บทท� 2

แนวคด ทฤษฎ และงานวจยท�เก�ยวของ

ในการวจยคร งน ผวจยไดศกษาแนวคดทฤษฎท�เก�ยวของกบเอกสาร ตารา และผลงานวจยตาง ๆ เพ�อเปนแนวทางในการศกษาปจจยท�มผลตอแรงจงใจในการปฏบตงานของพนกงาน องคกรปกครองสวนทองถ�น ในเขตอาเภอทาใหม จงหวดจนทบร แนวคด ทฤษฎ และงานวจย ท�เก�ยวของสามารถนามาสรปสาระสาคญ ดงน 1. แนวคดเก�ยวกบประเภทแรงจงใจ และปจจยท�กอใหเกดแรงจงใจในการปฏบตงาน 1.1 ความหมายของแรงจงใจในการปฏบตงาน 1.2 แนวคดกบปจจยท�มอทธพลตอแรงจงใจในการปฏบตงาน 1.3 ความสาคญของแรงจงใจในการปฏบตงาน 1.4 ประโยชนของแรงจงใจในการปฏบตงาน 2. ทฤษฎเก�ยวกบแรงจงใจในการปฏบตงาน 2.1 ทฤษฎการจงใจของเฮอรซเบอรก 2.2 ทฤษฎลาดบข นความตองการของมนษยของมาสโลว (Hierarchy of Needs Theory) 2.3 ทฤษฎความตองการจากการเรยนร (Acquired - needs Theory) 2.4 ทฤษฎ X และทฤษฎ Y ของแมคเกรเกอร (Theory X and Y of McGregor) 2.5 ทฤษฎความคาดหวงและเสนทางสเปาหมาย (Expectancy and Path-goal Theory) 3. ขอมลองคกรปกครองสวนทองถ�น 3.1 ความหมายของการปกครองสวนทองถ�น 3.2 ความสาคญของการปกครองสวนทองถ�น 3.3 แนวคดดานการกระจายอานาจการปกครอง 3.4 บรบทขององคการปกครองสวนทองถ�นในเขตอาเภอทาใหม จงหวดจนทบร 5. งานวจยท�เก�ยวของ 5.1 งานวจยตางประเทศ 5.2 งานวจยในประเทศ แนวคดเก�ยวกบประเภทแรงจงใจและปจจยท�กอใหเกดแรงจงใจในการปฏบตงาน ฮลการด (Hilgard. 1962 : unpaged ; อางถงใน สมพร พรหมจรรย. 2540 : 13) แบงแรงจงใจของมนษย ออกเปน 5 ข น ดงน คอ

9

1. ความตองการทางรางกาย ไดแก ความหว ความกระหาย ความตองการทางเพศ การขบถาย 2. ความตองการความปลอดภยจากส�งตาง ๆ 3. ความตองการความรก และความรสกวาตนเองมสวนรวม 4. ความตองการท�จะไดรบการยกยองจากผอ�น 5. ความตองการท�จะเขาใจตนเองอยางถองแท คอรถงความสามารถท�ตนเองมอยในการปฏบตการใด ๆ จงตองแสดงความสามารถของตนเองอยางเตมท� กมลรตน หลาสวงษ (2541 : 27) ไดแบงแรงจงใจเปน 2 ประเภท คอ 1. แรงจงใจทางดานรางกาย (Physical Motivation) เปนความตองการทางดานรางกายเก�ยวกบอาหาร น า การพกผอน การไดรบความคมครอง ความปลอดภย การไดรบความเพลดเพลนการลดความเครงเครยด ความตองการทางเพศ ความกระหาย เปนแรงจงใจท�มตดตวมาแตกาเนด มความจาเปนตอการดาเนนชวต เปนตน 2. แรงจงใจทางดานสงคม (Social Motivation) เปนความตองการมผลมาจากดาน ชววทยาของมนษยในความตองการอยรวมกน หลงจากการเรยนรในสงคม ไดแก ความตองการความรกความอบอนการเปนท�ยอมรบในสงคม ความมเกยรตไดรบการยกยองชมเชย เปนตน แรงจงใจสามารถแบงตามการแสดงของพฤตกรรมเปน 2 ประเภท (กมลรตน หลาสวงษ. 2541 : 27) คอ 1. แรงจงใจภายใน (Intrinsic Motivation) หมายถง การท�บคคลมองเหนคณคาท�จะกระทาดวยความเตมใจ หรอสภาวะของบคคลท�มความตองการ และอยากแสดงพฤตกรรม บางส�งบางอยางดวยเหตผลและความชอบของตนเอง เชน ความพอใจ ความสาเรจ ความผดหวง นกจตวทยาเช�อวาแรงจงใจภายใน มความสาคญกวาแรงจงใจภายนอก เพราะแรงจงใจท�เกดข น ในตวบคคลทาใหบคคลประสบความสาเรจไดมากกวา 2. แรงจงในภายนอก (Extrinsic) หมายถง สภาวะของบคคลท�ไดรบการกระตนจาก ภายนอก ทาใหเหนจดหมาย และนาไปสการแสดงพฤตกรรมของบคคลโดยท�วไปพฤตกรรม ของบคคลมกจะไดรบการจงใจจากภายนอก เชน รางวลการแขงขน การลงโทษคะแนนเรยน เปนตน ถวล เก อกลวงศ (2530 : 94) กลาววา ลกษณะของแรงจงใจ ประกอบดวย 1. แรงจงใจดานความม�นคง มกอยในรปของจตสานกน น เหนไดจากการท�มนษยตองการความปลอดภย จงตองมแรงจงใจในรปสวสดการตาง ๆ เพ�อใหบคคลเกดความรสกม�นคงสวนความม�นคงในรปของจตใตสานกน นไดพฒนามาต งแตวยเดก โดยการปฏสมพนธกบบคคลใกลชดท�จะทาใหเปนคนท�มจตใจม�นคงหรอออนแอ บคคลเกอบทกคนมแรงจงใจดานความม�นคงท งในรปจตสานก และจตใตสานก

10

2. แรงจงใจในดานสงคม โดยเหตท�มนษยเปนสตวสงคมจงตองมการตดตอสมพนธ ซ� งกนและกน มการอยรวมกนกบผอ�นเพ�อจะไดเปนสวนหน� งของสงคม และไดรบการยกยอง การท�บคคลตดตอสมพนธกนน น มใชเพ�อมตรภาพเสมอไป มบคคลจานวนมากท�ตดตอสมพนธกนเพราะ ตองการบคคลอ�นยอมรบและศรทธาเช�อถอ 3. แรงจงใจในดานช�อเสยง แรงจงใจในดานช�อเสยงมมากข นทกทในสงคมไทย โดยเฉพาะสงคมระดบชนช นกลาง ช�อเสยงเปนส�งท�ไมสามารถสมผสได ความตองการดานช�อเสยงเปนการกาหนดขดจากดของบคคล1บคคลบางคนพงพอใจกบช�อเสยงในระดบตาบล เพ�อมสวนรวมในการพฒนาชมชนเทาน น แตบางคนกแสวงหาช�อเสยงในระดบชาต หรอระดบนานาชาต 4. แรงจงใจในดานอานาจ อานาจเปนศกยภาพแหงอทธพลของบคคล แยกออกไดเปน 2 ประเภท คอ อานาจตามตาแหนงและอานาจสวนตว บคคลท�สามารถทาใหผอ�นปฏบตตาม เพราะตาแหนงหนาท�น นแสดงวาเปนผมอานาจตามตาแหนง สวนบคคลซ� งมอทธพลโดยบคลกภาพ และพฤตกรรมแสดงวาเปนผท�มอานาจสวนตว แตบคคลบางประเภทเปนเจาของอานาจท งสองประเภท คอ ท งอานาจตามตาแหนงและอานาจสวนตว 5. แรงจงใจดานความสามารถ ความสามารถ หมายถง การควบคมองคประกอบส�งแวดลอมท งกายภาพและสงคม ความรสกดานความสามารถน เก�ยวของอยางใกลชดกบมโนทศน ดานความคาดหวงบคคลจะมความสามารถหรอไมน น ข นอยกบความสาเรจ และความลมเหลวในอดต ถาความสาเรจเหนอความลมเหลวแลวความรสกดานความสามารถจะมแนวโนมสง ทาใหเปนบคคลท�มองโลกในแงบวกมองสถานการณตาง ๆ วาเปนการทาทายท�นาสนใจ และสามารถ จะเอาชนะได แตถาความลมเหลวอยเหนอกวาแลว จะทาใหมองโลกในแงลบบคคลท�มความรสก ดานความสามารถต�าจะไมมแรงจงใจท�จะแสวงหาการทาทายใหม ๆ หรอทาการเส�ยง บคคลพวกน จะปลอยใหส�งแวดลอมบงคบมากกวาท�จะพยายามบงคบควบคมส�งแวดลอม 6. แรงจงใจดานความสาเรจ เปนแรงจงใจท�เดนชดของมนษยท�สามารถแยกจาก ความตองการดานอ�น ๆ ลกษณะอยางหน�งของบคคลท�มแรงจงใจดานความสาเรจ คอ จะสนใจ ในความสาเรจสวนตวมากกวารางวลของความสาเรจ ความสาเรจท�ไดรบมคามากกวาเงนทอง และคายกยองสรรเสรญ บคคลท�มแรงจงใจดานความสาเรจจะมความกาวหนาในการงาน เพราะวา จะเปนผสรางสรรคใหงานสาเรจ 7. แรงจงใจดานเงน เปนแรงจงใจท�สลบซบซอนและสมพนธกบความตองการ ทกประเภททกระดบ คณลกษณะท�เดนและท�สาคญท�สดของเงน คอ เปนตวแทนในการแลกเปล�ยนส�งท�เงนสามารถซ อไดน นไมใชตวเงนโดยตรงแตเปนคณคาของเงน ตวเงนน นไมไดมความสาคญแตเปนตวแทนของความตองการใด ๆ ท�บคคลตองการใหเปนตวแทนจากเอกสารขางตน

11

พอสรปไดวา ประเภทแรงจงใจถาแบงตามท�มากสามารถแบงไดเปนแรงจงใจทางรางกายและแรงจงใจ ทางสงคม แรงจงใจทางรางกายจะมสงมากในวยเดกตอนตน กบผใหญตอนปลายสวนแรงจงใจ ดานสงคม กจะเกดหลงจากการเรยนรในสงคม เปนความตองการจากการอยรวมกนกบผอ�นเพ�อจะไดเปนสวนหน�งของสงคมตองการไดรบยกยอง เกยรตยศ ช�อเสยง ตลอดจนดานความสาเรจในชวตแรงจงใจสามารถแบงตามเหตผลของการแสดงออกของพฤตกรรม โดยแบงเปนแรงจงใจภายนอกและแรงจงใจภายใน แรงจงใจภายในมคณคากวาแรงจงใจภายนอก เพราะแรงจงใจภายในจะทาให ผปฏบตงานสามารถประสบความสาเรจในงานไดสงกวา แตกเปนการยากท�จะสามารถใหผปฏบตงานเกดแรงจงใจท�จะปฏบตงานดวยความเตมใจ ดงน นจงควรใชแรงจงใจภายนอกกอนเพ�อเปนการปลกฝงใหผปฏบตงานเกดความรก และศรทธาในงานท�ตนเองปฏบตอย จากความหมายตาง ๆ ดงกลาว ผวจยสรปไดวาประเภทแรงจงใจและปจจยท�กอใหเกดแรงจงใจในการปฏบตงานน น เกดข นไดหลายประการ เกดไดจากท งแรงจงใจทางดานรางกาย แรงจงใจทางดานสงคม หรอแรงจงใจภายใน และแรงจงใจภายนอก ซ� งลวนแลวข นอยกบ ความตองการของมนษยท�แตกตางกนไป ความหมายของแรงจงใจในการปฏบตงาน แรงจงใจ (Motivation) คอ การท�ผบงคบบญชาทาใหบคคลทมเทแรงกายและแรงใจ ในการปฏบตงานอยางเตมความสามารถ เพ�อใหเกดผลสาเรจตามจดมงหมายขององคการท�ต งไว โดยเนนการปฏบตงานท�มประสทธภาพสงสดเทาท�จะทาได (Luthans. 1989 : 92) สาหรบ ความหมายของแรงจงใจ ไดมผร และนกวชาการตาง ๆ กลาวไวดงน “แรงจงใจ” มาจากคากรยาในภาษาละตนวา Movere (Kidd. 1973 : 101 ; อางถงใน เจยมจตร ศรฟา. 2545 : 11) ซ� งมความหมายตรงกบคาในภาษาองกฤษ วา “To Move” แปลวา เปนส�งท�โนมนาวหรอมกชกนาใหบคคลเกดการกระทา หรอปฏบตการ (To Move a Person to a Course of Action) ดงน นแรงจงใจจงมอทธพลตอการเรยนรมาก ธนวา เพงคา (2536 : 14 ; อางถงใน ลดดา กลนานนท. 2544 : 6) ไดใหความหมายของแรงจงใจวา แรงจงใจเปนแรงผลกดนหรอแรงกระตนใหบคคลแสดงพฤตกรรมอยางใดอยางหน� งออกมา เพ�อจะมงสเปาหมายท�ตนตองการอยางมทศทางท งแรงขบและแรงจงใจตางกเกดจากสาเหตตาง ๆ หลายประการ เชน เกดจากความตองการท�เกดจากส�งเราภายนอก ส�งเราภายในหรอท งส�งเราภายนอก และส�งเราภายในรวมกน เชน ความหว ความกระหาย ความตองการเปนท�รจกและเปนท�ยอมรบของสงคม ฯลฯ ส�งเราตาง ๆ ดงกลาวจะเปนส�งจงใจใหเกดพฤตกรรมไดท งส น ท งแรงจงใจและแรงขบตาง ๆ กเปนแรงผลกดนท�จะทาใหเกดพฤตกรรมแตกตางกน จงกลาวไดวาแรงขบ ทาใหเกดพฤตกรรมแบบใดกได สวนแรงจงใจทาใหเกดพฤตกรรมอยางมทศทางและมจดมงหมาย

12

จราภรณ ไทยก�ง (2541 : 10) ไดกลาววา แรงจงใจ หมายถง ความปรารถนาหรอ ความตองการของบคคลท�จะปฏบตงานใหบรรลผลสาเรจตามวตถประสงคท�กาหนดไว เสนาะ ตเยาว (2543 : 208) ไดใหความหมายของแรงจงใจไววา แรงจงใจในความหมายหน�ง คอ ความเตมใจท�จะทมเทความพยายามอยางเตมท�จนงานขององคการบรรล เปาหมายโดยมเง�อนไขวา การทมเทน นเพ�อตอบสนองความตองการของคนน น การระบวาใหงานขององคการบรรลเปาหมายกเพราะวาแรงจงใจเปนเร�องของการทางานในองคการ แตในอกความหมายหน�งแรงจงใจเปนพลงท�กระตนพฤตกรรม กาหนดทศทางของพฤตกรรมและมลกษณะเปนความมงม�นอยางไมลดละไปยงเปาหมายหรอส�งจงใจน น ดงน นแรงจงใจจงประกอบดวย ความตองการ (Need) พลง (Force) ความพยายาม (Effort) และเปาหมาย (Goal) มลลกา ตนสอน (2544 : 194) กลาววา แรงจงใจ หมายถง ความยนด และความเตมใจของบคคลท�จะทมเทความพยายาม เพ�อใหการปฏบตงานบรรลเปาหมาย บคคลท�มแรงจงใจ จะแสดงออกมาในรปพฤตกรรมท�มความกระตอรอรน มทศทางท�เดนชดและไมยอทอเม�อเผชญอปสรรคหรอปญหา เกษสดา ตนชน (2545 : 17) ไดใหความหมายไววา แรงจงใจ หมายถง สภาวะใด ๆ ท�เปนแรงกระตนใหบคคลแสดงพฤตกรรมออกมา โดยพฤตกรรมน น ๆ จะมสวนสมพนธโดยตรง ตอการปฏบตงาน เจยมจตร ศรฟา (2545 : 12) ไดใหความหมายไววา แรงจงใจ หมายถง ปจจยท�ผลกดน ใหบคคลแสดงพฤตกรรมอยางใดอยางหน�งออกมา เพ�อใหบรรลเปาหมายท�วางไว ดารณ พานทอง พาลสข และสรเสกข พงษหาญยทธ (2545 : 115) ไดใหความหมายวา แรงจงใจ หมายถง การนาเอาปจจยตาง ๆ มาเปนแรงผลกดนใหบคคลแสดงพฤตกรรมออกมา โดยเนนวาบคคลแสดงพฤตกรรมออกมา โดยเนนวาบคคลตางกมพ นฐานของประสบการณ ความตองการตลอดจนความรความเขาใจในบางส�งบางอยางอยกอนแลว ตรพร ชมศร (2545 : 9) ไดใหความเหนไววาแรงจงใจ หมายถง กระบวนการท�ชกนา โนมนาวใหบคคลเกดความมานะพยายาม เพ�อสนองตอบความตองการบางประการใหบรรล ผลสาเรจได บศรา เตยรบรรจง (2546 : 12) ไดกลาววา แรงจงใจ หมายถง ส�งจงใจหรอส�งท�กระตนพฤตกรรมในการปฏบตงานของแตละบคคล ทาใหผน นปฏบตงานดวยความต งใจ เตมใจพรอมใจและพงพอใจท�จะปฏบตงานน นใหบรรลเปาหมายขององคการไดอยางมประสทธภาพ ขวญจรา ทองนา (2547 : 13) ไดกลาววา แรงจงใจ หมายถง ปจจยหรอส�งตาง ๆ ท�มากระตนหรอชกนาใหบคคลแสดงพฤตกรรม เพ�อใหบรรลเปาหมายหรอวตถประสงค หรอเพ�อใหไดมาซ� งส�งท�ตนเองตองการ

13

บอลเลส (Bolles. 1967 : Preface ; อางถงใน ฐนตา ปตตาน. 2538 : 36) อธบายแรงจงใจ คอ ตวแทนหรอปจจยหรอพลงขบดนท�ชวยอธบายพฤตกรรมแรงจงใจเปนส�งท�กอใหเกดพฤตกรรมในตวมนษยหรออนทรยตาง ๆ จากความหมายตาง ๆ ดงกลาว ผวจยสรปไดวา แรงจงใจ หมายถง สภาวะใด ๆ ท�เปน

แรงกระตนใหบคคลแสดงพฤตกรรมออกมา โดยพฤตกรรมน น ๆ จะมสวนสมพนธโดยตรงตอการ

ปฏบตงาน ซ� งแรงจงใจจะมท งแรงจงใจภายใน และแรงจงใจภายนอก บคคลท�มแรงจงใจภายใน

จะมความสขในการกระทาส�งตาง ๆ เพราะมความพงพอใจโดยตวของเขาเองไมไดมการคาดหวง

รางวลหรอคาชม สวนบคคลท�มแรงจงใจภายนอก จะทาอะไรตองไดรบการยอมรบจากผอ�น มการ

หวงรางวลหรอผลตอบแทน ดงน น แรงจงใจในการปฏบตงาน หมายถง การท�พนกงานองคกร

ปกครองสวนทองถ�นมความปรารถนาหรอความตองการท�จะปฏบตงานใหประสบความสาเรจ

โดยเกดจากความพงพอใจจากภายใน เม�อไดปฏบตงานแลวมความสข ไมเกดความเบ�อหนายทอถอย

ทาใหเปนผท�รกงาน มความต งใจ เตมใจ เกดการทมเทในการปฏบตงาน และสามารถปฏบตงานได

อยางตอเน�องทาใหเกดประสทธภาพสงสดในการปฏบตงาน

แนวคดกบปจจยท�มอทธพลตอแรงจงใจในการปฏบตงาน

แรงจงใจในบคคลน นตองประกอบดวยปจจยตาง ๆ ท�เก�ยวของและประสานสมพนธกน

เปนกระบวนการ คอ เม�อบคคลมความตองการ (Need) กจะเกดแรงกระตนหรอแรงขบข นในรางกาย

และจะแสดงพฤตกรรมออกมาเพ�อใหบรรลเปาหมาย หรอเพ�อใหไดส�งลอใจตามท�ตองการ ดงน น

จงใจนบเปนปจจยท�สาคญท�เปนแรงผลกดนใหบคคลกระทาการอยางใดอยางหน� ง เพ�อใหบรรล

เปาหมายตามท�วางไว (กรองจต พรหมรกษ. 2538 : 12)

คเปอร (Cooper. 1958 : unpaged ; อางถงใน องคณา โกสยสวสดw . 2534 : 27) ไดแบงปจจย

ท�จะกอใหเกดความพอใจในการทางานไวดงตอไปน คอ การไดทางานท�นาสนใจ มอปกรณท�ด

สาหรบการทางานมคาจางเงนเดอนท�ยตธรรม มโอกาสกาวหนาในหนาท�การงาน การทางานรวมกบ

ผบงคบบญชาท�เขาใจในการควบคม สภาพการทางานท�ดสถานท�ทางานท�เหมาะสม มความสะดวก

ในการไปกลบ ตลอดจนการมสวสดการตาง ๆ

เฟรนซ (French. 1964 : unpaged ; อางถงใน องคณา โกสยสวสดw . 2534 : 28) ไดให

ความเหนไววา การท�บคคลในหนวยงานหรอองคการใดจะบงเกดความพงพอใจในการทางาน

ของเขาหรอไมน นยอมข นอยกบดลยพนจของเขาเองวางานท�เขาทาน น โดยสวนรวมน นไดสนอง

ความตองการในงานดานตาง ๆ เพยงใด โดยไดจาแนกปจจยตาง ๆ ท�จะสนองความตองการในดาน

ตาง ๆ ของผรวมงานท�จะกอใหเกดความพอใจในการทางาน ไวดงน

14

1. ความม�นคงในอาชพ 2. เงนเดอน หรอคาจางเปนธรรม 3. สวสดการและประโยชนเก อกลด 4. การควบคมบงคบบญชาด ผบรหารมใจเปนธรรมและยดหลกมนษยสมพนธ 5. สภาพการทางานด 6. มโอกาสกาวหนา คอ มโอกาสไดเล�อนข น เล�อนตาแหนง ข นคาจาง เงนเดอน และเพ�มคณวฒ 7. เปนอาชพท�มเกยรตในสงคม ชรเดน และเชอรแมน (Chruden and Sherman. 1968 : 306 - 309) ไดจาแนกประเภท แรงจงใจออกเปน 2 ประเภท คอ 1. ส�งจงใจทางบวก ประกอบดวยเงนทอง ความม�นคงปลอดภย การชมเชย การยอมรบ นบถอการแขงขน การไดรบรผลงาน การมสวนรวม ส�งจงใจทางบวกน เปนปจจยท�เอ ออานวยตอความพงพอใจในการทางานของบคคล 2. ส�งจงใจทางลบ ไดแก การบงคบ การขเขญ และการลงโทษ ซ� งส�งจงใจทางลบน จะกอใหเกดความคบของใจในการปฏบตหนาท�การงาน ฟรายด แลนเดอร และพคเกล (Fried Lander and Pickle. 1968 : 195) ไดกาหนดตวแปรซ�งสามารถใชในการวดความพงพอใจในงานของสมาชกในองคการได ดงตอไปน 1. สภาพของงาน ซ� งรวมถงสภาพของสถานท�ทางาน ความพอเพยงของอปกรณในการทางานและช�วโมงในการทางาน เปนตน 2. รางวลทางการเงน ความเพยงพอของคาจาง ความมประสทธภาพของนโยบาย ดานบคคลท�เก�ยวกบคาจางโครงการผลประโยชนและคาตอบแทนเม�อเปรยบเทยบกบหนวยงานอ�น 3. ความไววางใจท�มตอผบรหารความสามารถในดานการจดการของฝายบรหารการจดการเก�ยวกบนโยบาย การใหประโยชนแกพนกงาน ความพอเพยงของการตดตอส�อสารสองทาง และความสนใจท�มตอพนกงาน 4. ความเหนเก�ยวกบการอานวยการวาเปนผควบคมจดงานดเพยงใด ความรเก�ยวกบงานความสามารถในการใหงานเสรจตามกาหนด การจดใหมเคร�องมอเคร�องใชท�เพยงพอ การใหพนกงานรวาเขาถกคาดหวงใหทาอะไร การพยายามใหพนกงานทางานรวมกน การปฏบตงานตอคนงานอยางยตธรรม การใหกาลงใจและความสนใจในการกนดอยดของพนกงาน 5. การพฒนาตนเอง ความรสกเปนสวนหน�งขององคการ การมสวนรวม ความภาคภมใจในองคการความรสกวาไดทาในส�งท�คณคาและความกาวหนาในงานนอกจากน ส�งจงใจอนจะสงผลตอแรงจงใจในการทางานจงประกอบดวยองคประกอบหลายประการ คอ (Barnard. 1974 : 142 - 148)

15

5.1 ส�งจงใจซ� งเปนวตถ ไดแก เงน ส�งของ หรอสภาวะทางกายท�ใหแกผปฏบตงานเปนการตอบแทนชมเชย หรอเปนรางวลท�เขาไดปฏบตงานใหแกหนวยงานมาแลวเปนอยางด 5.2 ส� งจงใจท�เปนโอกาสของบคคลซ� งไมใชวตถ จดเปนส� งจงใจท�สาคญในการ ชวยเหลอหรอสงเสรมความรวมมอในการทางานมากกวารางวลท� เปนวตถ เพราะส� งจงใจ ท�เปนโอกาสน บคคลจะไดรบแตกตางจากคนอ�น เชน เกยรตภม ตาแหนง การใหสทธพเศษ และการมอานาจ เปนตน 5.3 สภาพทางกายภาพท�พงปรารถนา หมายถง ส�งแวดลอมในการปฏบตงาน ไดแกสถานท�ทางานเคร�องมอ เคร�องใชในสานกงาน ส�งอานวยความสะดวกในการทางานตาง ๆ ซ� งเปนส�งสาคญอนอาจกอใหเกดความสขทางกายในการทางาน 5.4 ผลประโยชนทางอดมคต เปนส�งจงใจอยระหวางความมอานาจมากท�สด กบความ

ทอแทท�สดผลประโยชนทางอดมคต หมายถง สมรรถภาพของหนวยงานท�จะสนองความตองการ

ของบคคลในดานความภาคภมใจท�ไดแสดงฝมอ ความรสกเทาเทยมกน การไดมโอกาสชวยเหลอ

ครอบครวตนเองและผอ�น รวมท งการไดแสดงความภกดตอหนวยงาน

5.5 ความดงดดในสงคม หมายถง ความสมพนธฉนมตรกบผรวมงานในหนวยงาน

ซ� งถาความสมพนธเปนไปดวยด จะทาใหเกดความผกพน และความพอใจรวมกบหนวยงาน

5.6 การปรบสภาพการทางานใหเหมาะสมกบวธการ และทศนคตของบคคลหมายถง

การปรบปรงตาแหนงงานวธทางานใหสอดคลองกบความสามารถของบคลากร ซ� งแตละคนม

ความสามารถแตกตางกน

5.7 โอกาสท�จะมสวนรวมในงานอยางกวางขวาง หมายถง การเปดโอกาสใหบคลากร

รสกมสวนรวมในงาน เปนบคคลสาคญคนหน� งของหนวยงาน มความรสกเทาเทยมกนในหม

ผรวมงาน และมกาลงใจในการปฏบตงาน

5.8 สภาพการอยรวมกน หมายถงความพอใจของบคคลในดานความม�นคงทางสงคม

ซ� งจะทาใหบคคลรสกมหลกประกน และมความม�นคงในการทางาน เชน การรวมตวจดต งสมาคม

ของผปฏบตงาน เพ�อสรางผลประโยชนบารนารด ใหความหมายวธการจงใจวา นอกจากจะตอบสนอง

ความตองการพ นฐานเพ�อการยงชพโดยใหส�งจงใจท�เปนเงนทองส�งของ และการจดส�งแวดลอม

ในการทางานท�ด เปนการตอบสนองความตองการทางกายแลวยงใหผปฏบตงานมกาลงใจในการ

ทางานดวย การสงเสรมความเทาเทยมกน ใหมโอกาสรวมแสดงความสามารถแสดงความเหน

ในงานและสรางความสมพนธอนดในหนวยงาน อนเปนการตอบสนองความตองการทางดานจตใจ

ของบคคลในหนวยงานดวย

16

โจฮานสน และเพจ (Johannson and Page. 1975 : 197) ใหความหมายวา ความพงพอใจในการทางานเปนส�งท�เหนไดจากการท�ผปฏบตงานชอบหรอพงพอใจตอท งสวนท�เปนงานและ สวนท�เปนสภาพแวดลอมของงานท�ปฏบต สมพงษ เกษมสน (สมพงษ เกษมสน. 2523 : 75 - 76 ; อางถงใน ขวญจรา ทองนา. 2547 : 24) ไดแบงส�งจงใจออกเปน 2 ประเภทเชนกน ไดแก 1. ส�งจงใจท�เปนเงน เปนส�งจงใจท�เหนไดงายและมอทธพลโดยตรงตอการปฏบตงานของพนกงานเจาหนาท� ส�งจงใจประเภทน ม 2 ชนด คอ 1.1 ส�งจงใจทางตรง ไดแก เงนเดอนและคาจาง 1.2 ส�งจงใจทางออม ไดแก บาเหนจ บานาญ และผลประโยชนเก อกลตาง ๆ 2. ส�งจงใจท�มใชเงนทองหรอส�งจงใจท�จบตองไมไดไดแกความพงพอใจในงานสวสดการหรอผลตอบแทนอ�น ๆ ท�มไดอยในรปของเงนทอง หรอท�มลกษณะเปนนามธรรม นอกจากส�งจงใจดงกลาวแลว ผบรหารสามารถสรางแรงจงใจในการปฏบตงานใหแกบคลากรในองคการไดดวยการบรหารงานดวยความเท�ยงธรรม สงเสรมใหมสภาพการปฏบตงานท�ด ใหทกคนแสดงความคด อยางเสร ใหความม�นคงในชวตและความกาวหนาในตาแหนงงาน การยกยองชมเชยผท�ปฏบตงาน ดเดน เอาใจใสดแล ใหความสนทสนมแกผใตบงคบบญชา และตองทาตวใหเปนตวอยางท�ด ของผใตบงคบบญชาดวยสาหรบแรงจงใจในการทางานของขาราชการไทยน น กลมผเช�ยวชาญ ไดรวบรวมปจจยความตองการของขาราชการไทย (ขวญจรา ทองนา. 2547 : 24) พอสรปไดดงน 2.1 ไดรบเงนเดอนท�เหมาะสม 2.2 ความเขมแขงของคณะกรรมการขาราชการพลเรอน หมายถง การทางานการควบคมอยางยตธรรม และมประสทธภาพ 2.3 มาตรฐานและการควบคมของหนวยงานด 2.4 มส�งท�ชวยสงเสรมแรงจงใจเพยงพอ 2.5 ระบบการจาหนายตาแหนงต งอยบนฐานของหนาท�ความรบผดชอบ และความสามารถ 2.6 การสอบแขงขนหรอการสอบคดเลอก หรอการเล�อนข นเล�อนตาแหนงเปนไปอยางยตธรรมเช�อถอไดและประหยด 2.7 มการประสานงานท�ดจากสวนกลาง 2.8 มการอบรมฝกฝนผชานาญการใหมากข น 2.9 มการใชคนใหเหมาะสมเพ�อใหเกดประโยชนย�งข นจะเหนวาปจจยท�กอใหเกด แรงจงใจในการทางานของบคคลจงประกอบดวย ส�งท�จะตอบสนองความตองการ ท งดานรางกาย และจตใจของบคคล

17

ลธารน (Luthans. 1989 : 150) กลาววาการท�จะเกดแรงจงใจข นในบคคลจะประกอบดวย องคประกอบท�สาคญ 3 สวน คอ 1. ความตองการ (Needs) เปนส�งท�เกดข นเม�อรางกายเกดความไมสมดล เชน เม�อรางกายขาดน าอาหาร ความตองการทางเพศ หรอเม�อไมไดรบการยอมรบจากเพ�อนหรอหมคณะ 2. แรงขบหรอแรงกระตน (Drive) เปนพลงกระตนท�เกดข นภายในรางกายเพ�อระงบความตองการเปนตวกระตนทาใหเกดพฤตกรรมเพ�อนาไปสเปาหมาย ส� งน ถอเปนหวใจของกระบวนการจงใจ 3. เปาหมาย (Goal) เปนส�งท�มาสนองความตองการและลดแรงขบลงอนเปนจดส นสดของกระบวนการจงใจ ปจจยท�คนอยากทางานมอย 7 ประการ ดงน (ธนวฒน ต งวงษเจรญ. 2539 : 22 - 23) 1. ส�งจงใจเก�ยวกบวตถ ประกอบดวย เงน วสด อปกรณ อาคารสถานท� เปนตน 2. ส�งจงใจเก�ยวกบโอกาส เชน โอกาสเก�ยวกบความมช�อเสยง ความเดน ความมอานาจ ความมอทธพล และการไดรบตาแหนงท�ด 3. ส�งจงใจท�เก�ยวกบสภาพวสดอปกรณ ความรวมมอ การไดรบบรการ ซ� งอาจจะได โดยรตวหรอไมรตวกได 4. ความสามารถของหนวยงานท�จะทาใหเกดความพงพอใจแกบคคลโดยเปดโอกาส ใหเขาแสดงอดมคตไดโดยเสร เพ�อกอใหเกดความภมใจในฝมอ ตลอดจนโอกาสท�หนวยงานจะใหเขาไดมสวสดการตาง ๆ แกตวเขาเองและครอบครว 5. ส�งจงใจเก�ยวกบเพ�อนรวมงาน การมสมพนธฉนทมตรกบบคคลภายในหนวยงาน ความผกพนกบสถาบน และการมสวนรวมกบกจกรรมสถาบน 6. ส�งจงใจเก�ยวกบสภาพการทางานท�เปนไปตามปกตและทศนคตท งในแงของสถาบน ผบงคบบญชาและผปฏบต 7. ส� งจงใจเก�ยวกบความปลอดภยทางสงคม ความม�นคงในงานและมหลกประกน ความม�นคง การกนดอยด องคประกอบท�กอใหเกดความพงพอใจมอย 5 ประการ ดงน (ธนวฒน ต งวงษเจรญ. 2539 : 23) 1. ระดบอาชพ หากอาชพน นอยในสถานะสงเปนท�ยอมรบของคนท�วไปกจะเปน ส�งนาพอใจของผประกอบอาชพน น 2. สถานะทางสงคม สภาพการทางานตาง ๆ ตองอยในสภาพท�ด เหมาะแกสภาพของ ผปฏบตงาน การไดรบตาแหนงท�ด หรอการไดรบการยกยองจากผรวมงานท�จะเกดความพอใจ ในงานน น

18

3. อาย ผมอายมากจะมความพงพอใจในงานนอยกวาผท�มอายนอย โดยเฉพาะผท�มอายระหวาง 54 ป 4. ส�งจงใจท�เปนเงน ไดแก รายไดประจาและรายไดพเศษ 5. คณภาพของการปกครองบงคบบญชา ไดแก ความสมพนธอนดระหวางหวหนา และคนงาน การเอาใจใสตอความเปนอยของคนงาน ซ� งมผลตอความพอใจในงาน เทพพนม เมองแมน และสวง สวรรณ (2540 : 100) กลาววาองคประกอบท�มสวน ในการจงใจใหคนอยากทางาน ไดแก 1. งานท�มลกษณะทาทายความสามารถ ในการจงใจใหคนปฏบตงานใหเตมความสามารถของเขา ผ บรหารควรทาใหงานท�จะใหเขาทามลกษณะท�ทาทายความสามารถใหมากท�สด เทาท�จะทาได แตกจะตองคานงไวอยเสมอวา งานท�มลกษณะทาทายตอบคคลหน� งอาจจะไมเปน ส�งทาทายของอกบคคลหน� งได เน�องจากคนเรามความแตกตางกน ดงน นผบรหารควรจะตองพจารณาถงความสามารถ ความถนด ทกษะ และการศกษาในการท�จะปฏบตงานตามท�มอบหมายใหทาได 2. การมสวนรวมในการวางแผน ผปฏบตงานจะมแรงจงใจสงหากพวกเขาไดมสวนชวยในการวางแผนงาน และกาหนดสภาวะแวดลอมในการปฏบตงานของเขาเอง ถาบคคลน น อยในระดบสงมากเทาใด การใหมสวนรวมในการกาหนดแผนงานมากข นกจะเปนแรงจงใจในการทางานมากข นเทาน น แตอยางไรกตามมบางคนท�ชอบเปนผตาม แตกเปนแคจงใจใหเขาอยากทางานเทาน น 3. การใหการยกยองและสถานภาพ คนเราทกคนตองการไดรบการยอมรบจากเพ�อนพองและจากผบงคบบญชา ซ� งจะเปนส�งจงใจในการทางานของบคคลแตละคน 4. การใหมความรบผดชอบมากข นและการใหมอานาจบารมมากข น มคนจานวนมาก ในองคการท�ตองการท�จะมความรบผดชอบ มอานาจบารมมากข นจากการเปนผบงคบบญชา และ มแรงจงใจในการปฏบตงาน เน�องจากมการคาดหวงวาจะไดรบส�งเหลาน จากการทางาน ดงน น การใหอานาจและการมอบความรบผดชอบอยางเหมาะสมเปนเคร� องมอในการท�จะจงใจ ใหคนปฏบตงานอยางมประสทธภาพ 5. ความม�นคงและความปลอดภย คอ ความปรารถนาท�จะหลดพนจากความกลว ในส�งตาง ๆ เชน การไมมงานทา การสญเสยตาแหนง การถกลดตาแหนง และการสญเสยรายได ซ� งเปนส�งท�มอยและแฝงอยภายในจตใจของทกคน ระดบความตองการของบคคลในเร�องความม�นคงปลอดภย จะเปนส�งสาคญกวาส�งอ�น ๆ ซ� งบคคลประเภทน จะมความอดกล นตอความไมสะดวก และการทางานท�ไมยตธรรมไดเน�องจากตองการท�จะมงานทา หรอเพยงเพ�อกลววาจะเสยโอกาส ท�จะไดเงนตอบแทน คอ บาเหนจ บานาญตอนออกจากงานน�นเอง

19

6. ความเปนอสระในการทางาน คนเราทกคนมความปรารถนาท�จะมอสระในการกระทาบางส�งบางอยางดวยตวเอง ตองการท�จะเปนนายของตนเองในการปฏบตงาน โดยเฉพาะในกลมท� มความเช�อม�นสง การบอกวาควรจะทางานอยางไรจะเปนการทาใหแรงจงใจในการทางานต�าลง และทาใหเกดความไมพอใจในการทางาน 7. โอกาสในดานการเจรญเตบโตทางดานสวนตว คนสวนมากตองการท�จะเจรญงอกงามหรอเจรญเตบโตทางดานทกษะ ความสามารถทางดานวชาชพ และประสบการณ เคร�องมอของการจงใจท�ด คอ การใหคาม�นสญญาและดาเนนตามสญญาน น องคการตาง ๆ ท�มการฝกอบรม และ มโครงการการศกษาการเดนทางเพ�อดงานนอกสถานท� การหมนเวยนงานและการสรางประสบการณจากการทางานและจากเคร�องมอตาง ๆ ลวนแตใชวธการใหโอกาสในดานความเจรญงอกงาม สวนบคคลเปนแรงจงใจในการปฏบตงานท งน น 8. โอกาสในการกาวหนา เปนการจงใจท�จะไดรบการเล�อนตาแหนงใหไปสระดบท�สงกวา ซ� งบางคนอาจกาวหนาไดรวดเรว แตบางคนกมความกาวหนาไปเร�อย ๆ ตามลาดบนอกจากน แลว การสรางความสมพนธระหวางผบรหารกบลกนองกเปนปจจยหน� งท�มความสาคญมากของการบรหารงาน ท�กอใหเกดความรวมมอรวมใจในการปฏบตหนาท� ท�สงผลสาเรจของงานในองคการใหสมฤทธw ผลตามเปาหมายท�ต งไว ความสาคญของแรงจงใจในการปฏบตงาน แรงจงใจมความสาคญตอการทางานของบคคลเปนอยางย�ง เพราะการทางานใดกตาม ถาจะใหไดประสทธภาพ และประสทธผลจะตองประกอบดวยสวนประกอบสาคญ 2 ประการ คอความสามารถหรอทกษะในการทางาน และการจงใจเพ�อโนมนาวบคคลใหใชความสามารถ หรอทกษะในการทางาน (Vroom. 1970 : 10) แรงจงใจเปนสวนหน�งในการสรางขวญและกาลงใจ ในการทางาน พฤตกรรมตาง ๆ ของมนษยเกดจากแรงจงใจท�ทาใหเกดความตองการ และแสดงการกระทาออกมา ตามปกตคนเรามความสามารถในการทางานทาส�งตาง ๆ ไดหลายอยาง หรอ มพฤตกรรมท�แตกตางกน แตพฤตกรรมเหลาน จะแสดงออกเพยงบางโอกาสเทาน นท�จะผลกดน เอาความสามารถของคนออกมาได คอ แรงจงใจน�นเอง แรงจงใจจงเปนความเตมใจท�จะใชพลงความสามารถเพ�อใหประสบความสาเรจตามเปาหมาย (อรณ รกธรรม. 2522 : 268) ไดทาการวจยเก�ยวกบส�งจงใจของมนษยในการทางานใหประสบความสาเรจท งในระดบบคคลและระดบสงคมพบวา ส�งจงใจท�สาคญของมนษย คอ ความตองการสมฤทธw ผล (Need for Achievement) ซ� งเปน ความปรารถนาท�จะกระทาส�งใดส�งหน�งใหสาเรจลลวงไปดวยดนอกจากน เมอรเลย (Murray. 1961 : 91 ; อางถงใน อรณ รกธรรม. 2522 : 268) กลาววา ความตองการความสาเรจเปนความตองการ ท�มอยในตวมนษยทกคน เปนความตองการทางจตของมนษยท�จะเอาชนะอปสรรคมงกระทาส�งท�ยาก

20

ใหสาเรจเปนความปรารถนา หรอแนวโนมท�จะทาส�งใด ๆ ใหสาเรจโดยเรวท�สด และเม�อสามารถทาไดสาเรจแลวกจะบงเกดความสบายใจ และเปนแรงจงใจท�จะทาตอไปอก วรม (Vroom. 1970 : 10) กลาววา แรงจงใจมความสาคญตอการทางานของบคคล เปนอยางย�ง เพราะการทางานใดกตามถาจะใหไดประสทธภาพและประสทธผลจะตองประกอบดวยสวนสาคญ 2 ประการ คอ ความสามารถหรอทกษะในการทางานของบคคลและการจงใจเพ�อโนมนาวบคคลใหใชความสามารถหรอทกษะในการทางาน ขวญจรา ทองนา (2547 : 15) กลาววา แรงจงใจในการปฏบตงานมความสาคญ และ มความจาเปนสาหรบองคการทกแหง ถาผบรหารสามารถชกจงบคคลในองคกร ไดตามท� เขาตองการ กจะทาใหบคคลมแรงจงใจ สงผลใหบคคลเตมใจท�จะใชความพยายามอยางเตมท� ในการใหความรวมมอปฏบตงานใหบรรลเปาหมายหรอวตถประสงคขององคการ จากความสาคญของแรงจงใจท�กลาวมา พอสรปไดวา แรงจงใจเปนส�งท�ทาใหบคคล เกดพลงท�จะแสดงพฤตกรรมตาง ๆ ซ� งจะมอทธพลตอการทางานเปนอยางมาก เพราะการท�บคคลจะกระทากจกรรมไดเตมความสามารถหรอไมน น มกจะข นอยกบวาเขาเตมใจจะทาแคไหน ถามส�งจงใจท�ตรงกบความพอใจของเขา ส�งจงใจน นกจะเปนแรงกระตนใหเขาเอาใจใสงานท�ทามากข น และถามนษยมความพอใจเขากจะทมเทความคดรเร�มสรางสรรคใหแกงานของเขามากข นดวยการสรางแรงจงใจเปนภาระหนาท�อนสาคญอกประการหน� งของนกบรหารและหวหนางาน ท�จะตองสรางสรรคและจดใหมข นในองคการหรอทกหนวยงาน เพ�อเปนปจจยสาคญในการบรหารงาน ขององคการ เพราะการจงใจจะชวยบาบดความตองการ ความจาเปนและความเดอดรอนของบคคลในองคการได จะทาใหขวญในการปฏบตงานของผปฏบตงานดข น มกาลงใจในการปฏบตงาน ประโยชนของแรงจงใจในการปฏบตงาน การสรางแรงจงใจในการปฏบตงานเปนภาระหนาท�อนสาคญอกประการหน� งของ นกบรหารและหวหนางาน ท�จะตองสรางสรรคและจดใหมข นในองคกรหรอทกหนวยงานเพ�อเปนปจจยสาคญในการบรหารงานขององคการ เพราะการจงใจจะชวยบาบดความตองการความจาเปนและความเดอดรอนของบคคลในองคการได จะทาใหขวญในการปฏบตงานดข นมกาลงใจในการปฏบตงาน ซ� งกลาวถงประโยชนของแรงจงใจในการบรหารงาน ไดดงน สพตรา สภาพ (2536 : 125 - 126) ไดกลาวถงประโยชนการจงใจในการบรหารงาน ไวดงน 1. เสรมสรางกาลงใจในการปฏบตงานใหแตละบคคลในองคการ และหมคณะ เปนการสรางพลงรวมกนของกลม 2. สงเสรม และเสรมสรางสามคคธรรมในหมคณะ เปนการสรางพลงดวยความสามคค ดงท�วา พล สงฆสส สามคค

21

3. สรางขวญและกาลงใจท�ดในการปฏบตงานแกผปฏบตงานในองคการ 4. ชวยเสรมสรางใหเกดความจงรกภกดตอองคการ 5. ชวยทาใหการควบคมงานดาเนนไปดวยความราบร�นอยในกรอบแหงระเบยบวนย และมศลธรรมอนดงาม ลดอบตเหตและอนตรายในการปฏบตงาน 6. เก อหนนและจงใจใหสมาชกขององคการ เกดความคดสรางสรรคในกจการตาง ๆ ในองคการเปนการสรางความกาวหนาใหแกพนกงาน และองคการ 7. ทาใหเกดศรทธา และความเช�อม�นในองคการท�ตนปฏบตงานอย ทาใหเกดความสขกาย สขใจ ในการทางาน เพราะรางกายท�แขงแรงจะมอยคหวใจท�เปนสขเทาน น 8. การจงใจกอใหเกดประสทธภาพในการปฏบตงาน สมยศ นาวการ (2540 : 221) ไดใหความเหนวา ผบรหารควรปฏบตตอคนงานในฐานะ

ส�งมชวตจตใจ คอยดแลสวสดการ เพ�มส�งจงใจ ปรบปรงสภาพแวดลอมในการทางาน และสงเสรม

ขวญกาลงใจใหดอยเสมอ ซ� งเปนปจจยอนสาคญท�จะสรางความพอใจใหแกพนกงาน และสราง

ความสาเรจท งในความตองการของพนกงานและบรรลเปาหมายขององคการดวย

จากขอความดงกลาวขางตนอาจสรปไดวาการจงใจเปนส� งท�สาคญท�ผบรหารตอง

เสรมสรางใหเกดกบผใตบงคบบญชาอยเสมอ การใชกาลงบงคบ หรอการจงใจแบบนเสธอาจทาให

ประสทธภาพของงานต�า วธดงกลาวไมเปนการจงใจท�ด และไมใชวธท�แกปญหาในการปฏบตงาน

ท�ถกตองแตอยางใด การจงใจแบบปฏบตเปนส�งท�ผบรหารตองสนใจศกษาถงปจจย ในอนท�จะ

กอใหเกดการจงใจในการปฏบตงานท�ดอยเสมอ และจะตองเปรยบเทยบสถานการณของการจงใจ

ในขณะน นใหถกตองเพ�อจะไดเลอกสรรการใชเทคนคการจงใจไดถกตองกบการแกปญหา ถาหาก

การแกปญหาไม ถ ก จดนอกจากจะ ทาใหการจงใจไ มไดผลแลวขว ญและกาลงใจของ

ผใตบงคบบญชายงถกทาลายซ� งจะกอใหเกดผลเสยกบการปฏบตงานในหนวยงานอกประการหน�ง

กตมา ปรดดลก (2529 : 174) กลาววา ประโยชนของแรงจงใจ มดงน 1. คนงานมความภาคภมใจในหนาท�การงานท�ทาอย 2. เกดความรวมมอรวมใจในการทางานใหแกหนวยงานอยางเตมท� 3. รจกหนาท�ชวยเหลอกน 4. มความสนใจในการสรางสรรค มงม�นทางานอยางเตมท� 5. สนใจและพอใจในการทางาน แรงจงใจเปนปจจยหน� งท�มความสาคญอยางย�งตอการบรหารองคการ ผบรหารจงควรศกษาปจจยในอนท�จะกอใหเกดการจงใจในการปฏบตงานท�ดอยเสมอและพยายามสรางเทคนค การจงใจใหตรงกบความตองการของผปฏบตงาน เพ�อใหตอบสนองส�งจงใจน นไดอยางมประสทธภาพ

22

ทฤษฎเก�ยวกบแรงจงใจในการปฏบตงาน ทฤษฎท�เก�ยวของกบแรงจงใจในการปฏบตงาน ท�นามาทาการศกษาในคร งน มดงตอไปน ทฤษฎการจงใจของเฮอรซเบอรก เฮอรซเบอรก (Herzberg. 1959 : 71 - 79) ไดสรปวา ความพอใจในการทางานเกดจาก 2 องคประกอบ คอ องคประกอบดานการจงใจ (Motivation Factors) และองคประกอบดานปจจย ค าจน (Hygiene Factors) ซ� งมรายละเอยดดงน 1. องคประกอบดานการจงใจ (Motivation Factors) หรอองคประกอบดานแรงจงใจ เปนปจจยท�สรางแรงจงใจในทางบวก ซ� งจะสงผลใหผปฏบตงานเกดความพอใจในการงาน มลกษณะสมพนธกบเร�องของงานโดยตรงไดแก ความสาเรจของงาน (Achievement) การยอมรบนบถอ (Recognition) ลกษณะของงาน (The Work Itself) ความรบผดชอบ (Responsibility) ความกาวหนา (Advancement) แรงจงใจสามารถแบงออกไดเปน 2 พวก คอ แรงจงใจภายใน (Intrinsic Motivation) ซ� งเกดข นภายในตวมนษยในแตละคน ไดแก ความทะเยอทะยานในการท�จะใหไดเล�อนตาแหนงหนาท�การงานสงข นมความสนใจเม�อไดรบมอบหมายงานท�ถกใจหรอมงานใหม ๆ ใหทามความหวงเม�อปฏบตงานเตมท�แลวจะไดรบคาชมเชยหรอมบาเหนจรางวล เปนตน สาหรบแรงจงใจภายนอก (Extrinsic Motivation) เปนแรงจงใจท�เกดข นจากส�งตาง ๆ ท�อยภายนอก ไดแก สถานท�ทางาน อปกรณอานวยความสะดวก ความม�นคงในการทางาน โอกาสกาวหนา ความอสระในการทางาน ความมอสระในการแสดงความคดเหน คาตาหนตชมผรวมงานรวมท งผบงคบบญชา ผใตบงคบบญชา และเพ�อนรวมงาน ตาแหนงหนาท�การงานและความสะดวกสบาย 2. องคประกอบดานปจจยค าจน (Hygiene Factors) เปนปจจยท�ชวยใหเกดความพอใจในการปฏบตงานซ� งมลกษณะเก�ยวของกบสภาวะแวดลอมหรอสวนประกอบของงาน ปจจยดานน ไดแก นโยบายและการบรหารงาน (Policy and Administration) การนเทศงาน (Supervision) เงนเดอน (Salary) สภาวะการทางาน (Working Condition) ความสมพนธภายในหนวยงาน (Interpersonal Relations) ผบรหารสวนมากมกใหความสาคญดานปจจยอนามย เชน เม�อเกดปญหาวาผปฏบตงานขาดประสทธภาพในการงาน มกแกไขโดยการปรบปรงสภาพในการทางานหรอปรบเงนเดอน ใหสงข น การปฏบตดงน เปนการแกไขใหเกดความพอใจในการงาน แตมไดเปนการจงใจในการทางานดข น ผบรหารควรเนนถงปจจยจงใจในการทางาน เชน มอบหมายงานท�มความรบผดชอบมากข น หรอสงเสรมความกาวหนาของคนงานจะเปนการกระตนใหคนทางานไดดกวาท�จะใหทางานในตาแหนงเดม แตเพ�มเงนเดอนใหแตอยางไรกตามผบรหารตองพยายามรกษาปจจยค าจนใหอยในระดบท�นาพอใจเพ�อปองกนไมใหผปฏบตงานเกดความไมพอใจในการงานสาหรบการนา

23

ทฤษฎของเฮอรซเบอรกไปประยกตน น จะตองคานงถงองคประกอบท งสองดานควบคมคกนไป องคประกอบท�เก�ยวของกบสภาพการทางานกมสวนสาคญไมนอย โดยเฉพาะในสภาพสงคมปจจบน ซ� งคณภาพชวตและเทคโนโลยตาง ๆ เจรญกาวหนามาก นอกจากจะชวยสรางความพอใจ ในการปฏบตงานแลวยงเปนตวชวยใหปจจยกระตนมพลงแรงข นดวย จากทฤษฎแรงจงใจของเฮอรซเบอรกผวจยสรปไดวา ปจจยท�มผลตอแรงจงใจในการปฏบตงานเกดข นไดท งองคประกอบดานการจงใจ (Motivation Factors) และองคประกอบ ดานปจจยค าจน (Hygiene Factors) โดยจาแนกไดดงน ดานนโยบายและการบรหารงาน ดานการนเทศงานและการปกครองบงคบบญชา ดานเงนเดอนและสวสดการ ดานความสมพนธในหนวยงาน ดานสภาพแวดลอม ดานความม�นคงในงาน ดานความสาเรจในงาน ดานการยอมรบนบถอ ดานลกษณะงานท�ทา ดานความรบผดชอบ และดานความกาวหนา ทฤษฎลาดบข0นความตองการของมนษยของมาสโลว (Hierarchy of Needs Theory) ทฤษฎลาดบข นความตองการของมนษยของมาสโลว (Hierarchy of Needs Theory) ไดแบงความตองการของมนษยเปน 5 ประการตามลาดบคอ ดงภาพประกอบ 2 มาสโลว (Maslow. 1970 : 52)

ความสมหวงของชวต (Self actualization need)

เกยรตยศ (Esteem needs)

สงคม (Social need)

ความปลอดภย (Safety needs)

รางกาย (Physiological needs) ภาพประกอบ 2 ลาดบความตองการของมาสโลว ท�มา : ศรวรรณ เสรรตน และคณะ. 2545 : 20

24

มาสโลวเช�อวา บคคลมความตองการเปนข น ๆ ตามลาดบดงน ข นท� 1 ความตองการทางดานรางกาย (Physiological Needs) ไดแก ตองการอากาศ น าอาหาร และความตองการทางเพศ ข นท� 2 ความตองการความม�นคง (Safty Needs) ไดแก ตองการความปลอดภยปราศจากความกลว และการคกคามตาง ๆ ข นท� 3 ความตองการทางสงคม (Social Needs) ไดแก ตองการความรกความรสกวา เปนสวนหน�งและการปฏสมพนธของมนษย ข นท� 4 ความตองการเกยรตยศช�อเสยง (Esteem Needs) ไดแก ความตองการการเคารพ ข นท� 5 ความตองการความสมหวงของชวต (Seft Actualization Needs) ไดแก ความสาเรจ ท�มงหวง และการใชความสามารถอยางเตมท� ทฤษฎความตองการจากการเรยนร (Acquired - needs Theory) แอทคนสน (Atkinson. 1964 : 30) ใหความเหนวา คนท�สขภาพสมบรณเปนผมพลง พลงน จะถกปลอยและใชออกมาข นอยกบความรนแรงของความตองการตามสถานการณและโอกาส ความพยายามตาง ๆ ของคน มเปาหมายบางอยาง ซ� งมผลมาจากแรงจงใจความคาดหวงถง ความสาเรจ และคณคาของส�งจงใจท�ตดอยกบเปาหมาย แอทคนสนยงเสนอแบบจาลองท�เนน ความแตกตางของบคคล คอ มความตองการความสาเรจ ตองการอานาจและความตองการ ทางสงคมจะถกปลอยออกมามาก กลาววามความพอใจในการงานจะมมาก แตถาอยในสภาพแวดลอมไมเปนมตร หรอทางานตามลาพงแลว ความตองการทางสงคมจะนอยลง จากการวจยของ แมคแคลแลนด (McClelland. 1964 : 26 ; อางถงใน Atkinson. 1964 : 30) คนพบวา ความตองการความสาเรจความสามารถกระตนไดโดยการอบรม โดยจดหาเทคนคการอบรมท�เหมาะสมจะเพ�มแรงจงในในการปฏบตงานได และพบวาบคคลท�มความตองการความสาเรจสงจะ มลกษณะ หลายอยาง คอ ตองการความรบผดชอบในการแกปญหา มการกาหนดเปาหมายสาหรบตนเอง ท�ไมยงยากมากเกนไป และการคานงถงความเส�ยง และการใหความสาคญสงกบขอมลยอนกลบวาจะปฏบตไดดเพยงใดโดยสรปการศกษาแรงจงใจในการปฏบตงาน จะอางองท งทฤษฎลาดบ ความตองการของมาสโลว ทฤษฎสององคประกอบของเฮอรซเบอรก และทฤษฎความตองการจากการเรยนรของแอทคนสน โดยท ง 3 ทฤษฎจะกลาวถงพฤตกรรมของมนษย ความตองการของมนษย จตวทยาของมนษยซ� งลวนแตมสวนในการสรางแรงจงใจ สรางแรงจงใจในการทางานท งส น ทฤษฎ X และทฤษฎ Y ของแมคเกรเกอร (Theory X and Y of McGregor) แมคเกรเกอร (McGregor. 1960 : 20) ไดต งสมมตฐานเก�ยวกบแผนพฤตกรรมของคน ในองคการไวในทฤษฎ X และทฤษฎ Y ทฤษฎ X มสมมตฐานเก�ยวกบธรรมชาตของคน คอ ไมมคนใดอยากทางานหรอตองการทางานมากกวาท�ตนเองจาเปนตองทา และไมตองการความรบผดชอบมากกวาท�จาเปนตองม

25

ทฤษฎ Y มสมมตฐานเก�ยวกบธรรมชาตของคน คอ ทกคนท�มหนาท�การงานและ ความรบผดชอบตางระดบกน จะตองทางานในหนาท�ของตนใหดท�สด ไดผลงานท�ดและเปนท�พอใจ คอ พอใจในงานเม�องานสาเรจแลวสขใจ ผลคอ การส�งงานและความเขมงวดกวดขน กลายเปนส�งท� ไมจาเปนทกคนในองคการจะถกฝายบรหารมองในแงด แตจะมบางคนท�บกพรองและไมพยายาม สาหรบทฤษฎของแมคเกรเกอร แตกตางจากทฤษฎอ�น ๆ เน�องจากเปนการกลาวถง ฐานคตของผบงคบบญชา เพ�อเปนแนวทางในการปฏบตตอผใตบงคบบญชาในการสรางแรงจงใจในการปฏบตงาน ถาเหนตามทฤษฎ X ผบงคบบญชาอาจใชอานาจท�เขมงวดในการปกครอง การควบคมอาจใชการลงโทษขณะเดยวกน ถาผบงคบบญชาเหนตามทฤษฎ Y กจะเปดโอกาสให ผใตบงคบบญชาทางานอยางอสระ ตามตาราง 1

ตาราง 1 แสดงการเปรยบเทยบทฤษฎ X และ Y ของ Mcgregor

ทฤษฎ X ทฤษฎ Y 1. คนท�วไปไมชอบทางาน จะหลกเล�ยง เทาท�จะทาได

1. งานเปนส�งธรรมดาสามญเชนเดยวกบ การเลนพนนหรอการพกผอน

2. ปกตคนจะขาดความรบผดชอบ มความทะเยอทะยานนอยจะใฝหาความม�นคง เหนอส�งอ�นใด

2. จรง ๆ แลวคนไมเกยจครานแตท�เขาเกยจครานเพราะผลของประสบการณท�เขาไดรบ

3. ธรรมชาตคนโดยท�วไปสมควรตอง ควบคมอยเสมอ และบางคร งตองมการ ลงโทษกนบางเพ�อใหทางาน

3. คนโดยท�วไปจะทาการใดไดดวยตนเองและสามารถควบคมตนเอง เพ�อใหไดผลตามวตถประสงคท�พวกเขาไดรบมอบหมายใหทา 4.ทกคนตางมศกยภาพภายใตเง�อนไขท�เหมาะสมบางประการท�พวกเขาพยายามเรยนร เพ�อยอมรบ และแสวงหาความรบผดชอบ พวกเขา มมโนคต มความคดใฝด มความคดสรางสรรค ซ� งสามารถนามาประยกตใชกบงานได

*สมมตฐานน บทบาทของผบรหารจงตองกากบดแลควบคมพนกงานอยเสมอ

* สมมตฐานน บทบาทของผบรหารจงตองพฒนาศกยภาพของพนกงานและชวยพวกเขาใหได ศกยภาพทางานจนบรรลวตถประสงคขององคการของหนวยงานและงานของเขาเอง

ท�มา : บรรยงค โตจนดา. 2545 : 21

26

ทฤษฎความคาดหวงและเสนทางสเปาหมาย (Expectancy and Path-goal Theory) วรม (Vroom. 1978 : 30 ; อางถงใน บรรยงค โตจนดา. 2545 : 25) เปนทฤษฎ พฤตกรรมศาสตร โดยมงเนนท�การสรางภาวะจงใจดวยปจจย 3 ประการ ท�กาหนดพฤตกรรม ของพนกงาน คอ 1. ข นอยกบคณคาของส�งลอใจท�มตอพนกงานโดยตรง คอ มความสาคญย�งตอเขาและ จะไดมาดวยการทางานน น เชน การประกาศเกยรตคณ การไดรบเบ ยขยน การเล�อนตาแหนง เปนตน 2. พนกงานคดวาจะไดรบส�งท�พอใจโดยปฏบตตามวธทางานท�ไดรบมอบหมายใหทา ซ� งส�งลอใจน นผบรหารเปนผกาหนด เชน การข นเงนเดอน การใหโบนส และคาลวงเวลา เปนตน เปนความสมพนธระหวางส�งจงใจกบการปฏบตงานท�จาเปน 3. ความมงม�นพยายามท�จะปฏบตงานน น ๆ มเปาหมายชวตและงานกบส� งจงใจ เปนตวกาหนดพฤตกรรมและวถทาง (Path) หรอวธการไปสเปาหมาย (Goal) ภายใตวนจฉยของ ตวพนกงานน น ๆ เอง

ภาพประกอบ 3 แสดงทฤษฎความคาดหวงและเสนทางสเปาหมายของวรม ท�มา : บรรยงค โตจนดา. 2545 : 25 สรปทฤษฎความคาดหวงและเสนทางสเปาหมายน ผบรหารตองทาความเขาใจพนกงานใหดวา พวกเขาคดอะไรอย มวถทางท�จะบรรลเปาหมายของพวกเขาแตละคนอยางไร และท�สาคญคออะไรเปนส�งท�ทาใหพวกเขาพอใจ (Satisfier) พวกเขาเช�อในวธปฏบตตนท�จะนาส�งพอใจมาใหพวกเขาได

การจงใจท�ทาใหเกดพฤตกรรม

ความมงม�นท�จะทางานของ ตวพนกงาน

พฤตกรรม ในการทางาน ของแตละคน

รางวลท�องคการมอบให

ปญหาและอปสรรคของแตละองคการ

รางวลท�องคการมอบให

+

27

ขอมลองคกรปกครองสวนทองถ�น

ความหมายของการปกครองสวนทองถ�น การปกครองสวนทองถ�นเปนรปแบบการปกครองท�กาหนดใหทองถ�นไดมการดาเนนการบรหารจดการตามเจตนารมณของคนในทองถ�น มนกวชาการหลายทานไดใหความหมาย ไวดงน อารยา เดชภมล (2546 : 1) ไดสรปถงการปกครองสวนทองถ�นวา การปกครองสวนทองถ�น คอ การปกครองท�รฐบาลกลางมอบอานาจใหประชาชนดาเนนการปกครองตนเอง โดยใหมหนวยการปกครองสวนทองถ�นทาหนาท�เก�ยวกบการบรหาร พฒนาการบรหารประชาชนในเขตพ นท� มอานาจในการกาหนดนโยบายตดสนใจ และดาเนนการภายใตขอบเขตท�กฎหมายกาหนดและ อยในความดแลของรฐบาล วฒสาร ตนไชย (2547 : 1) ใหความหมายของการปกครองสวนทองถ�นวา หมายถง การปกครองท�รฐกลางหรอสวนกลางไดกระจายอานาจไปใหหนวยการปกครองสวนทองถ�น ซ� งเปนองคกรท�มสทธตามกฎหมาย มพ นท�และประชากรเปนของตนเอง ประการสาคญองคกร มอานาจอสระในการปฏบตอยางเหมาะสม การมอบอานาจจากสวนกลางน มวตถประสงคเพ�อใหประชาชนในทองถ�นไดเขามามสวนรวมในการปกครองตนเองตามเจตนารมณของการปกครอง ในระบอบประชาธปไตย ไมวาจะเปนการมสวนรวมในการเสนอปญหา ตดสนใจ การตรวจสอบการทางานและรวมรบบรการสาธารณะตาง ๆ อยางไรกตาม แมวาการปกครองทองถ�นจะมอสระ ในการดาเนนงาน แตยงคงอยภายใตการกากบดแลของรฐบาลกลาง นครนทร เมฆไตรรตน (2547 : 22) ใหความหมายของปกครองสวนทองถ�นวา หมายถง การปกครองซ�งราชการสวนกลางไดมอบอานาจในการปกครองและบรหารกจการงานใหแกองคกรปกครองสวนทองถ�นในขอบเขตอานาจหนาท� และพ นท�ของตนท�กาหนดไวตามกฎหมายโดยมความเปนอสระตามสมควร ไมตองอยในบงคบบญชาของราชการสวนกลางเพราะราชการ สวนกลางเปนเพยงหนวยคอยกากบดแลใหองคกรปกครองสวนทองถ�นดาเนนกจการไปดวย ความเรยบรอย หรออกนยหน� งคอ การกระจายอานาจของสวนราชการกลางเพ�อใหประชาชน ในทองถ�นน น ๆ ไดปกครองตนเองตามระบอบประชาธปไตย ซ� งเปนอสระตางจากการปกครองของราชการสวนกลางท�ใหอานาจแกประชาชนในทองถ�นไดปกครองตนเอง ลขต ธรเวคน (2548 : 36) ใหความหมายของการปกครองสวนทองถ�น วาเปนการปกครองโดยวธการซ� งหนวยการปกครองในทองถ�นไดมการเลอกต งผทาหนาท�ปกครองโดยอสระและไดรบอานาจโดยอสระ โดยความรบผดชอบซ� งตนสามารถท�จะใชไดโดยปราศจากการควบคมของหนวยการปกครองสวนภมภาคและสวนกลาง แตการปกครองสวนทองถ�นยงอยภายใตบทบงคบวาดวยอานาจสงสดของประเทศ มใชวาไดกลายเปนรฐอธปตยไป

28

โกวทย พวงงาม (2550 : 13) ใหความหมายของการปกครองสวนทองถ�นวา หมายถง การท�องคกรหน� งมพ นท�อาณาเขตของตนเองมประชากรและมรายไดตามท�หลกเกณฑกาหนด โดยมอานาจและมอสระในการปกครองตนเอง มการบรหารการคลงของตน รวมท งมอานาจหนาท�ใหบรการในดานตาง ๆ แกประชาชนในพ นท�ดงกลาวมสวนรวมในการบรหารและปกครองตนเอง จากแนวคดดงกลาวสามารถสรปไดวา การปกครองสวนทองถ�น หมายถง การกระจายอานาจการปกครองของรฐบาลกลาง ใหแกองคกรปกครองสวนทองถ�น ซ� งมฐานะเปนองคกร ท�ทาหนาท�ในการปกครอง และดาเนนกจกรรมตาง ๆ เพ�อสนองตอบตอความตองการของประชาชน น น ๆ มอานาจในการกาหนดนโยบาย ตดสนใจ และการดาเนนกจการภายใตขอบเขตของกฎหมาย โดยรฐบาลกลางซ� งจะกาหนดขอบเขตอานาจหนาท�ให และตองอยภายใตการควบคมดแลของ รฐบาลกลาง ความสาคญของการปกครองสวนทองถ�น พรสทธw คานวณศลป (2543 : 95) การปกครองสวนทองถ�นมความสาคญหลายประการดงตอไปน 1. การปกครองสวนทองถ�นชวยใหการแกไขปญหาการปกครองสมฤทธw ผลอยางแทจรง เพราะประชาชนรปญหา และเปนผแกปญหาท�เกดข นในทองถ�น และการแกน นยอมไดผลเพราะประชาชนรปญหาดกวาบคคลอ�นเน�องจากใกลชดเหตการณน น 2. การท�ประชาชนมสวนรวมในการปกครองสวนทองถ�นของตนเองเทากบเปนการฝกฝนใหรจกการเรยนรการปกครองระดบชาตไปในตว กลาวอกนยหน� งคอ การปกครองสวนทองถ�น จะเปนสถาบนฝกสอนใหประชาชนเรยนรการปกครองระดบชาตซ� งอานวยการพฒนาการ ทางการเมองไปในตว 3. การปกครองสวนทองถ�นเปนรากแกวของการปกครองระบอบประชาธปไตย เปนการปกครองตนเอง 4. การปกครองสวนทองถ�นเปนการแบงเบาภาระหนาท�ดานการเงนและกาลงเจาหนาท�ของรฐบาลไปไดสวนหน�ง 5. การปกครองสวนทองถ�นท�เขมแขงและบรหารงานมประสทธภาพจะทาใหประชาชนมความรสกเช�อม�นและศรทธาตอทองถ�น ประชาชนจะมความรสกวามความผกพนและมสวนไดเสย ความสานกเชนน จะสรางสรรคพลเมองท�รบผดชอบใหแกประเทศชาตเปนสวนรวม สมศกดw พรมเด�อ (2551 : 16) ไดสรปความสาคญของการปกครองสวนทองถ�นวาเปนรากฐานการปกครองตามระบอบประชาธปไตย เพราะเปนเสมอนสถาบนท�ฝกสอนประชาชน ใหรสกวามสวนเก�ยวของ มสวนเก�ยวของ มสวนไดสวนเสยในการบรหารจดการทองถ�น ทาใหเกดความรบผดชอบ และหวงแหนตอประโยชนอนพงมตอทองถ�นของตนเอง การมสวนรวม

29

ของประชาชนในการปกครองและควบคมการปกครอง การปกครองสวนทองถ�นถอวา เปนวธการท�ดท�สดในการพฒนาการเมอง ความสาคญน จงเปนส�งสาคญในการพฒนาประเทศชาตตอไป จากท�กลาวมาขางตน สรปไดวาการปกครองสวนทองถ�นเปนการปกครองท�รฐบาลกลางกระจายอานาจการปกครองใหแกทองถ�น ท งทางการเมองและทางการบรหารใหประชาชนในทองถ�นไดมโอกาสปกครองตนเองและดาเนนการเพ�อแกไขปญหาและสนองตอบความตองการของตนเอง โดยมผบรหารทองถ�น และสภาทองถ�นท�มาจากการเลอกต งโดยตรงของประชาชนในทองถ�นเปน ผปฏบตหนาท�ใหสาเรจลลวงตามความมงหมายของทองถ�นน นมอานาจอสระในการปกครอง ตนเองภายใตขอบเขตของกฎหมาย แนวคดดานการกระจายอานาจการปกครอง โกวทย พวงงาม (2550 : 29) กลาววา คาวาการกระจายอานาจ หรอการกระจายอานาจทางการปกครอง ตรงกบคาในภาษาองกฤษ Decentralization เปนวธการอยางหน�งในการปกครองประเทศ กลาวคอ การท�รฐบาลมหนาท�รบผดชอบในการปกครองประเทศจาเปนท�รฐบาลตองใชจายเงนงบประมาณเปนจานวนมาก ตองดแลใหท�วถง สรางสรรคความเจรญใหกบชมชน และทองถ�นตาง ๆ แตเน�องจากรฐมพ นท�กวางขวาง การดแลไมท�วถง การพฒนามความลาชา ไมสามารถ สนองตอบกบความตองการของประชาชนไดอยางท�วถงและเพยงพอ และเปดโอกาสใหประชาชนไดเขามามสวนรวมในการเมองการปกครอง ตามระบอบประชาธปไตย รฐบาลจงตองแบงเบาภาระของตนเอง โดยการสรางกลไกหรอหนวยการปกครองใหกระจายไปตามชมชนตาง ๆ อยางท�วถง ท งน เพ�อดาเนนการปกครองใหท�วถงและเกดผลดตอประชาชน การแบงเบาภาระดงกลาวเปนเหตใหเกดรปแบบหรอวธการในทางการปกครองข น เรยกวา “การกระจายอานาจหรอการกระจายอานาจทางการปกครอง” โกวทย พวงงาม (2550 : 26) กลาววาการกระจายอานาจทางการปกครองพจารณาไดเปน 2 วธ คอ 1. การแบงอานาจทางการปกครอง (Decentralization) เปนวธการเบ องตนของการกระจายอานาจทางการปกครอง โดยยงมการสงวนอานาจรฐบาลกลางอยกระจายอานาจหรอ แบงอานาจเฉพาะการบรหารเทาน น (Administrative Decentralization) เชน การมอบอานาจในการใชดลพนจในการตดสนใจ (Discretionary Power) จากรฐบาลกลางไปใหเจาหนาท�ในสวนภมภาคหรอเขตพ นท�ตาง ๆ ปฏบตตามนโยบายของรฐบาล การแบงอานาจทางการปกครองดงกลาวเจาหนาท� ท�ไปประจาอย ณ เขตพ นท�ตาง ๆ กคอ ขาราชการท�ไดรบการแตงต งและถกควบคมใหอยภายใตอานาจของรฐบาลน�นเอง นอกจากน นในการบรหารหรอดาเนนการท�เปนการบรหารตามนโยบายหรอตามคาส�งของรฐบาลกลางโดยรฐบาลกลางเปนผพจารณาแตงต งและจดสรรงบประมาณ การแบงอานาจทางการปกครองตามท�กลาว จะเกดระบบการปกครองสวนทองถ�นข นไดเหมอนกน

30

แตเปนการปกครองสวนทองถ�นท�เรยกวา Local State Government หรออาจเรยกวา การปกครองสวนทองถ�นโดยราชการ เชน รปแบบการปกครองจงหวด อาเภอ ของประเทศไทยในปจจบน 2. การมอบอานาจใหทองถ�นปกครองตนเอง (Devolution) เปนข นตอนของการกระจายอานาจทางการปกครองหรอท�เรยกกนวา Decentralization ซ� งเพงเลงถงการมอบอานาจใหประชาชนในทองถ�นน น ๆ ไดปกครองตนเองอยางแทจรง เปนระบบการกระจายอานาจการบรหาร (Administrative Decentralization) และการบรหารกระจายอานาจทางการเมอง (Political Decentralization) การกระจายอานาจในลกษณะดงกลาวน เปนการใหอานาจแกประชาชนเลอกต งตวแทนเขาไปปกครอง มอานาจในการกาหนดนโยบาย อานาจในการเกบรายไดและอานาจในการออกกฎขอบงคบของทองถ�น เปนตน ซ� งนบเปนการกระจายอานาจท�มงประสงคจะใหประชาชน มบทบาทในการปกครองตนเองอยางแทจรง และหลกการมอบอานาจ (Devolution) เชนน จะเกดระบบการปกครองสวนทองถ�นท�เรยกวา (Local Self Government) หรอท�เรยกวา การปกครอง สวนทองถ�นโดยประชาชน การปกครองสวนทองถ�นในลกษณะท�กลาวน ไดแก องคการบรหารสวนจงหวด เทศบาล องคการบรหารสวนตาบล เมองพทยา และกรงเทพมหานคร เปนตน ลขต ธรเวคน (2548 : 31) ไดใหความหมายสาคญกบการกระจายอานาจ โดยกลาวไววา การกระจายอานาจการปกครองมความสาคญทางการเมอง เศรษฐกจ และสงคม โดยสรปไว 2 ประเดนใหญ ๆ ดงน การกระจายอานาจ เปนรากแกวของระบอบการปกครองแบบประชาธปไตยเน�องดวยประชาธปไตยตองประกอบดวยโครงสรางสวนบน คอ ระดบชาต และโครงสรางสวนลาง คอ ระดบทองถ�น การปกครองตนเองในรากฐานเสรมสาคญย�งของการพฒนาระบบการเมองการปกครองในระบอบประชาธปไตย การกระจายอานาจมความสาคญในทางเศรษฐกจและสงคม ในดานการพฒนาชนบท โดยเฉพาะการมสวนรวมของประชาชน ซ� งลกษณะดงกลาวจะเกดข นไดกจาเปนตองมการกระจายอานาจอยางแทจรง สรป การกระจายอานาจ หมายถง การกระจายอานาจทางการปกครอง ไดแก ประชาชน เพ�อเปดโอกาสใหประชาชนเขามามสวนรวมทางการเมองการปกครอง ตามระบอบประชาธปไตย ท งน เพ�อดาเนนการปกครองใหท�วถงและเกดผลดแกประชาชน เปนการแบงเบาภาระการปกครองของรฐบาลกลาง บรบทขององคการปกครองสวนทองถ�นในเขตอาเภอทาใหม จงหวดจนทบร องคกรปกครองสวนทองถ�น ในเขตอาเภอทาใหม จงหวดจนทบร ประกอบดวย เทศบาลจานวน 6 แหง องคการบรหารสวนตาบลจานวน 7 แหง จานวนประชากร 692 คน

31

1. เทศบาลเมองทาใหม จานวน 143 คน 2. เทศบาลตาบลเนนสง จานวน 83 คน

3. เทศบาลตาบลหนองคลา จานวน 83 คน 4. เทศบาลตาบลเขาบายศร จานวน 48 คน 5. เทศบาลตาบลเขาวว-พลอยแหวน จานวน 33 คน 6. เทศบาลตาบลสองพ�นอง จานวน 44 คน 7. องคการบรหารสวนตาบลเขาแกว จานวน 32 คน 8. องคการบรหารสวนตาบลตะกาดเงา จานวน 53 คน 9. องคการบรหารสวนตาบลคลองขด จานวน 44 คน 10. องคการบรหารสวนตาบลราพน จานวน 34 คน 11. องคการบรหารสวนตาบลสพยา-บอพ จานวน 25 คน 12. องคการบรหารสวนตาบลโขมง จานวน 34 คน 13. องคการบรหารสวนตาบลทงเบญจา จานวน 36 คน 1. รปแบบองคกรปกครองสวนทองถ�น ภายหลงการประกาศใชรฐธรรมนญ แหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540 รปแบบองคกรปกครองสวนทองถ�นไทยไดมการปรบเปล�ยนโครงสรางขององคกรปกครองสวนทองถ�นในแตละรปแบบ การปกครองทองถ�นไทยในปจจบนแบงออกเปน 1. รปแบบท�วไป ไดแก 1.1 องคการบรหารสวนจงหวด (อบจ.) 1.2 เทศบาล 1.3 องคการบรหารสวนตาบล (อบต.) 2.รปแบบพเศษ ไดแก 2.1 กรงเทพมหานคร (กทม.) 2.2 เมองพทยา 2. เทศบาล เทศบาลเปนองคกรปกครองสวนทองถ�นท�จดต งข นตามพระราชบญญต เทศบาล พ.ศ. 2496 และท�แกไขเพ�มเตมจนถงฉบบท� 11 พ.ศ. 2543 การกาหนดหลกเกณฑการพจารณาจดต งเปนเทศบาล ประกอบดวย 3 ประการ ดงน 1. จานวนและความหนาแนนของประชากรในทองถ�นน น 2. ความเจรญทางเศรษฐกจ โดยพจารณาจากการเกบรายไดตามท�กฎหมายกาหนดและงบประมาณรายจายในการดาเนนการของทองถ�น 3. ความสาคญทางการเมองของทองถ�น โดยพจารณาถงศกยภาพของทองถ�นน นวาจะสามารถพฒนาความเจรญไดรวดเรว

32

ภาพประกอบ 4 ประเภทเทศบาลและเกณฑการจดต งเทศบาลรวมท งสมาชก และผบรหารเทศบาล ท�มา : สานกงานคณะกรรมการการกระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถ�น. 2545 : 12

เทศบาลนคร - คอเทศบาลท�มประชากรต งแต 50,000 คนข นไป - มรายไดพอแกการปฏบตหนาท�ตามท�กฎหมาย

กาหนด - มสมาชกสภาเทศบาล 24 คน มาจากการเลอกต ง

ของประชาชน

- มนายกเทศมนตร 1 คน และเทศมนตร 4 คน

เทศบาล ม 3 ประเภท

ไดแก

เทศบาลเมอง - คอเทศบาลท�เปนท�ต งของศาลากลางจงหวด หรอม

ประชากรต งแต 10,000 ข นไป - มรายไดพอแกการปฏบตหนาท�ตามกฎหมายกาหนด - มรายไดพอแกการปฏบตหนาท�ตามกฎหมายกาหนด - มสมาชกสภาเทศบาล 18 คน มาจากการเลอกต งของ

ประชาชน - มนายกเทศมนตร 1 คน และเทศมนตร 3 คน

เทศบาลตาบล - มประชากรต งแต 7,000 คนข นไป - ยกฐานะจากสขาภบาลเปนเทศบาลตาม พ.ร.บ.

เปล�ยนแปลงฐานะสขาภบาลเปนเทศบาล พ.ศ. 2542 - มสมาชกสภาเทศบาล 12 คน มาจากการเลอกต งของ

ประชาชน - มนายกเทศมนตร 1 คน และเทศมนตร 2 คน

33

ภาพประกอบ 5 โครงสรางของเทศบาล ท�มา : สานกงานคณะกรรมการการกระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถ�น. 2545 : 13 3. องคการบรหารสวนตาบล องคการบรหารสวนตาบล เปนองคกรปกครองสวนทองถ�น ท�จดต งตามพระราชบญญตสภาตาบลและองคการบรหารสวนตาบล พ.ศ. 2537 ซ� งไดบญญตให สภาตาบลท�มรายไดเฉล�ย 3 ปยอนหลงเกน 150,000 บาท ใหยกฐานะเปนองคการบรหารสวนตาบลซ� งเปนองคกรปกครองสวนทองถ�น โดยแบงโครงสรางออกเปน สภาองคการบรหารสวนตาบล ประกอบดวย สมาชกท�มาจากการเลอกต งของราษฎรในเขตหมบาน ๆ ละ 2 คน และคณะกรรมการบรหารมาจากมตสภาองคการบรหารสวนตาบล เลอกสมาชกคนหน�งเปนประธานกรรมการบรหาร และสมาชกอก 2 คน เปนกรรมการบรหาร

เทศบาล

สภาเทศบาล

สมาชก 12-18-24

คณะผบรหารหรอนายกเทศมนตร

- นายกเทศมนตร 1 คน - รองนายกเทศมนตร 2 - 4 คน

ปลดเทศบาล

รองปลดเทศบาล

หนวยงานตรวจสอบภายใน

สานกงาน ปลดเทศบาล

กอง/ฝายวชาการและแผนงาน

กอง/ ฝายชาง

กอง/ ฝายการประปา

กอง/ ฝายคลง

กอง/ฝาย การศกษา

แขวง กอง/ฝาย สวสดการสงคม

กอง/ฝายวชาการและแผนงาน

34

ภาพประกอบ 6 โครงสรางองคการบรหารสวนตาบล

ท�มา : สานกงานคณะกรรมการการกระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถ�น. 2545 : 14

งานวจยท�เก�ยวของ

จากการศกษา ความหมาย แนวคดกบปจจยท�มผลตอแรงจงใจ แนวคดเก�ยวกบประเภท

และปจจยของแรงจงใจ ความสาคญ ประโยชนของแรงจงใจ และทฤษฎท�เก�ยวของของแรงจงใจแลว

มงานวจยท� เก�ยวของกบการศกษาเร� องปจจยท�มผลตอแรงจงใจในการปฏบตงานในองคกร

โดยผทาการวจยจะนาเสนอตามลาดบ ดงน

องคการบรหารสวนตาบล

สภา อบต.

องคประกอบ

สมาชกสภา อบต. มาจากการเลอกต ง 1. สมาชกหมบานละ 2 คน 2. อบต. ใดม 2 หมบานใหมสมาชก

หมบานละ 3 คน 3. อบต. ใดมหน�งหมบานใหมสภาชก

6 คน ประธานสภา อบต. 1 คน รองประธานสภา อบต. 1 คน เลขานการสภา อบต.

คณะกรรมการบรหาร อบต. สภา อบต. เลอกจากสมาชกสภา อบต. เสนอใหนายอาเภอแตงต ง 1. นายก อบต. 1 คน 2. รองนายก อบต. 2 คน

ปลด อบต. / รองปลด อบต.

สานกงานปลด อบต. และสวนตาง ๆ ของ อบต.

35

งานวจยตางประเทศ มนกวจยหลายทานไดทาการศกษาและวจยเก�ยวกบปจจยจงใจ ความพงพอใจ และแรงจงใจในการปฏบตงานของอาจารยในสถาบนระดบอดมศกษาของตางประเทศ ดงน แจคสน และเบวน (Jackson. 1975 : 7560-A ; อางถงใน กมลรตน หลาสวงษ. 2541 : 59) ไดทาการวจยเร�องการรบรความสามารถของผบรหารมหาวทยาลยท�เก�ยวของกบทฤษฏแรงจงใจของเฮรซเบรก โดยมจดมงหมายท�จะศกษาองคประกอบท�ทาใหเกดแรงจงใจในผบรหารระดบกลาง และเพ�อเปรยบเทยบการรบรความสามารถของผบรหารระดบกลางกบระดบท�สงกวา โดยใช กลมตวอยางท�เปนผบรหารระดบกลาง จานวน 422 คน และผบรหารระดบสง จานวน 337 คน ผลของการวจยพบวา ท งผบรหารระดบกลางและผบรหารระดบสง มความพอใจในปจจยจงใจ อนไดแก ดานลกษณะงานท�ปฏบต ดานความรบผดชอบ ดานการยอมรบนบถอ ดานความกาวหนาในหนาท�การงาน ดานความสาเรจในการปฏบตงาน มากกวาปจจยค าจน จอสนตน และเบวน (Johnston and Bavin. 1973 : 136 - 141) ไดศกษาเก�ยวกบความ พงพอใจในงานทดสอบกบทฤษฏแรงจงใจของเฮรซเบรก โดยศกษากบประชากร จานวน 130 คน ในโรงเรยนราษฏรแหงหน� งในประเทศออสเตรเลย โดยใชแบบสอบถาม และผลการศกษาสรป ไดวา ปจจยจงใจ ไดแก ดานลกษณะงานท�ปฏบต ดานความรบผดชอบ ดานการยอมรบนบถอ ดานความกาวหนาในหนาท�การงาน ดานความสาเรจในการปฏบตงาน ไมกอใหเกดความพอใจ ในการทางานและส�งท�ทาใหไมพงพอใจในการทางานมากท�สดคอสภาพการทางานและการนเทศงาน ซซานเน (Suzanne. 1986 : unpaged) ไดทาการวจยเก�ยวกบการศกษาขวญในการปฏบตงานของครโดย พบวา ระดบขวญในการปฏบตงานของครในภาคตะวนออก ภาคกลางและภาคตะวนตกรฐแทนเนซซ� ไมมความแตกตางกน ยกเวนในเร� องความสมพนธของครกบผบรหารท�ม ความแตกตางกน ระดบขวญในการปฏบตงานของครท�มอายต �ากวา 40 ป อาย 40 ป และอายสงกวา 40 ป ไมมความแตกตางกน ยกเวนในเร�องเงนเดอนท�ไดรบ ท�มความแตกตางกน ขวญในการปฏบตงานของครชายและหญง ไมมความแตกตางกนยกเวน ในเร�องความสมพนธของครกบอาจารยใหญจานวนช�วโมงท�สอน ครชายมความคดเหนทางดานบวกมากวาครหญงขวญในการปฏบตงาน ของครในระดบการศกษา ต�ากวาปรญญาตร ปรญญาตร ปรญญาโท ไมมความแตกตางกน จาง (Jang. 1994 : unpaged) ไดศกษาถงเร�อง ความสมพนธระหวางความพงพอใจในการทางานกบลกษณะสวนบคคลของอาจารยในเมองซงนา ประเทศเกาหลได ซ� งประกอบดวย เพศ อาย อายงาน โดยผลการศกษาพบวา เพศมความสมพนธกบความพงพอใจโดยพบวา อาจารยหญง มความพงพอใจในการทางานมากกวาอาจารยชาย และพบวา อาจารยท�มอายนอยมความพงพอใจในการทางานมากวาอาจารยท�มอายมาก

36

เบอรเทช (Berteth. 2001 : 629-A) ไดวจยเร�องขวญของครในโรงเรยนระดบอาเภอ ในนอรทดาโกตา ประเทศสหรฐอเมรกา จานวน 545 คน ผลการวจยพบวา ครท�มเงนเดอนต�า มขวญสงกวาครท�มเงนเดอนสง ดานความพงพอใจในการสอนครท�มเงนเดอนเพ�มในอตราสง มขวญสงกวาครท�มเงนเดอนเพ�มในอตราต�า ครท�มอายตางกนมขวญในการปฏบตงานไมแตกตางกน ครหญงมขวญดกวาครชายในดานสมพนธภาพกบครใหญ ความพงพอใจในการสอน สถานภาพ ในสงคม การใหบรการทางการศกษาแกชมชน ครท�มประสบการณมากมขวญสงกวาครท�ม ประสบการณนอยในดานสมพนธภาพกบครใหญ ความพงพอใจในการสอน การใหการบรการ ทางการศกษาแกชมชนและส�งอานวยความสะดวกภายในโรงเรยน ครในโรงเรยนขนาดใหญมขวญสงกวาครในโรงเรยนขนาดเลกในดานความพงพอใจในการสอน สถานภาพในสงคมและ ส�งอานวยความสะดวกภายในโรงเรยน เชส (Chase. 2001 : 47 - 54) ไดศกษาความแตกตางของการรบรความสามารถของตน อาย และเพศของนกเรยน ท�มอทธพลตอแรงจงใจใฝสมฤทธw การรบรความสามารถของตน ในอนาคต และการอางสาเหตของความลมเหลว กลมตวอยางเปนนกเรยนท�มอายระหวาง 8 - 14 ป จานวน 289 คนพบวา นกเรยนท�มการรบรความสามารถของตนสง จะอางสาเหตของความลมเหลววาเปนเพราะขาดความพยายาม ในขณะท�นกเรยนท�มการรบรความสามารถของตนต�า มการอางสาเหตของความลมเหลววาเปนเพราะขาดความสามารถ เคลเมนต (Clement. 2003 : 2567-A) ไดวจยเร�องความสมพนธระหวางปจจยจงใจและปจจยค าจนกบความพงพอใจในงานของเจาหนาท�ฝายกจการนกศกษาวทยาลยชมชนแมสซาชเซทโดยการใชแบบสอบถามกบเจาหนาท�ฝายกจการนกศกษา จานวน 156 คน ผลการวจยพบวา องคประกอบท�สาคญท�ทาใหเกดความพงพอใจในงานคอ ลกษณะของงาน คาจาง การปกครองบงคบบญชา โอกาสในความกาวหนา ความสมพนธกบเพ�อนรวมงาน ความม�นคงในหนาท�การงาน และเร�องท�ว ๆ ไป ปจจยจงใจและปจจยค าจน มความสมพนธกบความพงพอใจในงานทกระดบอยางมนยสาคญทางสถตแตความสมพนธของปจจยค าจนกบความพงพอใจในงานมสงกวาปจจยจงใจในดานคาจาง โอกาสความกาวหนา เจาหนาท�หญงและเจาหนาท�ชายไมพงพอใจในเร�องโอกาสความกาวหนา แตเจาหนาท�หญงไมพงพอใจมากกวาเจาหนาท�ชายอยางมนยสาคญทางสถต

งานวจยในประเทศ วล ต งสวสดw ตระกล (2541 : บทคดยอ) ไดศกษาปจจยท�มอทธพลตอแรงจงใจในการปฏบตงานของวศวกรในบรษทเอกชน ไดศกษาถงสถานภาพสวนตวของวศวกร สภาพท�วไปของวศวกร และปจจยท�มอทธพลตอแรงจงใจในการปฏบตงาน โดยเคร�องมอท�ใชเปนแบบสอบถาม แรงจงใจในการปฏบตงานสรางข นตามทฤษฎของเฮอรซเบรก ประกอบดวย ปจจยจงใจ และปจจยค าจน

37

ผลการศกษาพบวา ภาพรวมของแรงจงใจดานปจจยจงใจ และปจจยค าจนมระดบมาก คอ ความรบผดชอบ ฐานะของอาชพในสายตาของสงคม และยงพบวาผท�มแรงจงใจในการปฏบตงานสงจะมความสมพนธกบผท�มอายมาก ระดบการศกษาสง เงนเดอนสง ระยะเวลาในการปฏบตงานนานและมความรสกท�ดในการปฏบตงานตามนโยบายขององคการ นอกจากน นยงสรปไดวา มนษยมแรงจงใจยอมทาใหเกดความพงพอใจในปฏบตงานเพ�อสนองความตองการของมนษยตามทฤษฎของมาสโลวท�กาหนดไว 5 ข น จากทฤษฎทาใหทราบวาความพงพอใจในการปฏบตงานน นข น อยกบการตอบสนองความตองการของมนษยซ� งมระดบข นความตองการไมเทากน ทาใหเกด ความพงพอใจในการปฏบตงานไมเทากน อกท งปจจยท�สรางแรงจงใจใหเกดความพงพอใจในการปฏบตงานยงข นอยกบงานและส�งแวดลอมของงานดวย นกร ดกสกแกว (2544 : บทคดยอ) ศกษาเร�องปจจยจงใจท�มผลตอการพฒนาตนเอง ของครชางอตสาหกรรม โรงเรยนเอกชนอาชวศกษา ในเขตภาคใต พบวา ครชางอตสาหกรรม โรงเรยนเอกชนอาชวศกษา ในเขตภาคใตเกดการจงใจท�มผลตอการพฒนาตนเอง ดานงานท�ทาอยในปจจบน และลกษณะงานท�วไป และไมเกดการจงใจท�มผลตอการพฒนาตนเองในปจจย ดานเงนเดอน โอกาสท�จะไดรบเล�อนตาแหนง ดานนเทศงาน และดานเพ�อนรวมงาน ขนษฐา วฒนโอฬารนนท (2545 : บทคดยอ) ไดทาการศกษาวจยเร�องปจจยท�มผลตอขวญ และกาลงใจในการปฏบตงานของขาราชการและลกจางองคการบรหารสวนจงหวดจนทบร พบวาปจจยการปฏบตงานรวม 9 ดาน ขาราชการและลกจางองคการบรหารสวนจงหวดจนทบร ขวญและกาลงใจเก�ยวกบปจจยดานความสมพนธระหวางผรวมงานอยในระดบสง รองลงมา ดานพงพอใจในหนาท�มขวญและกาลงใจสง ดานลกษณะงานท�รบผดชอบมขวญและกาลงใจสง สาหรบดานความเสมอภาคในหนวยงานมขวญและกาลงปานกลาง ขวญและกาลงใจในการปฏบตงานของขาราชการ และลกจางองคการบรหารสวนจงหวดจนทบร สวนใหญมขวญและกาลงใจสง สาหรบปจจยท�มผลตอขวญและกาลงใจในการปฏบตงานของขาราชการและลกจางองคการบรหารสวนจงหวดจนทบรพบวา โอกาสกาวหนาในอาชพ การปกครองบงคบบญชา ความเสมอภาค ในหนวยงานความสมพนธระหวาง ผบงคบบญชา ความสมพนธกบผรวมงาน ความพงพอใจ ในหนาท� ความม�นคงในการทางาน ลกษณะงานท�รบผดชอบ และการรบรตอความสาเรจในงาน มความสมพนธกบขวญและกาลงใจในการปฏบตงาน อยางมนยสาคญทางสถตท�ระดบ 0.01 สมทรง ทตธรรมทตย (2545 : บทคดยอ) ศกษาเร�อง ปจจยท�สงผลตอแรงจงใจในการพฒนาตนเองเพ�อรองรบการปฏรประบบบรหารภาครฐของขาราชการสงกดสานกงานคณะกรรมการการประถมศกษาแหงชาตในสวนกลาง พบวา ปจจยภายนอก คอ ลกษณะโครงสรางของงาน ลกษณะงานท�ปฏบต ลกษณะของผบงคบบญชาโอกาสกาวหนาในตาแหนงหนาท� และสภาพแวดลอมในการทางาน สงผลตอแรงจงใจในการพฒนาตนเองของขาราชการไมมากนก

38

มณฑล รอยตระกล (2546 : บทคดยอ) ทาการวจยเร�องแรงจงใจท�สงผลตอการปฏบตงานของสรรพากรพ นท�สาขา ผลการวจยพบวา ระดบการปฏบตงานของสรรพากรพ นท�สาขา อยในระดบมาก เม�อพจารณารายดาน พบวา ระดบการปฏบตงานอยในระดบมากทกดาน ไดแก งานบรหารท�วไป งานรบชาระและคนภาษ และงานสารวจและเรงรดภาษอากรคาง ระดบแรงจงใจในการปฏบตงานในภาพรวม อยในระดบมาก เม�อพจารณารายดาน พบวา สรรพากรพ นท�สาขา มแรงจงใจในการปฏบตงานในภาพรวมอยในระดบมากเกอบทกดาน ไดแก ความสาเรจของงาน การไดรบการยอมรบนบถอ ลกษณะของงาน ความรบผดชอบ นโยบายและการบรหาร การปกครองบงคบบญชา ความสมพนธระหวางบคคล สภาพการทางาน และความม�นคงในงาน สวนแรงจงใจในดานความกาวหนา และดานเงนเดอน มแรงจงใจในการปฏบตงานในระดบปานกลาง แรงจงใจ ท�สงผลตอการปฏบตงานในภาพรวม ม 5 ดาน ไดแก ความม�นคงในงาน ความสาเรจของงานนโยบายและการบรหาร ความกาวหนา ความสมพนธระหวางบคคล ระววรรณ ปญญาชวย (2546 : บทคดยอ) ไดทาการศกษาเร�อง ความพงพอใจในการทางานของพนกงานเทศบาลสามญ ระดบ 1- 4 ในเทศบาลนครเชยงใหม พบวา กลมปจจยท�เปน ตวกระตนในการทางาน พนกงานโดยรวมใหความสาคญในระดบมากและมความพงพอใจในระดบมากในรายละเอยดของของแตละปจจยพบวา ปจจยท�พนกงานใหความสาคญในระดบมาก และม ความพงพอใจในระดบมาก ไดแก ความสาเรจของงาน ดานการยอมรบ ดานความรบผดชอบ สวนปจจยท�พนกงานใหความสาคญในระดบปานกลาง และมความพงพอใจในระดบมาก ไดแกดานลกษณะและขอบเขตของงาน และปจจยท�ทาใหพนกงานใหความสาคญในระดบปานกลาง และมความพงพอใจในระดบปานกลาง ไดแก ดานการพฒนาและความกาวหนาในหนาท�การงาน ชนญธดา ประโยชรด (2547 : บทคดยอ) ศกษาแรงจงใจในการปฏบตงานของบคลากร ผปฏบตงานของเทศบาลตาบลในเขตพ นท�จงหวดมหาสารคาม ผลการศกษาพบวา 1. บคลากรผปฏบตงานของเทศบาลตาบลในเขตพ นท�จงหวดมหาสารคามสวนใหญ มแรงจงใจในการปฏบตงานโดยรวมและเปนรายดาน 10 ดาน อยในระดบปานกลาง โดยมแรงจงใจสงสด ดานความสาเรจของงาน 2. บคลากรผปฏบตงานของเทศบาลตาบลในเขตพ นท�จงหวดมหาสารคามท�มระดบ การศกษา ตาแหนง ประสบการณในการทางานแตกตางกน มแรงจงใจในการปฏบตงานโดยรวมและรายดานไมแตกตางอยางมนยสาคญทางสถต 3. บคลากรผปฏบตงานของเทศบาลตาบลในเขตพ นท�จงหวดมหาสารคาม ท�มรายไดแตกตางกน มแรงจงใจในการปฏบตงานเปนรายดานแตกตางกนทางสถตอยางมนยสาคญท�ระดบ 0.05 2 ดาน ดงน

39

3.1 ดานลกษณะของงาน บคลากร ผปฏบตงานท�มรายไดตอเดอน 4,700 - 6,360 บาท มแรงจงใจในการปฏบตงานนอยกวา บคลากรผปฏบตงานท�มรายได 6,361 - 10,000 บาท และ 10,001 บาท ข นไป 3.2 ดานการปกครองบงคบบญชา บคลากรผปฏบตงานท�มรายไดตอเดอน 4,700 - 6,360 บาท มแรงจงใจในการปฏบตงานนอยกวา บคลากรผปฏบตงานท�มรายได 6,361 - 10,000 บาท และ 10,001 บาท ข นไป 3.3 ปญหาในการปฏบตงานของบคลากรผปฏบตงานของเทศบาลตาบลในเขตพ นท�จงหวดมหาสารคามท�สาคญท�สด ไดแก นกการเมองกาวกายการปฏบตงานของพนกงาน คาตอบแทนในการปฏบตงานนอกเวลานอยเกนไป การปฏบตงานไมเปนไปตามข นตอนท�กาหนดไวในแผนระเบยบขอบงคบในการปฏบตงานมากเกนไป ขาดผเช�ยวชาญในการกาหนดแผนงานท�ปฏบตตามหลกวชาการ นโยบายการบรหารขาดความชดเจน ขาดการทางานท�เปนทม มการแบงพรรคแบงพวก สถานท�ปฏบตงานไมสะดวกสบายเทาท�ควร งบประมาณท�ไดรบการจดสรรนอยเกนไป และอปกรณเทคโนโลยท�ทนสมยไมพอเพยงในการปฏบตงาน สรน สรยวงศ (2548 : บทคดยอ) ศกษา แรงจงใจในการปฏบตงานของบคลากรองคการสวนพฤกษศาสตร พบวา 1. ปจจยค าจนมความสมพนธในทางบวกกบความพงพอใจในระดบปานกลาง ถาองคการหาทางตอบสนองใหบคลากรไดรบปจจยจงใจมากเทาใดจะมผลตอความพงพอใจในการทางาน ในระดบสงมากข นเทาน น และปจจยจงใจมความสมพนธทางบวกกบความพงพอใจในระดบต�า และถาองคการเพ�มปจจยจงใจใหบคลากรมากข นจะทาใหบคลากรมความพงพอใจในการทางานมากข นตามไปดวย สวนปจจยสวนบคคลมเพยงประเภทบคลากรคอ ลกจางและพนกงานเทาน น ท�มความสมพนธกบแรงจงใจ 2. ระดบแรงจงใจในการปฏบตงานของบคลากรขององคการสวนพฤกษศาสตรน น มแรงจงใจในการทางานในระดบสง สวนความพงพอใจในการทางานของบคลากร โดยรวม อยในระดบสงเชนกน แตมบางปจจย เชน คาตอบแทน นโยบายท�มความพงพอใจในระดบท�ไมสง คนศร แสงศรจนทร (2550 : บทคดยอ) ไดทาการศกษาเร�องปจจยท�มผลตอแรงจงใจ ในการปฏบตงานของบคลากรเทศบาลตาบลบานด อาเภอเมอง จงหวดเชยงราย พบวา ผลการศกษาสามารถอธบายปจจยท�สงผลตอแรงจงใจในการปฏบตงานของบคลากรเทศบาลตาบลบานด ไดวาบคลากรเทศบาลตาบลบานด เหนวา ปจจยดานแรงจงใจ และปจจยการบารงรกษามผลตอแรงจงใจในการปฏบตงานอยในระดบสง โดยในปจจยดานแรงจงใจพบวา ดานการไดรบการยอมรบนบถอ มคาเฉล�ยสงท�สด รองลงมาคอ ดานความกาวหนาในหนาท�การงาน มคาเฉล�ยต�าสด สวนในปจจย

40

การบารงรกษา พบวา ดานความสมพนธในการทางาน มคาเฉล�ยสงสด รองลงมาคอ ดานความ เปนสวนตว ดานการปกครองบงคบบญชา ดานความม�นคง ดานนโยบายและการบรหาร ดานสภาพการทางาน และดานคาตอบแทนและสวสดการ มคาเฉล�ยต�าสด นอกจากน พบวา ปจจยดานแรงจงใจ และปจจยการบารงรกษามระดบท�สงผลตอแรงจงใจในการปฏบตงานท�ไมตางกนอยางมนยสาคญทางสถต กญจนา ธญญาหาร (2554 : บทคดยอ) ไดทาการศกษาแรงจงใจการปฏบตงานของ

พนกงานในองคการบรหารสวนตาบล ในเขตอาเภอหวยทบทน จงหวดศรสะเกษ พบวา

1. แรงจงใจการปฏบตงานของพนกงานในองคการบรหารสวนตาบลในเขตอาเภอ

หวยทบทน จงหวดศรสะเกษ โดยรวมมแรงจงใจอยในระดบมากและเม�อจาแนกเปนรายดาน พบวา

มแรงจงใจในการปฏบตงานอยในระดบมาก จานวน 7 ดาน เรยงลาดบจากคาเฉล�ยมากไปหานอย

คอ ดานความสมพนธระหวางบคคล ดานความรบผดชอบ ดานความสาเรจของงาน ดานลกษณะงาน

ดานการปกครองบงคบบญชา ดานนโยบายการบรหาร และดานการยอมรบนบถอ และมแรงจงใจ

อยในระดบปานกลาง จานวน 3 ดาน ดานสภาพแวดลอมในการทางาน ดานความกาวหนา

ในตาแหนงหนาท� และดานเงนเดอนและสวสดการ

2. ผลการเปรยบเทยบระดบแรงจงใจของพนกงานในองคการบรหารสวนตาบล ในเขต

อาเภอหวยทบทน จงหวดศรสะเกษ ท�มความแตกตางกนของระดบการศกษา ประเภทพนกงาน

ระดบตาแหนง รายได และอายการทางาน ท�ระดบนยสาคญ 0.05 พบวา

2.1 พนกงานในองคการบรหารสวนตาบลในเขตอาเภอหวยทบทน จงหวดศรสะเกษ

ท�มความแตกตางกนตามกลมการศกษา คอ ต�ากวาปรญญาตร ปรญญาตร และสงกวาปรญญาตร

โดยรวม ไมแตกตางกน

2.2 พนกงานในองคการบรหารสวนตาบลในเขตอาเภอหวยทบทน จงหวดศรสะเกษ

ท�มความแตกตางกนตามกลมประเภทพนกงาน คอ พนกงานสวนตาบล พนกงานจางตามภารกจ

และพนกงานจางท�วไป โดยรวมพบวา ไมแตกตางกน

2.3 พนกงานในองคการบรหารสวนตาบลในเขตอาเภอหวยทบทน จงหวดศรสะเกษ

ท�มความแตกตางกนตามกลมระดบตาแหนง คอ ระดบ 1 - 2 ระดบ 3 - 5 และระดบ 6 ข นไป

โดยรวมพบวา ไมแตกตางกน

2.4 พนกงานในองคการบรหารสวนตาบลในเขตอาเภอหวยทบทน จงหวดศรสะเกษ

ท�มความแตกตางกนตามกลมรายได คอ ต�ากวา 10,000 บาท 10,001 - 15,000 บาท และ 15,001 บาท

ข นไป โดยรวมพบวา ไมแตกตางกน

41

2.5 พนกงานในองคการบรหารสวนตาบลในเขตอาเภอหวยทบทน จงหวดศรสะเกษ ท�มความแตกตางกนตามกลมอายการทางาน คอ ต�ากวา 5 ป 5 ป - 10 ป และ 10 ป ข นไป โดยรวมพบวา ไมแตกตางกน จากแนวคดทฤษฎ และงานวจยท�เก�ยวของดงกลาวสรปไดวา ในการท�จะทาใหพนกงาน ในองคกรปฏบตงานใหบรรลผลสาเรจ ไดผลงานท งปรมาณและคณภาพน น ตองอาศยส�งจงใจ หรอส�งท�กระตนพฤตกรรมในการปฏบตงานของแตละบคคล ทาใหผน นปฏบตงานดวยความต งใจ เตมใจ และพงพอใจท�จะปฏบตงานน นใหบรรลเปาหมายขององคการไดอยางมประสทธภาพ การสรางแรงจงใจในการปฏบตงานน น ไมไดเกดข นจากปจจยใดเพยงปจจยเดยว แตจะเกดข น อยกบปจจยหลายประการประกอบรวมกน ตามท�ไดมผศกษาวจยขางตน ผวจยจงไดใชเปนแนวศกษาปจจยท�มผลตอแรงจงใจในการปฏบตงาน ตามทฤษฎแรงจงใจของเฮอรซเบอรก ซ� งมปจจยท ง 11 ดาน คอ ดานนโยบายและการบรหารงาน ดานการนเทศงานและการปกครองบงคบบญชา ดานเงนเดอนและสวสดการ ดานความสมพนธในหนวยงาน ดานสภาพแวดลอม ดานความม�นคงในงาน ดานความสาเรจในงาน ดานการยอมรบนบถอ ดานลกษณะงานท�ทา ดานความรบผดชอบ และดานความกาวหนา สวนสถานภาพสวนบคคล ผวจยไดนามาจากงานวจยท�เก�ยวของตาง ๆ เพ�อใชเปนแนวศกษาปจจยท�มผลตอแรงจงใจในการปฏบตงานเก�ยวกบสถานภาพสวนบคคล คอ เพศ อาย สถานภาพสมรส ระดบการศกษา ตาแหนงงาน รายได ประสบการณการทางาน และสถานท�ทางาน