Óëààíáààòàð õîò 2008 îí - globeinter.org.mn xevlel erx chuluu2007.pdf · Óëñ òºð÷, àëáàí òóøààëòàí, àëáàí õààã÷èä Ýð¿¿ãèéí

Óëààíáààòàð õîò 2008 îí

ÍÝÝËÒÒÝÉ ÍÈÉÃÝÌ ÔÎÐÓÌ

ÃËÎÁ ÈÍÒÅÐÍÝØÍË ÒÁÁ

ÍÝÝËÒÒÝÉ ÍÈÉÃÝÌ Õ¯ÐÝÝËÝÍ

Áýëòãýñýí:

Õ. Íàðàíæàðãàë

Ä. Ìºíõá¿ðýí

Ã. Äàâààõ¿¿

Á. Íàñàíæàðãàë

Ì. Àìàðò¿âøèí

Ñ.Áàÿðàà

Ð.Ìºíõ-Î÷èð

Æ.Ýíõòóóë

À.Áÿìáàñ¿ðýí

Õ.Ñàðàí÷èìýã

Õàÿã: Ñî¸ëûí Òºâ ºðãºº, Ã êîðïóñ, 3-ð äàâõàð Óëààíáààòàð 210620-À, ø/õ-28

Óòàñ: /976-11/ 324764

/976-11/ 324627

È-ìàéë: [email protected]

Âýá ñàéò: www.globeinter.org.mn

www.monitoring.mn

Ø.Öîîäîë

È.Áàéãàëìàà

Æ.Ìºíõ-Î÷èð

ª.Ðàã÷ààñ¿ðýí

À.Îòãîí÷èìýã

Î.Àëòàíñ¿õ

Ò.Öýðýíäóëàì

Þ.Ãýðýëòóÿà

Æ.Àëòàíöýöýã

Î.Àìàðçàÿà

Ã.Ñ¿õýý

À.Íàðàíáîëä

×.Óðàíöýíãýë

×.Îòãîíöýöýã

Õ.Àéíóð

Ë.Ýðäýíýáàò

Æ.Ýíõáààòàð

Ï.Îòãîíòóÿà

Ñ.Õóí÷èí

“×ºëººò Õýâëýë Ñàí” ÑÕ¯-ò ýõèéã áýëòãýæ, õýâëýâ.

ÍýýëòòýéÍèéãýìôîðóì,ËîíäîíäàõüÍýýëòòýéÍèéãýìõ¿ðýýëýíãèéíõýâëýëìýäýýëëèéíá¿ñèéíõºòºëáºðèéí

ñàíõ¿¿æèëòýýðõýðýãæ¿¿ëñýí“¯çýëáîäëîîèëýðõèéëýõýðõ÷ºëººíèéçºð÷ëèéíìîíèòîðèíãáàõàðààòáóñõýâëýëìýäýýëëèéíýðõèéãäýìæèõíü”òºñëèéíõ¿ðýýíä“Ãëîá

Èíòåðíýøíë”ÒÁÁ-ààñáýëòãýíãàðãàâ.

Ãýðýë çóðãèéí ñóðâàëæëàã÷

L Ãàð÷èãÎðøèë 5

Íýã. ¯çýë áîäëîî èëýðõèéëýõ ýðõ ÷ºëººíèé áàòàëãàà 7

1.1 ¯çýë áîäëîî èëýðõèéëýõ ýðõ ÷ºëºº áà õýâëýë ìýäýýëýë 7

1.2 ¯çýë áîäëîî èëýðõèéëýõ ýðõ ÷ºëººíèé õÿçãààðëàëò 10

1.3 Ìýäýýëëèéí ýðõ ÷ºëºº 14

1.4 Ñýòã¿¿ë÷èéí íóóö ýõ ñóðâàëæèéã õàìãààëàõ íü 14

1.5 Õýâëýë ìýäýýëëèéí ºì÷ëºë 15

Õî¸ð. Õàðààò áóñ õýâëýë ìýäýýëýë, ñýòã¿¿ë÷äèéí ýðõèéí çºð÷èë 16

2.1 Ñýòã¿¿ë÷èéí õóâèéí àþóëã¿é áàéäàë 17

2.2 Ñýòã¿¿ë÷äèéí ýñðýã äàéðàëò 17

2.3 Ìýäýýëýë ºãºõººñ òàòãàëçàõ íü 21

2.4 Ýõ ñóðâàëæàà èë÷ëýõèéã øààðäàõ íü 22

2.5 Íýð òºð, àëäàð õ¿íä, ã¿òãýëýã, äîðîìæëîëòîé õîëáîîòîé õóóëèéã àøèãëàæ áóé íü 23

Ãóðàâ. Õýâëýë ìýäýýëëèéí ºì÷ëºë 27

Äºðºâ. Òºðèéí íóóö ìýäýýëýë 30

Òàâ. Ìîíãîëûí õýâëýë ìýäýýëëèéí ñàëáàð äàõü àíõíû ºëñãºëºí 32

Çóðãàà. Ä¿ãíýëò, öààøèä ÿàõ âý? 33

Õàâñðàëò 35

Õýâëýë ìýäýýëëèéí ýðõ ÷ºëººíèé òàéëàí 2007

�

ÎðøèëÁèä 2006 îíä àíõ óäàà Ìîíãîë äàõü õýâëýëèéí ýðõ ÷ºëººíèé òàéëàí áýëòãýæ, òà á¿õýíä

òîëèëóóëñàí áèëýý. Ýíý óäàà õî¸ð äàõü òàéëàíãàà ºðãºí áàðüæ áóéäàà áàÿðòàé áàéíà.

Ýíý ÿëäàìä ýäãýýð òàéëàíã áýëòãýõ áîëîìæ îëãîñîí Íýýëòòýé Íèéãýì Ôîðóì (ÍÍÔ), Íýýëòòýé Íèéãýì Õ¿ðýýëýí (ÍÍÕ)-ãèéí Õýâëýë ìýäýýëëèéí á¿ñèéí õºòºëáºðò òàëàðõàë èëýðõèéëüå.

Ýíý òàéëàí íü Ìîíãîëûí ñýòã¿¿ë÷èä ìýðãýæëèéí ýðõýý õýðõýí ýäýëæ áóé, òýäíèé îëîí íèéòèéí ºìíº õ¿ëýýñýí ¿¿ðýã, õàðèóöëàãàà øóäàðãààð áèåë¿¿ëýõ áîëîìæ íü àëü õýð áàéãààã áàðèìòàä òóëãóóðëàí ìîíãîëûí õýâëýëèéí ýðõ ÷ºëººíèé ºíººãèéí ä¿ð òºðõèéã õàðóóëàõ çîðèëãîòîé þì.

¯çýë áîäëîî èëýðõèéëýõ ýðõ ÷ºëºº, ÿëàíãóÿà õýâëýëèéí ýðõ ÷ºëºº íü àðä÷èëñàí íèéãìèéí ñàëøã¿é õýñýã þì. ×ºëººò, õàðààò áóñ õýâëýë ìýäýýëýë áîë óëñ òºð÷, ýðõ áàðèã÷äààñ àðä ò¿ìýíä ºã÷ áóé áýëýã áèø. Õàðèí àðä÷èëñàí íèéãýìä àìüäàð÷ áóé õ¿íèé ñóóðü ýðõèéí íýã áèëýý.

Õàðààò áóñ õýâëýë ìýäýýëëèéí óëñ òºð, ýäèéí çàñàã, ýðõ ç¿éí òààòàé îð÷èíã õýðõýí á¿ðä¿¿ëæ áóé íü òºðººñ èðãýíäýý ¿éë÷ëýõ ¿¿ðãèéí áèåëýëòèéí õýìæ¿¿ð áîëäîã. Àðä÷èëñàí íèéãýìä õýâëýë ìýäýýëýë, ñýòã¿¿ë÷èä òºð, ò¿¿íèé ýðõ áàðèã÷äàä áóñ îëîí ò¿ìýíä ¿éë÷èëæ, íèéãìèéí õîòî÷ íîõîé áàéæ, ýðõ ìýäëèéã õÿíàõ ¿¿ðýã ã¿éöýòãýäýã.

Ìîíãîë Óëñàä õýâëýëèéí ýðõ ÷ºëººã õàìãààëñàí íààøòàé õóóëü òîãòîîìæ áàéãàà õýäèé ÷ àìüäðàë äýýð õýâëýë ìýäýýëëèéí ýðõ ÷ºëºº, ñýòã¿¿ë÷äèéí ìýðãýæëèéí ýðõ çºð÷èãäñººð áàéíà. Ýíý íü õýâëýë ìýäýýëëèéí ýðõ ÷ºëººã õÿçãààðëàæ, ñýòã¿¿ë÷èä ¿íýí ìýäýýëýë ò¿ãýýæ ÷àäàõã¿éä õ¿ð÷, àðä÷èëàë, íèéãìèéí ýðõ àøèãò áîäèòîé õîð õîõèðîë ó÷ðóóëæ áóé þì. Ìàíàéä öàãäàí õÿíàëò (öåíçóð)-ûã õóóëèàð õîðèãëîñîí ÷ èë áîëîí äàëä õýëáýðýýð áàéñààð áàéíà. Õýâëýë ìýäýýëëèéí õýðýãñýëä õÿíàëò òîãòîîæ, ñýòã¿¿ë÷äèéã ººðòºº ¿éë÷ëýõèéã øààðäàõ íü àðä÷èëëûí ìºí ÷àíàð, õýì õýìæýý, çàð÷ìààñ ãàäóóð ¿ë òýâ÷èæ áîëîõ ¿éëäýë þì.

ÞÍÅÑÊÎ-ãèéí Áýýæèí äýõ ñàëáàðûí Õàðèëöàà õîëáîî, Ìýäýýëëèéí õºòºëáºðèéí çàõèàëãààð 2006 îíû 9-ð ñàðä Ìîíãîëûí õýâëýë ìýäýýëëèéí ñàëáàðûí òºëºâ áàéäàëä õèéñýí çàäëàí øèíæèëãýýíèé òàéëàíä “Êîììóíèñò äýãëýìèéã õàëñíààñ õîéø ¿çýë áîäëîî èëýðõèéëýõ ýðõ ÷ºëººíèé áàéäàë ìýäýãäýõ¿éö ñàéæèðñàí ÷, õýâëýëèéíõíèé áèå ýðõòýí, ýð¿¿ë ìýíäýä õàëäàõ, çàíàëõèéëýõ, íýð òºð ãóòààñàí õýðýãò áóðóóòãàõ, ñàíõ¿¿ãèéí äàðàìò øàõàëò ¿ç¿¿ëýõ, õóóëü áóñ õÿçãààðëàëò òîãòîîõ çýðýã ¿çýë áîäëîî èëýðõèéëýõ ýðõ ÷ºëººíèé çºð÷èë Ìîíãîëä ºíºº õýð ãàðñààð áàéíà. Èéì çºð÷èë ¿íäýñíèé õýìæýýíèé õýâëýë ìýäýýëëèéí áàéãóóëëàãàä ÷, îðîí íóòãèéíõàíä ÷ òîõèîëäîæ áàéíà. Ýäãýýð çºð÷èë íü ººðºº òóëãàìäñàí áýðõøýýë òºäèéã¿é, õýâëýë ìýäýýëëèéí óëñ òºð, ñàíõ¿¿ãèéí õàðààò áàéäàëä õàìààðàëòàéãààðàà á¿ð ÷ íîöòîé àñóóäàë þì. ÕÌÕ, ñýòã¿¿ë÷èä íü óëñ òºð, áèçíåñèéí ñàíõ¿¿ãèéí äýìæëýãýýñ òóéëûí õàðààò áîëæýý. ¯íäýñíèé õýìæýýíèé èõýíõ ÕÌÕ àøèã îðëîãîòîé õýâëýë ìýäýýëëèéí áèçíåñ áàéõ íü õîâîð, õàðèí óëñ òºð, áèçíåñèéí àøèã ñîíèðõëûã ýí òýðã¿¿íä òàâüæ, òýäýíä ¿éë÷èëäýã ñóðòàë óõóóëãûí äóó õîîëîé áîëæýý” ãýñýí ä¿ãíýëò õèéæýý.

Óëñ òºð÷, àëáàí òóøààëòàí, àëáàí õààã÷èä Ýð¿¿ãèéí õóóëü, Èðãýíèé õóóëèéí íýð òºð, àëäàð õ¿íä, ã¿òãýëýã äîðîìæëîëòîé õîëáîîòîé çààëòóóäûã öåíçóð áîëãîí àøèãëàõ íü ò¿ãýýìýë áàéíà. Ìîíãîëûí ø¿¿õ èéì õýðãèéã øèéäâýðëýõäýý îëîí íèéòèéí ¿íýí ìýäýýëýëòýé áàéõ õóóëü ¸ñíû ýðõ àøãèéã íü àâ÷ ¿çýëã¿é ºðººñãºë õàíäàæ áàéãàà íü ø¿¿õèéí øóäàðãà, õàðààò áóñ áàéäàëä ýðãýëçýý òºð¿¿ëæ áàéíà. Ýðõ áàðèã÷èä ººðèéí ýðõ ìýäýë, àëáàí òóøààëûã àøèãëàí øóäàðãà


�

ø¿¿ìæëýëèéã íÿöààõ, ººðñäèéí áóðóóòàé ¿éëäëèéã àðä èðãýäýýñ íóóí äàðàãäóóëàõûí òóëä ¿íýí ìýäýýëëèéã ñààðìàãæóóëàõ õ¿ñýëòýé áàéäàã.

Ìîíãîëûí ñýòã¿¿ë÷èä ºíºº õýð òºðèéí áàéãóóëëàãà, àëáàí òóøààëòàí, àëáàí õààã÷äààñ ìýäýýëýë îëæ àâ÷ ÷àäàõã¿é, òºðèéí áàéãóóëëàãûí áè÷èã áàðèìòûã îëæ ¿çýõ áîëîìæã¿é áàéãàà íü òºðèéí áàéãóóëëàãûí îëîí íèéòýä èë òîä, íýýëòòýé áàéõ ¸ñòîé àðä÷èëñàí çàð÷èì àëäàãäàæ, èðãýäèéí ¿íýí ìýäýýëýë îëæ àâàõ ýðõ õºñºðäºõºä õ¿ðãýæ áàéíà. Ýíãèéí ìýäýýëýë îëæ àâàõ òºäèéä ýðõ íü çºð÷èãäºæ áóé ñýòã¿¿ë÷èä äàëä íóóãäìàë áóé ìýäýýëýë, áàðèìò ìýäýýã ýðýí ñóðâàëæèëæ îëîí ò¿ìýíä ìýäýýëýõýä òóéëûí õ¿íäðýëòýé áàéãààã èëòãýæ áàéíà.

Ìîíãîëûí õýâëýë ìýäýýëëèéí õýðýãñëèéí ºì÷ëºë íèéòýä èë òîä áóñ áàéãàà íü îëîí óðãàëü÷ ¿çëèéã õºõè¿ëýí äýìæèõ áóñ, õàðèí òýäãýýðèéí äàëä ýçäèéí ¿çýë áîäîë, íýã òàëûã áàðüæ òóéëøèðñàí ìýäýýëëýý îëîí ò¿ìýíä òóëãàí íèéãìèéã òººðºãä¿¿ëýí áóäèëàõàä õ¿ðãýæ áàéíà. Ìîíãîëûí îëîí íèéò õýí íü ¿íýí ÿðüæ áàéãààã îéëãîõîî áàéæ, õýâëýë ìýäýýëýë, ñýòã¿¿ë÷äýä èòãýë àëäðàõ íü íèéãìèéí øóäàðãà ¸ñûã óëàíäàà ãèøãèæ áóé õýðýã þì.

Ñýòã¿¿ë÷èä ÿíç á¿ðèéí äàðàìò øàõàëò äîð ýõ ñóðâàëæàà èë÷ëýõ íü ìýäýýëýã÷äèéí àþóëã¿é áàéäàëä íîöòîé õîð ó÷ðóóëàõ òºäèéã¿é õýâëýë ìýäýýëýë àðä èðãýäèéí ºìíº õ¿ëýýñýí õÿíàëòûí ¿¿ðãýý õºñºðä¿¿ëýõýä õ¿ðãýíý. Ýðýí ñóðâàëæëàõ ñýòã¿¿ë ç¿éí à÷ õîëáîãäîë, ¿íý öýíý àëãà áîëáîë íèéãýì õýçýý ÷ öýâýðøèæ, àðèóñàõã¿é.

¯íýíèéã õýëýõ ãýñýí, õýëñíèéõ íü òºëºº ñýòã¿¿ë÷äèéã äàéð÷ äàâøëàõ, äàëàéëãàí ñ¿ðä¿¿ëýõ, àéëãàí çàíàëõèéëýõ, ºì÷ õºðºíãº, áèå ýðõòýíä õàëäàõ íü õýðõýâ÷ áàéæ áîëîõã¿é íîöòîé ¿éëäýë, ãýìò õýðýã þì. Ìîíãîëûí öàãäàà, ø¿¿õ áóðóóòíûã èëð¿¿ëýí ¿íýí ìºíèéã òîãòîîæ, õàðèóöëàãà õ¿ëýýëãýõ ¿¿ðãýý çîõèõ ¸ñîîð áèåë¿¿ëæ ÷àäàõã¿é áàéãàà íü õàðàìñàëòàé.

Òàéëàí ¿íäñýí õî¸ð á¿ëýãòýé. Ýõíèé á¿ëýãò èðãýäèéí ¿çýë áîäëîî ÷ºëººòýé èëýðõèéëýõ ýðõ ÷ºëººíèé áàòàëãàà, ìºí ò¿¿íèéã õÿçãààðëàæ áóé õóóëü òîãòîîìæèéí òóõàé ìýäýýëëèéã îðóóëñàí áîëíî.

Òàéëàíãèéí II á¿ëýãò ñýòã¿¿ë÷äèéí ýðõèéí çºð÷ëèéí òóõàé æèøýý áàðèìòààñ òóñãàâ. Ýäãýýð íü 2005 îíû 10-ð ñàðààñ ÍÍÔ, ÍÍÕ-ãèéí ñàíõ¿¿æèëòýýð ýõýëñýí “¯çýë áîäëîî èëýðõèéëýõ ýðõ ÷ºëººíèé çºð÷ëèéí ìîíèòîðèíã, õàðààò áóñ õýâëýë ìýäýýëëèéí ýðõèéã äýìæèõ íü” òºñëèéí íýã õýñýã áîëîõ ìîíèòîðèíãèéí ¿ð ä¿íä òóëãóóðëàñàí þì. Ìàíàé áàéãóóëëàãà Óëààíáààòàð õîò, 21 àéìàãò àæèëëàæ áóé òºëººëºã÷äººð äàìæóóëàí ¿çýë áîäëîî èëýðõèéëýõ ýðõ ÷ºëººíèé çºð÷èëä ìîíèòîðèíã õèéæ áàéíà. 2007 îíä õýâëýë ìýäýýëýë, ñýòã¿¿ë÷äèéí ýðõèéí çºð÷ëèéí 37 òîõèîëäîë á¿ðòãýãäæýý. Ýíý á¿ëýãò áèä ìºí äýýð äóðäñàí òºñëèéí õ¿ðýýíä çîõèîí áàéãóóëñàí ñóðãàëò, ñåìèíàð, óóëçàëò çýðýã àðãà õýìæýýíä îðîëöñîí ñýòã¿¿ë÷, õóóëü÷äûí ñàíàà áîäîë, ýðõ áàðèã÷äààñ õýâëýë ìýäýýëëèéí ÷èãëýëýýð õýëñýí ¿ã, õýâëýë ìýäýýëëýýð ºãñºí ÿðèëöëàãà, Èðãýíèé õóóëü, Ýð¿¿ãèéí õóóëèéã õýðõýí àøèãëàæ áóé, õýâëýë ìýäýýëëèéí ºì÷ëºë, íóóö ýõ ñóðâàëæèéí àøèãëàëòûí ñóäàëãàà, ìýäýýëýë îëæ àâàõ áîëîìæèéí ñóäàëãààíû òîî áàðèìòûã àøèãëàâ.

Òàéëàíãèéí III á¿ëýãò åðºíõèé ä¿ãíýëò, öààøèä õèéâýë çîõèõ ç¿éëèéí òóõàé ñàíàë äýâø¿¿ëñýí áîëíî.

Òà á¿õýí Ìîíãîëûí õýâëýë ìýäýýëëèéí ñàëáàðò áîëñîí àíõíû ºëñãºëºíãèéí ¿éë ÿâöûí òîâ÷îîíûã õàâñðàëòààñ ¿çýæ áîëíî.


7

Íýã. ¯çýë áîäëîî èëýðõèéëýõ ýðõ ÷ºëººíèé áàòàëãàà

¯íäñýí Õóóëü Ìîíãîë Óëñûí ¯íäñýí Õóóëèéí 16 äóãààð ç¿éëä ¿çýë áîäëîî ÷ºëººòýé èëýðõèéëýõ ýðõ

÷ºëººã õàìãààëæ, äîð äóðäñàí çààëòààð áàòàëãààæóóëñàí.

Ìîíãîë Óëñûí èðãýí äàðààõü ¿íäñýí ýðõ, ýðõ ÷ºëººã áàòàëãààòàé ýäýëíý:

16.16. Èòãýë ¿íýìøèëòýé áàéõ, ¿çýë áîäëîî ÷ºëººòýé èëýðõèéëýõ, ¿ã õýëýõ, õýâëýí íèéòëýõ, òàéâàí æàãñààë, öóãëààí õèéõ ýðõ ÷ºëººòýé. Æàãñààë, öóãëààí õèéõ æóðìûã õóóëèàð òîãòîîíî.

16.17. Òºð, ò¿¿íèé áàéãóóëëàãààñ õóóëü ¸ñîîð òóñãàéëàí õàìãààëáàë çîõèõ íóóöàä õàìààðàõã¿é àñóóäëààð ìýäýýëýë õàéõ, õ¿ëýýí àâàõ ýðõòýé. Õ¿íèé ýðõ, íýð òºð, àëäàð õ¿íä, óëñûã áàòëàí õàìãààëàõ, ¿íäýñíèé àþóëã¿é áàéäàë, íèéãìèéí õýâ æóðìûã õàíãàõ çîðèëãîîð çàäðóóëæ ¿ë áîëîõ òºð, áàéãóóëëàãà, õóâü õ¿íèé íóóöûã õóóëèàð òîãòîîí õàìãààëíà.

Îëîí óëñûí ýðõ ç¿é Ìîíãîë Óëñ Í¯Á-ûí ãèø¿¿íèé õóâüä Õ¿íèé Ýðõèéí Ò¿ãýýìýë Òóíõàãëàëûã õ¿ëýýí

çºâøººðñºí. 1974 îíä Èðãýíèé áîëîí Óëñ Òºðèéí Ýðõèéí Îëîí Óëñûí Ïàêòàä íýãäýí îðñîí. Èéìä Ìîíãîë Óëñ äýýðõ õî¸ð áè÷èã áàðèìòûí 19-ð ç¿éëä çààñàí ¿çýë áîäëîî ÷ºëººòýé èëýðõèéëýõ ýðõ ÷ºëººã îëîí óëñûí ýðõ ç¿éí äàãóó õàìãààëàõ ¿¿ðýãòýé.

¯¿íèéãýý Ìîíãîë Óëñûí ¯íäñýí õóóëèéí 10 äóãààð ç¿éëä àëáàí ¸ñîîð õ¿ëýýí çºâøººðñºí:

Ìîíãîë Óëñ îëîí óëñûí ýðõ ç¿éí íèéòýýð õ¿ëýýí çºâøººðñºí õýì õýìæýý, çàð÷ìûã áàðèìòàëæ, ýíõèéã ýðõýìëýñýí ãàäààä áîäëîãî ÿâóóëíà.

Ìîíãîë Óëñ îëîí óëñûí ãýðýýãýýð õ¿ëýýñýí ¿¿ðãýý øóäàðãààð ñàõèí áèåë¿¿ëíý.

Ìîíãîë Óëñûí îëîí óëñûí ãýðýý íü ñî¸ðõîí áàòàëñàí áóþó íýãäýí îðñîí òóõàé õóóëü õ¿÷èí òºãºëäºð áîëìîãö äîòîîäûí õóóëü òîãòîîìæèéí íýãýí àäèë ¿éë÷èëíý.

Ìîíãîë Óëñ ¯íäñýí õóóëüäàà õàðøèëñàí îëîí óëñûí ãýðýý, áóñàä áàðèìò áè÷ãèéã äàãàæ ìºðäºõã¿é.

1.1 ¯çýë áîäëîî èëýðõèéëýõ ýðõ ÷ºëºº áà õýâëýë ìýäýýëýë

¯çýë áîäëîî ÷ºëººòýé èëýðõèéëýõ ýðõ ÷ºëººíèé áàòàëãàà íü õýâëýë ìýäýýëëèéí õýðýãñëýýð äàìæèí õýðýãæèæ, õýâëýëèéí ýðõ ÷ºëººã áîäèòîé áîëãîäîã. “Ýðõ ç¿éò òºðä õýâëýë ìýäýýëýë äàâàìãàéëàõ ¿¿ðýãòýé” òóõàé îëîí óëñûí îëîí áè÷èã áàðèìòàä çààñàí áàéäàã. Õýâëýëèéí ýðõ ÷ºëºº íü îëîí íèéòýä ººðèéí óëñ òºðèéí óäèðäàã÷äûí ¿çýë ñàíàà áîëîí àñóóäàëä õàíäàõ áàéð ñóóðèéã íýýõ õàìãèéí ñàéí àðãà õýðýãñýë áîëäîã.

Åâðîïûí Õ¿íèé ýðõèéí ø¿¿õ ãýõýä “îëîí íèéòèéí ñîíèðõëûí á¿õ ñàëáàðò ìýäýýëýë ò¿ãýýõ íü õýâëýë ìýäýýëëèéí ¿¿ðýã” ãýæ çààñàí.

1.

2.

3.

4.

Íýã. ¯çýë áîäëîî èëýðõèéëýõ ýðõ ÷ºëººíèé áàòàëãàà


8

Õýâëýëèéí ýðõ ÷ºëºº íü “õºíäëºíãèéí íºëººëºë, îðîëöîîíîîñ àíãèä ÷ºëººòýé áàéõ ÿâäàë” (îð÷. Ö.Äàøäîíäîâ) õýìýýí Îëîí Óëñûí Ñýòã¿¿ë÷äèéí Õîëáîî (ÎÓÑÕ) òîäîðõîéëñíûã Í¯Á, îëîí óëñûí õ¿íèé ýðõèéí áàéãóóëëàãà, óëñ îðíóóäûí çàñãèéí ãàçàð õ¿ëýýí çºâøººðñºí áàéäàã.

ÎÓÑÕ-íû 21-ð èõ õóðëààñ áàòàëñàí “Àðä÷èëñàí õýâëýë ìýäýýëëèéí õýðýãñëèéí ñî¸ëûí òóíõàã”-ò “Àðä÷èëñàí íèéãýìä ìýäýýëëèéí õýðýãñëèéí ã¿éöýòãýõ ¿¿ðýã îíöãîé ºâºðìºö àãààä òóõàéëñàí ¿¿ðãèéã óõààð÷ ñýõýýðñýí òýð öàãò àðä÷èëàë á¿ðíýý ¿íý õ¿íäòýé áîëîõ ó÷èðòàé” (îð÷. Ö.Äàøäîíäîâ) ãýñýí áàéäàã.

Õýâëýëèéí ýðõ ÷ºëººíèé òóõàé õóóëü1998 îíû 8 äóãààð ñàðûí 28-íû ºäºð ÓÈÕ-ààñ Õýâëýë ìýäýýëëèéí ýðõ ÷ºëººíèé òóõàé

õóóëü áàòàëñàí þì.

Õóóëèéí 1 ä¿ãýýð ç¿éë:

Ýíý õóóëèéí çîðèëò íü Ìîíãîë Óëñûí ¯íäñýí õóóëüä çààñàí õ¿íèé ¿çýë áîäëîî ÷ºëººòýé èëýðõèéëýõ, ¿ã õýëýõ, õýâëýí íèéòëýõ ýðõ ÷ºëººã áàòàëãààæóóëàõàä îðøèíî.

Õýâëýë ìýäýýëëèéí ýðõ ÷ºëººíèé òóõàé õóóëèàñ

Ýíý õóóëèéí 2-ð ç¿éëýýð õýâëýë ìýäýýëëèéí ýðõ ÷ºëºº, õýâëýë ìýäýýëëèéí õýðýãñëèéí ÷ºëººò áàéäëûã õÿçãààðëàñàí õóóëü áàòëàí ãàðãàõûã õîðèãëîñîí þì.

Õóóëèéí 3 äóãààð ç¿éëýýð “òºðººñ îëîí íèéòèéí ìýäýýëëèéí àãóóëãàä õÿíàëò /öåíçóð/ òàâèõûã õîðèãëîæ, Õýâëýë ìýäýýëëèéí õýðýãñýë íü ººðèéí íèéòýëæ, íýâòð¿¿ëæ áàéãàà ç¿éëèéíõýý òºëºº õàðèóöëàãà õ¿ëýýíý” ãýæ çààñàí áà 4-ð ç¿éëýýð “Òºðèéí áàéãóóëëàãà ººðèéí ìýäýëä õýâëýë ìýäýýëëèéí õýðýãñýëòýé áàéõûã õîðèãëîíî” ãýæýý.

1998 îíû 8-ð ñàðûí 28-íû “Õýâëýëèéí ýðõ ÷ºëººíèé òóõàé õóóëèéã õýðýãæ¿¿ëýõ òóõàé” ÓÈÕ-ûí 103 òîîò òîãòîîëîîð òºðèéí ìýäëèéí ºðãºí íýâòð¿¿ëãèéã îëîí íèéòèéí áîëãîí ººð÷ëºí áàéãóóëàõààð çààñàí áèëýý.

Çàð ñóðòàë÷èëãààíû òóõàé õóóëüÌîíãîë Óëñàä õýâëýë ìýäýýëëèéí õýðýãñýë, ñýòã¿¿ë÷èéí ¿éë àæèëëàãààã çîõèöóóëñàí

õóóëü áàéõã¿é. Õàðèí 2002 îíû 5-ð ñàðûí 30-íû ºäºð áàòëàãäñàí Çàð ñóðòàë÷èëãààíû òóõàé õóóëèéí 3-ð á¿ëýãò “ìýäýýëýõ õýðýãñýë” ãýñýí òîäîðõîéëîëò áàéäàã áà ¿¿íèéã Óëñûí Äýýä ø¿¿õ òàéëáàð ãàðãàõäàà ¿íäýñ áîëãîäîã.

Ç¿éë 3.1

Ýíý õóóëüä õýðýãëýñýí äàðààõü íýð òîìú¸îã äîð äóðäñàí óòãààð îéëãîíî:

3.1.5 “Ìýäýýëýõ õýðýãñýë” ãýæ òåëåâèç, ðàäèî, õîëáîîíû øóãàì ñ¿ëæýý, êîìïüþòåðèéí ñ¿ëæýý, òóñãàé ïðîãðàìì, õýâëýë áîëîí áóñàä àðãà õýðýãñýë” ãýñýí óòãààð îéëãîíî.

Çàð ñóðòàë÷èëãààíû òóõàé õóóëèàñ

Îëîí íèéòèéí ðàäèî òåëåâèçèéí òóõàé õóóëüÌîíãîëä îëîí íèéòèéí ðàäèî, òåëåâèç áàéãóóëàãäñàí íü ýðõ áàðèã÷äààñ ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä

õýâëýëèéí ýðõ ÷ºëººã áàòàòãàõ ÷èãëýëýýð àâ÷ õýðýãæ¿¿ëñýí ºíäºð à÷ õîëáîãäîë á¿õèé ÷óõàë àðãà õýìæýý áàéëàà.

1998 îíîîñ õîéø äîëîîí æèë ñààòñàíû ýöýñò Óëñûí Èõ Õóðëààñ 2005 îíû 1ä¿ãýýð ñàðûí 17-íèé ºäºð Îëîí íèéòèéí ðàäèî, òåëåâèçèéí (OÍÐÒ) òóõàé õóóëü áàòëàí ãàðãàâ.


�

OÍÐÒ-èéí òóõàé õóóëü 2005 îíû 7-ð ñàðûí 1-íèé ºäðººñ õ¿÷èí òºãºëäºð ¿éë÷èëæ ýõýëñýí þì. Ìîíãîëûí ¯íäýñíèé Ðàäèî, Òåëåâèçèéí Õýðýã ýðõëýõ ãàçàð òàòàí áóóãäàæ, îðîíä íü Ìîíãîëûí ¯íäýñíèé Îëîí Íèéòèéí Ðàäèî, Òåëåâèç (Ì¯ÎÍÐÒ) áàéãóóëàãäàí 2006 îíû 2 äóãààð ñàðûí 8-íû ºäºð Õóóëü Ç¿é, Äîòîîä Õýðãèéí ßàìíû Óëñûí íýãäñýí á¿ðòãýëä á¿ðòã¿¿ëñýí áàéíà.

Ýð¿¿ãèéí õóóëü2002 îíä áàòëàãäñàí Ýð¿¿ãèéí õóóëèéí 139-ð ç¿éëä “ñýòã¿¿ë÷èéí õóóëüä íèéöñýí ¿éë

àæèëëàãààíä ñààä õèéõèéã ãýìò õýðýã” ãýæ ¿çñýí øèíý çààëò îðñîí.

139.1. ªºðèéí áîëîí áóñäûí àøèã ñîíèðõëûã õºíäñºí àëèâàà ìýäýýëëèéã íèéòýä òàðààõ, ýñõ¿ë òàðààëãàõã¿é áàéõûí òóëä ñýòã¿¿ë÷èéí õóóëüä íèéöñýí ìýðãýæëèéí ¿éë àæèëëàãààíä ñààä õèéñýí áîë õºäºëìºðèéí õºëñíèé äîîä õýìæýýã ãó÷èí íýãýýñ òàâü äàõèí íýìýãä¿¿ëñýíòýé òýíöýõ õýìæýýíèé òºãðºãººð òîðãîõ, ýñõ¿ë íýãýýñ ãóðâàí ñàð õ¿ðòýë õóãàöààãààð áàðèâ÷ëàõ ÿë øèéòãýíý.

139.2. Ýíý õýðãèéã àëáàí òóøààëûí áàéäëàà àøèãëàæ ¿éëäñýí áîë õºäºëìºðèéí õºëñíèé äîîä õýìæýýã òàâèí íýãýýñ íýã çóó äàõèí íýìýãä¿¿ëñýíòýé òýíöýõ õýìæýýíèé òºãðºãººð òîðãîõ, ýñõ¿ë ãóðâààñ äýýø, çóðãààí ñàð õ¿ðòýë õóãàöààãààð áàðèâ÷ëàõ ÿë øèéòãýíý.

Ýð¿¿ãèéí õóóëèàñ

Ýð¿¿ãèéí õóóëèéí ýíý çààëòûã àøèãëàí, ñýòã¿¿ë÷äèéí ýñðýã õýä õýäýí çºð÷ëèéã øèéäâýðë¿¿ëýõýýð íýõýìæëýë ãàðãàñàí áîëîâ÷ ºíºº õýð àìæèëò îëñîí òîõèîëäîë àëãà áàéíà. “Õ¿íèé ýðõèéã õàíãàõ ¿íäýñíèé õºòºëáºð”-èéí 2006-2008 îíä õýðýãæ¿¿ëýõ ¿éë àæèëëàãààíû òºëºâëºãººíä Äýýä Ø¿¿õ, “Ãëîá Èíòåðíýøíë” òºðèéí áóñ áàéãóóëëàãà õàìòðàí Ýð¿¿ãèéí õóóëèéí ýíý ç¿éëä Äýýä ø¿¿õèéí òàéëáàð ãàðãàõààð òóñãàñàí þì. Ãýòýë Ìîíãîë óëñûí Äýýä ø¿¿õ òóñ áàéãóóëëàãàòàé çºâëºëäºëã¿éãýýð 2007 îíû 12-ð ñàðûí 21-íèé ºäºð òàéëáàð ãàðãàñàí áàéíà.

Òàéëáàðûã http://www.globeinter.org.mn/?cmd=Record&menuid=4 âýá ñàéòààñ á¿ðýí ýõýýð íü àâ÷ áîëíî.

“Ãëîá Èíòåðíýøíë” òºðèéí áóñ áàéãóóëëàãûí õóóëü÷èéí õèéñýí ä¿ãíýëòýýð áîë ýíý òàéëáàð çàðèì òàëààð øààðäëàãàä íèéöýõã¿é áàéíà.

Óã òàéëáàð íü Ýð¿¿ãèéí õóóëèéí 139 ä¿ãýýð ç¿éëèéã õýðõýí îéëãîæ íýã ìºð õýðýãëýõ ÿâäëûã õàíãàõóéö õýìæýýíèé òàéëáàð áîëæ ÷àäààã¿é. ªºðººð õýëáýë, åðäºº ë çàðèì íýã ¿ãèéã õýðõýí îéëãîõ âý ãýäãèéã ë òàéëáàðëàñàí íýð òîìú¸îíû òàéëáàð áîëæýý ãýñýí ä¿ãíýëòýä õ¿ðãýæ áàéíà.

Óëñûí Äýýä Ø¿¿õýýñ Ýð¿¿ãèéí õóóëèéí òóñãàé àíãèä çààñàí ãýìò õýðã¿¿äèéí òàëààð òàéëáàð ãàðãàõäàà ýð¿¿ãèéí ýðõ ç¿éí ñóäëàë òàëààñ íü áóþó ãýìò õýðãèéí á¿ðýëäõ¿¿íèé ýëåìåíò¿¿äèéã íü íýãá¿ð÷ëýí òàéëáàðëàæ ºã÷ áàéâàë öààøèä ìàø áîäèòîé ñàéí òàéëáàð áîëîõ òàëòàé áàéæ áîëîõ þì. Ãýìò õýðãèéí á¿ðýëäõ¿¿í ãýäýãò òóõàéí 139 ä¿ãýýð ç¿éëä çààñàí ãýìò õýðãèéí óëìààñ õóóëü ̧ ñíû ýðõ, àøèã ñîíèðõîë íü õîõèðñîí íèéãìèéí õàðèëöàà, ãýì áóðóóãèéí õýëáýð áóþó ¿éëäýëäýý ñàíààòàé áîëîí áîëãîîìæã¿é õàíäñàíû àëü íü áîëîõ, ãýìò õýðýãò ÿë øèéòãýãäýõ ó÷èðòàé áîëîõ, ¿éëäýë, ýñ ¿éëäýõ¿éí àëèíààð íü óã ãýìò õýðãèéã ¿éëäýæ áîëîõ òóõàé çýðãèéã òàéëáàðëàñàí áîë ìàø ñàéí áîëîõ áàéëàà.

Ýíýõ¿¿ òàéëáàðò ëîãèêèéí àëäààòàé ç¿éë¿¿ä õýä õýä áàéíà. Ýð¿¿ãèéí õóóëèéí 139 ä¿ãýýð ç¿éëä “ªºðèéí áîëîí áóñäûí àøèã ñîíèðõëûã õºíäñºí àëèâàà ìýäýýëëèéã íèéòýä òàðààõ áîëîí òàðààëãàõã¿é áàéõûí òóëä ñýòã¿¿ë÷èéí õóóëüä íèéöñýí ìýðãýæëèéí ¿éë àæèëëàãààíä ñààä õèéñýí áîë...” ãýæ òîìú¸îëñîí áàéäàã. Ýíäýýñ õàðàõàä óã ãýìò õýðýã

•

•

•


10

íü ãýì áóðóóãèéí ñàíààòàé õýëáýðýýð ¿éëäýãääýã. Ãýòýë òàéëáàðûí 1.3-ò “...¿íäýñëýë á¿õèé øàëòãààíã¿éãýýð õ¿íäðýë ó÷ðóóëñàí àëèâàà ¿éëäýë, ýñ ¿éëäýõ¿éã îéëãîíî...” ãýñýí áàéíà. Ñàíààòàé ãýìò õýðýãò “...øàëòãààíã¿é...” áóþó çîðèëãîã¿éãýýð ãýìò õýðýã ¿éëäýíý ãýñýí îéëãîëò áàéõ áîëîìæã¿é ìýò ñàíàãäàíà.

Òîãòîîëûí 1.4, 1.5-ä “...íèéòýä òàðààõ...”, “...òàðààëãàõã¿é áàéõ...” ãýñýí ¿ãèéí óòãûã òàéëáàðëàæýý. Ãýòýë ýäãýýð ¿ã íü õóóëèéí òîìú¸îëîëä îðæ èëýðõèéëæ áàéãàà óòãà ñàíàà íü þó ãýñýí ¿ã áîëîõ òóõàé òàéëáàðëààã¿é áàéíà. Ýð¿¿ãèéí õóóëèéí 139 ä¿ãýýð ç¿éëä “...íèéòýä òàðààõ...” ãýäýã ¿ã íü ñýòã¿¿ë÷èéí ººðºº òàðààõûã õ¿ñýýã¿é ¿íýí áîäèò áàéäàëä íèéöýýã¿é ìýäýýëëèéã õýí íýãýí ýòãýýä íèéòýä òàðààõ çîðèëãîîð ñýòã¿¿ë÷èéã àëáàäñàí áàéõûã ãýìò õýðýã ãýæ ¿çýõ òóõàé çààñàí. Ãýòýë ýíý òóõàé Óëñûí Äýýä Ø¿¿õèéí òàéëáàðò þó ÷ äóðäààã¿é áàéíà.

1.2 ¯çýë áîäëîî èëýðõèéëýõ ýðõ ÷ºëººíèé õÿçãààðëàëò

Òºðèéí íóóöÌîíãîë Óëñàä òºðèéí íóóöûã Òºðèéí íóóöûí òóõàé õóóëü, Òºðèéí íóóöûí æàãñààëò áàòëàõ

òóõàé õóóëèàð õàìãààëäàã. Òºðèéí íóóöûí òóõàé õóóëü 1995 îíä áàòëàãäàæ, õàìãèéí ñ¿¿ëä 2004 îíû 1-ð ñàðûí 2-íä íýìýëò ººð÷ëºëò îðóóëñàí. Òºðèéí íóóöûí òóõàé õóóëüä: “Òºðèéí íóóö” ãýæ Ìîíãîë Óëñûí õóóëü òîãòîîìæèéí äàãóó òºðèéí íóóöàä õàìààðóóëñàí, òóñ óëñûí ãàäààä áîäëîãî, ýäèéí çàñàã, øèíæëýõ óõààí, òåõíèê-òåõíîëîãè, áàòëàí õàìãààëàõ, òàãíóóë, ñºðºõ òàãíóóë, ã¿éöýòãýõ àæèëòàé õîëáîîòîé áºãººä çàäðóóëáàë ¿íäýñíèé àþóëã¿é áàéäàëä õîð õîõèðîë ó÷ðóóëàõóéö ìýäýýëëèéã òîìú¸îëîë, ä¿ðñ çóðàã, äîõèî òýìäýã, òåõíèê - òåõíîëîãèéí øèéäýë áîëîí ¿éë àæèëëàãààíû õýëáýðýýð ººðòºº àãóóëæ áàéãàà ìýäýý, áàðèìò áè÷èã, ýä ç¿éë, îáúåêò, ¿éë àæèëëàãààã õýëíý” ãýæ òîäîðõîéëñîí áàéäàã.

Õóóëèéí 11-ð ç¿éëä çààñíààð “Òºðèéí íóóöûã çàäðóóëñíààñ Ìîíãîë Óëñûí àøèã ñîíèðõîë, àþóëã¿é áàéäàëä ó÷èð÷ áîëîõ õîð óðøãèéí õýìæýýíýýñ õàìààðàí òºðèéí íóóöûí çýðýãëýëèéã òîãòîîíî” ãýñýí áºãººä òºðèéí íóóö íü îíö ÷óõàë-ìàø íóóö, ìàø íóóö, íóóö ãýñýí ãóðâàí çýðýãëýëòýé áàéíà.

Òºðèéí íóóöûí òóõàé õóóëèàð òºðèéí íóóöûã ¿íäñýí 5 òºðºëä àíãèëäàã.

Ìºí Òºðèéí íóóöûí æàãñààëò áàòëàõ òóõàé õóóëèàð 59 ç¿éëèéí ìýäýýëëèéã, òóõàéëáàë ¿íäýñíèé àþóëã¿é áàéäëûí õ¿ðýýíä 19, áàòëàí õàìãààëàõ õ¿ðýýíä 14, ýäèéí çàñàã, øèíæëýõ óõààí, òåõíèê, òåõíîëîãèéí õ¿ðýýíä 5, òàãíóóë, ñºðºõ òàãíóóë, ã¿éöýòãýõ àæëûí õ¿ðýýíä 15, áóñàä õ¿ðýýíä 6 ç¿éëèéí ìýäýýëëèéã íóóöëàõààð òîãòîîæýý. Íèéò 59 ç¿éëýýð òîãòîîñîí ìýäýýëëèéí 69.5 õóâèéã 40-60 æèëýýð, ýñâýë áàéíãà íóóöàëñàí áàéíà.

Íóóöàëñàí çýðýãëýëýýð ¿çâýë îíö ÷óõàë-ìàø íóóö ìýäýýëýë 6, ìàø íóóö ìýäýýëýë 24, íóóö ìýäýýëýë 7 áàéíà. Òºðèéí íóóöûí æàãñààëò áàòëàõ òóõàé õóóëèíä øóóä çààæ ºãººã¿é, íóóöàëñàí çýðýãëýëýýð ãýæ àíãèëñàí 25 ìýäýýëýë áàéãàà þì.

2004 îíû 4-ð ñàðûí 23-íä íýìýëò îðóóëñàí Òºðèéí íóóöûí æàãñààëòûí õóóëüä “Òåððîðèçìòîé òýìöýõ àæèëëàãààòàé õîëáîãäîõ ìýäýý, áàðèìò áè÷ãèéã á¿õýëä íü íóóöàëñàí çýðýãëýëýýð, áàéíãà”-ûí õóãàöààãààð íóóöëàõ àæýý.

Ýð¿¿ãèéí õóóëèéí 87.1 ä¿ãýýð ç¿éëä òºðèéí íóóö çàäðóóëàõ ãýìò õýðãèéã çààæ ºãñºí áàéäàã. ¯¿íä “Òºðèéí íóóöàä õàìààðàõ ìýäýý, áàðèìò áè÷èã, ýä ç¿éë, îáúåêò, ¿éë àæèëëàãààã èòãýìæëýãäýí õàðèóöñàí áóþó àëáàí òóøààë, àæèë ¿¿ðãèéí õóâüä ìýäñýí ýòãýýä çàäðóóëñàí íü ýõ îðíîîñîî óðâàõ, òàãíóóë õèéõ ãýìò õýðãèéí øèíæã¿é áîë òàâàí æèë õ¿ðòýë õóãàöààãààð õîðèõ ÿë øèéòãýíý”, 87.2 äóãààð ç¿éëä “Ýíý õýðãèéí óëìààñ õ¿íä õîð óðøèã ó÷èðñàí áîë òàâààñ äýýø íàéìàí æèë õ¿ðòýë õóãàöààãààð õîðèõ ÿë øèéòãýíý” ãýæ çààñàí áàéäàã.

•


11

2007 îíä “Ãëîá Èíòåðíýøíë” òºðèéí áóñ áàéãóóëëàãààñ Òºðèéí íóóöûí òóõàé õóóëèéã ººð÷ëºí øèíý÷ëýõ çîðèëãîîð õóóëèéí õàðüöóóëñàí ñóäàëãàà, òºðèéí áàéãóóëëàãààñ ìýäýýëýë îëæ àâàõ ºäººõ ñóäàëãàà õèéæ, õóóëèéí øèíý òºñºë áîëîâñðóóëàí Òàãíóóëûí åðºíõèé ãàçàð, Õóóëü ç¿é, äîòîîä õýðãèéí ÿàìàíä ñàíàë áîëãîñîí.

“Ãëîá Èíòåðíýøíë” òºðèéí áóñ áàéãóóëëàãûí ñàíàë, óðèàëãûã Òàãíóóëûí åðºíõèé ãàçàð íààøòàé õ¿ëýýí àâ÷, Òºðèéí íóóöûí òóõàé õóóëü, Òºðèéí íóóöûí æàãñààëòûí òóõàé õóóëüä íýìýëò ººð÷ëºëò îðóóëàõààð àæèëëàæ áàéíà. Ìºí ÓÈÕ-ûí àæëûí õýñýã áàéãóóëàãäñàí áèëýý.

Áàéãóóëëàãûí íóóö 1995 îíû 5 äóãààð ñàðûí 16-íû ºäºð áàòàëñàí Áàéãóóëëàãûí íóóöûí òóõàé õóóëèàð

áàéãóóëëàãûí íóóö íü òóõàéí áàéãóóëëàãûí õàìãààëàëòàä áàéíà. Áàéãóóëëàãà íü íóóöàà õàìãààëàõ æóðìûã ººðºº òîãòîîæ ìºðäºíº ãýæ çààñàí /5.1/ Ýíý õàòóó çààëòûã 6 äóãààð ç¿éëýýð çººëð¿¿ëýõ îðîëäëîãî õèéæ íóóöëàõûã õîðèãëîõ ìýäýýëëèéí æàãñààëòûã áàòàëñàí. ̄ ¿íä òóõàéí áàéãóóëëàãûí ÿâóóëæ áóé ¿éë àæèëëàãàà, ¿éëäâýðëýë, ¿éë÷èëãýý, àøèãëàæ áóé òåõíèê, òåõíîëîãèéí õ¿í àìûí ýð¿¿ë ìýíä, õ¿ðýýëýí áóé îð÷èíä ¿ç¿¿ëýõ áóþó ¿ç¿¿ëæ áàéãàà íºëººëëèéã èëòãýí õàðóóëàõ ìýäýýëýë áîë, ìºí òóõàéí áàéãóóëëàãûí ìýäýëä áàéãàà áºãººä õàäãàëàëò, õàìãààëàëòûí ãîðèì íü çºð÷èãäñºí òîõèîëäîëä õ¿í àìûí ýð¿¿ë ìýíä, õ¿ðýýëýí áàéãàà îð÷èíä àþóë ó÷ðóóëæ áîëçîøã¿é á¿õ òºðëèéí õîðò, öàöðàã èäýâõò áîäèñûí õîð õºíººëèéã òîäîðõîéëñîí ìýäýýëëèéã íóóöëàõûã õîðèãëîæýý. Ìºí ãýìò õýðãèéí òóõàé áîëîí íèéòýä ìýäýýëýõýýð õóóëüä çààñàí áóñàä ìýäýýëëèéã áàéãóóëëàãà íóóöàëæ áîëîõã¿é àæýý.

Ýð¿¿ãèéí õóóëèéí 164-ð ç¿éëýýð ñàíõ¿¿ãèéí áîëîí àæ àõóéí ¿éë àæèëëàãààíû íóóöûã õóóëü áóñààð îëæ àâàõ, çàäðóóëáàë òîðãîõîîñ ýõëýí ãóðâààñ äýýø çóðãààí ñàð õ¿ðòýë õóãàöààãààð áàðèâ÷ëàõ ÿë øèéòãýõýýð çààñàí. Ýíý õýðãèéí óëìààñ èõ õýìæýýíèé õîõèðîë ó÷èðñàí áîë äýýä òàë íü ãóðâàí æèë õ¿ðòýë õóãàöààãààð õîðèõ ÿë øèéòãýõ þì áàéíà.

Ã¿òãýëýã, äîðîìæëîë, íýð òºð, àëäàð íýð, íýð õ¿íäòýé õîëáîîòîé õóóëü òîãòîîìæ

¯íäñýí õóóëèéí 16.17-ä ìýäýýëýë õàéõ, õ¿ëýýí àâàõ ýðõèéã áóñäûí “íýð òºð, àëäàð õ¿íäèéã õàìãààëàõ” ¿¿äíýýñ õÿçãààðëàæ áîëíî ãýæ çààñàí.

2002 îíû 9 ä¿ãýýð ñàðûí 1-íèé ºäðººñ õ¿÷èí òºãºëäºð ¿éë÷èëæ áóé Ýð¿¿ãèéí õóóëèéí 110, 111-ð ç¿éëýýð íýð òºð, àëäàð õ¿íäèéã äîðîìæèëñîí ã¿òãýëãèéã õýâëýë ìýäýýëëèéí õýðýãñëýýð òàðààñàí áîë ãýìò õýðýã ãýæ ¿çñýí áàéäàã.

110 äóãààð ç¿éë. Äîðîìæëîõ

110.1. Áóñäûí íýð òºð, àëäàð õ¿íäèéã îëîí íèéòèéí ºìíº, ýñõ¿ë õýâëýë ìýäýýëëèéí õýðýãñëýýð äîðîìæèëñîí áîë õºäºëìºðèéí õºëñíèé äîîä õýìæýýã õîðèîñ òàâü äàõèí íýìýãä¿¿ëñýíòýé òýíöýõ õýìæýýíèé òºãðºãººð òîðãîõ, ýñõ¿ë íýãýýñ ãóðâàí ñàð õ¿ðòýë õóãàöààãààð áàðèâ÷ëàõ ÿë øèéòãýíý.



12

111 ä¿ãýýð ç¿éë. Ã¿òãýõ

111.1. Õ¿íèé íýð òºð, àëäàð õ¿íäèéã ãóòààõ çîðèëãîîð èëò õóäàë ã¿æèðäëýã òàðààñàí áîë õºäºëìºðèéí õºëñíèé äîîä õýìæýýã õîðèîñ òàâü äàõèí íýìýãä¿¿ëñýíòýé òýíöýõ õýìæýýíèé òºãðºãººð òîðãîõ, ýñõ¿ë íýãýýñ ãóðâàí ñàð õ¿ðòýë õóãàöààãààð áàðèâ÷ëàõ ÿë øèéòãýíý.

111.2. Ã¿òãýëãèéã õýâëýë ìýäýýëëèéí õýðýãñëýýð íèéòýä òàðààñàí, ýñõ¿ë äîðîìæëîõ, ã¿òãýõ ãýìò õýðýãò óðüä ÿë øèéòã¿¿ëñýí ýòãýýä ¿éëäñýí áîë õºäºëìºðèéí õºëñíèé äîîä õýìæýýã òàâèí íýãýýñ íýã çóóí òàâü äàõèí íýìýãä¿¿ëñýíòýé òýíöýõ õýìæýýíèé òºãðºãººð òîðãîõ, ýñõ¿ë ãóðâààñ äýýø çóðãààí ñàð õ¿ðòýë õóãàöààãààð áàðèâ÷ëàõ ÿë øèéòãýíý.

111.3 Õ¿íä, îíö õ¿íä ãýìò õýðýãò õîëáîãäóóëàí ÿëëóóëàõààð ã¿òãýñíýýñ õ¿íä õîð óðøèã ó÷èðñàí áîë õºäºëìºðèéí õºëñíèé äîîä õýìæýýã íýã çóóí òàâèí íýãýýñ õî¸ð çóóí òàâü äàõèí íýìýãä¿¿ëñýíòýé òýíöýõ õýìæýýíèé òºãðºãººð òîðãîõ, ýñõ¿ë õî¸ðîîñ òàâàí æèë õ¿ðòýë õóãàöààãààð õîðèõ ÿë øèéòãýíý


Ýð¿¿ãèéí ýäãýýð ç¿éëä Óëñûí Äýýä ø¿¿õýýñ 2007 îíû 10-ð ñàðûí 29-íä ãàðãàñàí òàéëáàðò äýýðõ ç¿éëä äóðäàãäñàí íýð òºð, àëäàð õ¿íä, äîðîìæëîõ, ãóòààõ çîðèëãî, õóäàë ã¿æèðäëýã, îëîí íèéò, óðüä ÿë øèéòã¿¿ëñýí ãýõ ìýò íýð òîìú¸îã òàéëáàðëàæýý.

Äýýä ø¿¿õèéí òàéëáàðààð áîë:

“... íýð òºð... ” ãýæ òóõàéí õ¿íèé õóâèéí áîëîí ¸ñ ç¿é, ò¿¿í÷ëýí àæèë õýðãèéí ÷àäâàð, ìýðãýæëèéí ò¿âøèíãèéí òàëààð áóñäààñ ºã÷ áóé ¿íýëýìæèéã õýëíý.

“…àëäàð õ¿íä …” ãýäýãò áóñäààñ ººðèéíõ íü òàëààð ºãñºí ¿íýëãýýíä òóëãóóðëàí ººðòºº ºãñºí òóõàéí õ¿íèé ¿íýëýìæèéã îéëãîíî.

“…äîðîìæëîõ…” ãýäýãò íèéãýìä òîãòñîí õ¿ì¿¿ñèéí õîîðîíäûí õàðèëöààíû áîëîí ¸ñ ñóðòàõóóíû øààðäëàãûí õýì õýìæýý, ¿íäýñíèé çàí çàíøèë, óëàìæëàëä õàðøèëñàí, òóõàéí õ¿íèé íýð òºð, àëäàð õ¿íäèéã ñàíààòàé ãóòààñàí ¿éëäëèéã õýëíý. Ýíý íü õ¿íèéã ¿íäýñ, óãñàà, õýë, àðüñíû ºíãº, íàñ, õ¿éñ, íèéãìèéí ãàðàë, áàéäàë, õºðºíãº ÷èíýý, ýðõýëñýí àæèë, ýð¿¿ë ìýíä, øàøèí ø¿òëýã, ¿çýë áîäîë, áîëîâñðîë, ãàäíà òºðõ, õºãæëèéí áýðõøýýëòýé áîëîí ãýð á¿ëèéí áàéäàëòàé íü õîëáîãäóóëàí ¿ã, ¿éëäýë, áè÷ãýýð, äîõèî çàíãààãààð, çóðàã ä¿ðñýýð ãóòààñàí çýðãýýð èëýðíý. Òàéëáàðûí 1.6-ä “Äîðîìæëîõ íü õýëáýðèéí á¿ðýëäõ¿¿íòýé ãýìò õýðýã òóë ¿éëäýë õèéñíýýð òºãññºí ãýìò õýðýãò òîîöîãäîíî” ãýæýý. Òàéëáàðûí 3.1-ä “Õ¿íèé õóâèéí íóóöûã çàäðóóëàõ çàìààð äîðîìæèëñîí áîë íèéëìýë ãýìò õýðýã ãýæ ¿çýæ, Ýð¿¿ãèéí õóóëèéí 110, 136 äóãààð ç¿éëýýð äàâõàð ç¿éë÷èëíý” ãýñýí áàéíà.

Òàéëáàðûã http://www.globeinter.org.mn/?cmd=Record&menuid=4 âýá ñàéòààñ á¿ðýí ýõýýð íü àâ÷ áîëíî.

“Ãëîá Èíòåðíýøíë” òºðèéí áóñ áàéãóóëëàãà ýíý òàéëáàðûã äýâøèëòòýé ãýæ ¿çýõã¿é áàéãàà áºãººä ìàíàé õóóëü÷ íýð òºð, àëäàð õ¿íä ãýñýí îéëãîëòûã îëîí óëñûí æèøèãò òîõèðîõã¿é, ã¿òãýõ, äîðîìæëîõ õýðã¿¿äèéã õýëáýðèéí á¿ðýëäõ¿¿íòýé õýðýã ãýäýã íü òèéì ÷ çºâ òàéëáàð áèø, ÿëàíãóÿà “ã¿òãýõ ãýìò õýðýã äýýð õýëáýðèéí á¿ðýëäõ¿¿íòýé ãýæ òàéëáàðëàñàí íü ã¿òãýñýí ãýæ ¿çýæ áàéãàà ìýäýýëýë ¿íýí áîäèò áàéäàëä íèéöýõã¿é, õóäëàà ìýäýýëýë þì ãýäýã íü òîãòîîãäâîë øóóä ë ãýìò õýðýã ¿éëäñýí áàéíà ãýæ îéëãîõîîð áîëñîí áàéíà” ãýñýí ä¿ãíýëò õèéñýí þì.

2002 îíû Èðãýíèé õóóëèéí 21 ä¿ãýýð ç¿éëýýð èðãýíèé íýð, íýð òºð, àëäàð õ¿íä, àæèë õýðãèéí íýð õ¿íäèéã õàìãààëñàí áàéíà.


13

21.2. Èðãýíèé íýð, íýð òºð, àëäàð õ¿íä, àæèë õýðãèéí íýð õ¿íäèéã ãóòààñàí ìýäýý òàðààñàí ýòãýýä ò¿¿íèéõýý ¿íýí çºâèéã íîòîëæ ÷àäàõã¿é áîë ýðõ íü çºð÷èãäñºí ýòãýýäèéí øààðäëàãààð óã ìýäýýã òàðààñàí õýëáýð, õýðýãñýë, ýñõ¿ë ººð õýëáýð, õýðýãñëýýð íÿöààõ ¿¿ðýã õ¿ëýýíý.

Èðãýíèé õóóëèàñ

Èðãýíèé õóóëèéí 497-ð ç¿éëèéí íýã äýõ õýñýãò “Áóñäûí ýðõ, àìü íàñ, ýð¿¿ë ìýíä, íýð òºð, àëäàð õ¿íä, àæèë õýðãèéí íýð õ¿íä, ýä õºðºíãºä õóóëü áóñààð ñàíààòàé áóþó áîëãîîìæã¿é ¿éëäýë /ýñ ¿éëäýë/-ýýð ãýì õîð ó÷ðóóëñàí ýòãýýä óã ãýì õîðûã õàðèóöàí àðèëãàõ ¿¿ðýãòýé” ãýæ çààæýý.

Ìºí “Èðãýíèé ä¿ðñèéã ãýðýë çóðàã, êèíî, ä¿ðñ áè÷ëýãèéí õàëüñ, õºðºã çóðàã áîëîí áóñàä õýëáýðýýð ººðèéíõ íü çºâøººðºëã¿éãýýð íèéòýëñýí, îëîí íèéòýä ¿ç¿¿ëñýí òîõèîëäîëä (21.5) òóõàéí ýòãýýä ãýì õîðûã àðèëãóóëàõûã øààðäàõ ýðõòýé.

Ìîíãîëä óëñ òºð÷, òºðèéí ºíäºð àëáàí òóøààëòàí, àëáàí õààã÷äûí ø¿¿ìæëýëä õ¿ëýýöòýé õàíäàõ òàëààð ãàðãàñàí ýðõ ç¿éí àêò áàéõã¿é. Õàðèí ýíý Ýð¿¿ãèéí õóóëü áàòëàãäàõààñ ºìíº 1994 îíû Èðãýíèé õóóëèéí 7, 392 äóãààð ç¿éëèéã õýðýãëýõ òóõàé Óëñûí Äýýä Ø¿¿õèéí çºâëºìæ 2000 îíä ãàðñàí áàéäàã. Çºâëºìæèéí 13-ò “òºð, çàñãèéí áàéãóóëëàãà, òýäãýýðèéí àëáàí òóøààëòàí íàðûí àëáàíû ¿éë àæèëëàãàà, ¿çýë áàðèìòëàë, àâ÷ áóé àðãà õýìæýýã îëîí ò¿ìíèé ç¿ãýýñ ø¿¿ìæèëæ áàéãàà ÿâäàë áàéãóóëëàãà, àæèëòíû íýð òºðèéã ãóòààæ áóé ÿâäàë áèø áîëíî. Ãýõäýý õýì õýìæýýíýýñ õýòýðñýí ø¿¿ìæëýë íü áóñäûí íýð òºðèéã ãóòààõàä ÷èãëýãäñýí áóþó èéì áàéäàëä õ¿ðãýñýí áîë íýð òºð ãóòààãäñàí ãýæ ¿çíý” õýìýýæýý.

Ýíý çºâëºìæ ºíºº õýð õ¿÷èíòýé ýñýõ, 2002 îíû Èðãýíèé õóóëüä ¿éë÷ëýõ ýñýõ òàëààð Äýýä ø¿¿õýýñ ÿìàð íýã ìýäýýëýë ãàðààã¿é áàéíà.

Áóñàä õÿçãààðëàëò Ìîíãîëä ¿çýë áîäëîî èëýðõèéëýõ áà ìýäýýëëèéí ýðõ ÷ºëººã õÿçãààðëàñàí áóñàä îëîí òîîíû

õóóëü òîãòîîìæ áàéäàã. 2001 îíä “Ãëîá Èíòåðíýøíë” òºðèéí áóñ áàéãóóëëàãà, Ëîíäîí õîòîä òºâòýé îëîí óëñûí 19-ð ç¿éë (ARTICLE 19) áàéãóóëëàãàòàé õàìòðàí ìîíãîëûí 232 õóóëüä õèéñýí ñóäàëãààãààð èéì õóóëü, õóóëèéí çààëò 91 áàéñàí.

Ýð¿¿ãèéí õóóëèàð ñýòã¿¿ë÷äèéã øèéòãýæ áîëçîøã¿é çàðèì çààëòûã ýíä äóðäàâ.

Ýð¿¿ãèéí õóóëèéí 136.1-ä çààñíààð “Õóóëèàð õàìãààëàãäñàí õóâü õ¿íèé íóóöûã àëáàíû áîëîí ìýðãýæëèéí ¿éë àæèëëàãààã õýðýãæ¿¿ëýõ ÿâöäàà ìýäñýí ýòãýýä çàäðóóëñàí áîë õºäºëìºðèéí õºëñíèé äîîä õýìæýýã õîðèîñ òàâü äàõèí íýìýãä¿¿ëñýíòýé òýíöýõ õýìæýýíèé òºãðºãººð òîðãîõ, ýñõ¿ë íýãýýñ ãóðâàí ñàð õ¿ðòýë õóãàöààãààð áàðèâ÷ëàõ ÿë øèéòãýíý”.

Ìºí õóóëèàð ñàäàð ñàìóóíûã ñóðòàë÷èëñàí (123-ð ç¿éë), èðãýíèé çàõèäàë õàðèëöààíû íóóöûí õàëäàøã¿é áàéäëûã çºð÷ñºí (135-ð ç¿éë), øàøíû õàðãèñ ¿çýë íîìëîëûã ñàíààòàé ñóðòàë÷èëñàí áóþó òàðààñàí áîë (144.1-ð ç¿éë), Õýðýã á¿ðòãýã÷, ìºðäºí áàéöààã÷, ïðîêóðîð, ø¿¿ã÷èéí çºâøººðºëã¿éãýýð ýð¿¿ãèéí õýðãèéí ìýäýý áàðèìòûã çàäðóóëñàí áîë (257.1-ð ç¿éë) òîðãîõîîñ íýãýýñ ãóðâàí ñàðûí õóãàöààãààð áàðèâ÷ëàõ õ¿ðòýë ÿë øèéòãýõ àæýý.

Ìºí îëîí íèéòèéí äóíä äàéí ÿâóóëàõûã ñóðòàë÷èëñàí, äàéíä óðèàëñàí áîë (298.1-ð ç¿éë) íýãýýñ ãóðâàí ñàð áàðèâ÷ëàõ áà ýíý õýðãèéã îëîí íèéòèéí ìýäýýëëèéí õýðýãñýë àøèãëàõ çàìààð áóþó òºðèéí àëáàí õààã÷ ¿éëäñýí áîë õî¸ðîîñ òàâàí æèë õ¿ðòýë õóãàöààãààð õîðèõ ÿë øèéòãýíý.


14

231 ä¿ãýýð ç¿éë. Òºðèéí àëáàí õààã÷, õýâ æóðàì õàìãààëàõ îëîí íèéòèéí áàéöààã÷èéã äîðîìæëîõ

231.1. Òºðèéí àëáàí õààã÷, õýâ æóðàì õàìãààëàõ îëîí íèéòèéí áàéöààã÷èéã ¿¿ðãýý ã¿éöýòãýæ áàéãààòàé íü õîëáîãäóóëàí îëíû ºìíº äîðîìæèëñîí áîë õºäºëìºðèéí õºëñíèé äîîä õýìæýýã òàâààñ òàâü äàõèí íýìýãä¿¿ëñýíòýé òýíöýõ õýìæýýíèé òºãðºãººð òîðãîõ, íýã çóóãààñ íýã çóóí òàâèí öàã õ¿ðòýë õ¿ðòýë õóãàöààãààð àëáàäàí àæèë õèéëãýõ, ýñõ¿ë íýãýýñ ãóðâàí ñàð õ¿ðòýë õóãàöààãààð áàðèâ÷ëàõ ÿë øèéòãýíý.

Èðãýíèé õóóëèàñ

Ýíý õóóëüä òàéëáàðëàñíààð “Òºðèéí àëáàí õààã÷” ãýäýãò ø¿¿ã÷, ïðîêóðîð, õýðýã á¿ðòãýã÷, ìºðäºí áàéöààã÷, öàãäàà, ø¿¿õèéí øèéäâýð ã¿éöýòãýã÷, ãààëü, òàòâàðûí àëáàíû áàéöààã÷, õóóëü òîãòîîìæîîð òóñãàéëàí ýðõ îëãîñîí óëñûí áàéöààã÷ íàðûã õàìðóóëàí îéëãîíî.

1.3 Ìýäýýëëèéí ýðõ ÷ºëºº

Ìîíãîë Óëñàä òºðèéí, áàéãóóëëàãûí, õóâèéí íóóöûã õóóëèàð õàìãààëñàí àòëàà òºðèéí áàéãóóëëàãààñ ìýäýýëýë àâàõ òóõàé õóóëü òîãòîîìæ áàéõã¿é.

“Ãëîá Èíòåðíýøíë” òºðèéí áóñ áàéãóóëëàãààñ 2002 îíä Ìîíãîëûí Íýýëòòýé Íèéãýì Õ¿ðýýëýí (îäîîãèéí ÍÍÔ), ÀÍÓ-ûí Ýë÷èí Ñàéäûí ßàì, Àâñòðàëèéí Îëîí óëñûí Õºãæëèéí Àãåíòëàãèéí ñàíõ¿¿ãèéí äýìæëýãýýð ìýäýýëëèéí ýðõ ÷ºëººíèé ìºí ÷àíàð, ¿çýë áàðèìòëàë, çàð÷ìóóäûã ò¿ãýýí äýëãýð¿¿ëýõ, îéëãóóëàõ ÷èãëýëýýð ºðãºí õ¿ðýýòýé ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëæ, 2004 îíä Ìýäýýëëèéí ýðõ ÷ºëººíèé òóõàé õóóëèéí àíõíû òºñëèéã Õóóëü ç¿é, äîòîîä õýðãèéí ÿàìàíä òàíèëöóóëñàí þì. Ýíý õóóëèéã õýëýëöýæ áàòëàõààð ÓÈÕ-ààñ 2005 îíû 11-ð ñàðä ÷óóëãàíû õýëýëöýõ àñóóäëûí äýãä îðóóëñàí áàéâ. Ãýâ÷ ýíý õóóëü ºíºº õýð áàòëàãäààã¿é áàéíà.

2006 îíû 10 äóãààð ñàðä Çàñãèéí ãàçðûí õóðàëäààíààð ýíý õóóëèéã ÓÈÕ-ä ºðãºí áàðèõ àñóóäëûã õýëýëöñýí áîëîâ÷ ìýäýýëýë ò¿ãýýõ, ìýäýýëëèéí àþóëã¿é áàéäëûí çîõèöóóëàëòòàé óÿëäóóëàí áàãöëàí õýëýëöýõýýð áîëæ õîéøëóóëñàí áàéíà.

2007 îíû 5 äóãààð ñàðûí 2-íä Äýëõèéí õýâëýëèéí ýðõ ÷ºëººíèé ºäðèéã òîõèîëäóóëàí ÓÈÕ-ûí íýð á¿õèé äºðâºí ãèø¿¿í “Ìýäýýëýë îëæ àâàõ ýðõ, ýðõ ÷ºëººíèé òóõàé õóóëü”-èéí òºñºë áîëîâñðóóëæ, ÓÈÕ-ä ºðãºí áàðüñàí áîëîâ÷ ºíºº õýð õýëýëöýãäýýã¿é áàéíà.

“Ãëîá Èíòåðíýøíë” òºðèéí áóñ áàéãóóëëàãûí õèéñýí ñóäàëãààãààð 2007 îíä õ¿÷èí òºãºëäºð ¿éë÷èëæ áóé 120 îð÷èì õóóëüä ìýäýýëýë íýýëòòýé áàéõ çààëò îðñîí áàéíà.

1.4 Ñýòã¿¿ë÷èéí íóóö ýõ ñóðâàëæèéã õàìãààëàõ íü

Ñýòã¿¿ë÷èéí ìýäýýëëèéí ýõ ñóðâàëæàà õàìãààëàõ àñóóäàë íü àðä÷èëñàí íèéãýìä îëîí íèéòèéí “õîòî÷ íîõîé” áàéõ ÷óõàë ¿¿ðãýý áèåë¿¿ëýõýä íü õýâëýë ìýäýýëýëä áîëîìæ îëãîõ ¿íäñýí àðãà þì. Ìîíãîë Óëñàä ñýòã¿¿ë÷èéí ìýäýýëëèéí íóóö ýðõ ñóðâàëæèéã õàìãààëàõ õóóëü òîãòîîìæ áàéõã¿é. ÌÑÍÝ-èéí áàòàëñàí “Ìîíãîëûí ñýòã¿¿ë÷äèéí áàðèìòëàõ ¸ñ ç¿éí çàð÷èì”-ààð ¿¿íèéã õ¿ëýýí çºâøººðñºí áîëîâ÷ àìüäðàëä õýðýãæäýãã¿é.

Äºðºâ. Õ¿íèé èòãýëèéã õ¿ëýýæ îëñîí ìýäýýëëèéíõýý ýõ ñóðâàëæèéã ÿìàð ÷ òîõèîëäîëä ÷àíàä íóóöàëíà.

Ìîíãîëûí ñýòã¿¿ë÷äèéí áàðèìòëàõ ¸ñ ç¿éí çàð÷èì

“Ãëîá Èíòåðíýøíë” òºðèéí áóñ áàéãóóëëàãà Ñýòã¿¿ë÷èéí íóóö ýõ ñóðâàëæèéã õàìãààëàõ õóóëèéí òºñºë áîëîâñðóóëàõ àæëûã 2007 îíû 10-ð ñàðä ýõëýýä áàéíà.


1�

1.5 Õýâëýë ìýäýýëëèéí ºì÷ëºë

Ìîíãîë Óëñàä õýâëýë ìýäýýëëèéí ºì÷ëºë, ò¿¿íèé èë òîä áàéäëûã õàíãàõ, õýâëýë ìýäýýëëèéí òºâëºðëèéí ýðõ ç¿éí çîõèöóóëàëò áàéõã¿é. Ìºí ºðãºí íýâòð¿¿ëãèéí õýðýãñëèéí ¿éë àæèëëàãààã çîõèöóóëñàí õóóëü áàéõã¿é.

1998 îíû Õýâëýë ìýäýýëëèéí ýðõ ÷ºëººíèé òóõàé õóóëèàð òºð ÕÌÕ ºì÷ëºõ ýðõèéã õîðèãëîñíîîð òºðèéí ìýäëèéí ñîíèí õýâëýëèéã õóâü÷èëæ, ºðãºí íýâòð¿¿ëýã íü îëîí íèéòèéí áîëîõ øèëæèëòèéí ¿åä ÿâæ áàéíà. Òóñ õóóëèéã õýðýãæ¿¿ëýõ ÓÈÕ-ûí òîãòîîëîîð ìîíãîëûí öîðûí ãàíö ìýäýýëëèéí àãåíòëàã áîëîõ ÌÎÍÖÀÌÝ íü îëîí íèéòèéí áîëîõ ¸ñòîé áîëîâ÷ ºíºº õýð òºðèéí ìýäýëä áàéãàà áºãººä àíãëè õýë äýýðõ “Ìîíãîë ìåññåíæåð”, îðîñ õýë äýýðõ “Íîâîñòè Ìîíãîëèè”, õÿòàä õýë äýýðõ “Ìîíãó Ñÿîñèáàî”, äîëîî õîíîã äóòìûí ÿïîí õýë äýýðõ “Ìîíãîðó Öóøèí”, “ÌÎÍÖÀÌÝ ìýäýý” ºäºð äóòìûí ìýäýýëëèéí òîâõèìîë, õóó÷èí ìîíãîë áè÷èã äýýðõ “Õ¿ì¿¿í áè÷èã” äîëîî õîíîã äóòìûí çýðýã 10 ñîíèí õýâëýë ýðõëýí ãàðãàäàã.

Ìîíãîëûí õýâëýë ìýäýýëëèéí õýðýãñë¿¿ä Èðãýíèé õóóëü, Êîìïàíèé òóõàé õóóëü çýðýã õóóëèàð ¿éë àæèëëàãààãàà çîõèöóóëäàã.

5.1. Ìîíãîë Óëñ äýëõèéí ýäèéí çàñãèéí õºãæëèéí ò¿ãýýìýë õàíäëàãà, ººðèéí îðíû ºâºðìºö îíöëîãò íèéöñýí îëîí õýâøèë á¿õèé ýäèéí çàñàãòàé áàéíà

5.2. Òºð íü íèéòèéí áîëîí õóâèéí ºì÷èéí àëèâàà õýëáýðèéã õ¿ëýýí çºâøººð÷, ºì÷ëºã÷èéí ýðõèéã õóóëèàð õàìãààëíà

Ìîíãîë Óëñûí ¯íäñýí Õóóëèàñ

ªì÷èéí òºðºë õýëáýðèéí òàëààð Èðãýíèé õóóëèéí 99 ä¿ãýýð ç¿éëä çààñíààð “Ìîíãîë Óëñàä íèéòèéí áîëîí õóâèéí ºì÷” –èéã áàòàëãààæóóëñàí. Íèéòèéí ºì÷ íü òºðèéí, îðîí íóòãèéí, øàøíû, îëîí íèéòèéí ãýñýí õýëáýðòýé áàéíà (99.2). Íèéòèéí áîëîí õóâèéí ºì÷ íü õîëèìîã õýëáýðýýð áàéæ áîëíî (99.4) Ìºí Èðãýíèé õóóëèéí 25 äóãààð ç¿éëä çààñíààð õóóëèéí ýòãýýä íü àøãèéí òºëºº, àøãèéí òºëºº áóñ áàéæ áîëîõûã çààæýý.

ÕÌÕ-èéí ºì÷èéí õýëáýðèéã òîäîðõîé çààñàí öîðûí ãàíö õóóëü íü Îëîí íèéòèéí ðàäèî, òåëåâèçèéí òóõàé õóóëü þì. Ýíý õóóëèéí 16 äóãààð ç¿éëä çààñíààð Ì¯ÎÍÐÒ-èéí ºì÷ íü îëîí íèéòèéí ºì÷ þì. Èðãýíèé õóóëèàñ õàðàõàä õóóëèéí ýòãýýä íü çºâõºí íºõºðëºë, êîìïàíè, õîëáîî, ñàí, õîðøîî ãýñýí òºðºëòýé áàéõ ¸ñòîé. Ãýõäýý ýíý çààëò íü çàðèì òàëààðàà Îëîí íèéòèéí ðàäèî, òåëåâèçèéí òóõàé õóóëüòàé çºð÷èëääºã. Òîäðóóëáàë, Ìîíãîëûí ¯íäýñíèé îëîí íèéòèéí ðàäèî, òåëåâèç íü Èðãýíèé õóóëèéí 33 äóãààð ç¿éëä çààñàí íºõºðëºë, êîìïàíè, õîëáîî, ñàí, õîðøîî ãýñýí õóóëèéí ýòãýýäèéí òºðë¿¿äèéí àëèíä ÷ õàìààðàõã¿é áàéãàà íü õàðàãäàæ áàéíà. Ýíý íü Èðãýíèé õóóëèéí ýíý çîõèöóóëàëò íü öàã ¿åýñýý õîöðîãäñîí, çàéëøã¿é øèíý÷ëýí îð÷èí ¿åèéí íèéãìèéí õýðýãöýý øààðäëàãàä íèéö¿¿ëýí ººð÷ëºõ ¸ñòîé áîëñîí íü õàðàãäàæ áàéíà.

¯¿íýýñ ãàäíà Òºðèéí áóñ áàéãóóëëàãûí òóõàé õóóëü 1997 îíîîñ ¿éë÷èëæ áóé, öººíã¿é ÕÌÕ òºðèéí áóñ áàéãóóëëàãûí ñòàòóñòàé ¿éë àæèëëàãààãàà ÿâóóëäàã. Òýäãýýð íü Õóóëü ç¿é, äîòîîä õýðãèéí ÿàìàíä á¿ðòãýëòýé. Òºðèéí áóñ áàéãóóëëàãà íü íèéãýìä ¿éë÷èëäýã, ãèø¿¿ääýý ¿éë÷èëäýã ãýñýí õî¸ð õýëáýðòýé áàéíà.

4 ä¿ãýýð ç¿éë: “Òºðèéí áóñ áàéãóóëëàãà” ãýæ èðãýä òºðèéí áàéãóóëëàãà /õóóëü òîãòîîõ, ã¿éöýòãýõ, ø¿¿õ ýðõ ìýäëèéã õýðýãæ¿¿ëýõ áàéãóóëëàãààñ áóñàä õóóëèéí ýòãýýäýýñ íèéãìèéí áîëîí ººðñäèéí àøèã ñîíèðõîë, ¿çýë áîäëûí ¿¿äíýýñ ñàéí äóðûí ¿íäñýí äýýð áàéãóóëàãäàí ¿éë àæèëëàãààãàà òºðººñ õàðààò áóñ, ººðèéãºº óäèðäàõ çàð÷ìààð ÿâóóëäàã àøãèéí òºëºº áóñ áàéãóóëëàãûã” õýëíý

Òºðèéí áóñ áàéãóóëëàãûí òóõàé õóóëèàñ


1�

Õî¸ð. Õàðààò áóñ õýâëýë ìýäýýëýë, ñýòã¿¿ë÷äèéí ýðõèéí çºð÷èë

“Ãëîá Èíòåðíýøíë” òºðèéí áóñ áàéãóóëëàãààñ 2005 îíû 10-ð ñàðààñ ýõëýí Íýýëòòýé Íèéãýì Ôîðóì, ÍÍÕ-èéí Õýâëýë ìýäýýëëèéí á¿ñèéí ñàíõ¿¿æèëòýýð ¿çýë áîäëîî èëýðõèéëýõ çºð÷ëèéí ìîíèòîðèíã õèéæ ýõýëñýí þì. ̄ ¿íýýñ õîéø ¿çýë áîäëîî èëýðõèéëýõ ýðõèéí çºð÷ëèéí 80 øàõàì áàðèìò ìýäýý á¿ðòãýãäñýí áàéíà. ¯¿íèé 37 íü ýíý òàéëàíãèéí õóãàöààíä ãàð÷ýý. ¯¿íèéã çºð÷ëèéí õýëáýðýýð àíãèëáàë:

Ýð¿¿ë ìýíäýä õàëäñàí 3

Ìýäýýëýë õàéõ, îëæ àâàõ, ò¿ãýýõ 20

Õýâëýí íèéòýëñíèé òºëºº ýð¿¿ãèéí ãýìò õýðýãò áóðóóòãàñàí 2

Õîðèãäñîí 2

Ø¿¿õèéí, áóñàä òºðëèéí äàðàìò 9

Áóñàä 1

Ìàíàé îðîíä ñýòã¿¿ë÷èéí ìýðãýæëèéí ¿éë àæèëëàãààíä ñààä ó÷ðóóëàõûã “ãýìò õýðýã” ãýæ ¿çñýí, öàãäàí õÿíàëò /öåíçóð/-ûã õîðèãëîñîí õóóëü òîãòîîìæ áàéäàã ÷ àìüäðàë äýýð îãò õýðýãæèõã¿é áàéãàà þì.

Ìýðãýæëèéí àæèë ¿¿ðãýý ã¿éöýòãýæ ÿâàà ñýòã¿¿ë÷èä ýëäýâ òºðëèéí äàéðàëòàä ºðòºõ, ìýäýýëýë îëæ àâàõ ÿâöäàà ÿíç á¿ðèéí ñààä áýðõøýýëòýé ó÷ðàõ, òýäíèéã ýõ ñóðâàëæàà èë÷ëýõèéã øààðäàõ, ìýäýýëýë ºãºõººñ òàòãàëçàõ, òýð á¿¿ õýë áèåèéí ýðõ ÷ºëººíä íü õàëäàæ ýð¿¿ë ìýíäèéã íü õîõèðîîõ çýðýã çºð÷èë èëýð÷ áàéãàà íü Ìîíãîëûí ñýòã¿¿ë÷äèéí àæèëëàõ íºõöºë àìàðã¿é ò¿âýãòýé áàéãààã èëòãýæ áàéíà.

ªºðñäèéíõ íü ýñðýã øèíý äàéðàëò èõñýõýýñ áîëãîîìæëîí òóõàéí òîõèîëäëûã îëîí íèéòýä ìýäýýëýõèéã õ¿ñýýã¿é, ýñâýë íýðèéã íü äóðäàõààñ òàòãàëçñàí ñýòã¿¿ë÷ öººíã¿é áàéãàà òóë áèä á¿õ çºð÷ëèéí æèøýý áàðèìòûã ýíý òàéëàíä ºã¿¿ëæ ÷àäààã¿é áèëýý.

ªíººäºð Ìîíãîëä õýâëýëèéí ýðõ ÷ºëºº áàéíà ãýæ áè õýëæ ÷àäàõã¿é. Ñýòã¿¿ë÷èä, ðåäàêöèóä ýäèéí çàñãèéí ÿìàð ÷ ýðõ ÷ºëººã¿é íºõöºëä àæèëëàæ áàéõàä õýâëýëèéí ýðõ ÷ºëºº ãýæ áàéõã¿é. Áàðàã á¿õ õýâëýë õýí íýãýí íºëºº á¿õèé, ìºíãºòýé õ¿íýýñ ÿìàð íýã áàéäëààð õàðààò àæèëëàæ áàéíà. Õýâëýëèéí ýðõ ÷ºëºº ãýäýã áîë õýâëýãäýí ãàð÷ áàéãàà ñîíèí õýâëýëèéí òîî îãò áèø. Ñýòã¿¿ë÷èä ººðñäºº àéäàñ õ¿éäýñ, ÿäóóðàë, àâëèãûí äóíä àæèëëàæ áàéãàà áîë òýíä õýâëýëèéí ýðõ ÷ºëºº áàéõã¿é ãýñýí ¿íýí ¿ãèéã áè äàâòàí äàâòàí õýëìýýð áàéíà. Ñýòã¿¿ë÷èä ººðñäèéíõºº òºëºº òýìöýæ ÷àäàõã¿é áàéãàà áîë áóñäûí òºëºº òýìöýæ ÷àäàõã¿é.

“Óëñòºðèéí ñîíèí”-û ýðõëýã÷ Ã.Óÿíãà

••••••

Õî¸ð. Õàðààò áóñ õýâëýë ìýäýýëýë, ñýòã¿¿ë÷äèéí


17

2.1 Ñýòã¿¿ë÷èéí õóâèéí àþóëã¿é áàéäàë

Ìîíãîëä ñýòã¿¿ë÷äèéí áèåèéí ýðõ ÷ºëººíä õàëäàæ, ýð¿¿ë ìýíäèéã õîõèðîîõ ÿâäàë ãàð÷ áàéãàà íü ñýòãýë ò¿ãø¿¿ëæ áàéíà. Ìºí ýð¿¿ë ìýíä íü íîöòîéãîîð õîõèðîîã¿é ë áîë ìàíàé ñýòã¿¿ë÷èä òóõàéí õàëäëàãûã îéøîîí ¿çäýãã¿é áàéíà. Ìºí äèéëýíõ ñýòã¿¿ë÷ õàëäëàãûí òàëààð ìýäýýëáýë äàðàà íü óëàì èõ çàíàëõèéëýëä ºðòºíº ãýñýí áîëãîîìæëîëòîé áàéäàã àæ.

Îðõîí àéìãèéí “Øèíý ìýäýý” ñîíèíû ðåäàêòîð Ä.Öýíä-Àþóøèéã 2007 îíû 3-ð ñàðûí 22-íû îðîé 23 öàãèéí ¿åä ãýðòýý îðîõ ãýæ ÿâàõàä íü 4-5 çàëóó á¿ëýãëýí çîäîæ ýíãýðèéí äîòîð õàëààñàíä áàéñàí ò¿ðèéâ÷òýé ìºíãº, ¿íýòýé ãàð óòñûã àâààã¿é õýðíýý áè÷èã áàðèìòûã íü àâ÷ýý. “Òýäãýýð çàëóóñ íýãíèéãýý Õèøãýý ãýæ äóóäàæ áàéñàí. Ýíý õàëäëàãà àæèë ìýðãýæèëòýé ìààíü õîëáîîòîé ýñýõèéã ñàéí ìýäýõã¿é. Ãýõäýý ¿íýòýé ãàð óòàñ áàéñààð áàéòàë ÿàãààä çºâõºí ò¿ðèéâ÷òýé áè÷èã áàðèìò àâñàí þì áîë?” õýìýýí òýð õýëñýí þì. Ñýòã¿¿ë÷ Ä. Öýíä-Àþóø èíãýæ çîäóóëñíû äàðàà àæèëäàà î÷èæ ÷àäààã¿é áºãººä öàãäààä õàíäààã¿é àæýý.

2007 îíû 06-ð ñàðûí 24-íèé ºäºð Ñ¿õáààòàð ä¿¿ðýãò áàéðëàõ “×èíãèñ 3” ðåñòîðàí øàâüæòàé õîîë çàðæ áàéíà ãýñýí èðãýäèéí ìýäýýëëèéí äàãóó “Íèéãìèéí òîëü” ñîíèíû ôîòî ñóðâàëæëàã÷ Ñ.Òóóë òóñ ðåñòîðàíä î÷æýý. Òýðýýð òóñ ðåñòîðàíû ãàëûí ºðººíä îðæ áîõèð îð÷èíä õîîë õèéí èðãýäýä ¿éë÷èëäýã áîëîõûã íü íîòëîõ ôîòî çóðãóóä, ìºí ¿éë÷ë¿¿ëýã÷èéí øàâüæòàé ãýõ òàâàãòàé õîîëíû çóðãèéã àâñàí áàéíà. Ò¿¿íèéã çóðãàà àâààä ãàðàõ ãýõýä òóñ ðåñòîðàíû ìåíåæåð “Áàéãóóëëàãûí äîòîîä íóóöàä íýâòýðëýý, õóâèéí ðåñòîðàíä çºâøººðºëã¿é çóðàã àâëàà” õýìýýí áóðóóòãàæ àïïàðàòûã íü ýâäýí, òîëãîé ðóó íü öîõèæýý. Õàëäëàãûí óëìààñ òîëãîé íü ¿å ¿å ºâääºã áîëñîí òóõàé ôîòî ñóðâàëæëàã÷ Ñ.Òóóë “Ãëîá Èíòåðíýøíë” ÒÁÁ-ûí ñ¿ëæýýíèé çîõèöóóëàã÷òàé óóëçàõäàà õýëæýý. Ôîòî ñóðâàëæëàã÷ Ñ.Òóóë ýíý òàëààð 2007 îíû 6-ð ñàðûí 25-íä Ñ¿õáààòàð ä¿¿ðãèéíõýý öàãäààä ºðãºäºë ãàðãàõààð î÷ñîí áîëîâ÷ öàéíû öàã ãýñýí øàëòãààíààð õ¿ëýýæ àâààã¿é. 2007 îíû 6-ð ñàðûí 26 áóþó Ìÿãìàð ãàðèãèéí 17 öàãò äàõèí î÷èõîä àæëûí öàã äóóññàí ìàðãààø èð ãýæ äàõèí áóöààæýý. Ìàðãààø íü áóþó 2007 îíû 6-ð ñàðûí 27-íä áàéöààã÷ í.Ãàíõ¿¿ “Ñýòã¿¿ë÷ òà íàð õààíà þó õèéõýý ìýääýãã¿é, ÿàõ ãýæ òýãæ äóðààðàà çóðàã õºðºã àâäàã þì?” õýìýýí çàãíàæ ºðãºäëèéã íü áóöààæýý. “Íèéãìèéí òîëü” ñîíèí äýýð ãàðñàí ìýäýýëýë, ìºí èðãýäèéí ãîìäëûí äàãóó Íèéñëýëèéí Ìýðãýæëèéí Õÿíàëòûí ãàçðûí áàéöààã÷ Í.Âàëÿ “×èíãèñ 3” ðåñòîðàíû ¿éë àæèëëàãààã øàëãàæ “ýð¿¿ë àõóéí øààðäëàãà õàíãààã¿é, õîîëíû ÷àíàð ìóó, ìýðãýæëèéí òîãîî÷ àæèëëààã¿é” ãýñýí ä¿ãíýëò ãàðãàí ¿éë àæèëëàãààã íü ò¿ð õóãàöààãààð çîãñîîñîí áàéíà.

2.2 Ñýòã¿¿ë÷äèéí ýñðýã äàéðàëò

Ñýòã¿¿ë÷äèéí ìýðãýæëèéí ¿éë àæèëëàãàíä õºíäëºíãººñ îðîëöîõ, íºëººëºõ îðîëäëîãî õèéõ, ýëäýâ øàõàëò äàðàìò ¿ç¿¿ëýõ, ñ¿ðä¿¿ëýõ, ìýäýýëýë îëæ àâàõ, ò¿ãýýõýä ñààä òîòãîð áîëîõ çýðýã ¿çýë áîäëîî èëýðõèéëýõ ýðõ ÷ºëººíèé çºð÷èë òîõèîëäñîîð áàéíà. Ýíý íü ìàíàé óëñàä á¿õ òºðëèéí öàãäàí õÿíàëò (öåíçóð) áîäèòîé áàéãààãèéí èëðýë þì.

Ñýòã¿¿ë÷äèéí ýñðýã äàéðàëò íü ñ¿ðä¿¿ëýõ, çàíàëõèéëýõ, ¿ã õýëýýð äàéðàí äîðîìæëîõ, ýä õºðºíãºíä íü õàëäàõ, áàðèâ÷ëàõ, ñààòóóëàí õîðèõ çýðýã õýëáýðýýð èëýð÷ áàéíà. Ìºí ñýòã¿¿ë÷èéí íèéòëýë, ìýäýý áàðèìòûã íÿöààí ÿíç á¿ðèéí ìýäýãäýë ãàðãàæ îëîí íèéòèéã òººðºãä¿¿ëýõ íü Ìîíãîëûí ýðõ áàðèã÷äûí ò¿ãýýìýë àðãà áîëñîí áàéíà.

Õóâèéí õýâøëèéíõýí, èðãýä ÷ ñýòã¿¿ë÷äèéí ýñðýã äàéðàí äîâòîëæ ìýäýýëýë öóãëóóëàõ, ¿éë ÿâäëûã ñóðâàëæëàõàä ñààä õèéæ áàéíà. Ìºí ø¿¿õ, öàãäàà õ¿÷íèé áàéãóóëëàãóóä ñýòã¿¿ë÷äèéã äàðàìòëàõ ÿâäàë èõýñ÷ áàéãàà íü õàðààò áóñ õýâëýë ìýäýýëýë õºãæèõºä èõýýõýí ñààä áîëæ áàéãàà þì.


18

Ìîíãîë Óëñûí ¯íäñýí Õóóëü, îëîí óëñûí ãýðýý, õýëýëöýýðèéí çààëòûã õýëáýðýëòã¿é áèåë¿¿ëýõ íü òºðèéã òºëººëæ áóé àëáàí òóøààëòàí, àëáàí õààã÷, ýðõ ìýäýëòíèé èðãýäèéíõýý ºìíº õ¿ëýýñýí ¿¿ðýã þì.

Õóóëèà äýýäëýí õ¿íäýòãýæ, ñýòã¿¿ë÷äèéí ìýäýýëýë öóãëóóëàõ, áîëîâñðóóëàõ, îëîí íèéòýä ìýäýýëýë ò¿ãýýõ ¿íäñýí ¿¿ðýãò ñààä áîëñîí ãýì áóðóóòàé ýòãýýä¿¿äýä õàðèóöëàãà õ¿ëýýëãýõèéã “Ãëîá Èíòåðíýøíë” ÒÁÁ óäàà äàðàà øààðäàí òóõàé á¿ðò õýâëýëèéí ìýäýãäýë ãàðãàæ, àëáàí çàõèäàë ÿâóóëñàí ÷ òºäèéëºí àõèö ãàðàõã¿é áàéíà. Çàðèì æèøýýã äîð äóðäàâ.

Áàÿí-ªëãèé àéìãèéí Òàãíóóëûí àëáàíû äàðãà Õ.Ýíõñàéõàí 2007 îíû 1-ð ñàðûí 18-íû ºäºð Ì¯ÎÍÐÒ-èéí îðîí íóòàã äàõü ñàëáàð Îëîí íèéòèéí ðàäèîãîîð òàëèéãàà÷èéí ýìãýíýëèéã ìîíãîë õýëýýð, ººðèéí àæèëòíààð óíøóóëàõ øààðäëàãà òàâüñàí áàéíà. Ðàäèîãèéíõàí êàçàõ õýëýýð, ýñâýë ººðèéí íýâòð¿¿ëýã÷ýýð ìîíãîë õýë äýýð óíøóóëàõ õ¿ñýëò òàâüæýý. ¯¿íòýé õîëáîãäóóëàí Òàãíóóëûí àëáàíû äàðãà 2007 îíû 1-ð ñàðûí 23-íû ºäºð ðàäèîãèéí çàõèðëûã ºðººíäºº äóóäàæ, “Øîðîíä õîðèíî” õýìýýí àéëãàí ñ¿ðä¿¿ëñýí áàéíà. Èíãýõäýý “Êàçàõ õýë äýýð íýâòð¿¿ëýã ÿâóóëàõ çºâøººðºë õýí îëãîñîí áý?” ãýõ ¿ãýý äàâòààä çîãñîõã¿é, “Åð íü êàçàõ õýë ãýæ ÿìàð õýë áàéäàã þì áý?” ãýæ äîðîìæèëæýý. Ìºí òýðýýð òóñ ðàäèîãèéíõíûã “Ìîíãîë Óëñûí íóòàã äýâñãýð äýýð çààâàë êàçàõ õýëýýð ìýäýýëýë öàöàõ ÿìàð ýðõòýé þì. Öààøèä ìýäýý íèéòëýëèéíõýý àãóóëãûã ìýäýýëæ áàé” ãýæ øààðäñàí áàéíà.

Äîðíîä àéìãèéí “Øèíý ñóâàã” òåëåâèçèéí çàõèðàë ñýòã¿¿ë÷ Ñ.Äýëãýð òóñ àéìàãò ºðíºæ áàéñàí àéìãèéí Çàñàã äàðãûã îãöðóóëàõ Èðãýíèé Çîðèã íàìûí õºäºëãººíèé òóõàé òºëáºðò íýâòð¿¿ëãèéã õýä õýäýí óäàà öàöæýý. 2007 îíû 5-ð ñàðûí 04-íèé ºäºð 23.30 ìèíóòûí ¿åä ñýòã¿¿ë÷ ýìýãòýéã ãýðòýý îðîõîä õààëãàíä íü “Àëíà ø¿¿, àìüñãàà ìèíü” õýìýýí çàíàëõèéëñýí çóðâàñ õàâ÷óóëñàí áàéâ. Ìºí ìàðãààø îðîé íü îðöíû õàíàí äýýð ø¿ðøäýã áóäãààð ýìýãòýé õ¿íèéã èëòýä á¿ä¿¿ëãýýð äîðîìæëîí íýð òºðèéã íü ãóòààõ ¿ã, ºã¿¿ëáýð áè÷èæ ¿ëäýýñýí áàéâ. Ýíý òóõàé ñýòã¿¿ë÷ Ñ.Äýëãýð àéìãèéíõàà Öàãäààãèéí ãàçàðò ìýäýýëñýí ÷ õàðèó ¿éëäýë õèéãýýã¿é áàéíà.

“ªäðèéí ñîíèí”-û ñýòã¿¿ë÷ Ë.Ìºíõáàÿñãàëàí 2007 îíû 06-ð ñàðûí 19-íèé äóãààðò “Îíãîö õàéõ ¸ñòîé ñàéä íàð Ó.Õ¿ðýëñ¿õèéí òºðñºí ºäðèéí áàÿðò òàíö ãèøãýæ áàéæýý” íýðòýé íèéòëýëèéã áè÷æýý. Íèéòëýë ãàðñíû îðîé áóþó 10 öàã 28 ìèíóòàä ÓÈÕ-ûí ãèø¿¿í, Ìýðãýæëèéí õÿíàëòûí àñóóäàë ýðõýëñýí äýä ñàéä Ó.Õ¿ðýëñ¿õ ººðèéíõºº 99113937 äóãààðààñ çàëãàí “Áè Õ¿ðýëñ¿õ áàéíà. ßàãààä èéì õà÷èí õà÷èí þì áè÷ýýä áàéãàà þì áý. ×è èõ îëîí äîëîîí þì áè÷èæ áàéãàà ø¿¿. Áè ÷àìàéã îëîí óäàà ºðøººñºí. Ýíý óäàà ÷àäàõã¿é. ×àìàéã àëíà äàà. Õàðæ áàéãààðàé” ãýæ çàíàëõèéëñýí áàéíà. Ñýòã¿¿ë÷ Ë.Ìºíõáàÿñãàëàí òóñ íèéòëýëäýý ø¿õýð÷èí, ãàë ñºíººã÷èä àëáàí ¿¿ðãýý ã¿éöýòãýæ ÿâààä îñîëäîí àìü òàâüæ áàéõàä õàðèóöñàí ñàëáàðûí ñàéä äàðãà íàð íü Ó.Õ¿ðýëñ¿õèéí òºðñºí ºäºðò íàéðëàæ öàã àëäñàí çýðãèéã áàðèìòààð äóðäæýý.

Äóíäãîâü àéìãèéí “Ãîâèéí àìüäðàë” ñîíèíû ñóðâàëæëàã÷ Á.Ààñ¿ðýíã òóñ àéìãèéí ÇÄÒÃ-ûí òºðèéí çàõèðãààíû õýëòñèéí äàðãà Á.Ýíõòóÿà 2007 îíû 3-ð ñàðûí 13-íû ºäºð ºðººíäºº äóóäàæ: “Àéìãèéí îíû øèëäã¿¿äèéí òóõàé ìýäýýëýë ñîíèíä ãàðààã¿é, Àéìãèéí çàñàã äàðãûí ¿éë àæèëëàãààã òîäîðõîé ãàðãàõã¿é, òºðèéí ìýäýýëýë äóòìàã áàéíà“ õýìýýí çàãíàæýý. Ñóðâàëæëàã÷ Á.Ààñ¿ðýíã äóóäñàí öàãò íü èðýýã¿é, ìºí “Áè òºðèéí àëáàí õààã÷ áèø” ãýæ õýëñíèéõ íü òºëºº èéíõ¿¿ äóóäàæ ”Ýâã¿é ÿðèâàë ýâã¿é ÿðüæ áîëíî ø¿¿ äýý” õýìýýí äàðàìòàëæýý.

ÓÈÕ-ûí ãèø¿¿í, ¯éëäâýð õóäàëäààíû ñàéä Á.Æàðãàëñàéõàí 2007 îíû íýãä¿ãýýð ñàðûí 11-íèé ºäºð áîëñîí õýâëýëèéí áàãà õóðëûí ¿åýð òåëåâèçèéí çóðàãëàà÷èä ðóó õàíäàæ “Òà í¿¿ðýí äýýð íààæ çóðàã àâëàà. Òºðèéí îðäîíä, òºðèéí ò¿øýýãèéí ºìíº ýâã¿é “ïîç”-îîð çîãñëîî” õýìýýí çàãíàæ, ÒÂ5 òåëåâèçèéí ñýòã¿¿ë÷èéí àñóóëòàíä õàðèóëàõã¿é ãýýä, “ªäðèéí ñîíèí”-ûã


1�

16 æèë ººðèéã íü äîðîìæèëñîí, äóãààð áîëãîíîîð ÷èíü ãàðãàæ èðíý ø¿¿” õýìýýí çàãíàæýý. Ãàéõøàà áàðñàí ñýòã¿¿ë÷èä Á.Æàðãàëñàéõàí ñàéäûí ÿðèàã òàñàëæ “Àñãàòûí ìºíãºíèé îðä ãàçðûí ëèöåíçèéí òóõàé àñóóõ ãýæ îðîëäîõîä “×èíèé íààä àñóóëò ÷èíü ñýòã¿¿ë÷ õ¿íèé àñóóëò áèø áàéíà” ãýýä ¿ðãýëæë¿¿ëýí çàãíàæýý. Àðãàà áàðñàí ñýòã¿¿ë÷èä õýâëýëèéí áàãà õóðëûã õàÿæ ãàðàõàä òýðýýð õîéíîîñ íü õàðààæ çàãíàñààð ¿ëäñýí áàéíà.

Õºâñãºë àéìãèéí “Ýðõ ÷ºëºº” ñîíèíû 2007 îíû 03-ð ñàðûí 20-íû No 8 äóãààðò ñóðâàëæëàã÷ Æ.×èìèäöýðýí ººðò òîõèîëäñîí ÿâäàëä òóëãóóðëàí ø¿¿ã÷ Í.Ñàðàíã¿íèé õ¿íä ñóðòëûí òóõàé “Àéìãèéí ø¿¿õýä àðä÷èëàë áàéíà óó” ø¿¿ìæëýëò ìàòåðèàë áè÷èæ, Æ.Á¿ðýíáýõ íýðýýð íèéòë¿¿ëæýý. Òóñ íèéòëýëèéí äàãóó àéìãèéí åðºíõèé ø¿¿ã÷ Ç. Õîñáàÿð, ñóì äóíäûí åðºíõèé ø¿¿ã÷ Ì.Íàðìàíäàõ íàð “Ýðõ ÷ºëºº” ñîíèíû ýðõëýã÷ Þ.Ãýðýëòóÿàã ºðººíäºº äóóäàæ, “Àéìãèéí ø¿¿õèéí íýð òºðèéã ñýðãýýëãýæ òàíàé ñîíèíûã ø¿¿õýä ºãíº” õýìýýí ñ¿ðä¿¿ëñýí áàéíà.

Ìýäýýëýë ò¿ãýýñíèéõ íü òºëºº ñýòã¿¿ë÷äèéã áóðóóòãàõ òîõèîëäîë ãîë òºëºâ àëáàí òóøààëòíóóäààñ ãàð÷ áàéíà. Èíãýñíýýðýý òýä ë, øóäàðãà áóñ, õàðèóöëàãàã¿é ¿éëäëèéã áóñäààñ èë¿¿ ãàðãàäàã, òîâ÷õîíäîî ººðºº ººðèéãºº ë áàðüæ ºã÷ áàéãàà õýðýã þì. Ìýäýýëëèéí áîäèòîé ýõ ñóðâàëæ îëæ àâñàí ñýòã¿¿ë÷èéã, íýð õ¿íäýý ñýðãýýëãýõ íýðèéäëýýð ø¿¿õýä ºã÷, èõ õýìæýýíèé òîðãóóëü ìºíãº íýõýõ çýðãýýð ñ¿ðä¿¿ëæ, äàðàìòëàõ àðãûã òýä õýðýãëýñýí õýâýýðýý áàéíà.

ª.Ðàã÷ààñ¿ðýí, Äàðõàí

Åðºíõèéëºã÷èéí õýâëýëèéí àëáà “ªäðèéí ñîíèí”-ä ãàðñàí íèéòëýë¿¿äòýé õîëáîãäóóëàí Ìîíãîë Óëñûí Åðºíõèéëºã÷èéí á¿ðýí ýðõ, íýð õ¿íäýä õóóëü áóñààð õàëäàõã¿é áàéõûã õàòóó àíõààðóóëæ, óó÷ëàë ãóéõûã øààðäàæ, ýñ òýãâýýñ ø¿¿õýä õàíäàõ òóõàéãàà 2007 îíû 1-ð ñàðûí 24-íä ãàðãàñàí ìýäýãäýëäýý äóðäñàí áàéíà. “ªäðèéí ñîíèí”-û 1-ð ñàðûí 19-íèé äóãààðûí “Í.Ýíõáàÿðûí Óëñ òºðèéí ºøºº àâàëò ýõýëëýý” íèéòëýëä “Åðºíõèéëºã÷ Í.Ýíõáàÿðûã Õóäàëäàà õºãæëèéí áàíêèíä õóâü ýçýìøäýã. Ò¿¿íèé òîéðîí õ¿ðýýëýã÷äèéí ìºíãº òóñ áàíêèíä óðñàæ áàéñàí. ÕÕÁ-íû 61.5 õóâèéã òåíäåðýýð àâñàí êîìïàíè ººðèéí õóâèà çàðñàí íü Åðºíõèéëºã÷ õÿíàëòàà àëäàõàä õ¿ðýýä áàéãàà” òóõàé ºã¿¿ëæýý.

Óëààíáààòàð õîòûí Ñîíãèíîõàéðõàí ä¿¿ðãèéí ªíºð õîðîîëîëä áàéðëàõ “ßëàëò” çî÷èä áóóäàëä á¿ëýã ýòãýýä¿¿ä íàñàíä õ¿ðýýã¿é îõèäûã áàðüöààëàí áèåèéã íü ¿íýë¿¿ëæ áàéñàí òóõàé ãýìò õýðãèéí õîõèðîã÷ ýìýãòýéí ÿðèëöëàãà 2007 îíû òàâäóãààð ñàðûí 15-íû ºäðèéí “Àðä÷èëàë” ñîíèíû ¹ 044 äóãààðò íèéòëýãäæýý. Óã ÿðèëöëàãàä Ñîíãèíîõàéðõàí ä¿¿ðãèéí Öàãäààãèéí ãàçðûí ªíºð õîðîîëîë äàõü òàñãèéí öàãäàà Á.Áààòàðñ¿ðýíä õîõèðîã÷ ýìýãòýé ãóðâàí óäàà õàíäàæ ìýäýýëýë ºã÷, òóñëàìæ õ¿ñýõýä “ªºðèéã ÷èíü õîðèíî ø¿¿” ãýæ àéëãàí ñ¿ðä¿¿ëæ, àëáàí ¿¿ðãýý õºñºðä¿¿ëñýí òóõàé ºã¿¿ëæýý. ¯¿íèé äàãóó SBN òåëåâèçèéí ñóðâàëæëàã÷ Á.Öýðýíäîëãîð ãàçàð äýýð íü î÷èæ ñóðâàëæëàãà áýëòãýí ýôèðò öàöñàí áàéíà. Ãýòýë Ñîíãèíîõàéðõàí ä¿¿ðãèéí Öàãäààãèéí ãàçðààñ SBN òåëåâèçýä õàíäàí “Òà íàð ìàíàé öàãäààã ÿàñàí èõ ìóóëäàã þì áý? Áèä òýðòýý òýðã¿é íýð íü õîëáîãäñîí Á.Áààòàðñ¿ðýíä àðãà õýìæýý àâíà. Äàõèàä áèäíèé òóõàé ÿðüæ áîëîõã¿é ø¿¿” ãýæ õýä õýäýí óäàà óòàñäñàíû çýðýãöýý öàãäàà Á.Áààòàðñ¿ðýí íü “ßëàëò” çî÷èä áóóäëûí ýçíèé õàìò SBN òåëåâèçèéí áàéðàíä èðæ óäèðäëàãóóäòàé íü óóëçàí “Ìèíèé òóõàé áè÷ñýí òýð ñóðâàëæëàã÷ õààíà áàéíà? Íýð òºðèéã ìèíü ãóòààëàà” ãýæ çàíäàð÷ çàãíàñàí


20

áîë îõèä õ¿¿õí¿¿äèéã áàðüöààíä áàéëãàñàí çî÷èä áóóäëûí ýçýí íü “Òà íàðûí ñóðâàëæëàãààñ áîëæ ìàíàé áóóäëûí îðëîãî õààãäëàà” õýìýýí äàðàìòàëñàí áàéíà.

Ìîíãîëûí òºð, çàñãèéí óäèðäëàãàä õÿòàäûí ýðëèéç¿¿ä îëíîîðîî ãàðñàí ó÷ðààñ òýäíèé ýñðýã òýìöýë ºðí¿¿ëýõ ¸ñòîé õýìýýí “Äàÿàð Ìîíãîë” õºäºëãººíèé ã¿éöýòãýõ çàõèðàë Ç.Ýðäýíýáèëýã õýâëýëèéí áàãà õóðàë õèéëãýæ áàéõ ¿åäýý àñóóëò òàâüñàí ÒÂ5 òåëåâèçèéí ñóðâàëæëàã÷ Ä.Ýíõöýöýãèéã “×àì øèã õÿòàäûí ýðëèéçèéí àñóóëòàä õàðèóëàõã¿é” õýìýýí îëîí íèéòèéí ºìíº èëò äîðîìæëîí, ã¿òãýæ ñýòã¿¿ë÷èéí íýð õ¿íäýä íü õàëäñàí áàéíà.

Äàðõàí–Óóë àéìãèéí “ORKHON” ÒÂ-èéí ñóðâàëæëàã÷ Äàìäèíáàçàðûí Ìºíõòºðèéã 2007 îíû 11-ð ñàðûí 01-íä, òóñ àéìãèéí Äàðõàí õîòûí Óñ öýâýðëýõ áàéãóóëàìæèéí ¿éë àæèëëàãààã ñóðâàëæèëæ, ãàäíàõ çàäãàé óñàí ñàíãèéí çóðãèéã àâààä áóöàõ ¿åä íü, õàðóóë õàìãààëàëòûí “Darkhan SB” êîìïàíèé õàìãààëàã÷ Ì.Áàòñ¿õ êàññåòèéã íü õóðààõààð ìàøèíûõ íü á¿õýýãò äóð ìýäýí îðæ ¿çëýã íýãæëýã õèéæýý. Ñóðâàëæëàã÷ Ä.Ìºíõòºð íü, îðîí íóòãèéí “ËÕÀ” ÒÂ-ýýð ¿éë àæèëëàãàà íü äîãîëäîëòîé áàéãàà òóõàé 2007.10.19-íä ìýäýýëýãäñýí Óñ öýâýðëýõ áàéãóóëàìæèéí òóõàé ýýëæèò ñóðâàëæëàãàà áýëòãýõýýð ìàòåðèàë öóãëóóëæ ÿâæýý. Õàðóóë Ì.Áàòñ¿õ íü, ÒÂ-èéí ìàøèíä íü íýãæëýã õèéæ áàéõäàà “Òà íàð óñ öýâýðëýõ áàéãóóëàìæèéí óñàí ñàíãèéí çóðãèéã íàäààñ çºâøººðºë àâàëã¿é àâñàí ó÷ðààñ áè êàññåòèéã ÷èíü õóðààæ àâíà” ãýæýý. Óã óñàí ñàí íü ãàäóóðàà ÿìàð ÷ õàøàà, õàìãààëàëò, õàðóóëã¿é ó÷ðààñ õààíààñ íü õýí ÷ çóðàã àâàõ áîëîìæòîé þì áàéíà. Õàðèí Óñ öýâýðëýõ áàéãóóëàìæèéí ¿íäñýí öåõ íü ãàäóóðàà õàøààòàé, ¿¿äýíä íü “Darkhan SB” êîìïàíè õàðóóëûí ¿¿ðýã ã¿éöýòãýäýã àæýý.

Õºâñãºë àéìàã àðä÷èëëûí ºëãèé íóòàã ãýäýã óòãààðàà ÷ òýð¿¿ õýâëýë ìýäýýëëèéí õýðýãñýë îëîíòîé, îëîí èøò ¿çýë áîäëûí ýõ íóòàã ãýõýä áîëíî. Ìàíàé àéìàãò õýâëýë ìýäýýëëèéí 11 áàéãóóëëàãàä 40 îð÷èì õ¿í àæèëëàäàã. Õºäººãèéí ñýòã¿¿ë÷äèéí ýðõèéã çºð÷èõ ÿâäàë ºäºð òóòàì òîõèîëääîã õýäèé ÷ ñýòã¿¿ë÷èä òýð á¿ðò õàðèó íºëººëºë ¿ç¿¿ëýýä ìèíèé ýðõ çºð÷èãäëºº ãýýä õàøãèðààä áàéäàãã¿é. Çºâõºí ¿íýíèéã ìýäýæ ¿íýíèéã ìýäýýëýõèéí òºëºº áóñäûí àäèë àæëàà õèéñíèéõýý òºëºº áóñäàä õýë àìààð äîðîìæëóóëàõ áîë õºäººä íààä çàõûí õýðýã. Îðîí íóòãèéí íýã îíöëîã íü æèæèã ãàçàð á¿ãä áèå áèåíýý òàíüæ ìýäýõ ó÷èð ¿íýíèéã ìýäýýëñýí ñýòã¿¿ë÷èéã áîäëîãîîð õàâ÷èõ, óòñààð äàðàìòëàõ, õýí íýãíýýð õýë¿¿ëýõ, ñýòã¿¿ë÷èéí àð ãýð îéð òºðëèéíõºíä àæëûí íºõöºë áàéäëààð íü äàðàìò ¿ç¿¿ëýõ çýðýã ÿâäàë ò¿ãýýìýë áàéäàã.

Õºâñãºë àéìàã äàõü ìîíèòîð÷ Þ.Ãýðýëòóÿà

“Çóóíû ìýäýý” ñîíèíû ôîòî ñóðâàëæëàã÷ ×.Ëîäîé 2007 îíû 10-ð ñàðûí 29-íèé ºäºð Òºðèéí îðäíû ãàäíà òàëáàéä /áàðóóí/ 00-54 ÓÁÇ óëñûí äóãààðòàé, ÍÈÑÑÀÍ ìàðêèéí ìàøèíû ãýðýë çóðãèéã àâñàí áàéíà. Ãýòýë òºðèéí îðäíû ãàäíà òàëáàéí õàìãààëàëòûí àæèëòàí íü /Òºðèéí òóñãàé õàìãààëàëòûí ãàçðûí/ ôîòî ñóðâàëæëàã÷ ×.Ëîäîéã õàðóóëûí öýã ð¿¿ äàãàæ ÿâàõûã òóøààí çóðãèéí àïïàðàòûã íü õóðààí àâ÷, äîòîðõè çóðãóóäûã íü õ¿÷ýýð óñòãàæ ñýòã¿¿ë÷èéí ýðõ ÷ºëººíä íîöòîéãîîð õàëäæýý. Ôîòî ñóðâàëæëàã÷ ×.Ëîäîé ÿàãààä èíãýæ óñòãàæ áàéãààã íü àñóóõàä òóñ õàìãààëàëòûí àæèëòàí “Áóñäûí ºì÷èéí çóðãèéã àâàõûã õîðèãëîíî” ãýýä “Äàõèæ çóðàã àâáàë àïïàðàòûã ÷èíü õóðààæ àâíà” ãýæ ñ¿ðä¿¿ëæýý.

Õºâñãºë àéìãèéí “Ýðõ ÷ºëºº” ñîíèíû 2007 îíû ºäðèéí 10-ð ñàðûí 10-íû ºäðèéí “Öîîõîð áîãö” áóëàíä ãàçðûí àñóóäëûí òàëààð ø¿¿ìæëýëò íèéòëýë ãàð÷ýý. Ãýòýë Õºâñãºë àéìãèéí


21

òàìãûí ãàçðûí äàðãà Ø.ßíæèíäóëàì “Íýð òºðä íîöòîé õàëäëàà” õýìýýí áóðóóøààí òóõàéí íèéòëýë áè÷ñýí ñýòã¿¿ë÷èéã áèå÷ëýí óóëçóóëàõûã øààðäæýý. Ìºí “Áóðóó òàøàà ìýäýýëýë öóãëóóëæ, àðä èðãýäýä áóðóó ìýäýýëýë öàöäàã. Òºðèéí àæèë çààâàð÷ëàõ äóðòàé õàðèóöëàãàã¿é ñóðâàëæëàã÷èääàà õàðèóöëàãà òîîöîí ìýäýýëëèéã áóðóó òàøàà áè÷ñýí ãýæ äàðààãèéí ñîíèíäîî çàñàæ çàëðóóë” ãýñýí òóëãàí øààðäàõ áè÷ãèéã òóñ ñîíèíû ðåäàêöèä ºãñºí áàéíà.

2.3 Ìýäýýëýë ºãºõººñ òàòãàëçàõ íü

Òºð íü èðãýíäýý ¿éë÷èëäýã, èðãýíèéõýý ýðõèéã õ¿íäýòãýäýã àðä÷èëñàí íèéãýìä òºð, ò¿¿íèé áàéãóóëëàãûí ¿éë àæèëëàãàà, áàðèìò áè÷èã ìýäýýëýë îëîí ò¿ìýíä íýýëòòýé, èë òîä áàéõ ó÷èðòàé. Ìîíãîëä ìýäýýëëèéí ýðõ ÷ºëººã çîõèöóóëñàí òóñãàé õóóëü áàéõã¿é ÷ èðãýä ¯íäñýí õóóëèàð áàòàëãààæñàí ìýäýýëýë îëæ àâàõ, õàéõ, õ¿ëýýí àâàõ, ò¿ãýýõ ýðõ, ýðõ ÷ºëººãºº ÷ºëººòýé ýäëýõ ¸ñòîé.

“Ìýäýýëëèéí ýðõ ÷ºëºº íü õ¿íèé ÿçãóóð ýðõ áºãººä Í¯Á-ààñ ýðõýìëýäýã õ¿íèé áóñàä ýðõèéí ¿íäñýí õýìæ¿¿ð ìºí” õýìýýí Í¯Á-ûí Åðºíõèéí àññåìáëåéí àíõäóãààð ÷óóëãà óóëçàëòûí 59-ð òîãòîîëîîð òóíõàãëàí áàòàëñàí áàéäàã.

Îëîí íèéòèéí ìýäýýëýëòýé áàéõ ýðõèéã õàíãàäàã õýâëýë ìýäýýëëèéí õýðýãñýë, ñýòã¿¿ë÷èä ìýäýýëýë îëæ àâàõäàà áàéíãà áýðõøýýëòýé òóëãàð÷ áàéãàà íü îëîí íèéòýä áîäèò ìýäýýëýë ºãºõ áîëîìæ áàéõã¿é áàéãààã õàðóóëæ áàéíà. Òºðèéí áàéãóóëëàãûí àëáàí òóøààëòàí, àëáàí õààã÷èä îëîí íèéòèéí ñàíàà çîâæ áóé, òýäíèé àøèã ñîíèðõîëä íèéöýæ áóé ìýäýýëëèéã ñýòã¿¿ë÷äýä ºãºõººñ òàòãàëçàõ íü ìàíàé îðîíä ò¿ãýýìýë, õýâèéí ¿çýãäýë áîëæýý.

Õóâèéí õýâøëèéí ýçýä, ãàäààäûí õºðºíãº îðóóëàëòòàé ï¿¿ñ êîìïàíè áîëîí ñàéí äóðûí áàéãóóëëàãóóä ìºí àäèë ñýòã¿¿ë÷äýä ìýäýýëýë ºãºõã¿é òýäíèéã àæèë ¿¿ðãýý ã¿éöýòãýõýä íü ñààä ó÷ðóóëñààð áàéãàà õî¸ð æèøýýã äîð äóðüäàâ.

Îëîí óëñûí ýìýãòýé÷¿¿äèéí ýðõèéã õàìãààëàõ ºäðººð çîõèîí áàéãóóëàõààð òºëºâëºæ áóé “Ìîíãîëûí ¿ðñ ýöýã ýõòýéãýý” ñýäýâò ºäºðëºãèéí õ¿ðýýíä “Ãýð á¿ëýýñ ãàäóóðõ îð÷èíä áàéãàà áîëîí õàðàà õÿíàëòã¿é õ¿¿õä¿¿äèéí õýðõýí ÿàæ àìüäàð÷ áàéãàà òàëààð” Ìîíãîë Óëñûí ÓÈÕ, Õ¿¿õäèéí ýðõèéí ¿íäýñíèé òºâ, Ìîíãîëûí ¯íäýñíèé Îëîí Íèéòèéí Òåëåâèç, ÒÂ5 òåëåâèçòýé õàìòðàí öóâðàë íèéòëýë íýâòð¿¿ëã¿¿ä áýëòãýæ áàéâ. Ýíý çîðèëãîîð îëîí óëñûí àñðàìæèéí ãàçðóóäààð î÷èæ ìýäýýëýë àâàõ ãýñýí Ì¯ÎÍÒ-èéí ñýòã¿¿ë÷ Æ.Àëòàíãýðýë, ÒÂ5 òåëåâèçèéí ñýòã¿¿ë÷ Ä.Äîðæìàà íàðûã á¿ä¿¿ëãýýð õººæ ìýäýýëýë ºãºõººñ òàòãàëçñàí áàéíà.

Àìåðèêèéí õºðºíãº îðóóëàëòòàé ”Òåðåçà ýõ” õ¿¿õäèéí àñðàìæèéí òºâèéíõºí Ì¯ÎÍÒ-èéí ñýòã¿¿ë÷ Æ.Àëòàíãýðýëèéã äîòîãø îðóóëàõã¿é õîðãîîí “Õ¿¿õä¿¿ä ñóðãóóëüäàà ÿâñàí, õýí ÷ áàéõã¿é” ãýýä õààëãàà ò¿ãææýý. Ãåðìàíû õºðºíãº îðóóëàëòòàé õ¿¿õäèéí àñðàìæèéí “ªãººìºð” òºâèéí óäèðäëàãóóä ñýòã¿¿ë÷ Ä. Äîðæìààã õààëãààðàà ò¿ëõýí ãàðãàæ, êàìåðûã íü áóëààõûã îðîëäñîí òºäèéã¿é õî¸ð òîì íîõîéãîî õàøààí äîòðîî ñóëëàí òàâüñàí áàéíà.

“ªíººäºð” ñîíèíû ñýòã¿¿ë÷ Ã.Ýðäýíýòóÿà 2007 îíû 2-ð ñàðûí 25-íä Óëààíáààòàðààñ 100 ãàðóé êì çàéä îðøèõ Òºâ àéìãèéí Áîðíóóð ñóìàíä ÓÈÕ-ûí ãèø¿¿í Ö.Áàòàà ÌÈ-8 íèñäýã òýðãýýð àí õèéæ ÿâààä îñîëäñîíûã ñóðâàëæèëæ áàéõàä õàìãààëàëòûí öàãäààãèéí àæèëòàí çóðàã àâàõûã õîðèãëîæýý. ¯¿íýýñ íýã ºäðèéí äàðàà ÓÈÕ-ûí ãèø¿¿í Ö.Áàòàà îñëûí òàëààð õèéñýí õýâëýëèéí áàãà õóðàë äýýð “Áîëîâñðîë ìóóòàé ñýòã¿¿ë÷èä áèäíèé àæëûã ãóéâóóëæ áàéíà” õýìýýí ìýäýãäñýí áîë õîæèì íü òýðýýð ÓÈÕ-ûí ÷óóëãàí äýýð ñýòã¿¿ë÷èä ð¿¿ äàéð÷ äàâøëàí òýíýã ìàíãóóãààð íü äóóäàí õýë àìààð äîðîìæèëæ, “Òºðèéí îðäîíä îðóóëàõã¿é áàéõ õýðýãòýé” õýìýýí ñàíàë ãàðãàæýý.

Íèéñëýëèéí Áàÿíãîë ä¿¿ðýãò áàéðëàõ “Íîìèí” èõ äýëã¿¿ðèéí øàòíààñ 2007 îíû çóðãàäóãààð ñàðûí 20-íû ºäºð õî¸ð íàñòàé õ¿¿õýä óíàæ íàñ áàðæýý. ¯¿íèé ó÷ðûã òîäðóóëàõààð ñýòã¿¿ë÷, ñóðâàëæëàã÷äûã î÷èõîä òóñ êîìïàíèéí õàìãààëàëòûí àëáàíû àæèëòíóóä íü çóðàã àâàõóóëàõã¿é,


22

ìýäýýëýë ºãºõã¿é ãýæ àïïàðàò õýðýãñëèéã íü áóëààæ àâàõ ãýæ îðîëäñîíîîñ “Èéãë” òåëåâèçèéí çóðàãëàà÷ Ä. Óóãàíáààòàðûí òåëåêàìåðûí äóðàíã õóãàëæ ãýìòýýñýí áàéíà.

2.4 Ýõ ñóðâàëæàà èë÷ëýõèéã øààðäàõ íü

Ìîíãîëä ø¿¿õýýñ ºìíº, ø¿¿õ äýýð ñýòã¿¿ë÷äýýñ ýõ ñóðâàëæàà èë÷ëýõèéã øààðäàõ íü ýíãèéí ¿çýãäýë þì. “Õýí ýíý ìýäýýëëèéã ºãñºí áý?” ãýäýã íü ñýòã¿¿ë÷äèéí áè÷ñýí ø¿¿ìæëýëò ìàòåðèàëä ýìçýãëýí ãîìäîë ìýä¿¿ëýã÷, ò¿¿íèéã ºìãººëºã÷, ø¿¿ã÷äèéí õàìãèéí ýõíèé àñóóëò þì. Ýõ ñóðâàëæàà èë÷ëýõèéã øààðäàæ áóé õ¿ì¿¿ñ ãîë òºëºâ öàãäàà, ø¿¿õ, áàðèâ÷ëàõààð àéëãàæ, ñýòã¿¿ë÷äèéã ñ¿ðä¿¿ëýí ìºí àð ãýð, ýð¿¿ë ìýíäýä íü õàëäàíà ãýæ çàíàëõèéëäýã áàéíà. Ø¿¿õýýñ ºìíº èéì òºðëèéí äàðàìòàä ºðòñºí ñýòã¿¿ë÷èä ýíý òóõàé ìýäýýëýõýýñ àéäàã áàéíà.

“Ãëîá Èíòåðíýøíë” òºðèéí áóñ áàéãóóëëàãààñ íóóö ýõ ñóðâàëæòàé õàðèëöàõ õýëáýð, íóóö ýõ ñóðâàëæàà õàìãààëàõàä òîõèîëäîõ ñààä áýðõøýýë, ò¿¿íä ýð¿¿ãèéí õóóëèéí ã¿òãýõ, äîðîìæëîõ çààëòóóä õýðõýí íºëººëæ áàéãààã ¿íýëýõ çîðèëãîîð ìýäýý, íèéãýì, óëñ òºðèéí ÷èãëýëýýð èäýâõòýé àæèëëàäàã 203 ñýòã¿¿ë÷èéã õàìàðñàí ñóäàëãàà õèéñýí þì. Ñóäàëãààíä 72 ýðýãòýé, 131 ýìýãòýé ñýòã¿¿ë÷ õàìðàãäñàí. Ñóäàëãààíä õàìðàãäñàí 203 ñýòã¿¿ë÷èéí 13 õóâü íü íóóö ýõ ñóðâàëæèéã òîãòìîë àøèãëàäàã, 40 õóâü íü íèéòëýë/íýâòð¿¿ëãèéíõýý èõýíõ õóâüä íü àøèãëàäàã, 43 õóâü íü øààðäëàãàòàé ¿å, öººí òîõèîëäîëä àøèãëàäàã àæýý. Õàðèí ñýòã¿¿ë÷äèéí 4 õóâü íü íóóö ýõ ñóðâàëæòàé õàðüöäàãã¿é þì áàéíà. Óëààíáààòàð õîòûí ñýòã¿¿ë÷èä õºäºº îðîí íóòãèéíõíèéã áîäâîë íóóö ýõ ñóðâàëæ àøèãëàëòààðàà áàðàã 2 äàõèí èõ áàéíà. Ò¿¿í÷ëýí ñîíèíû ñýòã¿¿ë÷èä áóñàä ÕÌÕ-èéí ñýòã¿¿ë÷äèéã áîäâîë íóóö ýõ ñóðâàëæèä ò¿ëõ¿¿ òóëãóóðëàäàã àæýý.

Íóóö ýõ ñóðâàëæ àøèãëàäàã 195 ñýòã¿¿ë÷èéí 45,6 õóâü íü ìýäýýëýë ÿìàð ÷ òîõèîëäîëä íàéäâàðòàé ñàíàãääàã, 43,1 õóâü íü ººð àðãààð ìýäýýëýë îëæ àâàõ áîëîìæã¿é ¿åä àøèãëàäàã ãýæýý.

195 ñýòã¿¿ë÷èéí 70 õóâü íü íóóö ýõ ñóðâàëæäàà àìëàëò ºãäºãã¿é þì áàéíà. Òýäíèé 52.3 õóâü íü èòãýëöëèéí ¿íäñýí äýýð ýõ ñóðâàëæòàéãàà õàðèëöäàã áîë 12.8 õóâü íü ãýðýý õýëýëöýý õèéäýã ãýñýí áàéíà.

Ñóäàëãààíä õàìðàãäñàí ñýòã¿¿ë÷äèéí 38 õóâü íü íóóö ýõ ñóðâàëæàà èë÷ëýõ àëáàäëàãàä ºðòºæ áàéæýý. Ýíý íü Óëààíáààòàð õîòîä 37 õóâü, îðîí íóòàãò 48 õóâüòàé áàéíà. Òýäãýýð 74 ñýòã¿¿ë÷èéí 39.4 õóâüä öàãäàà, 29.7 õóâüä ø¿¿õ, 43.2 õóâüä óëñ òºð÷, òºðèéí áàéãóóëëàãà, 10 õóâüä òàãíóóëûí åðºíõèé ãàçàð, 35.2 õóâüä õóâü õ¿í, óëñ òºðèéí íàì, õ¿÷èí íóóö ýõ ñóðâàëæàà èë÷ëýõèéã øààðäàæ áàéæýý. Ìºí 6.8 õóâüä íü èéì øààðäëàãà òºðèéí áóñ áàéãóóëëàãà, îëîí óëñûí áàéãóóëëàãààñ òàâüñàí áàéíà.

Ýäãýýð ñýòã¿¿ë÷èéí 23 õóâü, ººðººð õýëáýë 45 ñýòã¿¿ë÷, òîäðóóëáàë 4 ñýòã¿¿ë÷ òóòìûí íýã íü ìýäýýëëèéíõýý íóóö ýõ ñóðâàëæèéã èë÷èëæ áàéæýý. Òýäãýýðèéí èõýíõ íü áóþó 40.9 õóâü íü ø¿¿õèéí øààðäëàãààð íóóö ýõ ñóðâàëæàà èë÷èëæ, øàëòãààíûã òýä àþóëã¿é áàéäëàà õàíãàõ (28.9%), ø¿¿õ áàéãóóëëàãûí øàõàëò, ñ¿ðä¿¿ëýãò àâòàæ (24.4%), àæëààñàà õàëàãäàõã¿éí òóëä (20%) ìºí öººí õóâü íü ø¿¿õ áàéãóóëëàãûíõíû ýõ ñóðâàëæèéã íóóöëàõ ¿ãýíä èòãýæ, øîðîíä õîðèãäîõ, ÿë ýäëýõã¿éí òóëä çýðãýýð äóðäñàí áàéíà.

Íóóö ýõ ñóðâàëæèéí ºãñºí ìýäýýëëýýñ øàëòãààëàí ñýòã¿¿ë÷äèéí 29 õóâü ýð¿¿ãèéí õýðýã, èðãýíèé ìàðãààíä õîëáîãäîæ áàéæýý.

Ñýòã¿¿ë÷äèéã íóóö ýõ ñóðâàëæèéíõàà ºãñºí ìýäýýëýëòýé õîëáîãäóóëàí ø¿¿õ õóðàëä ãýð÷ýýð äóóääàã ïðàêòèê áàéãàà íü ñóäàëãààãààð íîòëîãäîâ. Ñýòã¿¿ë÷èéí 15 õóâü íü áóþó 31 ñýòã¿¿ë÷ ãýð÷ýýð äóóäàãäæýý.


23

Íóóö ýõ ñóðâàëæàà èë÷ëýõ àëáàäëàãàä ºðòñºí õî¸ð æèøýýã äîð äóðäàâ.

Õîâä àéìãèéí “Õîâäûí ìýäýý” ñîíèí ìýäýýëëèéí íóóö ýõ ñóðâàëæèä òóëãóóðëàí 6-ð äóíä ñóðãóóëèéí çàõèðàë Ä.Öýðýã øèíýýð àæèëä îðñîí áàãø íàðààñ 500.0 ìÿíãàí òºãðºãèéí õàõóóëü àâñàí òóõàé ãóðâàí óäàà íèéòýëæýý. Õîæèì íü ýíý òóõàé ìàòåðèàë ºäºð äóòìûí “Çóóíû ìýäýý” ñîíèíä ãàðñàí áàéíà. Õàõóóëü àâñàí, ºãñºí àëü àëèíûã íü èë÷èëñýí ýíýõ¿¿ íèéòëýë ãàðñíû äàðàà õàõóóëü ºãñºí õýìýýí íýð íü äóðäàãäñàí íýð á¿õèé áàãø íàð “Õîâäûí ìýäýý” ñîíèíû ðåäàêö äýýð èðæ “Ýíý ìýäýýëëèéã áè÷èõýýñ ºìíº áèäýíä ¿ç¿¿ëýõ ¸ñòîé. Òàíûã ø¿¿õýä ºã÷ íýðýý òºðºº ñýðãýýëãýíý. Áè÷ñýí ýõ ñóðâàëæàà õýëýõã¿é áîë òàíàé õààëãàíû äýðãýä èðæ æàãñàæ õýâòýíý” ãýæ ñ¿ðä¿¿ëýí îäîîõîí ýäãýýð õ¿ì¿¿ñèéã õàõóóëü ºãººã¿é ãýæ çàëðóóëãà õèé ãýæ øààðäñàí. Äàðàà íü çàõèðàë Õ.Öýðýã ñîíèíû ºðººíä èðæ “Óëñ îðîí äàÿàð òàðààãääàã òºâèéí õýâëýëä öàöàãäëàà. Ýíý ìýäýýëëèéã õýí ºãñºí áý?” ãýæ íóóö ýõ ñóðâàëæàà èë÷ëýõèéã øààðäñàí áàéíà. Ýíý õýðãèéã àéìãèéí öàãäààãèéí ãàçàð øàëãàæ áàéíà.

2006 îíû 11-ð ñàðûí 10-íû ºäðèéí 30 äóãààðò “Äîðíîä” ñîíèíû äóãààðò “Á¿ñã¿é÷¿¿äèéã õóäàëäàõ ñ¿ëæýýíèé áèçíåñ ãààð÷ áàéíà” ãàð÷èãòýé íèéòëýëä “... Åðýýä îíû ìîíãîëûí ìèññýýð òîäîð÷, àéìàã îðîí íóòãèéíõàà ºíãº ç¿ñ íü áîëæ ÿâñàí á¿ñã¿é õ¿ðòýë ñàÿõàí õàðü õ¿íèé õàëóóí ºâºðò æàðãàæ áàéãààä òàãòíààñ øèä¿¿ëæ òàõèð äóòóó áîëëîî.” ãýæ áè÷ñýíèéã 1994 îíû Ìîíãîëûí ìèññ òýìöýýíèé çýñ ýðäýíèéí ºðãºìæëºëò Ã.Òóóë ººðèéãºº õýìýýí òîäðóóëæ íýð òºðºº ñýðãýýëãýõýýð ø¿¿õýä õàíäæýý. Åðýýä îíä Äîðíîä àéìãààñ Ìîíãîëûí ìèññ òýìöýýíä îðæ ºðãºìæëºë õ¿ðòýæ áàéñàí íü ãàíö Ã. Òóóë áèø áà ò¿¿íýýñ ãàäíà ãóðâàí ýìýãòýé áàéäàã àæ. Ø¿¿õ õóðàë äýýð Ã.Òóóëûí ºìãººëºã÷ Ì.Ýíõòóÿà “Äîðíîä” ñîíèíû ýðõëýã÷ Á.Òóÿàã ìýäýýëëèéíõýý ýõ ñóðâàëæèéã õýëýõèéã óäàà äàðàà øàõàæ øààðäæýý. Äîðíîä àéìãèéí Õýðëýí ñóìûí ø¿¿õ óã íýõýìæëýëèéã õÿíàí ¿çýæ, “Äîðíîä” ñîíèíû ýðõëýã÷ Á.Òóÿàã íýð òºð ãóòààõ õýðýãò áóðóóòãàí 2007 îíû 09-ð ñàðûí 05-íû ºäºð òóñ ñîíèíû ýä õºðºíãèéã áèò¿¿ìæëýí õóðààñàí áàéíà.

2.5 Íýð òºð, àëäàð õ¿íä, ã¿òãýëýã, äîðîìæëîëòîé õîëáîîòîé õóóëèéã àøèãëàæ áóé íü

Îëîí óëñ îðîíä õóâü õ¿íèé íýð òºðèéã õàìãààëàõ íü õóâü õ¿íä ÷èãëýãäñýí áàéäàã. Îëîí óëñûí õýì õýìæýý, ýðõ ç¿éãýýð “Ã¿òãýëãèéã ýð¿¿ãèéí ãýìò õýðýã ãýæ ¿çýõ íü õ¿íèé íýð òºðèéã õàìãààëàõàä îíöûí øààðäëàãàã¿é áàéäàã áºãººä ¿çýë áîäëîî èëýðõèéëýõ ýðõ ÷ºëººã õÿçãààðëàäàã ó÷ðààñ õ¿ëýýí çºâøººðºõ áîëîìæã¿é” ãýæ ¿çäýã. Îëîí óëñ îðîíä ýð¿¿ãèéí õóóëèéí èéì çààëòûã ýðõ ìýäýëòýé àëáàí òóøààëòíóóä õ¿ì¿¿ñèéí ø¿¿ìæëýëèéã õîðüæ õÿçãààðëàõ, ìàðãààíûã òàñëàí çîãñîîõûí òóëä áóðóóãààð àøèãëàäàã. ¯¿íèéã õ¿ëýýí çºâøººðñíèé ¿íäñýí äýýð îëîí óëñûí ø¿¿õ¿¿ä Çàñãèéí ãàçðóóäàä õ¿íèé ýðõèéã õÿçãààðëàõäàà ýð¿¿ãèéí øèéòãýë õ¿ëýýëãýõýýñ ò¿äãýëçýõèéã çºâëºäºã.

2000 îíû 12-ð ñàðûí 1-íä Í¯Á òóíõàã ãàðãàæ, “¯çýë áîäëîî èëýðõèéëýõ ýðõ ÷ºëºº, ìýäýýëëèéí ÷ºëººò óðñãàë, ñàíàà áîäëûí àñóóäàë äýëõèéí îëîí îðîíä õÿìðàëò áàéäàëä áàéíà. Ýíý íü ¿çýë áîäëîî èëýðõèéëýõ ýðõ ÷ºëººíèé ÿâöàä íü ñýòã¿¿ë÷, áóñàä õ¿ì¿¿ñ ð¿¿ äàéð÷ äàâøëàõ (öåíçóðäýõ), ã¿òãýëýã, äîðîìæëîëûí õàòóó õóóëèàð õîõèðîîõ ãýñýí õî¸ð õýëáýðýýð èëýð÷ áàéíà” ãýñýí áºãººä “Ãèø¿¿í îðíóóä ¿çýë áîäëîî èëýðõèéëýõ ýðõ ÷ºëººíèé ýðõèéã ¿ë õÿçãààðëàõ áàéäëûã õàíãàõûí òóëä ã¿òãýëãèéí ýñðýã õóóëèà ýðãýí íÿãòàëæ, ¿¿íèéãýý îëîí óëñûí ºìíº õ¿ëýýñýí ¿¿ðýãòýý íèéö¿¿ëýõèéã” óðèàëñàí áàéäàã.

“Ãëîá Èíòåðíýøíë” òºðèéí áóñ áàéãóóëëàãûí õóóëü÷äûí õèéñýí ñóäàëãààãààð 2006 îíä íýð òºð, àëäàð õ¿íä, ã¿òãýëýã, äîðîìæëîëòîé õîëáîîòîé 36 õýðýã ø¿¿õýýð øèéäâýðëýãäñýí áàéíà. ¯¿íýýñ èðãýíèé 33, ýð¿¿ãèéí ãóðâàí õýðýã áàéæýý. Ýäãýýð õýðãèéí 52.2 õóâü íü óëñ òºð÷, ºíäºð àëáàí òóøààëòàí, òºðèéí àëáàí õààã÷, òºðèéí áàéãóóëëàãûí íýõýìæëýëýýð øèéäâýðëýãäæýý.


24

Ýð¿¿ãèéí 3 õýðãèéí õî¸ðò íýõýìæëýã÷ íü ÓÈÕ-ûí ãèø¿¿í, òºðèéí ºíäºð àëáàí òóøààëòàí áàéíà. Ø¿¿õýýð øèéäâýðëýãäñýí õýðãèéí 9.6 õóâüä ñýòã¿¿ë÷, ÕÌÕ ÿëàëò áàéãóóëæ, 54.8 õóâüä íü ÿëàãäñàí áàéíà. Õàðèí 35.4 õóâüä õàðèóöàã÷, íýõýìæëýã÷ ýâëýð÷ýý.

“Ãëîá Èíòåðíýøíë” ÒÁÁ-ààñ õîò, õºäººãèéí 203 ñýòã¿¿ë÷èéí äóíä ÿâóóëñàí ñóäàëãààíààñ ¿çýõýä, òýäãýýðèéí 25 õóâü íü íèéòëýë/íýâòð¿¿ëãýýðýý ýð¿¿ãèéí õóóëèéí ã¿òãýõ, äîðîìæëîõ çààëòóóäòàé òóëãàð÷ áàéñàí áàéíà. Ýíý íü Óëààíáààòàð õîòîä 25 õóâü, îðîí íóòàãò 27 õóâüòàé áàéíà. Òýäãýýð õýðãèéí 56 õóâèéã ìºðäºí áàéöààõ øàòàíä, 22 õóâèéã ø¿¿õ õóðëààð, 6,1 õóâèéã ïðîêóðîðûí øàòàíä õýðýãñýõã¿é áîëãîñîí áîë 42.9 õóâü íü ø¿¿õ õóðëààð ÿë øèéòã¿¿ëæýý. Ýäãýýð õýðãèéí íýõýìæëýã÷äèéí 70.9 õóâü íü óëñ òºð÷, òºðèéí àëáàí òóøààëòàí, òºðèéí áàéãóóëëàãà áàéëàà.

...Áè áè÷ñýí ìàòåðèàëûíõàà òºëºº 7 óäàà ýð¿¿ãèéí õýðýãò õîëáîãäñîí. 4 óäààãèéíõàä íü “Ãëîá Èíòåðíýøíë” ÒÁÁ íàäàä õóóëü ç¿éí çºâëºãºº ºã÷ ºìãººëºë ¿ç¿¿ëæ áàéñàí. ªíººäºð ñýòã¿¿ë÷äèéíõýý òºëºº äóóãàðäàã, òýäíèéã ºìãººëäºã, õàðààò áóñ õýâëýëèéã õºãæ¿¿ëýõýä Ãëîá ë ç¿òãýæ áàéíà.

“ªäðèéí ñîíèí”-û òîéì÷ Ã.Äàøðýíöýí

Ýð¿¿ãèéí õóóëèéí 110, 111 ä¿ãýýð ç¿éëýýð øèéòãýãäñýí õî¸ð õýðãèéã äîð äóðäàâ.

Çàñãèéí ãàçðûí õýâëýë ìýäýýëëèéí àëáàíû äàðãà àñàí Í.Äýìáýðýë íü 2007 îíû 3-ð ñàðûí 7-íû ºäºð “25-ð ñóâàã” òåëåâèç, NTB òåëåâèç¿¿äýýð “Í¿ä óëààí îëèãàðõóóä” ãýñýí òºëáºðò íýâòð¿¿ëýã ÿâóóëàõäàà Ìîíãîë Óëñûí Åðºíõèéëºã÷ Í.Ýíõáàÿð, ÓÈÕ-ûí ãèø¿¿í ×.Óëààí íàðûí òàëààð äóðüäñàí áàéíà. Íýâòð¿¿ëýãò “Í.Ýíõáàÿð ãýäýã õ¿í ÌÀÕÍ-ûí äàðãà áàéõäàà íýã õ¿íèé äýãëýì òîãòîîõûã îðîëäîæ àæèëëàñààð èðñýí. Åðºíõèéëºã÷ Í.Ýíõáàÿð íü ÌÀÕÍ-ûí äîòîðõ íºëººãºº õàäãàëàõ ãýæ óëàéðàõ ó÷èð íü Åðºíõèéëºã÷èéí äàðààãèéí ñîíãóóëüä íýð äýâøèæ ÿëàõ ãýñýí áîäîë áºãººä ººðººð ò¿¿íä àðä ò¿ìíèéõýý òºëºº áîäîæ áàéãàà ç¿éë òóí áàãà” õýìýýñýí áàéíà.

¯¿íèé ýñðýã ÓÈÕ-ûí ãèø¿¿í ×.Óëààí íýð òºðºº ñýðãýýëãýõýýð Ýð¿¿ãèéí õóóëèéí ã¿òãýõ, äîðîìæëîõ ç¿éëýýð íýõýìæëýë ãàðãàæ 2007 îíû 5-ð ñàðûí 1-íèé ºäºð Õýðýã á¿ðòãýõ ãàçðûí õýðýã á¿ðòãýã÷ Öàãäààãèéí àõìàä Ì.Àðèóíáààòàð ýð¿¿ãèéí õýðýã ¿¿ñãýí øàëãàæ ýõýëæýý. Ìºðäºí áàéöààëòûí ÿâöàä Í.Äýìáýðýë íü 2007-06-29-íèé ºäºð ñýæèãòíýýð òîîöîãäîí áàéöààëò ºãºõäºº 2007 îíû 03-ð ñàðä òóõàéí íýâòð¿¿ëãèéã ñîíèí õýâëýëä íèéòëýãäñýí ìàòåðèàëóóäûã ¿íäýñëýæ ººðºº áýëòãýñýí õýìýýí ìýä¿¿ëæýý. “ªäðèéí ñîíèí” 2007 îíû ¹ 182-ðò íèéòëýãäñýí “Ó.Õ¿ðýëñ¿õ: Í.Ýíõáàÿð õóãàöààíààñàà ºìíº îãöðîõ ¸ñòîé” ãýõ ìýò 30 îð÷èì íèéòëýëèéã íýâòð¿¿ëýãòýý ýõ ñóðâàëæ áîëãîí àøèãëàñàí íü õàâòàñò õýðýãò õàâñðàãäñàí áàéíà.

Ýíý íýâòð¿¿ëýãò íýð íü äóðäàãäñàí Ìîíãîë Óëñûí åðºíõèéëºã÷ ò¿¿íèé èòãýìæëýãäñýí òºëººëºã÷ Ä.Áàòñ¿õ íü 2007-06-08-íèé ºäºð õ¿ñýëò ãàðãàæ, “Åðºíõèéëºã÷èéí íýð òºð, àæèë õýðãèéí íýð õ¿íäèéã ñàíààòàéãààð ãóòààñàí ãýæ ¿çýæ áàéíà. Èéìä ÌÓ-í åðºíõèéëºã÷èéí õóóëèàð õàìãààëàãäñàí õàëäàøã¿é äàðõàí íýð òºð, àæèë õýðãèéí íýð õ¿íäèéã ñàíààòàéãààð ãóòààí ã¿òãýñýí ìýäýýëýë á¿õèé íýâòð¿¿ëãèéã áýëòãýñýí Í.Äýìáýðýëèéí ¿éëäñýí õýðãèéã øàëãàæ ºãºõèéã õ¿ññýí” ºðãºäºë ãàðãàñàí áàéíà.


2�

Äýýðõ õýðýãò 2007-05-01-íèé ºäºð ýð¿¿ãèéí õýðýã ¿¿ñãýñíèéã ïðîêóðîð È.Õ¿äýðöýöýã íü õÿíàæ ¿çýýä äýýðõ íèéòëýëä Í.Äýìáýðýë íü ×.Óëààíû íýð òºð àëäàð õ¿íäèéã ãóòààí äîðîìæèëñîí øèíæ, ¿ã ºã¿¿ëáýð àãóóëãûí õóâüä áàéõã¿é ãýñýí ¿íäýñëýëýýð ýð¿¿ãèéí õýðýã ¿¿ñãýõýýñ òàòãàëçàí õýðãèéã õýðýãñýõã¿é áîëãîñîí áàéíà.

2007-05-30-íèé ºäºð õÿíàëòûí ïðîêóðîð õÿíàæ ¿çýí õýðýã á¿ðòãýëòèéí ÿâöàä øàëãàãäâàë çîõèõ çàðèì àæèëëàãààã øàëãààã¿é, äóòóó øàëãàæ ¿íäýñëýëã¿éãýýð õýðýãñýõã¿é áîëãîñîí ãýæ ¿çýí ýð¿¿ãèéí õýðýã ¿¿ñãýí øàëãàæýý.

Óã õýðãèéí àíõàí øàòíû ø¿¿õ õóðàë 2007-08-31-íèé ºäºð ÑÁÄ-èéí ø¿¿õýä áîëæ Í.Äýìáýðýëèéã ýð¿¿ãèéí õóóëèéí 110-ð ç¿éëèéí 1-äýõ õýñýã, 111-ð ç¿éëèéí 2 äàõü õýñýãò çààñíààð ÿëëàãäàã÷ààð òàòàæ õÿíàí õýëýëöýýä ø¿¿ãäýã÷ Í.Äýìáýðýëèéã áóñäûã äîðîìæëîõ, ã¿òãýõ ãýìò õýðãèéã ¿éëäñýí ãýì áóðóóòàéä òîîöîæ ýð¿¿ãèéí õóóëèéí òóñãàé àíãèéí 110-ð ç¿éëèéí 1-äýõ õýñýãò çààñíààð íýã ñàð áàðèâ÷ëàõ ÿëààð, ìºí õóóëèéí 111-ð ç¿éëèéí 2 äàõü õýñýãò çààñíààð äºðâºí ñàð áàðèâ÷ëàõ ÿëààð øèéòãýæ ýð¿¿ãèéí õóóëèéí åðºíõèé àíãèéí 57-ð ç¿éëèéí 1-ä çààñíààð Í.Äýìáýðýëä îíîãäóóëñàí õºíãºí ÿëûã õ¿íäýä áàãòààí áèå÷ëýí ýäëýõ ÿëûã äºðâºí ñàð áàðèâ÷ëàõ ÿëààð òîãòîîâ.

2007-09-10-íèé ºäºð Í.Äýìáýðýëèéí ºìãººëºã÷ Ì.Àëòàí-ªëçèé íü äýýä øàòíû ø¿¿õýä áè÷ñýí ãîìäîëäîî “õóóëü ç¿éí ¿¿äíýýñ áîäèòîéãîîð ä¿ãíýëò õèéâýë Í.Äýìáýðýëèéí ¿éëäýëä ýð¿¿ãèéí õóóëèéí 110-ð ç¿éëèéí 1-ä çààñàí “Áóñäûí íýð òºð àëäàð õ¿íäèéã äîðîìæèëñîí”, 111-ð ç¿éëèéí 2 äàõü õýñýãò çààñàí “õ¿íèé íýð òºð, àëäàð õ¿íäèéã ãóòààõ çîðèëãîîð èëò õóäàë ã¿òãýñýí“ ãýìò õýðãèéí á¿ðýëäýõ¿¿í áàéõã¿é òóë õýðãèéã õýðýãñýõã¿é áîëãîæ ºãºõèéã õ¿ññýí áàéíà.

2007-10-14-íèé ºäºð íèéñëýëèéí ø¿¿õ óã õýðãèéã õÿíààä ÑÁÄ-èéí ø¿¿õèéí 2007 îíû 8 äóãààð ñàðûí 31-íèé ºäðèéí 267 òîîò øèéòãýõ òîãòîîëûí òîãòîîõ õýñãèéí çààëòàíä ø¿¿ãäýã÷ Í.Äýìáýðýëèéã ýð¿¿ãèéí õóóëèéí 110-ð ç¿éëèéí 1-äýõ õýñýãò çààñàí 1 ñàð áàðèâ÷ëàõ ÿëûã 2070000 òºãðºãººð òîðãîõ, ýð¿¿ãèéí õóóëèéí 111-ð ç¿éëèéí 2 äàõü õýñýãò çààñàí 4 ñàð áàðèâ÷ëàõ ÿëûã 6900000 òºãðºãººð òîðãîæ øèéòãýñ¿ãýé ãýæ ººð÷èëñºí áàéíà.

Õýðãèéí ìàòåðèàëààñ õàðàõàä Í.Äýìáýðýë íü äýýðõ ¿éëäëèéã õýí íýãíèéã ã¿òãýõ çîðèëãîîð áóñ õàðèí ºäºð òóòìûí ñîíèíóóäûí íèéòëýëèéí õ¿ðýýíä õèéñýí ãýäýã íü íîòëîãäñîí áàéõàä ýð¿¿ãèéí õàðèóöëàãà õ¿ëýýëãýñýí íü áóðóó þì.

“Çóóíû ìýäýý” ñîíèíû ñýòã¿¿ë÷ Á.Öîãíýìýõèéí áè÷ñýí ÓÈÕ-ûí ãèø¿¿í òºñâèéí áàéíãûí õîðîîíû äàðãà ×.Óëààíû òàëààð “Çóóíû ìýäýý” ñîíèíû 2006-09-22-íèé ºäðèéí 228 äóãààðò “ßëààíû àëóóð”, ìºí ñîíèíû 2007-02-05-íû 19 ä¿ãýýðò “Óâèàã¿é ×.Óëààíû øèíý àòàê ýõýëæýý”, ìºí ñîíèíû 2007-03-05-íû ºäðèéí 54 äóãààðò “×.Óëààíû óðò ãàð Õ.Áààòàðûã äàõèí àìèëóóëàâ” ãàð÷èãòàé íèéòëýë¿¿ä õýâëýãäæýý. Ýäãýýð íèéòëýëòýé õîëáîîòîéãîîð ÓÈÕ-ûí ãèø¿¿í, òºñâèéí áàéíãûí õîðîîîíû äàðãà ×.Óëààí íýð òºð, àæèë õýðãèéí íýð õ¿íäýý ñýðãýýëãýõýýð ºðãºäºë ãàðãàñíû äàãóó 2007-04-09-íèé ºäºð õýðýã á¿ðòãýõ ãàçðûí õýðýã á¿ðòãýã÷ öàãäààãèéí àõìàä Ì.Àðèóíáààòàð ýð¿¿ãèéí õóóëèéí 110, 111-ð ç¿éëä çààñàí ãýìò õýðýã ¿éëäñýí ãýæ ¿çýí ýð¿¿ãèéí õýðýã ¿¿ñãýñýí áºãººä Á.Öîãíýìýõèéã øàëãàæ áàéõ ÿâöäàà ýðõëýã÷ Á.Ãàíáîëäûã ÿëëàãäàã÷ààð íýìæ òàòñàí áàéíà.

“Çóóíû ìýäýý” ñîíèíû ýðõëýã÷ Á.Ãàíáîëäîîñ àâñàí òàéëáàðò “ìàíàé ñîíèí 2007 îíä àâèëãàòàé òýìöýõ, “òºðººñ òºðñºí òýðáóìòàí”-ûã òîäðóóëàõ ÷èãëýëýýð áîäëîãîî òîäîðõîéëñîí þì. ¯¿íèé íýã íü ×.Óëààí áàéñàí þì” ãýñýí áàéâ. Ìºí “ñýòã¿¿ë÷èä ìýäýýëýë îëæ àâàõ áîëîìæ áàéäàã ÷ ò¿¿íèé íîòëîõ áàðèìòûã îëæ àâàõàä áýðõøýýëòýé áàéäàã. Èéì àñóóäëûã õýâëýë ìýäýýëëýýð õºíäºæ äàðàà íü õóóëèéí áàéãóóëëàãààð øàëãóóëàõ çàìààð àâèëãàòàé òýìöýõ ãàíöõàí áîëîìæ ñýòã¿¿ë÷äýä áàéäàã. ªºð õóóëü ýðõ ç¿éí çîõèöóóëàëò àëãà áàéíà” ãýñýí áàéíà.


2�

2002 îíä øèíýýð áàòëàãäñàí Ýð¿¿ãèéí õóóëèéí ã¿òãýëýã, äîðîìæëîëòîé õîëáîîòîé õî¸ð çààëòûã õàñàõûã ñýòã¿¿ë÷èä áèä íýãýí äóóãààð õ¿ñ÷ áàéãàà áèëýý. ÓÈÕ-ûí ãèø¿¿í ×.Óëààí ýíý çààëòààð äóëäóéäàí ñýòã¿¿ë÷ íàìàéã ýð¿¿ãèéí õýðýãò òàòàí áàéöààëãàæ, ººðèéí ëóéâðàà õàëõëàõûã îðîëäîæ, ñ¿ðä¿¿ëæ áàéâ. Áèä øàíòðààã¿é. Ýðõ ìýäýëòí¿¿ä ¿¿íèéã áóðóóãààð òàéëáàðëàæ, ººðò àøèãòàéãààð ýðã¿¿ëæ áóé íü øóäàðãà ¸ñîíä íèéöíý ãýæ ¿¿. Íàìàéã ºìãººëæ õàìãààëñàí õýâëýë ìýäýýëëèéí á¿õ ñàëáàðûíõàíä îäîî ÷ òàëàðõàæ ÿâäàã þì. Ýíý íü Öîãíýìýõèéã ºìãººëæ õàìãààëààä áàéãàà õýðýã áóñ, õýâëýëèéí ýðõ ÷ºëºº áîäèòîé, òýíöâýðòýéãýýð îðøèí òîãòíîõûã íü õàìãààëæ áóé õýðýã ãýäãèéã ýðõ ìýäýëòí¿¿ä îéëãîîã¿é.

“Çóóíû øóóäàí” ñîíèíû Íèéãýì, ãàäààä ìýäýýëëèéí àëáàíû äàðãà, ñýòã¿¿ë÷ Á.Öîãíýìýõ

2007-06-06-íèé ºäºð Á.Öîãíýìýõ, Á.Ãàíáîëä íàðò õîëáîãäîõ ýð¿¿ãèéí õýðãèéã õÿíàëòûí ïðîêóðîð õÿíàæ “àëäàð õ¿íäèéã ã¿òãýõ çîðèëãîîð ã¿òãýñýí ãýõ ¿éëäýë íü õàíãàëòòàé íîòëîãäîîã¿é” òóë ýð¿¿ãèéí õóóëèéí 111-ð ç¿éëä çààñàí ãýìò õýðãèéã õýðýãñýõã¿é áîëãîñîí. Õàðèí ÓÈÕ-ûí ãèø¿¿í òºñâèéí áàéíãûí õîðîîíû äàðãà ×.Óëààíûã õýâëýë ìýäýýëëèéí õýðýãñëýýð äîðîìæèëñîí áîëîõ íü òîãòîîãäñîí ãýæ ¿çñýí áîëîâ÷ 2007-06-05-íû ºäºð õîõèðîã÷ ×.Óëààíû õ¿ñýëòýýð óã õýðãèéã õýðýãñýõã¿é áîëãîñîí áàéíà. Õîõèðîã÷ ×.Óëààí íü ñýòã¿¿ë÷ Á.Öîãíýìýõòýé ýâëýðñýí ãýõ áºãººä Á.Ãàíáîëäòîé õîëáîîòîé õýðãèéã èðãýíèé æóðìààð øèéäâýðë¿¿ëýõ õ¿ñýëòýé ãýñýí áàéíà.


27

Ãóðàâ. Õýâëýë ìýäýýëëèéí ºì÷ëºë Ìîíãîë Óëñàä õýâëýë ìýäýýëëèéí ºì÷ëºë, èë òîä áàéäàë, õýâëýë ìýäýýëëèéí òºâëºðºë,

ãàäààäûí õºðºíãº îðóóëàëò á¿õèé, ìºí ºðãºí íýâòð¿¿ëãèéí ¿éë àæèëëàãààã çîõèöóóëñàí õóóëü òîãòîîìæ áàéõã¿é òóõàé ýõíèé á¿ëýãò äóðäñàí. Õýâëýë ìýäýýëëèéí õýðýãñëèéí ºì÷ëºë íü õýâëýë ìýäýýëýë, ñýòã¿¿ë ç¿éí ÷àíàðò ç¿é ¸ñîîð íºëººëäºã.

ªíºº õýð òºðèéí ìýäýëä áàéãàà õýâëýë ìýäýýëëèéí õýðýãñýë íü Ìîíãîë äàõü öîðûí ãàíö ìýäýýëëèéí àãåíòëàã áîëîõ ÌÎÍÖÀÌÝ þì. Ìîíãîë Óëñûí Åðºíõèé ñàéäûí ýðõëýõ àæëûí õ¿ðýýíä àæèëëàæ áóé Çàñãèéí ãàçðûí õýðýãæ¿¿ëýã÷ àãåíòëàã ÌÎÍÖÀÌÝ-ã 2005 îíû 12-ð ñàðûí 15-íä áîëñîí Ìîíãîë Óëñûí Çàñãèéí ãàçðûí ýýëæèò õóðàëäààíààð Ãàäààä Õýðãèéí ÿàìíû äýðãýäýõ Çàñãèéí ãàçðûí õýðýãæ¿¿ëýã÷ àãåíòëàã áîëãîí ººð÷ëºõ ñàíàëûã äýìæèæ, Ãàäààä õýðãèéí ñàéäûí ýðõëýõ àñóóäëûí õ¿ðýýíä õàðüÿàëóóëàí îäîîãèéí îðîí òîî, çàðäëûí õàìò øèëæ¿¿ëýõ òàëààð Óëñûí Èõ õóðëààð õýëýëö¿¿ëýõýýð òîãòæýý. Ãýâ÷ ÌÎÍÖÀÌÝ àãåíòëàãèéí ñòàòóñûí àñóóäëûí òàëààð ºíºº õýð ÿìàð íýã øèéäâýð ãàðààã¿é áàéíà.

Ìîíãîëä ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëæ áóé ãàäààäûí õºðºíãº îðóóëàëòòàé öîðûí ãàíö õýâëýë ìýäýýëëèéí õýðýãñýë íü ÀÍÓ-ûí È-Áè-Ñè áóþó Èéãë òåëåâèç áºãººä õî¸ð æèë çàâñàðëàñíû äàðàà 2004 îíä ¿éë àæèëëàãààãàà ñýðãýýñýí ìýäýýëëèéí äàãíàñàí ñóâàã þì. Ñ¿¿ëèéí ¿åä Ìîíãîëä èäýâõòýé ºðíºæ áóé èðãýäèéí òýìöëèéã ºðãºí ñóðâàëæèëæ, ¿çýã÷äèéí ñàíàà áîäëûã øóóä íýâòð¿¿ëäýã.

Ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä áàéãóóëàãäñàí ÕÌÕ, òóõàéëáàë ðàäèî òåëåâèçèéí öààíà íºëºº á¿õèé óëñ òºð÷, áèçíåñ ýðõëýã÷èä áàéãàà òóõàé îëîí íèéòèéí äóíä ÿíç á¿ðèéí òààâàð áàéäàã. ªðãºí íýâòð¿¿ëãèéí 73 õýðýãñëèéí 63.5 õóâü íü õóâèéí ýçýìøèëä áàéãàà þì.

Ö.Íÿìäîðæ

Õýâëýë ìýäýýëëèéí õýðýãñýë ð¿¿ ñàðâóóãàà õýò øóðãóóëæ áàéãàà íºõäèéã áè îéëãîäîãã¿é. Øèíý òåëåâèç¿¿äèéí àðä äàíäàà óëñ òºð÷èä áàéäàã þì áèëýý. Õóâèéíõàà íºëººã íèéãýìä õýâëýë ìýäýýëëýýð äàìæóóëàí òîãòîîõ ãýæ áàéãàà áîë óòãàã¿é õýðýã. Ìîíãîëä õóâèéí 3-4 òåëåâèç áàéõàä ë õàíãàëòòàé. Õÿòàäàä 5-6 ë áàéäàã ø¿¿ äýý

Ýõ ñóðâàëæ: “ªíººäºð” ñîíèí, ¹228(2882), 2006.09.29

Ãýâ÷ õýâëýë ìýäýýëëèéí õýðýãñýëä õºðºíãº îðóóëñàí òóõàéãàà èë òîä çàðëàñàí õ¿í îäîîõîíäîî Ìîíãîë Óëñûí Åðºíõèéëºã÷ººñ ººð áàéõã¿é. Òýðýýð “25-ð ñóâàã” òåëåâèç, “ªíººäºð” ñîíèíû 2006 îíû 5-ð ñàðûí 5-íû 104/2758-ðò ºãñºí ÿðèëöëàãàäàà Áóääûí øàøíû Ãàíäàí õèéäèéí õàìáà ëàì Ä.×îéöàìö, òýð õî¸ðò ßïîíû Àãóí ø¿ ãýäýã øàøíû áàéãóóëëàãà áóääûí øàøíû ¸ñëîëûí ¿åýð òåëåâèçèéí ñòóäè áýëýãëýñýí, òåëåâèçèéí ñóâãèéí çºâøººðºëòýé ÓÈÕ-ûí ãèø¿¿í Ö. Ìºíõ-Îðãèëòîé õàìòðàí TÂ9 òåëåâèç áàéãóóëñíàà õ¿ëýýí çºâøººðñºí áàéäàã.

Òºðèéí ºíäºð àëáàí òóøààëòíû 2007 îíû Õºðºíãº îðëîãûí ìýä¿¿ëãèéã “Çóóíû ìýäýý” ñîíèíû 2007.07.31-ýýñ 2007.08.05 äóãààðóóäàä íèéòëýãäñýíýýð àâ÷ ¿çýõýä, Ìîíãîë Óëñûí

Ãóðàâ. Õýâëýë ìýäýýëëèéí ºì÷ëºë


28

Åðºíõèéëºã÷ººñ àéìãèéí èðãýäèéí õóðëûí äàðãà õ¿ðòýëõ íèéò 220 òºðèéí ºíäºð àëáàí òóøààëòàí õºðºíãº îðëîãîî ìýä¿¿ëæýý. ̄ ¿íä õýâëýë ìýäýýëëèéí õýðýãñëèéã ¿¿ñãýí áàéãóóëñàí, õóâü îðóóëñàí, õóäàëäàí àâñàí, õóâüöàà ýçýìøäýã ãýñýí ìýäýýëýë àëãà áàéíà.

“Ãëîá Èíòåðíýøíë” òºðèéí áóñ áàéãóóëëàãà ºðãºí íýâòð¿¿ëãèéí 74 õýðýãñëèéí ºì÷ëºë, çîõèîí áàéãóóëàëòàä ñóäàëãàà õèéñýí þì. ¯¿íä: Óëààíáààòàð õîòûí 31, õºäºº îðîí íóòãèéí 43 ðàäèî, òåëåâèçèéã õàìðóóëàâ. Ðàäèî, òåëåâèçèéí 21 õóâü íü êàáåëü, 51 õóâü íü ãàçðûí äàìæóóëàõ, 20 õóâü íü ñàíñðûí äàìæóóëàõ ñòàíö, áîãèíî äîëãèîí, õèéìýë äàãóóë àøèãëàæ áàéíà.

Ñóäàëãààíä õàìðàãäñàí ºðãºí íýâòð¿¿ëãèéí õýðýãñëèéí 37 õóâü íü õóâü õ¿íèé, 32 õóâü íü õóâèéí ºì÷èò áàéãóóëëàãûí ñàíàà÷èëãààð, 10.8 õóâü íü òºðèéí áóñ áàéãóóëëàãà, 8.1 õóâü íü îëîí óëñûí áàéãóóëëàãûí òóñëàìæòàé áàéãóóëàãäñàí áàéíà. ªì÷èéí õýëáýðèéã àâ÷ ¿çâýë 63.5 õóâü íü õÿçãààðëàãäìàë õàðèóöëàãàòàé êîìïàíè, 18 õóâü îëîí íèéòèéí, 12.2 õóâü íü òºðèéí áóñ áàéãóóëëàãûí, 2.7 õóâü íü òºðèéí ºì÷ àæýý. ̄ ëäñýí õóâü íü áóñàä õýëáýðèéí ºì÷òýé ãýñýí áàéíà. ÕÌÕ-èéí óäèðäëàãûí á¿òöèéã òîäðóóëàõàä 52.7 õóâü íü õ¿í, 28.4 õóâü íü óäèðäàõ çºâëºë, 14.8 õóâü òºëººëºí óäèðäàõ çºâëºë, 4.1 õóâèéã íü òîäîðõîé áàéãóóëëàãà óäèðääàã ãýñýí áàéíà.

2007 îíä ÕÌÕ-ýýð õýâëýë ìýäýýëëèéí õýðýãñëèéí ºì÷ëºë, ðåäàêöèéí õàðààò áóñ áàéäàëòàé õîëáîîòîé ñîíèðõîëòîé ìàðãààí ºðíºñºí þì. ¯¿íä õèéñýí àãóóëãûí çàäëàí øèíæèëãýýíèé òàéëàíãààñ òîâ÷ ºã¿¿ëüå.

Àãóóëãûí çàäëàí øèíæèëãýýã 2007.07.25-ààñ 2007.10.01-íèé õîîðîíä ºäºð äóòìûí 9 ñîíèíä íèéòëýãäñýí åðºíõèéëºã÷ Í.Ýíõáàÿð, ÓÈÕ-ûí ãèø¿¿í Ó.Õ¿ðýëñ¿õ íàðûí ìàðãààíòàé õîëáîîòîé íèéò 28 ìàòåðèàëä õèéñýí þì.

Ýíýõ¿¿ ìàðãààí ÌÀÕÍ-ûí á¿ëãèéí 2007.07.23-íû ºäðèéí õóðàëäààí äýýð ÓÈÕ-ûí ãèø¿¿í Ó.Õ¿ðýëñ¿õ: “Åðºíõèéëºã÷ Í.Ýíõáàÿð øîðîíä ñóóæ áàéõ ¸ñòîé õ¿í” ãýæ õýëñíýýð ýõýëæýý. ¯¿íèé äàðàà Ó.Õ¿ðýëñ¿õ 2007.08.01-íä “Ìîíãîë Óëñûí åðºíõèéëºã÷èä õàíäñàí èë çàõèäëûã ºäºð äóòìûí ñîíèíóóäàä ãàðãàñàí. Ýíý ìýäýãäëèéí õàðèóä ÌÓ-ûí åðºíõèéëºã÷èéí õýâëýëèéí òºëººëºã÷ Ó.Õ¿ðýëñ¿õýä õàíäàí ìýäýãäýë ãàðãàñàí. ¯¿íòýé õîëáîãäóóëàí ¯íäñýíèé “Ñî¸ìáî” õºäºëãººí ìýäýãäýë ãàðãàæýý.

ÓÈÕ-ûí ãèø¿¿í Ó.Õ¿ðýëñ¿õ èë çàõèäàëäàà “ÒÂ9 òåëåâèç, “Çóóíû ìýäýý” ñîíèí, Í.Ýíõáàÿð, ò¿¿íèé ýõíýð Î.Öîëìîíãèéí õóâèéí ºì÷. ¯¿íèéã ýõíýðèéí õàìààòàí óëñûí çààí Ãàíáîëäûí ä¿¿ãèéí íýðýýð àâñàí, òýäãýýð áàéãóóëëàãûí áîäëîãî, ÷èãëýëèéã äýýðýýñ óäèðäàæ áàéäàã” õýìýýí ìýäýãäýæ, äàðààõü àñóóëòûã òàâüæýý.

ÒÂ9 òåëåâèç, “Çóóíû ìýäýý” ñîíèíîîð õ¿ì¿¿ñèéã ã¿òãýí ã¿æèðäýæ, äîðîìæèëæ, íýð òºðä íü õàëäàæ áàéãàà íü òàíû áàéð ñóóðü ìºí ¿¿?

ÒÂ9 òåëåâèç, “Çóóíû ìýäýý” ñîíèí òàíû ãýð á¿ëèéí õóâèéí ºì÷ ìºí áîë ÿìàð àðãà çàìààð îëæ àâñàíàà îëîí íèéòýä òàéëáàðëàõ

“Çóóíû ìýäýý” ñîíèíä “Àðä ò¿ìýí ÌÀÕÍ-ã¿éãýýð òºð áàðèõ ýðõýý ýäýëæ áîëíî” ãýæ áè÷ñýí íèéòëýë òàíû õóâèéí õýâëýëä ãàð÷ýý. Ýíý íü ÌÀÕÍ-ûí íàìûí îëîí ìÿíãàí ãèø¿¿äèéí äóðã¿éöëèéã òºð¿¿ëæ áàéíà ãýõ ìýò àñóóäëûã òàâüñàí áàéíà.

Ó.Õ¿ðýëñ¿õèéí ìýäýãäëèéí ýñðýã “Çóóíû ìýäýý” ñîíèíû ñýòã¿¿ë÷èä 2007.07.25 áîëîí 2007.08.01-íèé “Ñýòãýõ¿éí öàãäàà Ó.Õ¿ðýëñ¿õ òàíàà” ãýñýí õàðèó ìýäýãäýëäýý: “Çóóíû ìýäýý” ñîíèí óëñ òºð÷äèéí áóñ èðãýíèé, óëñ òºðèéí íàìóóäûí áóñ îëîí íèéòèéí ýðõ àøãèéã õàìãààëæ, èðãýíèé íèéãìèéí ÷ºëººò èíäýð áàéõ áîëíî ãýäãýý òîâ òîäîðõîé õýëñýí ãýýä…

Àãóóëãûí çàäëàí øèíæèëãýýíä äóðäñàí íèéò ìýäýýëëèéí 46,4% íü áàòëààã¿é áîëîâ÷ ºì÷ íü ìºí ãýæ äóðüäñàí, 14,4% íü ¿¿íèéã ¿ã¿éñãýñýí, 39,2% íü ýíý àñóóäëûí òàëààð äóðüäààã¿é áàéíà.

•

•

•


2�

Ó.Õ¿ðýëñ¿õèéí ýíý ìýäýãäëèéí ýñðýã Ìîíãîë Óëñûí åðºíõèéëºã÷èéí õýâëýëèéí òºëººëºã÷ õàðèó ìýäýãäýë õèéõäýý “Çóóíû ìýäýý” ñîíèí, ÒÂ9 òåëåâèçèéã åðºíõèéëºã÷ Í.Ýíõáàÿð áàéãóóëàëöàæ áàéñíàà õýíýýñ ÷ íóóãààã¿é áºãººä ÒÂ9 òåëåâèç, “Çóóíû ìýäýý” ñîíèí íü õóóëèéí äàãóó áàéãóóëàãäàæ, õóóëèéí õ¿ðýýíä ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëæ áàéãàà áèå äààñàí ìýäýýëýë, íèéòëýëèéí áîäëîãîòîé õýâëýë ìýäýýëëèéí õýðýãñë¿¿ä áºãººä åðºíõèéëºã÷ Í.Ýíõáàÿðûí õóâèéí ºì÷ áèø” þì ãýñýí òàéëáàðûã õèéñýí.

Ó.Õ¿ðýëñ¿õèéí ÌÀÕÍ-ûí 2007.07.23-íû ºäðèéí õóðàëäààí äýýð õýëñýí ¿ãèéã õóó÷èí ñïèêåð Ö.Íÿìäîðæ äýìæèæ, “Ýíõáàÿð ¿¿íèéã õèéëãýæ áàéãàà íü ¿íýí. Ìîíãîë áàíêíû ×óëóóíáàòòàé íèéëæ ëóéâàð õèéäýã. Áè åðºíõèéëºã÷èéã õýâëýë ìýäýýëýë àòãàæ áàéäàã õýìýýí õýëæ áàéñàí íü áàòëàãäàæ áàéíà. Çàñãèéí ãàçàð, ñàéäóóäûí òàëààð Åðºíõèéëºã÷ ººðºº õýëæ ñîíèíäîî áè÷¿¿ëäýã” ãýæ õýëñýí áàéíà.

¯íäýñíèé “Ñî¸ìáî” õºäºëãººí Ó.Õ¿ðýëñ¿õèéí ìýäýãäëèéã äýìæèæ, åðºíõèéëºã÷èä õàíäàí ãàðãàñàí ìýäýãäýëäýý (ªäðèéí ñîíèí 2007.08.10 ¹188) “Åðºíõèéëºã÷ Í.Ýíõáàÿð îëîí òýðáóìûí õºðºíãºòýé “ÒÂ-9” òåëåâèç áîëîí “Çóóíû ìýäýý” çýðýã õóâèéí êîìïàíèóäûí õºðºíãèéí ýõ ¿¿ñâýðýý õààíààñ îëñîíîî àðä íèéòýä îäîî áîëòîë èë òîä áîëãîîã¿é” ãýæ ìýäýãäñýí áàéíà. Ìºí “Àðäûí ýðõ” ñîíèíû 2007.07.30-íû ºäðèéí ¹146-ä ãàðñàí íèéòëýëä ÌÀÕÍ-ûí á¿ëãèéí àõëàã÷ Ä.Èäýâõòýí Ó.Õ¿ðýëñ¿õýä åðºíõèéëºã÷ Í.Ýíõáàÿðààñ óó÷ëàë ãóéõ ¿¿ðãèéã ºãñºí ãýñýí áîë, ÇÃÕÝÃ-ûí äàðãà Ñó.Áàòáîëä Ìîíãîë óëñûí ñàéä Ó.Õ¿ðýëñ¿õèéí ìýäýãäýë “Ìîíãîë Óëñûí Çàñãèéí ãàçðûí áàéð ñóóðü áèø ãýýä òºðèéí òýðã¿¿íýýñýý óó÷ëàë ãóéõûã øààðäàæ áàéíà” ãýæýý. Ñóäàëãààíû ìàòåðèàëûí 85,6%-ä íü ãóðàâäàã÷ ýòãýýäèéí áàéð ñóóðèéí òàëààð òóñãàãäààã¿é, 14,4%-ä íü òóñãàãäñàí áàéíà.

Ýäãýýð ìàðãààí íü îëîí íèéòèéã òººðºãä¿¿ëýõã¿éí òóëä ÕÌÕ-èéí ºì÷ëºë èë òîä áàéõ ýðõ ç¿éí îð÷èí øààðäëàãàòàé, ðåäàêöèéí õàðààò áóñ áàéäëûã áàòàëãààæóóëàõûí ÷óõëûã õàðóóëñàí æèøýý þì.


30

Äºðºâ. Òºðèéí íóóö ìýäýýëýë Òàéëàíãèéí õóãàöààíä òºðèéí íóóöûã çàäðóóëñàí õýðãýýð ñýòã¿¿ë÷ øèéòãýë õ¿ëýýñýí

òîõèîëäîë ãàðààã¿é áàéíà

“Ãëîá Èíòåðíýøíë” Òºðèéí áóñ áàéãóóëëàãûí “èðãýäèéí ìýäýýëýë îëæ àâàõ íºõöºë áîëîìæ” ñóäàëãààíû áàã òºðèéí íýð á¿õèé 13 áàéãóóëëàãààñ 15 òºðëèéí ìýäýýëýë îëæ àâàõ õ¿ñýëò ãàðãàñàí þì. Íèéò 15 ìýäýýëëýýñ 12 íü èðãýíä íýýëòòýé áàéõ ¸ñòîé, ãóðàâ íü òºðèéí íóóö ìýäýýëýë áàéñàí þì. Ñóäàëãààíû ¿ð ä¿íä òºðèéí áàéãóóëëàãààñ åðäºº äºðâºí ìýäýýëýë îëæ àâñàí þì. Èðãýäýä íýýëòòýé áàéõ ¸ñòîé 12 ìýäýýëëýýñ îëæ àâñàí ãóðàâ, õóóëèàð òºðèéí íóóö ãýæ õàìãààëàãäñàí ãóðâàí ìýäýýëëèéí íýã íü íýýëòòýé áîëñîí áàéâ.

Òºðèéí áàéãóóëëàãóóä íèéò åñºí ìýäýýëýë ºãºõººñ òàòãàëçñàí áà òºðèéí íóóö(6), áàéãóóëëàãûí íóóö (1), èðãýä òàíèëöàæ áàéñàí ïðàêòèê áàéõã¿é(1) ãýñýí øàëòãààí õýëæýý. Õàðèí ÿìàð ÷ øàëòãààíã¿éãýýð íýã ìýäýýëëèéã ºãºõººñ òàòãàëçñàí áàéíà. Ìºí òàòãàëçààã¿é áîëîâ÷ “âýá ñàéòàä áèé” ãýñýí ìýäýýëýë áàéõã¿é áàéñàí, ñóäëàà÷äàä òºëáºðòýé ºã÷ áîëíî, ºíäºð ¿íýòýé çýðãýýñ ¿¿äýí õî¸ð ìýäýýëëèéã îëæ àâ÷ ÷àäñàíã¿é.

Ìîíãîëä ýíãèéí èðãýäèéí ìýäýýëýë îëæ àâàõ ýðõ òóéëûí õÿçãààðëàãäìàë áàéãààã ñóäàëãààíû ä¿í õàðóóëñàí þì. Òºðèéí íóóöòàé õîëáîîòîé õóóëèóäààð èðãýäýä íýýëòòýé áàéõ ¸ñòîé ýíãèéí ìýäýýëëèéã ÷ òºðèéí íóóöûí õàëõàâ÷ äîð íóóöàëæ áàéãàà íü õàðàãäàâ. Ìýäýýëýëòýé áàéõ ýðõ á¿õ èðãýíä àäèë òýãø ¿éë÷ëýõã¿é áàéíà. Òºðèéí íóóöòàé õîëáîîòîé õóóëèóä íü îð÷èí ¿åèéí õºãæëèéí øààðäëàãàä íèéöýõã¿é, àðä÷èëàë, õ¿íèé ýðõèéí ìºí ÷àíàð, çàð÷ìóóäàä õàðøèëæ áàéãàà òóë íýí äàðóé ººð÷ëºõ øààðäëàãàòàé íü õàðàãäñàí áèëýý.

Äýýðõ ä¿ãíýëòèéã “Ãëîá Èíòåðíýøíë” òºðèéí áóñ áàéãóóëëàãûí äîð äóðäñàí àãóóëãûí çàäëàí øèíæèëãýýãýýð äàõèí íîòîëæ áîëíî.

2007 îíû 10-ð ñàðûí 17-íîîñ 10-ð ñàðûí 31-íèéã õ¿ðòýëõ õóãàöààíä “Àðäûí ýðõ”, “Çóóíû ìýäýý”, “Çóóíû øóóäàí”, “Ìîíãîëûí ìýäýý”, “Íèéãìèéí òîëü”, “ªäðèéí ñîíèí”, “ªíººäºð”, “ªíººäðèéí Ìîíãîë”, “Óëààíáààòàð òàéìñ”, “¯íýí” çýðýã ºäºð òóòìûí 10 ñîíèíä Ìîíãîë áàíêòàé õîëáîîòîé äóóëèàíò ìàòåðèàëóóä íèéòëýãäñýí þì.

Ýíý äóóëèàí 2007 îíû 10-ð ñàðûí 16-íä ÓÈÕ-ûí ýäèéí çàñãèéí áàéíãûí õîðîîíû õóðàëäààíààð Ìîíãîëáàíêíû 2006 îíû ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíã õýëýëöýæ, ÓÈÕ-ààñ òîìèëñîí àæëûí õýñýã (àæëûí õýñãèéí àõëàã÷: ÓÈÕ-ûí ãèø¿¿í Ä.Ãàíõóÿã, ãèø¿¿ä: ÓÈÕ-ûí ãèø¿¿í Æ.Áàòõóÿã, ÓÈÕ-ûí ãèø¿¿í Ì.Çîðèãò, ÓÈÕ-ûí ãèø¿¿í ×.Ðàäíàà) Ìîíãîëáàíêíû ñàíõ¿¿ä õèéñýí øàëãàëòûí ä¿íã òàíèëöóóëàõ ¿åä ÓÈÕ-ûí ãèø¿¿í Áàòæ.Áàòáàÿð Ìîíãîëáàíêíààñ èõýýõýí õýìæýýíèé ìºíãº àëãà áîëñîí òóõàé ìýäýãäýë õèéñíýýð ýõýëæýý.

Òºðèéí íóóöûí òóõàé õóóëü, òºðèéí íóóöûí æàãñààëòûí òóõàé õóóëèéí ç¿éë çààëò íèéòýä èë áîëñîí òóõàé àñóóäàë õºíäºãäñºí íü áèäíèé àíõààðëûã òàòàæ áàéãàà þì. Òóõàéëáàë, ÓÈÕ-ûí àæëûí õýñýã Ìîíãîëáàíêèíä øàëãàëò õèéñýí ä¿íã ýäèéí çàñãèéí áàéíãûí õîðîîíû ãèø¿¿äýä íóóöûí çýðýãëýëòýé ãýñýí òîäîòãîëòîé òàðààæýý. Àæëûí õýñýã øàëãàëò õèéõ ÿâöäàà øààðäëàãàòàé áàðèìòûí õóóëáàðóóäûã Ìîíãîëáàíêíû íóóöûí àëáààð äàìæóóëàí àâ÷ ¿çñýí áàéíà. Ìîíãîëáàíêíû óäèðäëàãà àæëûí õýñãèéí ä¿ãíýëòèéã óëñûí íóóöàä õàìààðàõ àñóóäàë

Äºðºâ. Òºðèéí íóóö ìýäýýëýë


31

ãýæ ¿çæýý. Ìîíãîëáàíêíû Õóóëèéí õýëòñèéí äàðãà Ã.Ýðäýíýáàÿðûí õýëñíýýð “Âàëþòûí íººö, ìºíãºíèé íèéë¿¿ëýëòòýé õîëáîîòîé áàðèìòóóäûã óëñûí íóóöàä õàìààðóóëäàã” àæýý. Òºðèéí íóóöûí æàãñààëò áàòëàõ òóõàé õóóëèéí 1.4-ò “Ãàäààä îðîí, îëîí óëñûí áàéãóóëëàãàòàé Ìîíãîë Óëñûí Çàñãèéí ãàçàð, Òºâ áàíê ñàíõ¿¿ãèéí ñàëáàðò õàìòðàí àæèëëàõ áîëîí ºð, çýýë, òóñëàìæòàé õîëáîîòîé ãýðýý õýëýëöýýðèéí òºñºë, òýäãýýðèéí áîëîâñðóóëàëòûí øàòàíä õàìààðàõ ìýäýý, áàðèìò áè÷èã, ýä ç¿éë, îáúåêò, ¿éë àæèëëàãàà” íóóöàä õàìààðíà ãýæ çààñàí áàéäàã.

Òºðèéí íóóöòàé õîëáîîòîé ìàòåðèàëûã äýëãýõ ãýæ áóéã íü Ä.Ãàíõóÿã ãèø¿¿í àíõààðóóëñàí ÷ Á.Áàòáàÿð ãèø¿¿í áàéíãûí õîðîîíû õààëòòàé õýëýëöýõýýð òºëºâëºæ áàéñàí àæëûí õýñãèéí òàéëàíã äýëãýñýí áàéíà. Øàëãàëòûí ä¿íã Ìîíãîëáàíêíûõàí íóóöàä õàìààðàõ ó÷èð èë õýëýëöýæ áîëîõã¿é ãýñýí ÷ ýíý àñóóäëààð ýäèéí çàñãèéí áàéíãûí õîðîîíû ãèø¿¿ä ñàíàë õóðààæ, 13 ãèø¿¿íèé äèéëýíõ îëîíõèéí (10) ñàíàëààð íýýëòòýé õýëýëöýõ áîëæýý. Õàìãèéí ñîíèðõîëòîé íü òºðèéí íóóö ãýãäñýí àæëûí õýñãèéí øàëãàëòûí ä¿í íü “Çóóíû øóóäàí” ñîíèíû 2007 îíû 10-ð ñàðûí 18-íû äóãààðò “Óëñûí ñàí õºìðºãººñ àëòíû êîìïàíèéí ºðèéã òºëæýý” ãàð÷èãòàéãààð á¿ðýí ýõýýðýý íèéòëýãäæýý.

Ýíý íü òºðèéí íóóöòàé õîëáîîòîé õóóëü òîãòîîìæèéí õàëõàâ÷ äîð îëîí íèéòèéí ýðõ àøèãò íèéöñýí ìýäýýëëèéã íóóí äàðàãäóóëäàãèéí òîä æèøýý þì.


32

Òàâ. Ìîíãîëûí õýâëýë ìýäýýëëèéí ñàëáàð äàõü àíõíû ºëñãºëºí

Òºðèéí ìýäëèéí áàéñàí ºðãºí íýâòð¿¿ëýã îëîí íèéòèéí áîëîõ øèëæèëòèéí ÿâöàä íýëýýä õ¿íäðýë áýðõøýýëòýé òóëãàð÷ áàéíà. 2005 îíû 1-ð ñàðä øèíýýð áàéãóóëàãäñàí Ìîíãîëûí ¯íäýñíèé Îëîí íèéòèéí ðàäèî, òåëåâèçèéí åðºíõèé çàõèðëûã òîìèëîõ ¿éë ÿâöûí ¿åýð ýõýëñýí õàìò îëíû òýìöýë õóðöàäñààð 2007 îíû çóðãàäóãààð ñàðûí 14-íººñ ýõëýí ñóóëò çàðëàñàí þì.

Òýìöëèéí ýõýí ¿åä Ò¿ð õîðîî íýðòýé áàéñàí Õàìò îëíû çºâëºë Ì¯ÎÍÐÒ-èéí ¯íäýñíèé çºâëºëèéí 15 ãèø¿¿íèéã òîìèëîõäîî óðüä÷èëàí øàëãàðóóëàëòàä îðîëöîîã¿é çóðãààí õ¿íèéã óëñ òºðèéí íàìóóäûí øàõàëòààð àëáàí õ¿÷ýýð ÓÈÕ-ä îðóóëæ áàòëóóëñàí, ¯íäýñíèé çºâëºëººñ ðàäèî, òåëåâèçèéí äýä çàõèðàë, àëáà, íýãæèéí äàðãà íàðûã ñîíãîõäîî ñîíãîí øàëãàðóóëàõ æóðìûã áàðèìòëààã¿é çýðýã íü õóóëü áóñ ¿éëäýë áàéñàí òóõàé ìýäýãäýæ, òýìöëýý ýõýëñýí. Õàìò îëíû çºâëºëèéí òºëººëºã÷ çóðãààí ñýòã¿¿ë÷ 2007 îíû 7-ð ñàðûí 5-íû 11.00 öàãààñ ýõëýí “ãóðâàí øàòíû ø¿¿õèéí øèéäâýðèéã ¯íäýñíèé çºâëºë õàéõàð÷ ¿çýëã¿é, õàðèí ÷ ðàäèî, òåëåâèçèéí õàìò îëíûã õÿõàí õàâ÷èæ, àòòåñòàò÷èëàë íýðèéí äîð îëîí àðâààð íü õàëàõûã ñàíààðõàæ áàéíà” ãýñýí øàëòãààíààð ºëñãºëºí çàðëàõ áîëñíîî ìýäýãäýí õîëáîãäîõ ãàçðóóäààñ õóóëèéí äàãóó çºâøººðºë àâàõààð àëáàí áè÷èã èëãýýñýí áàéíà.

2007 îíû 7-ð ñàðûí 6-íû 16.00 öàãò ýõýëñýí ºëñãºëºí á¿òýí ãóðàâ õîíîã ¿ðãýëæèëæ Ì¯Ý, “Ãëîá Èíòåðíýøíë” òºðèéí áóñ áàéãóóëëàãûí îðîëöîî, äýìæëýãòýéãýýð ÿâóóëñàí õýëýëöýýðèéí ýöýñò íàéìàí ç¿éë á¿õèé øààðäëàãûã ̄ íäýñíèé çºâëºë õýðýãæ¿¿ëýõýýð òîõèðîëöîæ 2007 îíû 7-ð ñàðûí 9-íèé 21.00 öàãò äýýð ýöýñëýí áóóñàí áèëýý.

ªëñãºëºíãèéí ¿éë ÿâöûí òîâ÷îîíûã õàâñðàëòààñ ¿çíý ¿¿.

Òàâ. Ìîíãîëûí õýâëýë ìýäýýëëèéí ñàëáàð äàõü àíõíû


33

Çóðãàà. Ä¿ãíýëò, öààøèä ÿàõ âý?Ìîíãîë Óëñàä õýâëýëèéí ýðõ ÷ºëººã õàìãààëñàí íààøòàé õóóëü òîãòîîìæ áàéãàà õýäèé ÷

àìüäðàë äýýð õýâëýë ìýäýýëëèéí ýðõ ÷ºëºº, ñýòã¿¿ë÷äèéí ìýðãýæëèéí ýðõ çºð÷èãäñººð áàéíà. Ñýòã¿¿ë÷èéí ìýðãýæëèéí ýðõ èéíõ¿¿ çºð÷èãäºõ íü õýâëýë ìýäýýëëèéí ýðõ ÷ºëººã õÿçãààðëàæ, ñýòã¿¿ë÷èä ¿íýí ìýäýýëýë ò¿ãýýæ ÷àäàõã¿éä õ¿ð÷, àðä÷èëàë, íèéãìèéí ýðõ àøèãò áîäèòîé õîð õîõèðîë ó÷ðóóëíà.

Ìîíãîë Óëñàä öàãäàí õÿíàëò (öåíçóð)-ûã õóóëèàð õîðèãëîñîí ÷ èë áîëîí äàëä õýëáýðýýð áàéñààð áàéíà. Õýâëýë ìýäýýëëèéí õýðýãñýëä õÿíàëò òîãòîîæ, ñýòã¿¿ë÷äèéí ººðòºº ¿éë÷ëýõèéã øààðäàõ íü àðä÷èëëûí ìºí ÷àíàð, õýì õýìæýý, çàð÷ìààñ ãàäóóð ¿ë òýâ÷èæ áîëîõ ¿éëäýë þì.

Óëñ òºð÷, àëáàí òóøààëòàí, àëáàí õààã÷èä Ýð¿¿ãèéí õóóëü, Èðãýíèé õóóëèéí çààëòóóäûã öåíçóð áîëãîí àøèãëàõ íü ò¿ãýýìýë áàéíà. Ìîíãîëûí ø¿¿õ íýð òºð, ã¿òãýëýãòýé õîëáîîòîé õýðãèéã øèéäâýðëýõäýý îëîí íèéòèéí ¿íýí ìýäýýëýëòýé áàéõ õóóëü ¸ñíû ýðõ àøãèéã íü àâ÷ ¿çýëã¿é ºðººñãºë õàíäàæ áàéãàà íü ø¿¿õèéí øóäàðãà, õàðààò áóñ áàéäàëä ýðãýëçýý òºð¿¿ëæ áàéíà.

Ýðõ áàðèã÷èä ººðèéí ýðõ ìýäýë, àëáàí òóøààëûã àøèãëàí øóäàðãà ø¿¿ìæëýëèéã íÿöààõ, ººðñäèéí áóðóóòàé ¿éëäëèéã àðä èðãýäýýñ íóóí äàðàãäóóëàõûí òóëä ¿íýí ìýäýýëëèéã ñààðìàãæóóëàõ íü íèéãìèéí ýðõ àøèãò íîöòîé õîð ó÷ðóóëíà.

Ìîíãîëûí ñýòã¿¿ë÷èä ºíºº õýð òºðèéí áàéãóóëëàãà, àëáàí òóøààëòàí, àëáàí õààã÷äààñ ìýäýýëýë îëæ àâ÷ ÷àäàõã¿é, òºðèéí áàéãóóëëàãûí áè÷èã áàðèìòûã îëæ ¿çýõ áîëîìæã¿é áàéãàà íü òºðèéí áàéãóóëëàãûí îëîí íèéòýä èë òîä, íýýëòòýé áàéõ ¸ñòîé àðä÷èëñàí çàð÷èì àëäàãäàæ, èðãýäèéí ¿íýí ìýäýýëýë îëæ àâàõ ýðõ õºñºðäºõºä õ¿ðãýæ áàéíà. Ýíãèéí ìýäýýëýë îëæ àâàõ òºäèéä ýðõ íü çºð÷èãäºæ áóé ñýòã¿¿ë÷èä äàëä íóóãäìàë áóé ìýäýýëýë, áàðèìò ìýäýýã ýðýí ñóðâàëæèëæ îëîí ò¿ìýíä ìýäýýëýõýä òóéëûí õ¿íäðýëòýé áàéãààã èëòãýæ áàéíà.

Ìîíãîëûí õýâëýë ìýäýýëëèéí õýðýãñëèéí ºì÷ëºë íèéòýä èë òîä áóñ áàéãàà íü îëîí óðãàëü÷ ¿çëèéã õºõè¿ëýí äýìæèõ áóñ, õàðèí òýäãýýðèéí äàëä ýçäèéí ¿çýë áîäîë, íýã òàëûã áàðüæ òóéëøèðñàí ìýäýýëëýý îëîí ò¿ìýíä òóëãàí íèéãìèéã òººðºãä¿¿ëýí áóäëèõàä õ¿ðãýæ áàéíà. Ìîíãîëûí îëîí íèéò õýí íü ¿íýí ÿðüæ áàéãààã îéëãîõîî áàéæ, õýâëýë ìýäýýëýë, ñýòã¿¿ë÷äýä èòãýë àëäðàõ íü íèéãìèéí øóäàðãà ¸ñûã óëàíäàà ãèøãèæ áóé õýðýã þì.

Ñýòã¿¿ë÷èä ÿíç á¿ðèéí äàðàìò øàõàëò äîð ýõ ñóðâàëæàà èë÷ëýõ íü ìýäýýëýã÷äèéí àþóëã¿é áàéäàëä íîöòîé õîð ó÷ðóóëàõ òºäèéã¿é õýâëýë ìýäýýëýë àðä èðãýäèéí ºìíº õ¿ëýýñýí õÿíàëòûí ¿¿ðãýý õºñºðä¿¿ëýõýä õ¿ðãýíý. Ýðýí ñóðâàëæëàõ ñýòã¿¿ë ç¿éí à÷ õîëáîãäîë, ¿íý öýíý àëãà áîëáîë íèéãýì õýçýý ÷ öýâýðøèæ, àðèóñàõã¿é.

¯íýíèéã õýëýõ ãýñýí, õýëñíèéõ íü òºëºº ñýòã¿¿ë÷äèéã äàéð÷ äàâøëàõ, äàëàéëãàí ñ¿ðä¿¿ëýõ, àéëãàí çàíàõèéëýõ, ºì÷ õºðºíãº, áèå ýðõòýíä õàëäàõ íü õýðõýâ÷ áàéæ áîëîõã¿é íîöòîé ¿éëäýë, ãýìò õýðýã þì. Ìîíãîëûí öàãäàà, ø¿¿õ áóðóóòíûã èëð¿¿ëýí ¿íýí ìºíèéã òîãòîîæ, õàðèóöëàãà õ¿ëýýëãýõ ¿¿ðãýý çîõèõ ¸ñîîð áèåë¿¿ëæ ÷àäàõã¿é áàéãàà íü õàðàìñàëòàé.

Çóðãàà. Ä¿ãíýëò, öààøèä ÿàõ âý?


34

Öààøèä ÿàõ âý?Õýâëýëèéí ýðõ ÷ºëºº õýçýý ÷ ç¿ãýýð èðäýãã¿é. ¯¿íèéã òýìöýæ îëäîã.

Íýãä¿ãýýðò, õýâëýë ìýäýýëýë ñýòã¿¿ë÷äèéí ýñðýã àëèâàà äàéðàëòûã èëð¿¿ëýí áàðèìòæóóëæ, îëîí íèéòýä èë òîä ìýäýýëýõ íü ÷óõàë. Áèä ãàãöõ¿¿ èðãýíèé íèéãìèéí áàéãóóëëàãà, îëîí íèéò, õýâëýë ìýäýýëëèéí õàìòûí íÿãò õàðèëöàà, òýìöëèéí ä¿íä èéì äàéðàëòûã ñºðºí çîãñîæ ÷àäíà.

Õî¸ðäóãààðò, ñýòã¿¿ë÷èä ººðèéí ýðõ çºð÷èãäºæ áóéã äàëäëàí íóóöëàõ íü ¿¿íýýñ èë¿¿ óðøèãò ¿ð äàãàâàðòàéã óõàìñàðëàí îéëãîõ íü ÷óõàë áàéíà. Çºð÷ëèéã èë÷èëæ áàéæ íºõäèéíõºº ýðñäëèéã áóóðóóëíà ãýäãèéã îéëãîõ íü ç¿éòýé.

Ãóðàâäóãààðò, ñýòã¿¿ë÷èä ººðñäèéí ýñðýã äàéðàëòûã ýñýðã¿¿öýí õ¿÷ýý íýãòãýæ, ýâ íýãäýëòýé òýìöýõ íü ÷óõàë þì. Ãàãöõ¿¿ ýâ íýãäýë áèäíèéã ººðèéí õºäºëìºðëºæ áóé íºõöºë, óëñ òºð, ýäèéí çàñàã, ýðõ ç¿éí îð÷èíã òààòàé áîëãîõ, ýðõ áàðèã÷äûí äàéðàëòûã ýñýðã¿¿öýí òýìöýõýä ãîëëîõ ¿¿ðýã ã¿éöýòãýíý. Õýâëýëèéí ýðõ ÷ºëºº íü Ìîíãîëä ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëæ áóé ñýòã¿¿ë÷äèéí, õýâëýí íèéòëýã÷äèéí ýâëýë õîëáîîäûí ãîë ýðõ àøèã áàéõ ¸ñòîé.

Äºðºâä¿ãýýðò, Ìîíãîëä ñýòã¿¿ë÷äèéí ýðõ õýðõýí çºð÷èãäºæ áóéã äýëõèé íèéòýä ìýäýýëæ, ò¿ãýýõ íü ÷óõàë. Ãàãöõ¿¿ äýëõèéí õàìòûí íèéãýìëýãèéí äýìæëýã, äîíîð, çàñãèéí ãàçàð õîîðîíäûí, îëîí óëñûí õ¿íèé ýðõèéí áàéãóóëëàãûí õ¿÷ýýð áèä õýâëýëèéí ýðõ ÷ºëººã èë¿¿ áîäèòîé áîëãîæ ÷àäíà.

•

•

•

•


3�

Õàâñðàëò

Ñýòã¿¿ë÷äèéí çàðëàñàí ºëñãºëºí

Äîëîîäóãààð ñàðûí 513.00 - Õàìò îëíû çºâëºëèéíõºí ºëñãºëºíãèéí áýëòãýë àæèëä îðëîî.

14.00 - ªëñãºëºíä îðîëöîõ õ¿ì¿¿ñèéí íýðñ òîäðîâ.

15.00 - Õîëáîãäîõ áàéãóóëëàãóóäàä ºëñãºëºí çàðëàõ ãýæ áàéãàà òàëààð ìýäýãäñýí çàõèäàë èëãýýâ.

16.00 - ªëñãºëºíä îðîëöîõ óðàí á¿òýýë÷èä ýì÷èéí ¿çëýãò õàìðàãäàâ

Äîëîîäóãààð ñàðûí 611.00 -16.00 - Ýð¿¿ë ìýíäèéí ¿çëýãò îðîâ.

16.00 - ªëñãºëºí ýõëýâ. ”Áèä øóäàðãà ¸ñûã õ¿ñíý” óðèàòàé ºëñãºëºíä äºðâºí ýðýãòýé, õî¸ð ýìýãòýé óðàí á¿òýýë÷ îðîëöîâ.

18.00 - ªëñãºëºí çàðëàã÷èä áàéðëàõ ãýðýý àâ÷èð÷ áàðèëàà. Ãàäàà øèð¿¿í áîðîîòîé áàéñàí òóë ãýðèéí øàë, á¿ðýýñ á¿ãä íîðñîí áàéâ.

Õàâñðàëò


3�

18.30 - ªëñãºëºí çàðëàæ ýõýëñíèéã ìýäìýãö “Ãëîá Èíòåðíýøíë” ÒÁÁ-ûí òýðã¿¿í Õ.Íàðàíæàðãàë ñýòã¿¿ë÷èéí õàìò èðæ ºëñãºëºí íü õ¿÷èðõèéëëèéí õýëáýð áîëîõ ó÷èð áèåä ó÷ðóóëàõ õîð õîõèðëûí òóõàé òàíèëöóóëàâ. Ãýâ÷ ̄ éëäâýð÷íèé ýâëýëèéí äýðãýäýõ Õàìò îëíû çºâëºë ãàðãàñàí øèéäâýðýýñýý óõðàõã¿é ãýæ øèéäâýðòýé ìýäýãäñýí òóë Õ.Íàðàíæàðãàë îëîí óëñûí õ¿íèé ýðõèéí áàéãóóëëàãààñ ãàðãàñàí ºëñãºëºí çàðëàæ áàéãàà õ¿í þóã àíõààðàõ òàëààð çºâëºìæ¿¿äèéã òàíèëöóóëàâ.

21.40 - ¯íäýñíèé çºâëºëèéí àæëûí õýñãèéíõýí áîëîõ Õ.×èëààæàâ, Ë.Áîëä,

Î.Ýðäýíý-ªëçèé íàð èðæ ºëñãºëºíãºº çîãñîîõ òàëààð ÿòãàâ.

23.40 - “Ãëîá Èíòåðíýøíë” ÒÁÁ-ûíõàí òàéâàí çàìààð òýìöëýý ¿ðãýëæ¿¿ëýõèéã óðèàëàâ.

24.10 - ¯íäýñíèé çºâëºëèéíõºí ÿâöãààâ

Äîëîîäóãààð ñàðûí 715.00 - UBS, NTÂ, Ì¯ÒÂ-èéí ÌÌ àíãåíòëàã, ÒÂ5 òåëåâèç¿¿ä èðæ ºëñãºëºíãèéí ÿâöûí

òàëààð ìýäýýëýë àâëàà

16.00 - ÓÈÕ-ûí äýä äàðãà Ä.Èäýâõòýí ºëñãºëºí çàðëàæ áàéãàà óðàí á¿òýýë÷èäòýé óóëçàæ ýð¿¿ë ìýíä, àìü íàñàíä õàëòàé ýíý àðãûã ñîíãîñíû ó÷ðûã ëàâëàõàä, Õàìò îëíû çºâëºëèéí äàðãà Ã.Áàäàìñàìáóó “õºíäëºíãèéí õÿíàëò, õàìò îëíû îðîëöîî, èðãýíèé õÿíàëòûí òîãòîëöîî õóóëèàð á¿ðäýýã¿é òóë áèä ýíä ñóóæ áàéíà. Õóóëèíä òèéì ç¿éë çààëò áàéñàí áîë áèä òýð àðãà çàìààð íü òýìöýõ áàéñàí” ãýæ õýëýâ.


37

Ìºí Ì¯Ý-èéí õîëáîîíû òºëººëºã÷èä, Àëáàí õààã÷äûí Îëîí Óëñûí ¯ÝÕ-íû Òîêèî äàõü òºëººëºã÷ Èòî Êî È÷è íàð èðæ ìýäýýëýë ñîëèëöîâ. ¯Ý-èéí áàéãóóëëàãûí òºëººëºã÷èä ºëñãºëºí çàðëàæ áàéãàà õ¿ì¿¿ñò ìàø èõ õîð õîõèðîëòîé ¿éëäýë õèéæ áàéãààã íü ñàíóóëæ ºëñãºëºíãºº çîãñîîõ ñàíàëûã òàâüæ áàéâ.

17.00 – Ì¯Ðàäèîãèéí äàðãà Á.Ï¿ðýâäàø, Ì¯ÒÂ-èéí äàðãà Ä.Ìºíõáààòàð, Ì ¯ Ò Â - è é í ïðîãðàììûí çàõèðãààíû äàðãà ª.Íàðàíãýðýë íàð èðæ óóëçàâ.

18.00 - ¯íäýñíèé çºâëºëèéí ãèø¿¿í Ë.Òºìºðáààòàð, Ã.Öýðýíï¿ðýâ íàð èðæ ºëñãºëºíã õóðäàí çîãñîîõ òàëààð ÿðèëöàâ. Ì¯ÎÍÐÒ-èéí äàðãà Ì.Íàðàíáààòàð ¯íäýñíèé çºâëºëèéíõºíòýé öóã èðñýí áîëîâ÷ ºëñãºëºí çàðëàæ áàéãàà óðàí á¿òýýë÷èä óóëçàõààñ òàòãàëçàâ.

20.00 - “Ãëîá Èíòåðíýøíë” ÒÁÁ-ûí òýðã¿¿í Õ.Íàðàíæàðãàë ºëñãºëºí çàðëàæ áàéãàà óðàí á¿òýýë÷äýýñ áèåèéí áàéäàë ÿìàð áàéãààã ëàâëàí Îëîí óëñûí ÷ºëººò èëýðõèéëëèéí ñ¿ëæýý áîëîõ IFEX-ä Ìîíãîëûí ñýòã¿¿ë÷èä ºëñãºëºí çàðëàñàí òàëààð ìýäýýëñíýý òàíèëöóóëàâ. ªëñãºëºíãºº çîãñîîí òàéâàí çàìààð òýìöýõèéã äàõèí çºâëºâ.

20.30 - Àõìàäûí ÷ºëººò õîëáîî, Èðãýäèéí øóäàðãà ø¿¿õ, ìºí Ñàïó ¿éëäâýðèéí õîõèðîã÷èä ºëñãºëºí çàðëàæ áàéãàà óðàí á¿òýýë÷äèéã äýìæèæ áàéãààãàà èëýðõèéëñýí áè÷èã ãàðäóóëàâ

22.30 – Ì¯ÎÍÐÒ-èéí äàðãà àñàí Ñ.Ìÿãìàð èðæ ºëñãºëºí çàðëàæ áàéãàà óðàí á¿òýýë÷èäòýé óóëçàâ.

Äîëîîäóãààð ñàðûí 814.00 - NTÂ òåëåâèçèéí øóóä íýâòð¿¿ëýãò Õ.Íàðàíæàðãàë, Õàìò îëíû çºâëºëèéí ãèø¿¿í

ª.Ìºíõ, Ã.Áàäàìñàìáóó, Á.Ãàíáààòàð, íàð îðîëöîâ.

17.00 - ÒÂ5 òåëåâèçèéí “Áîäëîãî” íýâòð¿¿ëýãò Õ.Íàðàíæàðãàë, Õàìò îëíû çºâëºëèéí ãèø¿¿í ª.Ìºíõ, Ä.Áàéãàëìàà, Àëòàíöýöýã íàð îðîëöîâ. Òýíöâýðòýé ìýäýýëýë ºãºõ ¿¿äíýýñ ¯íäýñíèé çºâëºëèéí ãèø¿¿äýýñ óðüñàí áîëîâ÷ îðîëöîîã¿é.

18.00 - ªëñãºëºí çàðëàñàí õ¿ì¿¿ñèéí áèåèéí áàéäàë òààðóó, ÿäàð÷ ñóëüäñàí, äàðàëò èõýññýí çýðýã ººð÷ëºëò ãàð÷ áàéãàà òºäèéã¿é, ãóðâàí õ¿íèé ñóóðü ºâ÷èí íü ñýäýð÷ áîëçîøã¿é òàëààð ýì÷ íàð àíõààðóóëàâ.


38

18.30 - ¯íäýñíèé çºâëºëèéí ãèø¿¿í Æ.Çàíàà, Ë.Äàìäèíñ¿ðýí íàð ºëñãºëºí çàðëàã÷èäòàé óóëçàí ºëñãºëºíãºº çîãñîîõûã ñàíóóëàâ. .

21.40 - Õ.Íàðàíæàðãàë ñýòã¿¿ë÷äèéí áèåèéí áàéäàë ìóóäàæ áàéãààä ñàíàà çîâæ áàéãààãàà èëýðõèéëýýä ºëñãºëºíãºº ÿàðàëòàé çîãñîîõûã äàõèí óðèàëàâ. Ìàðãààø íü áóþó äîëîîäóãààð ñàðûí 9-íèé ºäðèéí 11.00 öàãààñ ÎÍÐÒ-èéí áàÿðûí õóðàëòàé áîëîõûã ìýäñýí Õàìò îëíû çºâëºëèéí ãèø¿¿ä ìýäýýä èéì íºõöºë áàéäàëä áàÿðëàæ áàéæ ÿàâ÷ òààðàõã¿é ãýñýí ä¿ãíýëòýä õ¿ðýâ. Ìºí ìàðãààø õýðõýõ òàëààð ÿðèëöàâ.

21.45 - “Õºõ Ìîíãîë” á¿ëãèéí 4 çàëóó èðæ òýäíèé òýìöëèéã äýìæèæ áàéíà, øààðäëàãàòàé áîë õàìòðàõàä áýëýí ãýäãýý èëýðõèéëýâ.

21.50 – Ì¯Ý-èéí õîëáîîíû åðºíõèéëºã÷ Ñ.Ãàíáààòàð óóëçàæ, Õàìò îëíû çºâëºëèéã Àæèëòàí àëáàí õààã÷äûí ¯éëäâýð÷íèé Ýâëýëòýé õàìòðàõûã ñàíàë áîëãîâ.

23.30 - ¯íäýñíèé çºâëºëèéí àæëûí õýñãèéí ãèø¿¿ä Õàìò îëíû çºâëºëòýé óóëçàõ õ¿ñýëò ãàðãàñíû äàãóó Ã.Áàäàìñàìáóó, ª.Ìºíõ, Á.Ãàíáààòàð íàð óóëçàõààð ÿâàâ.

23.50 - Õ.Íàðàíæàðãàë Õàìò îëíû çºâëºëèéí ãèø¿¿äòýé çºâøèëöñºíèé ýöýñò áàÿðûí õóðëààñ ºìíº Ì¯ÎÍÐÒ-èéí àæèë÷äûã öóãëóóëæ íºõöºë áàéäëûã òàíèëöóóëàõ, ìàðãààøèéí äîòîð ºëñãºëºíã çîãñîîõ øààðäëàãàòàé ãýñýí øèéäýëä õ¿ðýâ.

23.55 - ¯íäýñíèé çºâëºëèéí ãèø¿¿ä Î.Ýðäýíý-ªëçèé, Ë.Áîëä íàð õ¿ëýýæ áàéãààä ÿâ÷èõñàí áàéñàí òóë õýëöýë õèéõýýð ÿâñàí ãóðàâ áóöàæ èðýâ.

Äîëîîäóãààð ñàðûí 910.00 - Ì¯ÎÍÐÒ-èéí àæèëòàí, àëáàí õààã÷èä ºëñãºëºí çàðëàñàí óðàí á¿òýýë÷äýý

äýìæèí öóãëààí çîõèîí áàéãóóëàâ. Öóãëààíä “Ãëîá Èíòåðíýøíë” ÒÁÁ-ûí òýðã¿¿í Õ.Íàðàíæàðãàë, Ì¯Ý-èéí õîëáîîíû åðºíõèéëºã÷ Ñ.Ãàíáààòàð íàð îðîëöîæ Õàìò îëíû çºâëºëèéíõºí, Ì¯ÎÍÐÒ-èéí íèéò àæèëòàí àëáàí õààã÷èäòàé ñàíàë áîäëîî ñîëèëöîæ ºëñãºëºíã ÿàðàëòàé çîãñîîõ øààðäëàãàòàéã óðèàëàâ. ªëñãºëºí çàðëàæ áóé óðàí á¿òýýë÷äèéí øààðäëàãûã õîëáîãäîõ ýðõ ìýäýëòí¿¿äýä äàìæóóëàõààð áîëîâ.


3�

11.00 - Ì¯ÎÍÐÒ-èéí àæèë÷èä 5 ìèíóòûí ñàíóóëàõ àæèë õàÿëò çàðëàæ Ì¯ÎÍÐÒ-èéí ãàäíà ºëñãºëºí çàðëààä áóé ãýðèéã òîéðîí òýäíèé ¿éë õýðãèéã ñýòãýë ñàíààãààðàà äýìæèæ áàéãààãàà èëýðõèéëñýí. Ìºí 11.00 öàãò ýõëýõ áàéñàí Ì¯ÎÍÐÒ-èéí áàÿðûí õóðàë õîéøëîâ.

13.10 - Î.Ìýíä-Îî¸î òýðã¿¿òýé çîõèîë÷èä èðæ òýäíèé òýìöëèéã äýìæñýí ìýäýãäýë ãàðäóóëàâ.

12.25 – ÌÑÍÝ-èéí åðºíõèéëºã÷ Ä.Ñàðàíãýðýë òýðã¿¿ëýã÷èäòýéãýý èðýâ. Ìºí ÓÈÕ-ûí ãèø¿¿í Ä.Äîíäîã èðæ ºëñãºëºíãºº çîãñîîõûã ñàíàë áîëãîâ.


40

13.00 - ÓÈÕ-ûí ãèø¿¿í Ä.Äîíäîã, ÌÑÍÝ-èéí åðºíõèéëºã÷ Ä.Ñàðàíãýðýë íàð ÓÈÕ-ûí äàðãà Ä.Ë¿íäýýæàíöàíòàé óóëçàí “ÓÈÕ-ààñ ¯íäýñíèé çºâëºëèéã ÿàðàëòàé ýðã¿¿ëýí òàòàõûã øààðäñàí” áîëîâ÷ õóóëèíä òèéì ç¿éë çààëò áàéõã¿é òóë áîëîìæã¿é ãýæ õàðèó ìýäýãäýâ..

13.00 - Õàìò îëíû çºâëºëèéí òºëººëºã÷ Ã.Áàäàìñàìáóó, Ä.Íàðàíöýöýã, Ì.Áàòòºìºð, “Ãëîá Èíòåðíýøíë” ÒÁÁ-ûí òýðã¿¿í Õ.Íàðàíæàðãàë, Ì¯Ý-èéí õîëáîîíû åðºíõèéëºã÷ Ñ.Ãàíáààòàð, Ì¯ÎÍÐÒ-èéí ¯íäýñíèé çºâëºëèéí äàðãà Õ.×èëààæàâ, ãèø¿¿ä Ð.Áóðìàà, Æ.Çàíàà, Ã.Öýâýýíï¿ðýâ, Ë.Áîëä íàð ºëñãºëºíã çîãñîîõ çºâøèëöºëä õ¿ðýõ ÿìàð àðãà áàéãàà òàëààð õýëýëöýâ. Õ.Íàðàíæàðãàë 30 õýìèéí õàëóóíä õ¿ì¿¿ñèéí áèåèéí áàéäàë óëàì ñóëüäàæ, ýðäýíýò õ¿íèé àìü íàñòàé õîëáîîòîé àñóóäàë ÿðèãäàæ áàéãàà áîëîõîîð á¿õ áîëîëöîîãîî àøèãëàí ºëñãºëºíã çîãñîîõ õýðýãòýéã ñàíóóëàâ

17.40 – ÓÈÕ-ûí Òºðèéí áàéãóóëàëòûí áàéíãûí õîðîî ÿàðàëòàé õóðàëäàæ Îëîí íèéòèéí ðàäèî, òåëåâèçèéí òóõàé õóóëüä íýìýëò, ººð÷ëºëò îðóóëàõ òóõàé õóóëèéí òºñëèéã ÿàðàëòàé áîëîâñðóóëàí ÓÈÕ-ûí ÷óóëãàíû íýãäñýí õóðàëäààíààð õýëýëö¿¿ëýõ òîãòîîëûã áàòëàâ.

21.00 – “Ãëîá Èíòåðíýøíë” ÒÁÁ, Ì¯Ý-èéí õîëáîîíû õ¿÷òýé ëîááèãîîð á¿òýí íàéìàí öàã ¿ðãýëæèëñýí õýëýëöýýðèéí ä¿íä ºëñãºëºí çàðëàæ áóé óðàí á¿òýýë÷äèéí 8 ç¿éë á¿õèé øààðäëàãûã ¯íäýñíèé çºâëºë õýðýãæ¿¿ëýõ çºâøèëöºëä õ¿ðñíýýð ãóðàâ õîíîã ¿ðãýëæèëñýí ºëñãºëºí 2007 îíû äîëîîäóãààð 9-íèé ºäðèéí 21.00 öàãò çîãñîâ.

Documents

Óëààíáààòàð õîò 2008 îí - globeinter.org.mn xevlel erx chuluu2007.pdf · Óëñ òºð÷, àëáàí òóøààëòàí, àëáàí õààã÷èä Ýð¿¿ãèéí