ШГЧИЙН АНХАН ШАТНЫ СУРГАЛТ ЫН ХТЛБР · 2015-09-08 · танилцуулга; 2. Хэрэг хүлээн авах, хуваарилах ажиллагаа;

МОНГОЛ УЛСЫН

ШҮҮХИЙН ЕРӨНХИЙ ЗӨВЛӨЛ

ШҮҮГЧИЙН АНХАН ШАТНЫ СУРГАЛТЫН

ХӨТӨЛБӨР

УЛААНБААТАР ХОТ 2015 ОН

ШҮҮГЧИЙН АНХАН ШАТНЫ СУРГАЛТЫН ХӨТӨЛБӨР

ШҮҮХИЙН ХҮНИЙ НӨӨЦИЙН ГАЗАР 2

БАТЛАВ. ШҮҮХИЙН ЕРӨНХИЙ ЗӨВЛӨЛИЙН

ДАРГА ПРОФ.Н.ЛҮНДЭНДОРЖ


Шүүгчийн анхан шатны сургалтын танилцуулга:

Сургалтын нэр: Шүүгчийн анхан шатны сургалт

Сургалтын код: JU01

Нийт цаг: 104 (Танхимын -64 цаг, Дадлагажуулах – 40 цаг)

Багц цаг: 13 кредит

Ангилал: Заавал судлах

Хөтөлбөрийн зорилго:

Анхан шатны шүүхэд шинээр томилогдсон шүүгчдэд шүүх эрх мэдэл, шүүн

таслах ажиллагааны суурь мэдлэг, зарчмыг давтан сургах, шүүн таслах ажлын

чиглэлээр материаллаг болон процессын эрх зүйн үндсэн хэм хэмжээг хэрэглэх

суурь мэдлэг, чадвар эзэмшүүлж, шүүгчийн ёс зүй, харилцаа, хандлагыг

төлөвшүүлнэ.

Агуулгын тодорхойлолт:

Үндсэн хууль дахь шүүх эрх мэдлийн суурь зарчим, шүүгчийн ажил,

мэргэжлийн онцлог, шүүгчийн хараат бус байдал, шүүгчийн ёс зүй, хэрэг,

маргааны үйл баримтыг тогтоох болон хууль зүйн дүгнэлт хийх, шүүгчийн

харилцаа, хандлага, шүүгчийн хариуцлага зэрэг шүүн таслах ажиллагааг

хэрэгжүүлэхэд шаардагдах суурь мэдлэг, чадвар. Эрүү, иргэн, захиргааны

материаллаг болон процессын эрх зүй, хэргийн хөдөлгөөний програмын хэрэглээ.

Шүүх хуралдааныг удирдах, шүүхийн шийдвэр боловсруулах арга зүй. Анхан

шатны шүүх, цагдан хорих болон хорих байгууллага дахь дадлагажуулах сургалт.

Зорилт:

Шүүн таслах чиг үүргийг хэрэгжүүлэхэд шаардлагатай суурь мэдлэг,

чадвар эзэмшүүлэх;

Нэг. ШҮҮГЧИЙН АНХАН ШАТНЫ СУРГАЛТЫН ТОДОРХОЙЛОЛТ



Эрүү, иргэн, захиргааны хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны

онцлогт тулгуурлан хууль тайлбарлан хэрэглэх, шүүхийн шийдвэр

боловсруулах онол, арга зүйн мэдлэг, чадварыг гүнзгийрүүлэх;

Шүүн таслах чиг үүргээ хэрэгжүүлэхдээ хариуцлагатай, бүтээлчээр

хандах мэдлэг, чадвар, хандлага төлөвшүүлэх.

Оролцогчдын эзэмших мэдлэг, ур чадвар:

Шүүх эрх мэдлийн суурь зарчмууд, шүүгчийн ажил мэргэжлийн

онцлог, шүүгчийн хараат бус байдлын талаарх мэдлэгээ

нэмэгдүүлнэ;

Шүүгчийн ёс зүйн суурь зарчмууд болон ёс зүйн дүрмийн талаар

мэдлэгтэй болж, шүүгчийн ёс зүйн зөрчлөөс урьдчилан сэргийлэх

мэдлэг, чадвар эзэмшинэ;

Хууль тайлбарлан хэрэглэх онол, арга зүй, практикийн мэдлэг,

чадвараа дээшлүүлнэ;

Хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаанд мэтгэлцэх зарчмыг

хэрэгжүүлэх болон шүүх хуралдааныг зохистой удирдах арга

барилд суралцах, шийдвэр гаргах, шүүхийн шийдвэр боловсруулах

онол, арга зүйн мэдлэг, чадвартай болно;

Хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаанд процессын алдаанаас

зайлсхийх мэдлэг, чадварт суралцана;

Хэргийн хөдөлгөөний програм, хэрэглээнд суралцана;

Шүүх судлал болон салбар эрх зүйн чиглэлээр шүүхийн практикийн

мэдлэг хуримтлуулна.



Шүүгчийн анхан шатны сургалтын сэдэвчилсэн төлөвлөгөө,

цаг хуваарилалт:

1.

Н Э Г Д С Э Н С У Р Г А Л Т

Сургалтын сэдэв Агуулга Цаг

Сэд

эв

1.1

Үндсэн хууль дахь шүүх

эрх мэдлийн суурь

зарчим, үзэл баримтлал

1. Үндсэн хууль дахь шүүх эрх

мэдлийн суурь зарчмууд;

2. Шүүх эрх мэдэл ба шүүгч;

3. Шүүх эрх мэдлийн бие даасан

байдал, түүний шалгуур;

4. Шүүхийн захиргаа, загвар,

онцлог.

2 цаг

1.

НЭ

ГД

СЭ

Н С

УР

ГА

ЛТ

Сэд

эв

1.2

Шүүгчийн ажил,

мэргэжлийн онцлог

1. Шүүх эрх мэдлийг хэрэгжүүлэх;

2. Шүүх шударга ёсны баталгаа

болох нь;

3. Шүүгчийн хууль ёсны эрх ашиг,

түүний хамгаалалт;

4. Нөлөөллийн мэдүүлэг.

2 цаг

Сэд

эв

1.3

Шүүгчийн хараат бус

байдал

1. Шүүгчийн хараат бус байдлын тухай ойлголт, түүний Үндсэн хуулийн эрх зүйн үндэс;

2. Шүүгчийн хараат бус байдлын бүрдэл хэсэг: албаны болон хувийн хараат бус байдлын элемент;

3. Шүүгчийн халдашгүй байдал, хамгаалалт;

4. Хараат бус байдлаа хангах шүүгчийн үүрэг.

2 цаг

Сэд

эв

1.4

Шүүгчийн ёс зүйн тухай

ойлголт

1. Ёс зүй, ёс зүйн үндэслэгээ; 2. Ёс суртахууны онол; 3. Шүүгчийн ёс зүй: ойлголт,

онцлог, бүрэлдэхүүн хэсэг; 4. Шүүгчийн ёс зүйн зарчим,

агуулга; 5. Шүүгчийн ёс зүйн дүрэм

(кодекс).

2 цаг

Сэд

эв

1.5

Шүүгчийн болон

хуульчийн баримтлах

нийтлэг зарчим, үүрэг

1. Шүүгчийн болон хуульчийн баримтлах нийтлэг зарчим, агуулга;

2. Шүүгчийн болон хуульчийн баримтлах нийтлэг үүрэг, агуулга.

2 цаг



Сэд

эв

1.6

Шүүгчийн харилцаа, хандлага

1. Шүүгчийн нийгмийн (социаль) дүр төрх ба харилцаа, хандлага;

2. Шүүгч шүүх хуралдааны танхимд хэргийн оролцогчидтой харилцах;

3. Шүүгч бусад шүүгч, шүүхийн ажилтан, хэвлэл мэдээлэл, олон нийттэй харилцах;

4. Шүүгч нийгмийн сүлжээнд бусадтай харилцах;

5. Шүүгчийн хувцаслалт, биеэ авч явах байдал, анхаарвал зохих зүйлс.

2 цаг

Сэд

эв

1.7

Шүүгчийн ёс зүйн

зөрчлийг хянан

шийдвэрлэх ажиллагаа

1. Шүүгчийн ёс зүйн зөрчил ба мэргэжлийн алдаа;

2. Шүүгчийн ёс зүйн хяналтын институт;

3. Шүүгчийн ёс зүйн талаар гаргасан гомдлыг хүлээн авах, хянан шийдвэрлэх журам, ажиллагаа;

2 цаг

Сэд

эв

1.8

Шүүгчийн хариуцлага 1. Шүүгчийн хариуцлага, хариуцлагатай байдлын тухай ойлголт, түүний хэмжүүр;

2. Шүүгчийн хариуцлагын төрөл, хэлбэр;

3. Шүүгч хариуцлагатай байдлаа дээшлүүлэхэд анхаарах асуудал.

2 цаг

Сэд

эв

1.9

Мэтгэлцэх зарчим: хэрэг

хянан шийдвэрлэх

ажиллагаан дахь онцлог

1. Мэтгэлцэх зарчим, түүний агуулга;

2. Мэтгэлцэх болон байцаан шийтгэх тогтолцооны давуу болон сул тал;

3. Мэтгэлцэх зарчмыг хэрэгжүүлэх: шүүхийн өмнөх, шүүхийн, шүүх хуралдааны дараах үе шатууд дахь онцлог.

2 цаг



Сэд

эв

1.1

0

Хууль ба үйл баримт 1. Үйл баримт болон хууль зүйн дүгнэлтийн тухай ойлголт;

2. Хэрэг, маргааны үйл баримтыг тогтоох, түүнд хууль зүйн дүгнэлт хийхэд баримтлах зарчим, нийтлэг арга зүй;

3. Үйл баримтыг тогтоох болон хууль зүйн дүгнэлт хийхэд анхаарах асуудал: шүүгчийн үзэмж, хуульчийн санал, дүгнэлт.

2 цаг

Нийт цаг

24 цаг

Сэд

эв

2.1

.1

Гэмт хэрэг, гэмт хэргийн

зүйлчлэл

1. Гэмт хэргийн тухай ойлголт,

ангилал;

2. Гэмт хэргийн бүрэлдэхүүний

онол, чиг хандлага;

3. Гэмт хэргийн зүйлчлэл,

шүүхийн практикт тулгарч буй

бэрхшээлтэй асуудал.

2 цаг

2.С

АЛ

БА

Р Э

РХ

ЗҮ

Й

2.1

. Э

РҮ

ҮГ

ИЙ

Н Э

РХ

ЗҮ

Й

Сэд

эв

2.1

.2

Яллагдагчийг шүүхэд

шилжүүлэх, шүүх

хуралдаанд бэлтгэх

1. Шүүхэд хэрэг хүлээн авах

ажиллагаа ба хэрэг

хуваарилагдсан шүүгчийн хийх

ажиллагаа: яллагдагчийг

шүүхэд шилжүүлэх, хэрэг

бүртгэлт, мөрдөн байцаалт

хийлгэхээр хэргийг буцаах,

хэргийг түтгэлзүүлэх, хэргийг

харьяалах шүүхэд шилжүүлэх;

2. Яллагдагч, яллагдагчийг

шүүхэд шилжүүлэхэд

шийдвэрлэвэл зохих асуудал,

талуудын хүсэлтийг

шийдвэрлэх;

3. Шүүх хуралдааны бэлтгэл

хангах.

2 цаг



Сэд

эв

2.1

.3

Эрүүгийн хэрэг хянан

шийдвэрлэх ажиллагаан

дахь хүний эрх

1. Эрүүгийн байцаан шийтгэх

ажиллагааны зарчим, хэрэглээ

2. Эрүүгийн байцаан шийтгэх

ажиллагаа ба хүний үндсэн

эрх;

3. Хэрэг бүртгэл, мөрдөн

байцаалтын шатан дахь хүний

эрхийн хэрэгжилт, хамгаалалт;

4. Прокурорын хяналт ба хүний

эрхийн хамгаалалт;

5. Шүүхийн шатанд хүний эрх,

эрх чөлөөг хамгаалах

механизм, анхаарах асуудал;

2 цаг

Сэд

эв

2.1

.4

Эрүүгийн хэрэг хянан

шийдвэрлэх

ажиллагаанд нотлох

баримтыг үнэлэх

1. Нотлох баримтын ойлголт, түүний шинж, ангилал, эх сурвалж;

2. Нотлох ажиллагаа, түүний үе шат, нотолгооны зүйл, хэмжээ хязгаар;

3. Нотлох баримтыг үнэлэхэд анхаарах асуудал.

2 цаг

Сэд

эв

2.1

.5

Эрүүгийн хэргийн шүүх хуралдаан

1. Эрүүгийн хэргийн шүүх хуралдаан явуулах дараалал;

2. Шүүх хуралдааны бэлтгэл ажлыг хангах;

3. Шүүх хуралдааны үед болон шүүх хуралдааны дараа анхаарах асуудал.

2 цаг

Сэд

эв

2.1

.6

Ял хөнгөрүүлэх, хүндрүүлэх нөхцөл

1. Ял хөнгөрүүлэх нөхцөл, түүнийг хэрэгжүүлэх;

2. Ял хүндрүүлэх нөхцөл, түүнийг хэрэгжүүлэх;

3. Хорих ялын дэглэмийг зохистой тогтоох.

2 цаг

Сэд

эв

2.1

.7

Шүүхийн шийдвэр боловсруулах арга зүй (эрүүгийн хэрэг)

1. Эрүүгийн хэргийн шүүхийн шийдвэр, онцлог;

2. Шүүхийн шийдвэр (шийтгэх, цагаатгах тогтоол) боловсруулах арга зүй;

3. Шүүхийн шийдвэр боловсруулах дасгал ажил.

4 цаг



2.

СА

ЛБ

АР

ЭР

Х З

ҮЙ

2.2

.ИР

ГЭ

НИ

Й Э

РХ

ЗҮ

Й

Сэд

эв

2.2

.1 Иргэний эрх зүйн зарчим,

онолын асуудлууд 1. Иргэний эрх зүйн онол; 2. Иргэний эрх зүйн зарчим; 3. Иргэний эрх зүйн онол,

зарчмуудын хэрэглээ.

2 цаг

Сэд

эв

2.2

.2 Иргэний хэрэг хянан

шийдвэрлэх ажиллагаанд материаллаг хуулийн хэрэглээ

1. Нийтлэг үндэслэл, өмч; 2. Үүргийн үндэслэл.

2 цаг

Сэд

эв

2.2

.3

Иргэний хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаа

1. Эрх зүйн маргаан, иргэний хэрэг үүсгэх үндэслэл;

2. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх ажиллагаанд баримтлах зарчим;

3. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх ажиллагааны төрөл, зохицуулалтын арга.

2 цаг

Сэд

эв

2.2

.4

Иргэний хэргийн шүүх

хуралдаан

1. Иргэний хэргийн анхан шатны шүүх хуралдааны дэг (ИХШХШТХ-ийн 98-114 дүгээр зүйл);

2. Шүүх хуралдаан даргалах шүүгчийн арга барил;

3. Шүүх хуралдааны дэг сахиулах (алх хэрэглэх);

4. Шүүхийн шийдвэрийг уншиж сонсгох, тайлбарлах.

2 цаг

Сэд

эв

2.2

.5

Эвлэрүүлэн зуучлал

1. Эвлэрүүлэн зуучлалын тодорхойлолт;

2. Эвлэрүүлэн зуучлах ажиллагаа үүсэх үндэслэл;

3. Эвлэрүүлэн зуучлах ажиллагааны үндсэн зарчим, зорилго;

4. Эвлэрүүлэн зуучлах ажиллагааны журам;

5. Шүүн таслах ба эвлэрүүлэн зуучлах ажиллагааны давуу болон сул тал.

2 цаг



Сэд

эв

2.2

.6 Нэхэмжлэл хүлээн

авахаас татгалзах 1. Нэхэмжлэл хүлээн авахаас

татгалзах үндэслэл, журам; 2. Нэхэмжлэлийн бүрдүүлбэрийг

шалгах.

2 цаг

Сэд

эв

2.2

.7

Хэрэг хянан шийдвэрлэх онцгой ажиллагаа

1. Хэрэг хянан шийдвэрлэх онцгой ажиллагааны тухай;

2. Онцгой ажиллагааны журмаар хянан шийдвэрлэх эрх зүйн маргаан, хэрэг;

3. Хэрэг, маргааныг онцгой ажиллагааны журмаар хянан шийдвэрлэж буй шүүхийн практик.

2 цаг

Сэд

эв

2.2

.8 Шүүхийн шийдвэр

боловсруулах арга зүй (иргэний хэрэг)

1. Шүүхийн шийдвэрийн онол, практикийн үндэс;

2. Шүүхийн шийдвэр боловсруулах арга зүй;


4 цаг

2.

СА

ЛБ

АР

ЭР

Х З

ҮЙ

2.3

. З

АХ

ИР

ГА

АН

Ы Э

РХ

ЗҮ

Й С

эд

эв

2.3

.1 Захиргааны хэрэг

1. Захиргааны эрх зүйн тухай ойлголт;

2. Захиргааны эрх зүйн мөн чанар, тогтолцоо;

3. Захиргааны акт, онцлог.

2 цаг

Сэд

эв

2.3

.2 Захиргааны хэрэг

шүүхэд хянан шийдвэрлэх ажиллагаа

1. Захиргааны хэргийн шүүхийн хянан шийдвэрлэх маргаан, онцлог;

2. Захиргааны хэргийн шүүх ба ердийн харьяаллын шүүх.

2 цаг

Сэд

эв

2.3

.3

Захиргааны хэргийн

нотлох баримт

цуглуулах, үнэлэх

1. Захиргааны хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны онцлог;

2. Захиргааны хэргийн шүүхийн нотлох баримт цуглуулах чиг үүрэг;

3. Захиргааны хэргийн шүүхээс нотлох баримтыг үнэлэх;

4. Захиргааны хэргийн шүүхээс нотлох баримт цуглуулах, бэхжүүлэх, үнэлэхэд анхаарах асуудал.

2 цаг



Сэд

эв

2.3

.4

Захиргааны хэргийг хялбаршуулсан журмаар хянан шийдвэрлэх ажиллагаа

1. Захиргааны хэргийг хялбаршуулсан журмаар хянан шийдвэрлэх журам, ажиллагаа;

2. Захиргааны хэргийг хялбаршуулсан журмаар хянан шийдвэрлэж буй шүүхийн практик, анхаарах асуудал.

2 цаг

Сэд

эв

2.3

.5

Захиргааны хэргийн

шүүх хуралдаан

1. Захиргааны хэргийн шүүх хуралдаан: оролцогчдын эрх, үүрэг;

2. Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүх хуралдааны дэг, түүнийг сахиулах;

3. Шүүх хуралдаан даргалах шүүгчийн арга барил;

4. Шүүхийн шийдвэрийг уншиж сонсгох, тайлбарлах.

2 цаг

Сэд

эв

2.3

.6 Шүүхийн шийдвэр

боловсруулах арга зүй (захиргааны хэрэг)

1. Шүүхийн шийдвэрийн онол, практикийн үндэс;

2. Шүүхийн шийдвэр боловсруулах арга зүй;


4 цаг

Нийт цаг 48 цаг

3.

ХЭ

РГ

ИЙ

Н Х

ӨД

ӨЛ

ГӨ

ӨН

ИЙ

ПР

ОГ

РА

М

Сэд

эв

3.1

Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны нэгдсэн систем

1. Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны нэгдсэн систем, ач холбогдол;

2. Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны нэгдсэн системийн модуль, хэрэглээ.

3. Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны нэгдсэн систем дэх шүүгчийн ажиллагаа

4 цаг

Сэд

эв

3.2

Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх ажиллагааны нэгдсэн систем

1. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх ажиллагааны нэгдсэн систем, ач холбогдол;

2. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх ажиллагааны нэгдсэн системийн модуль, хэрэглээ;

3. Иргэний хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны нэгдсэн систем дэх шүүгчийн ажиллагаа.

4 цаг



Сэд

эв

3.3

Захиргааны хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны нэгдсэн систем

1. Захиргааны хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны нэгдсэн систем, ач холбогдол;

2. Захиргааны хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны нэгдсэн системийн модуль, хэрэглээ;

3. Захиргааны хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны нэгдсэн систем дэх шүүгчийн ажиллагаа.

4 цаг


4.Д

АД

ЛА

ГА

ЖУ

УЛ

АХ

СУ

РГ

АЛ

Т С

эд

эв

4.1

Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхэд хийх дадлага

1. Шүүхийн үйл ажиллагааны танилцуулга;

2. Хэрэг хүлээн авах, хуваарилах ажиллагаа;

3. Шүүх хуралдааны ажиглалт-хэлэлцүүлэг.

6 цаг

Сэд

эв

4.2

Эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхэд хийх дадлага




6 цаг

Сэд

эв

4.3

Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхэд хийх дадлага




6 цаг

Сэд

эв

4.4

Цагдан хорих, хорих байгууллагад хийх дадлагажуулах сургалт

1. Цагдан хорих болон хорих байгууллагын үйл ажиллагааны танилцуулга;

2. Цагдан хорих таслан сэргийлэх арга хэмжээг хэрэгжүүлж буй шүүхийн практик, анхаарах асуудал.

6 цаг




Сургагч багшид тавих шаардлага

Мэргэжил

Шүүгчийн анхан шатны сургалтыг хууль зүй, шүүн таслах ажлын чиглэлээр

өндөр мэргэшилтэй эрдэмтэн, судлаач, шүүгч-багш нар удирдан явуулна.

Заах арга зүй

Лекц унших болон дадлагажуулах сургалтыг удирдах арга зүйг эзэмшсэн

байх;

Сургалтад оролцогчидтой хамтран ажиллах, бүлгийн хэлэлцүүлгийг удирдан

чиглүүлэх мэдлэг бүтээх үйл явцыг удирдаж чаддаг байх;

Оролцооны идэвхитэй аргуудыг ашиглан сургалт явуулах талаар зохих

мэдлэг, туршлагатай байх.

Бусад шаардлага

Сургалтын материал, хэрэглэгдэхүүн бэлтгэх, ашиглах талаар

санаачлагатай байх;

Оролцогчдод зориулсан гарын авлага, тараах материалыг товч, тодорхой,

ойлгоход хялбар аргаар бэлтгэх;

Харилцааны болон багшийн ёс зүйн өндөр мэдрэмжтэй байх;

Сургалтын үнэлгээ хийх арга зүйг эзэмшсэн, сургалтад оролцогчдын

мэдлэг, ур чадварын өөрчлөлтийг бодитой үнэлдэг байх.

Сургалтын үнэлгээ, шалгалт

Тусгайлан боловсруулсан “Үнэлгээний асуулга”-ын тусламжтайгаар

сургалтын үр дүн, ач холбогдол, сургагч багшийн ур чадварыг үнэлнэ. Мөн

сургалтын агуулгыг эзэмшсэн байдлыг үнэлэх зорилгоор шалгалт авч, үнэлгээг

гаргана.



I БҮЛЭГ. НЭГДСЭН СУРГАЛТ

Бүлгийн зорилго: Шүүн таслах ажиллагааг хэрэгжүүлэхэд шаардлагатай суурь

мэдлэг, чадвар, хандлага төлөвшүүлнэ.

1.1. ҮНДСЭН ХУУЛЬ ДАХЬ ШҮҮХ ЭРХ МЭДЛИЙН СУУРЬ ЗАРЧИМ, ҮЗЭЛ БАРИМТЛАЛ

Зорилго: Үндсэн хууль дахь шүүх эрх мэдлийн суурь зарчим, үзэл баримтлалын

талаар цэгцтэй мэдлэг олгоно.

Эрх зүйд захирагдах ёс (Rule of Law)

Эрх зүйд захирагдах ёсны агуулгын тал (Substantive definition of the Rule

of Law)

Үндсэн хуульт ёс (Constitutionalism)

Төрийн эрх мэдэл хуваарилалт (Separation of Powers)

Төрийн эрх мэдэл хуваарилалтын харилцан хяналт тэнцвэрийн зарчим

(Check and balance)

Шүүгчийн хараат бус байдал (Judicial Independence)

Шүүн таслах ажиллагаанд хөндлөнгөөс нөлөөлөх (Influnce improperly to

the judiciary)

Шүүгчийн бүрэн эрх (Judicial Discretion)

Үндсэн хууль дахь шүүх эрх мэдлийн суурь зарчим, Шүүх эрх мэдэл

ба шүүгч. Шүүх эрх мэдлийг зөвхөн шүүх хэрэгжүүлэх буюу шүүхийн суурь

хараат бус, бие даасан байдал. Шүүхийн эдийн засгийн хараат бус байдал

ба баталгаа. Шүүхийн захиргааны онцлог, загвар, үйл ажиллагаа.

Нэр томьёо

Хоёр. ШҮҮГЧИЙН АНХАН ШАТНЫ СУРГАЛТЫН АГУУЛГА

Сэдвийн агуулга



Хууль тогтоох, гүйцэтгэх, шүүх эрх мэдлийн харилцан хяналт тэнцвэрийн

зарчмыг хэрхэн ойлгож байна вэ? Шүүх эрх мэдэл нь төрийн эрх

мэдлийн бие даасан нэг салаа мөчир болохын хувьд ямар онцлогтой вэ?

Монгол Улсын хуульд тодорхойлсон шүүх эрх мэдлийн суурь зарчмуудыг

шүүх эрх мэдлийн талаарх олон улсын эрх зүйн зарчмуудтай харьцуулан

дүгнэлт хийнэ үү?

Шүүхийн бие даасан, шүүгчийн хараат бус байдлыг хангах зарчмын

хэрэгжилтийн өнөөгийн байдлыг хэрхэн дүгнэж байна вэ? Яагаад?

1. Лүндэндорж Н. Төрийн онол. УБ., 2005.111-123 дахь тал

2. Лүндэндорж Н. Шилжилтийн үе: Улс төр эрх зүйн асуудал УБ., 2010. 71-

83 дахь тал

3. Лүндэндорж Н. “Jurisprudence Эрх зүй судлал: Философи, онол” УБ.,

2011.

4. Чимид Б. Үндсэн хуулийн тухай мэдлэг УБ., 2008.

5. Alibert Von Dicey, An introduction to the study of the law of the constitution

10 Edition., 1994 published by Universal Book Trades

6. Tom Ginsburg and Rosalind Dihon. Comoparative Constitutional Law, MPG

books Group. 2011.

7. Thomas M.Cooley6 The General Principles of Constitutional Law in the

United States of America, Hindustan Law book Company. 1994.

8. Ian Loveland, Constitutional law, Administrative Law and human Rights- A

Critical Introdnction6 Oxford University Press, 2012.

9. Michel Rosenfeld and Andras Sajo (ed ) Oxford handbook of Comparative

Constitutional Law, University press. 2012.

10. Adam Przeworski, Jose Maria Maravall, Democracy and the Rule of law,

Cambridge University Press. 2003.

11. Mathew H. Kramer, Objectivity and the Rule of Law, Cambridge Introductions

to Philosophy and law. 2007.

Хяналтын асуулт

Эх сурвалж



12. Tamanaha, On the Rule of Law, Cambridge University Press. 2004.

13. Jeremy Waldron. The Rule of International Law, Harvard Journal of Law and

Public policy, Vol .30, 2006.

14. Robert Stein, Rule of law; What Does it Mean? 18 Minn. J. Int I L.293. 2009.

15. Samuel L. Bufford, Defining the Rule of Law, ABA Judges Journal, Fall 2007

at 10

16. Lacey, Nicola 2007 H.L.A Hart’s rule of law; the limits of philosophy in

historical perspective.

17. Quaderni fiorentini, 36. Pp . 1203-1224.

18. Simon Chesterman, An International Rule of law? American journal of

Comparative Law, Vol. 56pp 331-361 2008.

19. Augusto Zimmermann, the Rule of law as a Culture of Legality; Legal and

Extra-legal Elements for the Realisation of law Rule of Law in Society,

Muroch University electronic Journal of Law

20. Stephan Haggard and Andrew Maclntyre, The Rule of Law and Economic

Development, Annual Review of Political Science 11 2008 ; 205-34

21. Rachel Kleinfeld, Competing Definitions of the Rule of Law Implications for

Practitioners, www.Carnegie Endowment. Org / pubs

22. Todd J. Zywick, The Rule of law , Ereedom, and Prosperity, This paper can

be downloaded from the Social Science Research Network Electronic Paper

Collection: htt:// ssrn.com / abstract id=

1.2. ШҮҮГЧИЙН АЖИЛ, МЭРГЭЖЛИЙН ОНЦЛОГ

Зорилго Монгол Улсын Үндсэн хууль болон Шүүхийн тухай багц хуульд

заасны дагуу шүүх бие даасан, шүүгч хараат бус байх зарчмын үндсэн

дээр шүүн таслах ажлыг эрхлэн гүйцэтгэж, Монгол Улсын нэрийн

өмнөөс шийдвэр гаргадаг хариуцлагатай ажил гэдгийг эрх зүйн онол,

практикт тулгуурлан тайлбарлана.

http://www.carnegie/



Шүүх эрх мэдэл

Шүүхийн бие даасан байдал

Шүүх

Шүүгч

Шүүгчийн хараат бус байдал

Дагнасан шүүх

Хууль тайлбарлах

Нөлөөллийн мэдүүлэг

Шүүх эрх мэдэл, түүнийг хэрэгжүүлэх, шүүх, шүүгчийн чиг үүрэг.

Хүний хууль ёсны эрх ашиг, түүний хамгаалалт, шүүх шударга ёсны

баталгаа болох нь. Нөлөөллийн мэдүүлэг, шүүгчид нөлөөлсөн, хараат бус

байдалд нь халдсан этгээдэд хүлээлгэх хариуцлага. Шүүхийн бие даасан,

шүүгчийн хараат бус байдлыг хангах шүүхийн захиргааны чиг үүрэг.

Шүүгчийн ажил, мэргэжлийн онцлог юу вэ? Хуульчийн мэргэжлийн

ажилтай харьцуулан дүгнэлт хийнэ үү?

Шүүгчийн нийгмийн (социаль) дүр төрхийг тодорхойлно уу? Өөрөөр

хэлбэл, шүүгч хэргийн оролцогч, иргэний хувьд хэн байх ёстой вэ?

Шүүгчийн хууль ёсны эрх ашиг, сонирхлыг хамгаалах субъект хэн бэ?

Үндэслэлээ тайлбарлана уу?

1. Монгол Улсын Үндсэн хууль. 1992

2. Шүүхийн тухай багц хууль. 2012

3. Лүндэндорж Н. Төрийн онол. УБ., 2005

4. Лүндэндорж Н. Эрх зүй судлал (Juresprudence): философи, онол. УБ.,

2011

5. Чимид Б. Үндсэн хуулийн тухай мэдлэг. УБ., 2008

Нэр томьёо



Эх сурвалж



1.3. ШҮҮГЧИЙН ХАРААТ БУС БАЙДАЛ

Зорилго Шүүгчийн хараат бус байдлын талаар онол, практикийн мэдлэгийг

гүнзгийрүүлэх түвшинд судална.


Шүүгчийн албаны хараат бус байдал (Judicial personal independency)

Шүүгчийн хувийн хараат бус байдал (Judicial individual independency)

Шүүхийн бие даасан байдал (Judicial accountability)

Төвийг сахих байдал

Зарчимч байдал (Integrity)

Шүүгчийн хараат бус байдлын тухай ойлголт, Үндсэн хуулийн эрх

зүйн үндэс. Шүүгчийн хараат бус байдлын бүрдэл хэсэг (албаны болон

хувийн), элемент. Шүүгчийн хараат бус байдлын зарчим, олон улсын болон

үндэсний хэм хэмжээ. Шүүгч хэнээс хараат бус байх вэ, хараат бус байдлаа

хамгаалах шүүгчийн үүрэг. Шүүгчийн халдашгүй байдал, хамгаалалт.

Шүүгчийн хараат бус байдал шударга ёсны баталгаа болох үндэслэлийг

тайлбарлана уу?

Шүүгчийн мэдлэгийн хараат бус байдал гэх ойлголтын тухай саналаа

хэлнэ үү?

Шүүгчийн хараат бус байдалд халдсан тохиолдлыг хэрхэн илрүүлэх вэ?

Шалгуур үзүүлэлт нь юу байх вэ?

1. Монгол Улсын Үндсэн хууль. 1992.

2. Шүүхийн тухай багц хууль. 2012.

3. Монгол Улсын Үндсэн хуулийн тайлбар УБ., 2009.

4. Чимид Б. Үндсэн хуулийн үзэл баримтлал. 2004.

5. Лүндэндорж Н. Батсуурь М, Өнөрбаяр Ч нар. Монгол Улсад шүүхийн

хараат бус байдлыг бэхжүүлэх нь (бодлогын судалгааны тайлан). УБ.,

2010.

Нэр томьёо



Эх сурвалж



6. Human rights in the administration of justice: a manual on human rights for

judges, prosecutors and lawyers. UN Publication. OHCHR 2003. chapter

7. Шүүхийн ерөнхий зөвлөл. Монгол Улсын шүүхийн шүүгчийн ёс зүйн

дүрэм: Шүүгчийн хараат бус байдлын талаарх Банглорын зарчим. УБ.,

2014.

1.4. ШҮҮГЧИЙН БОЛОН ХУУЛЬЧИЙН БАРИМТЛАХ НИЙТЛЭГ ЗАРЧИМ, ҮҮРЭГ

Зорилго Хуульчийн баримтлах нийтлэг зарчим, үүргийн талаар цогц мэдлэг

эзэмшиж, хуульчийн мэргэжлийн үйл ажиллагаа болон хувийн

амьдралдаа эдгээрийг хэрэглэж шийдвэр гаргахдаа ёс зүйтэй хандах

чадварыг хөгжүүлнэ.

Хүний эрхэм чанар (Human dignity)

Хүний эрх, эрх чөлөө

Шударга ёс

Хууль дээдлэх ёс

Хуулийн засаглал

Ялгаварлан гадуурхал (discrimination)

Зарчимч байдал (Integrity)

Бодитой, ухаалаг хандах

Хараат бус байдал

Бие даасан, төвийг сахисан, шударга шүүх эрх мэдэл

Мэдээллийн нууц

Ашиг сонирхлын зөрчил

Мэргэжлийн үүрэгтээ үнэнч байх

Хуульчийн мэргэжлийн нэр хүнд

Шүүхийн бие даасан байдал

Хуульчийн баримтлах нийтлэг зарчмууд: (1) хүний эрхэм чанарыг

хүндлэх; (2) хүний эрх, эрх чөлөөг хамгаалах; (3) шударга ёсыг баримтлах;

(4) хууль дээдлэх; (5) ялгаварлан гадуурхахгүй байх; (6) зарчимч байх; (7)

бодитой, ухаалаг хандах; (8) хараат бус байх; (9) шүүх эрх мэдлийн бие

Нэр томьёо




даасан байдлыг хүндэтгэх, хамгаалах; (10) нууцыг хадгалах, хамгаалах; (11)

ашиг сонирхлын зөрчлөөс зайлсхийх; (12) мэргэжлийн үүрэгтээ үнэнч байх;

(13) мэргэжлийн нэр хүндээ эрхэмлэн, хүлээцтэй, хүндэтгэлтэй харилцах;

(14) шударга ёсны тогтолцоо, хуулийн засаглал, бие даасан, төвийг сахисан,

шударга шүүхийг төгөлдөржүүлэх.

Хуульчийн баримтлах нийтлэг үүрэг: (1) хуульчийн мэргэжлийн хараат

бус байдал; (2) мэргэжлийн шаардлага хангасан байх; (3) хичээл зүтгэл

гаргах; (4) хуульчийн мэргэжлийн үүргээ чухалчлах; (5) хувийн дотно

харилцаанаас зайлсхийх; (6) нууц хадгалах; (7) хуульчийн мэргэжлийн

үүрэгтэй холбоотой мэдээлэл; (8) шүүхийн иргэдийн төлөөлөгчтэй харилцах;

(9) хуульчийн мэргэжлийн үүргээс бусад үйл ажиллагаа; (10) олон нийтийн

мэдээллийн хэрэгсэл, цахим сүлжээ ашиглах; (11) өөрийн удирдлага дахь

этгээдэд шаардлага тавих.

Хуульчийн баримлах нийтлэг зарчим, үүргийг шүүгч баримтлах ёстой

юу? Яагаад?

Хүний эрхэм чанарыг хүндэтгэх, бодитой ухаалаг хандах зэрэг зарчмын

агуулгыг тайлбарлана уу?

Хичээл зүтгэл гаргах, хуульчийн мэргэжлийн үүргээ чухалчлах,

мэргэжлийн шаардлага хангасан байдал зэрэг хуульчийн баримтлах

нийтлэг үүргийг тодорхой жишээн дээр тулгуурлан тайлбарлана уу?


2. Шүүгчийн эрх зүйн байдлын тухай хууль. 2012.

3. Хуульчийн эрх зүйн байдлын тухай хууль. 2012.

4. Захиргааны хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хууль. 2002.

5. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хууль. 2002.

6. Эрүүгийн байцаан шийтгэх тухай хууль. 2002.

7. Хуульчийн мэргэжлийн үйл ажиллагаанд баримтлах дүрэм. 2013.


дүрэм. УБ., 2014.

9. Агар-Эрдэнэ Г., нар, Хүний эрхийн товч тайлбар, ХЭҮК болон Конрад

Аденаурын сан. 2013.

10. Моригива Ясүтомо. Хуульчийн ёс зүй. УБ., 2006, 3-р бүлэг, хуудас 68-84


Эх сурвалж



11. Мөнхсайхан О. Хуульчийн мэргэжлийн дүрмийн албан бус тайлбар:

хичээл зүтгэл гаргах үүрэг, Өмгөөлөгч, Эрх зүйн онол, практикийн

аргачилсан сэтгүүл, 2014 №04/63/, хуудас 40-41

12. ХЭҮК, Европын холбоо, Чехийн хөгжлийн ангентлаг. Хүний эрх (эмхтгэл),

2014.

1.5. ШҮҮГЧИЙН ЁС ЗҮЙН ТУХАЙ ОЙЛГОЛТ

Зорилго Ёс зүй, ёс суртахуун ба шүүгчийн ёс зүйн зарчим, хэм хэмжээний

талаар суурь мэдлэгтэй болж, эдгээр хэм хэмжээг биелүүлэх,

шийдвэр гаргахдаа ёс зүйтэй хандах чадварт суралцана.

Ёс зүй

Ёс суртахуун

Шүүгчийн ёс зүй

Хэм хэмжээ

Шүүгчийн ёс зүйн дүрэм

Шүүгчийн ёс зүйн зарчим

Шүүгчийн ёс зүйн зөрчил

Ёс зүй, ёс суртахууны онол, шүүгчийн ёс зүйн талаарх олон улсын

болон үндэсний хэм хэмжээ. Шүүгчийн ёс зүйн зарчим, агуулга, ёс зүйн хэм

хэмжээ. Шүүгчийн ёс зүйн зөрчил ба хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны

алдаа. Шүүгчид ёс зүйн хариуцлага тооцох үндэслэл, механизм.

Шүүгчийн ёс зүй нь бусад мэргэжлийн ёс зүйн хэм хэмжээнээс

юугаараа ялгаатай вэ?

Шүүгчийн ёс зүйн зөрчлийн бусад зөрчлөөс ялгагдах онцлогийг

тодорхойлно уу? Яагаад?

Ёс зүйн хэм хэмжээг дүрмээр зохицуулах нь ямар давуу болон сул

талтай вэ?

Монгол Улсад шүүгчийн ёс зүйн хэм хэмжээг дүрмээр зохицуулах

хэрэгцээ шаардлага, үндэслэлийг тайлбарлана уу?

Нэр томьёо






2. Авилгын эсрэг хууль. 2006.

3. Нийтийн албанд нийтийн болон хувийн ашиг сонирхлыг зохицуулах,

ашиг сонирхлын зөрчлөөс урьдчилан сэргийлэх тухай хууль. 2012.


5. Шүүгчийн эрх зүйн байдлын тухай хууль. 2012.

6. Эрүүгийн байцаан шийтгэх хууль. 2002.



9. Монгол Улсын Шүүхийн шүүгчийн ёс зүйн дүрэм. 2014.

10. Хуульчийн мэргэжлийн үйл ажиллагаанд баримтлах дүрэм. 2013.

11. Амарсанаа Ж. Шүүгчийн ёс зүй, Хуульчийн ёс зүй (гарын авлага), УБ

2004, хуудас 23-34

12. Батсуурь М, Өнөрбаяр Ч. Эрх зүйт ёс. УБ., 2010, хуудас 178-189

13. Батцэрэн Б. Шүүгчийн ёс зүйн үндсэн асуудал, шүүгчийн гаргаж буй

ёс зүйн нийтлэг зөрчил, Хуульчийн ёс зүй (гарын авлага), УБ., 2004,

хуудас 41-46

14. Бямбаа Л., Шүүгчийн ёс зүйн хэм хэмжээний шаардлага, түүний эрх

зүйн зохицуулалтын зарим асуудал, Хуульчийн ёс зүй (гарын авлага),

УБ., 2004, хуудас 35-40

15. Золзаяа Д., Шүүхийн ёс зүйн байдлын судалгаа, Хуульчийн ёс зүй

(гарын авлага), УБ 2004, хуудас 54-56

16. Лентовска Эвэ, Сайн шүүгчийн баримталвал зохих 10 зарчим

(орчуулга), Шүүх эрх мэдэл (мэдээлэл, арга зүйн улирал тутмын

эмхтгэл), Шүүхийн ерөнхий зөвлөл, 2014, №1, хуудас 83-90

17. Лүндэндорж Н, Өнөрбаяр Ч, Батсуурь М нар. Монгол Улсад шүүхийн

хараат бус байдлыг бэхжүүлэх нь (бодлогын тойм судалгаа), УБ.,

2010.

18. Моригива Ясүтомо. Хуульчийн ёс зүй, УБ., 2006, 17-р бүлэг, хуудас

356-377

19. Мөнхсайхан Л ба бус, Хуульчийн ёс зүй (гарын авлага), УБ., 2013,

хуудас 58-70

20. Одончимэг Ч., Шүүгчийн ёс зүй, Хуульчийн ёс зүй (гарын авлага), УБ.,

2004, хуудас 47-53

Эх сурвалж



1.6. ШҮҮГЧИЙН ХАРИЛЦАА, ХАНДЛАГА

Зорилго Шүүгч хэргийн оролцогчид төдийгүй олон нийттэй харилцахдаа

баримтлах харилцаа, хандлагын нийтлэг стандартыг төлөвшүүлж,

эерэг харилцааны соёлд суралцана.

Шүүхийн

Харилцаа

Хандлага

Биеэ авч явах байдал

Эерэг харилцаа

Үгэн харилцаа

Үгэн бус харилцаа

Харилцааны сэтгэл зүй

Харилцааны соёл

Зөрчлийг намжаах

Шүүгчийн нийгмийн (социаль) дүр төрх ба харилцаа, хандлага. Шүүгч

шүүх хуралдааны танхимд хэргийн оролцогчид, бусад шүүгч, шүүхийн ажилтан,

хэвлэл мэдээлэл, олон нийттэй харилцах. Нийгмийн сүлжээнд бусадтай

харилцахад анхаарах асуудал. Шүүгчийн хувцаслалт, биеэ авч явах байдал ба

анхаарвал зохих зүйлс.

Шүүгч хэргийн оролцогчидтой харилцах харилцаанд баримтлах

зарчмуудын талаар ярина уу?

Шүүгчийн хувцаслалт, биеэ авч явах байдал нь хэргийн оролцогчдод

хэрхэн нөлөөлдөг вэ?

Шүүгчийн ёс зүйн дүрэмд шүүгчийн харилцаа, хандлагад тавигдах

хязгаарлалтыг хэрхэн авч үзсэн бэ?

Шүүгч бусад шүүгч, шүүхийн ажилтантай харилцах харилцаанд юуг

анхаарах хэрэгтэй вэ?

1. Шүүхийн тухай хууль. 2012.

Эх сурвалж

Нэр томьёо





2. Шүүхийн захиргааны тухай хууль. 2012. 3. Монгол Улсын шүүхийн шүүгчийн ёс зүйн дүрэм. 2014. 4. Нээлттэй нийгэм хүрээлэн. Шүүхийн ажиглалт (судалгааны тайлан). УБ.,

2015. 5. Жанцан С. Хууль зүйн сэтгэл судлал. УБ., 2001.

6. Ууганцэцэг Б, Золзаяа Б, Хандсүрэн Х. Харилцааны ёс зүй ба стресс

менежмент, сургалтын гарын авлага. УБ., 2007.

7. Ketty tait. Communication tools: courtroom communication with self help

litigants. Canada., 2012.

1.7. ШҮҮГЧИЙН ЁС ЗҮЙН ЗӨРЧЛИЙГ ХЯНАН ШИЙДВЭРЛЭХ АЖИЛЛАГАА

Зорилго: Шүүгчийн ёс зүйн зөрчил, түүнийг хянан шийдвэрлэх

ажиллагаа, олон улсын болон үндэсний эрх зүйн тогтолцоо, чиг

хандлагын талаар мэдлэг эзэмшинэ.

.

Шүүхийн ёс зүйн хороо

Шүүгчийн ёс зүйн дүрэм

Шүүгчийн ёс зүйн хорооны дүрэм


Шүүгчийн ёс зүйн зөрчил

Сахилгын шийтгэл

Шүүхийн ёс зүйн хорооны харъяалан шийдвэрлэх маргаан

Шүүгчийн ёс зүйн талаар иргэн, хуулийн этгээдээс гаргасан гомдол,

түүнийг хүлээн авах. Шүүхийн ёс зүйн хяналтын институт, түүний бүтэц,

бүрэлдэхүүн, үйл ажиллагааны онцлог. Шүүгчийн ёс зүйн зөрчлийг хянан

шийдвэрлэх журам, ажиллагаа, түүний үе шат, практикт гарч буй асуудал.

Нэр томьёо




хянан шийдвэрлэх ажиллагаа. Шүүчийн ёс зүйн зөрчил, түүнд хүлээлгэх

сахилгын шийтгэлийн төрөл.

Шүүгчийн ёс зүйн зөрчилд хамаарах жишээ ярина уу? Үндэслэлээ


Шүүгчийн ёс зүйн зөрчил хянан шийдвэрлэх ажиллагааны үе шатыг

нэрлэнэ үү?

Шүүгчийн мэргэжлийн алдааг ёс зүйн зөрчилд тооцож болохгүй

шалтгаан юу вэ? Мэргэжлийн алдаа болон ёс зүйн зөрчлийг хэрхэн

зааглах вэ?

Шүүгчийн ёс зүйн зөрчлийг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны практикт

гарч буй асуудлууд юу вэ? Тэдгээрийг хэрхэн шийдвэрлэх вэ?


2. Шүүүгчийн эрх зүйн байдлын тухай хууль. 2012.

3. Шүүхийн захиргааны тухай хууль, 2012.

4. Монгол Улсын шүүхийн Шүүгчийн ёс зүйн дүрэм, 2014.

5. Хуульчийн мэргэжлийн үйл ажиллагаанд баримтлах дүрэм, 2013.

6. Шүүхийн ёс зүйн хорооны дүрэм, 2013.

7. Булган Д. Шүүхийн ёс зүйн хороо болон Хуульчдын холбооны

Мэргэжлийн хариуцлагын хорооны маргааны харьяаллыг зааглах

асуудал, Шүүх эрх мэдэл (мэдээлэл, арга зүйн улирал тутмын

сэтгүүл). Шүүхийн ерөнхий зөвлөл. 2015 он, №2

8. Лүндэндорж Н, Өнөрбаяр Ч, Батсуурь М. Монгол Улсад шүүхийн

хараат бус байдлыг бэхжүүлэх нь (бодлогын тойм судалгаа ). УБ.,

2010.

9. Мөнхсайхан Л ба бус. Хуульчийн ёс зүй (гарын авлага ). УБ 2013

10. Мөнхсайхан О. Хуульчийн ёс зүйн сургалтын гарын авлага. УБ., 2014


Эх сурвалж



1.8. ШҮҮГЧИЙН ХАРИУЦЛАГА

Зорилго Шүүгчийн ёс зүйн болон мэргэжлийн хариуцлагын тухай онол,

практикийн мэдлэгээ нэмэгдүүлж, хариуцлагатай байдлаа дээшлүүлэх

мэдлэг, чадварт суралцана.

Хариуцлага

Шүүгчийн хариуцлага

Ёс зүйн хариуцлага

Мэргэжлийн хариуцлага

Хариуцлагатай байдал

Шүүгчийн хариуцлага, хариуцлагатай байдлын тухай онол, түүний

элемент, хэмжүүр. Шүүгчийн хариуцлагын төрөл, хэлбэр. Шүүгчид

хариуцлага оногдуулах үндэслэл, журам. Шүүгч хариуцлагатай байдлаа

дээшлүүлэхэд анхаарах асуудал.

Шүүгчийн хариуцлагын элементүүдийг тодорхой жишээн тулгуурлан


Шүүгчийн мэргэшлийн үйл ажиллагааны түвшинг үнэлж хариуцлага

оногдуулахад ямар шалгуур үзүүлэлтийг үндэслэх нь зохистой вэ?

Шүүгч хариуцлагатай байдлаа дээшлүүлэхийн тулд юунд анхаарах

хэрэгтэй вэ?

1. Иргэний болон улс төрийн эрхийн тухай олон улсын Пакт. НҮБ. 1966.

2. Хүний эрхийн түгээмэл тунхаглал. НҮБ. 1948.


4. Монгол Улсын Шүүхийн тухай хууль. 2012

5. Монгол Улсын шүүхийн шүүгчийн ёс зүйн дүрэм. 2013

6. Монгол Улсын Эрүүгийн хууль. 2002

7. Хуульчийн эрх зүйн байдлын тухай хууль. 2012

Эх сурвалж

Нэр томьёо





8. Шүүгч: хараат бус байдал, үр нөлөө, хариуцлага. Европын зөвлөлийн

Сайд нарын хороо. 2010.

9. Шүүгчийн бие даасан байдал ба хариуцлагын тухай Софигийн тунхаглал.

Европын Шүүгч нарын зөвлөлийн зөвлөл. 2013.

10. Шүүгчийн ёс зүйн Бангалорын зарчмууд. 2002.

11. Шүүгчийг сонгон шалгаруулах журам. 2013

12. Шүүгчийн эрх зүйн байдлын тухай. 2012

13. Шүүхийн захиргааны тухай хууль. 2012

14. Л.Мөнхсайхан, Ж.Наранцацрал, М.Батсуурь, “Хуульчийн ёс зүй” гарын

авлага, Хууль зүйн яам, “Хууль зүйн салбарыг сайжруулах төсөл”,

Улаанбаатар, 2013.

15. Моригива Ясутомо, “Хуульчийн ёс зүй”, Улаанбаатар, 2007.

16. Н.Лүндэндорж нар “Монгол Улсад шүүхийн хараат бус байдлыг

бэхжүүлэх нь” бодлогын тойм судалгаа, Нээлттэй нийгэм форум.


17. О.Мөнхсайхан, “Монгол Улс дахь шүүгчийн сонгон шалгаруулалт шүүгчид

нэр дэвшигчийг үнэлэх ажиллагааг сайжруулах нь” Нээлттэй нийгэм

форум, Улаанбаатар, 2015.

18. Пим Алберс "Шүүгчийн мэргэшлийн үйл ажиллагаанд өгөх үнэлгээ",

Шүүгчийн мэргэжлийн үйл ажиллагааны түвшинг дүгнэхтэй холбогдуулан

боловсруулагдаж буй журмын төсөлд өгсөн зөвлөмж. 2013.

19. Шүүхийн ерөнхий зөвлөл, Шүүхийн бие даасан, шүүгчийн хараат бус

байдлыг хангахад шүүхийн захиргааны үүрэг, тулгамдсан асуудлууд”

олон улсын онол-практикийн бага хурлын илтгэлийн эмхтгэл,


20. ENCJ Project 2013-2014 Independence and Accountability of the Judiciary–

adopted Rome 13 June 2014.

21. F.B. William Kelly “An independent judiciary: the core of the rule of law by

justice”

22. Gareth Griffith, “Judicial Accountability” NSW Parliamentary Library Research

Service, 1998.

23. Guidance for Promoting Judicial Independence and Impartiality, 2001, USAID

Technical Publication.

24. International Commission of Jurists, The Independence and Accountability of

Judges, Lawyers and Prosecutors: Accountability (2007)

25. Jesper Wittrup “Analysis of the system for measuring and monitoring judicial

performance in Romania” 2006.



26. John Evans, “Adjudicative Independence: Canadian Perspectives” in II –

Independence and Accountability of Judges and Adjudicators

27. Office of Democracy and Governance Bureau for Democracy, Conflict, and

Humanitarian Assistance U.S. Agency for International Development

"Guidance for Promoting Judicial Independence and Impartiality" 2002.

28. Principles and Guidelines on the Right to a Fair Trial and Legal Assistance in

Africa, doc.

1.9. МЭТГЭЛЦЭХ ЗАРЧИМ: ХЭРЭГ ХЯНАН ШИЙДВЭРЛЭХ АЖИЛЛАГААН ДАХЬ ОНЦЛОГ

Зорилго Хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаанд талуудын эрх тэгш байдлыг

хангах, мэтгэлцэх зарчмыг хэрэгжүүлэх онол, практикийн мэдлэг,

чадвар эзэмшүүлнэ.

Мэтгэлцэх зарчим

Талууд

Оролцогчдын эрх үүрэг

Урьдчилсан хэлэлцүүлэг (Pre trial)

Шүүх хуралдааны дэг, дараалал, менежмент

Нээлтийн ажиллагаа

Хэргийн онол

Шүүхийн хэлэлцүүлэг

Шууд байцаалт

Зөрүүлсэн байцаалт

Шүүмжлэлийн үе шат

Өмгөөллийн үе шат

Шүүгдэгчийн эцсийн үг

Мэтгэлцээн, мэтгэлцэх зарчмын тодорхойлолт. Мэтгэлцэх зарчмыг

хэрэгжүүлэх үндэслэл, журам. Мэтгэлцэх зарчмын олон улсын болон

үндэсний эрх зүйн эх сурвалж. Мэтгэлцэх тогтолцооны онцлог: шүүхийн

Нэр томьёо




өмнөх шат, шүүхийн шат, шүүх хуралдааны дараах шатан дахь үйл

ажиллагаа. Мэтгэлцэх зарчмыг хэрэгжүүлэх дараалал, давуу болон сул тал.

Шүүн таслах ажиллагаанд мэтгэлцэх зарчмыг хэрэгжүүлэх онолын

болон практик үндэслэл юу вэ?

Мэтгэлцэх зарчмыг бодитой хэрэгжүүлэх нь шүүгчийн ёс зүйн зөрчлөөс

урьдчилан сэргийлэх гол арга байж болох уу?

Шүүх хуралдаанд оролцогчдын мэтгэлцэх явцад эдлэх эрх, үүрэг юу вэ?

Шүүх хуралдааны менежментийг сайжруулах талаар ямар санал хэлэх

вэ?

Талуудыг мэтгэлцээнд идэвхжүүлэх аргуудыг жишээгээр тайлбарлана

уу?

1. Мэтгэлцэх ур чадвар: гарын авлага. УБ., 2009.

2. Шүүх эрх мэдлийн шинэтгэлийн хөтөлбөр “Шүүх хуралдааны мэтгэлцэх

ур чадвар: видео хичээл". УБ., 2009.

3. Бат-Эрдэнэ Б. Монгол Улсын эрүүгийн байцаан шийтгэх хуульд

мэтгэлцэх зарчмыг хуульчлан тусгасан нь, өгүүлэл. Шударга ёс сэтгүүл,

УБ., 2011.

4. Баярсайхан Д. Эрүүгийн байцаан шийтгэх эрх зүй. УБ., 2014.

1.10. ХУУЛЬ БА ҮЙЛ БАРИМТ

Зорилго Хэрэг, маргааны үйл баримтыг тогтоох болон хууль зүйн дүгнэлт хийх

онол, практикийн мэдлэгийг нэмэгдүүлнэ.

Үйл баримт

Хууль зүйн дүгнэлт

Үйл баримтын асуулт

Хуулийн асуулт

Шүүгчийн үзэмж

Хуульчийн санал дүгнэлт

Таамаглал

Нэр томьёо


Эх сурвалж



Үйл баримтын болон хуулийн асуулт, зорилго, онцлог шинж, ялгаа.

Хэрэг, маргааны үйл баримтыг тогтоох, түүнд хууль зүйн дүгнэлт хийх,

анхаарах асуудал. Үйл баримтын асуултыг шүүгчийн үзэмжээс ялгаатай авч

үзэх.

Үйл баримтын болон хуулийн асуултын ялгааг тодорхой жишээн дээр тайлбарлана уу?

Үйл баримтыг тогтооход шүүхийн иргэдийн төлөөлөгч хэрхэн оролцох вэ?

Хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаанд үйл баримтыг нотлох үүрэгтэй субъектууд хэн бэ?




4. Баярсайхан Д. Эрүүгийн байцаан шийтгэх эрх зүй. УБ., 2014

5. Шүүхийн шийдвэрийн тухай Улсын дээд шүүхийн 2006 оны 21 дүгээр

тогтоол.

6. Alex Broadbent. Fact and law in casual inquiry. Legal theory journal, 2009.



Эх сурвалж



II БҮЛЭГ. САЛБАР ЭРХ ЗҮЙ

Бүлгийн зорилго: Салбар эрх зүй тус бүрээр материаллаг болон процессын

эрх зүйн онцлогийг тодорхойлсон суурь мэдлэг, ур чадвар

эзэмшүүлэх.

2.1.1. ГЭМТ ХЭРЭГ, ГЭМТ ХЭРГИЙН ЗҮЙЛЧЛЭЛ

Зорилго Гэмт хэрэг, бүрэлдэхүүн, түүний зүйлчлэл, гэмт хэргийг зөрчлөөс

ялган зүйлчлэх талаар ахисан түвшиний мэдлэг олгоно.

Гэмт хэрэг

Гэмт хэргийн бүрэлдэхүүн

Гэмт хэргийн бүрэлдэхүүний онол

Гэмт хэргийн ангилал

Гэмт хэргийн зүйлчлэл

Зөрчил

Эрүүгийн зөрчил

Захиргааны зөрчил

Гэмт хэрэг, зөрчлийн ялгаатай болон төсөөтэй шинж. Гэмт хэргийн

бүрэлдэхүүн, ангилал, төрөл. Гэмт хэргийн зүйлчлэл, ижил төстэй гэмт

хэргийг ялган зүйлчлэх, зөрчлөөс ялгах.

Эрүүгийн эрх зүйн хөгжлийн чиг хандлагад гэмт хэргийн бүрэлдэхүүний

онолыг хэрхэн авч үзэж байна вэ?

Танхайрах гэмт хэрэг, танхайрах зөрчлийн үндсэн ялгааг жишээгээр


1. Эрүүгийн хууль. 2002

2. Эрүүгийн байцаан шийтгэх хууль. 2002

3. Баярсайхан Д. Эрүүгийн эрх зүй. УБ., 2014.

Нэр томьёо



Эх сурвалж

2.1. ЭРҮҮГИЙН ЭРХ ЗҮЙ



4. Баярсайхан Д. Харьцуулсан эрүүгийн эрх зүй. УБ., 2012.

5. Ганболд Б. Эрүүгийн эрх зүй дэх гэмт хэрэг зүйлчлэлийн онол. УБ., 2001.

6. Ганболд Б. Гэмт хэрэг зүйлчлэлийн онол. УБ., 2005.

7. Жанцан С. Монгол Улсын Эрүүгийн эрх зүй (тусгай анги). УБ., 2013.

8. Чезаре Бонесана. (Орч Г.Эрдэнэбат) Гэмт хэрэг ба ял. УБ., 2009.

9. Эрдэнэбат Г, Эрдэнэбулган Ж, Эрүүгийн эрх зүйн удиртгал. УБ., 2004.

2.1.2. ЯЛЛАГДАГЧИЙГ ШҮҮХЭД ШИЛЖҮҮЛЭХ, ШҮҮХ ХУРАЛДААНД БЭЛТГЭХ

Зорилго Яллагдагчийг шүүхэд шилжүүлэх үндэслэл, журам, хуулийн

шаардлага хангасан эсэхийг шалгах арга зүйд суралцана.

Яллагдагч

Шүүгдэгч

Яллах тал

Өмгөөлөх тал

Таслан сэргийлэх арга хэмжээ

Хавтаст хэрэг

Яллагдагчийг шүүхэд шилжүүлэх

Хэрэг бүртгэлт

Мөрдөн байцаалт

Прокурорын хяналт

Шүүх хуралдаан

Яллагдагч, түүнийг шүүхэд шилжүүлэх үндэслэл, журам. Хэрэг

бүртгэлт, мөрдөн байцаалтын шатан дахь хүний эрхийн хэрэгжилт, таслан

сэргийлэх арга хэмжээ авагдсан байдал. Яллагдагчийг шүүхэд

шилжүүлэхийн өмнө хийвэл зохих ажиллагаа, анхаарах асуудал. Шүүх

хуралдааныг товлох ба шүүх хуралдааны бэлтгэл хангах.

Нэр томьёо




Яллагдагчийг шүүхэд шилжүүлэхэд анхаарах асуудлууд юу вэ? Шүүгчийн

шалгавал зохих зүйлсийг тодорхойлно уу?

Шүүх хуралдааны бэлтгэл хангах ажиллагаанд оролцогчдын чиг үүргийг

тодорхойлно уу?

Яллагдагчийг шүүхэд шилжүүлэхтэй холбоотой шүүхийн практикт

тулгарч буй асуудлын талаар ярилцана уу? Тэдгээр асуудлыг хэрхэн

шийдвэрлэх вэ?

1. Эрүүгийн хууль. 2002.



4. Ганболд Б. Эрүүгийн байцаан шийтгэх эрх зүй /ерөнхий анги/. УБ.,

2008

5. Ганболд Б. Эрүүгийн байцаан шийтгэх эрх зүй /тусгай анги/. УБ., 2010.

6. Ганболд Б. Эрх зүй судлал. УБ., 2011



9. Амарбаясгалан Б, Эрхэсхулан Ж. Монгол Улсын эрүүгийн байцаан

шийтгэх эрх зүй. УБ., 2007.

2.1.3. ЭРҮҮГИЙН ХЭРЭГ ХЯНАН ШИЙДВЭРЛЭХ АЖИЛЛАГААН ДАХЬ ХҮНИЙ ЭРХ

Зорилго Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаанд хүний эрхийг хангах

мэдлэг, чадвар, хандлага төлөвшүүлнэ.

Эрүүгийн эрх зүй

Эрүүгийн байцаан шийтгэх эрх зүй

Хүний эрх

Эрх чөлөө

Гэм буруу

Гэмт хэргийн бүрэлдэхүүн

Гэмт буруугүйн зарчим

Нэр томьёо


Эх сурвалж



Халдашгүй байх

Цагдан хорих таслан сэргийлэх арга хэмжээ

Хувь хүний эрх чөлөө, халдашгүй байдлыг баталгаажуулсан олон

улсын болон үндэсний эрх зүйн тогтолцоо. Эрх зүйд захирагдах ёс (rule of

law). Гэмт хэргийн бүрэлдэхүүнийг шалгах. Эрүүгийн байцаан шийтгэх

ажиллагаанд хүний эрхийг хангах механизм: хэрэг бүртгэлт, мөрдөн

байцаалт, прокурорын хяналт, шүүхийн шатанд хүний эрхийг хангах,

хамгаалах.

Эрүүгийн байцаан шийтгэх ажиллагаанд хүний эрхийг хангах механизмыг

сайжруулах талаар саналаа хэлнэ үү?

Хэрэг бүртгэлт, мөрдөн байцаалтын шатан дахь хүний эрхийн зөрчлийг

хэрхэн арилгах вэ? Прокурор, шүүгчийн оролцоо ямар байх вэ?

Эрүүгийн байцаан шийтгэх ажиллагаанд хүний эрхийн зөрчил үүсэхээс

урьдчилан сэргийлэхэд шүүгчийн оролцоо ямар байх вэ?




4. Ганболд Б. Эрүүгийн байцаан шийтгэх эрх зүй /ерөнхий анги/. УБ., 2008




8. Улсын дээд шүүх, Шүүхийн ерөнхий зөвлөл. Шүүгчийн сургалтын гарын

авлага – 2013. УБ., 2013.



Эх сурвалж



2.1.4. ЭРҮҮГИЙН ХЭРЭГ ХЯНАН ШИЙДВЭРЛЭХ АЖИЛЛАГААНД

НОТЛОХ БАРИМТЫГ ҮНЭЛЭХ

Зорилго Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаанд нотлох баримтыг

үнэлэх онол, арга зүйн мэдлэг, чадварыг нэмэгдүүлнэ.

Нотлох баримт

Нотлох ажиллагаа

Нотолгооны хэрэгсэл

Нотлох баримтын ангилал

Шинжээчийн дүгнэлт

Эд мөрийн баримт

Нотлох баримтын эх сурвалж

Нотлох баримтыг шинжлэн судлах

Нотлох баримт үнэлэх

Нотлох баримтын тухай ойлголт, түүний шинж, ангилал, төрөл.

Нотлох баримтыг үнэлэхэд баримтлах зарчим. Шинжээчийн дүгнэлт, түүнийг

шүүхэд үнэлэх. Шүүгч нотлох баримтыг үнэлэхдээ өөрийн дотоод итгэл, эрх

зүйн ухамсрыг удирдлага болгох. Нотлох баримтыг үнэлэх, түүний үр дүнг

шүүхийн шийдвэрт бичих.

Нотлох баримтыг үнэлэхэд баримтлах суурь зарчмыг тайлбарлана уу?

Шүүгчийн дотоод итгэл нь нотлох баримтыг үнэлэхэд хэрхэн нөлөөлөх

вэ?

Нотлох баримт үнэлэх ажиллагаа, түүний үр дүнг шүүхийн шийдвэрт

хэрхэн тусгахад анхаарах зүйл юу вэ?

Гэрчийн мэдүүлэг болон эд мөрийн баримтыг ижил түвшинд үнэлэх үү?


Нэр томьёо


Эх сурвалж






4. Монгол Улсын Дээд Шүүхийн тогтоолын эмхэтгэл. 2014

5. Ханнс зайдлийн сан. Эрүүгийн байцаан шийтгэх хууль: Шинжлэх ухааны

тайлбар. УБ., 2003


шийтгэх эрх зүй. УБ., 2007

7. Бат-Эрдэнэ Б нар. “Шүүгчийн сургалтын гарын авлага” УБ., 2004

8. Баярсайхан Д. Эрх зүйн онол. УБ., 2000

9. Батзориг Б. Гэмт хэргийн нотолгооны ерөнхий онол. УБ., 2002

10. Батзориг Б. Эрүүгийн хэргийн нотлох баримтыг цуглуулах, бэхжүүлэх

ажиллагааны онол, практикийн асуудал докторын диссертаци. УБ., 2011

11. Галдаа Б. Нотолгооны эрх зүйн үндсэн асуудал. УБ., 2008

12. Лхагвасүрэн А, Баясгаланбат Н. Криминалистик. УБ., 2013

13. Цэвэл Я. Монгол хэлний товч тайлбар толь. УБ.,1966

14. А.И.Винберг., Н.Т.Малаховская., “Судебная экспертология”.,

Волгоград.г., 1979 г.

15. Лекции по дисциплине ”Проблемы судебной экспертизы”// fgiseo.npi-

tu.ru/admin/spaw2/.../Lekcii.doc//

16. Комментарий к Уголовному кодексу Россииской Федераций 7-е

издание.2010г

17. Юридический энциклопедический словарь., Москва., 1984.,

18. К.Ф.Гуценко, Л.В.Головко.” Уголовный процесс западных государств”

М.,2001 г

2.1.5. ЭРҮҮГИЙН ХЭРГИЙН ШҮҮХ ХУРАЛДААН

Зорилго Эрүүгийн хэргийн шүүх хуралдааныг үр нөлөөтэй удирдан явуулах

арга, чадварт суралцана.


Талууд

Яллах тал

Өмгөөлөх тал

Оролцогч

Бусад оролцогч

Нэр томьёо



Гэр бүлийн гишүүн

Үр хүүхэд

Хууль ёсны төлөөлөгч

Тахар

Шүүгдэгч

Хохирогч

Дэг

Эрүүгийн хэргийн шүүх хуралдаан, түүний онцлог. Шүүх хуралдааны

үе шат, дэг. Шүүх хуралдааны дэг зөрчигчдөд хүлээлгэх хариуцлага. Шүүх

хуралдааны ерөнхий нөхцөл, шүүхийн хэлэлцүүлгийн шатанд талуудад

ижил тэгш боломж олгох, шүүх хуралдааны шүүмжлэл, шүүгчдэгчийн эцсийн

үг. Шүүх хуралдааныг даргалах арга зүй. Шүүх хуралдааны танхимд хэргийн

оролцогчидтой харилцахад анхаарах асуудал.

Эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүх хуралдаанд талуудыг адил тэгш

мэтгэлцэх бололцоогоор хэрхэн хангахыг жишээгээр тайлбарлана уу?

Шүүх хуралдаан даргалах шүүгчийн арга барилд хамаарах

элементүүдийг тодорхойлно уу?

Шүүх хуралдааны танхимд хэргийн оролцогчидтой харилцахдаа

анхаарах асуудлыг жишээн дээр тулгуурлан тайлбарлана уу?


2. Эрүүгийн байцаан шийтгэх хуулийн тайлбар. 2006

3. Баярсайхан Д. Эрүүгийн байцаан шийтгэх эрх зүй. УБ., 2014

4. Бат-Эрдэнэ Б. Монгол Улсын Эрүүгийн байцаан шийтгэх эрх зүй. УБ.,

2009

5. ННФ. Шүүх хуралдааны ажиглалт, судалгааны тайлан. УБ., 2015

6. Монгол Улсын хуучин ба шинэ Эрүүгийн байцаан шийтгэх хуулиудын

харьцуулсан судлагаа. 2002

7. Эрүүгийн болон Эрүүгийн хэрэг шалган шийдвэрлэх хуулийн төсөл. УБ.,

2015



Эх сурвалж



2.1.6. ЯЛ ХӨНГӨРҮҮЛЭХ, ХҮНДРҮҮЛЭХ НӨХЦӨЛ

Зорилго Гэмт хэргийн нөхцөл байдлыг тал бүрээс нь авч үзэж ял хөнгөрүүлэх

болон хүндрүүлэх нөхцөл байдлыг оновчтой тодорхойлж ял

оногдуулах мэдлэг, чадвар эзэмшүүлнэ.

Ял

Ял хөнгөрүүлэх нөхцөл байдал

Ял хүндрүүлэх нөхцөл байдал

Гэмт хэргийн нийгмийн аюулын шинж чанар

Гэмт хэрэг үйлдсэн этгээдийн хувийн байдал

Гэмт хэрэг үйлдсэн нөхцөл байдал

Хор уршиг

Хохирол

Хариуцлага

Ял оногдуулах нийтлэг зарчим, агуулга. Ял хөнгөрүүлэх болон

хүндрүүлэх нөхцөл байдал, тодорхойлох, хэрэглэх. Эрүүгийн хариуцлагын

бусад арга хэмжээ. Ял хөнгөрүүлэх, хүндрүүлэх нөхцөл байдлыг хэрэглэхэд

анхаарах асуудал.

Ял хөнгөрүүлэх, хүндрүүлэх нөхцөл байдлыг хэрэглэхдээ шүүгч юуг

анхаарах шаардлагатай вэ?

Гэмт хэрэг үйлдсэн этгээдийн хувийн байдал ял хөнгөрүүлэх үндэслэл

болдог нь зөв үү?



3. Чезаре Бекариа. (орч Г.Эрдэнэбат) Гэмт хэрэг ба ялын тухай. УБ., 2009

4. Жанцан С. Монгол Улсын эрүүгийн эрх зүй Ерөнхий ба тусгай анги. УБ.,

2011

5. Жанцан С. Монгол Улсын Эрүүгийн эрх зүйн онол. УБ., 2009


Нэр томьёо


Эх сурвалж



6. Совд Г. Монгол Улсын Эрүүгийн хуулийн тайлбар. УБ., 2002

7. Хууль зүйн үндэсний төв. Эрүүгийн хариуцлага сургалтын гарын авлага.

УБ., 2006

2.1.7. ШҮҮХИЙН ШИЙДВЭР БОЛОВСРУУЛАХ АРГА ЗҮЙ

(ЭРҮҮГИЙН ХЭРЭГ)

Зорилго Шүүхийн шийдвэрийн бүтэц, тавигдах шаардлагыг гүнзгийрүүлэх

түвшинд судалж, эрүүгийн хэргийн талаар шийтгэх, цагаатгах тогтоол

боловсруулах чадварыг дээшлүүлнэ.

Шүүхийн шийдвэр

Шүүгчийн захирамж

Шүүхийн тогтоол

Шийтгэх тогтоол

Цагаатгах тогтоол

Диспозитив зарчим

Бодит үнэнийг тогтоох зарчим

Удиртгал хэсэг

Тодорхойлох хэсэг

Тогтоох хэсэг

Хэргийн үйл баримт

Нотлох баримт

Бусад баримтыг няцаан үгүйсгэх

Хууль зүйн дүгнэлт

Эд мөрийн баримт

Гэм хорын хохирол

Иргэний нэхэмжлэл

Шүүхийн шийдвэр хууль ёсны бөгөөд үндэслэл бүхий байх зарчим,

тайлбар. Шүүхийн шийдвэрийн бүтэц, түүнд тавигдах агуулгын болон

хэлбэрийн шаардлага. Эрүүгийн хэргийн шийтгэх, цагаатгах тогтоолыг

боловсруулах, нийгэм, эдийн засгийн үр дагаварыг тооцох. Шүүхийн

шийдвэр (шийтгэх, цагаатгах тогтоол) боловсруулах дадлага ажил.


Нэр томьёо



Шүүхийн шийдвэрт тавигдах хэлбэрийн болон агуулгын шаардлагыг


Эрүү болон иргэний хэргийн шүүхийн шийдвэрийн ялгаатай ба төсөөтэй

талуудыг тодорхойлж ярилцана уу?

Шүүхийн шийдвэрийн тодорхойлох хэсгийн агуулга ямар байх вэ?


2. Шүүхийн ерөнхий зөвлөл. Монгол Улсын Шүүхийн сонгомол шийдвэрийн

эмхэтгэл. УБ., 2015


шийтгэх эрх зүй. УБ., 2007.

4. Шүүхийн шийдвэрийн тухай Улсын дээд шүүхийн 2006 оны 21 дүгээр

тогтоол.

5. Улсын дээд шүүх, Шүүхийн ерөнхий зөвлөл. Эрүүгийн эрх зүйн сургалтын

гарын авлага. УБ., 2013


Эх сурвалж



2.2.1. ИРГЭНИЙ ЭРХ ЗҮЙН ЗАРЧИМ, ОНОЛ

Зорилго Иргэний эрх зүйн зарчим, агуулга, хэрэглэх нөхцөлийг тодорхойлоход

шаардлагатай иргэний эрх зүйн суурь үзэл баримтлал, онолын мэдлэг

эзэмшүүлнэ.

Ёс суртахууны философи

Зүй ёс (Justice)

Хуваарилалтын зүй ёсны зарчим

Солилцооны зүй ёсны зарчим

Хувийн чөлөөт хүсэл зоригийг хамгаалах зарчим

Эрх зүйн тодорхой ба уян хатан байдал

Хувийн эрх зүйн харилцааны онцлог ба зүй ёсны зарчим. Зүй ёсны

зарчим ба түүний ёс суртахууны философийн үндэслэгээ. Хуваарилалтын

болон солилцооны зүй ёсны зарчим, мөн чанар, эдгээр зарчим хувийн эрх

зүйн харилцааны тулгуур болох нь. Хувь хүний эрх чөлөөг иргэний эрх зүйн

аргаар хамгаалахын ач холбогдол, үр дагавар, учир шалтгаан.

Иргэний эрх зүйн суурь болон салбарын зарчмын ялгаатай ба

хамааралтай талууд юу вэ?

Иргэний эрх зүйд зохицуулалтын тодорхой болон уян хатан байдал ямар

арга хэрэгслээр хангагдах вэ?

Гэрээний эрх чөлөө, өмчийн халдашгүй байдал, хувийн чөлөөт байдал,

зөрчигдсөн эрхийг сэргээх, талуудын тэгш байдал, итгэлцлийг хамгаалах,

диспозитив зэрэг зарчмуудыг хуваарилалтын болон солилцооны зүй

ёсны зарчмын үүднээс хэрхэн тайлбарлах вэ?

1. Буянхишиг Ж. Иргэний эрх зүйн удиртгал I (Иргэний эрх зүй). УБ., 2012

2. Буянхишиг Ж. Иргэний эрх зүйн тусгай анги III (Иргэний эрх зүй). УБ.,

2013.

3. Оюунтунгалаг Ж. Харьцуулсан иргэний эрх зүй, 2013.

2.2. ИРГЭНИЙ ЭРХ ЗҮЙ



Нэр томьёо

Эх сурвалж



4. Тэмүүлэн Б, ба бусад, Иргэний эрх зүйн ерөнхий анги, 2010.

5. Gordley J. Foundations of Private Law: Property, tort, contract unjust

enrichment, 2007.

6. Ibbetson D. J. A Historical Introduction to the Law of Obligation, 2006.

7. Merryman J. H, The Civil Law Tradition, 2nd ed., 2006.

8. Weinrib E.J, The Idea of Private Law, 1995.

2.2.2. ИРГЭНИЙ ХУУЛЬ ТОГТООМЖИЙН ХЭРЭГЛЭЭ

Зорилго Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх ажиллагаанд иргэний

хуулийн зарчим, зохицуулалтыг тайлбарлан хэрэглэх мэдлэг,

чадварыг дээшлүүлнэ.

Иргэний эрх зүйн хамгаалалт: ерөнхий, тусгай зохицуулалт

Шударга ёсны зарчим

Хэлцэл

Хүчин төгөлдөр бус байх

Хүчин төгөлдөр буст тооцох

Хүчингүйд тооцох

Өмчлөх эрх

Өмчлөгчийн шаардах эрх

Эзэмшил

Гэр бүлийн гишүүдийн хамтран өмчлөх дундын хөрөнгө

Гэрээнээс татгалзах

Гэрээний үүргийн зөрчил

Үүргийн гүйцэтгэлийг хангах арга

Үүрэг дуусгавар болох

Гэрээний хариуцлага буюу нэмэлт үүрэг

Төсөөтэй гэрээ

Гэрээний үүргийг шаардах эрх

Гэм хор учруулснаас үүсэх үүрэг

Үндэслэлгүйгээр хөрөнгөжсөний эсрэг шаардлага

Өв хүлээн авах журам

Нэр томьёо



Иргэний эрх зүйн харилцаанд шударга ёсны зарчим, талуудын тэгш

байдлыг баталгаажуулсан Иргэний хуулийн зохицуулалт. Талуудын

хоорондын тохиролцооны агуулгыг тодорхойлох, хэлцэл хүчин төгөлдөр бус

байх болон хүчин төгөлдөр буст тооцуулахтай холбоотой нэхэмжлэлийн

шаардлагыг тодруулах, зааглах, зарим төрлийн гэрээг хожим хүчингүй

болгох. Өмчлөгчийн шаардах эрхийн төрлүүд, эзэмшлийн ангилал,

тэдгээртэй холбоотой үүсэх үр дагавар, өмчлөх эрх үүсэх, дуусгавар болох.

Гэрээ цуцлах, гэрээнээс татгалзах үндэслэл, журам, ялгаатай болон

төсөөтэй шинжүүд, гэрээний үүрэг дуусгавар болох нөхцөл байдал. Үүргийн

зөрчил ба нэмэлт үүрэг, үүргийн гүйцэтгэлийг хангах арга, гэрээний

харилцаанаас үүссэн хохирлыг шийдвэрлэх. Үндэслэлгүйгээр

хөрөнгөжихтэй холбоотой үүсэх үүргийн эрх зүйн хүрээнд шаардлага гаргах

эрхийн төрөл, тэдгээрийг үгүйсгэх нөхцөл байдал, шаардах эрхийн хүрээ.

Гэрээ дуусгавар болох үндэслэлүүдийг жишээгээр тайлбарлана уу?

Гэрээнээс татгалзах, гэрээг цуцлах ойлголтын ялгаатай болон төсөөтэй

талуудыг нэрлэнэ үү?

Иргэний эрх зүйн хамгаалалтын ерөнхий аргууд нь шаардах эрхийн

үндэслэл болох уу? Яагаад?

Өмчлөгчийн шаардах эрхэд ямар ямар эрхүүд орох вэ, хэнээс шаардах

вэ?

Эзэмшлийг шударга, шударга бус гэж үзэх шалгуур юу вэ?

Хохирлыг арилгуулах хүрээг хэрхэн тодорхойлох вэ?

Үндэслэлгүйгээр хөрөнгөжих, гэм хор учруулах, эд хөрөнгийг хольж,

нийлүүлэхтэй холбоотой гаргах шаардлагуудын үндэслэлийг хэрхэн

шалгах вэ?

1. Кают Ё. Монгол Улсын шинэ иргэний эрх зүй, УБ., 2005.

2. Монгол Улсын дээд шүүх. Шүүгчийн 2010 оны сургалтын материал, УБ.,

2010.

3. Монгол Улсын дээд шүүх. Шүүгчийн 2011 оны сургалтын материал. УБ.,

2011.

4. Монгол Улсын дээд шүүх. Шүүгчийн 2012 оны сургалтын гарын авлага.

УБ., 2012.



Эх сурвалж



5. Буянхишиг Б. Иргэний эрх зүйн удиртгал. 2012.

6. Буянхишиг Б. Иргэний эрх зүйн тусгай анги. 2013.

7. Буянхишиг Б. Иргэний эрх зүйн бодлогын хураамж I, II, III, 2013.


9. Тэмүүлэн Б, ба бусад, Иргэний эрх зүйн ерөнхий анги, 2010.

2.2.3. ИРГЭНИЙ ХЭРЭГ ШҮҮХЭД ХЯНАН ШИЙДВЭРЛЭХ

АЖИЛЛАГАА

Зорилго Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн үндсэн

зарчим, үзэл санаа, зохицуулалтыг нэг мөр ойлгох, хэрэглэх,

зохицуулагдаагүй харилцаа эсвэл өөр өөр утга санаа илэрхийлсэн

зөрчилтэй хуулийн заалтыг тодорхойлох, процесс ажиллагааг

тогтвортой явуулах нөхцлийг хангах мэдлэг, чадвартай болно.

Иргэний хэрэг

Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх ажиллагаа

Иргэний хэрэг үүсгэх

Иргэний хэргийн шүүх хуралдаан

Иргэний хэрэг үүсгэхээс татгалзах

Диспозитив зарчим

Шүүхэд мэдүүлэх эрх ба сонсгох зарчим

Шүүх хуралдааныг амаар явуулах зарчим

Шүүн таслах ажиллагааг монгол хэлээр явуулах зарчим

Шүүх хуралдааныг тасралтгүй явуулах зарчим


Шүүх хуралдааныг нээлттэй явуулах зарчим

Шүүхийн өмнө эрх тэгш байх зарчим

Шүүгч хараат бус байх зарчим

Шүүхийн шийдвэр заавал биелэгдэх зарчим

Эрх зүйн маргаан, иргэний хэрэг үүсгэх үндэслэл. Иргэний хэрэг

шүүхэд хянан шийдвэрлэх ажиллагаанд баримтлах зарчим, хэрэглээ.


Нэр томьёо



Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх ажиллагааны төрөл, эрх зүйн

зохицуулалтын агуулга. Иргэний эрх зүйн бодлого.

Нэхэмжлэгч А нь барилга барихад өөрөөсөө 80 сая төгрөг, мөн Б нь 100

сая төгрөг оруулсан байхад Б өөрийгөө дангаар өмчлөгчөөр бүртгүүлсэн

нь миний эрхийг зөрчсөн тул намайг өмчлөгчөөр тогтоож өгнө үү гэсэн

нэхэмжлэлийг Б-д холбогдуулан гаргажээ. Нэхэмжлэлийн шаардлага

тодорхой юу?

А болон Б нар хамтран ажиллах гэрээ байгуулсан. Б баригдаж буй орон

сууцнаас бусдад борлуулалт хийхгүй байх үүргийг гэрээгээр хүлээсэн.

Гэтэл Б хэд хэдэн орон сууцыг бусдад худалдахаар гэрээ байгуулсныг А

олж мэджээ.

Нэхэмжлэгч А нь гэрээний үүргээ зөрчихгүй байхыг Б-д даалгах

нэхэмжлэлийг Б-д холбогдуулан гаргажээ. Нэхэмжлэлийн шаардлагын

агуулгыг тайлбарлана уу.

1. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хууль. 2002

2. JusLine & Эрх зүйн мэдээлэл сэтгүүл. 2013

3. Улсын дээд шүүх. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай

хуулийн дэлгэрэнгүй тайлбар. 2012, 2014

4. Монгол Улсын шинэ Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх эрх зүй

болон үл хөдлөх эд хөрөнгийн эрх зүй. 2003

5. Улсын дээд шүүх, Шүүхийн ерөнхий зөвлөл. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан

шийдвэрлэх эрх зүй гарын авлага. УБ., 2013


шийдвэрлэх эрх зүй ба эвлэрүүлэн зуучлал (гарын авлага). УБ., 2014

7. Монгол Улсын Дээд шүүхийн 2009 оны 30 дугаар тогтоол, 2002 оны 263

дугаар тогтоол, 2007 оны 36 дугаар тогтоол, 1995 оны 80 дугаар тогтоол

8. Буянхишиг Б. Иргэний эрх зүйн удиртгал. 2012.

9. Буянхишиг Б. Иргэний эрх зүйн тусгай анги. 2013.


11. Тэмүүлэн Б, ба бус, Иргэний эрх зүйн ерөнхий анги, 2010

12. Мөнхжаргал Т. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх эрх зүй. УБ.,

2008.


Эх сурвалж



2.2.4. ИРГЭНИЙ ХЭРГИЙН ШҮҮХ ХУРАЛДААН

Зорилго Иргэний хэргийн шүүх хуралдааныг зохистой удирдан явуулах арга,

чадварт суралцана.


Дэг

Шүүх хуралдааны тасралтгүй байдал


Шүүгчийн алх

Шүүх хуралдаан даргалах

Шүүх хуралдааны танхим

Иргэний хэргийн шүүх хуралдаан, онцлог. Шүүх хуралдааны дэг, дэг

зөрчигчдөд хүлээлгэх хариуцлага. Шүүх хуралдаан даргалах шүүгчийн арга

барил, анхаарах асуудал. Шүүгчийн алх хэрэглэх, шүүхийн шийдвэрийг

уншиж сонсгох.

Анхан шатны шүүх хуралдааны онцлогийг давж заалдах болон хяналтын шатны хуралдаантай харьцуулан хэлэлцэнэ үү?

Анхан шатны шүүх хуралдааны үе шатыг тодорхойлно уу?

Шүүх хуралдааны бэлтгэлийн үе шатны ажиллагааг нэрлэнэ үү?

Шүүх бүрэлдэхүүн зөвлөлдөх гэдгийг хэрхэн тайлбарлах вэ?

Шүүгч шүүх хуралдааны явцад алхыг ямар тохиолдлуудад хэрэглэх вэ?

Шүүх хуралдааны танхимд тогтоосон журмыг зөрчсөн хэргийн оролцогч

бус иргэнд шүүгч хэрхэн хариуцлага хүлээлгэх вэ?

Шүүхийн шийдвэрийг уншиж сонсгох, тайлбарлах хэмжээ хязгаарын

талаар хэлэлцэнэ үү?




Нэр томьёо

Эх сурвалж



2. Дугармаа А. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх эрх зүй. Сургалтын


3. Мөнхжаргал Т. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх эрх зүй. 2003

4. Нарангэрэл С. Эрх зүйн эх толь бичиг. 2007

5. Улсын дээд шүүх, Шүүхийн ерөнхий зөвлөл. Иргэний хэргийг анхан

шатны шүүхээр хянан шийдвэрлэх журам. шүүгчийн 2010 оны сургалтын

материал. УБ., 2010


дүрэм. УБ., 2014

2.2.5. ЭВЛЭРҮҮЛЭН ЗУУЧЛАЛ

Зорилго Эрх зүйн маргааныг шүүхийн бус журмаар эвлэрүүлэн зуучлагчийн

дэмжлэгтэйгээр шийдвэрлэх ажиллагааны эрх зүйн зохицуулалтын

талаар цэгцтэй мэдлэг олгоно.

Маргааныг сонголтоор шийдвэрлэх

Эвлэрүүлэн зуучлах эрх зүй

Эвлэрүүлэн зуучлал

Талууд

Эвлэрүүлэн зуучлагч

Эвлэрүүлэн зуучлах журам

Эвлэрлийн гэрээ

Эвлэрүүлэн зуучлал, түүний зарчим. Хэрэг, маргааныг шийдвэрлэх

шүүхийн бус арга, ач холбогдол, давуу болон сул тал. Эвлэрүүлэн зуучлал

үүсэх үндэслэл, эвлэрүүлэн зуучлах ажиллагааны процесс, журам,

ажиллагаа. Хуульчийн болон эвлэрүүлэн зуучлагчийн ёс зүй. Эвлэрүүлэн

зуучлах ажиллагаан дахь шүүгчийн оролцоо, анхаарах асуудал.

Гадаадын зарим улс орны шүүхийн практикт маргааныг эвлэрүүлэн

зуучлагчийн оролцоотойгоор шийдвэрлэх хандлага давамгайлж, өргөн

хэрэглэж байгаад дүгнэлт хийнэ үү?



Нэр томьёо



Эвлэрүүлэн зуучлалын тухай хууль батлагдан гарах болсон хэрэгцээ,

шаардлага, түүний зорилго, ач холбогдол юу вэ?

Эвлэрүүлэн зуучлах ажиллагааны давуу болон сул талыг тодорхойлж


Иргэний хэрэг маргааныг эвлэрүүлэн зуучлах ажиллагаагаар шийдвэрлэх

нь шүүхэд хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаанаас ямар онцлогтой вэ?

Эвлэрүүлэн зуучлах ажиллагаа амжилтгүй болсон тохиолдолд хэргийг

хэрхэн шийдвэрлэх вэ?


2. Иргэний хууль. 2002


4. Гэр бүлийн тухай хууль.1999

5. Хөдөлмөрийн тухай хууль. 1999

6. Арбитрын тухай хууль.2003

7. Шүүхийн тухай. 2012


9. Нямсүрэн Ч. Эрх зүйн ерөнхий онол. Үндсэн ойлголт, тулгамдсан

асуудал. УБ., 2010

10. Энхбаатар Ч. Үндсэн хуулийн эрх зүй. УБ., 2007.

11. Эвлэрүүлэн зуучлах тогтолцоог сайжруулах төсөл. Эвлэрүүлэн зуучлагч

бэлтгэх сургалтын гарын авлага. УБ., 2013.

12. Эвлэрүүлэн зуучлагчдад зориулсан гарын авлага. УБ.,2014

13. Monk G., Winslade J. “Narrative Mediation: A new approach to conflict

resolution”. Jossey-Bass, 2000.

14. Бесемер Х. Медиация: посредничество в конфликтах. М., 2004.

2.2.6. НЭХЭМЖЛЭЛИЙГ ХҮЛЭЭН АВАХААС ТАТГАЛЗАХ

Зорилго Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн нэхэмжлэлийг

хүлээн авахаас татгалзах зохицуулалтыг шүүхийн практикт нэг мөр

ойлгон хэрэглэх мэдлэг, чадварыг гүнзгийрүүлнэ.

Нэхэмжлэгч

Нэр томьёо

Эх сурвалж



Хариуцагч

Арбитрын хэлэлцээр

Улсын тэмдэгтийн хураамж

Хуулийн этгээд

Хуулийн этгээдийн иргэний эрх зүйн чадвар

Иргэний эрх зүйн бүрэн чадамж

Нэхэмжлэлийн хэлбэр, бүрдүүлбэр, түүнийг шалгах. Иргэний хэрэг

үүсгэхээс татгалзах үндэслэл, журам, ажиллагаа, анхаарах асуудал.

Иргэний хэрэг үүсгэхээс татгалзах үндэслэлүүдийг тайлбарлана уу?

Нэхэмжлэлийн бүрдүүлбэр хангасан эсэхийг хэрхэн шалгах вэ?

Иргэний хэрэг үүсгэхээс татгалзах үндэслэл байхад хэрэг үүсгэх нь ямар

үр дагаварт хүргэх вэ? Тоочно уу?


2. Иргэний зарим хэргийн харьяаллыг захиргааны хэргийн харьяаллаас

зааглан ялгах тухай /Улсын дээд шүүхийн 2007 оны 32-р тогтоол/


хуулийн дэлгэрэнгүй тайлбар. УБ., 2012.


хуулийн дэлгэрэнгүй тайлбар. УБ., 2014

5. ИХШХШТХуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах тухай хуулийг шүүхийн

практикт хэрэглэхэд анхаарах зарим асуудлын талаарх зөвлөмж /Улсын

Дээд шүүх, 2014/

6. Комментарий к гражданскому процессуальному кодексу Российской

федерации /Под ред. Г.А.Жилина/ 2006

7. Гражданский процесс /под общ.ред.Н.М. Коршунова/ 2006

8. Гражданский процесс /под ред. Г.А.Жилина/ 2012

9. Постатейный комментарий к Гражданскому процессуальному кодексу

/Под ред. П.В.Крашенинникова/ 2012


шийдвэрлэх эрх зүй (шүүгчийн сургалтын 2013 оны гарын авлага). УБ.,

2013


Эх сурвалж




2.2.7. ХЭРЭГ ХЯНАН ШИЙДВЭРЛЭХ ОНЦГОЙ

АЖИЛЛАГАА

Зорилго Онцгой ажиллагааны журмаар хэрэг хянан шийдвэрлэх онцлог,

Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 133-1551

дугаар зүйлийг шүүхийн практикт нэг мөр ойлгон хэрэглэх мэдлэг,

чадварыг хөгжүүлнэ.

Онцгой ажиллагаа


Эрх зүйн ач холбогдол бүхий үйл явдал

Төрлийн хүн

Садангийн хүн

Архи согтууруулах ундаа

Мансууруулах эм

Сэтгэцэд нөлөөт бодис

Онцгой ажиллагааны журмаар хянан шийдвэрлэх хэрэг, эрх зүйн ач

холбогдол бүхий үйл явдал. Онцгой ажиллагааны журмаар хэрэг хянан

шийдвэрлэх онцлог, шүүхийн практикт хийсэн дүн шинжилгээ.

Онцгой ажиллагааны журмаар хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаанд

гуравдагч этгээдийг шүүх санаачлагаараа хэрхэн татан оролцуулж болох

вэ?

ИХШХШТХ-ийн ямар заалтууд хэргийг онцгой ажиллагааны журмаар

шийдвэрлэх тохиолдолд хамаарахгүй вэ? Жишээгээр тайлбарлана уу?


2. Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх тухай хууль. 2002.

3. Дампуурлын тухай хууль. 1997.

4. Иргэдийн ажиллаж байсныг шүүхээс тогтоох журмын тухай /Улсын дээд

шүүхийн 1991 оны 32 -р тогтоол/


Нэр томьёо


Эх сурвалж



5. Дампуурлын тухай Монгол Улсын хуулийн зарим зүйл, хэсэг, заалтыг

тайлбарлах тухай Улсын дээд шүүхийн 2000 оны 1-р тогтоол.

6. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай Монгол Улсын хуулийн

зарим зүйл, заалтыг тайлбарлах тухай Улсын дээд шүүхийн 2002 оны

263-р тогтоол.





9. Иргэдийн насыг тогтоож байгаа шүүхийн практикийн тухай Улсын дээд

шүүхийн зөвлөмж, 2002.

10. Хэрэг хянан шийдвэрлэх онцгой ажиллагааны тухай зөвлөмж. Улсын

дээд шүүх, 2007

11. Улсын дээд шүүх. Онцгой ажиллагааны журмаар зарим хэргийг хянан

шийдвэрлэхэд анхаарах асуудал зөвлөмж, УБ., 2012

12. ИХШХШТХуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах тухай хуулийг шүүхийн

практикт хэрэглэхэд анхаарах зарим асуудлын талаарх зөвлөмж, Улсын

дээд шүүх. 2014

13. Ундрах Б, Баттулга Л. Монгол Улсаас бусад улстай байгуулсан эрх зүйн

туслалцаа харилцан үзүүлэх тухай гэрээ эмхэтгэл). УБ., 2003

14. Шүүхийн ерөнхий зөвлөл. Судалгааны тайлангийн эмхэтгэл. УБ., 2015.

15. Комментарий к гражданскому процессуальному кодексу Российской

федерации (Под ред. Г.А.Жилина) 2006

16. Гражданский процесс (под ред. Г.А.Жилина) 2012



2.2.8. ШҮҮХИЙН ШИЙДВЭР БОЛОВСРУУЛАХ АРГА ЗҮЙ

(ИРГЭНИЙ ХЭРЭГ)


түвшинд судалж, иргэний хэргийн шүүхийн шийдвэр боловсруулах

арга зүйн мэдлэг, чадварыг дээшлүүлнэ.



Үндэслэх хэсэг


Шүүхийн шийдвэрийн төрөл, бүтэц, түүнд тавигдах агуулгын болон

хэлбэрийн шаардлага. Иргэний хэргийн шүүхийн шийдвэр боловсруулах,

нийгэм, эдийн засгийн үр дагаварыг тооцох. Иргэний хэргийн шүүхийн

шийдвэр боловсруулах дадлага ажил.

Дорж 2014-01-05-ны өдөр Мягмараас 5 сая төгрөг 3 сарын хугацаатай сарын 5 хувийн хүүтэй зээлсэн. Гэрээг бичгээр хийсэн. Зээлийн барьцаанд эртний хийцтэй хэт хутга өгсөн. Сар бүрийн хүү 250.000 төгрөгийг тохирсон ёсоор нягтлан бодогч Даваад нь хүлээлгэн өгч байсан. Зээл төлөх хугацаа болсон хэдий ч Дорж зээлээ төлөөгүй тул зээлдүүлэгч 2014-07-05-ны өдөр шүүхэд нэхэмжлэл гаргасан. Нэхэмжлэлийн шаардлага нь: Доржоос үндсэн зээл 5 сая төгрөг, гэрээ дууссан өдрөөс шүүхэд нэхэмжлэл гаргах өдөр хүртэл барьцаалан зээлдэх газрын олох байсан орлого 750.000 төгрөг нийт 5.750.000 төгрөг гаргуулах. Дорж шүүхэд гаргасан тайлбартаа “2014-01-05-ны өдөр Мягмараас 5 сая төгрөг 3 сарын хугацаатай сарын 5 хувийн хүүтэй зээлсэн. Гэрээг бичгээр байгуулсан гэжээ. Шүүхийн шийдвэр бичнэ үү.

Дорж 2014-01-05-ны өдөр Мягмараас 5 сая төгрөг 3 сарын хугацаатай 5

хувийн хүүтэй зээлж гэрээг бичгээр байгуулсан. Дорж 750.000 төгрөг

төлсөн. Өөр мөнгө төлөөгүй тул Доржоос 5 сая төгрөг гаргуулах

нэхэмжлэлийг Мягмар шүүхэд гаргасан байна. Дорж шүүхэд гаргасан

тайлбартаа “санхүүгийн хүндрэлтэй байдлыг харгалзан үзнэ үү. Хуулийн

дагуу шийдвэрлэж өгөхийг хүсье “ гэжээ. Шүүхийн шийдвэр бичнэ үү.


Нэр томьёо





2. Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх тухай хууль. 2002

3. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай Монгол Улсын хуулийн

зарим зүйл, заалтыг тайлбарлах тухай /Улсын дээд шүүхийн 2002 оны

263-р тогтоол






эмхэтгэл. УБ., 2015.

7. Кают Ё. Монгол Улсын шинэ иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх

болон эрүүгийн байцаан шийтгэх эрх зүй. УБ., 2008.

8. Кают Ё. Монгол Улсын иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх эрх зүй.

УБ., 2015.

9. Ундрах Б, Баттулга Л. Монгол Улсаас бусад улстай байгуулсан эрх зүйн

туслалцаа харилцан үзүүлэх тухай гэрээ (эмхтгэл)6 УБ., 2003

10. Буянхишиг Б. Иргэний хэргийг шүүхэд хянан шийдвэрлэсэн шүүхийн

шийдвэрт хийсэн дүн шинжилгээ. Шүүх эрх мэдэл (мэдээлэл, арга зүйн

сэтгүүл). 2015 №1, УБ., 2015.

11. Шүүхийн шийдвэрийн цахим сан: www.shuukh.mn

Эх сурвалж

http://www.shuukh.mn/



3.3.1. ЗАХИРГААНЫ ХЭРЭГ

Зорилго Нийтийн эрх зүйн маргааны онолын үндэс, эрх зүйн зохицуулалтын

онцлог, захиргааны хэргийн харьяаллыг зөв тодорхойлох мэдлэг,

чадвар эзэмшүүлнэ.

Ашиг сонирхлын онол

Захирагдах ёсны онол

Субъектын онол

Нийтийн эрх зүйн маргаан

Захиргааны хэрэг

Хэргийн харъяалал

Жагсаалтын зарчим

Ерөнхий заалтын зарчим

Захиргааны эрх зүйн онол: ашиг сонирхлын онол, захирагдах ёсны

онол, субъектын онол, тусгай эрхийн онол. Захиргааны хэргийн харъяалал,

нэхэмжлэлийн зүйл.

Компани байгуулахтай холбогдон үүссэн маргаан аль эрх зүйд хамаарах

вэ?

Төрийн бус байгууллагыг бүртгүүлэхтэй холбогдон үүссэн маргаан аль

эрх зүйн маргаан вэ?

Нийтийн эрх зүйн гэрээний маргаан нь захиргааны маргаан мөн үү?



3. Иргэдээс төрийн байгууллага, албан тушаалтанд гаргасан өргөдөл

гомдлыг шийдвэрлэх тухай хууль. 1995

4. Одгэрэл П. Захиргааны эрх зүй (Ерөнхий анги). УБ., 2004.

2.3. ЗАХИРГААНЫ ЭРХ ЗҮЙ

Нэр томьёо



Эх сурвалж



5. Эрдэнэцогт А. Монгол Улсын Захиргааны процессын эрх зүй (нэмж

засварласан хоёр дахь хэвлэлт) УБ., 2014

6. Хууль зүй, дотоод хэргийн яам. “Шүүх, эрх зүйн шинэчлэлт” төсөл

“Захиргааны процессын эрх зүй” хичээлийн хөтөлбөр. УБ., 2008

7. Хууль зүйн яам. “Хууль зүйн үйлчилгээг сайжруулах төсөл” “Захиргааны

процессын эрх зүй” гарын авлага. УБ., 2013 он.

3.3.2. ЗАХИРГААНЫ ХЭРЭГ ШҮҮХЭД ХЯНАН ШИЙДВЭРЛЭХ АЖИЛЛАГАА

Зорилго Захиргааны хэргийн шүүхийн хянан шийдвэрлэх маргаан, шүүхийн

харъяалал, зарчим, онцлог, үе шатын талаар мэдлэг олгоно.

Хэргийн харъяалал

Захиргааны акт

Захиргааны актын шинж

Маргаан бүхий акт

Илт хууль бус акт

Захиргааны байгууллага

Албан тушаалтан

Хуулийн этгээд

Иргэн

Гомдол

Нэхэмжлэл

Захиргааны акт, түүний шинж. Захиргааны хэргийн шүүхийн хянан

шийдвэрлэх маргаан, шүүхийн харъяалал. Иргэний болон захиргааны эрх

зүйн харилцаа, тэдгээрийн ялгаатай болон төсөөтэй шинж. Захиргааны

хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны зарчим, онцлог, үе шат. Захиргааны

хэрэг үүсгэсэн шүүгчийн хийх ажиллагаа, захиргааны хэргийн шүүхийн

нотлох баримтыг цуглуулах үүрэг.


Нэр томьёо



Захиргааны актын гол шинжүүдийг дурдана уу?

Захиргааны хэргийн шүүхийн харъяалан шийдвэрлэх маргаан нь ямар

шинжийг агуулсан байх шаардлагатай вэ? Захиргааны хэрэг үүсгэхэд

нэхэмжлэлийн бүрдүүлбэр хангуулах, хэрэг үүсгэхээс татгалзах

үндэслэл, журмын талаар хэлэлцэнэ үү?

Захиргааны хэргийн шүүх нотлох баримт цуглуулах үүрэг хүлээдэг нь

ямар шалтгаантай вэ?

1. Захиргааны хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хууль 2002


3. Иргэдээс төрийн байгууллага, албан тушаалтанд гаргасан өргөдөл

гомдлыг шийдвэрлэх тухай хууль. 1995


засварласан хоёр дахь хэвлэлт) УБ., 2014


“Захиргааны процессын эрх зүй” хичээлийн хөтөлбөр. УБ., 2008

6. Хууль зүйн яам. “Хууль зүйн үйлчилгээг сайжруулах төсөл” “Захиргааны

процессын эрх зүй” гарын авлага. УБ хот. 2013 он.

3.3.3. ЗАХИРГААНЫ ХЭРГИЙН ШҮҮХЭЭС НОТЛОХ БАРИМТ ЦУГЛУУЛАХ, ҮНЭЛЭХ

Зорилго Нотлох баримт, түүний төрөл, түүнийг цуглуулах арга, аргачлал болон

цугларсан нотлох баримтыг үнэлэх арга зүйн мэдлэг, чадварыг

дээшлүүлнэ.

Захиргааны хэргийн нотлох баримт

Нотолгооны хэрэгсэл

Нотолгооны зүйл

Шүүхийн нотолгоо

Нотлох баримтыг цуглуулах

Нотлох баримтыг үнэлэх

Нотлох баримтад тавигдах шаардлага


Эх сурвалж

Нэр томьёо



Нотлох баримт, түүнд тавигдах шаардлага, нотлох баримт гаргаж өгөх,

цуглуулах, үнэлэх. Захиргааны хэргийн шүүхээс нотлох баримтыг цуглуулж

буй шүүхийн практик, анхаарах асуудал.

Захиргааны хэргийн шүүх нотлох баримт цуглуулахад анхаарах

асуудлуудын талаар саналаа хуваалцана уу?

Захиргааны хэргийн нотлох баримтыг үнэлэх ажиллагаа, түүний онцлог

юу вэ?

Захиргааны хэргийн нотлох баримтын онцлогийг жишээгээр


1. Захиргааны хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хууль. 2002


3. Захиргааны хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн тайлбар. УБ., 2012 он

4. Монгол Улсын Дээд шүүхийн тогтоолын эмхэтгэл. УБ., 2008 он

5. Монгол Улсын Дээд шүүхийн тогтоолын эмхэтгэл. УБ., 2010 он

6. Монгол Улсын Дээд шүүхийн зөвлөмжийн эмхэтгэл. УБ., 2008 он

7. Монгол Улсын Дээд шүүхийн зөвлөмжийн эмхэтгэл. УБ., 2010 он





10. Чимид Б, ба бус. Захиргааны хэргийн шүүхийн тухай мэдэгдэхүүн. УБ.,

2004

11. Эрдэнэцогт А. Монгол Улсын захиргааны процессын эрх зүй. УБ., 2006

12. Юпп Ёоахимски. Монгол Улсын Иргэний хэрэг шүүхэд

хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн тайлбар. Мюнхен., 2004

13. ХБНГУ-ын Хансс-Зайделийн сан. Захиргааны хэргийн шүүх: Монгол дахь

шинэтгэл, дэлхийн улсуудын жишиг. УБ., 2004

Эх сурвалж





3.3.4. ЗАХИРГААНЫ ХЭРГИЙГ ХЯЛБАРШУУЛСАН ЖУРМААР ХЯНАН ШИЙДВЭРЛЭХ АЖИЛЛАГАА

Зорилго Захиргааны хэргийг хялбаршуулсан журмаар хянан шийдвэрлэх

мэдлэг, чадварыг дээшлүүлнэ.

Хялбаршуулсан журмаар хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаа

Нэхэмжлэгч нэхэмжлэлээсээ татгалзах

Нотолгооны зүйл

Хариуцагч нэхэмжлэлийн шаардлагыг хүлээн зөвшөөрөх


Хариуцагч

Эвлэрэх

Захиргааны хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаан дахь нэхэмжлэгч

нэхэмжлэлээсээ татгалзах, хариуцагч нэхэмжлэлийн шаардлагыг хүлээн

зөвшөөрөх, нэхэмжлэгч, хариуцагч эвлэрэх тухай ойлголт, эрх зүйн

зохицуулалт, хэрэглээ. Захиргааны хэргийг хялбаршуулсан журмаар хянан

шийдвэрлэхэд анхаарах асуудал.

Нэхэмжлэгч Нийслэлийн Засаг даргын захирамжийг маргаан бүхий акт

гэж үзээд “хүчингүй болгуулах”-аар нэхэмжлэлийн шаардлага гаргажээ.

Гэвч шүүх хуралдаан дээр уг актыг “илт хууль бус” гэж маргажээ. Энэ нь

“нэхэмжлэлийн шаардлагаа өөрчилж” байгаа хэлбэр мөн үү? Хариуцагч

энэ шаардлагыг нь хүлээн зөвшөөрвөл “хариуцагчийн зөвшөөрөл”-ийг

батлах уу? Урьдчилан өөрчилсөн нэхэмжлэлийн шаардлагыг бичгээр

гаргуулан авч хариуцагчид гардуулах гэх мэт ажиллагаа хийх ёстой юу?

Нэхэмжлэгч, хариуцагч харилцан буулт хийж, нэхэмжлэлийн

шаардлагыг өөрчлөх, шаардлагыг биелүүлэх арга замаа

тодорхойлох зэргээр эвлэрч болохоор хуульд заажээ. Эвлэрэхийн

тулд заавал нэхэмжлэгч нэхэмжлэлийн шаардлагаа өөрчлөх ёстой

юу? Нэхэмжлэгч нэхэмжлэлийн шаардлагаа өөрчлөөгүй байхад

Нэр томьёо





эвлэрэн хэлэлцэх боломжтой юу? Үүнийг “хариуцагчийн зөвшөөрөл”-

өөс хэрхэн ялгах вэ?

1. Захиргааны хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хууль. 2002


3. Юпп Ёоахимски. Монгол Улсын Иргэний хэрэг шүүхэд

хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн тайлбар. Мюнхен., 2004

4. Чимид Б, ба бус. Захиргааны хэргийн шүүхийн тухай мэдэгдэхүүн. УБ.,

2004

5. ХБНГУ-ын Хансс-Зайделийн сан. Захиргааны хэргийн шүүх: Монгол дахь

шинэтгэл, дэлхийн улсуудын жишиг. УБ., 2004

6. Эрдэнэцогт А. Монгол Улсын захиргааны процессын эрх зүй. УБ., 2006

7. Улсын дээд шүүх. Иргэний хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн

дэлгэрэнгүй тайлбар. УБ., 2012, 2014

8. Захиргааны хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн тайлбар. УБ., 2012

9. Монгол Улсын Дээд шүүхийн тогтоолын эмхэтгэл. УБ., 2008

10. Монгол Улсын Дээд шүүхийн тогтоолын эмхэтгэл. УБ., 2010

11. Монгол Улсын Дээд шүүхийн зөвлөмжийн эмхэтгэл. УБ., 2008

3.3.5. ЗАХИРГААНЫ ХЭРГИЙН ШҮҮХ ХУРАЛДААН

Зорилго Захиргааны хэргийн шүүх хуралдааныг зохистой удирдан явуулах

арга, чадварт суралцана.

Шүүхэд мэдүүлэх эрх

Шүүгч төвийг сахих

Шүүх хуралдааныг нээлттэй явуулах

Шүүх хуралдааныг тасралтгүй явуулах


Шуурхай явуулах

Хамтын зарчмаар шийдвэрлэх

Хэргийн болон бусад оролцогчын эрхийг хангах

Эх сурвалж

Нэр томьёо



Шүүх хуралдаанд бэлтгэх

Хүсэлт шийдвэрлэх хуралдаан

Хэргийн байдлыг бүрэн тогтоох

Шүүх бүрэлдэхүүн

Шүүх хуралдааны дэг

Шүүх хуралдааны үндсэн зарчим, шүүх хуралдааны бэлтгэл хангах.

Шүүх хуралдааны нийтлэг журам, шүүх хуралдааны дэг, түүнийг сахиулах.

Шүүх хуралдаан даргалах, хэргийн оролцогчдод эрх үүргийг танилцуулах.

Шүүхийн хэлэлцүүлэг, шүүх хуралдааны явцад мэтгэлцэх зарчмыг

хэрэгжүүлэх. Шүүх хуралдааныг хойшлуулах үндэслэл, журам.

Шүүх хуралдаанд нэхэмжлэгч Батын өмгөөлөгч Бадам 20 минут хоцорч

иржээ. Бадамыг ирэх үед Бат нэхэмжлэлийн шаардлага үндэслэлийг

тайлбарлаж байжээ. Шүүх хуралдаан даргалагч нэхэмжлэгчийн хууль

зүйн туслалцаа авах эрхийг хангах үүднээс “Бадамыг шүүх хуралдаанд

оролцуулъя” гэж хэлээд Батын тайлбарыг үргэлжлүүлэн сонсож, шүүх

хуралдааныг цааш нь явуулжээ.

1. Шүүх хуралдааны дэг зөрчигдсөн үү? Даргалагчийн зөв үү?

2. Та шүүх хуралдааныг даргалж байсан бол яах вэ?

Захиргааны хэргийн шүүх хуралдаан хойшилдог үндэслэлүүдийг

жишээгээр тайлбарлана уу?


2. Шүүхийн тухай багц хууль. 2012.



5. Шүүхийн ерөнхий зөвлөл. Шүүхийн захиргаа (эрх зүйн баримт бичгийн

эмхтгэл). УБ., 2014

6. Захиргааны хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн тайлбар. 2012.

Эх сурвалж





7. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн дэлгэрэнгүй

тайлбар. УБ., 2014.

8. Монгол Улсын Захиргааны хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаа

(шүүгчид зориулсан гарын авлага). УБ., 2004.

9. ХБНГУ-ын Ханнс-Зайделийн сан. Захиргааны хэргийн шүүх: Монгол

дахь шинэтгэл, дэлхийн улсуудын жишиг. 2004.

10. Нарангэрэл С. Эрх зүйн эх толь бичиг. 2007.

11. Шинжлэх ухааны академийн Философи, социологи, эрхийн хүрээлэн.

Процессын эрх зүй: онол, туршлага. УБ., 2014.

12. Эрдэнэцогт А. Монгол Улсын процессын эрх зүй. УБ., 2006.

13. Монгол Улсын Дээд шүүхийн тогтоолын эмхэтгэл. УБ., 2008.


15. Монгол Улсын Дээд шүүхийн зөвлөмжийн эмхэтгэл. УБ., 2008.

16. Монгол Улсын Дээд шүүхийн зөвлөмжийн эмхэтгэл. УБ., 2010.

2.3.6. ШҮҮХИЙН ШИЙДВЭР БОЛОВСРУУЛАХ АРГА ЗҮЙ (ЗАХИРГААНЫ ХЭРЭГ)


түвшинд судалж, захиргааны хэргийн шүүхийн шийдвэр

боловсруулах арга зүйн мэдлэг, чадварыг дээшлүүлнэ.


Хууль тайлбарлан хэрэглэх

Өрсөлдөх эрх зүйн эх сурвалж

Захиргааны эрх зүйн эх сурвалж

Тодорхойлох хэсэг



Захиргааны хэргийн шүүхийн шийдвэр, бүтэц. Захиргааны хэргийн

шүүхийн шийдвэрт тавигдах агуулгын болон хэлбэрийн шаардлага.

Захиргааны хэргийн шүүхээс хууль тайлбарлан хэрэглэх асуудал. Өрсөлдөх

Нэр томьёо




эрх зүйн эх сурвалжийг таних, хэрэглэх. Захиргааны хэргийн шүүхийн

шийдвэр боловсруулах дадлага ажил.

Захиргааны хэргийн шүүхийн шийдвэр болон иргэний хэргийн шүүхийн

шийдвэрийн ялгаатай болон ижил төстэй шинжүүдийг тайлбарлана уу?

Захиргааны хэрэг хянан шийдвэрлэхэд нарийвчилсан зохицуулалттай

хуулийг таних, хэрэглэхэд ямар аргачлалыг хэрэглэж болох вэ?

Захиргааны хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаанд хуулийг төсөөтэй

хэрэглэх зарчим үйлчилдэг. Учрыг тайлбарлана уу?




эмхэтгэл. УБ., 2015.

4. Амарсанаа Ж, Батсүрэн Х, Баянбилэг Д. Захиргааны хэргийн шүүхийн

шийдвэрийн эмхэтгэл. УБ.,

5. Банзрагч Г. Захиргааны хэргийн шүүхийн шийдвэрт хийсэн дүн

шинжилгээ. Шүүх эрх мэдэл (мэдээлэл, арга зүйн сэтгүүл). 2015 №2

6. Билэгсайхан Б, Оросоо Д, Цолмон Т. Захиргааны хэргийн шүүхийн

шийдвэрийн үр дагавар (Цуврал 5). УБ., 2010

7. Зандраа О. Захиргааны хэргийн шүүхийн шийдвэрийн эмхэтгэл. УБ.,

2005.


засварласан хоёр дахь хэвлэлт) УБ., 2014.


“Захиргааны процессын эрх зүй” хичээлийн хөтөлбөр. УБ., 2008.

10. Хууль зүйн яам, “Хууль зүйн үйлчилгээг сайжруулах төсөл” “Захиргааны

процессын эрх зүй” гарын авлага. УБ., 2013.

Эх сурвалж




3.1. ЭРҮҮГИЙН ХЭРЭГ ХЯНАН ШИЙДВЭРЛЭХ АЖИЛЛАГААНЫ НЭГДСЭН СИСТЕМ

Зорилго Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны нэгдсэн системийн

тусламжтайгаар хэргийн хөдөлгөөнийг үр нөлөөтэй удирдах мэдлэг,


Эрүүгийн хэрэг

Нэхэмжлэл

Гомдол

Хүсэлт

Өргөдөл

Стандарт

Аргачлал

Хэргийн хөдөлгөөний стандарт

Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны нэгдсэн систем,

модуль, хэрэглээ. Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны нэгдсэн

системд цагдаа, прокурор, шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх байгууллагууд болон

эрүүгийн хэргийн анхан, давж заалдах, хяналтын шатны шүүхийн хийх

ажиллагаа.

Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны нэгдсэн системийн ач

холбогдлыг тайлбарлана уу?

Хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааг түдгэлзүүлэх ажиллагааг нэгдсэн

системд хэрхэн хийх вэ? ?

Эрх зүйн актуудын гардуулалтыг системд хэрхэн оруулах вэ, давуу талыг

нэрлэнэ үү?



3. ХЭРГИЙН ХӨДӨЛГӨӨНИЙ ПРОГРАМ

Эх сурвалж


Нэр томьёо




3. Эрүүгийн хэргийн хөдөлгөөний стандарт, аргачлал. 2007

4. Тахарын албаны тухай хууль. 2014

5. Шүүхийн тухай хууль. 2012


7. Гэрч хохирогчийн хамгаалах тухай хууль. 2014

8. Иргэдийн төлөөлөгчийн эрх зүйн байдлын тухай хууль. 2012

9. Шүүгчийн эрх зүйн байдлын тухай хууль. 2012


11. Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх тухай хууль.2002

12. Шүүхийн судалгаа, мэдээллийн төв. Хэргийн хөдөлгөөний менежмент,

лавлагаа. УБ., 2013

13. Билгүүн С. Хэргийн хөдөлгөөний удирдлага гэж юу вэ?, өгүүлэл. Шүүх

эрх мэдэл (мэдээлэл, арга зүйн сэтгүүл), 2014 №1.

3.2. ИРГЭНИЙ ХЭРЭГ ХЯНАН ШИЙДВЭРЛЭХ АЖИЛЛАГААНЫ НЭГДСЭН СИСТЕМ

Зорилго Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх ажиллагааг нэгдсэн

системийн тусламжтайгаар хэргийн хөдөлгөөнийг үр нөлөөтэй

удирдах мэдлэг, чадварт суралцана.


Нэхэмжлэл

Нэхэмжлэл хүлээн авах

Нэхэмжлэл хуваарилах

Гомдол

Хүсэлт

Өргөдөл

Стандарт

Аргачлал

Хэргийн хөдөлгөөний стандарт аргачлал

Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх ажиллагааны нэгдсэн

систем, ач холбогдол. Нэгдсэн системийн модуль, шүүгчийн ажиллагаа,

анхаарах асуудал.


Нэр томьёо



Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх ажиллагааны нэгдсэн

системийн ач холбогдол юу вэ?

Шүүх хуралдааныг хойшлуулах ажиллагааг системд хэрхэн хийх вэ?

Хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааг түдгэлзүүлэхэд нэгдсэн системд

ямар ажиллагаа хийх вэ?

Нэхэмжлэлийг хүлээн авахаас татгалзахад системд ямар ажиллагаа

хийгдэх вэ?

Эрх зүйн актуудын гардуулалтыг системд хэрхэн оруулах вэ, ач

холбогдол нь юу вэ?

1. Иргэний хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хууль. 2002

2. Иргэний хэргийн хөдөлгөөний стандарт. 2007

3. Шүүхийн тухай хууль. 2012


5. Эвлэрүүлэн зуучлалын тухай хууль. 2012


7. Шүүгчийн эрх зүйн байдлын тухай хууль. 2012



10. Тахарын албаны тухай хууль. 2013



12. Шүүхийн ерөнхий зөвлөл, ГОУХАН. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан

шийдвэрлэх ажиллагааны нэгдсэн системийн гарын авлага. УБ., 2014



Эх сурвалж




3.3. ЗАХИРГААНЫ ХЭРЭГ ХЯНАН ШИЙДВЭРЛЭХ АЖИЛЛАГААНЫ

НЭГДСЭН СИСТЕМ

Зорилго Захиргааны хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааг нэгдсэн системийн

тусламжтайгаар хэргийн хөдөлгөөнийг үр нөлөөтэй удирдах мэдлэг,


Нэгдсэн систем

Хуваарь

Нэхэмжлэл


Гомдол

Давж заалдах гомдол

Хяналтын гомдол

Хүсэлт

Өргөдөл

Тайлан гаргах

Захиргааны хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны нэгдсэн систем, ач

холбогдол. Нэгдсэн системийн модуль, шүүгчийн ажиллагаа, анхаарах

асуудал.

Шүүгчдийн зөвлөгөөний хэрэг хуваарилсан тогтоол болон системийн

хуваарийн харилцан хамаарлыг тайлбарлана уу?

Тогтоол, захирамжид гарсан давах болон хяналтын гомдлыг хүлээн авч

бүртгэх, хүргүүлэх ажиллагааны ялгааг тодорхойлно уу?

Хүсэлт, өргөдлийн шийдвэрлэлтийг системд хэрхэн хянах вэ?

Байнга давтан хийгдэх хажуугийн ажиллагааг дутуу хийсний үр дагавар

юу вэ?

Шүүгч өөрийн хийсэн ажлын мэдээ, судалгааг системээс харах

боломжтой юу?

Нэр томьёо





1. Захиргааны хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хууль, 2002

2. Иргэний хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хууль, 2002


4. Захиргааны хэргийн хөдөлгааний стандарт. 2007



6. Шүүхийн ерөнхий зөвлөл, ГОУХАН. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан

шийдвэрлэх ажиллагааны нэгдсэн системийн гарын авлага. УБ., 2014



8. Захиргааны хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны нэгдсэн системийн


9. Цэдэвсүрэн М. Захиргааны хэргийн шүүхийн хэргийн хөдөлгөөнд

хамаарах зарим тоон үзүүлэлт. Шүүх эрх мэдэл (мэдээлэл, арга зүйн

сэтгүүл). 2015 №1

4.1. ЭРҮҮГИЙН ХЭРГИЙН АНХАН ШАТНЫ ШҮҮХЭД ХИЙХ ДАДЛАГАЖУУЛАХ СУРГАЛТ

Зорилго Эрүүгийн байцаан шийтгэх хуульд заасны дагуу шүүхэд хэрэг хүлээн

авах, хуваарилах ажиллагаа, шүүх хуралдааны үйл явцтай

танилцаж, танхимын сургалтаар олж авсан мэдлэгийг бататгана.

Эрүүгийн хэрэг

Хэрэг хүлээн авах

Хэрэг хуваарилах


Эрүүгийн хэрэг хүлээн авах журам, хавтаст хэргийн бүрдэлийг

шалгах. Хэргийг шүүгчид хуваарилах ажиллагаа. Эрүүгийн хэргийн шүүх

хуралдааны дэг, дараалал, үйл явцыг ажигласны үндсэн дээр хэргийн

4. ДАДЛАГАЖУУЛАХ СУРГАЛТ

Эх сурвалж

Нэр томьёо




онолын болон процесс ажиллагааны талаарх өөрсдийн санал, дүгнэлтийг

хуваалцах.

Эрүүгийн хэргийн шүүх хуралдааныг удирдан явуулахад анхаарах

асуудлууд юу вэ?

Шүүх хуралдааны техник, зохион байгуулалтын талаарх санал, дүгнэлтээ

хэлнэ үү?

1. Эрүүгийн хууль. 2002. 2. Эрүүгийн байцаан шийтгэх хууль. 2002. 3. Баярсайхан Д. Эрүүгийн байцаан шийтгэх эрх зүй. УБ., 2014. 4. Ганболд Б. Эрүүгийн байцаан шийтгэх эрх зүй /ерөнхий анги/. УБ., 2008


4.2. ИРГЭНИЙ ХЭРГИЙН АНХАН ШАТНЫ ШҮҮХЭД ХИЙХ ДАДЛАГАЖУУЛАХ СУРГАЛТ

Зорилго Нэхэмжлэл хүлээн авах, хуваарилах, иргэний хэрэг үүсгэх ажиллагаа,

шүүх хуралдааны үйл явцтай танилцаж, танхимын сургалтаар олж

авсан онолын мэдлэгийг бататгана.


Нэхэмжлэл


Нэхэмжлэл хүлээн авах, хуваарилах ажиллагаа. Иргэний хэргийн

шүүх хуралдааныг ажиглах, хэлэлцүүлэг өрнүүлэх.

Эх сурвалж

Нэр томьёо





Иргэний хэрэг хүлээн авах, хуваарилах ажиллагааг тайлбарлана уу?

Энэ ажиллагааг боловсронгуй болгох талаар ямар санал дэвшүүлэх вэ?

Иргэний хэргийн шүүх хуралдааныг даргалахад анхаарах асуудлыг


1. Иргэний хууль. 2002


3. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн дэлгэрэнгүй

тайлбар. УБ., 2014

4. Оюунтунгалаг Ж. Харьцуулсан иргэний эрх зүй, 2013

5. Тэмүүлэн Б, ба бусад, Иргэний эрх зүйн ерөнхий анги, 2010


шийдвэрлэх эрх зүй, сургалтын гарын авлага. УБ., 2013

4.3. ЗАХИРГААНЫ ХЭРГИЙН АНХАН ШАТНЫ ШҮҮХЭД ХИЙХ

ДАДЛАГАЖУУЛАХ СУРГАЛТ

Зорилго Захиргааны хэргийн шүүхэд нэхэмжлэл хүлээн авах, хуваарилах

ажиллагаа, захиргааны хэргийн анхан шатны шүүх хуралдааны үйл

явцтай танилцаж, танхимын сургалтаар олж авсан онолын мэдлэгийг

бататгана.


Нэхэмжлэл

Нэхэмжлэл хүлээн авах

Захиргааны хэрэг үүсгэх


Нэхэмжлэл хүлээн авах, хуваарилах ажиллагаа. Захиргааны хэргийн

шүүх хуралдааныг ажиглах, хэлэлцүүлэг өрнүүлэх.

Эх сурвалж

Нэр томьёо





Захиргааны хэргийн шүүхэд нэхэмжлэл хүлээн авах ажиллагааг


Захиргааны хэргийн шүүх хуралдааны онцлог юу вэ?

Захиргааны хэргийн шүүх хуралдааныг даргалахад анхаарах асуудлыг


1. Захиргааны хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хууль. 2002 2. Захиргааны хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хууль. 2002

3. Захиргааны хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн тайлбар. 2012.

4. Монгол Улсын Захиргааны хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаа (шүүгчид

зориулсан гарын авлага). УБ., 2004

5. ХБНГУ-ын Ханнс-Зайделийн сан. Захиргааны хэргийн шүүх: Монгол дахь

шинэтгэл, дэлхийн улсуудын жишиг. 2004

6. Нарангэрэл С. Эрх зүйн эх толь бичиг. 2007

7. Шинжлэх ухааны академийн Философи, социологи, эрхийн хүрээлэн.

Процессын эрх зүй: онол, туршлага. УБ., 2014

8. Эрдэнэцогт А. Монгол Улсын процессын эрх зүй. УБ., 2006


10. Монгол Улсын Дээд шүүхийн зөвлөмжийн эмхэтгэл. УБ., 2010

Эх сурвалж




4.4. ЦАГДАН ХОРИХ БАЙГУУЛЛАГАД ХИЙХ ДАДЛАГАЖУУЛАХ СУРГАЛТ

Зорилго Эрүүгийн байцаан шийтгэх хууль дахь цагдан хорих таслан сэргийлэх

арга хэмжээ, сэжигтэнийг баривчлах, сэжигтэн, яллагдагчийг цагдан

хорих, цагдан хорьж мөрдөх хугацаа сунгах, цагдан хорихоор авсан

таслан сэргийлэх арга хэмжээг өөрчлөх, хүчингүй болгох, энэ үйл

ажиллагаан дахь прокурор, мөрдөн байцаагчийн оролцоо, шүүхийн

практик, анхаарвал зохих асуудлаар ойлголт, мэдлэгээ нэмэгдүүлнэ.

Сэжигтэн

Яллагдагч

Прокурор

Өмгөөлөгч

Сэжигтнийг баривчлах

Сэжигтэнээр тооцогдсон

Яллагдагчаар татагдсан

Сэжигтнийг цагдан хорих

Яллагдагчийг цагдан хорих

Цагдан хорих таслан сэргийлэх арга хэмжээ авах

Цагдан хорьж мөрдөх хугацаа сунгах

Таслан сэргийлэх арга хэмжээг хүчингүй болгох

Таслан сэргийлэх арга хэмжээг өөрчлөх

Таслан сэргийлэх арга хэмжээг чангатгах

Таслан сэргийлэх арга хэмжээний тухай ойлголт, цагдан хорих таслан

сэргийлэх арга хэмжээ авах үндэслэл, журам. Цагдан хорих таслан

сэргийлэх арга хэмжээ авах тухай шүүгчийн захирамж, шүүхийн тогтоолд

тавигдах шаардлага. Цагдан хорих таслан сэргийлэх арга хэмжээг

шийдвэрлэж буй шүүхийн практик.

Цагдан хорих таслан сэргийлэх арга хэмжээ авах үндэслэлийг хэрхэн

шалган тогтоох вэ?

Нэр томьёо





Оргон зайлж болзошгүй үндэслэлээр цагдан хорих таслан сэргийлэх арга

хэмжээ авахад юуг анхаарах ёстой вэ?

Насанд хүрээгүй этгээдэд цагдан хорих таслан сэргийлэх арга хэмжээ

авах журмыг тайлбарлана уу?




4. Сэжигтэн, яллагдагчийг албадан саатуулах, цагдан хорих шийдвэрийг

биелүүлэх тухай хууль. 1999

5. Прокурорын байгууллагын тухай хууль. 2002


7. Улсын дээд шүүхийн Ерөнхий шүүгч, УЕПрокурорын хамтарсан

“Баривчлах, цагдан хорихтой холбогдсон зарим ажиллагааг зохицуулах

тухай” журам /2008-01-30-ны өдрийн 07, 26 тоот/

8. Улсын дээд шүүхийн “Сэжигтэнг баривчлах, сэжигтэн, яллагдагчийг

цагдан хориход анхаарах зарим асуудлын тухай” зөвлөмж /2008-03-31/

9. Улсын дээд шүүхийн “Насанд хүрээгүй сэжигтэн, яллагдагчийг

баривчлах, цагдан хориход анхаарах зарим асуудлын тухай” зөвлөмж

/2009-03-31/

10. Улсын дээд шүүх. “ Эрүүгийн байцаан шийтгэх хуулийн 365 дугаар зүйлд

заасан насанд хүрээгүй этгээдийн үйлдсэн хэргийн талаар нэмж

тогтоовол зохих байдлуудын тухай” зөвлөмж /2009-03-31/

11. Нийслэлийн шүүх. “Прокурорын саналыг бичгээр үйлдэн шүүхэд

хүргүүлж байх тухай” албан бичиг /2010-11-23-ны өдрийн 3/4053 тоот /

12. Эрүүгийн байцаан шийтгэх хуулийн 58, 59 дүгээр зүйлийн зарим заалтыг

тайлбарлах тухай” тогтоол /2004-02-16/

13. Хууль зүй дотоод хэргийн сайд, Эрүүл мэндийн сайдын хамтарсан

тушаал “Цагдан хоригдсон этгээдэд эмнэлгийн тусламж үзүүлэх, түүнийг

эрүүл мэндийн байгууллагад эмчлэх, цагдан хорих байранд эмнэлгийн

мэргэжилтэн ирж үйлчлэх журам” /2005-03-25-ний өдрийн 37/64 тушаал/

14. Улсын дээд шүүхийн Эрүүгийн хэргийн танхим “Эрүүгийн хуулийн 261

дүгээр зүйлд заасан гэмт хэргийг шийдвэрлэж байгаа шүүхийн

практикийн тухай” зөвлөмж /2007-04-26/

15. Хууль зүйн сайд, ЭМСайдын хамтарсан тушаал /2013-01-15/

Эх сурвалж



16. Эрүүгийн байцаан шийтгэх ажиллагаан дахь цагдан хорих арга хэмжээ

ба хүний эрх, тулгамдсан асуудлууд” сэдэвт хэлэлцүүлгээс гаргасан

зөвлөмж /2014-06-09/

17. Улсын дээд шүүхийн Эрүүгийн хэргийн танхимын тэргүүн С.Нямжав.

“Ялагдагч, шүүгдэгчийг цагдан хорих хугацааны тухай” албан тоот /2014-

06-02/

18. Олон улсын гэрээ, конвенц

19. Хүний эрхийн түгээмэл тунхаглал. 1948

20. Иргэний болон улс төрийн эрхийн тухай олон улсын пакт

21. НҮБ-ын Хүүхдийн эрхийн тухай конвенц

22. НҮБ-ын Эрүүдэн шүүх болон бусад хэлбэрээр хэрцгий, хүнлэг бусаар

хүний нэр төрийг доромжлон харьцаж, шийтгэхийн эсрэг конвенц

23. Хүний эрхийн тухай Европын конвенц. 1984

Documents

ШГЧИЙН АНХАН ШАТНЫ СУРГАЛТ ЫН ХТЛБР · 2015-09-08 · танилцуулга; 2. Хэрэг хүлээн авах, хуваарилах ажиллагаа;