Даатгалын үүсэл, хөгжил

Санхүү Менежмент 3Б

Ж. Мягмардорж

Агуулга

• Даатгал гэж юу вэ ?• Даатгалын үүсэл, хөгжил• Олон улсын даатгалын зах зээл• Монголын даатгалын зах зээлийн

хөгжил• Дүгнэлт

Германы нэрт эрдэмтэн А.Манес

“Даатгал өөрийн бүхий л хэлбэрээрээ хүний материаллаг хангамжийг дээшлүүлэхэд үйлчилдэг хамгийн тохиромжтой гайхалтай, оновчтой арга хэрэгсэл учраас эдийн засгийн шинжлэх ухаанд агуу их байр суурийг эзэлдэг.

Даатгал гэж юу вэ ?

• Даатгал гэдэг үг нь “Страх “ буюу айдас түгшүүр

• Аливаа эрсдэлээс иргэн, аж ахуй нэгж байгууллагын эд хөрөнгө, ашиг сонирхолыг бүрэн бүтэн байлгах буюу хамгаалах, гарсан хохиролыг барагдуулах зохиулалт бүхий мөнгөн хөрөнгийн сан байгуулах үйл ажиллагаа юм.

• Ирээдүйн үйлчилгээг одоо худалдах, худалдан авах үйл ажиллагаа

Даатгалын үүсэл•МЭӨ 2000-3000 Хятад, Вавилон •МЭӨ 1750 Эртний Грек, Ром /буяны нийгэмлэг, оршуулгын зардал/

Дундад зууны үеийн даатгал

12-р зуун гал болон малд учрах сүйрлээс урьдчилан сэргийлэх

• 1680 он Эдвард Ллоедын дэлхийд алдартай Ллоед даатгалын компанийн суурь бий болсон

•11-р зуун далайн даатгал•1347 он анхны далайн тээвэрлэлтийн бодлого Санта Клара хөлөг онгоц• Итали улсын Ачиемем сүмд анх даатгалын хөгжлийн эхлэлийг тавьсан.•16-р зууны дунд үед Италид Арилжааны даатгал бий болсон. •1601 он Англи улсад анхны даатгалын акт /полис/ гарсан.

Дундад зууны үеийн даатгал

• 1663 онд Жеймс Додсон гэдэг хүн Лондонгийн бүх оршуулгын газрын мэдээллийн үндсэн дээр нас барагсдын дундаж нас болоод жилд нас бардаг тохиолдлын тоог тогтоож, уг статистик мэдээллээ амьдралын даатгалын хураамжийн тооцоололд ашиглажээ

Дундад зууны үеийн даатгал

• 19-р зуунд давхар даатгал єргєжин хєгжиж, мэргэжлийн давхар даатгалын компаниуд бий болж эхэлжээ. / Германд 1846 онд хамгийн анхны давхар даатгалын компани Gologne re /

Дундад зууны үеийн даатгал

1887 онд анхны галын даатгалын баталгаа хулгайн эрсдэлийг оруулаад хэд хэдэн эрсдэ1666 он Англи улсын нийслэл Лондонд их түймэр гарч үүний улмаас Галын Даатгал бий болсон

• 18-р зууны үйлдвэрлэлийн хувьсгал /хүнд үйлдвэрүүд, шинэ технологиуд, машин механизмууд/

1680 онд Английн хатан хаан II Elizabeth /улсын 2 даатгалын компани/

.

сүйх тэрэгний нээлт 1930 / тээврийн хэрэгслийн даатгал, замын хөдөлгөөний хууль/

ОУ-ын даатгалын зах зээл

Олон улсын даатгалын зах зээл /2012 оны байдлаар/

АНУ

Англи Япон

Энэтхэг, Хятад, Орос, Бразил, Мексик, Индонез зэрэг улсууд ЭЗ-ын өсөлт, санхүүгийн зах зээлийн тогтвортой хөгжлийн нөлөөллөөс эдгээр орнуудын зах зээл маш хурдацтай өсч дэвшиж байна.

Дэлхийн топ 25 даатгалын компанийн хөрөнгийн хэмжээ /2010 оны байдлаар/

Дэлхийн топ 25 даатгалын компанийн нийт хөрөнгийн хэмжээ /2010 оны байдлаар/зэрэглэл Компаний нэр Байршил

нийт хөрөнгийн хэмжээ /1000$/

1 JAPAN POST INSURANCE Япон 1,089,463,9482 AXA Франц 920,476,5133 ALLIANZ Герман 807,486,7364 METLIFE АНУ 730,906,0005 AMERICAN INTERNATIONAL GROUP АНУ 683,443,0006 AVIVA Англи 572,208,8597 ASSICURAZIONI GENERALI Итали 559,858,9378 PRUDENTIAL FINANCIAL АНУ 539,854,0009 NIPPON LIFE INSURANCE CONPANY Япон 527,095,20110 LEGAL & GENERAL GROUP Англи 501,063,918

11 NATIONAL MUT INS FED AFRICULTURAL COOP Япон 488,175,30412 AEGON Голланд 440,401,16613 ING GROUP Голланд 431,859,60714 GNPA INSURANCE Франц 423,491,86815 MANU LIFE FINANCIAL CORPORATION Канад 417,770,77316 PRUDENTIAL Англи 403,492,96317 ZURICH FINANCIAL SERVICE Швейцарь 375,661,00018 BERKSHIRE HATHAWAY АНУ 372,229,00019 DAI-ICHI LIFE INSURANCE Япон 346,404,83620 HARTFORD FINANCIAL CORPORATION АНУ 318,346,00021 MUNICH REINSURANCE COMPANY Герман 313,345,00022 PREDICA PREVOVANCE DIALOGUE Франц 300,629,98623 MEIJI YASUDA LIFE INSURANCE COMPANY Япон 270,676,74224 CHINA LIFE INSURANCE COMPANY Хятад 269,422,27425 LIFE INSURANCE CORPARATION OF INDIA Энэтхэг 253,156,543

Дэлхийн топ 25 компанийн цэвэр хураамжийн орлогын хэмжээ /2010/

Дэлхийн топ 25 даатгалын компанийн нийт хураамжийн орлого /2010 оны байдлаар/Зэрэглэл Компаний нэр цэвэр хураамжийн орлого /1000$/1 AXA 107,912,5532 ASSICURAZIONI GENERALI 87,166,3063 UNITED HEALTH GROUP 85,405,0004 ALLIANZ 84,433,5385 JAPAN POST INSURANCE 80,985,521

6 NATIONAL MUT INS FED AFRICULTURAL COOP 63,643,7797 MUNICH REINSURANCE COMPANY 57,841,3938 WELLPOINT 54,109,7009 AVIVA 53,237,25810 CHINA LIFE INSURANCE COMPANY 52,873,95311 NIPPON LIFE INSURANCE CONPANY 52,182,30712 STATE FARM GROUP 55,296,11113 AMERICAN INTERNATIONAL GROUP 46,227,00014 KAISER POUNDATION GROUP OF HEALTH 45,025,11315 ZURICH FINANCIAL SERVICE 44,282,00016 CNP ASSURANCES 41,655,50417 LIFE INSURANCE CORPARATION OF INDIA 41,326,07018 DAI-ICHI LIFE INSURANCE 39,968,95519 PRUDENTIAL 37,456,838

20 MEIJI YASUDA LIFE INSURANCE COMPANY 35,630,23121 ING GROUP 34,427,077

22 SUMITOMO LIFE INSURANCE COMPANY 33,369,59623 HUMANA 32,713,32124 BERKSHIRE HATHAWAY 30,916,00025 TOKIO MARINE HOLDINGS. INC 29,755,691

хураамжийн орлогын дүнг нийт хөрөнгийн хэмжээнд харьцуулбал

AXA 0.01

JAPAN POST INSURANCE 0.07

AVIVA 0.09

NIPPON LIFE INSURANCE CONPANY 0.09

PRUDENTIAL 0.09

ALLIANZ 0.1

ASSICURAZIONI GENERALI 0.15

MUNICH REINSURANCE COMPANY 0.18

CHINA LIFE INSURANCE COMPANY 0.19

Энэхүү үзүүлэлт нь өндөр гарсан бол нийт хөрөнгийн хэмжээнд эзэлж буй хураамжийн орлогын хэмжээ өндөр байгаар илтгэнэ. AXA компаний хувьд энэ харьцаан 0.01 буюу нийт хөрөнгөд эзэлж буй хураамжийн орлогын хэмжээ хамгийн бага байна.

Хохирлын харьцаа (%)

АНУ

Англи

Швейцарь

Испани

Голланд

Итали

Герман

Франц

Канад

Бразил

Бельги

Австрали

66.3

66.3

69.8

63.8

86.2

69.3

70.8

70.1

68

64

62.7

61.1

68.6

67.8

69.5

67.3

85.7

73.5

68.2

70.8

72.4

65.5

62.5

69.1

67.7

73.6

73.6

68.3

86.4

79

67.1

77.6

72

64.5

65

77.4

69.1

66.2

66.2

65.7

87

74.7

70.5

77

73.8

62.1

64

70.5

Хохиролын харьцаа (%)2007 2008 2009 2010

Үйл ажиллагааны зардлын харьцаа (%)

АНУ

Англи

Швейцарь

Испани

Голланд

Итали

Герман

Франц

Канад

Бразил

Бельги

Австрали

18.1

15.4

9.4

6.6

11.9

8.4

12.8

7.9

10.6

12.6

9.4

10.7

20.1

19.2

9.3

8.2

11

8.4

12.9

8.2

10.9

12.5

9

10.9

19.7

18.7

9.7

8.2

9.4

8.6

13.3

8.2

10.6

13.1

9.7

10.6

18.9

18.7

9.4

8.2

6.1

8.4

13.2

7.2

10.9

14.5

10.3

11.3

үйл ажиллагааны зардлын харьцаа (%)

2007 2008 2009 2010

Зуучлалын зардлын харьцаа (%)

Англи

Швейцарь

Испани

Голланд

Итали

Герман

Франц

Канад

Бразил

Бельги

Австрали

17.1

16

15

13.3

5.8

16

10.8

14.9

16.9

14.6

15.7

17.5

17.4

15.3

13.3

5.2

16

11.1

14.7

16.98

14

15.7

18.2

14.8

16.6

14

6.2

16.1

11.5

15.1

16.7

16.6

15.1

17.9

15

16.3

15

6.1

16

12.2

15.9

17.3

15.3

15.7

зуучлалын зардлын харьцаа (%)

2007 2008 2009 2010

Өсөлтийн таамаглал• Олон улсад хүлээн зөвшөөрөгдсөн аудит, санхүүгийн

үйлчилгээний 4 том байгууллагын нэг болох Price Water House Coopers (PWC)-гийн гаргасан судалгаанд

• E6-хөгжсөн зах зээл• G6- өсөлттэй зах зээл

• G6 буюу Олон улсын эдийн засаг, улс төрийн байр суурь хүчирхэг их гүрнүүдийн даатгалын зах зээл дээрх эзлэх хувь хэмжээ тогтмол, нэг хэвийн түвшиндээ байгааг

• E6 буюу өдөр тутмын хүчирхэгжиж байгаа 6 улсын даатгалын зах зээлийн дэлхийн зах зээлд эзлэх хувь хэмжээ маш их эрчтэйгээр өсөн нэмэгдэж байгааг эндээс тус тус харж болно

2006-2020 оны даатгалын салбарын өсөлтийн таамаглал

24%

47%

29% Бусад орнуудE6 буюу хөгжсөн зах зээлG6 буюу өсөлттэй зах зээл

E6 орнуудын өсөлтийн таамаглал

Хятад Энэтхэг Бразил ОХУ Индонез Мексик0

5

10

15

20

25

30

26.7

12.2

2.4 2.3 2.3 1.4

E6-орнуудын 2003-2020 оны өсөлтийн таамаглал (%)

G6 орнуудын 2006-2020 оны өсөлтийн таамаглал

Япон Канад Франц Герман Англи АНУ

1.1 1.3 1.5 1.9 1.9

15.9

G6 орнуудын 2006-2020 оны өсөлтийн таамаглал (%)

Монгол улсын даатгалы зах зээл

Үүсэл хөгжил

• 1934 онд Улсын мэдлийн даатгалын байгууллагыг “Улсын Аюулаас Хамгаалах Газар” нэртэйгээр байгуулсан.

• 1936 он  Үйлдвэр, Аж ахуйн өмч, хөрөнгийн даатгал.• 1943 он Ажилчин, албан хаагчийн амь насны

даатгал.• 1944 он Иргэдийн хашаа байшингийн даатгал• 1946 он Иргэдийн амь нас, эрүүл мэндийн даатгал• 1953 он Зорчигчдын амь насны даатгал• 1961 он Тариалангийн даатгал• 1963 он Малын даатгал• 1990 онд Монгол Даатгал компани байгуулагдав.

Даатгалын зохицуулалтын хууль эрх зүйн актууд

1. Санхүүгийн зохицуулах хорооны эрх зүйн тухай хууль 2005/11/17 9-37

2. Даатгалын тухай хууль 2004/04/30 17-85

3. Даатгалын мэргэжлийн оролцогчийн тухай хууль 2004/04/30 10-47

4. Жолоочийн даатгалын тухай хууль 2011/10/06 7-29

5. Иргэний хуулийн Даатгал гэсэн 43 дугаар бүлэг

6. Аж ахуйн үйл ажиллагааны тусгай зөвшөөрлийн тухай хууль

7. Даатгалтай холбоотой бусад хууль (нотариатч, өмгөөлөгч, тээвэр)

8. Даатгалын багц дүрэм (40 гаруй журам, заавар)

Даатгалын зах зээл 2011 онд

• Ердийн даатгалын 17 компани • Урт хугацааны даатгалын 1 компани• даатгалын мэргэжлийн оролцогчид: даатгалын төлөөлөгч 2204 даатгалын зуучлагч 8 компани даатгалын хохирол үнэлэгч 10 компани

Даатгалын зах зээл дээрх тусгай зөвшөөрөл эзэмшигчдийн тоо

2007 2008 2009 2010 20110

500

1000

1500

2000

2500

707

1196

1771

21052204

тусгай зөвшөөрөл эзэмшигчдийн тоо

Даатгалын компаниудын хөрөнгийн хэмжээ

2008 2009 2010 20110

10

20

30

40

50

60

70

80

90

34.841.1

58.7

82.2

нийт хөрөнгө /тэрбумаар/

Даатгагчын хураамжийн орлого, нөхөн төлбөр /тэрбум-төгрөгөөр/

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 20110

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

5.17 6.15 6.327.86

9.4911.75

16.91

21.2

25.4

31.8

47.1

1.77 1.06 1.24 1.47 2.37 2.78 3.38 4.5 5.5 6.3

10

хураамжийн орлого /тэрбум төгрөгөөр/ Даатгалын нөхөн төлбөр /тэрбум-төгрөгөөр/

Даатгалын хураамжийн орлого /төрөл тус бүрээр/

хариуцлагын37%

санхүүгийн

6%

амь нас, эрүүл мэнд12%

эд хөрөнгийн45%

Даатгалын хураамжийн орлого /төрөл тус бүрээр/

ДНБ-д эзлэх даатгалын хураамжийн орлогын харьцаа /%-иар/

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 20110

0.1

0.2

0.3

0.4

0.5

0.6

0.40.43

0.38 0.370.34

0.32

0.37 0.360.39 0.38

0.48

ДНБ-д эзлэх даатгалын хураамжийн орлогын харьцаа /%-иар/

Нэг хүнд ногдох даатгалын хураамжийн орлого /төгрөгөөр/

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 20110

2000

4000

6000

8000

10000

12000

14000

16000

18000

20000

2131.1 2499.2 2537.83160.3

3726.24568

6511.2

7977.68657.1

11766.11

17587.81

Нэг хүнд ногдох даатгалын хураамжийн орлого /төгрөгөөр/

Хохирол нөхөлтийн харьцаа /%-иар/

Даатгалын нөөцийн сан /тэрбум-төгрөгөөр/

Нийт хөрөнгийн хэмжээгээр зах зээлд эзлэх хувь Нөхөн төлбөрийн хувь

Нөөцийн сангийн хувь Орлогын хувь

Дүгнэлт

Даатгалын зах зээл нь маш эрт дээр үеэс үүсэлтэй бөгөөд аливаа эрсдэлээс

урьдчилан сэргийлэх, хамгаалах хамгийн боломжит арга хэрэгсэл юм.

Манай улсын хувьд Даатгалын зах зээлийн суурь хожуу тавигдсан байна.

Даатгалын хураамжийн орлого ДНБ-д эзлэх хэмжээ манай оронд 0,48 хувь

байгаа бол дэлхийн даатгалын зах зээл өндөр хөгжсөн орнуудад / АНУ,

Япон, Франц, Герман, Англи/ 3-8 хувь байдаг байна. Нэг хүнд ногдох

орлогын хэмжээ манайд 2011 оны байдлаар 17,587 төгрөг буюу

ойролцоогоор 11 доллар байгаа бол даатгал өндөр хөгжсөн дээрх орнуудад

12-13 мянган долларын хэмжээтэй байдаг байна. ДНБ-д эзлэх хэмжээ, нэг

хүнд ногдох хураамжийн хэмжээнд үндэслэн тооцвол манайд даатгалын зах

зээлийн хөгжлийг түргэсгэх шаардлага байна.

• Ашигласан ном• “Эрсдэл ба даатгал” Г. Балж• Ашигласан Веб• Frc.mn• Mandaldaatgal.mn• Eri.mn

Анхаарал тавьсанд баярлалаа