U U

R

(2)



MUSIC algorithm ถอเปนเทคนคทมความแมนย�าสง มการใชงานอยาง

แพรหลาย อกทงยงมการพฒนาตอยอดเพอเพมประสทธภาพการประมวลผล

ทงในแงของความแมนย�าและเพอลดความซบซอนของการค�านวณ อาท

Root-MUSIC [9], Constrained-MUSIC [10], หรอ Beam-space MUSIC

[11] นอกจากนน ยงมวธอน ๆ อาท ESPRIT [12] หรอ Min-Norm [13, 14]

ซงอาศยคณสมบต Eigenstructure เชนกน เพยงแตมรายละเอยดปลกยอย

รวมถงประเภทการใชงานและประสทธภาพทแตกตางกนออกไป

กระบวนกำรรบและจ�ำแนกสญญำณ (Array Reception)เมอทราบทศทางของสญญาณทสง การรบสญญาณหลงจากนนอาศย

หลกการสรางล�าคลน (Beamforming) เพอเลอกรบสญญาณตามทศทางของ

เครองสง

กระบวนการรบสญญาณผานการสรางล�าคลนนน จะตองอาศยการใชคา

สมประสทธ wi หรอ Weight ไปคณกบสญญาณทไดรบในแตละสายอากาศ x

i

ดงแสดงในรปท 7 เพอเปนการปรบเลอนมมเฟสและขยาย/ลดคา Amplitude

(Shift the phase, Amplify the amplitude) ของสญญาณนน ๆ กอนจะน�า

สญญาณเหลานนมารวมกนเปน Output ของอารเรย y(t)

จะสงเกตวาการเลอกคาสมประสทธ wi ถอวามความส�าคญมาก

เนองจากเปนตวก�าหนดลกษณะการแพรของคลน โดยหลกการจะเลอกคา

สมประสทธทท�าใหล�าคลนหลกมลกษณะแคบและชไปในทศทางทตองการ

(Mainlobe to desired direction) ในขณะทจะกดไมใหมการแพรคลนไป

ยกตวอยางเชน สมมตแมทรกซ

หนงประกอบไปดวย Eigenvector

จ�านวนสามตวเปนเวกเตอรหนงหนวย

(Unit vector) ux, u

y, u

z, ตามแกน x, y,

z ตามล�าดบ ดงแสดงในรปท 5 โดยให ux

และ uy เปน Eigenvector ของสญญาณ

ในขณะท uz เปน Eigenvector ของ

Noise จากคณสมบตขางตน Signal

subspace คอ Space ทเกดจากการ

สรางของ ux และ u

y ในทนคอ ระนาบ

บนแกน x – y ในขณะท Noise

subspace คอ Space ทเกดจากการ

สรางของ uz ในกรณนคอเสนตรงบน

แกน z จะสงเกตวาเวกเตอรใด ๆ ท

เกดจากการสรางของ ux และ u

y

จะอยบนระนาบ x – y และตงฉากกบ

แกน z ซงเปน Noise subspace เสมอ

MUSIC algorithm อาศยหลก

การดงกลาวในการค�านวณหาทศทาง

ของสญญาณโดยพจารณาจากมม

θ ทท�าใหแมนโฟลดเวกเตอร S(θ) ของทศทางนนมคาตงฉากกบ Noise

subspace รปท 6 แสดงสเปกตรม

ของ MUSIC algorithm จากแบบ

จ�าลองทางคณตศาสตรในการค�านวณ

หาทศทางสญญาณส�าหรบตวอยางใน

รปท 3 เมอพจารณาจะพบวาจดสงสด

ทงสของสเปกตรม (ซงเปนจดทแมน

โฟลดเวกเตอรของทศทางนน ตงฉาก

กบ Noise subspace) สามารถบงช

ทศทางสญญาณอยางแมนย�า

รปท 5 ความสมพนธระหวาง Signal

และ Noise subspaces

รปท 6 สเปกตรมจาก MUSIC algorithm แสดงถงทศทางของสญญาณทงส

(ระดบอางองท 0 dB, SNR = 30 dB)

*

1

( ) ( )N

i ii

y t w x t

(4)

รปท 7 กระบวนการรบสญญาณ

ผานการสรางล�าคลน


60

ในทศทางของสญญาณรบกวน (Null to interference) คาสมประสทธ

หาไดจากค�าตอบของสมการ Optimization ซงเปนฟงกชนของตวบงช

ชนดใดชนดหนงในระบบ (Cost function) อาท Maximize signal-to-noise

ratio ทงนการพจารณาคาสมประสทธแบงไดเปนสองกรณ คอ หนง การเลอก

คา wi อาศยขอมลทศทางของสญญาณ (Direction-based beamforming)

ซงโดยทวไปจะมประสทธภาพสงแตการค�านวณจะซบซอนกวา เมอเทยบ

กบกรณทสองทไมทราบทศทางของสญญาณ ดงนนการเลอกคาสมประสทธ

ตองอาศยกลมสญญาณอางอง (Reference signal) ในการประเมนหาคา wi

ทเหมาะสมผานกระบวนการเรยนร (Machine learning)

รปท 8 แสดงลกษณะการแพรของคลนส�าหรบคาสมประสทธ wi ท

พจารณาโดยใชหลกของ Superresolution beamformer [7] ซงเปนเทคนค

การรบสญญาณทมประสทธภาพสงโดยเฉพาะในการก�าจดสญญาณแทรกซอน

จากรป จะเหนไดวาล�าคลนหลกชไปท θ = 90° ซงเปนทศส�าหรบผใชคนทสาม ในขณะทจะไมมการแพรล�าคลนไปในทศทาง θ = 30°, 45° และ 100° เพอ

เปนการกดไมใหสญญาณจากผใชอน ๆ แทรกเขามาได ดงจะเหนจากขนาด

คา Gain ทถกกดลงไปกวา 150 dB จากคาอางอง ทงน Superresolution

beamformer ถอเปน Beamforming technique ทมประสทธภาพสงสดในแง

ของ Signal to interference ratio: SIR

รปท 8 การแพรกระจายของล�าคลนเมอ Mainlobe ชไปทมม

θ = 90° ซงเปนทศทางของผใชคนท 3 (บน) ลกษณะของลกคลน (ลาง) คาขนาด (Gain)

หลงจากท�าการสรางล�าคลน

ใหหนไปยงทศทางทงสเพอท�าการรบ

สญญาณ ระบบจะสามารถจ�าแนก

สญญาณภาพออกจากกนไดหมด

ดงแสดงผลลพธในรปท 9

รปท 9 สญญาณภาพจากผใชทงส

หลงจากผานกระบวนการประมวลผล

สญญาณ



ประวตผเขยนดร.ศภวฒน สภควงศ • ส�าเรจการศกษาระดบปรญญาเอกจาก Imperial College London, UK• ปจจบนเปนอาจารยประจ�าภาควชาวศวกรรมไฟฟา และคอมพว เตอร คณะวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

บทสรปเทคโนโลยสายอากาศเปนกลไกหลกในการพฒนาผลกดนใหระบบ

เครอขายในอนาคตสามารถเกดเปนรปธรรมและมประสทธภาพตามกรอบคา

มาตรฐานทก�าหนดไวโดย ITU ในบทความวชาการฉบบน ผเขยนมงเนนใน

การวเคราะหกระบวนการการประมวลผลสญญาณซงถอเปนแกนในการเพม

ประสทธภาพการท�างานของอารเรย โดยแยกออกไดเปนสองขนตอนยอย

คอ (1) การประเมนหาทศทางของสญญาณ และ (2) กระบวนการรบและ

จ�าแนกสญญาณ

เอกสารอางอง1. “BBC Measuring the Information Society 2010”. BBC News. Retrieved

9 July 2010.2. “AIS plans Bangkok 3G service for Feb”. Bangkok Post. Retrieved 19

September 2011.3. H. Berndt, Towards 4G Technologies, Wiley, 2008.4. “MIMO and Smart Antennas for 3G and 4G Wireless Systems: Practical

Aspects and Deployment Considerations”, 3G Americas, 20105. S. Y. Hui and K. H. Yeung, “Challenges in the migration to 4G mobile

systems”, IEEE Communications Magazine, vol. 41, pp. 54.59, Dec. 2003.6. A. Naguib, A. Paulraj, and T. Kailath, “Capacity improvement with

base-station antenna arrays in cellular CDMA”, IEEE Transactions on Vehicular Technology, vol. 43, pp. 691.698, Aug 1994.

7. S.U. Pillai, Array Signal Processing, Springer, 1989.8. R. Schmidt, “Multiple emitter location and signal parameter estimation,”

IEEE Trans. on Antennas and Propagation, vol. 34, no. 3, pp. 276-280,1986.

9. A. Barabell, “Improving the resolution performance of eigenstructure- based direction-finding algorithms,” ICASSP ‘83, vol. 8, pp. 336.339, Apr 1983.

10. R. DeGroat, E. Dowling, and D. Linebarer,“Theconstrained MUSIC p rob lem , ” IEEE T ransac t i ons on S i g n a l P r o c e s s i n g , v o l . 4 1 , pp. 1445.1449, Mar 1993. 11. J. Mayhan and L. Niro, “Spatial spectral estimation using multiple beam antennas,” IEEE Transactions on Antennas and Propagation, vol. 35, pp. 897-906, 1987.

12. R. Roy and T. Kailath, “ESPRIT- estimation of signal parameters v ia rotat iona l invar iance techniques,” IEEE Trans. on Acoustics, Speech, and Signal Processing, vol. 37, no. 7, pp. 984 .995, 1989.

13. S. S. Reddi, “Multiple source location – A digital approach,” IEEE Trans. Aerosp. Electron. Syst., vol. AES-15, pp. 95-105, 1979

14. R. Kumaresan and D.W. Tufts, “Estimating the angles of arrival of multiple planewaves,” IEEE Trans. Aerosp. Electron. Syst., vol. AES-19, pp.134-139, 1983. ไฟฟาสาร

62

นายศภกร แสงศรธรกองพฒนาระบบไฟฟา ฝายวจยและพฒนาระบบไฟฟา การไฟฟาสวนภมภาคอเมล : [email protected]

การศกษาการผลตไฟฟาจากพลงงานลมในประเทศไทย

พลงงาน

(ตอนท 1) การศกษาศกยภาพพลงงานลม

Energy

1. บทน�ำจากบทความฉบบทผาน ๆ มา

เปนการกลาวถงการผลตไฟฟาจาก

พลงงานแสงอาทตย ซงเปนพลงงาน

สะอาดและมศกยภาพในทกพนทของ

ประเทศไทย ความเขมรงสอาทตย

ในประเทศไทยขนอยกบแตละพนท

บางพนทมความเขมรงสอาทตยสง

บางพนทมความเขมรงสอาทตยต�า

แตเมอคดเฉลยแล วประเทศไทย

มศกยภาพพล งงานแสงอาทตย

ป ร ะ ม าณ 1 8 M J / m 2 - d a y

ซงนบวาเปนคาทมความเหมาะสม

ในการผลตไฟฟา นอกจากพลงงาน

แสงอาท ตย แล ว พล ง ง านลม

กเปนพลงงานอกแหลงหนงทสะอาด

ไมกอใหเกดมลพษตอสงแวดลอม

ส�าหรบประเทศไทยหากพจารณา

เปรยบเทยบความสามารถในการ

ผลตไฟฟา (Capacity Factor : CF)

ระหวางการผลตไฟฟาดวยเซลลแสง

อาทตยกบการผลตไฟฟาดวยกงหน

ลมแลว พบวามคาใกลเคยงกนคอ

ประมาณ 15-17% แตในบางพนทของ

ประเทศไทยเปนแหลงทมศกยภาพ

พลงงานลมดอาจจะมคา CF สงกวา

20% แตการผลตไฟฟาจากพลงงาน

ลมตองมการบ�ารงรกษาทด และม

คาใชจายในการดแลบ�ารงรกษาสง

กวาการผลตไฟฟาจากพลงงานแสง

อาทตย ดงนนการผลตไฟฟาจาก

พลงงานลมเพอใหเกดความคมทนจะ

ตองมการพจารณาเปนรายพนท หรอทเรยกวาการท�า Micro Siting ซงจะใหค�าตอบ

วาการผลตไฟฟาจากพลงงานลมในพนทดงกลาวมความเหมาะสมหรอไม

2. ศกยภำพพลงงำนลมในประเทศไทยส�าหรบประเทศไทยมหนวยงานทท�าการศกษาศกยภาพพลงงานลม และ

ไดจดท�าแผนทศกยภาพพลงงานลม (Wind Map) ขนหลายหนวยงาน แตใน

บทความนจะกลาวถงเฉพาะ 2 หนวยงาน ซงมผลการศกษาทนาเชอถอ ไดแก

ธนาคารโลก และกรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน

• ธนาคารโลกไดด�าเนนการจดท�าแผนทศกยภาพพลงงานลมในพนท

แถบเอเชยตะวนออกเฉยงใตขนเมอป 2544 โดยใชชอวา “WIND ENERGY

RESOURCE ATLAS OF SOUTHEAST ASIA” ผลการศกษาประกอบดวย

4 ประเทศ ไดแก ประเทศกมพชา ลาว เวยดนาม และประเทศไทย เพอเปน

ขอมลส�าหรบผทสนใจการผลตไฟฟาจากพลงงานลมทงแบบทเชอมตอกบระบบ

จ�าหนายไฟฟาและแบบแยกอสระ ขอมลพลงงานลมทใชในการค�านวณเปน

ขอมลในชวงป 2527 – 2541 โดยใชโมเดลของสภาพภมอากาศแบบ mesoscale

แผนททจดท�าขนนเปนขนาด 400 x 400 กโลเมตร ตอ 1 แผนท มทงหมด

18 แผนท จากการศกษาพบวาในประเทศไทยจะมความเรวลมดในบรเวณ

เทอกเขาทงในภาคกลางและภาคตะวนตก ซงแผนททไดจากผลการศกษาของ

ธนาคารโลกส�าหรบประเทศไทยสามารถแสดงไดดงรปท 1 และรปท 2

รปท 1 แผนทศกยภาพพลงงาน

ทความสง 30 เมตร

รปท 2 แผนทศกยภาพพลงงาน

ทความสง 65 เมตร



• แผนทศกยภาพพลงงานลมของกรมพฒนาพลงงานทดแทนและ

อนรกษพลงงาน (พพ.) โดยไดเรมจดท�าแผนทพลงงานลมตงแตป 2544

ลกษณะการวดจะวดทความสง 40 เมตร มสถานวดพลงงานลมทงสน 59

สถาน ยกเลกการวดไปแลว 14 สถาน เหลอสถานทยงวดอยจ�านวน 45 สถาน

ในป 2553 พพ. ไดจดท�า

แผนทศกยภาพพลงงานลมทระดบ

ความสง 90 เมตร โดยใชขอมล

ตรวจวดทระดบ 90 เมตร ซงแผนท

ศกยภาพพลงงานลมทความสง 90

เมตร สามารถแสดงไดดงรปท 5

3. กำรพจำรณำเลอกพนท เ พ อต ดต ง เ คร อ งว ด

พลงงำนลมเ ม อ เ ร า พ จ า รณ า ข อ ม ล

ศกยภาพพลงงานลมจากแผนท

และพจารณาเลอกพนททมความ

เหมาะสมแลว การลงพนทเพอส�ารวจพนท

ทสนใจจงเปนสงทจ�าเปนอยางยงใน

การพจารณาหาพนททมศกยภาพของพลงงานลมด อาจพจารณาไดจาก

• ตวบงชตามธรรมชาตของสภาวะลม ซงพจารณาไดจากสภาพทาง

ธรรมชาต โดยการดการกอตวของพนผวตามธรรมชาต เชน การสงเกตเนน

ทราย เมดทรายจะถกลมพดพาและไปกองรวมตวกนในบรเวณทลมเคลอนท

รปท 3 แผนทศกยภาพพลงงานลม

ของ พพ. ความสง 40 เมตร

รปท 4 ต�าแหนงสถานวดลมทความสง

40 เมตร ของ พพ.

รปท 5 แผนทศกยภาพพลงงานลม

ของ พพ. ความสง 90 เมตร

ชาลง ขนาดเมดทรายและระยะทาง

ทถกพดพาไปจะแสดงใหเหนอยาง

คราว ๆ ถงความแรงของลมทพดพา

เมดทรายไป นอกจากนยงสามารถ

สงเกตความแรงของลมไดจากสภาพ

ตนไมทมกระแสลมพดแรงอยางตอ

เนอง ลกษณะกงกานของตนไมจะล

ตามลม ลกษณะจะแตกตางจากสภาพ

ตนไมทวไป พนทบรเวณชายฝงทะเลก

เปนอกตวอยางหนงของสภาพพนทท

มกระแสลมพดผาน เนองจากในเวลา

กลางวนพนทบนฝงจะไดรบความรอน

มากกวาพนทะเล อากาศบรเวณผวดน

จะเกดการยกตวขนจากสภาวะความ

กดอากาศต�า อากาศเยนจากทะเลจะ

เคลอนตวเขาสฝง ซงเรยกลมทเกด

ขนนวาลมทะเล ในทางกลบกนชวง

เวลากลางคนทะเลจะคลายความรอน

ไดดกวาพนดนท�าใหเกดการเคลอนท

ของลมจากพนดนสทะเล ซงเรยกลม

ทเกดขนนวาลมบก ส�าหรบชวงเวลา

กลางวนบรเวณหบเขา อากาศบรเวณ

ผวดนจะไดรบความรอนและยกตวขน

ตามความลาดเอยงของสนเขา เกด

การเคลอนทของอากาศซงเรยกวา

ลมหบเขา ในทางกลบกนชวงเวลา

กลางคน อากาศจะเกดการเคลอนท

จากบนเขาลงสหบเขา ซงเรยกวาลมภเขา

• การแปรคาความเรวลมตาม

ความสง จะเกดขนเนองจากกระแส

ลมทพดเหนอผวดนจะถกหนวงให

ชาลงตามความเสยดทานของพนผว

และสงทปกคลมผวโลก เชน ตนไม

อาคาร หรอสงปลกสรางตาง ๆ ท�าให

ความเรวลมแปรคาตามความสงจาก

ผวโลก มลกษณะเปนไปตามรปท 6

ความขรขระของพนผวโลกจะแทน

ดวยระดบของความขรขระ ระดบ

ความขรขระของพนผวอาจมคาเปน

ศนย (ระดบผวทะเล) หรอบางพนท


64

อาจมคาระดบสงเปน 2 (บรเวณในเมอง) โดยทวไปคาระดบความขรขระจะ

มคาเปน 0.005 ส�าหรบพนทราบเรยบ และมคาเปน 0.025 – 0.1 ส�าหรบ

พนททเปนทงหญา 0.2 – 0.3 ส�าหรบพนทเพาะปลก 0.5 – 1 ส�าหรบสวน

ผลไมและตนไมขนาดเลก 1 – 2 ส�าหรบตนไมขนาดใหญและกลางใจเมอง

ในกรณของพนผวทราบเรยบและไมคดผลจากอณหภมของพนผว

การแปรคาความเรวลมตามความสงจะเขยนในรปสมการไดดงน

โดยท V(ZR) = ความเรวลมท

ความสง ZR ทตองการหา

V(Z) = ความเรวลมท

ความสง Z ทตองการทราบคา

Z0 = คาความสงของระดบขรขระ

เมอ V(ZR) และ V(Z) เปนคาความเรวลมทความสง Z

R และ Z ตาม

ล�าดบ ถาความเรวลมทวดไดทความสง 10 เมตร มคาเปน 7 m/s และระดบ

ความสงขรขระมคาเปน 1 ความเรวลมทระดบ 40 เมตรเหนอพนดนจะมคา

เปน 9.1 m/s รปท 7 แสดงใหเหนถงอตราสวนความเรวทสอดคลองกบ

ความสง 10 เมตร ทคาระดบขรขระทแตกตางกน

รปท 6 การแปรคาความเรวลมตามความสงของผวโลก

(1)

รปท 7 อตราสวนความเรวทสอดคลองกบความสง 10 เมตร

ทคาระดบขรขระทแตกตางกน

• ค ว ามป น ป ว น ข อ ง ลม

(Turbulence) หมายถงความเรวและ

ทศทางลมทเกดการเปลยนแปลงอยาง

รวดเรว เมอพดผานพนผวขรขระ

อาคาร ตนไม และสงกดขวางตาง ๆ

รปท 8 แสดงเสนทางการเกดความ

ปนปวนในบรเวณเหนอลมและใตลม

ของสงกดขวาง การเกดความปนปวน

นจะท�าใหแรงและก�าลงทจะสงไปยง

กงหนลมมคาลดลง

ความรนแรงของความป น

ปวนขนอยกบขนาดและรปทรงของ

สงกดขวาง บรเวณการเกดความปนปวน

มผลในแนวตงประมาณ 2 เท า

ของความสงของสงกดขวาง และสงผล

ในแนวราบ 10-20 เทาทางดาน

ใตลม ดงนนกอนการตดตงกงหนจะ

ตองพจารณาสงกดขวางตาง ๆ ทตง

อยรอบ ๆ พนทดวย

• การเพมขนของความเรวลม

จะเกดขนไดเมอลมพดผานสงกดขวาง

ทโคงมน การเพมขนของความเรวลม

นเกดจากการบบของชนอากาศเหนอ

สวนโคง ขนาดและทศทางขนอยกบ

รปรางของสวนโคง ลกษณะดงกลาว

แสดงไดดงรปท 9 ดงนนหากตดตง

กงหนลมในพนทลาดทท�ามมกบแนว

ราบ 6 - 16 องศา จะชวยใหความเรว

ลมทพดผานกงหนสงขน ส�าหรบ

พนลาดทท�ามมมากกวา 27 องศา

หรอนอยกวา 3 องศา จะไมชวยให

เกดความเรงของกระแสลม

รปท 8 การเกดความปนปวนของลม

เมอผานสงกดขวางตาง ๆ



• การเปลยนแปลงตามเวลาของความเรวลม จะท�าใหก�าลงและพลงงาน

ทจะไดจากลมเปลยนแปลงตามไปดวย การเปลยนแปลงดงกลาวอาจเกดขนใน

ชวงเวลาสน ๆ ในชวงเวลาหนงของวน หรอการเปลยนแปลงในรอบวน

และการเปลยนแปลงไปตามฤดกาล

รปท 10 การแปรคาตามเวลาของความเรวลม

การเปลยนแปลงในชวงสน ๆ

ของความเรวลมแสดงได ดงรปท

10 (A) ซงเปนการวดในชวงเวลา

30 วนาท สงเกตไดวาความเรวลม

จะมการเปลยนแปลงตงแต 5.1-7.2

m/s การเปลยนแปลงของความเรว

ลมในชวงเวลาสน ๆ เกดจากการ

เปลยนแปลงสภาวะอากาศอยาง

รวดเรว ส�าหรบการเปลยนแปลง

ของความเรวลมตามเวลาในรอบวน

สวนใหญจะเกดจากความแตกตาง

ของอณหภมของสองบรเวณเนอง

มาจากการเปลยนแปลงของความเขม

ร งส อาทตย ในรอบวน ในส วน

การเปลยนแปลงของความเรวลม

ตามฤดกาล จะเปนผลมาจากการ

เปลยนแปลงของความเขมรงสอาทตย

ทบรเวณสวนตาง ๆ ของผวโลก ซงม

การเปลยนแปลงตามฤดกาล

• การไดมาของพลงงานลม

เกดจากการเคลอนทของมวลลม

ซงจะท�าใหเกดพลงงานจลนขน ซง

พจารณาไดจากการไหลของอากาศ

และก�าหนดไดดงสมการท 2

โดยท m = มวลของอากาศ และ

V = ความเรวลม

(2)ไฟฟาสาร

66

หากพจารณากงหนลมทมพนทหนาตด A m2 ดงรปท

11 พบวาพลงงานจลนทเกดขนจะมคาเปน

โดยท ρa = ความหนาแนนของอากาศ

v = ปรมาตรของอากาศทไหลผานโรเตอร

การเคลอนทของลมผานโรเตอรของกงหนลมในหนงหนวยเวลา จะมพนทหนาตดเทากบ AT และมความหนา

เทากบ V ดงนน จากสมการท (2) จะได

และ ρa หาไดจากสมการท (4)

โดยท Z = ความสงของ Hub กงหนลม

T = อณหภมทหนางาน

ทกลาวมาทงหมดเปนรายละเอยดบางสวนของการศกษาศกยภาพพลงงานลม สวนรายละเอยดอน ๆ จะกลาว

ถงในฉบบตอ ๆ ไป

เอกสารอางอง 1. Sathyajith Mathew “Wind Energy Fundamentals, Resource Analysis and Economics”, 2006 2. มหาวทยาลยศลปากร “รายงานฉบบสมบรณ โครงการความรวมมอดานพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงานระหวางไทย

และกมพชา”, 2551 3. Andrea Antonini “Photovoltaic Concentrators – Fundamentals, Applications, Market & Prospective” 4. Solfocus “ A Primer on CPV Technology”

(3)

รปท 11 การเคลอนทของอากาศผานกงหนลม

(3)

(4)



นายธงชย มนวลอเมล : [email protected]

โครงขายไฟฟาอจฉรยะ : แผนทน�าทางของ กฟภ. (ตอนท 2)Smart Grids : PEA Smart Grids Roadmap (Part 2)

เทคโนโลยและนวตกรรม

Technology& Innovation

รปท 4 ประเดนยทธศาสตรการพฒนาโครงขายไฟฟาอจฉรยะ

ของ กฟภ.

บทความนเปนตอนท 2 ของ

แผนทน�าทางการพฒนาโครงขาย

ไฟฟาอจฉรยะของการไฟฟาสวน

ภมภาค (กฟภ.) ตอเนองจากตอนท 1

ซงไดน�าเสนอเนอหาเกยวกบปจจย

ขบเคลอนและวสยทศน เนอหาใน

บทความตอนท 2 นประกอบดวย

ประเดนยทธศาสตร กลยทธ แผนท

น�าทางระดบองคกรในการพฒนา

โครงขายไฟฟาอจฉรยะของ กฟภ. และ

สวนทายของบทความไดรายงานให

ทานผอานรบทราบเกยวกบกจกรรม

ตาง ๆ ทเกยวกบการพฒนาโครงขาย

ไฟฟาอจฉรยะของประเทศไทย

4. ประเดนยทธศาสตร กฟภ. ก�าหนดประเดนยทธศาสตร (Strategic Theme) ในการพฒนา

โครงขายไฟฟาอจฉรยะ 3 ประการ คอ พลงงานทสมารท ชวตทสมารท

และสงคมทสมารท โดยมแนวคดดงน

1) พลงงานทสมารท (Smart Energy) หมายถงพลงงานทสะอาด

มนคง ปลอดภย มคณภาพ พรอมใชงานตลอดเวลาและเปนมตรตอ

สงแวดลอมอยางยงยน ประกอบดวย แหลงจายพลงงานไฟฟาทสมารท

และระบบไฟฟาทสมารท

1.1) แหลงจายพลงงานไฟฟาทสมารท (Smart Electrical Energy

Supply/Source) นอกจากประกอบดวยโรงไฟฟาตามรปแบบดงเดม เชน

โรงไฟฟาถานหน, กาซ, เขอนพลงน�าขนาดใหญ เปนตน แลว รปแบบแหลง

จายพลงงานไฟฟา และแนวคดทมบทบาทมากขนในศตวรรษท 21 เชน

• พลงงานทดแทน (Renewable Energy) เชน พลงงานลม

แสงอาทตย ชวภาพ ชวมวล พลงน�าขนาดเลก เปนตน ไฟฟาสาร

68

• แหลงผลตไฟฟาขนาดเลกทกระจายอยตามพนทตาง ๆ

(Distributed Generation) เชน เซลลแสงอาทตยขนาดเลกตดตง

บนหลงคาเรอน (Rooftop Photo Voltaic) กงหนลมผลตไฟฟาขนาดเลก

(Small Wind Turbine) เปนตน

• แหลงกกเกบพลงงานไฟฟา (Electricity Storage) เชน

ตวเกบประจไฟฟาชนดอลตรา (Ultracapacitor), วงลอ Flywheel,

และแบตเตอร เปนตน

• รถยนตไฟฟา (Electric Vehicle, EV) ซงมแบตเตอรทเกบ

สะสมพลงงานไฟฟา

• โรงไฟฟาเสมอน (Virtual Power Plant, VPP) โดยการใช

เทคโนโลยควบคมสงการระยะไกลบรหารจดการแหลงจายไฟพลงงาน

ขนาดเลกหลาย ๆ แหง เพอจายไฟเขาโครงขายไฟฟาเสมอนหนงจาย

จากโรงไฟฟาขนาดใหญ

การผลตไฟฟาแบบดงเดมเปนตนเหตทปลดปลอยกาซ

เรอนกระจก (Green House Gas, CO2) กอใหเกดปญหาโลกรอน

(Global Warming) การเกดขนของแหลงจายไฟฟาทสะอาดดงทกลาว

มาขางตนจะลดการปลอยกาซเรอนกระจก ลดการใชน�ามนเชอเพลง

และกาซ สามารถจายไฟฟาเสรมหรอจายไฟฟาทดแทนโรงไฟฟา

แบบดงเดม และท�าใหผใชไฟฟาสามารถมบทบาทเปนผผลตไฟฟา

ไดอกดวย (Prosumer = Producer & Consumer) โดยผลตและ

จายไฟเขาระบบไฟฟาจาก Micro Turbine, แหลงกกเกบพลงงาน

ไฟฟา, Rooftop PV, Small Wind Turbine เปนตน กลาวคอ

เปนการเพมทางเลอกในการผลตไฟฟาและการเกบสะสมพลงงานไฟฟา

(Accommodates Generation and Storage Options)

1.2) ระบบไฟฟาทสมารท (Smart Electrical Power System/

Delivery) มคณลกษณะดงน

• สามารถท�างานไดเองโดยอตโนมต (Automation)

ทงสภาวะปกตและสภาวะฉกเฉนดงทกลาวมาแลวขางตน

• สามารถตรวจวดสภาวะของระบบ (Sense and Monitor)

จงมขอมล ณ เวลาจรง ทสามารถน�าไปใชบรหารจดการแหลง

ผลตไฟฟาขนาดเลกมากทอยกระจายในพนทตาง ๆ (Distributed

Generations) สามารถใชจดการการใชไฟฟาอยางมประสทธภาพ

(Energy Efficiency) สามารถลดปรมาณการใชไฟฟาสงสด (Peak

Reduction) สามารถสงจายไฟจากแหลงเกบพลงงานไฟฟา (Energy

Storage)

68



• สามารถสอสารขอมลโตตอบ (Data Integration, Interoperability,

Two-way communi-cation/Interactive) กบบคคล อปกรณเครองใชไฟฟา

และระบบงานตาง ๆ ทงภายในการไฟฟา (เชน ระบบบรหารจดการ ระบบ

บญชการเงน ระบบบรหารทรพยากรมนษย ระบบจดหนวยพมพบล เปนตน)

และภายนอกการไฟฟา (เชน สงขอมลการใชไฟฟาใหผใชไฟฟา สามารถบรหาร

จดการการใชไฟฟา สงขอมลใหกบหนวยงานก�ากบกจการพลงงาน เปนตน)

ทเชอมตอกบระบบไฟฟา

• สามารถขายและซอไฟฟากบคสญญา ซงอาจจะเปนทงผใชไฟฟาและ

ผผลตไฟฟาขนาดเลกมาก (Producer & Consumer or Prosumer)

• รองรบการใชรถยนตไฟฟา (Electric Vehicle, EV) สามารถชารจ

แบตเตอรรถยนตไฟฟา และสามารถรบไฟจากรถยนตไฟฟา ณ เวลาทเหมาะสม

• รองรบบานเรอนทพกอาศย ส�านกงาน และอาคารอจฉรยะ (Smart

and Green Office/ Building/Home)

นอกจากคณลกษณะทสมารทของระบบไฟฟาในอนาคตดงขางตนแลว

จะตองมความมนคงแขงแรง (Strong) ทงทางกายภาพ (Physical Security)

ทางไฟฟา (Electrical Stability) และการสอสารขอมล (Cyber Security)

คณลกษณะ 2 ประการ คอ สมารทและแขงแรงมนคงนท�าใหระบบไฟฟาม

ขดความสามารถในการจายไฟไดอยางเพยงพอ มความเชอถอได (Reliability)

ทเหมาะสม สามารถคาดการณและตอบสนองความผดพลาดในระบบไฟฟา

ไดรวดเรว (Resist Attacks (Response to Disturbances)) สามารถฟนฟ

ตวเอง (Self-Healing) จากการโจมตและภยธรรมชาต (Operates Resiliently

Against Attack and Natural Disaster (Self – Healing)) นอกจากนน

ระบบไฟฟาจะตองมคณลกษณะทปลอดภย (Safe) ตอสาธารณชน ผใชไฟ

สภาพแวดลอมอปกรณไฟฟา ระบบไฟฟา และผปฏบตงาน

แหลงจายไฟฟาทสมารทและระบบไฟฟาทสมารท ท�าใหมรปแบบและ

วธการผลตไฟฟาทหลากหลายมากขน การบรการผใชไฟฟาในรปแบบใหม

(Enables Products, Services and Markets) การไฟฟาสามารถบรหารจดการ

สนทรพยของโครงขายอยางคมคาและเพมประสทธภาพการปฏบตการในระบบ

ไฟฟา (Optimizes Assets Operates Efficiently) และใหบรการไฟฟาทม

คณภาพ (Provides Power Quality) ทเหมาะสม

พลงงานทสมารทจะเปนค�าตอบของประเทศชาตตอปญหาราคาน�ามน

และกาซธรรมชาตทเพมสงขน ขณะทปรมาณส�ารองของเชอเพลงเหลานลด

นอยลง และเปนเครองมอทส�าคญของประเทศไทยทจะรวมกบประชาคมโลก

ในการชวยกนลดการปลอยกาซคารบอนไดออกไซดทกอใหเกดปญหาโลก

รอน นอกจากนนการพฒนาพลงงานทสมารทเปนการด�าเนนการตามพนธกจ

หนาทของ กฟภ. ทจะจดใหไดมาซงพลงงานไฟฟาเพอบรการแกผใชไฟฟาอยาง

มนคง เพยงพอ ปลอดภย มคณภาพ

ไดมาตรฐานสากล และรวดเรวทนตอ

ความตองการใชงานเสมอ

ประโยชน ท จ ะ เ กดข นอ น

เน อ งจากการพฒนาพล ง ง านท

สมารท สรปไดดงตอไปน

(1) การจดการพลงงานอยางม

ประสทธภาพ

(2) เพมสมรรถนะของระบบ

ไฟฟาและคณภาพการใหบรการแก

ผใชไฟฟา

(3) เ พ ม ส ด ส ว น ก า ร ใ ช

พลงงานทดแทนทสะอาด ลดการ

ปลดปลอยกาซคารบอนไดออกไซด

(4) ชะลอการลงทนสร าง

โรงไฟฟาขนาดใหญ

(5) ลดค า ใช จ าย เ งนตรา

ตางประเทศในการน�าเขาพลงงาน

(6) ระบบไฟฟามความมนคง

ลดจ�านวนครงและระยะเวลาทเกดไฟ

ตกไฟดบ

2) ชวตทสมารท (Smart

Life) หมายถง วถชวต (Life Style)

ของผ ใชไฟฟาทสามารถมสวนรวม

ในการบรหารจดการไฟฟาไดมาก

ขน เหมาะสมกบวถชวตของตนเอง

สามารถเลอกผลตไฟฟ า ใช เอง

(Prosumer) มการใชงานอปกรณไฟฟา

และอเลกทรอนกสเพออ�านวยความ

สะดวกในชวตประจ�าวน ทงทบานอย

อาศย ทท�างาน และสถานทพกผอน

ผ คนม วถช วตในแต ละวน

อย ทบ าน ทท�างาน แหลงเรยนร

ออกก�าลงกาย ฝกจตใจและพกผอน

ตามสถานททองเทยว ศาสนสถาน

และแหลงบนเทงตาง ๆ โครงขายไฟฟา

69


70

อจฉรยะรองรบบานเรอนทพกอาศย

ส�านกงาน และอาคารอจฉรยะ (Smart

and Green Office/Building/Home)

ผ ใช ไฟสามารถมส วนรวมในการ

บรหารจดการการใชไฟฟาไดมากขน

(Active Consumer Participation

(Motivated and Includes the

Customer)) ผใชไฟมทางเลอกท

จะบรหารจดการการใชพลงงานให

เหมาะกบวถชวตของตนเองได

บานเรอนทอยอาศยอจฉรยะ

(Smart Home) สถานทอย อาศย

หลบนอนของผคน จะประกอบดวย

เครองใชไฟฟาทสมารทหลากหลายชนด

ทมสมองกลฝงตว (Embedded

System) ใช พลงงานไฟฟาน อย

ไม ก อป ญหามลภาวะ สามารถ

ควบคมการใชงานไดจากระยะไกล

ผานอปกรณสอสารไรสายแบบพกพา

หรอผานระบบอนเทอรเนต เชน

มอถอ, PDA, Smart Phone, Tablet,

ระบบอน เทอร เนต ใน ทท� า งาน ,

ร านอนเทอร เนตทวไป เป นต น

ยกตวอยางเชน ตเยนหรอหองเกบของ

อจฉรยะทสามารถรบทราบไดวาม

ของกนของใช สงอ�านวยความสะดวก

ชนดใดบาง และแสดงปรมาณแตละ

ชนดใหกบเจาของบานทราบ พรอม

ค�าแนะน�าเพอตดสนใจทจะจดหามา

ทดแทน หรอหากเจาของบานยนยอม

ใหสงขอมลดงกลาวไปยงรานคาหรอ

หางรานตาง ๆ เจาของบานกจะไดรบ

การเสนอราคาตาง ๆ รวมทงสนคาท

สามารถใชทดแทนกนได หรอในกรณ

หองน�าอจฉรยะทใชวสดพเศษ ลดการ

ใชน�า หรอโถปสสาวะสภาพบรษทไมใชน�า สามารถตรวจปสสาวะ อจจาระ

เพอบงชสภาวะสขภาพรางกาย และใหค�าแนะน�าเบองตน ส�าหรบการจดการ

พลงงานไฟฟานนบานเรอนทอยอาศยนน เจาของบานอาจมรถยนตไฟฟา

ตดตงระบบผลตไฟฟาขนาดเลก เชน Rooftop PV, Small Wind Turbine

เปนตน ลกษณะดงกลาวทเกดขนท�าใหผใชไฟเปนผผลตไฟฟาพรอมกนในเวลา

เดยวกน การไฟฟาจะตดตงมเตอรอจฉรยะ (Smart Meter) และอปกรณเกบ

รวบรวมขอมล (Data Concentrator Unit, DCU) สามารถสงและรบขอมล

ตาง ๆ จากบานเรอนทอยอาศย ท�าใหเจาของบานสามารถทราบขอมลการใช

ไฟฟา คาไฟทเกดขนจากการใชในขณะนน ท�าใหการไฟฟาและเจาของบาน

สามารถรวมกนจดการการใชไฟฟาไดอยางมประสทธภาพ เจาของบานสามารถ

ลดการใชไฟฟาทไมจ�าเปน ปรบเปลยนชวงเวลาการใชไฟไปใชไฟในชวงเวลา

ทคาไฟมราคาถก

ส�านกงานทสมารท (Smart and Green Office) ในยคดจทลมทง

Front Office ทตดตอใหบรการแกลกคาโดยตรง และ Back Office ทท�า

หนาทสนบสนนงานบรการลกคา การใชไฟฟาไมเพยงแตเพอแสงสวาง หรอ

อปกรณส�านกงานทใชภายในเทานน แตรวมถงการสอสารในรปแบบตาง ๆ

รวมทงอนเทอรเนตเพอสอสารกบลกคา และผมสวนไดสวนเสย มการใชงาน

อปกรณเครองใชส�านกงานอตโนมต อปกรณสอสาร อปกรณ RFID (Radio

Frequency Identification) มากยงขน การใชอปกรณประหยดพลงงาน เพอ

ลดการใชไฟฟา และเชอมโยงอปกรณเครองมอเครองใชตาง ๆ เขาดวยกน IP

(Internet Protocol) การปรบภมทศนสภาพแวดลอมทท�าใหเกดความรมรน

ลดการใชเครองปรบอากาศ การพฒนาระบบส�านกงานอตโนมตประหยดพลงงาน



สามารถจดการการใชพลงงานไฟฟาไดอยางมประสทธภาพ ท�าใหผจดการ

ส�านกงานทราบขอมลการใชไฟฟาในแตละสวนตาง ๆ ของส�านกงาน ณ เวลาจรง

(Real Time) และสามารถก�าหนดมาตรการทเหมาะสมเพอลดการใชไฟฟา

นอกจากนนส�านกงานอาจจดใหมสถานบรการไฟฟาแบบเตมเงน (Prepayment

Charging Station) ในบรเวณทจอดรถเพออ�านวยความสะดวกใหแกพนกงาน

และจดหารถยนตไฟฟา ทงรถยนตนงสวนบคคลและรถบรรทกขนสงท

ลดปรมาณการใชน�ามนหรอกาซเชอเพลง

กฟภ. ไดก�าหนดนโยบาย Smart and Green Office เพอมงพฒนา

ส�านกงานของ กฟภ. ใหทนสมย ตอบสนองความตองการและแนวคดยคใหม

โดยมการใชพลงงานอยางมประสทธภาพและเปนมตรกบสงแวดลอม พนกงาน

มความพงพอใจในคณภาพชวตการท�างาน (Work-Life Balance) ลกคาม

ความประทบใจในคณภาพการใหบรการ โดยพฒนาเทคโนโลยสารสนเทศและ

การสอสารใหเปนปจจยหลกในการขบเคลอน ปรบปรงสวนงานทตองตดตอ

กบลกคา (Front Office) ใหผใชไฟสามารถตดตอการไฟฟาสวนภมภาคได

ทกททกเวลา และปรบปรงสวนงานสนบสนนทไมตองตดตอกบลกคา (Back

Office) ใหมประสทธภาพยงขน ท�างานโดยไมตองใชกระดาษ (Paperless)

ปรบลดการใชพลงงาน และเพมการใชพลงงานทดแทนใหมากยงขน เพอให

กฟภ. มงสความเปนเลศทงรปแบบและคณภาพของงานจ�าหนายและบรการ

ไฟฟาทมความเปนมตรกบสงแวดลอม โดยการปรบเปลยนวฒนธรรมองคกร

ไปสการท�างานยคใหม

อาคารทสมารท (Smart and Green Building) หมายถงสงปลกสราง

ในรปแบบตาง ๆ เชน อาคารชด ตก อาคารขนาดใหญ โรงงาน เปนตน ทม

การใชพลงงานจ�านวนมาก ไฟฟาเปนปจจยพนฐานทส�าคญในการผลตสนคา

หรอการด�าเนนธรกจ อาคารดงกลาวจะตองมระบบจดการพลงงาน (Energy

Management System) ทมประสทธภาพ ควบคมการใชไฟฟาใหเหมาะสม

ผบรหารอาคารสามารถน�าขอมลปรมาณการใชและอตราคาไฟเพอบรหาร

จดการการใชไฟฟาทเหมาะสมกบกจการ และอาจจะตดตงระบบผลตไฟฟา

ทเหมาะสมกบลกษณะพนทและกจการ อาจจะผลตจากพลงงานแสงอาทตย

พลงงานลม กาซชวภาพ หรอพลงงานชวมวล ท�าใหลดการใชไฟฟา และ

พลงงานเชงพาณชยอน ๆ เชน น�ามน กาซ ถานหน เปนตน เชนเดยวกบ

ส�านกงาน ผบรหารอาคารขนาดใหญจะจดใหมสถานบรการไฟฟาใหบรการแก

ผทอยอาศยหรอท�างานในอาคารนน ท�าใหการใชพลงงานไฟฟามประสทธภาพ

มากยงขน

ดวยโครงขายไฟฟาอจฉรยะท�าใหวถชวตความเปนอยในสถานทตาง ๆ

ได รบความสะดวกสบายมากย งขน ท�าให การไฟฟาอาจได รบสทธ

(ดวยความยนยอมของผทรงสทธ) สามารถควบคมอปกรณเครองใชไฟฟา

แตละชนทใชงานภายในบานเรอน ส�านกงาน หรออาคารตาง ๆ ท�าให

การใชพลงงานไฟฟาเปนไปอยางมประสทธภาพ (Energy Efficiency, EE)

ภาพรวมการใช ไฟฟาทงประเทศ

เพมขนในอตราทนอยลง สามารถ

ชะลอการลงทนในการสรางโรงไฟฟา

และลดการปลอยกาซเรอนกระจก

ลดปญหาโลกรอน

กฟภ. ใหความส�าคญแกผใช

ไฟฟาและบคลากรของ กฟภ. เอง

ดงนน กฟภ. จงม งพฒนาใหเกด

ชวตทสมารท เพอใหผ ใชไฟฟาได

รบบรการทด ใชชวตในแตละวน

อยางสะดวก สบาย มคณภาพชวตทด

ขณะเดยวกบพนกงานของ กฟภ.

เองกมคณภาพชวตการท�างานทด

ยงขน มความสขทงชวตสวนตวและ

ชวตการท�างาน

ประโยชน ท จ ะ เก ดข นอ น

เนองจากการพฒนาใหเกดชวตท

สมารท สรปไดดงตอไปน

(1) ผใชไฟฟาสามารถเลอกท

จะบรหารจดการการใชไฟฟาภายใน

บานเรอน ส�านกงานหรออาคารตาง ๆ

ไดอยางคมคาตามความตองการและ

วถชวตของตนเอง


72

(2) ผ ใ ช ไ ฟ ฟ า ส า ม า ร ถ

ประหยดเงนทจะช�าระคากระแสไฟฟา

(3) สามารถมรายไดเพมขน

จากการขายไฟฟา

(4) สามารถเลอกใชบรการ

และตดตามงานบรการของตนเองได

อยางสะดวกทกท ทกเวลา ผานทาง

ระบบอนเทอรเนตหรอสมารทโฟน

(5) พน ก ง านขอ ง กฟภ .

มสถานทท�างานทสะดวก สบาย

มสภาพแวดลอมทด มอปกรณอ�านวย

ความสะดวกและสนบสนนการท�างาน

ทมประสทธภาพ

3) ชมชนทสมารท หรอสงคม

ทสมารท (Smart Community/

Society) หมายถง สงคมท ใช

พลงงานทสะอาดและมประสทธภาพ

ส�าหรบด�าเนนกจกรรมตาง ๆ ใน

ทกภาคสวน กจการคา การพาณชย

อตสาหกรรม และการทองเทยว

ชมชนหรอสงคมจะประกอบดวย

กลมครวเรอน กลมบานเรอนทอยอาศย

กลมอาคารชด กลมสถานทท�างาน

กล มสถานประกอบการต าง ๆ

กลมโรงงาน รวมทงกลมทเกดจาก

การประสมประสานระหวางกลมตาง ๆ

สมาชกในชมชนสามารถตดต อ

สอสารถงกนไดอยางอสระผานเครอขาย

ส ง คมด จ ท ล (D i g i t a l So c i a l

Network) มระบบการบรหารจดการ

สภาพแวดลอมทด จ�ากดการกอ

มลภาวะ ก�าจดสงเหลอใชอยางถก

ตองมประสทธภาพ มพนทสเขยว

การใชพลงงานอยางมประสทธภาพ

ระบบขนสงทงทางบกและทางน�าท

ใชพลงงานไฟฟา ลดการใชน�ามน

และกาซเชอเพลง ลดการปลอย

กาซเรอนกระจก ลดปญหาโลกรอน

จดใหมระบบสถานบรการไฟฟาใหบรการแกผใชรถยนตไฟฟา จกรยานไฟฟา

จกรยานยนตไฟฟา และรถขนสงมวลชนทใชพลงงานไฟฟา มระบบควบคมการ

ผลตไฟฟาของสมาชกในชมชนทผลตไฟฟาจากพลงงานแสงอาทตย พลงงาน

ลม ชวภาพ ชวมวล ดวยเครองก�าเนดไฟฟาขนาดจว (Micro Turbine) เพอ

สรางโรงไฟฟาเสมอน (Virtual Power Plant, VPP) รวมทงการรวมกลม

กนเพอผลตพลงงานไฟฟาจากพลงงานทดแทนทเปนทางเลอกอน ๆ เพอลด

การใชน�ามนและกาซเชอเพลง ลดการน�าเขาน�ามนและกาซธรรมชาต

ลดการปลดปลอยกาซเรอนกระจก และลดปญหาโลกรอน สรางคณภาพชวต

ของสมาชกในชมชนในสงคมใหดยงขน

นอกจากตอบสนองตอความตองการของประเทศชาต องคกร ผใชไฟฟา

และพนกงานดงทกลาวมาในประเดนพลงงานทสมารทและชวตทสมารทแลว

กฟภ. จะพฒนาโครงขายไฟฟาอจฉรยะเพอรวมสรางสงคมทมความสขและ

มสภาพแวดลอมทด โดยการพฒนาระบบไฟฟาซงเปนสาธารณปโภคพนฐานท

ส�าคญเพอรองรบการใชรถยนตไฟฟาเพอการเดนทางสวนบคคลและการขนสง

สาธารณะ ซงจะลดการใชรถยนตเครองยนตสนดาปภายใน ลดการปลดปลอย

กาซคารบอนไดออกไซดทเปนตนเหตของปญหาโลกรอน

ประโยชนทจะเกดขนอนเนองจากการพฒนาใหเกดสงคมทสมารท

สรปไดดงตอไปน

(1) ผใชไฟฟา ประชาชนทวไป องคกร และธรกจตาง ๆ จะไดรบ

ความสะดวกและความรวดเรวจากการชารจไฟใหรถยนตไฟฟาจากสถาน

บรการไฟฟาสาธารณะ

(2) สามารถประหยดคาเชอเพลงส�าหรบยานพาหนะขนสงมวลชน

(3) ลดการใชน�ามนและกาซธรรมชาต

(4) ลดการปลดปลอยกาซคารบอนไดออกไซด

(5) สงคมมสภาพอากาศและสงแวดลอมทด

(6) สรางโอกาสทางธรกจภายในประเทศ

(7) สนบสนนการพฒนาบรอดแบนดของประเทศ

5. เปาหมายทางยทธศาสตรเปาหมายทางยทธศาสตรของการพฒนาโครงขายไฟฟาอจฉรยะ

ม 3 ประการ ดงตอไปน

1) พฒนา กฟภ. ใหเปนองคกรชนน�าระดบสากลในธรกจพลงงาน

ธรกจบรการ และธรกจทเกยวเนอง พรอมทงการลงทนในธรกจสเขยว

ในรปแบบ Smart & Green Office/Smart & Green Community ลกคา

สามารถบรหารจดการการใชพลงงานไดอยางมประสทธผล ผานกลไกการปรบ

ความตองการไฟฟา (Demand Response) กลไกดานราคา เชน Real-time

Pricing สงผลในภาพรวมใหระบบไฟฟามความมนคง และการใชพลงงาน

อยางมประสทธภาพ



2) เพมมลคาใหแกทรพยสนทได

ลงทนไว ลดคาใช จ ายด านการลงทน

(CAPEX) และลดคาใชจายในการด�าเนนการ

(OPEX) ในระยะยาวไดอยางตอเนอง ท�าให

การด�าเนนการของ กฟภ. เกดประสทธภาพ

อยางสงสด เกดประโยชนดงน

• รองรบความตองการใชไฟฟาทเพมขน

รวมถงการรองรบ การกกเกบและขายคน

พลงงานไฟฟา ดวยรถยนตไฟฟา หรอ

อปกรณกกเกบพลงงานไฟฟา

• ลดคาใช จ ายในการด�าเนนการ

ดานการจดบนทกคาไฟฟาในแตละเดอน

การเดนทางไปตด-ต อมเตอร ของลกค า

การสญเสยเนองจากขโมยไฟฟาใช การตรวจสอบ

ดแล บ�ารง รกษาสถานไฟฟา

• ใหบรการเสรมอน ๆ แกลกคา

ของ กฟภ. เชน ขอมลขาวสารผานโครงขาย

อจฉรยะทไปถงทวทกครวเรอนของลกคา

3) สามารถรองรบ Prosumer ได

อยางไมจ�ากด พรอมทงการใหบรการเสรม

(Ancillary Services) ดานขอมลขาวสาร

ความมนคง ความเชอถอไดของระบบ และ

คณภาพไฟฟา

6. กลมงานกลยทธ กฟภ. ไดพฒนากลมงานกลยทธใน

การพฒนาโครงขายไฟฟาอจฉรยะในแตละ

ประเดนยทธศาสตร 3 กลม คอ (ก) ประเดน

พลงงานทสมารท ประกอบดวย กลยทธ

การผลตไฟฟาทสมารท และกลยทธระบบ

ไฟฟาทสมารท (ข) ประเดนชวตทสมารท

ประกอบดวย กลยทธผใชไฟฟาทสมารท และ

กลยทธบรการทสมารท และ (ค) ประเดน

สงคมทสมารท ประกอบดวย กลยทธระบบ

สาธารณปโภคทสมารท ดงรปท 5 ดงน

1) กล มงานกลยทธระบบผลตไฟฟาทสมารท (Smart

Generation) ประกอบดวย การพฒนาและการเชอมโยงแหลงผลต

ไฟฟาขนาดเลกกระจายอยในพนทตาง ๆ (Distributed Generation,

DG) การพฒนาระบบกกเกบพลงงานไฟฟา (Electricity Storage)

เพอใหการใชงานแหลงผลตไฟฟาขนาดเลกดงกลาวเกดประโยชนสงสด

ไมเกดผลกระทบเสยหายตอระบบไฟฟา และเปนพลงงานไฟฟาส�ารอง

ส�าหรบภาวะฉกเฉนหรอชวงทมการใชไฟฟาสงสดซงราคาคาไฟแพง และ

โรงไฟฟาเสมอน

2) กลมงานกลยทธระบบไฟฟาทสมารท (Smart Network)

ประกอบดวย ระบบจ�าหนายไฟฟาแอคทฟ (Active Distribution

Network) สถานไฟฟาอตโนมต (Substation Automation) การจดการ

ทรพยสน (Advanced Asset Management) โครงขายไฟฟาชมชน

(Microgrid) และการบรหารทมงานภาคสนาม (Mobile Workforce

Management)

รปท 5 กลมงานกลยทธ

โครงขายไฟฟาอจฉรยะเพอคณภาพชวต

และเปนมตรกบสงแวดลอม


74

3) กลมงานกลยทธผใชไฟฟา

ทสมารท (Smart Customer)

ประกอบดวย ระบบมเตอรอจฉรยะ

(Advanced Metering Infrastructure)

บาน/อาคารอจฉรยะ (Smart Home/

Building) อปกรณเครองใชอจฉรยะ

(Smart Appliance) การผลตไฟฟา

โดยผใชไฟฟา (Self Generation)

ระบบชารจไฟตามบานเรอน (Home

Charging Point)

4) กลมงานกลยทธบรการท

สมารท (Smart Service) ประกอบ

ดวย ส�านกงานอจฉรยะ (E-Office)

ส�านกงานเขยว (Green Office)

และการจดการพลงงาน (Energy

Management)

5) กล มงานกลยทธระบบ

สาธารณปโภคทสมารท (Smart

Infrastructure) ประกอบดวย

สถานบรการไฟฟาสาธารณะ (Public

Charging Station) และระบบไฟถนน

ไฟสาธารณะอจฉรยะ (Intelligent

Street Lighting) และการบรการ

ขอมลขาวสาร (Bundled Service)

การด� า เน นการกล ม ง าน

กลยทธขางตนจะขบเคลอนใหเกด

พลงงานทสมารท ชวตทสมารท และ

สงคมทสมารท เปนจรงขนมาใน

อนาคต

7. แผนทน�าทาง กฟภ. ไดบรณาการปจจยขบเคลอน วสยทศน ประเดนยทธศาสตร

เปาหมายทางยทธศาสตร และกลมงานกลยทธ เพอพฒนาแผนทน�าทางในการ

พฒนาโครงขายไฟฟาอจฉรยะของ กฟภ. ใหส�าเรจภายในเวลา 15 ป สามารถ

สรปแผนทน�าทางระดบองคกร (High-Level/ Organizational Level) เปน

3 ระยะ ในแตละระยะครอบคลมเวลา 5 ป ดงรปท 6 โดยมรายละเอยด

ดงตอไปน

1) ระยะท 1 : ปรบปรงโครงสรางพนฐานและโครงการน�ารอง กจกรรม

ทส�าคญ ไดแก การปรบแนวคดในการออกแบบและการด�าเนนงาน การศกษา

การออกแบบรายละเอยด การจดท�าโครงการน�ารองหรอโครงการสาธตในพนท

เลก ๆ โดยมกลมงานทส�าคญในแตละประเดนยทธศาสตรดงน

• พลงงานทสมารท : โครงขายไฟฟาท�างานดวยระบบอตโนมต

4 เมอง, ระบบไฟฟารองรบแหลงผลตไฟฟาขนาดเลก (DG), โครงขายไฟฟา

ชมชน, ระบบกกเกบพลงงาน, การบรณาการขอมลระบบไฟฟา ระบบปฏบต

การเคลอนทททนตอเหตการณใน 4 เมอง และการพฒนาพลงงานทดแทน

ระดบชมชน

• ชวตทสมารท : ระบบมเตอรอจฉรยะในพนทภาคกลาง และ 10 เมอง

ในภมภาคอน ๆ, ส�านกงานแบบ Smart & Green Office จ�านวน 216 แหง

และการปรบความตองการไฟฟา

• สงคมทสมารท : สถานบรการไฟฟาสาธารณะส�าหรบรถยนตไฟฟา

และไฟถนนและไฟสาธารณะประหยดพลงงาน

รปท 6 การพฒนาโครงขายไฟฟาอจฉรยะ 3 ระยะ



2) ระยะท 2 : ขยายงานครอบคลมผใชไฟฟาทกประเภทในพนท

ตาง ๆ กจกรรมทส�าคญ ไดแก การพฒนาระบบงานตาง ๆ ทมความจ�าเปน

ในพนทเมองส�าคญ น�าอปกรณจากระบบเดมเปนอปกรณส�ารองใชงาน และ

บรณาการระบบงานตาง ๆ ใหท�างานดวยกนอยางสมบรณ โดยมกลมงานท

ส�าคญในแตละประเดนยทธศาสตรดงน

• พลงงานทสมารท : ระบบจดการทรพยากรอยางชาญฉลาด, ระบบ

ปฏบตการเคลอนทททนตอเหตการณ, สถานไฟฟาอตโนมตทสมบรณ,

โครงขายไฟฟาอตโนมตครอบคลมพนทเมองใหญทวประเทศ, และพฒนา

พลงงานทดแทนและแหลงกกเกบพลงงานในระดบชมชน

• ชวตทสมารท : ระบบมเตอรอจฉรยะครอบคลมทกพนทบรการ,

การปรบความตองการไฟฟาครอบคลมพนทเมอง, ระบบการใหบรการผใช

ไฟฟาผานทางอนเทอรเนต (Virtual Office), ผใชไฟฟาสามารถผลตไฟฟา

ไดเองและสามารถขายใหแกการไฟฟา และการจดการพลงงานภายในบาน

เพอประหยดเงนทตองช�าระคากระแสไฟฟา

• สงคมทสมารท : การใชรถยนตไฟฟา รถโดยสารไฟฟา และรถไฟ

พลงงานไฟฟาอยางแพรหลาย, ไฟถนนและไฟสาธารณะประหยดพลงงาน

ขยายเขาพนทชมชน และขยายธรกจใหบรการเสรมกบสาธารณปโภคอน ๆ

3) ระยะท 3 : ปรบปรงคณภาพไฟฟาและการบรการใหม

ประสทธภาพ กจกรรมทส�าคญ ไดแก การขยายงานใหครอบคลมพนทท

เหมาะสมทวทงประเทศ และปรบปรงประสทธภาพระบบใหดยงขน โดยม

กลมงานทส�าคญในแตละประเดนยทธศาสตรดงน

• พลงงานทสมารท : โครงขาย

ไฟฟาอตโนมตครอบคลมทวประเทศพรอม

ระบบไฟฟาฟนคนสภาพไดโดยอตโนมต,

โครงขายไฟฟาชมชนอจฉรยะบรณาการ

กบแหลงพลงงานทดแทนขนาดใหญ, ระบบ

ความมนคงทางดานสารสนเทศสมบรณ

แบบ, ระบบจดสมดลและพยากรณแหลง

ผลตและการใช ไฟฟาทสมบรณ และ

โรงไฟฟาเสมอน

• ชวตทสมารท : ผใชไฟฟาสามารถ

ซอหรอขายไฟฟาตามชวงเวลาทเหมาะสม,

ผ ใช ไฟฟ าสามารถเลอกซอไฟฟาจาก

แหล งผลตไฟฟ าตามทต องการ และ

การปรบความตองการไฟฟาสมบรณแบบ

• สงคมทสมารท : ระบบจดการการ

ชารจรถยนตไฟฟาทชาญฉลาด และแหลง

พลงงานไฟฟาจากรถยนตไฟฟา (Vehicle

To Grid, V2G)

รปท 7 แสดงภาพรวมกจกรรมท

ส�าคญในการพฒนาโครงขายไฟฟาอจฉรยะ

ในแตละชวงเวลา

รปท 7 ภาพรวมแผนทน�าทาง


76

ประวตผเขยนนายธงชย มนวลท�างานใหการไฟฟาสวนภมภาค ประมาณ 21 ป ตงแต

พ.ศ. 2533 จนถงปจจบน งานหลกทรบผดชอบในปจจบนเกยวกบการวเคราะหและวางแผนระบบไฟฟา, การพฒนาระบบผลตไฟฟาจากขยะชมชน และการพฒนาโครงขายไฟฟาอจฉรยะ

ความคบหนาการพฒนาโครงขายไฟฟาอจฉรยะของประเทศไทย

จากสภาวะน�าทวมใหญป 2554 ในชวงระยะเวลาทผานมาสง

ผลกระทบตอกจกรรมตาง ๆ ทเกยวกบโครงขายไฟฟาอจฉรยะใน

ประเทศไทย หลายหนวยงาน เชน สมาคมสถาบนวศวกรไฟฟาและ

อเลคโทรนกสแหงประเทศไทย (IEEE Thailand Section) และคณะ

อนกรรมาธการพจารณาศกษาโครงขายพลงงานอจฉรยะของวฒสภา

กเลอนกจกรรมหรอก�าหนดประชม

ขณะเดยวกนทาง กฟภ. กไดมการไดปรบเปลยนคณะกรรมการ

และคณะท�างานรวมกบทปรกษาในการจดแผนทน�าทางและศกษา

ความเหมาะสมโครงการพฒนาโครงขายไฟฟาอจฉรยะ อนเนองจาก

การโยกยายและเปลยนแปลงต�าแหนง ในชวงเดอนตลาคม–ธนวาคม

2554 จากการเปลยนแปลงกลมผรบผดชอบด�าเนนการดงกลาว อกทง

เหตภยพบตน�าทวม จงเปนผลท�าใหมกจกรรมทเกยวกบโครงขายไฟฟา

อจฉรยะไมมากนก

กตตกรรมประกาศขอขอบคณ ดร.ประดษฐ เฟองฟ ทชวยปรบปรงใหบทความนสมบรณมากยงขน และขอขอบคณการไฟฟาสวนภมภาคทสนบสนน

ขอมลและบคลากรส�าหรบการวจยเกยวกบโครงขายไฟฟาอจฉรยะ

เอกสารอางอง[1] ธงชย มนวล, “โครงขายไฟฟาอจฉรยะ : การจดท�าแผนทน�าทาง ”, ไฟฟาสาร, วศวกรรมสถานแหงประเทศไทย

ในพระบรมราชปถมภ (วสท), ฉบบท [2] คณะท�างานฯ การไฟฟาสวนภมภาค, “สถานะการพฒนาโครงขายไฟฟาอจฉรยะของ กฟภ.” (เอกสารใชภายในองคกร),

สงหาคม 2554[3] คณะท�างานฯ การไฟฟาสวนภมภาค, “แนวคด Smart Grids : What is smart to our life?” (เอกสารใชภายในองคกร),

มนาคม 2554[4] คณะท�างานฯ การไฟฟาสวนภมภาค, “คณลกษณะของระบบไฟฟาในอนาคตของ กฟภ.” (เอกสารใชภายในองคกร), กมภาพนธ

2554ไฟฟาสาร


ดร.ประดษฐ เฟองฟรองผอ�ำนวยกำรกองฝกอบรม ฝำยพฒนำบคลำกร กำรไฟฟำสวนภมภำค

มเตอรอจฉรยะกบฟงกชนการเตมเงน

เทคโนโลยและนวตกรรม

Technology& Innovation

ในป จจบน เทคโนโลยของ

Smart Gr id เป นสง ทส�ำคญย ง

ตอกำรพฒนำอตสำหกรรมไฟฟำใน

อนำคตอนใกลน หลำยประเทศชนน�ำ

เชน สหรฐอเมรกำ กลมประเทศยโรป

จน เกำหลใต รวมถงอกหลำยประเทศ

ทวโลก ตำงเรงพฒนำระบบไฟฟำของ

แตละประเทศใหเปนระบบ Smart

Grid อยำงสมบรณโดยเรว อยำงไรกด

กำรจะเรมพฒนำใหกำวเขำสระบบ

Smart Gr id ทด เหมำะสมและ

สมบรณจะตองมกำรวำงโครงสรำง

พนทส�ำคญหลำยดำน หนงในนนคอ

กำรวำงโครงสรำงพนฐำนดำนมเตอร

อจฉรยะ (Smart Meter) ทหลำยคน

นยมเรยกวำ Advanced Metering

Infrastructure (AMI) ซงผเขยน

ไดเคยเขยนบทควำมเกยวกบเรองน

มำแลวครงหนง ส�ำหรบบทควำมน

เปนกำรอธบำยรำยละเอยดเพมเตม

บำงฟงกชนของมเตอรอจฉรยะท

ส�ำคญ ประเดนทขอกลำวถงในทน คอ

ฟงกชนกำรเตมเงนหรอ Prepayment

1. ววฒนาการการใชงานมเตอรอจฉรยะกบฟงกชน การเตมเงน

จดเรมตนของกำรพฒนำระบบมเตอรอจฉรยะเรมมำจำกกำรพฒนำมำ

จำกมเตอรแบบจำนหมน (Electromechanical Meter) แลวพฒนำมำจนเปน

มเตอรแบบอเลกทรอนกส (Electronic Meter) จำกนนไดมกำรพฒนำมเตอร

แบบอเลกทรอนกสใหมฟงกชนกำรใชงำนทหลำกหลำย มกำรปรบปรงจำก

กำรสอสำรแบบทศทำงเดยวเปนกำรสอสำรแบบสองทศทำง จนน�ำมำสมเตอร

อจฉรยะ (Smart Meter) ดงทเรำเรยกกนอยในทกวนน

ส�ำหรบฟงกชนกำรเตมเงนนน โดยแรกเรมกพฒนำมำจำกมเตอร

แบบอเลกทรอนกสทเพมฟงกชนกำรเตมเงนเขำไป ซงมกจะเรยกวำ “มเตอร

แบบเตมเงน” หลงจำกมกำรพฒนำมเตอรอเลกทรอนกสมำเปนมเตอร

อจฉรยะแลว มเตอรอจฉรยะนสำมำรถรองรบงำนไดหลำยฟงกชนเพอรองรบงำน

Smart Grid ดงทผเขยนไดเคยอธบำยในบทควำมกอนหนำนไปแลว แนนอน

ฟงกชนกำรเตมเงนกไดรบกำรพฒนำขนดวย ในทนจงจะเรยกวำ “มเตอร

อจฉรยะแบบเตมเงน”

ววฒนำกำรกำรใชงำนมเตอรอจฉรยะแบบเตมเงนในประเทศไทยเรม

มำจำกมเตอรแบบเตมเงน เชนเดยวกน โดยกำรไฟฟำสวนภมภำครวมกบ

บรษท สำมำรถเทลคอม จ�ำกด (มหำชน) พฒนำโครงกำรมเตอรแบบเตมเงน


78

ส�ำหรบบำนพกอำศย อำคำรชดหรอคอนโดมเนยม

บำนพกตำกอำกำศ กจกำรขนำดเลกและชวครำว

เพอเปนกำรพฒนำรปแบบกำรใหบรกำรและเพมชองทำง

กำรช�ำระเงนคำไฟฟำ โดยโครงกำรน�ำรองด�ำเนนกำรท

กำรไฟฟำสวนภมภำคจงหวดระยอง กำรไฟฟำสวนภมภำค

พทยำ กำรไฟฟำสวนภมภำครงสต กำรไฟฟำสวนภมภำค

อ�ำเภอปำกชอง และกำรไฟฟำสวนภมภำคจงหวดปทมธำน

ส�ำหรบมเตอรแบบเตมเงนนเปนมเตอรทจำยกระแสไฟฟำ

ใหไดใชงำนตำมจ�ำนวนเงนทผใชไฟซอไว โดยมลคำไฟฟำท

ซอจะบนทกในบตรเตมเงน (Smart Card) ผใชไฟสำมำรถ

ทรำบปรมำณกำรใชไฟฟำไดทกขณะ ท�ำใหควบคมหรอ

ลดกำรใชไฟฟำทสนเปลองเกนควำมจ�ำเปนไดโดยไมตอง

กงวลวำตองช�ำระคำไฟฟำตำมใบแจงหนประจ�ำเดอนอก

ตอไป นอกจำกน เมอระบบไฟฟำในบำนขดของหรอเมอ

มกำรใชไฟฟำเกนพกด มเตอรจะแสดงสญญำณเตอนและ

ตดกระแสไฟฟำทนทเพอควำมปลอดภย ถอวำมเตอรแบบ

เตมเงนเปนมเตอรทมระบบแสดงขอมลกำรใชไฟฟำและได

ผนวกระบบกำรตด/เชอมตอไฟฟำรวมอยดวย (Connect/

Disconnect) ท�ำใหผใชไฟฟำทยอยช�ำระคำไฟฟำในแตละ

เดอนไดตำมทตองกำร นอกจำกนกไมตองหวงวำไฟฟำ

จะดบทนทเมอเงนหมดเพรำะจะมยอดเงนฉกเฉนใหผใช

ไฟ 50 บำท และสำมำรถตรวจสอบควบคมกำรใชไฟฟำ

ของตนเองได ทกเวลำจำกหนำจอมเตอร ซงจะเป น

กำรสงเสรมกำรอนรกษพลงงำนอกรปแบบหนงดวย

นอกจำกนยงมอกหลำยบรษทในประเทศทไดพฒนำ

มเตอรแบบเตมเงน ทใชงำนในภำคเอกชนส�ำหรบใชงำน

ในอำคำรชดหรอคอนโดมเนยมทใหผเชำตองช�ำระคำไฟฟำ

กอนเพอลดปญหำกำรตดตำมหนคำไฟจำกผเชำ ซงกไดรบ

ควำมสนใจจำกผประกอบกำรดงกลำวเพมมำกขนเรอย ๆ

ในชวงปทผำนมำกำรไฟฟำสวนภมภำคไดรวมกบ

บรษทผผลตมเตอรอจฉรยะแบบเตมเงน ทดลองกำรใชงำน

ฟงกชนกำรเตมเงนวำจะมประสทธภำพกำรท�ำงำนเปนเชนไร

มควำมเหมำะสมหรอไมอยำงไร ซงมหลำยบรษททได

พฒนำระบบกำรเตมเงนและมกำรใชงำนจรงแลวในหลำย

ประเทศใหควำมสนใจรวมกำรทดลองใชงำนและ/หรอให

ขอมลทเปนประโยชนในกำรน�ำระบบนมำใชงำนจรงได

อยำงเหมำะสมในประเทศตอไป

จำกประสบกำรณทผำนมำ ผเขยนไดมโอกำส

เขำรวมทศนศกษำดงำนสมมนำทำงวชำกำรหลำยครง

และประชมหำรอกบกำรไฟฟำตำง ๆ จงไดทรำบวำม

หลำยประเทศก�ำลงใหควำมสนใจกำรใชงำนมเตอรแบบ

เตมเงน ส�ำหรบบำนพกอำศยหรอผใชไฟรำยเลกกนมำก

ขน เชน ในประเทศอนโดนเซยผใชไฟรำยใหมทกรำยจะ

ใชมเตอรแบบเตมเงนทงหมด ในประเทศสงคโปรผใชไฟท

มยอดคำงช�ำระจะถกเปลยนใหมำใชมเตอรอจฉรยะแบบ

เตมเงน โดยกำรเตมเงนทก ๆ ครงจะถกหกหนจำกวงเงน

เครดตทซอประมำณรอยละ 20% โดยจะถกหกไปเรอย ๆ

จนกวำยอดหนคงคำงจะหมดไป ส�ำหรบประเทศจน

กำรไฟฟำบำงมณฑลจะมกำรน�ำมเตอรอจฉรยะทม

ฟงกชนกำรเตมเงนมำใชงำนทดแทนมเตอรแบบจำนหมน

ทงหมดภำยใน 2-3 ปขำงหนำ และในอกหลำย ๆ ประเทศ

กอยระหวำงกำรศกษำควำมเปนไปไดและทยอยทดลอง

ใชงำน

2. ท�าไมตองใชมเตอรอจฉรยะทมฟงกชน แบบเตมเงนทดแทนมเตอรแบบจานหมน

จำกทกลำวมำขำงตนจะพบวำแนวโนมควำมตองกำร

ใชมเตอรอจฉรยะแบบเตมเงนทดแทนกำรใชงำนมเตอร

แบบจำนหมนเพมขน ทงทมรำคำสงกวำหลำยเทำ

กำรอธบำยเรองนใหเขำใจมำกขนนน ผเขยนขอเลำยอน

กลบไปในอดตของกำรใชงำนโทรศพทมอถอ หลำยทำน

คงจ�ำไดวำเมอกอนนโทรศพทมอถอในยคเรมแรกเปนแบบ

Postpaid หรอแบบช�ำระเงนทหลง หลงจำกนนไมนำน

จงมกำรรเรมใชระบบ Prepaid หรอระบบช�ำระเงนลวง

หนำ ทเรยกงำย ๆ วำ ระบบเตมเงน ในชวงกำรน�ำระบบ

Prepaid มำใชในระยะแรกมหลำยคนยงไมยอมรบระบบ

นเทำใดนก แตเมอไดเขำใจกำรท�ำงำนมำกขนพฤตกรรม

ของผบรโภคจงเปลยนไปปรำกฏวำในปจจบนสดสวน

กำรใชงำนระบบ Prepaid มฐำนลกคำมำกกวำระบบ

Postpaid เนองจำกลกคำสำมำรถควบคมคำใชจำย

ได จงมกำรประหยดในกำรใชงำนและคำใชจำยมำกขน



กำรใชงำนมเตอรอจฉรยะแบบเตมเงนจงดกวำมเตอรแบบ

จำนหมนหรอมเตอรทไมสำมำรถเตมเงนไดในลกษณะ

เดยวกนกบโทรศพทมอถอ ส�ำหรบขอดของมเตอรอจฉรยะ

เมอเทยบกบมเตอรแบบจำนหมนนนผเขยนไดเคยน�ำเสนอ

แลวครงหนงจงจะไมขอกลำวอกในทน อยำงไรกด กำรใชงำน

มเตอรอจฉรยะแบบเตมเงนมขอดหลำยประกำร จงจะขอ

สรปขอดของมเตอรอจฉรยะแบบเตมเงน ดงน

ผลประโยชนทางดานผใชไฟ

- ไมตองช�ำระคำไฟฟำเปนรำยเดอน ซงสำมำรถ

ทยอยซอตำมจ�ำนวนทตองกำรได

- มควำมตระหนกและควบคมปรมำณกำรใชไฟฟำ

มำกขน ท�ำใหมกำรประหยดกำรใชไฟฟำมำกขน

- ไมตองมคำประกนกำรใชไฟฟำ (Deposit)

- งำยในกำรตรวจสอบปรมำณกำรใชไฟฟำ

- ไมมคำใชจำยในกำรเชอมตอใหม หำกไมม

กำรช�ำระคำไฟตำมระยะเวลำทก�ำหนด

- กำรใช งำนมเตอร แบบเตมเงนเป นไปดวย

ควำมสมครใจ

- ไมมคำใชจ ำยเพมเตม ในกรณทใชมเตอร

แบบอจฉรยะอยแลว

ผลประโยชนทางดานของการไฟฟา

- มกระแสเงนสดทดขน

- ลดภำระกำรเรยกเกบเงนคงคำง

- สงเสรมกำรอนรกษพลงงำน

- ลดกำรรองเรยนกำรเรยกเกบเงนสงส�ำหรบลกคำ

บำงรำย

- เพมควำมพงพอใจในกำรบรกำรลกคำ

- จะไมมค ำใช จ ำยส�ำหรบอปกรณเสรมหรอ

โครงสรำงพนฐำน ในกรณทใชมเตอรแบบอจฉรยะอยแลว

และใชระบบกำรเตมเงนแบบ Software-based หรอ

ระบบ Hybrid

- สำมำรถปรบใหสำมำรถใชชองทำงกำรช�ำระคำ

ไฟฟำรปแบบทใชอยได

- ไมมคำใชจำยในกำรเรยกช�ำระคำไฟฟำ

- ลดกำรตดไฟ-เชอมตอใหมของลกคำทถกตดไฟ

จงเทำกบเปนกำรเพมควำมปลอดภยในกำรท�ำงำนของ

พนกงำน

- แกปญหำกำรช�ำระคำไฟและกำรจดหนวยส�ำหรบ

ผใชไฟทอยไกลและเขำถงยำก

3. รปแบบของมเตอรอจฉรยะแบบเตมจำกทไดไปศกษำดงำนหลำยแหง และรวมงำน

สมมนำวชำกำรหลำยครง พอสรปไดวำมเตอรอจฉรยะ

แบบเตมเงนม 3 แบบ คอ

3 . 1 ม เ ตอร อ จฉร ย ะ

แ บ บ เ ต ม เ ง น ช น ด ท ใ ช

Hardware-based ในกำรเตมเงน

เช น กำรใช Smar t Card

อยำงเชนทมใชในระบบมเตอร

เตมเงนทวไปดงไดกลำวไวขำงตน

โดยผใชไฟตองเตมเงนใน Smart

Card แล วน�ำ Smart Card

นนมำเสยบทมเตอรอจฉรยะแบบเตมเงนเพอสงขอมล

กำรเตมเงนใหแก มเตอร อจฉรยะแบบเตมเงนรบร

วธกำรนเปนวธทดวธหนง มควำมเชอถอไดคอนขำงสง

แตเปนระบบทมค ำใชจ ำยสงทงทระบบ Hardware

มเตอรและอปกรณกำรเตมเงน (Vending Machine)

3.2 มเตอร อจฉรยะแบบเตมเงน ชนดท ใช

Software-based ในกำรเตมเงน จะไมมคำใชจำยส�ำหรบ

อปกรณเสรมหรอโครงสรำงพนฐำน ในกรณทใชมเตอร

แบบอจฉรยะอยแลว วธกำรนเปนวธทดวธหนง ไมม

คำใชจำยเพมใชระบบ Billing เดมไดเลย แตระบบ Meter

Data Management System (MDMS) ตองรองรบส�ำหรบ

Prepayment ดวย ซงโดยทวไประบบ AMI/MDMS ทม

ใชงำนในตลำดทวไปจะมระบบนมำใหดวยแลว ระบบน

ผใชไฟเพยงไปช�ำระเงนทจดช�ำระเงนของกำรไฟฟำ เชน

ทท�ำกำรของกำรไฟฟำ รำนสะดวกซอตำง ๆ ระบบกจะสง

ขอมลใหระบบ AMI รบทรำบยอดกำรเตม แลวสงขอมล

ไปใหมเตอรแบบอจฉรยะทรำบอกทอดหนง


80

เพอใหเขำใจระบบโดยละเอยดมำกยงขนจะขอ

ยกตวอยำงระบบมเตอรอจฉรยะแบบเตมเงน ชนดทใช

Software-based ของบรษท Oracle ดงแสดงในรปท 1

โดยจะอธบำยใหทรำบในแตขนตอน ดงน

(1) ผใชไฟจะไดรบ Message เตอนจำกระบบ

มเตอรอจฉรยะแบบเตมเงนวำเหลอเงนเทำกบจ�ำนวน

ตำมทไดตงไว ผใชไฟจงรบไปเตมเงนทจดช�ำระเงนของ

กำรไฟฟำ เชน ทท�ำกำรของกำรไฟฟำ รำนสะดวกซอตำง ๆ

จำกนนระบบจะสงขอมลใหระบบฐำนขอมลของระบบ

AMI/MDMS และระบบ Billing ตอไป

(2) จำกนนระบบ AMI/MDMS จะสงขอมล

กำรเตมเงนใหแกมเตอรอจฉรยะแบบเตมเงน ทรำบยอด

กำรเตมเงน หำกในกรณทเงนหมดไปแลวกจะสงค�ำสง

ใหมเตอรอจฉรยะแบบเตมเงนจำยไฟ “On Command”

ใหแกผใชไฟดวย

(3) ระบบสำมำรถตรวจสอบไดวำมยอดเงนคง

เหลอเทำใด โดยจะก�ำหนดใหแจงเปนรำยวนหรอทก ๆ

ครงวนกได

(4) ผใชไฟไดรบทรำบยอดคงเหลอตำมควำมถ

ทตองกำร รวมทงยอดคงเหลอต�ำสดทจะเตอนใหไป

เตมเงนกอนทจะถกตดไฟผำนระบบ SMS ทำงโทรศพทมอถอ

กำรใชงำนจรงในบำงประเทศจะก�ำหนดไมใหมกำรตดไฟ

ในชวงตอนกลำงคนหรอวนหยด นนอำจหมำยรวมถง

กำรยอมใหมกำรใชไฟเกนกวำยอดคงเหลอได (Over-draft

function) ซงขนอยกบนโยบำยของหนวยงำนทเกยวของ

จะก�ำหนดแตกตำงกนออกไปในแตละประเทศ ทงนเพอ

ควำมปลอดภยและกำรอ�ำนวยควำมสะดวกหรอเพม

คณภำพกำรบรกำรใหแกผใชไฟเปนส�ำคญ

อยำงไรกด มเตอรอจฉรยะแบบเตมเงนชนด

Software-based น อำจมขอเสยอยบำงหำกระบบสอสำร

ทรองรบมเตอรอจฉรยะแบบเตมเงนชนด Software-based

นเปนระบบทมควำมเรวต�ำหรอเปนระบบมควำมเชอถอไดต�ำ

ทงนเนองจำกกำรตดตอสอสำรระหวำงมเตอรอจฉรยะกบ

Data Collector ทเปนแบบ Power Line Communication

(PLC) หรอแบบไรสำยทใช ZigBee หรอใชคลนวทยอน ๆ

โดยทวไปยงมควำมเรวต�ำและ/หรอเปนระบบมควำมเชอถอต�ำ

ยงมมเตอรอจฉรยะลกขำยอยหลำยเครองอำจจะท�ำให

กำรสงขอมลกำรเตมเงนจำกระบบ AMI/MDMS ไปยง

มเตอรอจฉรยะแบบเตมเงนชนด Software-based ของ

เครองทผ ใชไฟมำเตมเงนแลวนนลำชำ โดยหำกกอน

กำรเตมเงนนนมยอดคงเหลอใกลจะหมดแลวกอำจท�ำให

รปท 1 หลกการท�างานระบบมเตอรอจฉรยะแบบเตมเงนชนด Software-based ของบรษท Oracle



ประวตผเขยนดร.ประดษฐ เฟองฟ

• ปจจบนรบผดชอบงำนดำนกำรฝกอบรมของกำรไฟฟำสวนภมภำค มประสบกำรณดำนกำรวจยและพฒนำระบบไฟฟำมำมำกกวำ 10 ป

• กรรมกำรสำขำวศวกรรมไฟฟำ วสท.• บรรณำธกำร นตยสำรไฟฟำสำร วสท.

เกดไฟดบไดหำกกำร Update ขอมลลำชำ จงอำจจะ

ท�ำใหผใชไฟเกดควำมไมพอใจในกำรบรกำรได นอกจำกน

กำรสอสำรจำก Data Collector ไปยงระบบ AMI/MDMS

โดยทวไปจะใชระบบ GPRS ผำนระบบเครอขำยของบรษท

ทใหบรกำรโทรศพทมอถอ ซงหำกโครงขำยในขณะนน

มกำรใชงำนกนมำกอำจท�ำใหกำรสงขอมลท�ำไดลำชำหรอ

ไมประสบควำมส�ำเรจ จงเปนอกสำเหตหนงทท�ำใหเกด

ปญหำดงกลำวขำงตนไดเชนกน

3.3 มเตอรอจฉรยะแบบเตมเงน ชนดทใชระบบ

STS Keypad Prepayment เปนระบบทผสมผสำน

สองระบบขำงตน โดยผใชสำมำรถใชระบบกำรเตมเงน

เชนเดยวกบชนด Software-based ระบบกจะท�ำงำน

คลำย ๆ กน แตเพอปองกนปญหำกำร Update ขอมลยอด

กำรเตมเงนลำชำจำกระบบสอสำร ผใชไฟจะไดรบรหสชดหนง

หลงจำกช�ำระเงนแลว ซงรหสนมลกษณะคลำยกบรหส

เตมเงนของโทรศพทมอถอชนด Prepaid ผใชสำมำรถน�ำ

รหสนนไปกดทแปนพมพของ

ม เตอร อจฉรยะแบบเตมเงน

ไดเลย หำกผใชไฟทไปเตมเงน

เสรจแล วจะไปท�ำธระอนต อ

กสำมำรถโทรศพท แจ งรหส

เตมเงนไปใหคนทบำนกดรหส

เตมเงนแทนกนไดเลย จงเปน

กำรอ�ำนวยควำมสะดวกกบผใช

งำนใหไดรบควำมพงพอใจยงขน แนนอนระบบนกจะมคำ

ใชจำยเพมจำกกำรใชงำนชนด Software-based เนองจำก

ทมเตอรตองมแปนพมพแตกมคำใชจำยเพมขนไมมำกนก

นอกจำกนในกรณทผใชไฟทอยหำงไกลยำกในกำรเขำถง

เชน อยบนเขำสงหรอบนเกำะ กำรใชระบบนจะชวยใหลด

คำใชจำยในกำรด�ำเนนกำรทงคำอำนหนวยและจดเกบคำ

ไฟฟำไดมำก โดยไมตองเปนกงวลกบเรองระบบสอสำร

มำกนก

อยำงไรกด มเตอรอจรยะแบบเตมเงนชนด STS

Keypad Prepayment อำจมปญหำกำรใชงำนอยบำง

หำกน�ำมำใชงำนในบำนเรำ เนองดวยกำรตดตงมเตอร

ของกำรไฟฟำจะตดตงบนเสำไฟ ซงบำงครงตดตงไวสงมำก

โดยเฉพำะในพนททเคยประสบปญหำน�ำทวม กำรกด

แปนพมพเพอเตมเงนทมเตอรจงอำจจะไมสะดวก และ

ยงหำกเปนกำรเตมเงนในชวงเวลำกลำงวนทมแสงแดด

สวำงมำกอำจจะท�ำใหมองตวเลขทจอ LCD ไมคอยชดเจน

อกดวย

4. สรปมเตอรอจฉรยะแบบเตมเงนเปนสงทดมประโยชน

กบทกฝำยดงไดกลำวขำงตน แนนอนกำรพฒนำและ

ปรบเปลยนไปสสงใหมยอมมกำรตอตำนดงเชนกำรน�ำ

ระบบโทรศพทแบบ Prepaid มำใชงำนในยคเรมตน

อยำงไรกด หำกไดมกำรท�ำควำมเขำใจประชำสมพนธและ

ขยำยผลอยำงเปนระบบและเปนรปธรรม กจะท�ำใหผใชไฟ

สนใจและพรอมทจะใชงำนมเตอรอจฉรยะแบบเตมเงน

ในอนำคตอนใกลนเปนจ�ำนวนมำกอยำงแนนอนไฟฟาส

าร

82

น.ส.นพดา ธรอจฉรยกลอเมล : [email protected]

(ตอจากฉบบทแลว)

ความเดมตอนทแลว ผเขยนน�ำเสนอขอมลบำงสวนของควำมรวมมอดำนระบบไฟฟำ

ระหวำงประเทศไทยและประเทศเพอนบำน ในโครงกำรระบบสงเชอมโยง HVDC ไทย – มำเลเซย

ในชอตอนวำ Friends with Benefits

สวสดคะผอานทกทาน เรองราวทายเลมไฟฟาสารฉบบตอนรบปใหมน ผเขยนกลบมา

จากการอพยพหนน�า พรอมค�าสญญาจากฉบบทแลว ทจะพาทานขามฝงโขงไปชมโรงไฟฟา

ในลาว ดวยค�าทกทายวา “สะบายด” คะ

ประเทศไทยกบสำธำรณรฐประชำชนลำว (สปป.ลำว) มควำมผกพน

ทำงดำนเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรมเปนระยะเวลำยำวนำน และพฒนำ

ขนเปนล�ำดบอนเนองมำจำกกำรมอำณำเขตตดตอกน โดยควำมผกพนในดำน

กำรผลตพลงงำนไฟฟำนน รฐบำลไทยและรฐบำลลำวไดมกำรลงนำมในบนทก

ควำมเขำใจ (Memorandum of Understanding: MOU) ฉบบแรก เมอวนท

4 มถนำยน 2536 เพอสงเสรมและใหควำมรวมมอในกำรพฒนำโครงกำร

ในกำรผลตไฟฟำในประเทศลำว เพอจ�ำหนำยไฟฟำใหกบประเทศไทย จ�ำนวน

ขอขอบคณขอมลจาก การไฟฟาฝายผลตแหงประเทศไทย

ปกณกะ

Variety

1,500 เมกะวตต ภำยในป 2543 และ

ตอมำไดมกำรรวมลงนำมในบนทก

ควำมเขำใจ ฉบบทสอง ในวนท 19

มถนำยน 2539 เพอขยำยกำรรบซอ

ไฟฟำใหได 3,000 เมกะวตต ภำยในป

2549 และขยำยเปน 7,000 เมกะวตต

ในเวลำตอมำ



เพอใหเปนไปตำมบนทกควำมเขำใจทไดรวมลงนำมไว ทำงฝำยไทย

จงไดมกำรแตงตงคณะท�ำงำนประสำนควำมรวมมอพฒนำไฟฟำใน สปป.ลำว

(คปฟ-ล.) โดยมผวำกำรกำรไฟฟำฝำยผลตแหงประเทศไทย (กฟผ.) เปนประธำน

และมกรรมกำรจำกหนวยงำนอนทเกยวของ ประกอบดวย ส�ำนกงำน

คณะกรรมกำรนโยบำยพลงงำนแหงชำต กรมเศรษฐกจ กระทรวงกำร

ตำงประเทศ กรมพฒนำและสงเสรมพลงงำน และส�ำนกงำนคณะกรรมกำร

พฒนำเศรษฐกจและสงคมแหงชำต สวนทำงฝำย สปป.ลำว ไดมกำรแตงตง

คณะกรรมกำรพลงงำนแหงชำตลำว (Lao National Committee for Energy:

LNCE) โดยมรฐมนตรประจ�ำส�ำนกนำยกรฐมนตร สปป.ลำว เปนประธำน

เพอประสำนควำมรวมมอระหวำงประเทศไทยและประเทศลำวในดำนพลงงำน

ไฟฟำ

ปจจบนมโครงกำรทจำยไฟฟำเชงพำณชยเขำระบบ กฟผ. แลว 2 โครงกำร

คอ โครงกำรเทน-หนบน และโครงกำรหวยเฮำะ โครงกำรทลงนำมสญญำซอขำย

ไฟฟำแลว 3 โครงกำร คอ โครงกำรน�ำเทน 2 โครงกำรน�ำงม 2 และโครงกำร

เทน-หนบนสวนขยำย ซงมก�ำหนดทจะจำยไฟฟำเชงพำณชยเขำระบบ กฟผ.

ภำยในเดอนเมษำยน 2553 มนำคม 2554 และมนำคม 2555 ตำมล�ำดบ

รวมก�ำลงผลตไฟฟำท กฟผ. รบซอภำยใตกรอบ MOU ทงสน 2,078 เมกะวตต

• โครงการโรงไฟฟาพลงน�าเทน-หนบน Theun – Hinboun Hydro Power Plant INVESTOR: EDL 60%, NORDIC 20% (NORWAY GROUP), MDX

20% (THAILAND)

โ ค ร ง ก ำ ร

โรงไฟฟ ำพล งน� ำ

เทน – หนบน ม

ขนำดก�ำลงผลต 2

x 105 เมกะวตต

ตงอย ระหว ำงล ม

น�ำเทน และลมน�ำ

หนบน จำกสภำพ

ท ำ ง ภ ม ศ ำ ส ต ร

ระดบควำมแตกตำง

ระหวำงลมน�ำทงสอง ประมำณ 240 เมตร สำมำรถอ�ำนวยประโยชนตอ

กำรผลตกระแสไฟฟำ ตวเขอนมลกษณะเปนฝำยน�ำลน ท�ำหนำทยกระดบน�ำ

ใหสงขน ตงอยบนล�ำน�ำเทนหำงจำกกรงเวยงจนทนไปทำงทศตะวนออก

ประมำณ 280 กโลเมตร กระแสไฟฟำทผลตไดจะถกสงเขำลำนไกไฟฟำของ

โรงไฟฟำพลงน�ำเทน - หนบน เพอสงไปยงสถำนไฟฟำแรงสงทำแขก ซงอย

ตรงขำมกบจงหวดนครพนมของประเทศไทย ดวยสำยสงขนำด 230 กโลโวลต

ชนดวงจรคระยะทำงประมำณ 86

กโลเมตร จำกนนข ำมแมน�ำโขง

เชอมโยงเขำส ระบบสงไฟฟำของ

กฟผ. ดวยสำยสงกระแสไฟฟำขนำด

230 กโลโวลต ชนดวงจรคไปยงสถำน

ไฟฟำแรงสงสกลนคร 2 ระยะทำง

ประมำณ 75 กโลเมตร หลงจำก

น�ำสำยสง SO2-THK เขำใชงำนครง

แรก เมอวนท 30 ธนวำคม 2540

ไดมกำรปรบปรงสำยสง SO2 – THK

วงจร 1 โดยแบงลงทสถำนไฟฟำแรงสง

นครพนม เพอเพมควำมมนคงของ

ระบบ ลดควำมสญเสยในสำยสงของ

ระบบ 115 กโลโวลต ในบรเวณดงกลำว

และน�ำเข ำใช งำนเมอปลำยเดอน

ตลำคม 2542 ในปจจบนสำยสง

ทเชอมโยงโครงกำรนกบ กฟผ. คอ

สำยสง NN-THK และ SO2-THK

โครงกำรน เ ป น โครงกำร

พลงงำนไฟฟำโครงกำรแรกของกลม

บรษท เอม ด เอกซ จ�ำกด (มหำชน)

ด�ำเนนกำรโดยบรษท จ เอม เอส ลำว

จ�ำกด (บมจ. จ เอม เอส เพำเวอร

ถอหน 100%) ผำนบรษท เทน-หนบน

พำวเวอร จ�ำกด ซงเปนบรษทรวม

ทนระหวำงบรษท จ เอม เอส ลำว

จ�ำกด ถอหนในสดสวนรอยละ 20

กำรไฟฟำลำวถอหนในสดสวนรอยละ

60 และกลม Nordic Hydropower

AB ถอหนในสดสวนรอยละ 20 โดย

โครงกำรผลตกระแสไฟฟำพลงน�ำ

ขนำด 210 เมกะวตตแหงน นบเปน

โครงกำรพลงงำนไฟฟำโครงกำรแรก

ในลำวทด�ำเนนงำนโดยบรษทเอกชน

ตำงประเทศ เพอผลตและจ�ำหนำย

กระแสไฟฟำใหแกประเทศไทยและ

ไดรบสมปทำนจำกรฐบำลลำวให

ด� ำ เนนกำรผลตกระแสไฟฟ ำใน

ระยะเวลำ 25 ป นบจำกวนท 31


84

มนำคม 2541 ซงสำมำรถตออำยสญญำได และยงเปนโครงกำรผลตพลงงำน

ไฟฟำโครงกำรแรกของลำวทลงนำมในขอตกลงกำรซอไฟฟำกบ กฟผ.

ขอก�าหนดเกยวกบการซอ - ขายไฟฟา

• เทน – หนบน จะตองสงพลงงำนไฟฟำให กฟผ. ณ จดสงมอบ

(Delivery Point) ไมต�ำกวำ 100% ของคำทโรงไฟฟำไดท�ำกำรแจงลวงหนำ

ไว และ กฟผ. จะตองรบพลงงำนไฟฟำไมต�ำกวำ 95% ของจ�ำนวนดงกลำว

จงจะไมถกปรบ Foregone Net Electrical Output

• เทน – หนบน สำมำรถขำยไฟฟำใหกบผใชไฟฟำใน สปป.ลำว

แตทงนปรมำณดงกลำวเมอรวมกบ Loss และ Station service ในระบบของ

เทน – หนบน จะตองไมเกน 10 เมกะวตต

• กฟผ. จะขำยไฟฟำให เทน – หนบน (กรณโรงไฟฟำไมไดเดนเครอง

ทง 2 Unit) ไมเกน 10 MW โดยท กฟผ. จะไมชดใชใด ๆ ในกรณทเกด

ขดของในกำรจำยไฟให เทน – หนบน

• จดสงมอบกระแสไฟฟำ (Delivery Point) คอ จดทกระแสไฟฟำ

ไดถกสงมอบจำกเทน – หนบน ใหกบ กฟผ. จะใชต�ำแหนงทสำยสงผำน

เสนเขตแดนไทย – ลำว

• Correction Point คอ จดทอยกงกลำงของสำยชวงขำมแมน�ำโขง

ระหวำง Tower ของ กฟผ. และ Tower ของ ลำว จดนจะใชเปน Reference

ในกำรค�ำนวณ Loss ของสำยสงซงอยในลำว (จำกมเตอรซอ – ขำย จนถง

จด Correction point) เพอจะใชในกำรค�ำนวณหำ Net Electrical Output

(NEO) ตอไป

• โครงการโรงไฟฟาพลงน�าหวยเฮาะ Houay – Ho Hydro Power Plant INVESTOR : EDL 20%, SUEZ ENERGY (BELGIUM) 60%, HHPC

(THAILAND) 20%

โรงไฟฟำพลงน�ำหวยเฮำะ

ตงอยตอนใตของประเทศลำว บน

ทรำบสง Bolaven ระหวำงแขวง

จ�ำปำศกดและอตตะปอหำงจำก

ชำยแดนไทย–ลำว ท จ งห วด

อบลรำชธำนประมำณ 220

กโลเมตร ตวเขอนสรำงปดกน

ล�ำน�ำหวยเฮำะเพอใหเกดอำงเกบน�ำ

น�ำทจะใชผลตกระแสไฟฟำจะสง

ผำนอโมงคสงน�ำทงแนวรำบและแนวดง ซงจะได Head ประมำณ 758 เมตร และ

เขำสโรงไฟฟำขนำด 2 x 75 เมกะวตต

น�ำทออกจำกโรงไฟฟำจะลงสแมน�ำ

เซกองซงเปนสำขำของแมน�ำโขง โดย

กระแสไฟฟำทผลตไดจะถกสงดวย

สำยสง 230 กโลโวลต วงจรคไป

ยงชำยแดนไทย – ลำว ทชองเมก

ระยะทำงประมำณ 161 กโลเมตร

จำกนนจะตอไปยงสถำนไฟฟำแรงสง

อบลรำชธำน 2 ระยะทำงประมำณ

70 กโลเมตร รวมควำมยำวสำยสง

หวยเฮำะ – อบลรำชธำน 2 ประมำณ

231 กโลเมตร โดยโรงไฟฟำพลงน�ำ

หวยเฮำะ มหนำทตองพรอมจำย

พลงงำนให กฟผ. ไมต�ำกวำ 126

เมกะวตต วนละ 10 ชวโมงทกวน

ยกเวนวนอำทตย ตำมอำยสญญำ

30 ป นบจำกวนท 3 กนยำยน 2542

• โครงการโรงไฟฟาพลงน�า น�าเทน2 NamTheun2Hydro Power Plant INVESTOR : LHSE (LAOS)

20%, EDF (FRANCE) 35%, EGCO

(THAILAND) 25%, ITD

(THAILAND) 15%

โรงไฟฟำพลงน�ำน�ำเทน 2 ตง

อย ในแขวงค�ำมวนของประเทศลำว

สำมำรถเดนทำงไปไดจำกดำนทำแขก

จงหวดนครพนม โดยขำมสะพำน



มตรภำพไทย-ลำว 2 รวมระยะทำงประมำณ 140 กโลเมตร

โครงกำรน�ำเทน 2 มก�ำลงผลตตดตงขนำด 2 x 37.5 เมกะวตต และ

4 x 250 เมกะวตต รวม 1,075 เมกะวตต โดยก�ำลงผลต ณ จดสงมอบ

คอ 920 เมกะวตต และมพลงงำนไฟฟำทจะสงมอบใหไทยสวนทประกน

กำรรบซอ เฉลยรวมทงสนประมำณ 5,354 ลำนหนวยตอป เปนระยะเวลำ

25 ป ซงรฐบำลลำวถอหนรอยละ 20 สวนทเหลอรอยละ 80 ถอหนโดย

Nam Theun 2 Electricity Consortium อนประกอบดวย กำรไฟฟำฝรงเศส

บรษท Transfield/ออสเตรเลย และผถอหนไทย ไดแก บรษท อตำเลยน-ไทย

จ�ำกด บรษท จสมนอนเตอรเนชนแนล จ�ำกด และบรษทภทรธนกจ จ�ำกด

• โครงการโรงไฟฟาพลงน�าน�างม2 NamNgum2HydroPowerPlant INVESTOR / SPONSOR: EDL 25%, SHLAPAK GROUP (USA) 4%,

C.KANCHANG (THAILAND) 28.5 %, PT CONSTRUCTION &

IRRIGATION

โรงไฟฟ ำพล งน� ำ

น�ำงม 2 สำมำรถเดนทำง

จำกดำนตรวจคนเขำเมอง

จงหวดหนองคำย ข ำม

สะพำนมตรภำพไทย-ลำว 1

เขำสกรงเวยงจนทน และ

เดนทำงตออกประมำณ

90 กโลเมตร จนถงเขอน

น�ำงม 2 ซงตงอยในเขตปกครองพเศษไซยสมบรณ มก�ำลงผลตตดตงรวม

615 เมกะวตต ซงปจจบน กฟผ. มสญญำปฏบตกำรและบ�ำรงรกษำ (Operation

and Maintenance) ทโรงไฟฟำเขอนน�ำงม 2 เปนระยะเวลำ 27 ป

• โครงการโรงไฟฟาหงสาลกไนต HongsaCoal-Fired INVESTOR / SPONSOR : EDL 20%, Banpu 40%, RATCH 40%

โ ร ง ไฟฟ ำห งสำ

ลกไนต ต งอย ในแขวง

ไซยะบร ตดกบเขตจงหวด

เชยงรำย นำน พะเยำ

อตรดตถ และเลย ซง

เปนเขตตดตอระหวำงบำน

แกนทำว แขวงไซยะบร กบบำนกระเซง

ต�ำบลอำฮ อ�ำเภอทำล จงหวดเลย

โดยสำมำรถเดนทำงจำกดำนตรวจ

คนเข ำ เมอง จงหวดหนองคำย

ขำมสะพำนมตรภำพไทย-ลำว 1

ขำมแมน�ำเหอง และเดนทำงตอจนถง

โรงไฟฟำ

กฟผ. ไดลงนำมสญญำซอขำย

ไฟฟำโครงกำรหงสำลกไนต กบ

บรษทไฟฟำหงสำ จ�ำกด เมอวนท

2 เมษำยน 2553 ณ หองแกรนดบอลรม

โรงแรมลำวพลำซำ เวยงจนทน สปป.

ลำว ซงโครงกำรนนบเปนโครงกำร

โรงไฟฟำพลงควำมรอนแหงแรกใน

ประเทศลำว และเปนโครงกำรใน

ล�ำดบท 6 ทรฐบำลลำวไดเสนอให

ประเทศไทยรบซอไฟฟำภำยใตกรอบ

MOU โดย กฟผ. ไดด�ำเนนกำร

เจรจำอตรำคำไฟฟำและหลกกำร

ส�ำคญของกำรซอขำยไฟฟำกบกลม

ผ ลงทนโครงกำร ซงประกอบดวย

บรษทบำนป เพำเวอร จ�ำกด (รอยละ

40) บรษท ผลตไฟฟำรำชบรโฮลดง

จ�ำกด (มหำชน) (รอยละ 40) และ

Lao Holding State Enterprise

(รอยละ 20)

ส�ำหรบสำระส�ำคญของสญญำ

ซอขำยไฟฟำโครงกำรหงสำลกไนต

คอ โครงกำรฯ จะตองพฒนำให

แลวเสรจและสำมำรถจำยไฟฟำเขำ

ระบบ กฟผ. เพอกำรซอขำยไฟฟำ

เชงพำณชยไดภำยใน 5 ป นบจำก

ว นลงนำมสญญำซ อ ข ำย ไฟฟ ำ

(ประมำณป 2558) โดยมก�ำลงผลต

ณ จดสงมอบชำยแดนไทย-ลำว 1,473

เมกะวตต และมพลงงำนไฟฟำทจะ

สงมอบให กฟผ. เฉลยประมำณ

10,449 ลำนหนวยตอป โดยสงผำน


86

ประวตผเขยน

น.ส.นพดา ธรอจฉรยกล• กรรมกำรสำขำไฟฟำ วสท.• อนกรรมกำรมำตรฐำนกำรตดตงทำงไฟฟำส�ำหรบประเทศไทย• กองบรรณำธกำรนตยสำรไฟฟำสำร

แถม - จากชอตอน “สะบายด”ภำพยนตรชด สะบำยด เปนโครงกำรรวมระหวำงไทยและ

ลำว โดยมทงสน 3 ภำค คอ สะบำยด หลวงพระบำง (Good Morning Luang Prabang) สะบำยด 2 ไมมค�ำตอบจำก...ปำกเซ (From Pakse with Love) และสะบำยด วนววำห (Lao Wedding)

สำยสงขนำด 500 กโลโวลต เชอมโยงจำกโรงไฟฟำใน สปป.ลำว มำยงสถำน

ไฟฟำแรงสงนำน ในฝงไทย กำรซอขำยพลงงำนไฟฟำจำกโครงกำรลกไนต

หงสำ จะมอำยสญญำ 25 ป โดยมอตรำคำไฟฟำเฉลยตลอดอำยสญญำเทำกบ

2.275 บำทตอกโลวตต-ชวโมง

• โครงการน�างม1–น�าลก–น�าเทน2

นอกจำกโครงกำรภำยใต

กรอบบนทกควำมเขำใจระหวำง

รฐบำลไทยและ สปป.ลำว แลว

กฟผ. ยงไดจดท�ำสญญำซอขำย

ไฟฟำจำกโครงกำรน�ำงม 1

(ก�ำลงผลตตดตง 150 เมกะวตต)

ในลกษณะ Non-firm ตงแต

เดอนกนยำยน 2534 เปนตนมำ โดย กฟผ. รบซอและขำยใหกำรไฟฟำลำว

(ฟฟล.) โดยมจดเชอมโยงระบบสง 115 กโลโวลต ท สถำนไฟฟำหนองคำย,

สถำนไฟฟำอดรธำน 1, สถำนไฟฟำอดรธำน 2 และสถำนไฟฟำบงกำฬ และ

สวนทขำยให ฟฟล. อยทสถำนไฟฟำนครพนม และสถำนไฟฟำมกดำหำร

และตอมำ ฟฟล. ไดเสนอขำยไฟฟำจำกโครงกำรน�ำลก (ก�ำลงผลตตดตง

60 เมกะวตต) ให กฟผ. โดยใชอตรำคำไฟฟำและหลกกำรซอขำยไฟฟำ

เชนเดยวกบโครงกำรน�ำงม 1 และผนวกเขำเปนสวนหนงของสญญำฯ โดยเรม

สงไฟฟำเขำระบบ กฟผ. ตงแตเดอนมนำคม 2545 เปนตนมำ

สญญำฯ ฉบบปจจบน ลงนำมเมอวนท 2 มนำคม 2549 มอำยสญญำ

8 ป (นบจำก 26 กมภำพนธ 2549) ใชอตรำคำไฟฟำแบบ Time of Use

(TOU) โดยแบงเปนชวง Peak และ Off-Peak สวนท กฟผ. ขำยให ฟฟล.

ใชรำคำซอบวกดวยคำสญเสยในระบบสง โดยจะทบทวนอตรำซอขำยไฟฟำ

ทก 4 ป อนง หำก ฟฟล. ซอไฟฟำจำก กฟผ. เกนกวำทขำยให กฟผ.

ในรอบปสญญำ กฟผ. จะคดคำไฟฟำ

สวนทเกนดวยอตรำคำไฟฟำขำยให

ตำงประเทศ ซงเปนอตรำขำยปลก

ส�ำหรบผใชไฟฟำรำยใหญ บวกดวย

เงนชดเชยระหวำงกำรไฟฟำ คำไฟฟำ

ผนแปร (Ft) และภำษมลคำเพม

(VAT)

ตอมำ ฟฟล. ไดเสนอขำย

ไฟฟ ำส วนเกนควำมต องกำรใช

ในประเทศทรบจำกโครงกำรน�ำเทน 2

ก�ำลงผลตประมำณ 75 เมกะวตต

ให กฟผ. โดยผนวกเปนสวนหนงของ

สญญำฯ โครงกำรน�ำงม 1 และไดลงนำม

สญญำแกไขเพมเตมฯ เมอวนท 10

เมษำยน 2552 ทงน ฟฟล. จะสง

ไฟฟำจำกสถำนไฟฟำทำแขกในฝงลำว

มำยงสถำนไฟฟำนครพนม ในฝงไทย

เอกสารอางอง• ขำวประชำสมพนธ, ฝำยสอสำรองคกำร, กำรไฟฟำฝำยผลตแหงประเทศไทย

• http://www.eppo.go.th/vrs/VRS48-02-ThaiLaos.html

• http://www.mdx.co.thไฟฟาสาร

ล�ำดบ ชอหวขอ วนท สถำนท

1 อบรม ระบบการตอลงดน 11 ก.พ.55 วสท.

2 อบรม การค�านวณกระแสลดวงจรตามมาตรฐาน IEC 18 ก.พ.55 วสท.

3 อบรม การตรวจสอบและทดสอบระบบไฟฟาอาคาร (เพอการบ�ารงรกษาและความปลอดภย) ทฤษฎ

และปฏบต รนท 26

18 ก.พ.55 วสท.

4 อบรม การออกแบบ ตดตง และทดสอบแผงสวตชแรงต�า 25 ก.พ.55 วสท.

5 อบรม Substation Equipment and Protective Relaying 3-4 ม.ค.55 วสท.

6 อบรม Transmission and Distribution System 10-11 ม.ค.55 วสท.

7 อบรม มาตรฐานแจงเหตเพลงไหม ไฟแสงสวางฉกเฉนและปายทางออก 17 ม.ค.55 วสท.

8 อบรม มาตรฐานตดตงไฟฟาส�าหรบประเทศไทย และออกแบบระบบไฟฟา 23-25 ม.ค.55 วสท.

9 อบรม การวดวเคราะหและควบคมเสยงในอาคาร (ทฤษฎและปฏบต) 11-12 พ.ค.55 วสท.

10 อบรม การตรวจสอบระบบไฟฟาเพอความปลอดภย รนท 4 26 พ.ค.55 วสท.

11 สมมนาเชงวชาการเรอง การเลอก การใชงาน การบ�ารงรกษาหมอแปลงไฟฟาและแผงสวตช

แรงต�า (MDB)

13 ม.ย.55 วสท.



16 ม.ย.55 วสท.

13 อบรม ประสบการณแกปญหาคณภาพไฟฟาในประเทศไทย 21-22 ม.ย.55 วสท.

14 อบรม ระบบการตอลงดน 7 ก.ค.55 วสท.

15 งานวศวกรรมแหงชาต 12-15 ก.ค.55 วสท.

16 อบรม การปองกนฟาผาส�าหรบสงปลกสรางและการปองกนแมเหลกไฟฟาจากฟาผา 18 ส.ค.55 วสท.

17 อบรม Lightning Discharge and Surge Voltage Protections 23-24 ส.ค.55 วสท.

18 อบรม Substation Equipment and Protective Relaying 1-2 ก.ย.55 วสท.

19 อบรม การวดวเคราะหคณภาพไฟฟาและวธแกไขปญหา (ทฤษฎและปฎบต) รน 4 7-8 ก.ย.55 วสท.

20 อบรม Transmission and Distribution System 15-16 ก.ย.55 วสท.

21 อบรม มาตรฐานแจงเหตเพลงไหม ไฟแสงสวางฉกเฉนและปายทางออก 22 ก.ย.55 วสท.

22 อบรม มาตรฐานตดตงไฟฟาส�าหรบประเทศไทย และออกแบบระบบไฟฟา 28-30 ก.ย.55 วสท.

23 อบรม ประสบการณแกปญหาคณภาพไฟฟาในประเทศไทย 17-18 ต.ค.55 วสท.



3 พ.ย.55 วสท.

25 อบรม ระบบการตอลงดน 10 พ.ย.55 วสท.

หมำยเหต : วน/เวลาอบรม อาจมการเปลยนแปลงตามความเหมาะสม

ตดตอสอบถำมรำยละเอยดเพมเตม และสมครไดท คณมำล ดำนสรสนตHomepage : www.eit.or.th E-mail : [email protected]

วศวกรรมสถานแหงประเทศไทย ในพระบรมราชปถมภ (วสท.)487 รามค�าแหง 39 (วดเทพลลา 11) ถนนรามค�าแหง แขวงวงทองหลาง เขตวงทองหลาง กรงเทพฯ 10310

โทรศพท 0 2184 4600-9, 0 2319 2410-13 โทรสาร 0 2319 2710-11

ปฏทนกจกรรม ก�ำหนดกำรอบรมสำขำวศวกรรมไฟฟำวศวกรรมสถำนแหงประเทศไทย ในพระบรมรำชปถมภ (วสท.) พ.ศ. 2555


88

ผมในนามของคณะกรรมการจดท�าไฟฟาสาร ขออวยพรใหผอานทตดตาม

คอลมน Vocabulary นเปนภาษาองกฤษวา “Best wishes to you and your

family happy, warm, delight, wealthy, fame, honor and enjoy in fes-

tive season new year 2012” หมายถง “ขออวยพรใหคณและครอบครว

ทอบอน มความสขกาย, สบายใจ, ร�ารวยเงนทอง, ชอเสยง, เกยรตยศ และ

สนกสนานกบเทศกาลปใหม 2012” โดยการใชค�าอวยพรลกษณะนทสามารถ

ใชไดในวาระตาง ๆ เชน ปใหม วนเกด เปนตน

ส�าหรบค�าศพทในตอนท 2 เรอง Maintenance : การบ�ารงรกษา

ขออนญาตสงวนสทธไมกลาวตอ เพราะอาจไมทนกบสถานการณจรงททกทาน

นาจะจดการเสรจไปแลวดวยการเปลยนใหม เพอความปลอดภยสงสดในชวต

หากตองการตดตอใหทางการไฟฟานครหลวง (เบอรดวน 1130) และการไฟฟา

สวนภมภาค (เบอรดวน 1129) ชวยเหลอในการตดไฟ ตอไฟ ตดตง ตรวจสอบ

รวมถงการขอค�าปรกษา

ส�าหรบค�าศพทในครงนขอน�าเสนอเรอง “INSULATION” การฉนวน,

ฉนวน

ในทางวศวกรรมไฟฟาเรา ตวน�าทางไฟฟาประเภทบสบารหรอสายไฟฟา

ทใชวตถดบพวกเงน ทองแดง และอะลมเนยมกตาม ถอเปนสงส�าคญยง

ทจะพยายามใหมความน�าไฟฟาทคาสงสด ในเรองของตวน�าไฟฟา กจะม

คาความน�าไฟฟาทมหนวยวดเปน SIEMENS (S) ดงนนวตถดบทจะน�ามาใช

กตองพจารณาถงความคมคากบเมดเงนทลงทนไป เชน บสเวย ทมใชกน

มามากกวา 50 ปแลวนน ปจจบนกมตวน�าทเปน ทองแดง 100% IACS

(International Anneal Copper Standard) และอะลมเนยม 62% IACS

จะเหนไดวาคณสมบตการน�าไฟฟาของอะลมเนยมนนจะสทองแดงไมได

แตไมตองกงวล เพราะในการใชอะลมเนยมนนไดมการชดเชยเรองของขนาด

ใหใหญขน เพอใหเกดคาความน�าทางไฟฟาไดเทากบทองแดง ซงเรองของเรอง

กมอยวาทางวศวกรรมเราไดมการพจารณาถงดานเศรษฐศาสตร ในสวนราคา

ของอะลมเนยมทมการชดเชยเรองขนาดใหใหญ เพอใหคาความน�าไฟฟาสงขน

แลว โดยภาพรวมของอะลมเนยมกยงมตนทนทถกกวาทองแดงอยมาก (ทงน

การพจารณาเลอกใชวตถดบเพอเปนตวน�าไฟฟากยงมปจจยอน ๆ รวมดวย)

“INSULATION”

Best wishes to you and

your family happy, warm,

delight, wealthy, fame, honor

and enjoy in festive season new

year 2012

สวสดปใหม ขออวยพรใหคณ

และครอบครวทอบอน มความสข

กาย, สบายใจ, ร�ารวยเงนทอง,

ชอเสยง, เกยรตยศ และสนกสนาน

กบเทศกาลปใหม 2012

ไฟฟ าสารฉบบน ขอสวสด

สงทายปเกา ตอนรบปใหม 2555

อาจารยเตชทต บรณะอศวกล คณะวทยาศาสตรเทคโนโลยอตสาหกรรม มหาวทยาลยราชภฏธนบร

ศพทวศวกรรมนาร

EngineeringVocabulary



“INSULATION” ทเปนสงตรงขามกบตวน�าและเปนสงทส�าคญมากดวย

โดยวตถดบทน�ามาเปนฉนวนนนกมมาก เชน อากาศ ไม พลาสตก ไมลาร

แกว อพอกซ ซงจะตองท�าการทดสอบอยางจรงจงกบวสดฉนวนแตละประเภท

ในแตละสภาวะ

ในทางวศวกรรมไฟฟาเรา หากกลาวถงฉนวนทใชกบ มอเตอร หรอ

โรเตอรกน เรากจะนกถง ไมลาร ทนยมใชเพอเปนฉนวนกนระหวางสเตเตอร

และขดลวด หรอเปนฉนวนกนระหวางโรเตอรและขดลวด ทงนในการเลอกใช

ประเภทของไมลารนนจะมการพจารณาเรองของ Insulation Class ทแบงตาม

ความสามารถในการทนความรอนสงสดได ดงน

1. Class A (105Celsius Degrees)

2. Class B (130Celsius Degrees)

3. Class F (155Celsius Degrees)

4. Class H (180Celsius Degrees)

เฉกเชนเดยวกนในการพจารณาการเลอกใช Insulation Class ในบสเวย

ตองพจารณาวาผานการทดสอบแบบ Type-Tested Assembly : IEC60439-2

or IEC61439-3 by Third Party Lab. เชน ของ ASEFA, KEMA เปนตน

เรากจะมนใจไดอยางมากวาฉนวนทผผลตน�ามาเลอกใชนนจะตองเหมาะสม

ทางวศวกรรมฯ ทมความปลอดภยสงสด และไดหลกทางเศรษฐศาสตรผนวกดวย

ทงนบสเวยโดยสวนใหญในโลกเราใบนแลวมกจะเปนฉนวนไมลาร Class B

ซงเรามกไมคอยเหนผผลตทใชเปนไมลาร Class F หรอ Class H เทาไหร

เพราะอาจตดเงอนไขหรอขอจ�ากดของการออกแบบทท�าใหไมสามารถใช

Class B ได จงตองใช Class ทสงกวา

ในภาคสวนค�าศพทของไฟฟาสาร

ฉบบน ผมขอน�าเสนอค�าวา Insulation

เรามาพจารณาดความหมายของค�าวา

Insulation กน ดงน

• Insulation (อนซว-เลฌน) n.

= ฉนวน การฉนวน

• Insulate (อน-ซวเลท) vt. = กน ปองกนกระแสไฟฟา ปองกนมให

ไฟฟารว

• Insulator (อน-ซวเลเทอะ) n.

= เครองปองกนมใหกระแสไฟฟารว

เชน ปมแกว ผา ยาง ฉนวน

• Partition (พาทฌ-อน) n. vt.

= เครองกน เชน ก�าแพง, ผนง,

ฉาก, กน, แบง

• Partition (พาทฌ-อน) n. = ฉาก,

See also: ก�าแพง, ผนง, ทกน

• Syn. (ค�าทมความหมายใกลเคยง) = nonconductor, protector,

isolate

• Ant. (ค�าทมความหมายตรงขาม)

= conductor

ฉนวนไมลารเปนทนยมใชกนมากทสดในมอเตอรและบสเวยMylar Insulation is the most widely used in motors and

the busway.

ฉนวนปองกนการสมผสกบตวน�า Insulated to prevent contact with the conductor.

Double insulation ของ moulded case circuit breaker (MCCB) ปองกน

การสมผสกบ life part เมอใสอปกรณเสรม เชน auxilary contact, shunt

trip, undervoltage etc.

Double Insulation of moulded case circuit breaker (MCCB)

to prevent contact with the life part when wearing

accessories such as auxiliary contact, shunt trip and under

voltage release etc..

Easy Easy Think Part. +++++ Don’t worry to practice and speak English.“Just Quick speak and Repeat many times.”

The below several samples are for your practicing. “INSULATION”

ประวตผเขยนอาจารยเตชทต บรณะอศวกลคณะวทยาศาสตรเทคโนโลยอตสาหกรรม มหาวทยาลยราชภฏธนบร

เอกสารอางอง

1. Thai Software Dictionary 4.

2. Thai-English : NECTEC’s Lexitron Dictionary.

3. Google แปลภาษา

4. NEMA : Insulation Class Specification.

5. Sinn Thong Chai (1999) CO., LTD : Polyester Film picture.

6. DUPONT : Stator Picture.


90

น.ส.กญญารตน เอยมวนทอง

ขาวนวตกรรม

Innovation News

ฉบบนขอน�ำเสนออปกรณไฟฟำชนเลกททกบำนตองม นนคอ “สวตชไฟ” และขอบอกวำมนไมใชสวตชไฟ

ธรรมดำแตเปนสวตชไฟกนลมทออกแบบมำเปนพเศษ สำมำรถตอบสนองตอควำมตองกำรของผใชไดอยำงลงตว

ทงชวยใหคณเปด-ปดสวตชไดถกและชวยเตอนไมใหคณเปดไฟทงไว มทงหมด 3 แบบ 3 สไตล มำดกนเลยดกวำ

วำควำมพเศษของสวตชไฟทวำนเปนอยำงไร

สวตชไฟกนลม

สวตชไฟแบบแปลนบาน

หากทบ านคณมแผงสวตชไฟหรอตดสวตชไฟ

หลาย ๆ อนไวรวมกน เคยไหมทยนงงอยหนาสวตชไฟ

เพราะจ�าไมไดวาสวตชอนไหนใชเปด-ปดไฟดวงไหนในบาน

แลวคณกตองลองเปด-ปดอยนานกวาจะหาถก ปญหาน

จะหมดไปหากคณเปลยนมาใชสวตชไฟแบบแปลนบาน

สวตชไฟแบบแปลนบาน เปนสวตชไฟทออกแบบขน

โดยมสวตชไฟหลายอนวางเรยงกนตามแบบแปลนบาน

ซงประกอบดวยหองตาง ๆ เชน หองรบแขก หองนอน

หองครว ฯลฯ เพอใหคณสามารถดไดงายและรทนทวา

สวตชอนไหนควบคมไฟในหองใดของบาน

สวตชแตละอนจะควบคมไฟในแตละหอง ถาจะ

เปด-ปดไฟในหองครว แลวร วาหองครวอย สวนใดใน

แปลนบาน คณกจะสามารถเปด-ปดสวตชไฟไดอยาง

ถกตอง และอาการงง สบสน และเปด-ปดไฟผด ๆ ถก ๆ

กจะหายไป

“ON” สวตชไฟ

คณลมปดสวตชไฟบอย ๆ ใชหรอไม สาเหตอาจ

เปนเพราะคณเปนคนขลมและสวตชไฟโดยทวไปกมขนาด

เลก คณจงมองขามไปโดยไมรวามนยงเปดอย แตจาก

นไปคณจะไมเปดสวตชไฟทงไวโดยไมรตว เพราะคณม

“ON” สวตช



สงนจะชวยเตอนคณเมอคณมองมาทสวตชไฟ

แลวเหนเหมอนคนหนาบงมองคณอย คณจะรไดทนทวา

คณเปดไฟทงไวและควรปดสวตชไฟโดยเรว

เปนอยางไรบางกบสวตชไฟ 3 แบบ 3 สไตล ทไมได

มดทการออกแบบเพยงอยางเดยว แตยงเปนอปกรณ

ไฟฟาทใชไดสะดวกและชวยประหยดไฟฟาใหบานของคณ

ไดอกดวย

แหลงขอมลเพมเตมwww.gearmag.info

“ON” สวตช คอ สวตชไฟทออกแบบมาใหสามารถ

เตอนคณไดเมอคณลมปดสวตชไฟ ดวยการออกแบบใหม

ค�าวา “ON” ซงแปลวา “เปด” อยบนแปนกด และเนนท

ขนาดใหใหญกวาสวตชไฟทวไป คณจงสามารถมองเหน

สวตชนไดอยางชดเจนแมอยในระยะไกล

เมอคณเปดสวตชไฟ ค�าวา ON จะปรากฏขนเพอ

ใหร วาสวตชไฟเปดอยและจะหายไปเมอคณปดสวตช

หากคณลม สวตชนจะคอยย�าเตอนคณเองดวยตวอกษร

ตวโตทคณจะตองเหนเมอคณเดนผานไป-มา ทนคณกจะ

ไมลมปดสวตชไฟอกตอไปอยางแนนอน

สวตชไฟยมได

สวตชยมไดเปนอกหนงสวตชไฟทสามารถชวย

เตอนไมใหคณลมปดไฟได ดวยการน�าการแสดงออกทาง

อารมณมาเชอมโยงกบการเปด-ปดสวตชไฟ

สวตชยมไดออกแบบมาใหมลกษณะคลายหนาคน

ทมดวงตา 2 ดวง พรอมกบรอยยม เมอคณกดสวตช

เพอเปดไฟ รอยยมจะหายไป ท�าใหสวตชไฟมลกษณะ

เหมอนคนหนาบง และเมอคณปดสวตชเพอปดไฟรอยยม

กจะกลบมา


92

สาขาวศวกรรมไฟฟา วสท. จดสมมนาเชงวชาชพ เรอง “ประสบการณแกปญหาคณภาพไฟฟาในประเทศไทย”

ฟนฟผประสบภยจากใจ กฟภ.

วนท 24–25 พฤศจกายน 2554 สาขาวศวกรรมไฟฟา จดสมมนาเรอง

“ประสบการณแกปญหาคณภาพไฟฟาในประเทศไทย” ทโรงแรมเชยงใหม

แกรนดวว จงหวดเชยงใหม มผใชไฟฟารายใหญจากภาคธรกจและอตสาหกรรม

ในจงหวดเชยงใหมและจงหวดใกลเคยงเขารวมสมมนา จ�านวน 80 คน

การสมมนานประกอบดวยการบรรยายภาคทฤษฎในชวงเชาโดย รศ.ไชยะ

แชมชอย ผเชยวชาญดานคณภาพไฟฟาจากคณะวศวกรรมศาสตร จฬาลงกรณ

มหาวทยาลย สวนในภาคบายผประกอบการทเชยวชาญดานคณภาพไฟฟา

น�ากรณศกษาตาง ๆ ในการแกปญหาคณภาพไฟฟาเขาไปบรรยายและ

เมอวนท 24 พฤศจกายน 2554 นายณรงคศกด ก�ามเลศ ผวาการการไฟฟาสวนภมภาค และนายฉตรชย

พรหมเลศ ผวาราชการจงหวดลพบร เปนประธานเปดโครงการ “ฟนฟผประสบภย จากใจ กฟภ.” ณ ทท�าการอ�าเภอ

ทาวง จงหวดลพบร

เมอวนท 24-25 พฤศจกายน 2554 นางพชญนาถ ก�ามเลศ ประธานคณะแมบานและครอบครว กฟภ. พรอมคณะ

มอบถงยงชพใหแกพนกงานลกจาง กฟภ. และคณะแมบานฯ ทประสบอทกภยในพนทการไฟฟารงสต การไฟฟาจงหวด

ชยนาท และการไฟฟาจงหวดสงหบร

ขาวประชาสมพนธ

ปกณกะ

Variety

แลกเปลยนความคดเหนกบ

ผเขารวมสมมนา เปนการจด

ประกายใหผเขารวมสมมนาได

ตระหนกในการหาความรและ

บรหารการใชไฟฟาอยางถกตอง

เปนระบบและเกดประโยชนสงสด

สาขาไฟฟ าจดการสมมนา

ในหวขอนปละสองครง ครงตอไป

จะจดทจงหวดระยองในชวงเดอน

พฤษภาคมหร อ เด อนม ถ น ายน

2555 ก�าหนดการจะประกาศใน

www.eit.or.th โปรดตดตาม



กฟผ. ลงนามความรวมมอโครงการฉลากประหยดไฟ เบอร 5 กบผประกอบการ 2 ผลตภณฑใหม พรอมเปดตวหลอดตะเกยบเบอร 5 ชนดเกลยว

อ ต ล ไ ทย แล ะ P l an Consultants ตรวจรบ ชด เค รองก�า เ นดไฟฟ า ประเทศเยอรมน

กฟน. จดกจกรรม “กฟน.รวมกบจตอาสา รวมใจปลอดภยหลงน�าทวม” ออกตรวจสอบระบบไฟฟาเบองตนแกประชาชนหลงน�าลด

โรงไฟฟาราชบรมอบหมอแปลงไฟฟา

เมอวนท 26 ธนวาคม 2554

นายพชย นรพทะพนธ รฐมนตรวาการ

กระทรวงพลงงาน เปนประธานในงาน

“รคณคา กบฉลากประหยดไฟเบอร 5”

พรอมเปนสกขพยานในการลงนามความรวมมอโครงการฉลากประหยดไฟ

เบอร 5 ใน 2 ผลตภณฑใหม ไดแก เตารดไฟฟาและเครองท�าน�าอน และโครงการ

สงเสรมการขายหลอดตะเกยบเบอร 5 ระหวาง นายสทศน ปทมสรวฒน

ผวาการการไฟฟาฝายผลต (กฟผ.) กบผประกอบการและผจดจ�าหนาย

ทเขารวมโครงการ โดยไดรบเกยรตจาก นายณอคณ สทธพงศ ปลดกระทรวง

พลงงาน ผบรหารกระทรวงพลงงาน ผบรหาร กฟผ. และผเกยวของ รวมงาน

ณ หองบางกอกคอนเวนชนเซนเตอร เอ 1 โรงแรมเซนทาราแกรนด และ

บางกอกคอนเวนชนเซนเตอร แอท เซนทรลเวลด กรงเทพฯ

อาจณรงค แสงแจม ผจดการ

แผนก Power Gen II กลมธรกจ

พลงงานและการขนสง บรษท อตลไทย

อตสาหกรรม จ�ากด เดนทางรวมกบ

ลกคา นนตพฒน แสงโพธ Section

Manager, Electrical Engineer บรษท

Plan Consultants จ�ากด พรอม

ดวย Ms. Catherine Tan, Engineer

บรษท Tognum Asia Pte Ltd

ประเทศสงคโปร เดนทางไปตรวจสอบ

ช ด เคร อ งก� า เน ด ไฟฟ า ขนาด

1675 KVA จ�านวน 3 เครอง

ณ เมอง Magdeburg Germany โดย

Mr. Sandro Becker, Senior Manager

Assembly บรษท SKL Motor

GmbH ประเทศเยอรมน ซงเปน

บรษทในกลมของ Tognum AG ให

การตอนรบ ส�าหรบตดตงทอาคาร

ภมสรมงคลานสรณ โรงพยาบาล

จฬาลงกรณ เปนโครงการอาคาร

รกษาพยาบาลรวมและศนยความเปน

เลศทางการแพทย

เมอวนท 24 พฤศจกายน 2554 นายอาทร สนสวสด ผวาการ

การไฟฟานครหลวง (กฟน.) เปนประธานในพธเปดกจกรรม “กฟน.รวมกบ

จตอาสา รวมใจปลอดภยหลงน�าทวม” ณ วดภาณรงษ ถนนจรญสนทวงศ 75

ซงกจกรรมดงกลาว เปนการใหบรการของ กฟน. แกประชาชนในเขตพนท

การใหบรการของ กฟน. ไดแก กรงเทพมหานคร นนทบร และสมทรปราการ

ทไดรบความเสยหายจากอทกภย โดยไดรบความรวมมอจากนสต นกศกษา

คณะวศวกรรมศาสตร จากจฬาลงกรณมหาวทยาลย และมหาวทยาลย

เทคโนโลยพระจอมเกลาพระนครเหนอ ซงเรมให บรการตงแต วนท

24 พฤศจกายน เปนตนไป

นายประจวบ อชชน กรรมการผจดการบรษท ผลตไฟฟาราชบร จ�ากด รวมกบ บรษท

กาวหนา อนเตอรเนชนแนล จ�ากด เปนประธานมอบหมอแปลงไฟฟาขนาด 250 KVA

มลคา 200,000 บาท ใหกบโรงเรยนสายธรรมจนทร อ�าเภอด�าเนนสะดวก จงหวด

ราชบร เพอใชทดแทนหมอแปลงไฟฟาทเสอมคณภาพ โดยม พลเอก ธนเดช ปทมรตน

นายกสมาคมศษยเกาโรงเรยนสายธรรมจนทร พรอมนางนวลจนทร ลกษตานนท ผอ�านวยการ

โรงเรยนสายธรรมจนทร และคณะผบรหารโรงเรยน รวมรบ







Documents

ไฟฟ้าสาร ปีที่ 19 ฉบับที่ 1 ม.ค.-ก.พ.55