1

ХЯНАСАН: Д. Мөнхзул ЧД-ын Статистикийн хэлтсийн дарга

ТАНИЛЦУУЛГА БИЧСЭН : У. Отгонзул ЧД-ын Статистикийн мэргэжилтэн

Х. Энхбулаг ЧД-ын Статистикийн мэргэжилтэн

ЧИНГЭЛТЭЙ ДҮҮРГИЙН СТАТИСТИКИЙН ХЭЛТЭС МОНГОЛ УЛС, УЛААНБААТАР ХОТ ЧИНГЭЛТЭЙ ДҮҮРЭГ, САМБУУГИЙН ГУДАМЖ НИЙСЛЭЛИЙН ЗАСАГ ЗАХИРГААНЫ III БАЙР, 401 тоот Утас : 70130767, 70113013 70110767 Цахим хуудас : www.ubstat.mn www.chingeltei.gov.mn И-мэйл: chingeltei@nso.mn

2

Гарчиг

БҮЛЭГ 1. НИЙГМИЙН ХАМГААЛЛЫН ТУХАЙ ОЙЛГОЛТ, ТОДОРХОЙЛОЛТ..............................

1.1 Нийгмийн хамгааллын тухай ойлголт.......................................................... 1.2 Үндсэн ойлголт, тодорхойлолт

БҮЛЭГ 2. НИЙГМИЙН ДААТГАЛЫН ҮЗҮҮЛЭЛТҮҮД

2.1 Нийгмийн даатгалын тухай ойлголт.............................................................

2.2 Нийгмийн даатгалд хамрагдагчид ...............................................................

2.3 Чингэлтэй дүүргийн нийгмийн даатгалын өнөөгийн байдал.....................

2.4 Чингэлтэй дүүргийн нийгмийн даатгалын сангийн орлого, зарлага.........

2.4.1 Нийгмийн даатгал ба хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэд........................

2.5 Нийгмийн даатгалын сангийн тэтгэвэр авагчид, олгосон тэтгэвэр...........

2.6 Нийгмийн даатгалын сангаас тэтгэмж авагчид, олгосон тэтгэмж.............

БҮЛЭГ 3. НИЙГМИЙН ХАЛАМЖИЙН ТУХАЙ ОЙЛГОЛТ, ҮНДСЭН ҮЗҮҮЛЭЛТ

3.1 Нийгмийн халамжийн тухай ойлголт.........................................................

3.2 Нийгмийн халамжийн сангийн орлого, зарлага.......................................

3

4

1. Нийгмийн хамгааллын тухай ойлголт, тодорхойлолт

1.1 Нийгмийн хамгааллын тухай ойлголт Хүмүүс өөрсдөөс үл хамаарах шалтгаанаар тухайлбал өвдөх, нас барах, хөдөлмөр

эрхлэх боломжгүй болох, ажилгүй болох зэргээр эрсдэлд өртөх нь цөөнгүй байдаг. Нийгмийн хамгаалал хариуцсан төрийн байгууллагууд нь иргэд өндөр наслах, эмнэлгээр эмчлүүлэх, өвдөх, хөгжлийн бэрхшээлтэй болох, ажилгүй болох зэрэг тохиолдолд нийгмийн даатгалын болон нийгмийн халамжийн туслалцааг авах, түүнийг дуусгавар болгохтой холбогдон үүсэж байгаа харилцааг нийгмийн хамгааллын эрх зүйн дагуу зохицуулж байдаг.

Нийгмийн хамгаалал: Азийн хөгжлийн банкны тодорхойлсноор “Хөдөлмөрийн зах

зээлийн үр ашгийг нэмэгдүүлэх, хүмүүст тохиолдох эрсдэлийг бууруулах, аюул, осол тохиолдох болон ажил, орлогоо алдах зэрэг тохиолдолд өөрсдийгөө хамгаалах чадавхийг нэмэгдүүлэх замаар ядуурал, ядууралд өртөмтгий байдлыг бууруулах бодлого, хөтөлбөрүүдийн багц” юм.

Нийгмийн хамгаалал нь дараах 5 төрлөөс бүрддэг. Үүнд:

Ажил эрхлэлтийг дэмжих, хөдөлмөрийн зах зээлийн үр ашигтай ажиллагаа, ажиллагчдыг хамгаалахад чиглэсэн хөдөлмөрийн зах зээлийн бодлого, хөтөлбөрүүд

Ажилгүйдэлтэй холбогдон үүсэх эрсдэлийг багасгах, өвдөх, хөгжлийн бэрхшээлтэй болох, гэмтэх, өндөр настанд чиглэсэн нийгмийн даатгалын хөтөлбөр

Ганц бие эхчүүд, орон гэргүй юм уу биеийн, оюун санааны бэрхшээлтэй хүмүүсийг

оролцуулан хамгийн эмзэг бүлгийн хүмүүст зориулсан нийгмийн халамж, тусламжийн үйлчилгээ

Бичил зээл, хөдөө аж ахуйн даатгал, байгалийн гамшгийг удирдахад нийгмийн сан,

хөтөлбөрүүдийг оролцуулан олон нийтийн түвшин дэх эмзэг байдлыг бууруулахад чиглэсэн бичил болон тухайн чиглэлд тулгуурласан хөтөлбөр/төлөвлөгөө

Хүүхдийн эрүүл энх, ая таатай, бүтээлч хөгжлийг хангах хүүхэд хамгааллын хөтөлбөр, үйлчилгээ

5

1.2 Үндсэн ойлголт, тодорхойлолт:

Зураг 1. Үндсэн ойлголт, тодорхойлолт

6

7

2. НИЙГМИЙН ДААТГАЛЫН ҮЗҮҮЛЭЛТҮҮД

2.1 Нийгмийн даатгалын тухай ойлголт

Даатгал нь “эрсдлийг хаах” гэсэн утгатай бөгөөд нийгмийн даатгал нь Монгол Улсын

төрийн даатгал хэлбэрээр оршдог. Нийгмийн даатгал нь нийгэм, эдийн засгийн өргөн

хүрээтэй ойлголт бөгөөд иргэн болон төр, аж ахуйн нэгж, байгууллагаас зохих журмын дагуу

шимтгэл төлж, нийгмийн даатгалын сан бүрдүүлэх, даатгуулагч өндөр наслах, хөдөлмөрийн

чадвараа алдах, өвчлөх, ажилгүй болоход өөрт нь, тэрчлэн даатгуулагч нас барахад түүний

асрамжид байсан хүмүүст хууль тогтоомжид заасан тэтгэвэр, тэтгэмж, төлбөр өгөх, агуулга

бүхий нийгэм, эдийн засгийн арга хэмжээ болно.

Нийгмийн даатгал нь нэг талаас аж ахуйн нэгж, байгууллага ажилтныхаа нийгмийн

хамгааллыг хангах нөхцөл болдог, нөгөө талаас даатгуулагч иргэний амьдралынхаа бүхий л

үеийн туршид тухайлбал, хөдөлмөрлөх явцдаа болон өвдөх, жирэмслэх, хүүхэд төрүүлэх,

осолд орох, ажилгүй болох, өндөр наслах, хөгжлийн бэрхшээлтэй болох тохиолдолд

орлогогүй буюу орлого нь буурсан нөхцөлд тухайн хүний нийгмийн асуудлыг нь

баталгаатайгаар хангадаг. Өөрөөр хэлбэл, аливаа даатгал нь эрсдэлийг зөөлрүүлэх,

бууруулах, хохирлыг нөхөх агуулгыг илэрхийлж байдаг ба хүний амьдралд дараах эрсдэлүүд

тохиолддог. Үүнд:

Өндөр наслах

Хөдөлмөрийн чадвараа алдах

Ажилгүй болох

Өвчлөх

Тэжээгч нь нас барахад түүний асрамжид байгаа гэр бүлийн

хөдөлмөрийн чадваргүй гишүүд орлогогүй болох

Үйлдвэрлэлийн осолд өртөх

Эдийн засгийн

Байгалийн

Улс төрийн хүчин зүйлийн нөлөөллөөс болж иргэдийн орлогын

чадвар буурах сөрөг үр дагавар гарах зэрэг урьдчилан таах боломжгүй

нийгмийн шинжтэй амьдралын эрсдэлүүд байдаг.

8

2.2 Нийгмийн даатгалд хамрагдагчид

Зураг 2. Нийгмийн даатгалын төрлөөр

Нийгмийн даатгалд даатгуулагчдын тоонд хууль болон гэрээний үндсэн дээр нийгмийн даатгалын санд нийгмийн даатгалын шимтгэл төлж даатгуулсан нийгмийн даатгалын сангаас тэтгэвэр, тэтгэмж, төлбөр авах эрх бүхий иргэдийг хамруулдаг.

9

Зураг 3. Нийгмийн даатгалд албан журмаар даатгуулагчид, төрлөөр:

10

2.3 Чингэлтэй дүүргийн нийгмийн даатгалын өнөөгийн байдал

Чингэлтэй дүүргийн нийгмийн даатгалын салбарын үйлчилгээнд 2018 онд 108.9 мянган

хүн шимтгэл төлөгч, даатгуулагчаар бүртгэгдсэний 97.5 мянга (89.5%) нь албан журмаар

даатгуулагчид, 11.4 мянга (10.5 %) нь сайн дурын даатгуулагчид байна. Өмнөх оноос нийт

шимтгэл төлөгч, даатгуулагчдын тоо 6.5 мянга /6.3%/-р өссөн байна /Хүснэгт 1/.

Хүснэгт 1. Нийгмийн даатгалд даатгуулагчид , даатгалын хэлбэрээр, 2014-2018 он

2014 2015 2016 2017 2018

Нийт даатгуулагчид 116 060 101 997 103 495 102 434 108 903

Албан журмаар даатгуулагчид 103 623 88 646 90 900 90 565 97 522

Сайн дурын даатгуулагчид 12 437 13 351 12 595 11 869 11 381

Сүүлийн 5 жилийн хугацаанд Чингэлтэй дүүргийн даатгуулагчдыг төрлөөр нь авч үзэхэд албан журмын болон сайн дурын даатгуулагчид тогтмол хэмжээнд байна /Зураг 4/ .

Зураг 4. Нийгмийн даатгалд даатгуулагчид , даатгалын хэлбэрээр , эзлэх хувиар 2014-2018 он

Нийслэлийн хэмжээнд нийгмийн даатгалын шимтгэл төлөгч 28897 аж ахуйн нэгж байгууллага байгаагаас 4177 (14.4 %)-г Чингэлтэй дүүргийн аж ахуйн нэгж байгууллага эзэлж байна /Зураг 5/.

Зураг 5. Нийгмийн даатгалын шимтгэл төлөгч байгууллагууд , дүүргүүдээр, 2018 он

10.7 13.1 12.2 11.6 10.5

89.3 86.9 87.8 88.4 89.5

2014 2015 2016 2017 2018

сайн дур албан журмаар даатгуулагчид

260 63

5835 5660

404

3052

5824

36224177

Баг

ануу

р

Баг

ахан

гай

Бая

нго

л

Бая

нзү

рх

Нал

айх

Со

нги

но

-Х

айр

хан

Сүх

баа

тар

Хан

-Уул

Чи

нгэ

лтэ

й

11

Дүүргийн хэмжээнд 2018 онд НДШ төлөгч 4177 байгууллага байгаа нь өмнөх онтой

харьцуулахад (5.2 %)-р өссөн байна /Хүснэгт 2/.

Хүснэгт 2. Чингэлтэй дүүрэгт үйл ажиллагаа явуулж байгаа ААНБ-с нийгмийн даатгалын шимтгэл төлөгч байгууллагууд, 2014-2018

Байгууллага 2014 2015 2016 2017 2018

Нийт Байгууллага 5 083 5 313 6 202 7 699 7 338

НДШ-төлөгч байгууллага 3 649 3 862 4 072 3 969 4 177

Үйл ажиллагаа явуулж байгаа нийт 7338 ААНБ-ын 4177 (56.9 %)-г нийгмийн даатгалын

шимтгэл төлөгч байгууллага эзэлж байна /Зураг 6 / .

Зураг 6. Чингэлтэй дүүрэгт үйл ажиллагаа явуулж байгаа ААНБ-с нийгмийн даатгалын шимтгэл төлөгч байгууллагууд ,эзлэх хувиар 2014-2018

2.4 Чингэлтэй дүүргийн нийгмийн даатгалын сангийн орлого, зарлага Улаанбаатар хотын 9 дүүргийн нийгмийн даатгалын сангийн орлого бүрдүүлэлтийг

авч үзвэл Чингэлтэй дүүрэг сүүлийн 5 жилийн хугацаанд 20-оос дээш хувийг эзэлж байна.

Энэ нь төрийн болон хувийн хэвшлүүд ихээр төвлөрөн байрладагтай холбоотой /Зураг 7/.

Зураг 7. Нийслэлийн НДС-н орлого, түүнд дүүргийн эзлэх хувь 2014-2018 он

5083 5313

6202

76997338

71.8% 72.7% 65.7% 51.6% 56.9%

2014 2015 2016 2017 2018

Чингэлтэй дүүргийн ААНБ-ууд

НДШ-төлөгч байгууллага

710.8 737.3812.2

959.9 979.9

21.5% 21.6% 21.4% 21.5% 20.2%

2014 2015 2016 2017 2018

Улаанбаатар хотын НД сангийн орлого

Чингэлтэй дүүргийн НДС-н орлого

12

Нийслэлийн нийгмийн даатгалын сангийн орлого бүрдүүлэлтийг дүүргээр авч үзвэл

хамгийн бага (0.2%)-г Багахангай дүүрэг, хамгийн их (24.3%)-г Сүхбаатар дүүрэг, (20.2%)-г

Чингэлтэй дүүрэг эзэлж байна /Зураг 8/.

Чингэлтэй дүүрэг нь газар нутгийн хэмжээ бага, ААНБ-ын тоо харьцангуй цөөн

боловч нийгмийн даатгалын сангийн орлого бүрдүүлэлтээр нийслэлийн хэмжээнд

хоёрдугаарт орж байна.

Зураг 8. Нийгмийн даатгалын сангийн орлого бүрдүүлэлт, дүүргээр, эзлэх хувиар 2018 он

Нийслэлийн нийгмийн даатгалын сангийн зарлага бүрдүүлэлтийг дүүргээр авч үзвэл хамгийн бага (0.3%)-г Багахангай дүүрэг, ( 2.5 %)-г Багануур дүүрэг, (2.8 %)-г Налайх дүүрэг, хамгийн их (21.9 %)-г Баянзүрх дүүрэг , (12.3 %)-г Чингэлтэй дүүрэг эзэлж байна. Бага байгаа 3 дүүрэг хотын захын дүүргүүд юм /Зураг 9/.

Зураг 9. Нийгмийн даатгалын сангийн зарлага бүрдүүлэлт, дүүргээр, эзлэх хувиар, 2018 он

13

61.3%

8.1%

9.2%

1.7%19.7%

2017 он Тэтгэврийн даатгалын сангийн орлого

Тэтгэмжийн даатгалын сангийн орлого

ҮОМШӨ-ний даатгалын сан

Ажилгүйдлийн даатгалын сан

Эрүүл мэндийн даатгалын сан

78.9%

9%

10.3%1.8%

2018 он

Дүүргийн нийгмийн даатгалын сангийн орлого 2018 онд 197.7 тэрбум төгрөгт хүрч өмнөх оноос 3.5 тэрбум төгрөг (1.8 %)-р буурсан, зарлага нь 105.1 тэрбум төгрөг болж 12.6 тэрбум төгрөг (13.6 %)-р өссөн байна /Зураг 10/.

Зураг 10. Нийгмийн даатгалын сангийн орлого, зарлага, сая төгрөгөөр, 2014-2018 он.

2018 онд нийгмийн даатгалын сангийн орлогын 156.0 тэрбум төгрөг (78.9%)-г

тэтгэврийн даатгалын сангийн, 20.3 тэрбум төгрөг (10.3 %)-г ҮОМШӨ-ний даатгалын сангийн,

17.8 тэрбум төгрөг (9.0 %)-г тэтгэмжийн даатгалын сангийн, 3.6 тэрбум төгрөг (1.8%)-г

ажилгүйдлийн даатгалын сангийн орлого тус тус эзэлж байна. Эрүүл мэндийн даатгалын

сангийн орлого 2018 оноос орлогод тооцогдохгүй болсон /Зураг 11/.

Зураг 11. Нийгмийн даатгалын сангийн орлого, дүнд эзлэх хувиар , сангийн төрлөөр, 2017-2018 он

Нийгмийн даатгалын сангийн орлого өмнөх оноос 3.5 тэрбум буюу 1.8 хувиар

буурахад, тэтгэвэр, тэтгэмж, ҮОМШӨ-ний сангийн орлогууд нэмэгдсэн боловч эрүүл мэндийн

даатгалын сангийн орлого хасагдсан нь голлон нөлөөлөв /Хүснэгт 3 /.

Хүснэгт 3. Нийгмийн даатгалын сангийн орлого, даатгалын сангаар, сая төгрөгөөр, 2017-2018

2017 2018

Нийт 201 184.6 197 662.4

Тэтгэврийн даатгалын сангийн орлого 123 416.9 155 892.5

Тэтгэмжийн даатгалын сангийн орлого 16 204.6 17 834.8

ҮОМШӨ-ний даатгалын сан 18 440.6 20 290.3

Ажилгүйдлийн даатгалын сан 3 496.0 3 644.8

Эрүүл мэндийн даатгалын сан 39 626.5 -

152736.7 159514.6174056.6

201184.6 197662.4

68195 79806 87546.1 92564.9 105154.9

2014 2015 2016 2017 2018

Нийгмийн даатгалын сангийн орлогоНийгмийн даатгалын сангийн зарлага

14

Нийслэлийн нийгмийн даатгалын сангийн зарлага сүүлийн 5 жилийн хугацаанд

тасралтгүй нэмэгдэж 328.7 тэрбум (62.6 %)-р өссөн. Зарлагад эзлэх хувь тогтмол 12.3-13.0

хувьтай байна /Зураг 12/.

Зураг 12. Нийслэлийн НДС-н зарлага, түүнд дүүргийн НДС-ийн зарлага эзлэх хувь, 2014-2018 он

2018 онд нийгмийн даатгалын сангийн зарлагын (85.3 %)-г тэтгэврийн даатгалын сан,

(11.0 %)-г тэтгэмжийн даатгалын сан, (2.1%)-г ажилгүйдлийн даатгалын сан, (1.6%)-г

ҮОМШӨ-н даатгалын сан тус тус эзэлж байна. Өмнөх оноос тэтгэврийн даатгалын сан,

ажилгүйдлийн даатгалын сангийн зардлууд буурсан, харин ҮОМШӨ- н сангийн зардал өссөн,

тэтгэмжийн даатгалын сангийн зардлын хувь өөрчлөлтгүй байна /Зураг 13/.

Зураг 13. Нийгмийн даатгалын сангийн зарлага , дүнд эзлэх хувиар , сангийн төрлөөр, 2017-2018 он

2.5 Нийгмийн даатгалын сангаас тэтгэвэр авагчид, олгосон тэтгэврийн мөнгөн дүн

2018 онд нийгмийн даатгалын сангаас 20.9 мянга хүн 89.7 тэрбум төгрөгийн тэтгэвэр

авсан нь өмнөх оны мөн үеэс тэтгэвэр авагчид (2.3 %)-р, олгосон тэтгэвэр 10.3 тэрбум (13

%)-р тус тус өссөн байна /Зураг 14/.

524.6

616.8

690.3752.3

853.3

13.% 12.9% 12.7% 12.3% 12.3%

2014 2015 2016 2017 2018

Улаанбаатар хотын НД сангийн зарлага

Чингэлтэй дүүргийн НДС-н зарлага

85.7%

11%

1.1% 2.2%

85.3%

11%

1.6% 2.1%2018 он

Тэтгэврийн даатгалын сангийн зардал

Тэтгэмжийн даатгалын сангийн зардал

ҮОМШӨ-н даатгалын сангийн зардал

Ажилгүйдлийн даатгалын сангийн зардал

2017 он

15

Зураг 14. Нийгмийн даатгалын сангаас тэтгэвэр авагчид , олгосон тэтгэврийн хэмжээ 2014-2018 он

Нийгмийн даатгалын сангийн зарлага 2018 онд 105.1 тэрбум болж өмнөх оны мөн үеэс 12.6 тэрбум (13.6%)-р өсөхөд тэтгэврийн даатгалын сан 10.3 тэрбум (13%)-р, тэтгэмжийн даатгалын сан 1.4 тэрбум (13.5 %)-р өссөн нь голлон нөлөөлсөн байна /Хүснэгт 4/.

Хүснэгт 4. Нийгмийн даатгалын сангийн зардал, даатгалын сангаар, сая төгрөгөөр, 2014-2018 он

2018 онд нийгмийн даатгалын сангаас 89.7 тэрбум төгрөгийн тэтгэвэр олгосон. Тэжээгчээ алдсаны тэтгэврийн хэмжээ 2015 оны 1 дүгээр сарын 30-ны өдрийн хуулиар өөрчлөлт орсонтой холбоотой өссөн байна /Хүснэгт 5/.

1/ хууль ёсоор тэжээх өөр хүн байгаа эсэхийг харгалзахгүйгээр төрүүлсэн буюу үрчлэн авсан 19 нас хүрээгүй хүүхэд /үүнд эцгээ нас барснаас хойш мэндэлсэн, төрсөн хүүхэд нь хамаарна/

./Энэ заалтад 2015 оны 1 дүгээр сарын 30-ны өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан/

2/ хууль ёсоор тэжээх өөр хүнгүй 19 нас хүрээгүй ач, зээ, төрсөн дүү;

/Энэ заалтад 2015 оны 1 дүгээр сарын 30-ны өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан

Тэтгэврийн даатгалын шимтгэлийг нийтдээ 5-аас доошгүй жил, үүнээс 1 жил нь тасралтгүй төлсөн тэжээгч нас

барсан бол гэр бүлийн хөдөлмөрийн чадваргүй гишүүд нь түүний шимтгэл төлсөн нийт хугацаанд ногдох

тэжээгчээ алдсаны тэтгэврийг хувь тэнцүүлэн тогтоолгож авах эрхтэй.

/Энэ хэсэгт 2015 оны 1 дүгээр сарын 30-ны өдрийн хуулиар өөрчлөлт оруулсан/

Хүснэгт 5. Нийгмийн даатгалын сангаас олгосон тэтгэвэр , сая төгрөгөөр , 2014-2018 он

Тэтгэвэр олголт 2014 2015 2016 2017 2018

Нийт олгосон тэтгэвэр 57 265.8 67 301.2 73 711.8 79 362.9 89 670.6 Өндөр настаны 42 840.5 50 063.0 55 749.7 60 949.8 68 927.6 Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэд 7 490.4 7 780.9 7 932.6 8 084.2 9 002.7 Тэжээгчээ алдсаны 394.7 2 745.3 2 621.8 2 685.4 2 993.2 Цэргийн 6 540.2 6712 7 407.7 7 643.5 8 747.1

57

26

5.8

67

30

1.2

73

71

1.8

79

36

2.9

89

67

0.6

18235

19026

19723

2044320912

16000

17000

18000

19000

20000

21000

22000

0

20000

40000

60000

80000

100000

2014 2015 2016 2017 2018

Хүн

Сая

тө

грө

г

Нийт олгосон тэтгэвэр Нийт тэтгэвэр авагчдын тоо

Нийгмийн даатгалын сангийн зарлага

2014 2015 2016 2017 2018

Нийт дүн 68 195.0 79 806.0 87 546.1 92 564.9 105 154.9 Тэтгэврийн даатгалын сан 57 265.8 67 301.2 73 711.8 79 362.7 89 670.6 Тэтгэмжийн даатгалын сан 8 674.9 9 844.5 10 451.7 10 185.5 11 570.1 ҮОМШӨ-н даатгалын сан 946.3 1 016.2 1 011.4 981.6 1 698.6 Ажилгүйдлийн даатгалын сан 1308 1 644.1 2 371.2 2 035.1 2 215.6

16

Нийгмийн даатгалын сангаас тэтгэвэр авагчдын 74.8-77 хувь нь өндөр настны, 10-13 хувь нь хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэний, 0.7-4.1 хувь нь тэжэээгчээ алдсаны, 9.6-11.4 хувь нь цэргийн тэтгэвэр авдаг байна /Зураг 15 /.

Зураг 15. Нийгмийн даатгалын сангаас тэтгэвэр авагчид, тэтгэврийн төрлөөр, 2014-2018 он

Нийгмийн даатгалын сангаас тэтгэвэр авагчдын тоо 2018 онд 20.9 мянга болж өмнөх оноос 460 /2.3%/-р өссөн байна /Хүснэгт 6/.

Хүснэгт 6. Тэтгэвэр авагчдын тоо, мянган хүнээр, 2014-2018 он

2014 2015 2016 2017 2018

Тэтгэвэр авагчдын тоо 18 235 19 026 19 723 20 443 20 912

Өндөр насны 13 166 13 703 14 652 15 110 15 740

Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэд 2 822 3 099 2 888 3 117 2 929

Тэжээгчээ алдсаны 951 955 932 950 974

Цэргийн 1 296 1 269 1 251 1 266 1 269

Өндөр насны тэтгэвэр:

Дүүргийн нийт тэтгэврийн насны иргэдийн тоо ,өндөр насны тэтгэвэр авагчдын тоо сүүлийн 5 жилд өсөлттэй байна /Хүснэгт 7/ .

Хүснэгт 7. Дүүргийн нийт тэтгэврийн насны иргэд, тэтгэвэр авагч иргэдийн тоо 2014-2018 он

2014 2015 2016 2017 2018

Тэтгэврийн насны нийт иргэдийн тоо 13078 13149 13794 14735 15445

Өндөр настаны тэтгэвэр авагч иргэдийн

тоо

12956 13685 14455 15152 15740

Цэргийн алба хаасны тэтгэвэр: Цэргийн алба хаасны тэтгэвэр авагчид 2014-2016 онд буурсан

,2017 оноос эхлэн өссөн байна /Зураг 16/. Зураг 16. Нийгмийн даатгалын сангаас цэргийн алба хаасны тэтгэвэр авагчид, олгосон тэтгэвэр, сая төгрөгөөр, 2014-2018 он

74

.8%

74

.4%

75

.6%

76

.8%

76

.9%

13

.1%

11

.6%

10

.8%

10

.2%

10

.0%

0.7

%

4.1

%

3.6

%

3.4

%

3.3

%11

.4%

10

.0%

10

.0%

9.6

%

9.8

%

2014 2015 2016 2017 2018

Өндөр насны Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэд Тэжээгчээ алдсаны Цэргийн

6540.2 67127407.7 7643.5

8741.8

1296 1269 1251 1266 1269

2014 2015 2016 2017 2018

Олгосон тэтгэвэр сая, төгЦэргийн алба хаасны тэтгэвэр хаагчид

17

2.4.1 Нийгмийн даатгал ба хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэд

Нийгмийн даатгалын сангаас тэтгэвэр авагч хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийн тоо 2.9 мянга болж, өмнөх оноос 188 хүнээр буурч, олгосон тэтгэврийн хэмжээ 918.5 сая төгрөгөөр нэмэгдсэн байна /Зураг 17/.

Зураг 17. Хөгжлийн бэрхшээлтэй тэтгэвэр авагчид, олгосон тэтгэвэр, сая төгрөгөөр, 2014-2018 он

Нийгмийн даатгалын сангаас тэтгэвэр авдаг хөгжлийн бэрхшээлтэй 3131 иргэдийн 2929

(93.5%) нь тэтгэврийн даатгалын сангаас, 47 (1.5%) нь цэргийн албан хаагчийн сангаас, 155 (5% ) нь ҮОМШӨ-н сангаас тэтгэвэр авсан байна. Тэтгэвэр авагч иргэдийн тоо өмнөх оны мөн үеэс 196 хүнээр буурсан байна /Зураг 18/.

Зураг 18. Хөгжлийн бэрхшээлтэй тэтгэвэр авагчид, сангийн төрлөөр, 2014-2018 он

Тэтгэврийн даатгалын сангийн нийт тэтгэвэр авагчдын 10% нь хөгжлийн бэрхшээлтэй

иргэний тэтгэвэр авдаг байна /Зураг 19/.

Зураг 19. Тэтгэврийн даатгалын сангаас тэтгэвэр авагч хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэд, 2014-2018 он.

7490.4 7780.9 7932.6 8084.29002.7

2822 3099 2888 3117 2929

2014 2015 2016 2017 2018

Олгосон тэтгэвэрХөгжлийн бэрхшээлтэй иргэд

3117

48162

2929

47155

тэтгэврийн цэргийн албан хаагчийн ҮОМШӨ2017 2018

93.7%93.5%

1.3%1.5%

5 % 5%

2822

3099

2888

3117

2929

2014 2015 2016 2017 2018

18

Нийгмийн зарим үзүүлэлтийн 2018 оны мэдээгээр Чингэлтэй дүүрэгт 4101 хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэн байгаагаас 2929 (71.4%) нь нийгмийн даатгалын сангаас тэтгэвэр авдаг. Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийн тэтгэвэрт хамрагдалтын хувийг сүүлийн 5 жилийн хугацаанд авч үзэхэд 58.5-72.5 хувьтай байна /Зураг 20/.

Зураг 20. Хөгжлийн бэрхшээлтэй нийт хүн болон НДС-с хөгжлийн бэрхшээлтэй хүний тэтгэвэр авагчид , эзлэх хувь 2014-2018 он

2.6 Нийгмийн даатгалын сангаас тэтгэмж авагчид, олгосон тэтгэмж

2018 онд нийгмийн даатгалын сангаас 11.6 тэрбум төгрөгний тэтгэмж олгосны 9.5

тэрбум (82.5%)-г жирэмсэн ба амаржсаны тэтгэмж, 2.0 тэрбум (17%)-г хөдөлмөрийн чадвараа

түр алдсаны тэтгэмж, 60 сая (0.5 %)-г оршуулгын тэтгэмж тус тус эзэлж байна /Зураг 21/. Зураг 21. Нийгмийн халамжийн тэтгэмж төрлөөр, олгосон тэтгэмж мянган төгрөгөөр, 2014-2018 он

Нийгмийн даатгалын сангаас тэтгэмж авагчдын (69.1%)-г хөдөлмөрийн чадвараа түр

алдсаны, (30.5%)-г жирэмсэн ба амаржсаны, (0.3%)-г оршуулгын тэтгэвэр авагчид эзэлж

байна /Зураг 22 /.

Зураг 22.Тэтгэмж авсан хүний тоо, дүнд эзлэх хувиар , тэтгэмжийн төрлөөр, 2018 он

4821 46503989

46064101

58.5% 66.6% 72.4% 67.7% 71.4%

2014 2015 2016 2017 2018Хөгжлийн бэрхшээлтэй нийт иргэн НДС-с Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэний тэтгэвэр авагч иргэн

1968.8

9541.3

60.0

Хөдөлмөрийн чадвараа түр алдсаны

Жирэмсэн ба амаржсаны

Оршуулгын

69.1%

30.5%

0.3%

Хөдөлмөрийн чадвараа түр алдсаны

Жирэмсэн ба амаржсаны

Оршуулгын

19

3.НИЙГМИЙН ХАЛАМЖИЙН ТУХАЙ ОЙЛГОЛТ, ҮНДСЭН ҮЗҮҮЛЭЛТ

3.1 Нийгмийн халамжийн тухай ойлголт

Нийгмийн халамж гэж “Нийгмийн халамжийн тухай” хуульд зааснаар эрүүл мэндийн доройтолтой, гэр бүлийн халамж, асрамж дутагдалтай, бие даан, эсхүл бусдын тусламжгүйгээр хэвийн амьдрах боломжгүй, өвөрмөц хэрэгцээ бүхий иргэн, нийгмийн халамжийн дэмжлэг, туслалцаа зайлшгүй шаардлагатай өрхийн гишүүн-иргэнд наад захын хэрэгцээг нь хангах зорилгоор улсаас тэтгэвэр, тэтгэмж олгох, тусгайлсан үйлчилгээ үзүүлэх үйл ажиллагааг хэлдэг.

Нийгмийн даатгалын сангаас тэтгэвэр авах эрх үүсээгүй, Нийгмийн халамжийн тухай

хуульд заасан иргэнд дараах хүмүүс хамрагдана. Үүнд:

Хууль ёсны тэжээн тэтгэгч нь ахмад настан эсхүл хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэн бөгөөд

тэдгээр нь дэмжлэг туслалцаа үзүүлэх боломжгүй нь тогтоогдсон бол 60, түүнээс

дээш настай эрэгтэй, 55, түүнээс дээш настай эмэгтэй;

Тэжээн тэтгэх хүүхэд, төрөл садны хүнгүй 60, түүнээс дээш настай эрэгтэй, 55, түүнээс

дээш настай эмэгтэй;

Хөдөлмөрийн чадвараа 50, түүнээс дээш хувиар алдсан, 16 насанд хүрсэн хөгжлийн

бэрхшээлтэй иргэн;

16 насанд хүрсэн одой иргэн;

18 хүртэлх насны 4, түүнээс дээш хүүхэдтэй, өрх толгойлсон 45 насанд хүрсэн эх, 50

насанд хүрсэн эцэг;

Тэжээгч нь нас барсан гэр бүлийн 18 хүртэлх насны хүүхэд.

20

21

Зураг 23. Нийгмийн халамжийн үйл ажиллагаа, төрлөөр

22

3.2. Нийгмийн халамжийн сангийн орлого, зарлага

Нийгмийн халамжийн сангийн орлого 2018 онд 21.0 тэрбум болж 2017 оноос 5.8 тэрбум төгрөг (38.6%)-р, зарлага 20.4 тэрбум төгрөг хүрч 6.0 тэрбум (40.2%)-р тус тус өссөн байна /Зураг 24/.

Зураг 24. Нийгмийн халамжийн сангийн орлого, зарлага, 2017-2018 он.

Нийгмийн халамжийн зарлагыг төрлөөр авч үзвэл,тэтгэврийн сангийн зардал 4.2 тэрбум (19.9%)-г , тэтгэмжийн сангийн зардал 10.5 тэрбум (50.2%)-г, үйлчилгээ болон хөнгөлөлтийн зардал 5.1 тэрбум (24.2%)-г , насны хишиг 1.1 тэрбум (5.2 %)-г, бусад тэтгэмж 95.2 сая (0.5 %)-г тус тус эзэлж байна /Зураг 25/ .

Зураг 25. Нийгмийн халамжийн зардал, төрлөөр, сая төгрөгөөр, 2018 он.

2018 онд 16358 ахмад настанд 2.1 тэрбум төгрөг тэтгэмж олгосон .Энэ нь өмнө оны мөн үеэс (12.4%)-р өссөн байна /Зураг 26/.

Зураг 26. Ахмад настаны тэтгэмж авагчид, олгосон тэтгэмжээ, сая төгрөг, 2014-2018 он

15160

21015

14814.1

20422

2017 2018

орлого зарлага

4173.6

10546.9

5085.3

1094.1

95.2

Нийгмийн халамжийн тэтгэвэр

Тэтгэмж, тусламж

Үйлчилгээ болон хөнгөлөлт

Насны хишиг

Бусад

19.9%

50.2%

24.2%

5.2%

0.5%

11

32

.2

14

47

.8

18

17

.5

17

85

.9

20

91

.5

5591

100618949

1454616358

0

5000

10000

15000

20000

0

500

1000

1500

2000

2500

2014 2015 2016 2017 2018

Олгосон тэтгэмж Олгосон хүний тоо