Отечество Церковь ДостоинствоГазета Армянской общины Санкт-Петербурга

№ 10 (268), 2015 г. Издается с февраля 1993 г.

Հայրենիք Եկեղեցի ԱրժանապատվությունՍանկտ Պետերբուրգի Հայ համայնքի պարբերաթերթ№10 (268), 2015 թ. Լույս է տեսնում 1993 թ. փետրվարից

Հոկտեմբերի 4-ին, հանդիսապետությամբ Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Գարեգին Բ Ծայրագույն Պատրիարք և Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսի, Միածնաէջ Մայր Տաճարում մատուցվեց Սուրբ Պատարագ: Պատարագիչն էր Արգենտինայի հայոց թեմի առաջնորդ Գերաշնորհ Տ. Գիսակ արքեպիսկոպոս Մուրադյանը:Պատարագին Սրբազան Հայրն իր քարոզում մասնավորապես անդրադարձավ խաչի խորհրդին` նշելով. «Այս շրջանը Խաչի տոների շրջանն է: …Երբ մենք հիշատակում ենք խաչը, նկատի չունենք միմիայն նյութական` փայտից կամ որևէ մետաղից պատրաստված խաչը, այլ նկատի ունենք Խաչյալին, Ով խաչը կրեց մինչև Գողգոթայի բարձունքը և նրա վրա գամվեց:

Մայր Աթոռ Ս. Էջմիածնում Հաղթության Ս. Մյուռոնով կատարվեց Ջրօրհնեքի արարողություն

Երբ խոսում ենք խաչի զորության մասին, խոսում ենք Խաչյալի զորության մասին, Ով Իր խաչով Գողգոթայի բարձունքից մարդկանց ցույց տվեց երկրից դեպի երկինք բարձրանալու ճանապարհը: Եվ ավելին` խաչով չէ, որ վերջացավ մեր հավատքի ուժը կամ Քրիստոսի առաքելությունը, որովհետև խաչից հետո Գողգոթային հաջորդեց դատարկ գերեզմանը, հարությունը և, ինչպես ասում է առաքյալը, եթե Քրիստոս հարություն չի առառել, անիմաստ է մեր հավատքը: Ուրեմն` խաչը գերագույն զոհողության, զոհաբերության և համբերության նշանն է, և Քրիստոս, առած այդ խաչը, բարձրացավ մինչև Գողգոթա և այնտեղ Իր արյամբ ու խաչելությամբ վերցրեց նաև մարդկանց

մեղքերը` ցույց տալով փրկության ճանապարհը»:Գիսակ Սրբազանը նաև խոսեց հայ ժողովրդի կյանքում խաչի նշանակության մասին: «Այս ձևով է, որ մեր ժողովուրդը ըմբռնել է, իր ամբողջ կյանքի ընթացքում տարել ամեն տանջանք ու դժվարություն: Վստահաբար գիտեք, որ քիչ չեն եղել մեր ժողովրդի կյանքում տառապանքներն ու հալածանքները, բայց մեր ժողովուրդն ապավինել է Գողգոթայի խաչին` հավատալով, որ այդ խաչի վրա գամվածը, խաչվածը չկա, այլ հարություն է առել: Եվ մենք ևս մեր հավատքով, հավատքի ուժով, նայելով խաչին, կարողացել ենք հաղթահարել դժվարությունները, պահել մեր հավատքն ու հոգին ոչ միայն Հայրենիքում,

այլև ողջ Սփյուռքում, ուր կա Հայ Եկեղեցին ու հայ համայնքը` միշտ իր աչքերը ուղղած պահելով դեպի խաչն ու Խաչյալը` հավատալով խաչելությանը հաջորդող հարությանը»:Հավարտ Սուրբ և Անմահ Պատարագի սեպտեմբերի 27-ին Մայր Աթոռում օրհնված նոր` Հաղթության Սրբալույս Մյուռոնով, նախագահությամբ Գարեգին Բ Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսի, կատարվեց Ջրօրհնեքի արարողություն: Պատարագի արարողությանը ներկա էին նաև Մյուռոնօրհնության առիթով Հայաստան ժամանած Մայր Աթոռ Ս. Էջմիածնի բարերարներ, Ավստրալիայի և Նոր Զելանդիայի հայոց թեմի ներկայացուցիչներ:

В церкви Св. Екатерины 18 октября состоялась Святая литургия, которую со­вершил иерей Ваче Айрапетян. Во время проповеди о. Ваче говорил о Святом Духе: «Господь Иисус говорит: Утешитель же, Дух Святой, Которого пошлет Отец во имя Мое, научит вас всему и напомнит вам все, что Я говорил вам. …Когда же придет Уте­шитель, Которого Я пошлю вам от Отца, Дух истины, Который от Отца исходит, Он будет свидетельствовать о Мне. Как Цер­ковь не есть просто собрание единомыш­ленников, но организм, живущий Святым

Чин освящения воды в церкви Св. Екатерины

Духом, так и вера всякого христианина не просто набор убеждений, но проявление — и дар — живущего в нем Духа. Святой Дух проявляет Себя в великих подвижни­ках более явно, чем в обычных верующих, потому что святые дают Ему больше воз­можности действовать, но Он пребывает в любом христианине, и никто не может обладать подлинной верой во Христа без Святого Духа».

По окончании литургии викарий Гла­вы Российской и Ново-Нахичеванской епархии ААЦеркви по Санкт-Петербургу

и Северо-Западному региону иеромонах о. Погос Варданян передал прихожанам приветствие и благословение Главы епар­хии архиепископа Езраса Нерсисяна, после чего под молитвы Василия Кесарийского и духовные песнопения крестом и святым миром совершил обряд освящения воды, которая была роздана прихожанам.

По окончании чина освящения в куль­турном центре «Вернатун» ААЦ Санкт-Петербурга состоялся концерт воспитан­ников Учебно-воспитательного центра им. Лазарянов и официальное представ­

ление викария Главы Российской и Ново-Нахичеванской епархии Армянской Апо­стольской Церкви по Санкт-Петербургу и Северо-Западному региону иеромонаха Погоса Варданяна членам церковного со­вета и армянской общины СПб.

Присутствовали вице-спикером пар­ламента Армении Эдуард Шармазанов, генеральный консул РА в СПб Грайр Ка­рапетян, председатель армянской общи­ны СПб Карен Мкртчян, представители интеллигенции армянской общины Пе­тербурга.

2Հաւատամք Аватамк Веруем № 10

Հոկտեմբերի 31-ին, հանդիսապետությամբ Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Գարեգին Բ Ծայրագույն Պատրիարք և Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսի ու ներկայությամբ Հայաստանի Հանրապետության նախագահ Սերժ Սարգսյանի, կատարվեց Թբիլիսիի (Վրաստան) Սուրբ Գևորգ առաջնորդանիստ եկեղեցու վերաօծման հանդիսավոր արարողությունը: 13-րդ դարում կառուցված Ս. Գևորգ եկեղեցու վերականգնման աշխատանքներն սկսվել էին 2012 թ.-ից՝ Վիրահայոց թեմի և «Հայաստանի զարգացման նախաձեռնություններ» (IDeA) հիմնադրամի համատեղ ջանքերով: Եկեղեցու առջև Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսին դիմավորեցին Վիրահայոց թեմի հոգևորականաց դասը` գլխավորությամբ թեմակալ առաջնորդ Գերաշնորհ Տ. Վազգեն եպիսկոպոս Միրզախանյանի, եկեղեցու բարերարները և բազում ուխտավորներ: «Հրաշափառ» շարականի ներքո Ամենայն Հայոց Հայրապետը եկեղեցականաց հանդիսավոր թափորով մուտք գործեց բարեզարդված եկեղեցի, ուր սկսվեց վերաօծման արարողությունը:Արարողության ընթացքում` սուրբգրային ընթեցումներից և աղոթքներից հետո, Վիրահայոց թեմի սպասավորները շարականների և սաղմոսների ներքո ջրով ու գինով լվացին եկեղեցու Ս. Սեղանը, խորանի սյուները և մկրտության ավազանը: Ապա խորան բարձրացվեց Սրբալույս Մյուռոնը, որով Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսը կատարեց եկեղեցու Ս. Սեղանի վերաօծումը: Ձեռամբ Ռուսաստանի և Նոր Նախիջևանի հայոց թեմի առաջնորդ Գերաշնորհ Տ. Եզրաս արքեպիսկոպոս Ներսիսյանի, Գերաշնորհ Տ. Վազգեն եպիսկոպոս Միրզախանյանի, Մայր Աթոռի դիվանապետ Գերաշնորհ Տ. Արշակ եպիսկոպոս Խաչատրյանի, Մայր Աթոռի լուսարարապետ Գերաշնորհ Տ. Հովնան եպիսկոպոս Հակոբյանի և Մայր Աթոռի Քրիստոնեական դաստիարակության կենտրոնի տնօրեն Գերաշնորհ Տ. Վարդան եպիսկոպոս Նավասարդյանի օծվեցին եկեղեցու խորանի սյուները, մկրտության ավազանը և խորանի շուրթը: Հավարտ եկեղեցու օծման կարգի, Ամենայն Հայոց Հայրապետն իր պատգամն ու հայրապետական օրհնությունը բերեց ներկաներին: «Մեր սուրբ հայրերի փառաբանական աղոթքով գոհություն ենք մատուցում Տիրոջը, որ շնորհը պարգևեց Մեզ կատարելու Թբիլիսիի Ս. Գևորգ եկեղեցու վերաօծման արարողությունը: Նվիրական արարողության այս պահին վերապրեցինք Ս. Գևորգ եկեղեցու ութդարյա առաքելության հիշատակները, որ խոսուն վկայություններն են Վրաստանի օրհնյալ հողում հայության հոգևոր ու ազգային կյանքի զարթոնքի՝ միաժամանակ խորհրդանշելով հայ և վրաց ժողովուրդների դարավոր բարեկամությունը:Ս. Գևորգ զորավարը Քրիստոսի մեծագույն վկաներից է, ում անունը անխզելիորեն կապված

Ձեռամբ Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսի վերաօծվեց Թբիլիսիի Ս. Գևորգ առաջնորդանիստ եկեղեցին

է նաև հայ և վրացի եղբայր ժողովուրդների քրիստոնեական անցյալի հետ: Ս. Գևորգը արդարության մարտիկ է` Քրիստոսի զինվոր, ով իր անձը ամբողջապես նվիրաբերեց քրիստոնեական հավատքի զորացմանը, Տիրոջ Ավետարանի լույս պատգամների տարածմանը: Շարականագիրը Ս. Գևորգ զորավարին կոչում է «քաջամարտիկ զորավար» և «մարդկային ազգի պարծանք»: Եկեղեցական պատկերագրության մեջ Ս. Գևորգը ներկայացված է որպես հեծյալ` վիշապին խորտակելիս, ինչը հոգևոր խորհրդաբանությամբ բարու հաղթանակն է ընդդեմ չարի, լույսի հաղթանակը` ընդդեմ խավարի, ճշմարտության հաղթանակը` ընդդեմ կեղծիքի: Եկեղեցու պատմությունն ուսուցանում է, որ մեծահռչակ զորավարի նման անընկճելի նվիրյալների շնորհիվ է քրիստոնեությունը հաստատվել աշխարհում և գրավել մարդկանց սրտեր ու հոգիներ: Ս. Գևորգ զորավարի հանդեպ ակնածանքով ու հարգանքով է, որ հայ և վրաց ժողովուրդների զավակները Սուրբ Գևորգին նվիրված հոգևոր ու մշակութային նվիրական արժեքներ են ստեղծել և իրենց որդիներին անվանակոչել և անվանակոչում են Գևորգ անունով: Զորավար Սուրբի հանդեպ սերն է նաև վրաց ժողովրդին մղել՝ նրան հռչակելու Վրաստանի հովանավոր Սուրբ», - ասաց Նորին Սրբությունը:Անդրադառնալով հայ և վրաց ժողովուրդների բարեկամական սերտ կապերին, ինչպես նաև Վրաց հողում դարերի ընթացքում վեր հառնած հայկական սրբավայրերի պահպանմանը` Վեհափառը հավելեց. «Ս. Գևորգ եկեղեցու վերաօծման հոգենորոգ այս առիթով մենք հիշում ենք մեր մեծանուն նախնիներին` հոգևոր կյանքի, արվեստի, մշակույթի, գիր-գրականության հայազգի մշակներին՝ Ներսես Աշտարակեցի Հայրապետին, Նաղաշ Հովնաթանին, Սայաթ-Նովային, Մակար Եկմալյանին, Հովհաննես Թումանյանին, Րաֆֆուն, Մուրացանին, Գաբրիել Սունդուկյանին, նշանավոր բազում հայ նվիրյալներին, ովքեր աղոթել ու գործել են, ապրել ու ստեղծագործել են Վրաստանի հյուրընկալ հողում: Վրացահայությունը Վրաստանը չի տարբերել պատմական իր հայրենիքից և գործել է ի սեր Վրաստանի բարօրության ու առաջընթացի, վրաց եղբայրական ժողովրդի հետ կրել է թե՛ զրկանքները և թե՛ տոնել հաջողությունները, իսկ անհրաժեշտության դեպքում լծվել վրաց սահմանների պաշտպանությանը թշնամիներից: Այսպես է, որ հայության համար Վրաստանը հարազատ աշխարհ է, սիրելի երկիր` քրիստոնեական կյանքի օրինակելի վկայություններով, ավանդական իր հյուրընկալությամբ, կյանքի ու կենցաղի գունագեղությամբ և ազգային յուրօրինակ արվեստով ու մշակույթով: Ուրախ ենք, որ այսօր ևս կենսունակ է վրացահայ համայնքը և նվիրված հոգևոր իր կյանքի շինությանը՝ շարունակում է ջանքեր բերել Վրաստանի պայծառ ապագայի կերտմանը:

Մենք հավատում ենք, որ վերաօծված Ս. Գևորգ եկեղեցին հոգևոր կյանքի նոր շունչ պիտի հաղորդի մեր ժողովրդի զավակներին և պիտի առավել ամրացնի հայ և վրաց ժողովուրդների բարեկամությունը: Հայերը և վրացիները, որպես քրիստոնյա հինավուրց ազգեր, անսասան հավատքն ունեն հանդեպ Քրիստոսի Եկեղեցու սրբազան ու փրկարար առաքելությունը: Եկեղեցին երկնային ապաստարանն է երկրի վրա, ուր բնակվում են սերը, հաշտությունն ու խաղաղությունը, և ուր հանգչում են առօրյա հոգսերից բեկված հոգիները: Եկեղեցում է արձագանքում մեր Տիրոջ քաղցրաբարբառ կոչը. «Եկա՛յք առ իս ամենայն վաստակեալք եւ բեռնաւորք եւ ես հանգուցից զձեզ» (Մատթ. ԺԱ 28): Եկեղեցում վերանում են թե՛ ազգային, թե՛ ռասսայական, թե՛ սոցիալական և թե՛ մշակութային խտրականությունները. «Չիք խտիր ո՛չ հրեայի եւ ո՛չ հեթանոսի, ո՛չ ազատի եւ ո՛չ ծառայի, ո՛չ արուի եւ ո՛չ էգի, զի ամենեքեանդ դուք մի էք ի Քրիստոս Յիսուս»,- ասում է առաքյալը (Գաղ. Գ 28): Եկեղեցում մենք դառնում ենք մեկ ի Քրիստոս Հիսուս, կոչված՝ լինելու հոգևոր քույրեր ու եղբայրներ, Քրիստոսի սիրով ապրելու, Քրիստոսի լույսը սփռելու ամբողջ աշխարհում: Սիրելի բարեպաշտ հավատացյալներ, Ս. Գևորգ եկեղեցու վերաօծման արարողությունը Մեր հայացքներն ուղղում է նաև Վրաց օրհնյալ երկրում կառուցված մեր սրբավայրերին` վանքերին ու եկեղեցիներին, որոնք աստվածմերժության տարիներից մնացել են աղոթազուրկ ու անխնամ և երբեմն նաև այսօր ցավալիորեն փլուզվում են ու ավերակ դառնում հոգածության բացակայության պատճառով: Այսօրվա արարողությունը Մեզ վստահություն է ներշնչում, որ վրաց իշխանությունների աջակցությամբ և Վիրահայոց թեմի և բարեպաշտ հավատացյալների ջանքերով վերստին պիտի բարեկարգվեն ու պայծառանան նվիրական մեր աղոթավայրերը»:Այս առիթով Նորին Սրբությունը Ս. Գևորգ եկեղեցու նորոգության գործում դրսևորած սատարումի, ինչպես և` խորհրդային շրջանում Եկեղեցու կրած ավերների հետևանքների վերացման նպատակով Վիրահայոց թեմին ցուցաբերված աջակցության համար շնորհակալություն հայտնեց վրաց իշխանություններին:Ամենայն Հայոց Հայրապետը ողջունեց նաև Հայաստանի Հանրապետության նախագահ Սերժ Սարգսյանի ներկայությունը սրբազան արարողությանը` մաղթելով նրան Բարձրյալն Աստծու զորակցությունը՝ իր բարձր առաքելության իրականացման մեջ:Նորին Սրբությունն իր բարձր գնահատանքը հայտնեց Եկեղեցու նվիրյալ զավակ տիար Ռուբեն Վարդանյանին` «Հայաստանի զարգացման նախաձեռնություններ» հիմնադրամի միջոցով Ս. Գևորգ եկեղեցու նորոգության աստվածահաճո ձեռնարկն իրականացնելու համար: Գարեգին Բ

Հայրապետն իր օրհնությունը բերեց նաև նախաձեռնությանը միացած բարերար անձանց` Ալբերտ Ավդոլյանին, Բիձինա Իվանաշվիլուն, Դանիլ Խաչատուրովին, Սերգեյ Սարկիսովին, Կոնստանտին Մարգարյանին, Անդրեյ Մկրտչյանին և Բորիս Նահապետյանին:Նորին Սրբությունն իր գնահատանքը հայտնեց Վիրահայոց թեմի առաջնորդին ու բարեջան հոգևոր սպասավորներին վիրահայությանը բերած ջանադիր ու նախանձախնդիր ծառայության համար, ինչպես նաև թեմական վարչության անդամներին, կրթական ու ազգային հաստատությունների նվիրյալներին: Հայրապետական օրհնության արժանացան նաև Ս. Գևորգ եկեղեցու վերանորոգման գործում ջանքեր ներդրած հայ և վրացի ճարտարապետները, վարպետները, շինարարները և աշխատավորները: Վերջում Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսը մաղթեց, որ Երկնավոր Տերն արդյունաշատ դարձնի Վիրահայոց թեմի առաքելությունը` ի նպաստ Վրաստանի հայության հոգևոր կյանքի զորացման:Գարեգին Բ Հայրապետն աղոթեց նաև, որ Բարձրյալն Աստված Սուրբ Գևորգ զորավարի բարեխոսությամբ Իր օրհնության ներքո շեն ու պայծառ պահի Վրաց երկիրը, բարօրության մեջ` վրաց եղբայրական ժողովրդին և հանապազ օրհնի երկու երկրների ու ժողովուրդների եղբայրությունն ու բարեկամությունը:Արարողության ավարտին եկեղեցում տեղի ունեցավ պարգևաբաշություն: Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսի կողմից Հայաստանյայց Առաքելական Ս. Եկեղեցու պատվո բարձր շքանշանների և Հայրապետական օրհնության գրերի արժանացան Ս. Գևորգ եկեղեցու վերանորոգության գործում կարևոր նպաստ ունեցած անձինք:Ալբերտ Ավդոլյանին, Սերգեյ Սարկիսովին և Բիձինա Իվանիշվիլուն շնորհվեց «Ս. Գրիգոր Լուսավորիչ» շքանշան: Կոնստանտին Մարգարյանին, Անդրեյ Մկրտչյանին ու Բորիս Նահապետյանին հանձնվեց «Ս. Ներսես Շնորհալի» շքանշան: Հայրապետական օրհնության գրեր տրվեցին Արթուր Ամիրխանյանին, Արմայիս Կամալովին, Իրինա Կոնդրատովային, Էլեոնորա Մալխասյանին, Արման Ջիլավյանին, Էդգար Մանուկյանին, Դավիդ Դավիդյանցին, Դավիդ Յակոբաշվիլուն և Արմինե Ղազարյանին:Այնուհետև Վեհափառ Հայրապետը և ՀՀ նախագահը եկեղեցու բակում ներկա գտնվեցին բարերարների և նվիրատուների անվանական հուշատախտակի բացման արարողությանը:Ս. Գևորգ եկեղեցու վերաօծման արարողությանը ներկա էին Վրաստանի և Հայաստանի պետական այրեր, Հայ Եկեղեցու բարերարներ, օտարերկրյա դիվանագետներ և բազում վիրահայեր:

3 Հաւատամք Аватамк Веруем № 10

Հոկտեմբերի 28-ին Վեստմինստրյան աբբայությունում (Մեծ Բրիտանիայի և Հյուսիսային Իռլանդիայի Միացյալ Թագավորություն) Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Գարեգին Բ Ծայրագույն Պատրիարք և Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսի հանդիսապետությամբ տեղի ունեցավ հիշատակի արարողություն` նվիրված Հայոց Ցեղասպանության սուրբ նահատակներին: Արարողությանը ներկա էին Հայաստանի Հանրապետության նախագահ Սերժ Սարգսյանը և Նորին Արքայական Մեծություն Ուելսի արքայազն Չարլզը: Հայոց Ցեղասպանության 100-րդ տարելիցի ոգեկոչման արարողությանը մասնակցում էին նաև Մեծ Բրիտանիայի և Իռլանդիայի հայոց թեմի հոգևոր դասը` գլխավորությամբ թեմակալ առաջնորդ Գերաշնորհ Տ. Հովակիմ եպիսկոպոս Մանուկյանի, Քույր Եկեղեցիների ներկայացուցիչներ, պետական պաշտոնյաներ և հրավիրյալներ: Հիշատակի արարողության ընթացքում Քույր Եկեղեցիների ներկայացուցիչները, Հայոց Ցեղասպանության վերապրածների ժառանգները Մեծ Եղեռնի նահատակ հայորդիների համար առ Աստված աղոթք բարձրացրեցին` երախտագիտություն հայտնելով բոլոր այն պետություններին, կազմակերպություններին և անհատներին, ովքեր այսօր ջանքեր են գործադրում աշխարհում խաղաղության հաստատման և արդարության վերականգնման համար: Ներկաներն աղոթեցին նաև հանուն Միացյալ Թագավորության և Հայաստանի Հանրապետության անվրդով ու բարօր կյանքի:Շարականների կատարումներով հանդես եկավ Լոնդոնի Ս. Եղիշե հայկական եկեղեցու երգչախումբը` ղեկավարությամբ Արիս Նադիրյանի: Արարողության ավարտին ներկաներին իր պատգամն ուղղեց Գարեգին Բ Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսը: Անգլիկան Եկեցեղու և հավատացյալների անունից խոսք ասաց նաև Քենթրբերիի Արքեպիսկոպոսի ներկայացուցիչ Լոնդոնի Եպիսկոպոս լորդ Ռիչարդ Չարթրեսը:

Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. ԳԱՐԵԳԻՆ Բ ԱՄԵՆԱՅՆ ՀԱՅՈՑ ԿԱԹՈՂԻԿՈՍԻ ԽՈՍՔԸՀԱՅՈՑ ՑԵՂԱՍՊԱՆՈՒԹՅԱՆ 100-ՐԴ ՏԱՐԵԼԻՑԻ ՈԳԵԿՈՉՄԱՆ ԱՌԻԹՈՎԷԿՈՒՄԵՆԻԿ ԱՐԱՐՈՂՈՒԹՅԱՆ ԸՆԹԱՑՔՈՒՄ

Ձերդ Գերազանցություն ՀՀ Նախագահ,Ձերդ Արքայական Մեծություն,Սիրելի բարեպաշտ եղբայրներ և քույրեր,Փառք և գոհություն ենք մատուցում առ Բարձրյալն Աստված, որ շնորհն ունենք հոգևոր ավանդույթներով հարուստ Վեստմինստերյան աբբայությունում մասնակցություն բերելու Հայոց Ցեղասպանության սրբադասված նահատակներին նվիրված էկումենիկ այս արարողությանը՝ Հայաստանի Հանրապետության մեծարգո Նախագահ

Վեստմինստրյան աբբայությունում տեղի ունեցավ Հայոց Ցեղասպանության սուրբ նահատակներին նվիրված արարողություն

տիար Սերժ Սարգսյանի, Հայ Եկեղեցու հոգևոր դասի ներկայացուցիչների և հավատավոր զավակների հետ: Շնորհակալությամբ ողջունում ենք ներկայությունն այստեղ Նորին Մեծություն Ուելսի արքայազն Չարլզի, ում սերն ու համակրանքը մեր ժողովրդի և մեր երկրի հանդեպ զգացել ենք տարբեր առիթներով, ինչպես վերջերս՝ Հայաստան իր այցելության ընթացքին: Եղբայրական Մեր սերն ենք փոխանցում Քենթերբերիի արքեպիսկոպոս Նորին Սրբազնություն Ջասթին Ուելբիին, ում հետ կոչված ենք Տիրոջ Ավետարանի լույսը տարածելու և քրիստոսավանդ պատգամները իրագործելու մեր ժողովուրդների կյանքում: Մխիթարություն ենք ապրում, որ միջեկեղեցական համատեղ այս աղոթքով Անգլիկան Եկեղեցին և Միացյալ Թագավորության ժողովուրդն իր եղբայրական համերաշխությունն է հայտնում մեր ժողովրդին` արտահայտելով իր հարգանքը Հայոց Ցեղասպանության զոհերի և սրբադասված նահատակների նկատմամբ:Սիրելի հավատակից եղբայրներ և քույրեր,Մեր ժողովրդի սրտում դեռ չի սպիացել վերքը քսաներորդ դարասկզբին Օսմանյան Կայսրության կողմից իրականացված ոճրի, որին իրենց ազգային պատկանելության և քրիստոնեական հավատքի համար զոհ գնացին մեկ և կես միլիոն հայորդիներ: Մենք կորցրեցինք պատմական, հինավուրց մեր հայրենիքի մեծագույն մասը, հազարավոր հայեր տարագիր սփռվեցին ողջ աշխարհով: Մեր ժողովրդի նահատակ զավակները մարտիրոսության պսակն ընդունեցին՝ հավատարիմ առաքելական պատգամին. «Եթէ արդարութեան համար չարչարուէք էլ, երանի՜ է ձեզ: Բայց ... մի՛ վախեցէք և մի՛ խռովուէք, այլ Տիրոջը՝ նոյն ինքը Քրիստոսին սո՛ւրբ պահեցէք ձեր սրտերումե (Ա Պետ. 3.14): Այսօր, երբ մենք ոգեկոչում ենք 100-ամյա տարելիցը Հայոց Ցեղասպանության, Մենք վերստին մեր երախտագիտություն ենք հայտնում Ցեղասպանությունը ճանաչած ու դատապարտած, ինչպես և՝ Եղեռնից մազապուրծ հայորդիներին ապաստան տված բոլոր պետություններին, այլև քույր Եկեղեցիներին՝ դատապարտության իրենց խոսքը աշխարհում բարձրաձայն հնչեցնելու համար: Այս շարքում Մենք խորը զգացվածությամբ ենք հիշում, որ Բրիտանական կառավարությունը Առաջին Համաշխարհային պատերազմի տարիներին դաշնակից պետությունների հետ հայ ժողովրդի հանդեպ իրականացված եղեռնագործությունը որակեց հանցանք մարդկության դեմ: Համաշխարհային քաղաքակրթության մեջ Մեծ Բրիտանիայի ունեցած ներդրումը և մարդասիրական արժեքներին նվիրվածությունը վստահություն են ներշնչում, որ Միացյալ Թագավորությունն իր եղբայրական զորակցությունն ու նպաստը պիտի շարունակի բերել մեր ժողովրդի հանդեպ պատմական արդարության վերականգնման գործում:

Սիրելի բարեպաշտ եղբայրներ և քույրեր,Հայոց Ցեղասպանության ճանաչումը ոչ միայն պատմական մի իրողության, մեկ ժողովրդի հանդեպ կատարված եղեռնագործության դատապարտում է, այլև առավելաբար մերժումն ու բացառումն է մարդկության դեմ գործված և գործվող բոլոր տեսակի բռնությունների և ոճիրների, որոնց այսօր էլ զոհ են դառնում հազարավոր անմեղ մարդիկ՝ հատկապես Մերձավոր Արևելքի երկրներում: Ցեղասպանության ժխտողականությունը կամ աջակցությունը ժխտողականությանը և կամ եղեռնագործ երկրների նկատմամբ զգուշավորության ու սիրաշահման քաղաքականությունը նոր խթան են ցեղասպանության հանցագործությունների կրկնության համար: Առաքելավանդ պատվիրանն ասում է. «Լուսոյ պտուղներն են բարութիւնը, արդարութիւնը և ճշմարտութիւնը: Ստուգեցէ՛ք, թէ ո՛րն է հաճելի Տիրոջը. և խաւարի անպտուղ գործերին մասնակից մի՛ եղէք, այլ մանաւանդ մերկացրէ՛ք դրանքե (Եփ. 5.9-11):Մեզ համար հոգևոր խորը գոհունակություն է, որ Վեստմինստերյան աբբայությունում մեր համատեղ աղոթքով ոգեկոչեցինք հիշատակը Հայոց Ցեղասպանության զոհերի և հայցեցինք բարեխոսությունը սրբադասված նահատակների՝ հանուն մարդկության խաղաղ ու ապահով կյանքի: Հիշատակի արարողության կազմակերպման աշխատանքներում ներդրած ջանքերի համար Մեր գնահատանքն ու օրհնությունն ենք բերում Վեստմինստերյան աբբայության վանահայր հոգեշնորհ դոկտոր Ջոն Հոլին, Լոնդոնի եպիսկոպոս լորդ Ռիչարդ Չարթրեսին, Մեծ Բրիտանիայի Հայոց թեմի առաջնորդ Գերաշնորհ Տ. Հովակիմ եպիսկոպոս Մանուկյանին:Մեր գնահատանքն ենք հայտնում Միացյալ Թագավորությունում ՀՀ արտակարգ և լիազոր դեսպան տիար Արմեն Սարգսյանին արարողության նախաձեռնության և նշանակալի ներդրումի համար: Այս նվիրական պահին աղոթում ենք, որ Բարձրյալն Աստված զորացնի մեր Եկեղեցիները՝ Քրիստոսի սիրով մեզ վստահված հոտին ծառայելու, հոգևոր միությամբ միմյանց զորավիգ լինելու և միասնաբար գործելու` հանուն բռնություններից ազատ, արդար և համերաշխ աշխարհի կառուցման։ Մեր աղոթքն է նաև, որ Տերը օրհնի և պահպանի Մեծ Բրիտանիո Միացյալ Թագավորությունը, նրա գահակալին՝ Նորին Արքայական Մեծություն Եղիսաբեթ Երկրորդ թագուհուն, իշխանություններին, Անգլիկան Եկեղեցուն ու բարեպաշտ ժողովրդին և Իր երկնառաք խաղաղությունը շնորհի համայն մարդկությանը: Թող Տիրոջ օրհնության ներքո առավել զորանան և արգասավորվեն բարի հարաբերություններն ու համագործակցությունը մեր երկրների և ժողովուրդների: Եվ թող մեր Փրկչի՝ Հիսուս Քրիստոսի սերն ու շնորհները լինեն մեզ հետ և ամենքի՝ այսօր և միշտ. ամեն:

Назначить презентацию Apple Watch на 24 апреля Стив Джобс, несомненно, никогда бы не допустил, написало издание Daily Beast – в статье о его привязанности к приемным роди­телям, в том числе матери-армянке. Компания Apple не ответила на запрос о комментарии, от­мечает газета.

Родители Джобса не были армянами, но он вырос под сенью их наследия – его приемная мать бежала в Америку в 1910-е. И Джобс, хотя никогда открыто не говорил о своих привязан­ностях, по-видимому, чувствовал глубокую

Стив Джобс: "Вы устроили геноцид 1,5 миллиона армян"связь с наследием семьи и резней, которую им пришлось испытать. Он даже владел армян­ским на бытовом уровне.

В 1955 г. Клара Агопян и Пол Джобс, кото­рые почти 10 лет не могли завести своих детей, усыновили ребенка сирийского происхождения и назвали его Стив. Своих родителей Джобс ни­когда не видел, но незадолго до смерти заявил своему биографу: «Они были моими родителя­ми на 1000%».

Мать Агопян, Виктория Артинян, была ро­дом из Смирны, сгоревшей в 1922 г. и которую воспел Хемингуэй. Артинян прибыла в США на греческом корабле и скоро встретила Луиса Агопяна. Он уехал 7 лет назад, избежав убийств в своем родном городе.

Джобс никогда не участвовал в публичных диалогах о Геноциде армян и не поддерживал связи с армянской общиной и церковью в кали­форнийском Купертино, где располагался офис Apple.

В 2007 г. Джобс и его семья путешествова­ли по Турции на частной яхте. Все шло хорошо до посещения храма Айя-София в последний

день. «Что же случилось со всеми этими хри­стианами? Просто взяли и ушли? – спросил он», – вспоминает его гид Асиль Тунджер. По­сле этого он добавил: «Вы, мусульмане, что вы сделали со всеми христианами? Вы устроили геноцид 1,5 миллиона армян. Расскажите нам, как это произошло?».

Тунджер не знал, как ответить – высказать свое мнение, или тактично избежать спора, как это делают гиды. «Ожидать от турецкого гида слов принятия по такому вопросу, даже если это правда – не очень правильно. Это как если я при­еду в США и спрошу: «Скажите, как вы убивали индейцев?». Но Джобс настаивал на ответе.

Вначале я сказал: «Сэр, наверное, туристу в Стамбуле не стоит об этом говорить. Давайте хорошо проводить время». Он ответил: «Нет, нет, нет, я хочу услышать от вас ответ».

Я сказал: «Конечно, люди убивают друг друга, это же война. Но намеренного геноцида не было. После этого я постарался быть макси­мально вежливым», – рассказал гид.

После этого настроение Джобса резко из­менилось. Если в первые дни он рассказывал

гиду о своей идее нового планшета и показывал новые лэптопы, то теперь все изменилось. Он резко оборвал программу поездки, сказав, что хочет вернуться на лодку.

Прощание в аэропорту было холодным. «В нем самом армянской крови не было, но из-за своей матери он глубоко чувствовал то, что она пережила геноцид», - заявил Фил Валоцки, пресс-секретарь Американского Комитета по 100-летию Геноцида армян.

«Считаем ли мы, что Apple сделала это на­рочно? Конечно, нет. Если бы Стив был жив или если бы они узнали раньше – ведь в ру­ководстве были люди, которые знали о семье Стива, – то выбрали бы они 24 апреля? Думаю, нет».

Тем не менее, со случайностью не согласен председатель Европейского народного движе­ния против расизма Бенджамин Абтан, кото­рый проводил мероприятия в память Геноцида армян. «Это не означает намерение отвлечь внимание от Геноцида армян. Всем, кто зна­ет хоть немного о геноциде, известно, что это очень важный день, которого многие ждали».

4Հաւատամք Аватамк Веруем № 10

23 октября в зале торжеств храмового комплекса Российской и Ново-Нахичеванской епархии ААЦ открылась международная конференция «Геноцид как духовно-нравственное преступление против человечества».

На мероприятии, организованном по благословению главы епархии архиепископа Езраса Нерсисяна, по инициативе Му­зея-института Геноцида армян и Научного совета и Центра ар­меноведения Российской и Ново-Нахичеванской епархии и при­сутствовали председатель Отдела внешних церковных связей Московского Патриархата митрополит Волоколамский Иллари­он, представитель Патриарха Александрийского при Патриар­хе Московском и всея Руси митрополит Киринский Афанасий, Апостольский нунций, титулярный архиепископ Крбавы Иван Юркович, викарий Главы Российской и Ново-Нахичеванской епархии Армянской Апостольской Церкви по Санкт-Петербургу

Международная конференция «Геноцид как духовно-нравственное преступление против человечества»

и Северо-Западному региону Иеромонах Погос Варданян, за­меститель руководителя Департамента национальной политики, межрегионального сотрудничества и туризма города Москвы, начальник Управления по связям с религиозными организаци­ями Константин Блаженов, директор Института стран Азии и Африки МГУ Игорь Абылгазиев, президент Международной Ассоциации Исследователей Геноцида Эндрю Вулфорд, видные общественные и политические деятели, представители различ­ных христианских конфессий, арменоведы и ученые из разных стран мира.

На открытии конференции архиепископ Езрас Нерсисян вы­разил глубокую признательность присутствующим за участие в форуме, который, по словам Владыки, стал реальностью бла­годаря России, создавшей возможность проведения столь уни­кальной конференции вне пределов Армении.

Глава епархии зачитал приветственное послание Католико­са Всех Армян Гарегина Второго, в котором, в частности, го­ворилось: «Вдохновленные вашим стремлением внести лепту в осуждение Геноцида как преступления против человечества, молитвенно просим Господа Вседержителя быть вам всем опо­рой в вашем подвижничестве, требующем особого напряжения душевных сил. Пусть Святой Дух наделит вас новыми силами во имя исполнения Вашей богоугодной миссии. И да будет с вами заступничество причисленных к лику святых мучеников геноцида».

С приветственной речью выступили также председатель От­дела внешних церковных связей Московского Патриархата ми­трополит Волоколамский Илларион и директор Музея-институ­та геноцида армян Айк Демоян.

В конференции принимали участие 35 ученых из 18 стран.

Дорогие друзья! Сегодня заступничеством всех святых мы открываем науч­

ное собрание, объединившее поборников исторической спра­ведливости. Вы собрались не только для того, чтобы почтить память более полутора миллиона армян, ставших жертвами Ге­

ноцида, организованного правительством Османской Турции, но и дать объективную оценку злодеянию, ставшему первым геноцидом ХХ века.

Люди доброй воли обязаны на шаг опережать и по возмож­ности пресекать злодеяния против народов, религий и культур. Давать оценку подобным преступлениям никогда не поздно, когда бы они ни совершались. Сама история подтверждает, что неосужденное преступление порождает новое, более зверское. Однажды мировая общественность опоздала, предав всеобщему забвению Геноцид армян, и тем самым развязала руки герман­скому национал-социализму, убежденному в своей безнаказан­ности.

Прошло полное столетие после Геноцида армян, а наш на­род все еще ощущает последствия этой трагедии. Вот почему все наши усилия направлены на предотвращение геноцидов, на осуждение насилия, дабы нигде в мире не нарушалось богодан­ное право на мирную жизнь. Нельзя достичь справедливого мира без правовой оценки злодеяния, без осуждения ранее совершен­

Приветствие Главы Российской и Ново-Нахичеванской епархии архиепископа Езраса участникам конференции «Геноцид как духовно-нравственное преступление против человечества»

ного преступления. Сегодня в разных концах мира, в частности, на Ближнем Востоке, изуверски пытают и убивают, в лучшем случае изгоняют массы невинных людей, беспощадно разруша­ют культурно-исторические ценности. Вот почему наш народ, который сопереживает страдающим от насилия народам и стра­нам, всегда будет выступать за восстановление справедливости. Только путем утверждения справедливости и всеобщего осужде­ния мы сможем придти к предотвращению новых трагедий.

События в мире развиваются с невероятной скоростью. Если вчера еще мы говорили о том, что стоим лицом к лицу с вызовами времени, то уже сегодня предупреждаем о приближении цивили­зационной катастрофы. И ныне, желая успехов в работе вашей международной научной конференции, которая призвана донести до широких масс проблемы, которые существуют в вопросе пре­ступлений против человечества, возношу молитву Всевышнему Творцу, прося его даровать народам мира покой и благополучие. Десница Господня да пребудет сенью над всеми вами, вашими се­мьями, народами и странами.

20 октября Глава Российской и Ново-Нахи­чеванской епархии Армянской Апостольской Церкви архиепископ Езрас Нерсисян благосло­вил и поздравил иеромонаха Погоса Варданяна с получением диплома кандидата богословия и знака отличия для состоящих в духовном сане кандидатов богословия православных Духов­ных Академий и пожелал доброго и плодотвор­ного духовного служения.

Иеромонах Погос Варданян 25 мая в Мо­сковской Духовной Академии защитил дис­сертацию на соискание ученой степени канди­дата богословия по теме «Правительственная иерархия епископской степени в Армянской Апостольской Церкви (Исторический очерк и современное положение)». Диссертационный совет единогласно проголосовал за присужде­ние автору диссертации учёной степени канди­дата богословия.

В августе 2015 г. распоряжением Католи­коса Всех Армян Гарегина Второго отец По­гос был назначен викарием Главы Российской и Ново-Нахичеванской епархии по Санкт-Петербургу и Северо-Западному региону.

Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Գարեգին Բ Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսն իր պատգամն է հղել հոկտեմբերի 15-ին Երևանում մեկնարկած «Հայոց Ցեղասպանություն 100. ճանաչումից հատուցում» միջազգային գիտաժողովի կազմակերպիչներին և մասնակիցներին:

«Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնից ողջունում ենք ՀՀ Գիտությունների Ազգային Ակադեմիայի և Երևանի պետական համալսարանի համատեղ նախաձեռնությամբ Հայոց Ցեղասպանության 100-րդ տարելիցին նվիրված` «Հայոց Ցեղասպանություն 100. ճանաչումից հատուցում» միջազգային գիտաժողովի կազմակերպումը և Հայրապետական Մեր օրհնությունը հղում գիտաժողովի մասնակիցներին:

Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսի պատգամը «Հայոց Ցեղասպանություն 100. ճանաչումից - հատուցում» միջազգային գիտաժողովի մասնակիցներին

1915 թվականը հազարամյակների մեր պատմության ամենաողբերգական էջն է, որը հայրենազրկումի, մարդկային ու նյութական մեծ կորուստների անամոքելի ցավի դառը հիշողություններ է թողել մեր ժողովրդի հոգում: 20-րդ դարասկզբին ավելի քան մեկ ու կես միլիոն անմեղ հայորդիներ` իրենց հավատի ու ազգային պատկանելության համար զոհ գնացին Օսմանյան Կայսրության կողմից իրագործված անմարդկային ոճրագործությանը` Հայոց Ցեղասպանությանը: Ավերվեցին մեր շեներն ու բնակավայրերը, թալանվեցին ու քանդվեցին մեր վանքերն ու եկեղեցիները, ոչնչացվեց մեր հայրերի ստեղծած մշակութային ժառանգությունը: Ցավալի է, որ մարդկության դեմ իրագործվող այսօրինակ հանցագործությունները տակավին տեղ ունեն մեր կյանքում: Այսօր միջազգային տարբեր հարթակներից մենք լսում ենք կոչեր ու հորդորներ խաղաղ ու ապահով աշխարհի կառուցման մասին, մինչդեռ աշխարհի տարբեր կողմերում, հատկապես Մերձավոր Արևելքում, դաժանորեն խոշտանգվում ու սպանվում են հազարավոր մարդիկ, շատեր ստիպված լքում են իրենց բնակավայրերը, անխնա ոչնչացվում են պատմամշակութային հնադարյա արժեքները: Արդյո՞ք հնարավոր է խաղաղության կառուցումը առանց արդարության, առանց նախկինում կատարված հանցագործությունների դատապարտման ու

հատուցման: Փաստերով վկայված իրողություն է, որ չդատապարտված հանցագործությունը ծնում է նոր՝ ավելի մեծ հանցագործություն: Որքա՞ն զոհեր խլեց ֆաշիզմը Երկրորդ Համաշխարհային Պատերազմի ընթացքին, որի առաջնորդները քաջալերված էին Հայոց Ցեղասպանության հանդեպ համընդհանուր մոռացությամբ: Որքա՞ն անմեղ մարդիկ են տառապում մեր օրերում ահաբեկչությունների պատճառով, որոնց կազմակերպիչները վստահ են իրենց անպատժելիության վրա: Մեր ժողովուրդը, որ վշտակից է մերօրյա պատերազմներից ու բռնություններից տուժված ժողովուրդներին, աննվազ նախանձախնդրությամբ պայքարելու է արդարության հաստատման համար, քանզի արդարության և համընդհանուր դատապարտման ճանապարհն է միայն, որ աշխարհը զերծ պիտի պահի նոր ցեղասպանություններից ու ոճրագործություններից:Գիտաժողովը կարևոր մեկ քայլ է` քննարկումների միջոցով բարձրաձայնելու և առավել հանրայնացնելու մարդկության դեմ իրագործված հանցագործությունների հիմնախնդիրները: Մենք վերստին Մեր գնահատանքն ու բարեմաղթանքներն ենք յղում գիտաժողովի կազմակերպիչներին ու բոլոր մասնակիցներիդ` կարևորելով ձեր առաքելությունը ի նպաստ խաղաղ ու բարօր աշխարհի կառուցման»:

Глава епархии поздравил иеромонаха Погоса Варданяна

5 Հաւատամք Аватамк Веруем № 10

Սու րեն Զոլ յան

2015թ. ապ րի լին այս աշ խա տութ յունն ար դեն ա վար տուն վի­ճա կում էր, սա կայն այն ամ բող ջա կան տես քի բե րե լու հա մար պա հանջ վում էր սպա սել Բարաք Օ բա մա յի նոր հայ տա րա­րութ յա նը։ Այն պետք է տարբեր վեր նա խորդ նե րից, քա նի որ նվիր ված էր լի նե լու Հա յոց ցեղաս-պա նութ յան հար յու րամ­յա տա րե լի ցին, ին չը հա ղոր դե լու էր դրան հա-տուկ նշա նա­կութ յուն։ Միա ժա մա նակ, մեր հե տա զո տա կան նպա տակ-նե րի տե սանկ յու նից, դա հան դի սա նում էր յու րա հա տուկ մի փոր-ձարկում, ո րի մի ջո ցով հնա րա վոր էր ստու գել ստաց ված եզրակա ցութ-յուն նե րի հա վաս տիութ յու նը։ Հիմ նա կան ակն կա լիք նե րը Օ բա մա յի սպաս վող հայ տա րա­րութ յան վե-րա բեր յալ բևեռ ված էին բա ցա ռա պես մեկ հար­ցի շուրջ. արտաբերելու՞ է «ցե ղաս պա նութ յուն» եզ րը, թե ոչ։ ԱՄՆ-ում ՀՀ առաջին դեսպան Ռու բեն Շու գար յա նը մաս նա­վոր հա ղոր դակց ման ժա մա նակ այդ պի սի մի միտք է հայտ­նել, որ այս ան գամ Օ բա ման կարող է օգ տա գոր ծել այս բա ռը, բայց սոսկ որ պես մեջ բե րում ՝ հղե լով իր նա խոր դի՝ Ռեյ գա նի հայ տա րա-րութ յա նը։ Ի րոք, Օ բա մա յի վեր ջին ու ղեր ձը, ինչ­պես և նա խորդ նե րը, կա-ռուց ված է միջ տեքս տաին հղումնե­րի վրա, ըն դո րում նշված են գոր ծիչ-ներ, ո րոնք ակն հայ տո րեն բնու թագ րել էին 1915 դեպ քե րը որ պես ցե ղաս-պա նութ յուն։ Օ բա մա յի վեր ջին ե լույ թը տար բեր վում է մյուս նե րից, դրա հետ մեկտեղ պահ պա նե լով նույն ի մաս տա յին կա ղա պա րու­մը։ Որևէ նոր կա ռուց ված-քա յին բա ղադ րիչ չի ա վե լաց վել, բայց ա վե լի ցայ տուն արտա հայ տում են գտել մինչ այդ ե ղած­նե րը։ Ն ման պա րա գա յում շատ սվե լի հստակ և ակ-նա ռու են ար տա հայտ վում Оբա մա յի դիս կուր սի կա ռուց ված քա յին հատ-կա նիշ նե րը։ 2015թ. ու ղեր ձը կա րե լի հա մա րել նա խորդ­նե րի ար տա-հայտ չա կան ա ռու մով ու ժե ղաց ված տար բե րակ, ըն դո րում այս ու ժե ղա-ցու մը բե րում է և ո րո շա կի ո րա կա կան փոփոխութ յուն նե րի։ Նախ, ո ճա-կան կար գի բա ռա պա շա­րա յին փոփոխութ յուն նե րը շա րադ րան քը դարձ-նում են շատ ա վե լի դրամատիկ և հու զա կան։ Սա կայն շատ ա վե լի լուրջ բնույթ են կրում ի մաս տա յին նո րա մու ծութ յուն նե րը։ Ե թե դրանք ի մի բե-րենք և առանձ նաց նենք ու ղեր ձի ընդ հա նուր տեքս տից, ա պա դրանց համադրումից գո յա նում է մի նոր հա­ղոր դագ րութ յուն։ Ա ռա ջին իսկ պար բե րութ յու նը՝ This year we mark the centennial of the Meds Yeghern, the first mass atrocity of the 20th Century. Beginning in 1915, the Armenian people of the Ottoman Empire were deported, massacred, and marched to their deaths. Their culture and heritage in their ancient homeland were erased. Amid horrific violence that saw suffering on all sides, one and a half million Armenians perished. կրկ նե լով նախորդ ու ղերձ նե րի սկզմնա-մա սի կա ռուց ված քը, նե րա ռում է ե րեք շատ կար ևոր փո խա կեր պում.Ա ռա ջին ան գամ Օ բա ման ան վա նում է կա տար վա ծը որ պես` the first mass atrocity of the 20th Century (մինչ այդ օգ տա գոր­ծած one of the worst atrocities of the 20th century ար տա հայ­տութ յան փո խա րեն)։ Ն ման բառաքա պակ ցութ յու նը բա վա կա նին տա րօ րի նակ է և եր ևի թե ա-ռա ջին ան գամ է ի հայտ գա լիս, քա նի որ 1915թ. իրադարձություննե րը ըն դուն ված է ան վա նել քսա նե րորդ դա­րի առաջին ցե ղաս պա նութ յուն։ Հենց այդ պի սի ձևա կեր պու մը, ըն դո րում որ պես ըն դուն ված, օգ տա գոր ծել է Հ ռո մի Ֆ րան ցիս­կոս Պա պը ապ րի լի 12-ի Հայ տա րա րութ յու նում։ Նույն միտ­քը, նույն պես օգ տա գոր ծե լով «ցե ղաս պա նութ յուն» բա ռը, ար­տա հայ-տել է և Ռեյ գա նը, ա սե լով, որ Հո լո քոս տին նա խոր դել է Հա յոց ցե ղաս պա-նութ յու նը։ Ուս տի Օ բա մա յի ա սա ծը նաև անդ րա դարձ է և Ռեյ գա նի, ԱՄՆ նա խա գահ նե րից այս եզրի մինչ օրս ե զա կի օգ տա գործ մա նը։ Այդ պի սով, Օ բա ման կա տա րում է եր կու փո խա կեր պում ՝ թե իր նախորդ տեքս տե րի, թե Պա պի ձևա կերպ ման հա մե մատ. one of the worst atrocities of the 20th century the first mass atrocity of the 20th Centurythe first Genocide of the twentieth century Կա րե լի է եզ րա կաց նել, որ Օ բա ման պա տա հա կան չէ ընտ­րում այս շեղ-վող ձևը, եր կու ըն դուն ված ձևա կեր պու մից ստեղ ծե լով ան սո վոր եր րոր-դը։ Ֆ րան ցիս կոս Պա պի ն հի շա­տակ ե լը կա րե լի է հա մա րել անուղ ղա կի մեջ բե րում։ Այս, ինչ­պես և մ յուս դեպ քե րում, Օ բա ման կի րա ռում է բա-նաս տեղ­ծա կան ի մաս տա բա նութ յան մի ջոց նե րը, հիմնված փո խան­վա-նա կան սկզբուն քի վրա` մե կը մյու սի փո խա րեն։ Ն ման դեպ քե րում առ-կա յաց վում է ա սույ թի և ար տա հայտ ված, և ենթադր յալ ի մաստ նե րը։ Այն կա րող է ձևա կերպ ված լի նել որ­

պես լեզվա կան շե ղում, լեզ վի սայ թա-կում։ Այն, ինչ Ռեյ գա նի մոտ ինքնաբուխ խառ նաշ փոթ էր՝ Հա յոց ե ղեռ նի հի շա տա կու­մը ապ րի լի 22-ին ար ված Հո լո քոս տի զո հե րի հի շա տակ ման օր վա կապակցությամբ, Օ բա մա յի մոտ դառ նում է դիս կուր­սի գի տակց-ված կա ռուց ված քա յին սկզբունք՝ իբր թե սխալ, սա կայն ի րա կա նում ճիշտ հաշ վար կած աս տի ճա նով շեղ վող մեջ բե րում։ Օ բա ման օգ տա գոր-ծեց ոչ թե իր նա խոր դի ար տա­հայ տութ յու նը, այլ ի մաստ կա ռու ցե լու Ռեյգան յան փո խան­վա նա կան ե ղա նա կը): Շատ կա րե վոր նո րույթ է հան դի սա նում Ottoman Empire շարահյուսական գոր ծա ռույ թի փո փո խութ յու նը. …the Armenian people of the Ottoman Empire were deported, massacred, and marched to their deaths. Բո լոր նա խորդ ու ղերձ նե րում (բա ցա ռութ յամբ Ջ.Բուշի 1990թ.արված հայտարարության. the terrible massacres suffered in 1915-1923 at the hands of the rulers of the Ottoman Empire) այն օգտագործ­վել է կամ որ պես տե ղի պա րա գա (remembering the victims of the 1915 massacres in the Ottoman Empire. – Clinton, April 22, 1994;) կամ, ինչ պես Օ բա մա յի բո լոր այլ հայ տա րա րութ­յուն նե րում, որ պես ժա մա նա-կի պա րա գա (in the final days of the Ottoman Empire): Վեր ջին տեքս տում այն ձեռք է բե րում քա ղա քա կան ի մաստ. դա այն պետությունն է, ո րի կազ մում ապ րում էին հա յե րը և ո րի քաղաքացիներն են ե ղել։ Ա ռա ջին ան գամ հստակ նշվում է, որ բնաջնջ վել է ոչ միայն հայ ժողովուր դը, այլ նաև նրա մշա կույ թը և ժա ռան գութ յու նը։ Ըն­դո րում ՝ ա-ռա ջին ան գամ նշված է, որ կա տար վա ծը տե ղի է ու­նե ցել հայ ժողովր դի պատ մա կան հնա գույն հայ րե նի քում.Their culture and heritage in their ancient homeland were erased. Ակն հայտ է, որ Օ բա ման թվար կում է ցե ղաս պա նութ յան հանցակազմի կար ևո րա գույն հատ կա նիշ նե րը, սա կայն չի օգտագործում այս բա ռը` իբր թե «սխալ մամբ» փո խե լով Պա­պի ձևակեր պու մը։ Ան նա խա դեպ կա րե լի է հա մա րել երկ րորդ պար բե րութ յու­նը. As the horrors of 1915 unfolded, U.S. Ambassador Henry Morgenthau, Sr. sounded the alarm inside the U.S. government and confronted Ottoman leaders. Because of efforts like his, the truth of the Meds Yeghernemerged and came to influence the later work of human rights champions like Raphael Lemkin, who helped bring about the first United Nations human rights treaty.Դա ոչ թե նա խորդ նա խա գա հա կան ու ղերձ նե րի փո խա կեր­պումն է, այլ երբ ևէ ԱՄՆ նա պա գահ նե րի կող մից չհի շա տա­կա վող ա նուն նե րի և փաս տե րի հրա պա րա կում։ Սա կայն, այ նո ւա մե նայ նիվ, այդ մա սին մինչ այդ աս վել է՝ սե նա տոր Օ բա մա յի Ք.Ռայ սին հաս ցեագր ած նամա կում։ Օ բա ման հի­շա տա կում է նրանց, ով քեր ա ներկ բա հաստատել են Հա յոց ցե ղաս պա նութ յան փաս տը, և դա էր պատ ճա ռը, որ նա այն մեջբե րել էր իր 2008թ. նա մա կում. At the time of killings, it was U.S. State Department officials working in the Ottoman Empire who drew attention to the horrors describing the massacres as a “campaign of race extermination” (U.S. Ambassador to the Ottoman Empire from 1913-1916, Henry Morgenthau) Պար բե րութ յու նը նույն պես կա ռուց ված է միջ տեքս տային հղումնե րի վրա և, ինչ պես և նա խորդ դեպ քում, գոր ծում է շեղ վող, ոչ ճիշտ մեջ բե րե-լու փո խան վա նա կան սկզբուն քը։ Սա կայն այս դեպ քում Օ բա ման փաս-տո րեն ա ղա վա ղում է իր իսկ սե փա կան տեքս տը։ Հի շա տա կե լով Մոր-գենթ աո ւին, Օ բա ման, ի տար բե րութ յուն իր նա մա կից, ձեռն պահ է մնում մեջ բե րել նրա ա սա ծը (campaign of race extermination)։ Օ բա­ման գե րա-դա սում է բո լոր կող մե րի հա մար ըն դու նե լի և այս ա ռու մով անխո ցե լի ար տա հայ տութ յուն. the truth of the Meds Yeghern։Շատ ա վե լի լուրջ շե ղում է կա տար ված Ռ. Լեմ կի նի հի շա­տակ ման դեպ քում։ Նախ, բա վա կա նին տա րօ րի նակ է հնչում ցե ղաս պա նութ յան ի րա վուն քի և ցե ղաս պա նա գի տութ յան հիմ նա դրին բնու թագ րել որպես «մար դու ի րա վունք նե րի ա ռաջ նորդ»: Օ բա ման նո րից անց նում է փո խա-նուն նե րի և ցե ղաս պա նութ յան փո խա րեն խո սում է մար դու իրա վունք­նե-րի մա սին։ Ան գամ խո սե լով Լեմ կի նի կող մից հե ղի նա­կած Ցե ղաս պա-նութ յան կոն վեն ցիա յի մա սին, նա դի մում է այլասածությանը՝ the first United Nations human rights treaty, ին չը ավե լի քան տա րի րի նակ է, ե թե ոչ՝ սխալ։ Ինչ վե րա բեր վում է Լեմ կի նին, ա պա ի րա կա նում նա (ի դեպ, Մորգենթ-աո ւից ան կախ՝ ևս մի դի տա վոր յալ անճշ տութ յուն) ի մանալով Հա յոց ցե-ղաս պա նութ յան կազ մա կեր պիչ նե րի ա զատ արձակ ման մա սին, խնդիր է դրել հաս նել ցե ղաս պա­նութ յան պատժելիութ յա նը և կան խար գել մա նը։ Այս ա մե նը ժա մա նա կին հստակ նշել է հենց Օ բա ման. It was his study of the Turkish massacres of Armenians that motivated Raphael Lemkin to coin the word genocide in 1941 and to press for the drafting and passage of the UN Genocide Convention in 1948. Այս ու ղեր ձում բա ցա կա յում է անդ րա դարձ Հա յաս տա նին և աշ խար հի հա յութ յա նը, ինչ պես նաև Թուր քիա յին։ Ցե ղաս պա­նութ յան հիշատակու-մը ներ կա յաց ված է որ պես նե րա մե րիկ­յան խնդիր։ Սակայն հին գեր րորդ պար բե րութ յան մեջ կա մի հատ կան շա կան դրվագ՝ դա Ֆրան ցիսկոս Պա պի հի շա տա­կումն է, ըն դո րում բավականին երկ իմաստ հա մա տեքս-տում. We welcome the expression of views by Pope Francis, Turkish and Armenian historians, and the many others who have sought to shed light on this dark chapter of history.Ե թե պարզ է, թե ինչ է ա սել Պա պը 2015 թ. և այն շեղ ված ձևով

վերարտադր ված է ա ռա ջին պար բե րութ յու նում, ա պա լիո վին ա նո րոշ է մնում, թե ինչ են ա սել հայ և թուրք պատ մա բան նե­րը և ն րան ցից Օբա-ման ում նկա տի ու նի։ Հատ կան շա կան է, որ ա մեն ան գամ անդրա դառ-նա լով պատ մութ յա նը, Օ բա ման մինչ այդ երբ ևի ցե չի հիշա տա կել պատ-մա բան նե րին։ Թուրք պատ մա բան նե րի մեծ մա սը ժխտում է ցե ղաս պա-նութ յու նը, հատ կա պես ե թե հաշ վի առ նենք, որ հա կա ռակ պա րա գա յում նրանց սպա սում է քրեա կան պա տիժ։ Թուրքիա յի սահ ման­նե րից դուրս կան ցե ղաս պա նութ յու նը ճա նա չող թուրք պատ­մա բան ներ։ Կարող է ստեղ ծվել տպա վո րութ յուն, որ Օ բաման հենց նրանց նկա տի ու նի, ա սե-լով. who have sought to shed light on this dark chapter of history: Սա կայն դա հնա րա վոր մեկ նա բա նութ յուն նե րից միայն մեկն է։ Այստեղ նույն պես գոր ծում է Օ բա մա յին բնո րոշ ա նո րո շութ­յան և բազմի մա-ստութ յան սկզբուն քը, և պատ մա բան նե րի հի շա տա կու մը տար բեր հաս-ցեա տե րե րի կող մից կա րող է և բո լո րո վին այլ ձևով մեկնա բան վել։ Ող ջու-նե լով Պա պի «տե­սա կե տի արտահայտումը», Օբա ման չէր կա րող չի մա-նալ, թե ինչ պի սի բուռն բա ցա սա կան արձագան քի է այն ար ժա նա ցել Թուր քիա յի կա ռա վա րութ յան և անձամբ Էր դո ղա նի կող մից և ինչ պես դրան ար ձա գան քեց նաև Եվրախորհր դա րա նը։ Թուր­քիան հետ է կան չել իր դես պա նին Վատիկա նից, իսկ Էր դո­ղա նը հան դես է ե կել դի վա նա գի-տա կան նոր մե րից դուրս վի­րա վո րա կան հայ տա րա րութ յամբ. "Hereby, I want to repeat our call to establish a joint commission of historians and stress we are ready to open our archives. I want to warn the Pope to not repeat this mistake and condemn him".Ի պա տաաս խան Էր դո ղա նի հան դուգն կեց ված քին, Եվ րա­խոր դա րա նը հա մալ րեց իր՝ Հա յոց ցե ղաս պա նութ յան հար յու­րամ յա կի առ թիվ 15 ապ-րի լի Հայ տա րա րութ յու նը ևս մի կե­տով. Commends the message delivered by His Holiness Pope Francis honouring the centenary of the Armenian genocide on 12 April in a spirit of peace and reconciliation”.Օ բա ման, հետ ևե լով Եվ րա խորհ դա րա նի դիր քո րոշ մա նը, նույն­պես իր հա մե րաշ խութ յունն է հայտ նում Պա պին, բայց միա­ժա մա նակ հիշատա-կում է Թուր քիա յի նա խա գա հի սիր ված գա ղա փա րը, որ 1915 թ. ի րա-դար ձութ յուն նե րը պատ մութ յուն են և դ րա նով պի տի զբաղ վեն պատ մա-բան նե րը։ Այս պի սով, Օ բա ման և ող ջու նում է Պա պի հայտարա րութ յու նը, բայց և դրան հա վե լում է ըմ բոս տա ցած Էրդողանի կար ծի քը։ Ուս տի կա-րե լի է են թադ րել, որ Օ բա մա յի ա սա ծը վե րա բեր վում է ոչ թե ա նո րոշ հայ և թուրք պատ մա բան նե րի գործունեութ յա նը, այլ Պա պի ա սած նե րին և դ-րան հա կակ շիռ հանդիսա ցող Էր­դո ղա նի հայ տա րա րութ յա նը։ Սա կայն ա նո րո շութ յան և բազ մի մաս տութ յու նը նվա զում է, ե թե դիտար-կենք այս նո րույթ նե րը ոչ թե ա ռան ձին-ա ռան ձին, այլ որ պես մի հա մա-լիր։ Դ րանց հա մադ րութ յու նից գո յա նում մի լրա ցու ցիչ տեքստ, ո րին վերջ նա կան տես քի բե րե լու հա մար պա կա սում է վերոնշյալ բո լոր յոթ հատ ված նե րը իրար միաց նող մի ընդ հա նուր տարր, մի բառ, որը կապահովեր կա պակց վա­ծութ յուն դրանց միջև։ Իրա կա նում այն կա, թեև որ պես են թադր­յալ բա ղադ րիչ, ո րը վերականգն վում է, ե թե Օ բա մա յի ա-սած նե­րը վե րախմ բագր վեն և մեջբերումներ և հղումները բեր վեն ճիշտ տես քի։ Դա՝ Ցեղասպանություն բառն է, ո րը Օ բա ման խու սա­փում է ար-տա սա նել, բայց նշում է դրա հատ կա նիշ նե րը և օգ­տա գործ ման կար ևո-րա գույն հա մա տեքս տե րը։ Իր ա սե լի քի հա մար Օ բա ման ընտ րել է մի ձև, ո րի մի ջո ցով նա չի խախ-տում Ա մե րիկ յան պաշ տո նա կան տա բուն. չօգ տա գոր­ծել «ցեղաս պա-նութ յուն» բա ռը։ Ճիշտ է, Օ բա մա յի տեքս տի հաս ցեա տե րը պի տի օժտ-ված լի նի ար տա ռոց ու նա կութ յուն­նե րով, դա ժամանակակից պոե տի-կա յի «գեր-ըն թեր ցողն» է, ո րի դե րում հան դես է գա լիս ին քը, Օ բա ման։ Միայն նա է, որ ի վի ճա կի է ճշտութ յամբ վերա կանգ նել բո լոր միջ տեքս-տա յին հղում նե րը, տեքս տերն և համատեքս տե րը։ Սա կայն, օգտ վե լով նույն հետարդիական (post-modern) պոե տի կա յի գա ղա փա րա­խո սութ-յու նից, ըն թեր ցո ղը, վերացնե լով հե ղի նա կի մե նաշ նոր­հը, ու նի ա զատ մեկ նա բա նութ յան ի րա վունք։ Հենց այս մո տե ցու մը հար կա վոր է օգ տա գոր ծել խու սա նա վող դիսկուր սի մեկ նա բա նութ յան հա մար, հատ կա պես Օ բա մա­յի և առավել ևս ն րա վեր-ջին հայ տա րա րութ յան պա րա գա­յում։ Ի տարբերութ յուն Ք լին թոն յան դիս կուր սի ա վան դա կան հռետորաբանութ յա ն՝ հետարդիական դիս-կուրսն հաշ վի է առ նում ոչ միայն ա սա ծը, այլ նաև չաս վածն և են թադր-յա լը։ Մեկ նա բա նո ղը իրավունք ու նի վե րա կանգ նել տեքս տում պա­րու-նակ վող ակնարկները և վեր հա նել միջ տեքս տա յին հա­ղոր դագ րութ յուն-նե րը, որոնց վրա տեքս տում կան հղում ներ։ Այդ պես, Օ բա մա յի վեր ջին ելույթում կան անդ րա դարձ ներ ոչ միայն իր նա խորդ ե լույթ նե րին, այլ նաև դես պան Մոր գեն­թաո ւի և Ցե ղաս պա նութ յան կոն վեն ցիա յի հիմնա-կան հե ղի­նակ Ռա ֆա յել Լեմ կի նի վկա յութ յուն նե րին։ Դա հիմք է ստեղ-ծում դի մել և բա ցա հայտ մեջ բե րել Օ բա մա յի կող մից նշված տեքս տե րը, որ տեղ 1915 թ. ի րա դար ձութ յուն նե րի միան շա նա­կո րեն որակ վում են որ-պես ցե ղաս պա նութ յուն։ Մեկ նա բան­ման այդ պի սի ռազ մա վա րութ յու նը հա մա հունչ է Օ բա մա յի կող մից կի րառ վող հաղոր դակ ցութ յան ի մաս տա-յին կազ մա­կերպ մա նը, ուս տի արդարացված է և ն պա տա կա հար մար Օ-բա մա յի տեքս տե րը իմաստա վո րել դրանց ա վե լաց նե լով նաև հի շա տակ-վող նե րը: Ն ման մո տեց ման դեպ քում Օ բա­մա յի տեքս տե րի հաս ցեա տե-րը ի րա վունք ու նի մեկ նա բա նել դրանք որ պես Հա յոց ցե ղաս պա նութ յան ճա նա չում:

ՕԲԱՄԱՅԻ ՎԵՐՋԻՆ ԽՈՍՔԸ

6Հաւատամք Аватамк Веруем № 10

1 октября 2015 г. в Российском этнографическом му­зее состоялось закрытие выставки уникальных армянских экспонатов «Культурное наследие Западной Армении» из коллекции известного русского этнографа Александра Миллера.

Выставка проводилась в рамках программы меропри­ятий, посвященных 100-летию Геноцида армян, при со­действии Правительства и Министерства культуры Респу­блики Армения, Министерства культуры РФ, Российского этнографического музея и «Фонда армянских ювелиров».

Во время закрытия выставки состоялась презентация альбома «Культурное наследие Армении», включающего сведения о памятниках материальной культуры армянско­

Презентация альбома «Культурное наследие Армении» в Российском этнографическом музее

го народа начала ХХ века из собрания Российского этно­графического музея.

Альбом можно считать и памятником истории времен Первой мировой войны – экспедиция, собиравшая этногра­фические памятники в районе озера Ван, работала в тылах наступавшей в восточной Турции российской армии, и с этой точки зрения работа российских востоковедов была уникаль­на.

На закрытии присутствовали викарий Главы Россий­ской и Ново-Нахичеванской епархии ААЦеркви по Санкт-Петербургу и Северо-Западному региону иеромонах По­гос Варданян, директор Российского этнографического музея Владимир Грусман, ведущий научный сотрудник

15 октября в СПбГУ состоялась лекция председателя Совета региональной Армян­ской национально-культурной автономии Санкт-Петербурга и Ленинградской обла­сти Карена Мкртчяна на тему: "Армянская община в Санкт-Петербурге: современные российско-армянские отношения".

Несмотря на то, что изначально была заявлена лекция, по факту она довольно быстро перешла в дискуссию, в которой смогли поучаствовать как преподаватели, так и студенты-международники СПбГУ. Тема российско-армянских отношений традиционно вызывает интерес среди сту­

дентов. Одной из тем для дискуссии ста­ла эффективность работы общественных организаций и культурных автономий не только в Санкт-Петербурге, но и в дру­гих российских и зарубежных городах. К сожалению, не всегда новоприбывшие в Санкт-Петербург представители иных культур приобщаются к деятельности культурных автономий и участвуют в их мероприятиях. Конечно, участие в таких встречах – дело добровольное, но культур­ные автономии должны способствовать распространению информации о своей де­ятельности и повышению интереса к куль­туре представляемой страны. По мнению К. Мкртчяна, прежде всего, обществен­ные организации не должны оставаться формальностью.

Գոհար Մարտիրոսյան

Միջոցառումը կազմակերպել էր ԱՊՀ Միջխորհրդարանական վեհաժողովը՝ Ռուսական պատմական ընկերակցության մասնակցությամբ: Խորհրդաժողովի ընթացքում զեկույցով հանդես եկավ ՀՀ ԱԺ փոխնախագահ Էդուարդ Շարմազանովը: Նա կարծիք հայտնեց, որ Երկրորդ աշխարհամարտի սանձազերծման պատճառներից էր Առաջին համաշխարհայինի բացասական դասերի անտեսնումը:– Ակնհայտ է, որ նացիզմի եւ ֆաշիզմի առաջին դրսեւորումները նկատվել են ոչ թե Երկրորդ, այլ հենց առաջին աշխարհամարտի տարիներին, երբ 1915թ-ին Օսմանյան կայսրությունում ոչնչացվեց 1.5 մլն հայ: Հենց Հայոց Ցեղասպանության

Երկրորդ աշխարհամարտի ավարտի 70-ամյակին նվիրված միջազգային խորհրդաժողով Տավրիդյան պալատում

ժխտումը ճանապարհ հարթեց նացիզիմի եւ ֆաշիզմի հետագա դրսեւորումների համար, – ասեց Շարմազանովը:Շարմազանովն ընդգծեց, որ Երկրորդ աշխարհամարտի ավարտից 70 տարի անց էլ մարդկությունն ամեն օր զգում է ֆաշիզմի եւ ահաբեկչության վտանգը: Նա խոսեց Մերձավոր Արեւելքում տիրող իրավիճակի մասին, որի հետեւանքներն իր մաշկի վրա է զգում նաեւ այնտեղ լայնածավալ Սփյուռք ունեցող հայ ժողովուրդը. «Եւ բնականաբար չէինք կարող չարծարծել նաեւ իրավիճակը մեր սահմանների մոտ, մենք նշեցինք եւս մեկ անգամ, որ ՀՀ բացառապես խնդրի խաղաղն կարգավորման կողմնակից է, մենք մերժում ենք ցանկացած պատերազմական գործողություն, բայց միեւնույն ժամանակ մենք նաեւ գտնում ենք, որ նմանատիպ ֆորումների ժամանակ պետք է հստակ, ուղիղ խոսք ասվի ընդդեմ այն կողմի, ընդդեմ այն ուժի, որը նախաձեռնում է գործողություններ, որոնք դեմ են խնդրի խաղաղ կարգավորմանը»: Խորհրդաժողովին, բացի ԱՊՀ պետությունների ներկայացուցիչներից, մասնակցում էին նաեւ Եվրոպական խորհրդարանի պատգամավորներ: Ներկա էր նաեւ “Քաղաքակրթությունների երկխոսություն” համաշխարհային հանրային ֆորումի նախագահ, 1999-2004թթ-երին

Եվրոպայի խորհրդի Գլխավոր քարտուղար Վալտեր Շվիմմերը, ով իր ելույթում նույնպես անդրադարձավ Օսմանյան կայսրությունում հայերի բնաջնջմանը: – Առաջին աշխարհամարտի ավարտին կային խաղաղության դաշնագրեր, բայց չկար խաղաղություն: Այդ ժամանակ էլ սկիզբ դրվեց Եվրոպայում հաջորդ աղետի նախապատրաստմանը, որովհետեւ եվրոպացիները չսերտեցին Առաջին աշխարհարամտի դասերը: Անշուշտ, եթե Օսմանյան կայսրությունում հայերի ցեղասպանությանն ու դրա վտանգին ավելի մեծ ուշադրություն դարձվեր, ապա կխուսափեինք Երկրորդ աշխարհամարտի տարիներին տեղի ունեցած ցեղասպանություններից, ինչպիսին էր

հրեաների ցեղասպանությունը Եվրոպայում, – ասեց Շվիմմերը:Միջոցառման մասնակիցներին ողջույնի խոսք էին հղել ՌԴ Դաշնային ժողովի զույգ պալատների նախագահները, ՌԴ արտգործնախարարն ու Սեւծովյան տնտեսական համագործակցության խորհրդարանական վեհաժողովի գլխավոր քարտուղարը: Խորհրդաժողովի ավարտին ընդունված հայտարարությամբ մասնակիցները պետություններին կոչ են անում անվերապահորեն հետեւել Նյուրնբերգյան դատավարության որոշումներին, որոնց համաձայն, մարդկության դեմ հանցանքների կանխման պատասխանատվությունը պետություններինն է:

Встреча в СПбГУ «Общественные организации не должны быть формальностью»Участники встречи не ограничились об­

суждением российско-армянских отноше­ний, но и обратились к истории мировых религий, различиям между религией и экс­тремистской пропагандой, современным со­бытиям на мировой арене в регионе Ближ­него Востока. В дискуссии приняли участие преподаватели кафедры американских ис­следований и кафедры европейских иссле­дований СПбГУ.

Справка: Карен Ромикович Мкртчян – староста Армянской церкви Санкт-Петербурга, член Консультативного совета по делам национально-культурных объедине-ний при правительстве Санкт-Петербурга, член Координационного совета Санкт-Петербургского Дома национальностей.

отдела Кавказа Владимир Дмитриев, куратор выставки Лусинэ Гущян, организаторы выставки, представители генерального консульства Республики Армения в Санкт-Петербурге и армянской общины СПб.

Библиотека армянской общины Санкт-Петербурга

Часы работы.Понедельник-четверг: с 10 до 15 ч.

Суббота: с 13 до 15 ч.Выходной день – пятница

Телефон: 710-50-61СПб, Невский пр. 40-42.

7 Հաւատամք Аватамк Веруем № 10

Հոկտեմբերի 30-ին, հանդիսապետությամբ Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Գարեգին Բ Ծայրագույն Պատրիարք և Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսի, Տավուշի թեմի Դիլիջան քաղաքում տեղի ունեցավ կառուցվելիք եկեղեցու հողօրհնեքի հանդիսավոր արարողությունը: Եկեղեցին կառուցվելու է Մայր Աթոռ Ս. Էջմիածնի, Դիլիջանի քաղաքապետարանի, «Հայաստանի զարգացման նախաձեռնություններ» հիմնադրամի, ինչպես նաև «Դիլիջանի զարգացման հիմնադրամ»-ի համատեղ ջանքերով: Եկեղեցաշինական ծրագրի իրականացման բարերարներն են Ռուբեն Վարդանյանը, Գագիկ Ադիբեկյանը, Մաքսիմ Աթայանցը և Արմեն Կարապետյանը:Դիլիջանում Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսին դիմավորեցին աղուհացի ավանդական արարողությամբ: Ապա խոսքով հողօրհնեքի մասնակիցներին դիմեցին Դիլիջանի քաղաքապետ Արմեն Սանթրոսյանը և «Դիլիջանի զարգացման հիմնադրամ»-ի ղեկավար Արթուր Հակոբյանը: Նրանց ելույթից հետո Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսին ողջունեց Տավուշի թեմի առաջնորդ Գերաշնորհ Տ. Բագրատ եպիսկոպոս Գալստանյանը` օրհնաբեր այցելության համար շնորհակալություն հայտնելով Նորին Սրբությանը: Սրբազանն ուրախություն հայտնեց, որ Դիլիջան քաղաքը պատմական երկար ընդմիջումից հետո զարդարվելու է նոր աղոթատնով:Այնուհետև Դիլիջան քաղաքի եկեղեցու կառուցման վայրում կատարվեց հողօրհնեքի արարողությունը: Նորին Սրբության գլխավորությամբ հոգևորականաց դասն աղոթեց կառուցվելիք եկեղեցու անսասանության և պայծառության համար:Սրբազան արարողության ավարտին, իր հայրապետական պատգամը ներկաներին ուղղեց Գարեգին Բ Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսը:«Հոգու բերկրանոք այսօր կատարեցինք հողօրհնեքի արարողությունը Դիլիջանում կառուցվելիք եկեղեցու: Դարեր շարունակ Հայաստանի բոլոր բնակավայրերում եկեղեցական կառույցներ, աղոթավայրեր են հիմնվել մեր բարեպաշտ հայրերի ջանքերով՝ հավատացյալ հայորդիներին

Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսի հանդիսապետությամբ տեղի ունեցավ Դիլիջանում կառուցվելիք եկեղեցու հողօրհնեքի արարողությունը

հոգատարություն և հոգևոր խնամք ցուցաբերելու, Աստծո հետ հաղորդակցությունը մշտարթուն ու կենդանի պահելու համար», - ասաց Հայոց Հայրապետը` փառք վերառաքելով Աստծուն, որ կյանքի է կոչվում Դիլիջանի եկեղեցու երկար սպասված կառուցումը:Նորին Սրբությունը նշեց, որ կառուցվելիք եկեղեցին աստվածային երկնառաք նոր օրհնություն պիտի բերի Դիլիջանի բնակիչներին և պիտի պայծառազարդի նրանց հոգևոր-եկեղեցական կյանքը: Անդրադառնալով մարդկային կյանքում եկեղեցու կարևոր առաքելությանը` Վեհափառ Հայրապետը հավելեց. «Եկեղեցին հուշարարն է մեր առաքելության՝ ապրելու Բարձրյալի կամքի ու պատվիրանների համաձայն, հեռու մնալու մեղքից ու չարիքից, ազգային-եկեղեցական մեր անդաստանում առատացնելու հայրենաշեն ու ազգաշեն աստվածահաճո ձեռնարկումները:Աստծո և Եկեղեցու հանդեպ հավատքի ամրությունը գրավականն է եղել և շարունակելու է լինել մեր ժողովրդի գոյատևման ու առաջընթացի, նոր ձեռքբերումների ամրագրման և հայոց լուսավոր, նոր գալիքի կերտման»: Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսն իր գնահատանքը հայտնեց եկեղեցու բարերարներին, որոնց ազնիվ ջանքերով բազում ազգօգուտ ծրագրեր են իրագործվում: Նորին Սրբությունն իր մասնավոր գնահատանքը փոխանցեց Մայր Աթոռի բարերար, Գերագույն հոգևոր խորհրդի անդամ տիար Ռուբեն Վարդանյանին, ով մշտապես բարի ձեռնարկումներով աջակցում է Հայոց Եկեղեցու և Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնի առաքելության արգասավոր իրականացմանը: Վեհափառն ընդգծեց, որ Ռուբեն Վարդանյանի անվան հետ են կապված ազգանվեր ու եկեղեցաշեն մի շարք ձեռնարկումներ` Դիլիջանի միջազգային դպրոցի հիմնումը, Վրաստանի Սուրբ Գևորգ եկեղեցու նորոգումը, Տաթևի բարեկարգումը, Ցեղասպանության 100-րդ տարելիցին մեկնարկած «100 կյանք» ծրագիրը: Հայոց Հովվապետը հավատքի լույսը, ազգանվիրումն ու հայրենասիրությունը տավուշցիների հոգիներում վառ

պահելու համար իր օրհնությունը բերեց նաև Տավուշի թեմի առաջնորդ Բագրատ Սրբազանին և թեմի հոգևոր դասին: Եկեղեցու առաքելությանն ըստ ամենայնի զորակցելու համար հայրապետական գնահատանք փոխանցելով Տավուշի մարզպետին, Դիլիջանի քաղաքապետին և ներկաներին` Նորին Սրբությունը մաղթեց, որ Տերը աջակից լինի բոլոր այն անձանց, ովքեր նախանձախնդիր իրենց ջանքերն են ներդնելու եկեղեցու շինության աստվածահաճո ձեռնարկին:Խոսքի վերջում Նորին Սրբությունը Երկնավորից հայցեց, որ Տերն Իր ամենախնամ Սուրբ Աջով խաղաղության ու ապահովության մեջ պահպանի Հայաստան աշխարհը, հաջողություններով պսակի համայն հայության եկեղեցաշեն ու ազգանպաստ կարևոր իրագործումները և երկնառաք բյուր պարգևներ շնորհի հայոց հավատավոր ազգին:Այնուհետև ելույթներով հանդես եկան «Հայաստանի զարգացման նախաձեռնություններ» հիմնադրամի Դիլիջանի համայնքային կենտրոնի երգչախումբն ու պարային խումբը, ինչպես նաև ելույթ ունեցավ Դիլիջանի գեղարվեստական դպրոցի պարախումբը:Տավուշի թեմ կատարած այցի ընթացքում Նորին Սրբությանն ուղեկցում էին Ռուսաստանի և Նոր Նախիջևանի հայոց թեմի առաջնորդ Գերաշնորհ Տ. Եզրաս արքեպիսկոպոս Ներսիսյանը, Մայր Աթոռ Ս. Էջմիածնի դիվանապետ Գերաշնորհ Տ. Արշակ եպիսկոպոս Խաչատրյանը, Մայր Աթոռի լուսարարապետ Գերաշնորհ Տ. Հովնան եպիսկոպոս Հակոբյանը, Մայր Աթոռի Քրիստոնեական դաստիարակության կենտրոնի տնօրեն Գերաշնորհ Տ. Վարդան եպիսկոպոս Նավասարդյանը, Մայր Աթոռի Միջեկեղեցական հարաբերությունների բաժնի տնօրեն Հոգեշնորհ Տ. Շահե վարդապետ Անանյանը, Նորին Սրբության գավազանակիր Հոգեշնորհ Տ. Աղան աբեղա Երնջակյանը, Մայր Աթոռի Տեղեկատվական համակարգի տնօրեն Արժանապատիվ Տ. Վահրամ քահանա Մելիքյանը և Մայր Աթոռի բարերար տիար Գաբրիել Չեմբերջյանը:Արարողությունից հետո Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսը պատվիրակության ուղեկցությամբ մեկնեց Վիրահայոց թեմ` հանդիսապետելու Թբիլիսիի Ս. Գևորգ առաջնորդանիստ եկեղեցու վերաօծման արարողությունը:

Максим Атаянц: «Сегодня произошло очень важное для меня событие - глава Армянской Церкви Католикос Всех Ар-мян Гарегин Второй освятил участок под строительство церкви в Дилижане. Так получилось, что Дилижан оставался единственным городом в Армении, где не было приходского храма. Теперь, благодаря Рубену Варданяну, Гагику Адибекя-ну, Армену Карапетяну (и немножко мне), церковь – будет».

Что может быть важнее тор­жества Пасхи? И однако же в праздновании оной, как пове­ствует Евсевий Кесарийский, различествовали прежде многие Церкви. Ибо обитатели Азии праздновали оную в четверг, по примеру ветхой Пасхи, следуя преданию святого евангелиста Иоанна. Но церкви римские праздновали оную в день неде­ли, или воскресения Господа на­шего. Что же вышло? По кратко­временном споре паки примири­

лись, ибо Ириней, преемник апостольский, восстал между ними посредником и сказал обеим сторонам, что поелику

истина веры одна и та же, то не подобает из-за разности в праздниках продолжать споры, ибо все, что во славу Божию творится, одинаково Им приемлется.

Цвет тела, например, будет ли смуглый или белый, ни­сколько не вредит телу, когда натура одарена здоровьем. По­добно сему и имеющие веру здравую не вредят душам своим тем, что разнятся между собою в соблюдении праздников или иных преданий Церкви.

Так и Трисвятое славословие, хотя церкви ваши возносят к трем лицам, а мы относим к лицу Сына только, в том и дру­гом случае будет совершаться священно и благолепно, как скоро будем взирать на то без заносчивости; заносчивость же подает повод к хуле вместо славословия в простоте сердца.

С вашей стороны напрасно говорят в обвинение наше: вы нарицаете Троицу распятою; на то наши возражают, что Распя­того за нас вы не нарицаете Богом и крепким, и бессмертным

в смерти, но просто человеком. И обе стороны силятся восхи­тить друг у друга некрасивую победу. Но мы, хотя обращаем сие ныне только к Сыну по преданиям первых святых отцов, но во многих службах церковных Трисвятое пение серафим­ское мы также поем к Святой Троице. И если бы существовало согласие между обеими сторонами, по изволению Божию, то все это легко могло бы быть устроено во благое некоторым усугублением, так, чтобы первый раз пение Трисвятой песни, то есть «Боже крепкий и бессмертный» прилично возноси­лось Отцу, а второй раз Сыну и третий – Святому Духу; дабы каждому лицу воспеть вполне с равною частью, а не с недо­статком и отчасти, как это делается, когда присвояется Отцу только: Боже, а не вместе крепкий и бессмертный; а крепкий только Сыну, а не Боже и бессмертный; и бессмертный только Святому Духу, а не Боже и крепкий. Гораздо приличнее трем совместно присвоить вполне все три высокие именования.

ТРИСВЯТИЕ. Св. Нерсес IV Шнорали (1166–1173)

8Հաւատամք Аватамк Веруем № 10

5 ноября – день памяти священномучени-ка Владимира (Амбарцумова). Придел в его честь освящен в одном из храмов Зачатьев-ского монастыря.

Священномученик Владимир Амбар­цумович Амбарцумов, сын боголюбиво­го армянского народа, Москвы и Русской Православной Церкви, родился 20 сентября 1892 года в Саратове. Его отец Амбарцум Егорович Амбарцумов был вместе с Ф.А. Рау одним из основоположников обучения и воспитания глухонемых в России. Овдовев, он с тремя маленькими детьми приехал в не­мецкую колонию Сарепту под Царицыном в поисках воспитательницы для осиротев­ших младенцев. В местной кирхе ему по­рекомендовали добропорядочную девицу из лютеранской семьи – Каролину Кноблох, на которой он вскоре женился. Во втором браке у Амбарцума Егоровича родилось еще трое детей, младшим из которых был Владимир. Детей воспитывали в лютеранской вере.

В Саратове, по семейному преданию, Ам­барцум Егорович содержал частную школу для глухонемых. Будучи человеком нестяжа­тельным (детей бедных он учил безвозмездно) и непрактичным, он не смог поставить свою школу на прочную материальную основу и разорился. Из Саратова семья Амбарцумовых переехала в Москву и поселилась на Шабо­ловке. Владимир Амбарцумович поступил в Московское Петропавловское училище при лютеранской церкви, находившееся в Старо­садском переулке. После окончания училища он поступил в Московский университет, а за­тем для продолжения образования переехал в Берлин, где жили в то время братья его матери Каролины Андреевны.

В 1913-1914 годах, учась в Берлинском политехникуме, Амбарцумов впервые позна­комился с христианским молодежным дви­жением. Однажды утром в июле 1914 года он проснулся и почувствовал с исключительной остротой, что ему надо возвращаться в Рос­сию. Завершив в течение дня все неотложные дела, он выехал из Берлина на одном из по­следних поездов, уходящих в Россию перед началом Первой мировой войны.

Он вновь поступил на физико-матема­тический факультет Московского универси­тета, стал членом Христианского студенче­ского кружка и перешел в баптизм. Целью христианского студенческого движения была проповедь слова Божия среди молодежи, а основной формой деятельности – изучение Евангелия в небольших кружках. В христи­анском студенческом движении принимала широкое участие и православная интелли­генция. В кружке Владимир познакомился с Валентиной Алексеевой, с которой его свя­зывали общие духовные устремления, и в 1916 году женился на ней.

После окончания университета талант­ливый физик Владимир оставил научную деятельность, стал преподавателем и решил

СВ. ВЛАДИМИР АМБАРЦУМОВ(по житию, составленному игуменом Дамаскиным (Орловским)

полностью посвятить себя проповеди Еван­гелия. Смыслом жизни молодой четы стало развитие деятельности молодежного христи­анского кружка. Такое душевное устроение, при котором религиозные интересы стави­лись выше всех других, Владимир унасле­довал от своих предков, среди которых были миссионеры и религиозные деятели. Иска­ние «единого на потребу» влекло его сердце к православию.

В годы Гражданской войны из-за голода в Москве Владимир с семьей и близкими дру­зьями переехал в Самару и поступил на рабо­ту в музей. Здесь он организовал около десяти христианских кружков, в которые входило по 10-15 человек. Собрания кружков устраива­лись на частных квартирах, затем был приоб­ретен дом пятистенок, в одной половине кото­рого поселилась семья Владимира Амбарцу­мовича, а в другой проводились занятия.

За свою деятельность Амбарцумов был арестован в 1920 г. и привезен в Москву. Через пять недель он был освобожден из за­ключения с подпиской о невыезде из столи­цы. Валентина Георгиевна с сыном Евгением возвратилась из Самары в Москву. Влади­мир, восстановив связь с московским студен­чеством, организовал новый христианский кружок. В Кречетниковском переулке был найден брошенный дом и силами студентов приведен в порядок. В этом доме поселилась семья Владимира Амбарцумовича и наи­более активные члены кружка, здесь прово­дились занятия с молодежью по изучению Евангелия.

В начале 20-х годов христианское студен­ческое движение активизировалось во мно­гих городах России. Объединяющим цен­тром движения стал Центральный комитет Христианских студенческих кружков, пред­седателем которого был избран Владимир Амбарцумов.

В 1923 г. у Владимира Амбарцумова умерла жена, оставив ему пятилетнего сына Евгения и годовалую дочь Лидию. Умирая, она сказала: «Я умираю, но ты не очень скор­би обо мне. Я только прошу тебя: будь для детей не только отцом, но и матерью. Вре­мена будут трудные. Много скорби будет. Го­нения будут. Но Бог даст сил вам, и все вы­держите».

До 1924 года христианские студенческие кружки пользовались всеми правами легаль­ных общественных организаций, проводили публичные лекции на религиозные темы, в том числе и в Политехническом музее. В 1924 году деятельность христианского сту­денческого движения была запрещена, и многие руководители движения подчини­лись запрещению. Но Амбарцумов считал, что в такое сложное и бурное время христи­анское просвещение в России необходимо, и решил продолжать деятельность нелегально. Занятия проводились на частных квартирах. Однажды ночью в дом, где находился Амбар­цумов, с ордером на обыск и арест пришли сотрудники ОГПУ. Чекист, проводивший обыск, не зная, что Амбарцумов является председателем движения, продержал его всю ночь и наутро отпустил, арестовав хозяина дома. После этого случая Амбарцумов изме­нил свою внешность, сбрил бороду и постриг волосы, уволился с гражданской службы и не имел постоянного места жительства, но, не­смотря на опасность положения, продолжал работу в кружке.

В середине 20-х годов круг общения Ам­барцумова обновился, среди его знакомых появилось много православных людей; тогда же он познакомился с протоиереем Валенти­ном Свенцицким, оказавшим большое влия­ние на его духовную жизнь.

Глубокая внутренняя сосредоточенность на вере, искание правды Божией и истинного ее исповедания привели Владимира Амбар­цумовича к переходу в православие. Став прихожанином Никольского храма на Ильин­ке, он начал прислуживать и читать в церкви, принял участие в организации большого па­ломничества в Дивеево и Саров. По семейно­

му преданию, блаженная Мария Дивеевская сказала ему, что он примет священство.

В 1927 г. Амбарцумов по рекомендации Валентина Свенцицкого направился в Глазов к епископу Ижевскому и Боткинскому Вик­тору (Островидову), который рукоположил его во диакона, а затем во иерея и опреде­лил на служение к Георгиевской церкви. 25 декабря о. Владимир был перемещен в Мо­сковскую епархию и служил в московском Князь-Владимирском храме в Старосадском переулке.

Летом 1928 г. отец Владимир по просьбе священника Василия Надеждина, с которым его связывали подлинно братские отноше­ния, временно служил в храме Святителя Николая у Соломенной Сторожки.

В 1929 году Князь-Владимирский храм был закрыт. Оставшись без места, отец Вла­димир с сыном Евгением пытался проехать к отцу Георгию в Кара-Тюбе, но из-за болезни сына вернулся в Москву. В октябре о. Васи­лия арестовали и приговорили к заключению в исправительно-трудовом лагере. По дороге в Соловки он заболел и скончался, успев на­писать письмо отцу Владимиру, прося его не оставить осиротевший приход. Отец Влади­мир откликнулся на предсмертную просьбу друга и перешел служить в Никольский при­ход.

В храм ходило много молодежи, но преи­мущественно прихожанами его являлись жи­тели поселка при Тимирязевской академии. Отец Владимир сумел сохранить и укрепить приход, созданный отцом Василием. Он мно­го проповедовал. Прихожанам запомнились его проповеди на темы Апостольских Посла­ний и Евангелия; они были содержательны­ми и поучительными, но более рациональны­ми, чем проповеди отца Василия.

В 1931 г. благочинный предложил духо­венству следовать формуле поминовения властей, введенной Синодом при митрополи­те Сергии. В случае несогласия предлагалось уволиться. Отец Владимир принял решение выйти за штат и поступил в НИИ птицевод­ства заведующим группой измерительных приборов.

5 апреля 1932 года отец Владимир был арестован органами ОГПУ как «активный участник Всесоюзной контрреволюционно-монархической организации «Истинно Пра­вославная Церковь». На допросе он сказал: «Как верующий человек я, естественно, не могу разделять политики советской власти по религиозному вопросу. В Институт птицевод­ства я поступил 8 сентября 1931 года, дал не­сколько изобретений – приборов по птицевод­ству. О том, что я лишен избирательных прав и был священником, в институте не знали. Фа­милии своих знакомых предпочитаю не назы­вать, дабы не навлечь на них неприятностей... Ведя организованную работу среди молоде­жи, я ставил перед собой задачу удовлетворе­ния их личных запросов, в духе христианско­го понимания жизни... Повторяю, что назвать персонально этих людей я отказываюсь по моральным и религиозным причинам».

Особым Совещанием при Коллегии ОГПУ СССР 18 июля 1932 года он был при­говорен к ссылке в Северный край сроком на три года, но затем вышло постановление приговор считать условным и обвиняемого «из-под стражи освободить». Об освобожде­нии отца Владимира ходатайствовало руко­водство Академии наук.

В 1933 г. повсеместно проводилась па­спортизация, и отцу Владимиру для получе­ния паспорта пришлось уехать на год в город Россошь. В 1934 г. он вернулся и поступил на работу в Институт климатологии в посел­ке Кучино. В 1935 г. представилась возмож­ность переехать в Никольское – ближе к Мо­скве. Живя в Никольском, семья отца Влади­мира посещала храм в честь Почаевской ико­ны Божией Матери у станции Салтыковка; в этом храме отец Владимир обычно молился в алтаре. Он продолжал руководить своими духовными детьми, совершая богослужения в домах наиболее близких из них.

После перехода на гражданскую службу отец Владимир выполнял много договорных работ, которые высоко оплачивались. Значи­тельную часть заработанных средств он от­давал семьям сосланных или умерших в за­ключении священнослужителей. Духовные чада отца Владимира, имевшие достаток, по послушанию духовному отцу также помога­ли семьям ссыльных, причем отец Владимир строго следил за тем, чтобы эта помощь ока­зывалась своевременно и соответствовала оговоренным суммам. Семья же самого отца Владимира имела только необходимое, ни в пище, ни в одежде не допускалось никако­го излишества. Однажды дочери Лидии по­дарили спортивные тапочки, и они ей очень нравились. «У тебя есть туфли, а у других ничего нет», – сказал отец Владимир дочери и подаренные ей тапочки передал нуждаю­щимся.

В августе 1937 года начались массовые аресты. В ночь с 8 на 9 сентября сотрудники НКВД явились в дом, где жил отец Влади­мир, и предъявили ордер на обыск и арест. В керосиновой лампе, стоявшей на шкафу, был спрятан антиминс, который с особенным тщанием искали следователи. Они развора­чивали и внимательно рассматривали каж­дую шелковую тряпочку, но антиминса не обнаружили. Производившие обыск сотруд­ники НКВД клали на стол бумаги, письма, книги, молитвословы, положили и медальон с мощами святителя Николая. Мария Алек­сеевна глазами показала Жене на медальон, и он осторожно взял его со стола и положил себе в башмак. Когда уводили отца Влади­мира, решили, что лучше ему переобуться в ботинки сына, бывшие менее изношенными. Женя сумел снять ботинки так, что медальон с мощами остался при нем, – таким образом святыня сохранилась в семье. Отец Влади­мир был заключен в Бутырскую тюрьму.

3 ноября 1937 года тройка НКВД пригово­рила отца Владимира к расстрелу. Священник Владимир Амбарцумов был расстрелян 5 ноя­бря 1937 года и погребен в безвестной общей могиле на полигоне Бутово под Москвой.

9 Հաւատամք Аватамк Веруем № 10

В Санкт-Петербурге отметили праздник святых Переводчиков

В Армянской Апостольской Церкви Санкт-Петербурга 10 октября отметили один из самых любимых национально-церковных праздников армянского народа праздник святых Переводчиков.

нация сплотилась вокруг общей веры и могла вооружиться против всех испытаний судьбы, через которые должен был пройти наш народ. Вспомним наших храбрых мучеников Вардананка. Ведь и они воспитывались в духе и вере святых Саака и Месропа, когда свидетельствовали: «Отец наш – Священное Писание, а мать – Святая Апостольская Церковь. Пусть же никто разъединяющей нас греховной преградой не пробует разлучить нас с ними». Следовательно, величием и славой нашей нации мы, бесспорно, обязаны именно Святым Отцам-переводчикам и великим личностям, воспитанным на примере их светозарной веры, преданности и силы духа».

Праздничные мероприятия продолжились в культурном центре «Вернатун» ААЦ СПб, где состоялся Круглый стол на тему «Роль святых Переводчиков в истории Армении», организованный членами молодежной организации «Нор серунд».

В церкви Святой Екатерины викарий Главы Российской и Ново-Нахичеванской епархии Армянской Апостольской Церкви по Санкт-Петербургу и Северо-Западному региону иеромонах Погос Варданян совершил Святую литургию.

Во время проповеди о. Погос сказал: «Сегодня никто не может отрицать тот факт, что самым значительным событи­ем в истории армянского народа стало изобретение алфа­вита (405 г.) – гаранта нашей национальной идентичности. Переводческое движение, которое возглавляли Саак Партев и Месроп Маштоц, было уникальным явлением в истории. Переводчики заложили основу независимой национальной литературы, архитектуры, истории, медицины, философии, теологии, музыки, благодаря которым мы на самом деле ста­ли полноправными гражданами цивилизованного мира. Это они создали уникальную культуру, которую не спутаешь ни с какой другой культурой. Это благодаря им и их усилиям наша

Ա. Բաղրամյան, Ա. Հովհաննիսյան

Թարգմանչաց տոնը հայ ժողովրդի ամենանվիրական և սիրված ազգային եկեղեցական տոներից է, որը շարժական է և նշվում է հոկտեմբերի 3-ից մինչև նոյեմբերի 7-նն ընկած ժամանակահատվածում: Այս տոնի շրջանակներում նոյեմբերի 8-ին ՀԱԵ Հայորդաց տանը կազմակերպվել էր միջոցառում, որին մասնակցում էին II "ա" դասարանի սաները, ովքեր միավորելով Մեսրոպ Մաշտոցին, Սահակ Պարթևին և մյուս Վարդապետներին՝ ներկայացրին տոնի խորհուրդն ու պատմությունը: Փոքրիկները նշեցին, որ հեթանոսական խավարում ազգային անկախության վերջնական կորստի մթության մեջ ծնվեց նա՝ այր մի Մաշտոց անունով: Իր ժողովրդի հարազատ զավակը, որ խորամուխ եղավ ստեղծելու անմահ այբուբենը՝միայնակ կատարելով մի ամբողջ լեզվի կաճառի հսկայածավալ գիտական աշխատանք: Երեխաները նշեցին, որ 36 տառանոց այբուբենը հավասարակողմ եռանկյուն ձևով դասավորելիս գագաթներում հայտնվում են Ա "Աստված", Ս "Սուրբ հոգի", Ք "Քրիստոս" տառերը:Ապրեց մեր լեզուն ոսկեղենիկը մեր մեսրոպազուն, շողած, հուրհրած նա բոցի նման: Ոչ մի գիշատիչ չի կարող ձեռք բարձրացնել մեր ժողովրդի սրբության՝ լեզվի վրա, որը նրա սիրտն է, նրա հոգին: Միջոցառման ավարտից հետո

«Ապրեց մեր լեզուն»

իրենց սրտի խոսքն ասացին Հայորդաց տան տնօրեն՝ Ռ. Կուրղինյանը: Նա նշեց, որ տպավորությոնը հուզիչ էր: Այս տոնը ևս մեկ առիթ էր բացահայտելու երեխաների ստացած գիտելիքներն այն մասին, թե Մաշտոցն ինչպիսի զրկանքների ու տանջանքների գնով է կարողացել հայ ժողովրդին նվիրել մի զենք, որը փառաբանելու, պահպանելու է հայ ժողովրդին: Իր օրհնանքը բերեց Սանկտ-Պետերբուրգում և Հյուսիս-Արևմտյան տարաշրջանում Ռուսաստանի Հայոց թիմի փոխառաջնորդ Պողոս Աբեղա Վարդանյանը: Նա նշեց,

որ տպավորությունները հիասքանչ էր: Այսօր դահլիճում ներկա գտնվողներս ևս մեկ անգամ համոզվեցինք, որ հրաշք է այս օջախը իր սաներով և որ երեխաներինն է երկնքի արքայությունը, նրանք են մեր ապագան: Հատկապես իր սրտի շնորհակալական խոսքը հայտնեց միջոցառման կազմակերպիչներին՝ դասվար Ա. Հովհաննիսյանին և երգեցողության ուսուցչուհի Ա. Բաղրամյանին: Նա նշեց,որ պետք է արժանի մնանք մեր արմատներին և չմոռանանք մեր լեզուն և հավատքը: Չէ՞ որ ինչպես Ջ. Բայրոնն էր ասում. "Աստծո հետ խոսելու լեզուն հայերենն է":

1708 – Первые письменные упоминания об армянах в Петер­бурге.1710 – В Петербурге сформировалась армянская община численностью 40-50 человек, преимущественно из купцов и ремесленников. В городе открылись первые армянские тор­говые конторы.1711, 2 марта – Издан указ Сената о разрешении армянам торговать в России и предоставлении им соответствующих льгот.1714 – Архимандрит Минас из арцахского монастыря Св. Иакова обращается к Правительству с просьбой разрешить строить армянские церкви в Москве и Петербурге.1723, 10 ноября – Опубликована Декларация Петра I – об­ращение к армянскому народу.1724, 10 ноября – Указ Петра I об особой монаршей милости к армянскому народу.1725, 29 сентября – Указ Синода о разрешении армянам иметь в Петербурге церковь.1730 – На пересечении 3-й линии и Малого проспекта Васи­льевского острова упоминается Армянская улица на террито­рии, принадлежащей главе общины Луке Ширванову.1740, 18 января – Указом императрицы Анны в Петербур­ге разрешены армянские молельные дома. Строительство первого началось во дворе Ширванова по проекту Доменико Трезини.1740-50-е гг. – Общину возглавляет купец, ювелир, владелец мануфактур и судов Артемий Шериманян. 1742 – Указ императрицы Елизаветы об упразднении армян­ских церквей.1750 – Из города Новая Джульфа в Россию переселяется се­мья Л.Н. Лазарева, который поступает на русскую службу переводчиком при русско-персидских дипломатических и торговых миссиях.1758 – Братья Исахановы открывают в Петербурге одно из первых акционерных обществ в России.1768, 30 июня – Указ Екатерины II о распространении власти Св. Эчмиадзина на российских армян.

ВАЖНЕЙШИЕ ДАТЫ ИСТОРИИ АРМЯНСКОЙ ОБЩИНЫ САНКТ-ПЕТЕРБУРГА(От начала до закрытия церквей)

1770 г., апрель – И.Л. Лазарев вместе "с торгующими при Санкт-Петербурге и с военнослужащими армянами" обраща­ется к Екатерине II с ходатайством о разрешении построить в Москве и Петербурге каменные армянские церкви.1770, 2 мая – Указом Екатерины II на Невском проспекте от­водится территория под армянскую церковь.1771, май – На пожертвования прихожан начинается строи­тельство армянской церкви по проекту Фельтена.1773 – Назначение архиепископа Иосифа Аргутинского (Ов­сепа Аргутянца) духовным предводителем российских ар­мян.1779 – Завершение строительства церкви на Невском про­спекте.1780, 18 февраля – Освящение церкви во имя Святой Ека­терины.1788 – В Петербурге издан армяно-русский словарь Г.Х. Хал­даряна – создателя первого в России армянского издательства и типографии.1791 – Выделение земельного участка под армянское кладби­ще на Смоленке.1794 – Освящение церкви Св. Воскресения.1798 – Грамота Павла I о решении взять армянский народ под свое покровительство. 1799 – Архиепископ Аргутинский-Долгорукий издает "Испо­ведание веры армянской церковью" в русском переводе.1799, 28 октября – Павел I жалует грамоту о свободном от­правлении армянским народом национального вероиспове­дания и прочих правах. Аргутинскому-Долгорукому и всем армянским обществам пожалована грамота о даровании им льгот и преимуществ. 1800, 30 марта – Аргутинский-Долгорукий утверждает заве­щание И.Л. Лазарева, по которому тот дарит петербургской армянской церкви и общине свою недвижимость. Тем же до­кументом наследник И.Л.Лазарева - его младший брат О.Л. Лазарев обязывается внести в Опекунский совет 200 тысяч рублей с тем, чтобы из основного капитала и процентов с него составилась сумма, достаточная для сооружения "при­

личного здания для воспитания и обучения бедных детей из армянской нации" (будущий Институт Восточных Языков).1812 – Открытие второй армянской типографии в Петербурге.1813, 16 сентября – Александр I выдает армянскому народу грамоту о монаршей признательности и благоволении за ге­роическое участие в Отечественной войне.1828 – Присоединение Восточной Армении к России.1830 – Реформа Армянской церкви в России, по которой пе­тербургские и московские приходы переходят в юрисдикцию Нахичевано-Бессарабской епархии.1831 – В Петербурге официально разрешено преподавание армянского языка.1836, 11 марта – Указ Николая I о создании Управления де­лами Армянской церкви в России. Утверждено "Положение об управлении делами Армяно-Григорианской церкви в Рос­сии".1904 – Согласно завещанию И.Л. Лазарева, прицерковные дома на Невском проспекте переходят в ведение общины.1936 – Закрытие обеих армянских церквей в Ленинграде.

10Հաւատամք Аватамк Веруем № 10

Валерий Геворков

Я думаю, что мы никогда не дадим народу ничего луч-ше Писания... Библия всемирна, она содержит всю жизнь

человеческую... Вот единственная книга в мире, – в ней есть все.

А. С. Пушкин

За окнами больницы ветер с мокрым снегом. Последний рабочий день недели. Пациент, Денис, 26 лет, пройдя курс лечения, готовится к выписке. Потребовалась и моя кон­сультация. Он рассказал, как попал в больницу, и поделился воспоминаниями об эпизодах своей жизни…

– Я решил получить еще одну специализацию по работе, – начал Денис свой рассказ, – и возвращался домой с вечер­них занятий. По дороге забежал к другу, у него засиделся, просматривая пустяковые фильмы.

Выйдя на улицу, я наткнулся на компанию подвыпивших ребят, которые окружили меня, а один, как водится, попро­сил закурить. Почувствовав их агрессивность, я сказал: «Ре­бята, не бейте меня, я отдам вам куртку и то, что осталось в карманах: там двадцать рублей с копейками, заберите. У меня больше ничего нет. Только не бейте».

Когда я отдал им все, один из них, обшарив мои карма­ны, скомандовал: «Скинь обувь!» – и, пока я развязывал шнурки, меня ударили. Я упал, а они стали бить меня но­гами. Я почувствовал, что теряю сознание, как вдруг рядом услышал женский голос: «Уймитесь! Вы же люди!». Видя, что они не останавливаются, женщина бросилась ко мне и, накрыв телом, продолжала кричать: «Да уймитесь же, ради Бога! Вы же люди!». Только тогда мои мучители разбежа­лись.

Помню происходившее как в полусне: женщина мечет­ся и кричит водителям, чтоб остановились и довезли меня до больницы; большая собака лижет мне раны на лице и голове… Я почувствовал ее дыхание и теплоту мокрого языка – значит, еще живой. «Надо же, собака пожалела, а люди…», – мелькнуло в голове. Наконец, уговорив одного водителя, женщина вместе с ним втащила меня в машину и уложила на заднее сиденье. Пока в приемном отделении больницы мной занимались медики, она уехала. К большо­му сожалению, я не в состоянии был взять адрес и телефон этой женщины, чтобы потом посетить ее вместе с родите­лями и поблагодарить за спасение. Ей, видимо, тоже не­мало досталось от этих парней, когда она закрывала меня собою.

Вы, наверное, будете надо мной смеяться, – продолжал Денис, – но мне казалось, что лицо моей спасительницы чем-то напоминает лицо моей мамы, которая, узнав, что меня убивают, примчалась и укрыла меня своим телом. – Он сказал это как-то по-детски, и на глазах его заблестели слезы. – Моя бабушка сказала, что Бог спас меня через эту

«Не поднимай руки, сынок…»женщину. Ну, а что до меня, то я благодарен врачам, медсе­страм, которые поставили меня на ноги.

Немного погодя он с веселыми нотками в голосе сказал:– Слава Богу, что голову не проломили, а остальное за­

живет.Я спросил его:– Что вы вынесли из постигшего вас испытания? Есть ли

чувство ненависти и мести к этим ребятам?– Ненависть в какой-то мере есть, но… Моя школьная

учительница, Светлана Георгиевна, о таких ребятах говори­ла, что их жаль и что они наносят вред прежде всего себе… Об этом она сказала, когда подобное произошло с одним старшеклассником. Тогда Светлана Георгиевна напомнила нам слова из книги «Преступление и наказание», которые произнес Родион Раскольников: «Я же не старуху убил, я себя убил».

Вот и выходит, что тот, кто покушается покалечить или убить кого-либо, убивает прежде всего себя – свою лич­ность, свою совесть. И что ждет такого человека? Либо самого покалечат те, кто посильнее, либо тюрьма. И у них есть родители, которых тоже жаль, потому что они не смог­ли воспитать своих мальчиков… Так говорила нам наша учительница. И здесь она напомнила сцену из «Братьев Карамазовых», когда старец Зосима поклонился Мите Ка­рамазову, предвидя в его жизни великое страдание… Мы спорили и высказывали каждый свое мнение. Наша Светла­на Георгиевна по этому поводу добродушно говорила: «Дай Бог, чтобы на пути таких горемык встретились благоприят­ные обстоятельства, которые помогли бы им прийти в себя и выправиться. Пусть судьба пошлет им свет в их покале­ченное темное царство».

Став студентами, мы не забывали нашу учительницу и каждый год поздравляли ее с днем рождения. В ее квартире все выглядело скромно и было только самое необходимое. В глаза бросались лишь стеллажи с книгами, которые она собирала смолоду. Там были книги великих писателей и по­этов: Пушкина, Достоевского, Шекспира, Данте, Чехова…

В нашу небольшую группу входил Леша, развитой па­рень. Любил свое доказывать и про жизнь говорил, слов­но он такой взрослый и опыт у него большой. Мол, «жизнь надо прожить так…», – и тут слова Николая Островского перефразировал по-современному, на свой лад, не стесня­ясь никого. После его монолога у Светланы Георгиевны даже слезы выступили. Она его еще в школе такого терпе­ла… После его слов она медленно и тихо напомнила Леше из «Капитанской дочки» Пушкина разговор Пугачева с Гриневым. Там есть такое место, где Пугачев рассказывает ему сказку. Как орел спросил у ворона, отчего он так долго живет – триста лет, а орел лишь тридцать три года. И ворон ему отвечает, что питается мертвечиной, а орел пьет живую кровь. Услышав такое, орел решил питаться как ворон. И вот летят они и видят мертвую лошадь. Слетели они на нее и стали клевать. Ворон клюет в удовольствие, а орел клю­нул два раза и, отворотясь, сказал, что, чем триста лет пи­таться падалью, лучше один раз напиться свежей крови. На это Гринев ответил Пугачеву, что жизнь в разбоях и убий­ствах – то же самое клевание падали и мертвечины… После этого Леша и все мы долго молчали. Светлана Георгиевна вышла на кухню, чтобы принести нам чаю. Когда мы мол­ча сели за стол, наша учительница сказала: «Дорогие мои, если кто-то из вас, к сожалению, не в состоянии сделать ничего доброго для себя и окружения, в котором живете, то, умоляю вас, хотя бы не вредите ни себе, ни другим. Не питайтесь мертвечиной и не «угощайте» ею. Сдружитесь с книгами, отыщите этот всеобъемлющий голос совести, объ­единяющий великих, который не заглушат ни время, ни по­трясения. Они – создатели и носители культуры. В такой культуре нет места нигилизму, варварству и разрушениям».

В тот день мы уходили от Светланы Георгиевны не как обычно, шумно, а каждый был погружен в свои мысли.

Вновь нам пришлось встретиться с нашей учительни­цей после окончания института. Этот вечер и ее пожела­ния остались навсегда в нашей памяти. Вот ее напутствие: «Дорогие мои, взрослые дети, входя в новую для вас жизнь и в новый мир, старайтесь не испачкать, не запят­нать его. Не умножайте страдания мира бедами, а внесите свою лепту добра. После окончания институтов, куда бы вы ни уехали, будучи ли в нашей стране или за рубежом, не будьте равнодушны к Родине. Слово «Родина» имеет созвучие со словом «родитель», «родительница»-мать. Помните гнезда, откуда вы вылетели, и кто питал вас, рас­правлял крылышки и поддерживал, пока вы не вышли с их помощью в свободный полет. И родительница-мать может быть больной и нуждаться в помощи. И кто может под­нять свое крыло и навострить свой клюв на свою страда­ющую мать, разорить родимое гнездо вместо того, чтобы помочь ей, поддержать ее? Это можно сделать и рядом с ней, и будучи в чужих краях… Прилететь на тех кры­льях, которые получили от нее. Как замечательно сказал доктор Федор Гааз: «Спешите делать добро!». Но, как я понимаю, добро должно быть зрячим. А если не сможете сделать ничего доброго Родине-матери, то хотя бы не вре­дите ей. Почему я это вам говорю? Потому что одно вле­чет за собой другое. Я вам никогда об этом переживании не рассказывала. Теперь вы меня поймете. Был период в нашей многострадальной стране, когда разрушались церк­ви. Мои родственники жили в коммунальной квартире в Ленинграде. Из окна их комнаты виднелся храм, на купо­ле которого был крест. Однажды, когда Дима пришел из школы, его встретила взволнованная мать и повела к окну. На куполе храма, привязанный веревками, висел сосед по коммунальной квартире Клим, сбивая крест. И тогда Дима услышал предостерегающие слова матери: «Не поднимай, сынок, руки твоей на святыни».

Вечером Дима встретил соседа на кухне. Клим, посви­стывая, разогревал чайник и что-то бормотал, как ни в чем не бывало. Это был молодой парень, который частенько вы­пивал и ссорился с родителями. Через месяц Клим неожи­данно исчез. Когда соседи поинтересовались, куда он про­пал, его мать сказала, что он получил на работе ожоги рук и находится в больнице, а отец добавил, что сын не соблюдал правила техники безопасности.

Клима выписали из больницы с перевязанными руками, он еще долго ходил на перевязки. Когда он периодически снимал бинты, видны были послеожоговые места. Но вот, когда образовались рубцы, его кисти стали как-то странно выворачиваться ладонями наружу. Хлеб или чашку он мог держать только тыльной стороной кистей и вывернутыми пальцами. Если Клим бывал подвыпившим, то никого не стеснялся, но трезвым он скрывался в своей комнате. Моя мама, увидев, что с ним произошло, показала в сторону ис­калеченного храма и тихим, дрожащим голосом повторила: «Никогда не поднимай, сынок, руки твоей на святыни».

Дима впоследствии, вспоминая материнские слова, рас­сказал о происшедшем своей сестренке, моей маме».

Пациент замолчал и, опустив голову, несколько минут сидел в задумчивости.

– Здесь в палате, на подоконнике, я увидел карманный Новый Завет и Псалтирь, – сказал он. – Наверное, кто-то оставил. Дней пять как я его начал читать. Можно, я при вы­писке возьму его? Я понял, что из этого источника черпали знания по каплям наши писатели, поэты, философы. Она учит, как, придя в этот мир, не испачкать его и не вредить ему и как вносить свою лепту добра. В таком духе нас на­путствовала наша любимая учительница Светлана Георги­евна.

Нашим читателям знакомо творчество доктора Вале­рия Амаяковича Геворкова, посвятившего больше двад­цати лет работе в санкт-петербургской больнице Св. Георгия. Автор просветительских, научно-популярных книг о связи медицины и религии, о влиянии духовно­го на исцеление человека, доктор Геворков рассматри­вает болезнь и страдание в свете нравственных истин. Сюжеты для своих рассказов он черпает из собственной врачебной практики, эти истории ему рассказывают па­циенты, в жизни которых вера сыграла решающую роль. Произведения В.А. Геворкова получили благословение митрополита Владимира и высокую оценку академика Н.П. Бехтеревой.

Мать Тереза у Католикоса Всех Армян Вазгена Первого

Люди неразумны, нелогичны и сосредоточены на себе.И все-таки люби их.

Если ты делаешь добро, тебя обвинят в низких корыстных мотивах.И все-таки твори добро.

Если ты добиваешься цели, ты приобретешь ложных друзей и истинных врагов.И все-таки пытайся добиться цели.

Добро, которое ты совершаешь сегодня, будет забыто завтра.И все-таки совершай его.

Честность и искренность делают тебя уязвимым.И все-таки будь честен и искренен.

НАСТАВЛЕНИЕ МАТЕРИ ТЕРЕЗЫЛюди помогают побежденным, но следуют всегда за побе­дителями.И все-таки борись за некоторых побежденных.

То, что ты созидаешь часами, может быть разрушено в мгновение ока.И все-таки созидай.

Люди действительно нуждаются в помощи, но могут быть агрессивны, если им помогать.И все-таки помогай людям.

Отдавай миру лучшее, что у тебя есть, и будешь получать тычки и удары.И все-таки отдавай лучшее, что у тебя есть.

11 Հաւատամք Аватамк Веруем № 10

Уходящий год был отмечен множеством значитель­ных событий, посвященных 100-летию Геноцида армян в Османской Турции. В рамках этих мероприятий прошел и один из крупнейших за последнее время фестивалей – "Время Тертеряна", состоявшийся в селе Айраванк, исто­рия которого тесно связана со стоящим рядом монастырем девятого века. В этом селе находится дом-музей ярчайшего композитора мира конца XX века, автора восьми симфоний, опер, балета, вокально-симфонических циклов, камерной инструментальной музыки.

По инициативе председателя Армянской региональной национально-культурной автономии Санкт-Петербурга при содействии Министерства культуры Армении, Комитета по культуре Санкт-Петербурга, Министерства культуры Ека­теринбургской области (последние годы жизни Тертеряна прошли в Екатеринбурге), Фонда поддержки и развития культуры и просвещения "Культура и будущее" была осу­ществлена программа, отмеченная любовью к личности и творчеству великого музыканта.

Об Авете Тертеряне спорили всегда и все. Музыка его вызывала неоднозначную реакцию среди профессионалов и любителей. Многим она казалась дерзкой, сокрушающей привычные представления о нормах музыкального языка. Но бесспорно одно: Тертерян - композитор вселенский, реставрирующий звучание ушедших эпох, словно пытаясь услышать там, в прошлом, нечто созвучное современности. Он один из тех, по ком будут судить о музыке XX века.

"Время Тертеряна"

Карен Мкртчян

Не всякая игра звуков рождает музыку, и далеко не вся музыка являет нам сокровенные истины.

Если икону справедливо называют богословием в кра­сках, то музыка, без преувеличения, призвана быть богосло­вием в звуках и, быть может, самой совершенной формой богомыслия пред вратами тишины. Думать о музыке иначе - значит украсть у нее ее суть и не распознать заложенный в ней сакральный смысл.

Наш потребительский век, подчинивший себе все раз­нообразие бытия, грозит и музыку превратить в очередной обслуживающий вид искусства, способный лишь отчасти удовлетворять психо-эмоциональные потребности человека, убаюкивая растущие его тревоги и отвлекаясь от подлинных вопросов бытия. Такая музыка не способна проникать в глу­бины, просвещать разум и разбудить сердце, а значит, она не ставит задачей преображение человека. А ведь преображе­ние есть одновременно главная задача и верховная цель всей духовно-нравственной и разумной душевной деятельности человека. Альтернатива сулит низшие формы мышления и бытия, а музыка обречена в этом случае лишь обслуживать печальные итоги деградации человеческого духа.

Либо она преображает, либо лжет о самой себе, либо зо­вет в божественные дали, либо становится слабо мотивиро­ванной потребностью человека. Либо призывает мыслить, либо становится продуктом престижа и моды. Такая музыка перестает быть сестрою богословия, и способна лишь слег­ка возбуждать и немного успокаивать. Это не мрачные про­гнозы, а уже реальная картина наших дней.

Если недооценить серьезность сложившегося положе­ния в мире музыкальной индустрии, пренебречь необхо­димостью подлинного восприятия музыки, оставив это на усмотрение пользователя, то индустрия будет процветать (не уверен, что долго!), а музыка причислена к ряду непо­знанных чудес Божиих, явленных человеку. Она перестанет быть ключом к пониманию человека и мира, источником знаний о Боге и нравственности, перестанет быть живым укором для падшего и несовершенного человечества, не возродив никого к новой жизни. Развращенность общества потребления, охватившая политическую, экономическую и

ТЕРТЕРЯН: ЗАШИФРОВАННЫЕ ТЕКСТЫрелигиозную сферы, не оставляет музыке шансов воспри­ниматься единством красоты и откровения, синтезом Неба и человеческого духа.

Власть ограниченности и целесообразности подстере­гает музыку со всех сторон. Это и музыкальный конвейер, который, чем больше пожирает денег, - тем больше от них зависит. Это дирижеры и музыканты, люди из плоти и крови, которым слава и достаток перекрывает путь к серьезному ос­мыслению музыкальных глубин. А грех самовлюбленности и трагедия разобщенности людей не позволяют даже истин­ным ценителям музыки стать одним целым для спаситель­ного катарсиса. Нас утомили книги о древних спорах, нам кажутся тяжелыми и скучными великие симфонии Брукне­ра, нас увлекает только море реальных страстей. И все же! Ни бесконечное описание нашего бедственного положения, ни бесчисленные сломанные копья в теоретических поедин­ках лучших музыковедов не освобождают нас от долга и от­ветственности погрузиться в мир музыки и пройти весь путь от звука до тишины, от страстей к покою, от тьмы к свету, от всей нашей относительности к Абсолюту.

Музыка есть самая благозвучная попытка вырваться за пределы жизненного круга, добра и зла, жизни и смерти. Музыка одновременно есть также самый таинственный зов потустороннего и таинственного мира, причастность к ко­торому делает человека свободным от тупости сытой жиз­ни, познающим духовные мотивы творения, и может выве­сти его к новой, обоженной судьбе.

Именно этот зов зашифрован в парадоксальной по про­стоте и удивительном по смыслу звуковом мире Авета Тер­теряна. В его музыке сошлись в одной точке прошлое, на­стоящее и будущее, скрестились суд, покаяние и прощение. В этих звуках оживает родовое язычество, утверждается христианская молитва, соединяются Восток и Запад, пере­кликаются Арцах, Тибет и русские равнины. Все сводится к единству звука, и в едином звуке говорится обо всем. Как такое удалось композитору? Это – тайна, уходящая корнями в неописуемость творческого диалога человека и Творца, художника и вселенной.

В человеческой истории Бог не предоставляет ни одной, сколько-нибудь значимой миссии, не потребовав от ее носи­теля всей его жизни целиком. Благодать избирает в жертвен­ной самоотдаче, а человек растет лишь в противостоянии. В самоотдаче и противостоянии Авет Тертерян прошел свой жизненный путь, соединив в жизни своей, как и в музыке, несоединимое: внешний лоск с внутренней отрешенно­стью, радость общения и почет затвора, жизнь во времени и вне. Он закрылся от чуждой ему тоталитарной идеологии, но и безудержный либерализм не стал его миром. Иначе он имел все шансы устроиться в нем, как это удалось многим его коллегам - композиторам и музыкантам.

Авет Тертерян жил среди необустроенного быта, но в доме, исполненном смысла. В жизни он не унаследовал и не заработал никакого богатства, но получил самый ще­дрый дар судьбы - любящую жену, которая больше была его ангелом-хранителем. Тертерян был изысканным творцом. К нему тянулись самые передовые люди эпохи, но он вы­

брал для жизни уединение в суровой севанской деревне и был любимцем простых крестьян и пастухов. Течение его творческой жизни было необычным, а итог ее, несомненно, гениальным: новый, ни на что не похожий звуковой мир.

Этот мир - не следствие реформаторского мировоззре­ния (хотя оно, несомненно, присутствует), и не плод труда музыкального декоратора, а новая музыкальная архитекту­ра, новая философия музыки, по уникальности содержания и формы напоминающая труды великого русского филосо­фа Николая Федорова и уникальное богословие француз­ского монаха-иезуита Тейяра де Шардена.

Можно сколь угодно стремиться к новизне, но редко кому удалось сделать это столь же убедительно, как Авету Тертеряну. Его симфонии - драгоценное наследство всего человечества. В них зов предков предостерегает и закли­нает нас опомниться ради будущего, а будущее находится в апокалиптической тревоге за настоящее человека и всей библейской истории. В них звуки молятся, и молитва здесь больше чем звук... Когда музыка отправляется вдаль, то в душе, в немом восторге оживает тишина.

Симфонии Авета Тертеряна без преувеличения можно называть евангельскими, потому что в них главная тема - спасение человека. И так же, как великий Брукнер в своих симфониях, Тертерян предстает пред нами не как ищущий, а как уже все нашедший, в страстях обретший бесстрастие.

6 декабря в культурном центре «Вернатун» Армянской церкви Санкт-Петербурга при участии гостей из Армении пройдет посвященный творчеству Тертеряна концерт-лек­ция, после чего состоится петербургская премьера докумен­тального фильма «Дом Авета Тертеряна», снятого Рубеном Кочаром при поддержке Карена Мкртчяна.

А 7 декабря в концертном зале Смольного собора будут

исполнены Симфония №6 «Вселенская месса» Авета Тер­теряна и посвященная Григору Нарекаци симфония «Из глубин сердца» Софии Микаелян, которую мы, пользуясь случаем, поздравляем с юбилеем.

Эти два ярких вечера завершают цикл организованных армянской общиной мероприятий, посвященных 100-летию геноцида.

Ինչպես դիմել հոգևորականներին

Ամուսնացած քահանային – տեր հայրÎուëաÏñոÝ ùաÑաÝաÛÇÝ ¥աբ»ÕաÛÇÝ, վաñ¹աå»ïÇݤ - հայր սուրբ Եպիսկոպոսին, արքեպիսկոպոսին, պատրիարքին – սրբազան հայրԿաթողիկոսին – Վեհափառ Տեր

Ինչպես ողջունել հոգևորականներին

Ամուսնացած քահանային – Օրհնեցե’ք, տեր հայր։

ÎուëաÏñոÝ ùաÑաÝաÛÇÝ ¥աբ»ÕաÛÇÝ, վաñ¹աå»ïÇݤ - Աստված օգնական, հա’յր սուրբ։

Եպիսկոպոսին, արքեպիսկոպոսին, պատրիարքին – Աստված օգնական, սրբազա’ն հայր։

Կաթողիկոսին – Ծառա եմ, Վեհափառ Տեր, օրհնեցեք։

На фестивале "Время Тертеряна" в селе Айраван Монастырь Айраванк на берегу Севана

12Հաւատամք Аватамк Веруем № 10

рекл

ама

Банковские реквизиты организацииМестная религиозная организация

«Армянская Апостольская Православная Церковь Санкт-Петербурга»

191011, Санкт-Петербург, Невский пр., 40-42, тел. 710-5061, ф. 710-5876

ИНН 7801043707, КПП 784101001, р/с 40703810911000000276 в филиале ОПЕРУ ОАО Банк ВТБ в Санкт-Петербурге,

г. Санкт-Петербург, к/с 30101810200000000704, БИК 044030704, ОКПО 34357297,ОКОНХ 98700, ОКВЭД 91.31, ОГРН 1037858003127

Учредитель: Армянская Апостольская Церковь Санкт-ПетербургаИздается благословением архиепископа Езраса (Нерсисяна) — Главы Ново-Нахичеванской

и Российской епархии Армянской Апостольской Церкви, Патриаршего ЭкзархаГлавный редактор: Армен МеружанянРедакционная коллегия:Максим АтаянцКарен МкртчянХачатур БдоянГоар Мартиросян

Юсик ЯзычянСофия ШахвердоваКарен ВартанянНаринэ Хачатрян

Регистрационное свидетельство№ 492 от 06.04.92 Выдано Исполкомом Ленсовета

Адрес редакции:191011, Санкт-Петербург, Невский пр., 40-42Тел. 350-53-01, e-mail: havatamk@yandex.ruТираж 500 экз.

Приглашает элитный армянский ресторан

«Амроц на Невском»«Амроц» в переводе с армянского – крепость. Его двери открыты для всех,

кто ценит традиционное армянское гостеприимство и прелесть национальной кухни.

На первом этаже ресторана «Амроц на Невском» – просторный «Этниче-ский» зал на 120 мест, украшенный барельефами с армянскими мотивами. Мягкий свет, отделка под натуральный камень. Кованая мебель, мелодичные армянские напевы.

Роскошный интерьер и атмосфера гостеприимства располагают и к неторо-пливой беседе за бокалом эксклюзивного вина, и к веселому семейному ужину.

На втором этаже ресторана «Амроц на Невском» – второй двухуровневый зал «Звартноц» на 550 мест. Название и стиль залу задал шедевр средневеково-го армянского зодчества, включенный в список всемирного наследия ЮНЕСКО. Стены зала украшены кистью армянских художников. Он легко может превра-титься в банкетную площадку, концертный зал с профессиональной сценой или зал для дефиле с подиумом.

Санкт-Петербург, Невский пр., 176Тел. 907–61–00, 274–25–14, 274–19–43

e-mail: amrots@mail.ruwww.amrots.ru

ԵՐԳԱՐԱՆԱՆԴՐԱՆԻԿԻՆԽոսք և երաժշտ.` Շերամի

Թշնամիներդ երբ լսեն քո անունը`Օձերի պես պիտ սողան իրենց բունը,Երակներիդ ազնիվ քաջի արյունըՉցամաքի' մինչ հավիտյան, Անդրանի'կ:

Հայոց կուսանք դափնեպսակ թող հյուսեն,Քնքույշ ձեռքով քո ճակատը պըսակեն,Գոհարներով անվախ կուրծքըդ զարդարեն,Կեցցե'ս հավետ դու, անսասան Անդրանիկ:

Հայաստանի սոխակները քեզ համարԹող դայլայլեն գիշեր-ցերեկ անդադար,Անհաղթ մնաս դու, քաջության սիրահար,Հայրենիքի անմահ հերոս Անդրանի'կ:

ԱԽ, ԻՆՉ ԼԱՎ ԵՆ Խոսք և երաժշտ. Հովհ. Թումանյանի

Ախ, ինչ լավ են սարի վրաԱնցնում օրերն անուշ, անուշ,Անրջային, թեթևասահԱմպ ու հովերն անուշ, անուշ:

Ահա բացվեց թարմ առավոտ,Վարդն է թափում սարին-քարին,Շաղ են շողում ծաղիկ ու խոտ,Շնչում բուրմունք եդեմային:

Ախ, ինչ հեշտ են սարի վրաՍահում ժամերն անուշ, անուշ,Շվին փչեց հովիվն ահա,Աղջիկն ու սերն անուշ, անուշ:

ԱՆՋԱՏՄԱՆ ԵՐԳԽոսք Վահան Տերյան, երաժշտույթուն Ռ.Մելիքյան

Դու անհոգ նայեցիր իմ վրա ՈՒ անցար քո խաղով կանացի, Ես քեզնից դառնացած հեռացա ,Ես քեզնից հեռացա ու լացի...

Իմ հոգին ծովերում անծանոթՄենավոր ու մոլոր մի նավակՄատնեցի փոթորկին աղմկոտՀուսաբեկ, թողած ղեկ ու թիակ...

Ինձ հեռվից լույս փարոս չի կանչում, Չի ժպտում ինձ խաղաղ հանգրվան.Միայն հողմն է տխուր շարաչում,Անթափանց մեգ-մշուշ է միայն...

Ա՜Յ ՍԱՐ ՈՒ ՍԵՅՐԱՆժողովրդական

Ջաղացս մանի մանի, Քունս անուշ կըտանի,Ա՜յ սար ու սեյրան ու յար,Մարալ ու ջեյրան ու յար.

Իմ յարը սարում, քոլում,Իմ քունը ո՞նց կըտանի:Ա՜յ սար ու սեյրան ու յար,Մարալ ու ջեյրան ու յար.

Սարից գալիս ա քամի,Դու չես մնում մի համի,

Ամեն աժող-չաժողիՄի' թողնի հոգիս հանի:

Աղջի, ինադ մի' անի,Վեր կաց կայնի դու բանի,Ձեռդ տար սրտիս մեջը,Դարդերս մեկ-մեկ հանի:

ԱՂՋԻ ԱՆԱՍՏՎԱԾ"Անուշ" օպերայիցԽոսք` Հովհ. Թումանյանի, երաժշտ.` Ա. Տիգրանյանի

Աղջի անաստված, նըստիր վրանում,Ի՞նչ ես դուրս գալիս խելքամաղ անում, (2)Աշուղ ես շինել, չեմ հագստանում:

Խաղեր կապելով,Չոլեր չափելով,Ոչխարըս անտեր,Ընկել եմ հանդեր: (2)

Աման, էրեցիր սիրտըս քո սիրով,Ոտըս կապեցիր թել-թել մազերով,Էլ չեմ դիմանա, կըփախցնեմ զոռով:

Ա'յ սարի աղջիկ,Ա'յ սիրուն աղջիկ,Ա'յ դու կարմրաթուշ,Թուխամազ Անուշ: (2)

Քու հերն ու մերը թե որ ինձ չըտան`Արին կըթափեմ ես գետի նման,Սարերը կընկնեմ, կորչեմ անգյուման:

Ա'յ սև աչքերով,Այ ծով աչքերով,ՈՒնքերըդ կամար,Աղջիկ քեզ համար... (2)

ԱՂՋԻ ԲԱԽՏԱՎՈՐ"Անուշ" օպերայիցԽոսք` Հովհ. Թումանյանի, երաժշտ.` Ա. Տիգրանյանի

Աղջի, բախտավոր,Երնե՜կ քու սերին,Քու սարի սովորՍև-սև աչքերին: (2)

Համբարձում յայլա,Յայլա ջան, յայլա,Սեր օրեր, յայլա,Յայլա ջան, յայլա:

Մեռնեմ գարունքիդ,Ծաղկած գարուն ես,Սարի պես մեջքիդԿանգնած յար ունես: (2)

Համբարձում յայլա,Յայլա ջան, յայլա,Սար-յարեր, յայլա,Յայլա ջան, յայլա: