Στρατιωτική Ιστορία 42

Η ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΚΑΙ Η ΙΣΤΟΡΙΑ

ΤΩΝ ΟΛΛΑΝΔΙΚΩΝ SS

Η ΝΑΥΜΑΧΙΑ ΤΗΣ ΝΑΥΠΑΚΤΟΥ ( 1571)ΝΑΓΚΑΣΙΝΟ: ΤΑ ΠΥΡΟΒΟΛΑ ΕΠΙΚΡΑΤΟΥΝ ΤΟΥ ΙΠΠΙΚΟΥ A ’ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ: Η ΡΩΜΗ ΣΥΓΚΡΟΥΕΤΑΙ ΜΕ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟ

ΕΠΙΟΕΣΗ ΣΤΟ ΠΡΑΣΙΝΟ ΝΗΣΙ: ΜΙΑ ΕΠΙΤΥΧΙΑ ΤΩΝ ΙΣΡΑΗΛΙΝΩΝ ΒΑΤΡΑΧΑΝΘΡΩΠΩΝ ΡΙΤΣΑΡΝ Τ ΜΠΟΝΓΚ: Ο ΑΣΣΟ Σ ΤΗΣ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗΣ ΑΕΡΟΠΟΡΙΑΣ ΣΤΡΑΤΟΥ Η ΜΑΧΗ ΣΤΗ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΟ Υ ΔΟΒΡΑ (1822)

Μ Η Ν Ι Α Ι Ο Π Ε Ρ Ι Ο Δ Ι Κ Ο Γ Ι Α Τ Η Ν Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Η Κ Α Ι Π Α Γ Κ Ο Σ Μ Ι Α Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α

m L i ä d - A m i m

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α ss* k

6

14

22

32

40

SO

SS

64

74

76

79

Σύγκρουση Βυζαντινών και Τούρκων στη Μικρά Ασία (πίνακας του Γιώργου Μοσχάκη για τη “Στρατιωτική Ιστορία").

Η ΝΑΥΜΑΧΙΑ ΤΗΣ ΝΑΥΠΑΚΤΟΥ (1571)

Α ’ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣΗ ΡΩΜΗ ΣΥΓΚΡΟΥΕΤΑΙ ΜΕ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟ

ΝΑΓΚΑΣΙΝΟ (1575)ΤΑ ΠΥΡΟΒΟΛΑ ΕΠΙΚΡΑΤΟΎΝ ΤΟΥ ΙΠΠΙΚΟΥ

Η ΜΑΧΗ ΣΤΗ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΟΥ ΔΟΒΡΑ (1822)

Η ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΗ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ ΣΤΗ ΜΙΚΡΑ ΑΣΙΑ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΜΕΣΑΙΩΝΑ (1040-1461)

ΕΠΙΘΕΣΗ ΣΤΟ ΠΡΑΣΙΝΟ ΝΗΣΙΜΙΑ ΕΠΙΤΥΧΙΑ ΤΩΝ ΙΣΡΑΗΛΙΝΩΝ ΒΑΤΡΑΧΑΝΘΡΩΠΩΝ .

Η ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΚΑΙ Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΟΛΛΑΝΔΙΚΩΝ SS

ΡΙΤΣΑΡΝΤ “ΑΙΡΑ” ΜΠΟΝι0 ΑΣΣΟΣ ΤΗΣ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗ^ ΣΤΡΑΤΟΥ

(1920-1945)ΕΡΟΠΟΡΙΑΣ

ΕΙΔΗΣΕΙΣΠΟΛΕΜΙΣΤΕΣΑΛΛΗΛΟΓΡΑΦΙΑΣΤΡΑΤΗΓΙΚΑ ΣΦΑΛΜΑΤΑWARGAMESΒΙΒΛΙΑΓΝΩΡΙΖΑΤΕΦΥΣΙΟΓΝΩΜΙΕΣQ UIZ ΓΝΩΣΕΩΝ

•ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ1 Μηνιαίο περιοδικό - Κυκλοφορεί στις αρχές κάθε μήνα · ΕΚΔΟΤΗΣ-ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ: ΣΤΑΥΡΟΣ ΠΑΝΕΛΗΣ · ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΚΤΗΣ: ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΑΜΠΑΝΗΣ · ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ-ΣΥΜΒΟΥΛΟΙ: ΜΙΧΑΗΛ 0ΙΚ0Ν0ΜΑΚ0Σ, Αντιστράτηγος ε.α. / ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΑΚΗΣ, Υποστράτηγος ε.α. / ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΑΝΑΚΑΡΗΣ, Υποστράτηγος ε.α, τ. Καθηγητής Στρατιωτικής Ιστορίας Σ.Σ.Ε./ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΓΕΔΕΩΝ, Υποστράτηγος ε.α , Καθηγητής Στρατιωτικής Ιστορίας Σ.Σ.Ε. / ΙΩΑΝΝΗΣ ΣΤΟΥΡΑΣ, Υποστράτηγος ε.α / ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΚΑΝΤΕΡΕΣ, Υποστράτηγος ε.α./ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΥ Ταξίαρχος ε.α., τ. καθηγητής Στρατιωτικής Ιστορίας ΣΣΕI ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΝΙΚΟΛΟΥΔΗΣ Συνταγματάρχης (ΤΧ) ε.α. / ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΟΥΣΚΑΣ, Αρχιπλοίαρχος (Δ) ΠΝ ε.α. / ΗΛΙΑΣ ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΗΣ / ΑΝΑΡΓΥΡΟΣ ΦΑΓΚΡΙΔΑΣ / ΑΛΕΞΗΣ ΣΑΒΒΙΔΗΣ / ΝΙΚΟΣ ΣΤΕΦΑΝΟΥ / ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΒΑΡΕΛΑ / ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΚΑΡΥΚΑΣ /' ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΣ / ΗΛΙΑΣ ΑΝΑΓΝΟΣΤΑΚΗΣ / ΚΟΣΜΑΣ ΠΑΠΑΒΛΑΣΟΠΟΥΛΟΣ / ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ / ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΣ/ ΖΑΦΕΙΡΗΣ ΡΩΣΣΙΔΗΣ / ΝΙΚΟΣ ΝΙΚΟΛΟΥΔΗΣ / ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΓΑΡΟΥΦΑΛΗΣ / ΝΙΚΟΣ ΠΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ / ΝΙΚΟΣ ΔΙΑΒΑΤΗΣ / ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΡΣΑΜΗΣ / ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΜΑΡΚΑΝΤΩΝΑΤΟΣ / ΙΑΚΩΒΟΣ ΧΟΝΔΡΟΜΑΤΙΔΗΣI ΣΤΕΛΙΟΣ ΔΕΜΗΡΑΣ / ΓΑΒΡΙΗΛ-ΜΙΧΑΗΛ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗΣ / ΣΠΥΡΟΣ ΚΑΠΑΡΗΣ / ΓΙΑΝΝΗΣ ΘΕΟΔΩΡΑΤΟΣ / ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΖΟΥΡΙΔΗΣ / ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΖΟΡΖΟΒΙΛΗΣ / ΛΥΚΟΥΡΓΟΣ ΑΡΕΤΑΙΟΣ / ΝΙΚΟΣ ΚΑΚΑΒΕΛΑΚΗΣ / ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΠΑΡΑΘΥΡΑΣ / ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΒΟΥΡΒΟΥΛΑΚΗΣ / ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ · ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΚΕΙΜΕΝΩΝ: ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΔΗΜ0Π0ΥΛ0Σ · ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ- ΔΙΑΦΗΜΙΣΕΙΣ: ΓΙΑΝΝΗΣ ΘΕΟΔΩΡΑΤΟΣ · ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ: ΚΙΚΗ ΜΙΧΑΛΟΠΟΥΛΟΥ - ΛΙΝΑ ΚΑΤΣΑΡΟΥ · ΓΡΑΦΕΙΑ: ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΕΟΥΣ 49, 10683 ΑΘΗΝΑ / ΤΑΧΥΔΡΟΜΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ: ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ, Τ.θ, 3951, 10210 ΑΘΗΝΑ · ΤΗΛΕΦΩΝΑ: 38.21.985 · e-mail: [email protected] · FAX: 38.21.985 t ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥ (ΕΤΗΣΙΑ 12 ΤΕΥΧΗ): 9.600 ΔΡΧ. / ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΕΣ-ΤΡΑΠΕΖΕΣ-ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ ΚΛΠ. 15.000 ΔΡΧ. · ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ: ΕΥΡΩΠΗ 16.800 ΔΡΧ. / ΚΥΠΡΟΣ 12.000 ΔΡΧ. / ΥΠΟΛΟΙΠΕΣ ΧΩΡΕΣ 20.500 ΔΡΧ. · ΕΠΙΤΑΓΕΣ (ΤΑΧΥΔΡΟΜΙΚΕΣ): ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ, Τ.θ. 3951, 10210 ΑΘΗΝΑ · ΙΔΙΟΚΤΗΤΗΣ-ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ: ΣΤΑΥΡΟΣ ΠΑΝΕΛΗΣ, Θεμιστοκλέους 49, Αθήνα · ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: ΣΤΑΥΡΟΣ ΠΑΝΕΛΗΣ »FILMS: GRAFFITI · ΕΚΤΥΠΩΣΗ: Δ, ΕΥΣΤΡΑΤΟΓΛΟΥ-Ι. ΞΥΝΟΣ ΟΕ · ΒΙΒΛΙΟΔΕΣΙΑ: ΚΛ. ΚΟΥΚΙΑΣ & ΥΙΟΙ ΟΕ

mailto:[email protected]

(3EJÜJJUΚΥΚΛΟΣ ΔΙΑΛΕΞΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Μια από τις συνέπειες της κατάρρευσης των κομμουνιστικών καθεστώτων της Ανατολικής Ευρώπης ήταν η νέα «ανακάλυψη» του βυζαντινού κόσμου, που βρίσκεται ιστορικά στο πολιτικοκοινωνικό υπόβαθρο πολλών από τις χώρες αυτής της περιοχής, Βέβαια μετά από σχεδόν μια δεκαετία είναι φυσικό το ενδιαφέρον για το Βυζάντιο να έχει ελαττωθεί. Παρά ταύτα ειδικότερα το ελληνικό κοινό εξακολουθεί να παραμένει προσηλωμένο στην αναζήτηση του βυζαντινού παρελθόντος εξαιτίας των εξελίξεων του περασμένου έτους στους χώρους της Γιουγκοσλαβίας και της Ρωσίας. Ετσι ο νέος κύκλος διαλέξεων του Ιδρύματος Γουλαν- δρή-Χορν με γενικό τίτλο «Το Βυζάντιο και οι ξένοι» παρουσιάζεται σε μια ιδιαίτερα επίκαιρη χρονική συγκυρία, με αποτέλεσμα να αναμένεται άτι θα έχει την επιτυχία που είχαν και οι αντίστοιχοι θεματικοί κύκλοι προηγουμένων ετών. Την παρούσα σειρά διαλέξεων (που θα πραγματοποιούνται κάθε Πέμπτη στις 19.00 στο εντευκτήριο του Ιδρύματος, στην οδό Μάρκου Αυρηλίου 5, στην πλατεία Αέρηδων της Πλάκας) ανοίγει η διάλεξη του γνωστού βυζαντινολόγου και συνεργάτη της «ΣΙ», Αλέξη Σαββίδη, με θέμα «Ο κόσμος των πρώιμων Τούρκων: θύννοι, Βυζάντιο και Ευρώπη» (3 Φεβρουάριου). Στη συνέχεια θα μιλήσουν: ο Βασίλης Χρη- στίδης (καθηγητής Πανεπιστημίου Ιωαννίνων) με θέμα «Βυζάντιο και Αραβες: θαλάσσιο εμπόριο και ναυτικός πόλεμος» (10 Φεβρουάριου), η διακεκριμένη βυζαντινολόγος- νομισματολόγος Βάσω Πέννα («Το Βυζαντινό νόμισμα έξω από τα σύνορα της αυίοκρατορίας», 17 Φεβρουάριου), οι συνεργάτες του Ινστιτούτου Βυζαντινών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών, Λένος Μαυρομάτης («Βυζαντινοί και Σέρβοι ή Ρωμαίοι και Τριβαλλοί, 12ος-13ος αι.», 24 Φεβρουάριου), Κατερίνα Νικολάου («Βασιλικά συνοικέσια «μετ’ αλλοφύλλων και αλλόγλωσσων», 9 Μαρτίου) και Νίκος Μοσχονάς («Η ελληνική περιπέτεια των Καταλανών», 23 Μαρτίου), η ιστορικός Ειρήνη Χρήστου («Εργα και ημέρες δυτικών απεσταλμένων στην Κωνσταντινούπολη», 16 Μαρτίου), οι καθηγητές του Πανεπιστημίου Αθηνών Κατερίνα Καραπλή («Το Βυζάντιο και οι Γότθοι», 30 Μαρτίου), Μαρία Ντούρου-Ηλιο- πούλου («Οι Βυζαντινοί στο Φραγκικό πριγκηπάτο της Αχαϊας», 6 Α

πριλίου), Σοφία Καλοπίση-Βέρτη («Κύπριοι και ξένοι στη μεσαιωνική Κύπρο: απηχήσεις στην τέχνη», 13 Απριλίου) και Τριανταφυλλίτσα Μα- νιάτη-Κοκκίνη («Αυτοκρατορικές δωρεές προς ξένους και από ξέ νους στον βυζαντινό χώρο», 11 Μαϊου) και ο επίκουρος καθηγητής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Π. Α- ντωνόπουλος («Η βυζαντινή διπλωματία και τα διαφορετικά επίπεδα των ξένων», 20 Απριλίου).

ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΙΚΗ ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥΚΕΜΑΛ

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει προκαλέσει στη Μεγάλη Βρετανία μια πρόσφατη, ογκώδης βιογραφία του Μουσταφά Κεμάλ - Ατατούρκ, η οποία κυκλοφόρησε το περασμένο φθινόπωρο. Πρόκειται για ένα έργο του παλαιού δημοσιογράφου του BBC, Αντριου Μάνγκο, με τον απλό τίτλο «Ataturk». Το έργο του προσεγγίζει τις 600 περίπου σελίδες! και αναμένεται ότι θα αποτελεί αντικείμενο συζήτησης για αρκετό καιρό. Ο συγγραφέας κατάγεται από τη Γένοβα, αλλά γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη και έχει ως μητρική γλώσσα τα τουρκικά. Από το 1947 και μετά ζει στη Βρετανία, όπου σπούδασε αραβικά και περσικά στη Σχολή Ανατολικών Σπουδών του Λονδίνου (School of Oriental and African Studies), για να σταδιοδρομήσει αργότερα ως διευθυντής της τουρκικής υπηρεσίας του BBC και να συνταξιοδοτηθεί το 1986, ως διευθυντής των εκπομπών νοτιοανατολικής Ευρώπης. Η γλωσσομάθειά του (είναι γνώστης της αγγλικής, της γαλλικής και της ελληνικής) τού επέτρεψε να μελετήσει το θέμα του σε βάθος και να παρουσιάσει μια εργασία επιστημονικά άρτια, από την οποία όμως δεν απουσιάζει ένας υποκρυπτόμενος θαυμασμός για τον βιογραφούμενο, τον οποίο ο συγγραφέας παρουσιάζει ως ρεαλιστή, αν και αδίστακτο πολιτικό. Κατά τη διάρκεια συνέντευξής του στον δημοσιογράφο Γιώργο Γεμενάκη, ο συγγραφέας δήλωσε ότι ο Κεμάλ «ήταν ικανός στρατηγός και πολύ φιλόδοξος, αλλά εκείνο που τον έκανε να ξεχωρίζει ήταν ο συνδυασμός της μακιαβελικής τακτικής, έξυπνης πολιτικής, καλής στρατιωτικής διοίκησης με ενόραση, η οποία είχε δύο εθνικούς στόχους: πρώτον, πλήρη ανεξαρτησία της Τουρκίας, και δεύτερον, εισαγωγή σύγχρονου πολιτισμού στη χώρα του».

Στο βιβλίο αποκαλύπτονται ενδιαφέρουσες λεπτομέρειες για τον αναμορφωτή της σύγχρονης Τουρκίας, όπως π.χ. τα αίτια του αλκοολισμού του. Ο ίδιος ο Κεμάλ έλεγε: «Πρέπει να πίνω. Ο νους μου δουλεύει έντονα και γρήγορα και αυτό με κάνει να υποφέρω. Πρέπει να κόψω ταχύτητα και να τον ξεκουράσω λιγάκι. Στη στρατιωτική σχολή συχνά οι συνάδελφοί μου με ξυπνούσαν το πρωί. Ολη τη νύχτα το μυαλό μου δούλευε για να λύσω κάποιο πρόβλημα και μου ήταν αδύνατο να κοιμηθώ. Τα χαράματα με έπαιρνε τελικά ο ύπνος, όταν ήμουν εντελώς εξαντλημένος». Κατά τον Μάνγκο ο ρόλος του Κεμάλ στην εκστρατεία της Καλλίπολης έ χει υπερεκτιμηθεί λόγω της μεταγενέστερης αίγλης του: «(ο Κεμάλ) ήταν άγνωστος στους εχθρούς του. Οι Βρετανοί, που ήταν οι αντίπαλοί του στη μάχη, δεν ήξεραν τίποτε για τον Μουσταφά Κεμάλ. Και ήταν άγνωστος γιατί δεν είχε παίξει καίριο ρόλο. Ηταν απλώς ένας επιτυχημένος διοικητής ενός το μέα. Αφού όμως έγ « ε πρόεδρος της χώρας, τό τε η φήμη του απλώθηκε, ενώ αντίστροφα ο ρόλος των άλλων στρατηγών στην Καλλίπολη αποσιωπήθηκε. Ομως στη μάχη αυτή ο γενικός διοικητής ήταν Γερμανός και ο δεύτερος Τούρκος. Ο ή- ρωάς μας ήταν τρίτος στην αλυσίδα της διοίκησης». Οσον αφορά τη γενοκτονία των Ελλήνων της Μικρός Ασίας από τους κεμαλικούς κατά την περίοδο 1922-23, ο συγγραφέας τη θεωρεί συνέχεια της πολιτικής που είχε προκαλέσει η κατάρρευση της πολυεθνικής Οθωμανικής Αυτοκρατορίας (από το 1911 και εξής) και η αντικατάστασή της από αμιγώς εθνικά κράτη στον χώρο της: «Ετυχε ο Ατατούρκ να είναι ηγέτης ενός κράτους-έθνους, αλλά ό,τι συνέβη θα συνέβαινε έτσι κι αλλιώς».

ΑΝΙΚΑΝΟΙ ΟΙ ΚΑΤΑΣΚΟΠΟΙ ΤΟΥ Γ ΡΑΙΧ!

Οι αποκαλύψεις μιας Γερμανίδας πρώην υπαλλήλου της Abwehr, της υπηρεσίας πληροφοριών του Γ’ Ράιχ, έρχονται να ανατρέψουν την εικόνα που υπήρχε μέχρι σήμερα Y tä αυτήν. Η 80ετής σήμερα Ινγκα Χάαγκ, πρώην γραμματέας του αρχηγού τής Abwehr, ναυάρχου Κανά- ρη, αποκάλυψε πρόσφατα ότι τα στελέχη αυτής της υπηρεσίας στο Παρίσι ήταν κατά βάση αντιναζιστές αξιωματικοί της «παλαιάς σχολής»

που έδειχναν μεγαλύτερο ενδιαφέρον για την καλοπέραση στη γαλλική πρωτεύουσα παρά για το αντικείμενο της εργασίας τους. Από τον «κανόνα» αυτόν, πάντως, φαίνεται ότι δεν αποτελούσαν εξαίρεση ούτε ο αριστοκρατικής καταγωγής αρχηγός της Abwehr (ο οποίος εκτελέστη- κε ως συνωμότης μετά την αποτυχία της αντιχιτλερικής συνωμοσίας της 20ής Ιουλίου 1944), αλλά ούτε και η ίδια η Χάαγκ: χάρη στις αντινα- ζιστικές της περγαμηνές (ήταν εξα- δέλφη ενός άλλου από τους συνωμότες), κατόρθωσε μετά τον πόλεμο να εξασφαλίσει εργασία σε μια πολιτική υπηρεσία του ΝΑΤΟ, όπου όμως έπεσε θύμα κατασκοπευτικής δραστηριότητας ενός κομμουνιστικών πεποιθήσεων κατασκόπου που εργαζόταν στο γραφείο της! Οι αποκαλύψεις της Χάαγκ έγιναν κατά τη διάρκεια ειδικής εκπομπής του βρετανικού τηλεοπτικού σταθμού BBC2, στην οποία αποκαλύφθηκε επίσης ότι οι περισσότεροι Γερμανοί κατάσκοποι που στέλνονταν στη Βρετανία ήταν ήδη αποφασισμένοι να αυτομολήσουν. Το αποτέλεσμα ήταν να καταλήξουν διπλοί πράκτορες και να στέλνουν στη Γερμανία κυρίως κουτσομπολιά ή ανακριβείς πληροφορίες, όπως εκείνες που παραπλάνησαν τον Χίτλερ σχετικά με το πραγματικό σημείο της συμμαχικής απόβασης στη Γαλλία στις 6 Ιουνίου 1944. Μια άλλη ενδιαφέρουσα αποκάλυψη είναι το ότι το περίφημο ξενοδοχείο «Adlon» του προπολεμικού Βερολίνου κάθε άλλο παρά α- ποτελούσε άντρο κατασκόπων, όπως πιστευόταν μέχρι σήμερα. Αντίθετα, κατά τη Χάαγκ, «ο Γκαίμπελς επέμενε να μην το επισκέπτονται τα στελέχη του, γιατί προοριζόταν για διπλωμάτες». Η Χάαγκ πέρασε ένα μέρος της παιδικής της ηλικίας στη Βρετανία και μιλά άπταιστα αγγλικά. Η σταδιοδρομία της στη Γερμανία είχε αρχικά ως αντικείμενο τη μετάφραση αγγλικών βιβλίων που θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν για προπαγανδιστικούς λόγους, εργασία όμως την οποία η ίδια χαρακτηρίζει ως άσκοπη, καθώς διακοπτόταν συνεχώς από βομβαρδισμούς!

ΑΠΟΚΑΛΥΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΣΟΒΙΕΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΚΟΠΕΙΑ ΣΤΗ ΔΥΣΗ

Σκάνδαλα μεγάλων διαστάσεων έχουν προκαλέσει σε πολλές χώρες της Δύσης οι αποκαλύψεις

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Ε Ι Δ Η Σ Ε Ι Σ

Η Μ ε λ ίτα Ν ό ρ γ ο υ ν τ, το όνομα τη ς οπ οίος α ν α φ έ ρ ετα ι σ το «Α ρχείο Μ ιτρ ό χ ιν» .

του πρώην υπαλλήλου της KGB, Βασίλι Μιτρόχιν. Στο βιβλίο που κυκλοφόρησε στη Βρετανία το περασμένο φθινόπωρο με τίτλο «Το αρχείο Μιτρόχιν: Η KGB στην Ευρώπη και στη Δύση« («The Mitrokhin Archive. The KGB in Europe and the West»), και το οποίο αποτελεί προϊόν της συνεργασίας του Μιτρόχιν με τον Βρετανό δημοσιογράφο Κρίστοφερ Αντριου, περιλαμβάνονται συνταρακτικές αποκαλύψεις για τη δράση της KGB σε πολλές δυτικές χώρες κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Το υλικό αυτών των αποκαλύψεων προήλθε από την επιμελημένη αντιγραφή περίπου 200.000 εγγράφων από τον Μιτρόχιν (βιβλιοθηκάριο της KGB), κατά τη διάρκεια της μεταφοράς του αρχείου της μυστικής υπηρεσίας σε νέες εγκαταστάσεις, που πραγματοποιήθηκε κατά στάδια από το 1972 και μετά. Το 1992 ο Μι- τρόχιν απευθύνθηκε στην αμερικανική πρεσβεία της Ρίγας (πρωτεύουσας της πρόσφατα ανεξαρ- τητοποιημένης Λεττονίας) προ- σφέροντας το αρχείο του έναντι αμοιβής, αλλά οι Αμερικανοί τον α- πέρριψαν. Η επόμενη κρούση του έγινε στη βρετανική υπηρεσία α- ντικατασκοπείας, τη γνωστή ΜΙ6, η οποία τον δέχθηκε με ανοικτές αγκάλες, οργανώνοντας τη μεταφορά του αρχείου του στη Βρετανία, όπως και τη μετανάστευση του ιδί- ου του Μιτρόχιν στη χώρα με νέο όνομα.

Οι αποκαλύψεις του πρώην Σοβιετικού γραφειοκράτη σχετικά με τη Βρετανία αφορούν κυρίως δύο πρόσωπα. Το πρώτο είναι η 87χρο- νη σήμερα Μελίτα Νόργουντ, πρώην γραμματέας της British Non- Ferrous Metals Association, ινστιτού

του επιστημονικών ερευνών που είχε εμπλακεί μετά τη λήξη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου στον τομέα της έρευνας και της ανάπτυξης μετάλλων τα οποία θα εχρησιμοποι- ούντο για την κατασκευή της ατομικής βόμβας. Η Νόργουντ ήταν κόρη μετανάστη από τη Λεττονία και γεννήθηκε στο Σαουθάμπτον. Το 1930 προσχώρησε στο βρετανικό κομμουνιστικό κόμμα (διατελώ- ντας παράλληλα για χρόνια και συνδρομήτρια της εφημερίδας του, «Morning Star») και το 1937 στρατολογήθηκε από τις σοβιετικές μυστικές υπηρεσίες με το κωδικό όνομα «Χόλα». Η συνεργασία της υπηρεσίας της με το βρετανικό Υπουργείο Αμυνας και με την υπηρεσία Ατομικής Ενεργείας, τη διευκόλυνε να υποκλέψει αρκετά αρχεία τού άκρως απόρρητου προγράμματος πυρηνικών ερευνών της Βρετανίας. Κατά τον Μιτρόχιν η προσφορά της στο σοβιετικό πυρηνικό πρόγραμμα ήταν ανεκτίμητη, μέχρι του σημείου η KGB να τη θεωρεί εξίσου σημαντική με τη θρυλική τετράδα των Βρετανών κατασκόπων Φίλμπυ, Μπέρτζες, Μακλήν και Μπλαντ. Αλλοι, πάντως, σπεύδουν να μειώσουν τη συμβολή της με τον ισχυρισμό ότι το ινστιτούτο στο οποίο εργαζόταν δεν είχε καμία ανάμιξη στον σχεδίασμά του εκρηκτικού μηχανισμού ή της γόμωσης της ατομικής βόμβας. Η Νόργουντ εργαζόταν αφιλοκερδώς για τους Σοβιετικούς, καθαρά για ιδεολογικούς λόγους. Οι δραστηριότητές της ήταν γνωστές στον σύζυγό της, όχι όμως και στην κόρη της, η οποία έμεινε κατάπληκτη από τις αποκαλύψεις. Δεν αποκλείεται βέβαια η δράση της να είχε υποπέσει στην αντίλη

ψη και των βρετανικών μυστικών υπηρεσιών (ασχέτως του ότι δεν την κατεδίωξαν), αφού σταδιακά της α- φαιρέθηκε η πρόσβαση σε διαβαθμισμένο υλικό. Ούτως ή άλλως, πάντως, το 1958 η Νόργουντ παραση- μοφορήθηκε από τους Σοβιετικούς, οι οποίοι δύο χρόνια αργότερα της παραχώρησαν και μικρή σύνταξη.

Ο δεύτερος Βρετανός για τον οποίο υπάρχουν σημαντικές αποκαλύψεις στο βιβλίο του Μιτρόχιν είναι ο Τζων Σίμοντς, ένας γοητευτικός πρώην αξιωματικός της Σκότ- λαντ Γιάρντ, ο οποίος από το 1972 και μετά ζει αυτοεξόριστος στο Μαρόκο εξαιτίας της συμμετοχής του σε υπηρεσιακό σκάνδαλο (κατά τον ίδιο επρόκειτο για πλε- κτάνη). Ο Σίμοντς, 64 ετών, φτωχός καί άρρωστος πλέον, είχε πιο υλιστικά κίνητρα. Εχοντας καταχωρήσει στο προσωπικό του αρχείο διάφορες «σκοτεινές δραστηριότητες» των προϊσταμένων του, στρα- τολογήθηκε από τους Σοβιετικούς ως ζιγκολό με ρόλο προσεταιρι- σμού γυναικών διπλωματών ή των συζύγων διαφόρων Δυτικών διπλωματών σε όλο τον κόσμο. Η πολύχρονη δραστηριότητα του ενέχει στοιχεία χολυγουντιανής ταινίας και ανάγκασε τον Σίμοντς να κυκλοφορεί με 100 περίπου διαφορετικά διαβατήρια. Τελικά βέβαια κα- τέρρευσε ψυχολογικά και επαγγελματικά, μέχρι του σημείου οι αποκαλύψεις του να μη γίνονται πιστευτές από τους συμπατριώτες του μέχρι την κυκλοφορία του βιβλίου του Μιτρόχιν.

Σε άλλη ευκαιρία θα αναφερθούμε στις «ελληνικές παραμέτρους» των αποκαλύψεων του βιβλίου τού Μιτρόχιν.

ΤΑ ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΑ ΤΗΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΗΣ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΟΒΙΟΜΗΧ ΑΝΙΑΣ FORD ΜΕ ΤΟ Γ ΡΑΙΧ

Ο φιλοναζισμός του Χένρυ Φορντ, ιδρυτή και ιδιοκτήτη της ομώνυμης αμερικανικής αυτοκινητοβιομηχανίας, δεν ήταν άγνωστος. Πρόσφατα όμως το αμερικανικό περιοδικό «The Nation» παρουσίασε νέα αποκαλυπτικά στοιχεία για τις σχέσεις της εταιρίας του με το Γ ’ Ράιχ. Ο Χένρυ Φορντ ήταν δηλωμένος αντισημίτης. Είχε μάλιστα γράψει ένα φυλλάδιο με τίτλο «Η ε

βραϊκή συνωμοσία: το σημαντικότερο πρόβλημα στον κόσμο», το οποίο συνέπεσε να διαβάσει ο Χίτ- λερ, που έσπευσε ενθουσιασμένος να επικοινωνήσει με τον συγγραφέα και να του εκφράσει τη συμπαράστασή του. Μετά την έναρξη του Β1 Παγκοσμίου Πολέμου ο Φορντ διετέλεσε πρόεδρος της επιτροπής «Πρώτα η Αμερική», που απέβλεπε στη διατήρηση της αμερικανικής ουδετερότητας. Παράλληλα όμως η αυτοκινητοβιομηχανία του πραγματοποίησε μεγάλα κέρδη παράγοντας πολεμικό υλικό για το Γ’ Ράιχ μέχρι την είσοδο των ΗΠΑ στον πόλεμο, τον Δεκέμβριο του 1941. Ιδιαίτερα ενδιαφέρον είναι το ότι η συνεργασία των δύο πλευρών συνεχίστηκε για οκτώ ακόμα μήνες, δηλαδή μέχρι τον Απρίλιο του 1942, μέσω των θυγατρικών εταιριών της Ford στη Γαλλία του Βισύ και στο κα- τεχόμενο Βέλγιο. Τον Μάιο του1942 το ανώτατο δικαστήριο της Κολωνίας έθεσε τη γερμανική θυγατρική εταιρία της Ford υπό αναγκαστική διαχείριση, χωρίς όμως να την κρατικοποιήσει, με αποτέλεσμα να συνεχίζουν να στέλνονται μερίσματα στην έδρα της εταιρίας, στο Μίσιγκαν των ΗΠΑ! Εξάλλου από το1943 και μετά οι μισοί εργαζόμενοι στη Ford Γερμανίας ήταν αιχμάλωτοι από τη Γαλλία, το Βέλγιο, τη Ρωσία και την Ουκρανία. Σε αυτούς προστέθηκαν τον Αύγουστο του1944 κρατούμενοι από το στρατόπεδο συγκέντρωσης του Μπούχεν- βαλντ, οι οποίοι εξαναγκάζονταν να εργάζονται επί 12 ώρες την ημέρα, με ένα διάλειμμα μόλις 15 λεπτών και τροφή που περιοριζόταν σε 200 γραμμάρια ψωμιού και σε τρεις πατάτες κάθε ημέρα. Η οικογένεια του Χένρυ Φορντ συνεχάρη επανειλημμένα κατά τη διάρκεια του πολέμου τη διοίκηση του εργοστασίου στη Γερμανία για την απόδοση της επιχείρησης. Από την πλευρά της η γερμανική κυβέρνηση προ- σφέρθηκε κατά την ίδια περίοδο να αποζημιώσει την εταιρία με 104.000 δολάρια για τις ζημιές που υφίστα- το από τους συμμαχικούς βομβαρδισμούς. Παρά ταύτα μετά τη λήξη του πολέμου, το 1965, η εταιρία δεν δίστασε να προσφύγει στην αμερικανική επιτροπή πολεμικών επανορθώσεων απαιτώντας 7.000.000 δολάρια ως πολεμική αποζημίωση, καθώς και επιπλέον ποσά για καταστροφές που είχαν προκληθεί από πλημμύρες. Τελικά η αποζημίωση την οποία εξασφάλισε δεν ξεπέρα- σε το 1.100.000 δολάρια!


λ ε π τ ο μ έ ρ ε ια απ ό τ η σ ύ γ κ ρ ο υ σ η τω ν δ ύ ο α ν τιπ ά λω ν σ τη ΨβΗμαχία τ η ς Ν α υ π ά κ το υ (Β ε ν ε τ ία ,Μ ο υ σ ε ίο C o rm * ) . '

ΙΤΡΛΠΟΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

W A Y l l A K V Q Y (1S71)

C ß

Ο ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΟΣ ΘΡΙΑΜΒΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ TOY

0 16ος Α ΙΩ ΝΑΣ ΥΠΗΡΞΕ ΠΟΛΥΤΑΡΑΧΟΣ ΟΧΙ ΜΟΝΟ ΓΙΑ ΤΗ ΒΑΛΚΑΝΙΚΗ ΧΕΡΣΟΝΗΣΟ, ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΓΙΑ ΟΛΗ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ. 01 ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΙΣ ΜΕΤΑΞΥ ΤΩΝ ΚΡΑΤΩΝ ΗΤΑΝ ΣΦΟΔΡΕΣ, ΣΥΜ ΠΕΡΙΛΑΜ ΒΑΝΟ Μ ΕΝΗΣ ΑΥΤΗΣ ΤΗΣ ΟΘΩΜ ΑΝΙΚΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ ΜΕ ΤΗΝ ΙΣΠΑΝΙΑ ΤΟΥ ΦΙΛΙΠΠΟΥ Β ’. 01 ΑΝΑΜΕΤΡΗΣΕΙΣ ΚΡΑΤΗΣΑΝ ΓΙΑ ΠΟΛΛΑ ΧΡΟΝΙΑ, ΜΕ ΑΠΟΚΟΡΥΦΩΜΑ

ΤΗ ΝΑΥΜΑΧΙΑ ΤΗΣ ΝΑΥΠΑΚΤΟΥ ΤΟ 1571, ΧΩΡΙΣ ΝΑ ΕΧΟΥΝ ΞΕΚΑΘΑΡΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ. ΑΝ ΚΑΙ 01 ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ ΤΗΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ ΚΕΡΔΙΣΑΝ ΤΗ ΜΑΧΗ, ΔΕΝ

ΜΠΟΡΕΣΑΝ ΝΑ ΚΛΟΝΙΣΟΥΝ ΤΑ ΘΕΜΕΛΙΑ ΤΗΣ ΟΘΩΜ ΑΝΙΚΗΣ ΕΞΟΥΣΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑ ΤΗΣ ΣΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΜΕΣΟΓΕΙΟ.

ΚΟΣΜΑΣ ΠΑΠΑΒΛΑΣΟΠΟΥΛΟΣΔ ρ Ισ το ρ ία ς Π α ν ε π ισ τη μ ίο υ A b e rd e e n

II ι _ δη απο τα μεσα το υ 15ου αιώνα τα ευρωπαίκα 1 § κράτη βρ ίσκονταν ασ φυκτικά κο ντά με το υ ς ™ ™ Τούρκους. Τα παράλια τη ς Ιταλίας και οι ουγγρ ικές εκ τά σ εις βίωναν το ν τρ όμο τω ν τουρκικώ ν επ ιδρομών. Αν και ο α υ τοκρά τορ α ς τη ς Αυστρίας Κάρολος Ε ’ έπ ρ α ξε ό ,τι μπορούσε, μ ετά το ν θά να τό το υ ο διάδοχός το υ Φ ερδινάνδος αναγκάσ τηκε να σ ταματήσ ει το υς αγώ νες λόγω έλλε ιψ ης οικονομικώ ν πόρων. Το 1562 υπο- γρά φ ηκε από το ν ίδιο μια σειρά από τα π εινω τικές συνθ ή κες , με βάση τ ις οπ οίες κά θε χρόνο υπ οχρεω νόταν να πληρώ νει φόρο σ τον σουλτάνο, ενώ παράλληλα ο ο ίκος τω ν Αψβούργω ν αναγκαζόταν να αναγνω ρίσει τη ν Τρανσυλβανία ως α ν εξά ρ τη τη περιοχή με δικό τη ς ηγεμόνα .

Κατά τη δ ιάρκεια το υ 1558 ο Φίλιππος Β' έπαιρνε διακρ ιτικά μ έρ ος σε α υ τές τ ις συνομιλίες, ελπ ίζοντας πως με α υ τό το ν τρόπο θ α ασφάλιζε το μέτω πο τη ς Μ εσ ο γείου. Σ το τέ λ ο ς φ ά νη κε ό τι επ ιτεύ χ θ η κε κάποιου είδους συνεννόηση, αλλά ένα ν χρόνο μ ετά (το 1559) ο Φίλιππος ά λλα ξε τη στάση του . Οι δ ιπ λω ματικές επ αφ ές με το υς Τούρκους διακόπ ηκαν και το ν Ιούνιο το υ 1559 ο Ισπανός μονάρχης ενέκρ ιν ε το σχέδιο του αντιβασ ιλέα του στη Σ ικελία και τω ν Ιωαννιτών Ιπποτών τη ς Μ άλτας για μια ε πιχείρηση κατάληψ ης τη ς Τρίπολης, που ε ίχε κυ ρ ιευ θ εί από το υ ς Τούρκους και το υ ς συμμάχους το υ ς το 1551. Αυτή η σημαντική αλλαγή π ολιτικής απ έναντι σ την Οθωμανική Α υτοκρα τορ ία ο φ ε ιλό τα ν μερ ικώ ς στις αναφ ορές που ε ίχε ο Φίλιππος σ χετικά με εσ ω τερ ικές δ ιαμάχες τω ν Τούρκων, αλλά κυρίως στο τέ λ ο ς τη ς δ ιαμάχης το υ με τη Γαλλία. Ο Φίλιππος ε ίχε κα τα φ έρ ε ι να απαγκιστρώ

σει τ ις δυνά μεις το υ από τη βόρεια Ευρώπη, ενώ παράλληλα ε ίχ ε σ τερήσ ει από το υ ς Τούρκους το υ ς παραδοσιακούς το υ ς συμμάχους. Χωρίς όμω ς να γνω ρ ίζει τη ν κα τά σταση τη ς χώρας το υ υπ έθεσ ε πως αυτή ή τα ν η κα τά λληλη σ τιγμή για να αναλάβει τη ν πρω τοβουλία στη Μ εσόγειο.

Οι χρ ισ τιαν ικές δυνάμεις , που α π ο τελού ντο από 47 γα λέρ ες και περίπου 12.000 ά νδρες, δ εν συνάντησαν αντίσταση ό ταν κα τέλα βα ν το νησί Τζέρμπα (Djerba ) κον τά σ την Τρίπολη. Μ όλις όμως τα νέα έφ θασαν σ την Κω νσταντινούπολη ο αρχηγός το υ το υρ κικο ύ στόλου, Πιαλή πασάς, ξεκ ίνησ ε με δύναμη 85 πλοίων. Μ έσα σε ε ίκοσι μ έρ ες έφ θ α σ ε στις θ έσ ε ις τω ν χριστιανικώ ν δυνάμεω ν και επ ιτέθ η κ ε σ τις 12 Μαϊου 1560. Οι χρ ισ τιαν ικές δ υνά μεις π ανικοβλήθηκαν και έ τρ ε ξα ν για να σωθούν στις γα λέρ ες . Ο απολογισμός τω ν απωλειών ή τα ν τρ ο μ α κτικός : 27 γ α λέρ ες έπεσαν στα χέρ ια τω ν Τούρκων, ενώ6.000 σ τρα τιώ τες που δ εν μπόρεσαν να δ ιαφ ύγουν παραδόθηκαν μ ετά από 10 εβ δ ο μ ά δ ες λόγω έλλε ιψ η ς τρ ο φ ής και νερού . Η αποτυχία τη ς εκσ τρα τεία ς στην Τρίπολη ή τα ν ένα σημαντικό μάθημα για το ν Φίλιππο, που διαπίστωσε ό τι η αναμέτρησ η μ ε το υ ς Ο θω μανούς δ εν ή ταν καθόλου απλή υπόθεση.

Η αποτυχία τω ν Ισπανών ή τα ν σημάδι που έδ ε ιχ ν ε τη σαφή υπεροχή τω ν Οθωμανών στη Μ εσόγειο . Εναν χρό νο αργότερα , το 1561, το υρ κ ικά πλοία έφ θασαν ως τη Μ αγιόρκα, κάτι που απ οδείκνυε τη ν αδυναμία τω ν Ισπανών να αντιμετω π ίσ ουν τη ν κατάσταση. Μ ετά τη ν ε κ σ τρα τεία στην Τρίπολη οι τ ε λ ε υ τα ίο ι μαζί με το υ ς συμ-

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ


μάχους το υ ς (Ιω αννίτες Ιππότες τη ς Μ άλτας, Γένουα, Φ λω ρεντία και Σαβοΐα) δ ιέ θ ε ταν μόλις 64 γ α λέρ ες για επ ιχειρήσ εις στη Μ εσόγειο. Γι’ α υ τό ν το ν λόγο ο Φίλιππος ξεκ ίνη σ ε ένα μεγάλο πρόγραμμα ναυπήγησης πλοίων χωρίς να θ έσ ε ι ο ικονομ ικά ό ρια. Παρά το γεγονός ό τι η κατασκευή πλοίων ή τα ν μια πολύπλοκη διαδικασία, που απαιτούσε πολύ χρόνο, μέσα σε τρ ία χρόνια η ισπανική ναυτική δύναμη αναγεν- ν ή θ η κ ε. Ο Φίλιππος διόρισε το ν Δον Γκαρ- σία ν τ ε Τολέδο (Don Garcia de Toledo) αρχηγό του στόλου, που αρ ιθμούσ ε π λέον 100

Ο ι Θ έ σ ε ις τω ν α ν τίπ α λ ω ν δ υ ν ά μ εω ν (Β α τ ικ α ν ό , G a lle r ia d e lle C a rte G eo g ra g ic h e ).

πλοία - από τα οποία τα 70 ή τα ν ισπανικά. Α ντικε ιμ εν ικό ς σκοπός ή τα ν η κατάληψ η το υ λ ιμανιού τη ς Τετουάν ( Penon de Velez), που υπήρξε κα ταφ ύγιο για το υ ς π ειρα τές. Η επιχείρηση σ τέφ θ η κ ε από απόλυτη επιτυχία και έτσ ι η δυτική Μ εσ όγειος πέρασε κάτω από το ν έλεγχο τω ν Ισπανών.

Σ την κεν τρ ική περιοχή τη ς Μ εσογείου οι Τούρκοι είχαν ακόμα τη ν π ρω τοβουλία τω ν κινήσεω ν και σχέδιαζαν τη ν επ όμενη εκσ τρα τεία το υ ς το 1565. Ηταν γνω στό σε ό λες τ ις ευρω π αϊκές π ρω τεύουσ ες πως ε το ίμαζαν ένα ν μεγάλο στόλο σ την Κωνσταντινούπ ολη, αλλά π α ρέμενε άγνωστο αν ε ίχαν ως στόχο τη ν Κύπρο, που ή τα ν υπό τη ν κυριαρχία τω ν Β ενετώ ν, ή τη Μάλτα, το τ ε λ ευ τα ίο σ ημαντικό οχυρό τω ν ιπποτών το ύ τά γμ α το ς του Αγίου Ιωάννη. Το μυστήριο λύθ ηκε ό τα ν ο σ τόλος εμφ α ν ίσ τη κε έξω

από τις α κ τές τη ς Μ άλτας στις 18 Μαϊου 1565. Ουσιαστικά με τη ν πολιορκία αυτού το υ νησιού δ ρο μο λογήθηκα ν τα γεγονό τα που οδήγησαν στη ναυμαχία στη Ναύπακτο.

Ο αρχηγός τω ν ιπποτών, Ιω άννης ν τε λα Β α λέτ (John de la Valette) ε ίχε π ράξει ό ,τι μπορούσε για να ενισχύσει τη ν άμυνα της Μ άλτας με τη βοήθ εια το υ Δον Γκαρσία ν τ ε Τολέδο, που ή τα ν αντιβασ ιλέας τη ς Σικελίας. Δ ιέ θ ε τ ε μόλις 9.000 ά νδ ρ ες ένα ντι τω ν 23.000 Τούρκων που αποβιβάστηκαν στο νησί στις 18 και στις 19 Μαϊου. Για 23 μ έρ ες η μικρή φρουρά ά ν τε ξε στις επάλξε ις το υ Σα ίντ Ελμο (St. Elmo), που ή τα ν το κλειδ ί για τη ν άμυνα τη ς Μ άλτας, μια σειρά τουρκικώ ν επιθέσεων. Η γεννα ία α ντίσ τα ση τω ν ιπποτών έδωσε χρόνο στον Λα Βαλ έ τ να ενισχύσει τ ις οχυρώ σεις τού

Μπούργο (II Burgo), που ή τα ν το κύριο οχυρό, και παράλληλα να σ τε ίλ ε ι εκκλή σ εις για επείγουσα Βοήθεια.

Β οήθεια ικανή για να α λλά ξε ι τη ν κα τά σταση μπορούσαν να δώσουν μόνο οι Ισπανοί, που άργησαν υπερβολικά για να ανακουφ ίσουν το υ ς π ολιορκημένους. Υπήρχαν όμως σοβαροί λόγοι για τη ν κα θ υ σ τέρηση. Παρά τ ις φ ιλό τιμ ες π ροσπ άθειες του Δον Γκαρσία, χρεια ζότα ν χρόνος για να συγκεντρώ σ ει σ τρατό και στόλο στη Μ εσσήνη. Θα ή τα ν μάλιστα τερά σ τιο σφάλμα να σ ταλεί ένα ανεπαρκώς π ροετο ιμασ μένο εκσ τρ α τευ τικό σώμα, που θα ε ίχ ε ως αποτέλεσ μ α (σε περίπτωση απ οτυχίας) να αφ ε- θ ε ί ολόκληρη η δυτική Μ εσ όγειος στο έ λ ε ος τω ν τουρκικώ ν επιθέσεων. Η δύναμη αυτή απέπλευσε από τη Σ ικελία στις 26 Αυ- γούστου, με σαφείς δ ια τα γές από το ν ίδιο το ν Φίλιππο να απ οφ ύγει να δώσει μάχη στα ανοικτά με τ ις α νώ τερ ες α ρ ιθμητικά το υ ρ κ ικ ές δυνάμεις. Ο ισπανικός στόλος αναγκάσ τηκε να επ ισ τρέφ ει στη Σ ικελία λόγω κακών καιρικών σ υνθηκώ ν και τελ ικά κα τά φ ερ ε να φθάσ ει στη Μ άλτα στις 7 Σ επ τεμβρ ίου . Μ ετά από τέσ σ ερ ις περίπου μήνες π ολιορκίας και οι δύο π λευρ ές βρ ίσ κονταν στα όρια τη ς ε ξά ντλησ ης . Ο Δον Γκαρσία ε κ τέ λ ε σ ε τ ις δ ια τα γές που έλα β ε με απόλυτη επ ιτυχία και αποβίβασε 10.000 ά νδρ ες χωρίς να χρε ια σ τεί να α ντιμετω π ίσει το ν το υρ κ ικό στόλο. Μ ε τη ν αποβίβαση αυτώ ν τω ν ενισχύσεω ν οι Τούρκοι με επικεφ α λή ς το ν Πιαλή πασά αναγκάσ τηκαν να αποσύρουν τ ις δ υνά μεις το υ ς . Μ έχρ ι τ ις 12 Σεπ τεμβ ρ ίου το τε λ ευ τα ίο σκάφος το υ ς ε ίχε απ ομακρυνθεί.

Η άρση τη ς πολιορκίας εορ τά σ θη κε από ό λες τ ις ευρω π αϊκές π ρω τεύουσ ες ως μια σπουδαία νίκη τω ν χρισ τιανικώ ν δυνάμεων. Από τη ν άλλη π λευρά ο π ολιτικός απόηχος τω ν γεγονό τω ν στη Μ άλτα δ εν ή ταν απόλυτα ενθ α ρ ρ υντικός . Ο Φίλιππος άργησε να σ τε ίλ ε ι βοήθεια , που μάλλον δ εν τη ν έσ τε ιλ ε πολύ πρόθυμα, ενώ παράλληλα ο πάπας Πίος Δ ’ π αρέλειψ ε επ ιδ εικ τικά να α να φ έρει τη ν Ισπανία στις ε υ χαρισ τίες του για τη νίκη. Πάντως το γ εγο νός π α ρέμενε: ο ισπανικός σ τόλος έσωσε τη Μ άλτα και τη ν κεν τρ ική Μ εσόγειο από το υ ς Τούρκους και η ισπανική ναυτική δύ ναμη ή τα ν η μόνη ικανή να σ ταματήσ ει το ν οθω μανικό επεκτατισ μό .

Ο ηλικ ιω μένος π λέον σ ουλτάνος Σου- λεϊμ ά ν ο Μ εγαλοπρεπ ής αποφάσισε να απαντήσει σ την ταπείνωση με μια εκσ τρα τε ία που ε ίχε ως στόχο τα εδάφ η τη ς κ ε ν τρ ικής Ευρώπης, παρά με μια ναυτική επιχείρηση. Αν και τυπ ικά υπήρχε ε ιρ ήνη μ ετα ξύ το υ σουλτάνου και το υ Αυστριακού α υ τοκρά τορα από το 1562, ο θ ά να το ς του Φ ερδινάνδου το 1564 έδωσε σ τους Τούρκους τη ν ευκα ιρ ία να απαιτήσουν πληρωμή καθυ σ τερημ ένω ν φόρων. Ο ν έο ς α υ τοκρά τορας, Μ αξιμ ιλιανός Β', ή θ ε λ ε πάση θυσία να απ οφ ύγει τη σύγκρουση με το υ ς Ο θωμανούς, αλλά έχοντα ς έ λ θ ε ι ήδη σε διαμάχη με το ν η γεμόνα τη ς Τρανσυλβανίας (που ζή τησ ε τη βοήθ εια το υ Σουλεϊμάν)

βρουάριο το υ 1568 σε ο κτά χρ ονη σ υνθήκη ε ιρ ήνη ς. Η συμφωνία π ροέβλεπ ε τη ν κα τα βολή ετήσ ιου φ όρου σ τον σουλτάνο από το υ ς Αυστριακούς.

Αν και ο θ ά να το ς το υ Σουλεϊμάν έδωσε ά δοξο τέ λ ο ς σ την εκσ τρ α τε ία κατά τω ν Αυστριακών, υπήρχαν άλλοι λόγοι για τη ν κάμψη τη ς οθω μανικής επ ιθ ετικό τη τα ς .Πιο πριν, αλλά και κατά τη δ ιάρκεια τη ς βασ ιλείας το υ Σ ουλεϊμάν, ο το υ ρ κ ικό ς στρατό ς θ εω ρ ε ίτο πιο α π οτελεσ μα τικός σε σύγκριση με το ν στόλο. Ο ισ τορ ικός Ε λτον στο βιβλίο του «Reformation Europe» αναφ έρ ε ι ό τι «στις ευρω π αϊκές ε κ σ τρ α τε ίες ο το υ ρ κ ικό ς σ τρα τός χρησ ιμοπ οιείτο πρωταρχικά για μ εγά λης κλίμακας επ ιδρομές παρά για μαζική κατάκτησ η εδαφών». Αυτ έ ς ωστόσο οι επ ιδρ ομές έγιναν τόσ ο μακριά από τ ις βάσεις το υ σ τρα τού που σ τέ ρησαν από το υ ς Ο θω μανούς μεγάλο μ έρ ος τη ς ικα νό τητά ς το υς . Τα χρονικά π εριθώ ρια για μια εκσ τρα τεία απ οδείχθηκαν πολύ μικρά για το υ ς Τούρκους, που χρειά ζοντα ν 90 η μ έ ρ ες για να μ ετα κ ινή σ ου ν το υ ς τε ρ ά σ τιους α ρ ιθμούς από ανθρώ πους, κτή νη και π ρ ο μ ή θ ε ιες από τη ν Κω νσταντινούπολη ως τη ν Ουγγαρία. Οι Αυστριακοί αντιλή- φ θ η κα ν το μεγάλο μ ε ιο ν έκ τη μ α που α ν τιμετώ πιζαν οι Τούρκοι και έτσ ι δ η μ ιο ύρ γη σαν μια αλυσίδα ισχυρών οχυρών που αποδ είχθη κα ν ικανά να σ τα μ α τούν τ ις επ ιδρομ ές για όσο χρειαζόταν. Ενώ οι Τούρκοι βρ ίσκονταν ακινη τοπ ο ιη μένο ι μπροστά από τα τε ίχ η κάποιου οχυρού ο χρόνος λ ε ιτο υργούσ ε προς ό φ ελο ς τω ν Αυστριακών, καθώ ς ο χειμώ νας πλησίαζε και οι πρώτοι θα έπρεπ ε να επ ισ τρέφ ουν στις βάσεις το υς . Η αντίσταση τω ν Αυστριακών στο ο χυρό Σ εγεδ ίν το 1566 α π έδ ειξε πόσο καλά λε ιτο ύ ρ γη σ ε αυτή η τα κ τική . Ακόμη και αν ο Σουλεϊμάν ζούσε δ εν θ α μπορούσε να Q π ράξει π ερισσότερα, αφού τα χρονικά πε- f * ρ ιθώρια σ τένευα ν με τη ν ά φ ιξη του χειμώ να. Η τουρ κική εκσ τρα τεία σ την κεν τρ ική Ευρώπη το 1566 έ δ ε ιξ ε πως η επ ιθ ε τ ικ ό τη τα τω ν Τούρκων ε ίχε α μ β λυνθε ί και πως ο ·. π όλεμ ος σ την ξηρά μ ετα ξύ το υ χρ ισ τιανικού κόσμου και το υ Ισλάμ έφ θ α νε σε α δ ιέξοδο .

Η ικα νότητα τω ν Οθωμανών για π όλεμο σ την ξηρά βρ ισκόταν σε πτώση, όμως τα γεγονό τα κατά τη δ εκα ετία το υ 1560 έ δειχναν καθαρά πως η δύναμή το υ ς στη θάλασσα αυξα νότα ν συνεχώς. Παρά τη ν απ οτυχία το υ ς στη Μ άλτα θα επανέρχονταν στη Μ εσόγειο έχο ντα ς ως π ιθανούς σ τόχους τη ν Κύπρο, τη ν Ιταλία ή ακόμα και τη ν ίδια τη ν Ισπανία. Σ τα μάτια τω ν Ευρωπαίων ο Σ ελίμ Β ' φ ά ντα ζε περ ισ σ ότερο ως ποιη-’"' “ : τή ς , παρά ως π ολεμ ισ τής. Η ταν όμως ε θ ιμοτυπ ικό για το υ ς ν έο υ ς σ ουλτάνους να αρχίζουν τη βασιλεία το υ ς με μια εντυπ ω σιακή εκσ τρα τεία . Μια εκσ τρ α τεία τω ν Οθωμανών στη Μ εσ όγειο δ εν θ α μπορούσε να κρατήσει για πολύ χρόνο στο π εριθώ ριο το υ ς Ισπανούς (από το να η γη θο ύν το υ χρ ισ τιανικού κόσμου ενα ντίο ν το υ Ισλάμ), λόγω τη ς θ ρησ κεία ς και τη ς ιστορίας τους .Ας μη λησ μονούμε πως οι Ισπανοί κα τά φ ε-

δ εν μπόρεσε να τη ν απ οφύγει. Η ταν πλέον φα νερό στις αρχές το υ 1566 πως οι Τούρκοι θα εισ έβαλλαν για μια ακόμα φορά στα εδάφ η τη ς Αυστρίας. Ο Μ αξιμ ιλιανός, αν και δ έχ θ η κ ε ο ικονομική β ο ήθ εια από το ν ε ξά δ ελ φ ό το υ Φίλιππο Β', σ υγκρότησ ε με πολύ δυσκολία έναν σ τρα τό 40.000 ανδρών, ενώ στο αντίπαλο σ τρα τόπ εδο ο Σουλεϊμά ν τη ν Πρω τομαγιά το υ 1566 ξ ε κ ινούσε επ ικεφ α λής ενός σ τρα τού που αρ ιθ μούσε περίπου 300.000 ά νδρ ες . Ο το υ ρ κ ικός σ τρα τός βάδισε για 97 μ έρ ες μέχρ ι να σ υναντήσει σοβαρή αντίσταση στο οχυρό Σ εγεδ ίν (Szigeth), στη νοτιο - δυ τική Ο υγγαρία. Οι Αυστριακοί κράτησαν για 34 μ έρες , μ έχρ ι τ ις 8 Σ επ τεμβρίου . Δύο μ έρ ες πριν ο Σ ουλεϊμ ά ν ε ίχε π εθάνει.

Ο μεγάλος β εζύ ρη ς Μ εχ μ έτ Σοκολί (Sokolli) κα τά φ ερ ε να αποκρύψ ει το ν θ ά να το το υ σουλτάνου για τρ ε ις εβ δο μά δες. Μ έσα σε α υ τό το δ ιάστημα ο γ ιο ς το ύ Σου- λεϊμάν, Σ ελίμ Β ’, μπόρεσε να το ν δ ια δ εχθ εί ειρην ικά και να τα ξ ιδ έψ ε ι από τη ν Κωνσταντινούπ ολη ως το Β ελιγράδ ι γ ια να το ν κηρ ύ ξε ι ο σ τρα τός σουλτάνο. Προς στιγμή ο κίνδυνος για τη ν Αυστρία ε ίχε περάσει, καθώ ς καμία από τις δύο π λευ ρ ές δ εν ή τα ν π ρόθυμη να συνεχίσει. Μια αυστριακή αντιπροσωπεία έφ θα σ ε σ την Πόλη στα τέ λ η το υ 1567 και ο Σ ελίμ συμφώ νησε το ν Φε-


Ο Β ε ν ε τ ό ς ν α ύ α ρ χ ο ς Σ ε β α σ τ ια ν ό ς Β ε ν ιέ ρ (Β ε ν ε τ ία , Μ ο υ σ ε ίο C orrer).

ραν μόνοι το υ ς να δ ιώ ξουν το υ ς Α ραβες από τη χώρα το υ ς και δ εν ή θ ελα ν με κανέ- ναν τρόπ ο να α π ειληθούν τα σ υμ φ έρο ντά το υ ς από μια συμμαχία μ ετα ξύ τω ν Ο θω μανών και τω ν Βορειοαφρικανώ ν κουρσάρων, που απειλούσαν τις θαλάσσιες επικοινω ν ίες μ ετα ξύ τη ς Ιβηρικής χερσονήσου και τω ν ιταλικώ ν κτήσ εω ν τω ν Ισπανών.

Φυσικά οι Ισπανοί δ εν θα μπορούσαν από μόνοι το υ ς να νικήσ ουν το υ ς Τούρκους. Υπήρχε λοιπόν ανάγκη για μια κοινή κίνηση τω ν ισχυρών χρισ τιανικώ ν κρατών έτσ ι ώστε να τ ε θ ε ί ένας φ ραγμός στον ε π εκτα τισ μό το υ ς . Εκφ ραστής α υ τής τη ς κίνησης έγ ιν ε ο πάπας Πίος Ε’, που επ ιχείρησε να ενώ σει τη ν Ισπανία, τη Γαλλία, τη Β ενετία και ά λλες ιτα λ ικές π όλεις σε μια συμμαχία για να π ολεμήσ ει το υ ς Ο θω μανούς. Ο Πίος Ε’ ο ραματιζόταν μια μεγάλη χρισ τιανική σ ταυροφορία κατά τω ν απίστων και όταν, όπως θα δού με, α υ τό επιτε ύ χ θ η κ ε οφ ε ιλό τα ν απ οκλειστικά σ τον ίδιο. Ο πάπας δ εν δίσ ταζε να επ ιπ λή ττε ι το υ ς πρέσβεις τω ν καθολικώ ν κρατώ ν για έλλειψ η προσπάθειας που θα οδηγούσε στη δημ ιουργία τη ς συμμαχίας. Ιδ ια ίτερα κατά τα πρώτα χρόνια στο αξίω μα (1566) ο Πίος βίωνε τη ν απροθυμία τω ν Ισπανών να συμβάλουν σε μια τέ το ια συμμαχία δ ιό τι αντιμετώ π ιζαν π ροβλήματα με τ ις κτήσ εις το υ ς στις Κάτω Χώρες. Παράλληλα και οι Β εν ε το ί έβλεπ α ν με σκεπτικισμό τη δημ ιουργία α ν τιτο υ ρ κ ική ς συμμαχίας, δ ιό τι κάτ ι τ έ το ιο θα έ θ ε τ ε σε κίνδυνο τις επισφα

λ ε ίς σχέσεις το υ ς με το υ ς Τούρκους - πάνω στις οποίες βασιζόταν η καλή λ ε ιτο υ ρ γία το υ εμπ ορίου τη ς ανα το λικής Μ εσ ογείου.

Οι παπικές π αροτρύνσεις ίσως να είχαν β ρ ει πιο πρόσφορο έδα φ ος αν ο οθω μανικός κίνδυνος τη δ εδ ο μ ένη χρονική στιγμή (1566) ή τα ν ορατός. Ομως τα δύο χρόνια μ ετά το ν θ ά να το το υ Σο υλεϊμ ά ν ή τα ν ιδιαίτερ α ήσυχα στη Μ εσόγειο. Οι εσ ω τερ ικές δ ιεργασ ίες στο οθω μανικό κρά το ς ή τα ν άγνω σ τες. Είναι όμως γεγονό ς πως οι Τούρκοι προς στιγμή είχαν αλλού σ τρα μμένη τη ν προσοχή το υ ς . Είχαν θ ο ρ υ β η θ ε ί ιδιαίτερ α από τη ν εξάπλωση τω ν Ρώσων στο Καζάν και στο Αστραχάν μ ετά το δ εύ τερ ο μισό τη ς δ εκα ετία ς το υ 1550. Η ταν φανερό πως μια νέα δύναμη εμφ α νιζό τα ν στα βορειοανατολικά σύνορα τη ς Ο θω μανικής Α υτοκρατορ ίας, που θ α απειλούσε το ε μπόριο σ την κεντρ ική Ασία και θ α διατά- ρασσε τη ν ισορροπία δυνάμεω ν μ ετα ξύ τω ν Τούρκων και τω ν παραδοσιακών α ντιπάλων το υς , τω ν Περσών. Οι Ο θω μανοί ε ίχαν καταστρώ σει μεγαλεπ ήβολα σχέδια το 1569, που π ροέβλεπαν τη ν κατασκευή ε νός καναλιού μ ετα ξύ τω ν π οταμώ ν Βόλγα και Ν τον, σχεδιασμένου έτσ ι ώστε να ενώ νει το ν Ε ύξεινο Π όντο με τη ν Κασπία Θάλασσα. Μ ε α υ τόν το ν τρόπ ο π ίσ τευαν ότι θα μπορούσαν να δ ιώ ξουν το υ ς Ρώσους από το Αστραχάν. Τα σχέδιά το υ ς όμω ς α- π έτυχαν και έτσ ι ο Σ ελίμ θα έσ τρ εφ ε τη ν προσοχή το υ στην ανατολική Μ εσόγειο και σ την π ιθανή ευκα ιρ ία για εξάπλωση σε π ερ ιοχές όπου κυριαρχούσαν οι Π ορτογάλοι και σ υγκεκρ ιμένα στην ανατολική Αφρική και σ τον Ινδ ικό ω κεανό. Για να σ υμβεί όμως α υ τό θα έπρεπ ε πρώτα να λ υ θ ε ί το ζήτημα τη ς κα τοχής τη ς Κύπρου, που ή τα ν πολύ σ ημαντική βάση για τη ν εξάπλωση τω ν Οθωμανών στον Νότο. Αλλω στε αυτό το νη σί φ α ινόταν στα μάτια τω ν Τούρκων ως ο πιο εύκο λος στόχος από οπο ιονδήπ οτε άλλο στη Μ εσόγειο.

Η Κύπρος βρισκόταν υπό τη ν κυριαρχία τω ν Β ενετώ ν, οι οποίοι είχαν κα τα φ έρει να αναβάλουν τη ν τουρ κική επ ίθεση στην πιο πλούσια κτήση το υ ς χρησ ιμοποιώ ντας διπλωματικά μέσα και π ροσ φ έροντας πολύ κα λές υπηρεσίε'ς σ τους παραδοσιακούς συμμάχους τω ν Τούρκων, το υ ς Γάλλους. Το 1569 λόγω σοβαρών εσω τερικώ ν π ροβλημάτων στη Γαλλία, γεγονός που μείωσε τη ν επιρροή το υ ς σ τους Τούρκους, οι Β εν ετο ί έμ ε ινα ν επ ικίνδυνα ακάλυπτοι. Οι Τούρκοι δ εν είχαν τίπ ο τε να φ ο βηθούν, παρά μόνο τη συμμαχία Β ενετώ ν και Ισπανών. Η κατά λληλη σ τιγμή φα ινόταν να έχ ε ι φθάσει, καθώ ς οι Ισπανοί ή τα ν απασχολημένοι με τη ν επανάσταση τω ν κρυπ τομουσ ουλμάνων (moriscos) στη Γρανάδα, ενώ οι Β εν ετο ί υπ έφ εραν από τη ν απώλεια μεγάλου μ έ ρους το υ σ τόλου το υ ς ε ξα ιτία ς πυρκαϊάς που π ρο κλήθ ηκε στον ναύσταθμο.

Ενώ οι να υ τικ ές π ροετο ιμασ ίες στην Πόλη γ ίνο ντα ν με π υρετώ δη ρυθμό, οι Β εν ε το ί ή τα ν ναρκω μένοι μέσα σε μια αίσθηση σιγουριάς που το υ ς έδ ιναν τα τρ ιά ντα


χρόνια μιας επ ικερδούς ε ιρ ήνης, αρνούμε- νοι να δ εχ θ ο ύ ν τη ν π ραγματικότητα . Οι τ ε λ ευ τα ίες το υ ς ψ ευδα ισ θήσεις δ ιαλύθηκαν στις αρχές Φ εβρουάριου το υ 1570, ό τα ν έ νας Τούρκος α γγελ ιο φ όρ ο ς απαίτησε εκ μ έρους τη ς Υψηλής Π ύλης τη ν άμεση παράδοση τη ς Κύπρου στους Ο θω μανούς. Η π ολιτική κατάσταση στη Γαληνοτάτη Δ ημο κρατία το υ Αγ. Μ άρκου έμο ια ζε να είναι ρ ευστή. Η παράδοση τη ς Κύπρου θα σή- μαινε τη θυσία τη ς πιο πλούσιας αποικίας το υς , καθώς και μεγάλη καταστροφή στο εμπόριό το υς . Παράλληλα η π αθητική στάση στο θ έμ α τη ς Κύπρου μπορεί να σήμαι- νε και τη ν απώλεια άλλων αποικιών το υ ς ό πως ή τα ν η Κρήτη και η Κέρκυρα. Η ενα λ λα κτική λύση ή τα ν ο π όλεμ ος με τη ν Ο θωμανική Α υτοκρατορία , κάτι που μπορεί να

σήμαινε τη ν καταστροφή τη ς Β ενετία ς . Το Μ εγάλο Συμβούλιο ή τα ν δ ια ιρεμένο. Ενα μ έρ ος το υ υποστήριζε κά θ ε ε ιρην ικό μέσο για τη ν επίλυση του π ροβλήματος ώστε να σ υνεχ ισ τεί η εμπ ορική κίνηση, ακόμα κι αν αυτό σήμαινε πως θα έπ ρεπ ε να παραδοθ ε ί η Κύπρος. Από τη ν άλλη π λευρά ένα άλλο μ έρ ος το υ Συμβουλίου, που υποστηρ ιζόταν από το ν π ρεσ βευτή του πάπα, πίσ τευ ε πως η μόνη έντιμ η οδός για τη ν αντιμετώ πιση τω ν τουρκικώ ν απαιτήσεων ή τα ν ο π όλεμος. Το ζή τημα τ έ θ η κ ε σε ψ ηφοφορία και το απ οτέλεσ μα ευνόησ ε τη φ ιλοπ όλεμη π τέρυγα. Το το υ ρ κ ικό τελεσ ίγρα φ ο απ ορρίφ θηκε και όλα έδε ιχνα ν πως η ώρα τη ς μ εγά λης ανα μέτρ ησ ης ανάμεσα στις χρ ισ τιαν ικές και τ ις το υ ρ κ ικ ές δυνάμεις πλησίαζε.

Για μια πόλη που ε ίχ ε παραμελήσει τη ν άμυνά τη ς η απόφαση να κη ρ ύ ξε ι π όλεμο σ τους Τούρκους ή τα ν γενναία . Τα πάντα ε- ξα ρ τώ ντο από το αν ο Φίλιππος Β ’ θα μπορούσε να π εισ θεί να εγκ α τα λείψ ει τη δυ σπιστία το υ απ έναντι σ τους Β εν ε το ύ ς και να σ τε ίλ ε ι το ν ισπανικό σ τόλο προς βοή- θ ε ιά το υ ς . Α υτή ή τα ν η ευκα ιρ ία το υ Πίου Ε’ να ενώ σει τ ις χρ ισ τια ν ικές δ υνά μεις και εκ ε ίνο ς τη ν άρπαξε με χαρακτηρισ τική αποφασιστικότητα . Ε σ τειλε το ν Δον Λουί ν τε Τόρες (Don Luis de Torres), έναν Ισπανό αξιω ματούχο στη υπηρεσία του, αμέσως σ την Ισπανία για να π ιέσει το ν Φίλιππο να σ υμμετάσ χει σε μια συμμαχία με το υ ς Β ε ν ετο ύ ς ενα ντίο ν τω ν Τούρκων. Μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα ο Ισπανός μονάρχης συμφώ νησε με τ ις παπικές προτάσεις. Β έ βαια θα χρεια ζότα ν μεγάλο χρονικό διάσ τημα για τη ν υπογραφή συμφωνίας, κάτι που στοίχισε τη ν κατάληψ η τη ς Κύπρου.

Οι λόγοι για τη ν αλλαγή τη ς π ολιτικής το υ Φιλίππου μ ετά από τουλάχισ τον τέσ σ ερα χρόνια υπεκφυγώ ν πρέπει να αναζητη- θ ο ύ ν στις π ρω τοφανείς αλλα γές στη θέσ η τη ς Ισπανίας σ τον δ ιεθ ν ή χώρο. Το 1570 ή τα ν σ την π ρα γμα τικό τη τα η πρώτη χρονιά που η Ισπανία το υ Φιλίππου Β ’ ε ίχε τη ν ε υ ? % καίρια, τη θ έλησ η και κυρίως τη δ υνα τό τη - m τα να ξεκ ιν ή σ ε ι έναν π όλεμο με το υ ς Οθωμανούς έχο ντα ς στη δ ιάθεσή τη ς τ ις απαρ α ίτη τες δυνάμεις. Η ευκα ιρ ία δ ό θ η κ ε με τη ν επ ιτυχία το υ δούκα του Αλμπα να κα- τα σ τε ίλ ε ι τη ν επανάσταση σ την Ολλανδία. Παράλληλα η επανάσταση τω ν κρυπ τομου σουλμάνω ν στη Γρανάδα υπογράμμιζε το ν κίνδυνο τη ς μουσουλμανικής απειλής. Μ έσα σε κατάσταση πανικού ο Φίλιππος δ ιέ τα ξ ε τη ν εγκα τά λειψ η τω ν Βαλεαριδώ ν ν ή σων το 1571. Και ενώ ο ισπανικός σ τρα τός προσπαθούσε να ε λ έ γ ξ ε ι τη ν κατάσταση στη Γρανάδα, ένα ν έο γεγονό ς μείωσε τη ν αξιοπιστία τω ν Ισπανών. Οι κουρσάροι τη ς Αλγερίας με επ ικεφ α λής το ν Ο υλούτζ Αλή εκμ ετα λ λ εύ θ η κ α ν τα εσω τερ ικά π ροβλήματα τω ν Ισπανών για να καταλάβουν τη ν ( Λ Τύνιδα, που ή τα ν λ ιμάνι και βάση ελεγχ ό μ ενη από το υ ς Ισπανούς. Το 1570 η Ισπανία ή τα ν βυ θ ισ μένη σ την οργή, τη ν πληγω μέ- ” νη π ερηφ άνεια , το ν θ ρ η σ κ ευ τικό ε ν θ ο υ σιασμό και τη μεγάλη επ ιθυμία για ε κ δ ίκ η ση. Ο Πίος Ε’ ε κ μ ε τα λ λ εύ θ η κ ε αυτή τη ν κατάσταση με σκοπό να περάσει το μήνυμα π ερί μιας νέα ς σ ταυροφ ορίας για να ε ντυπωσιάσει, αλλά και για να τονώ σ ει η θ ικά τα χριστιανικά κράτη. Α υτό που α π έμ ενε να γ ίν ε ι ή τα ν να υπογράφει και επίσημα μια συμφωνία για τη δημ ιουργία ενός «ιερού συνασπισμού». Η ταν λοιπόν μεγάλη ανάγκη να γ ίνουν γρήγορες κ ινήσ εις που θα α π έφ εραν τα α ναμενόμενα απ οτελέσ ματα .

Οι Τούρκοι αποβιβάστηκαν στην Κύπρο το ν Ιούλιο του 1570 και σ ύντομα κ α τέλα βαν ολόκληρο το νησί ε κ τό ς από τη ν Α μμόχωστο. Την ίδια χρονική σ τιγμή οι συνομιλ ίες μ ετα ξύ Ισπανών, Β ενετώ ν και Πάπα παρατείνονταν. Οι δύο κύριο ι σ υνομ ιλητές (Β ενετία , Ισπανία) δ ια κα τέχο ντα ν από καχυποψία. Ο Φίλιππος επ έμ ενε πως η Ισπα-


νία έπ ρεπ ε να έχ ε ι τη διοίκηση στις σ τρατ ιω τικ ές και τ ις να υ τικ ές επ ιχειρήσεις, ε- φόσον η συνεισφορά τη ς σε σ τρα τό και σ τόλο ή τα ν η μ εγα λύτερη . Οι απαιτήσεις το υ δ εν ή τα ν ε ξω φ ρ εν ικ ές και τελ ικ ά ό λες οι π λευρ ές συμφώνησαν να π αραμερίσουν τις όποιες δ ια φ ορ ές και να σ υγκροτήσ ουν μια νέα συμμαχία, τη ν οποία απεκάλεσαν «Ιερός Συνασπισμός» (Sacra Liga Antitourka), στις 7 Ο κτω βρίου 1571. Τα κράτη που μετε ίχα ν στη συμμαχία ή τα ν η Ισπανία, η Β ενετία , η Μ άλτα και δ ιάφορα κρατίδια τη ς Ιταλίας. Ολοι συμφώνησαν πως σκοπός το υ ς ή τα ν η δράση κατά τω ν Ο θωμανών και τω ν συμμάχων το υ ς . Παράλληλα συμφώνησαν για τη συγκρότηση στόλου που θα αρ ιθμούσ ε 300 πλοία. Επ ικεφαλής α υ τής τη ς δύναμης ορ ίσ τηκε ο νόθ ος αδ ελφ ό ς το υ βασιλιά τη ς Ισπανίας, Δον Ζου- άν ο Αυστριακός, που π ροηγουμένω ς είχε κα τα σ τείλ ει τη ν επανάσταση στη Γρανάδα. Αν και ο Δον Ζουάν ε ίχ ε το γεν ικό πρόσταγμα, για κά θ ε ενέρ γε ια έπ ρεπε να έχε ι τη σύμφωνη γνώ μη του Β εν ετο ύ ναυάρχου Σεβαστιανού Β εν ιέρ (Sebastian Venier), το υ ναυάρχου τω ν παπικών δυνάμεω ν Μαρκα- ν τόν ιο Κολόνα (Colonna) και του Γενουάτη Ιωάννη Ανδρέα Ν τόρια (Doria).

Η Αμμόχω στος έπ εσε στα χέρ ια τω ν Τούρκων, αφού πρώτα α ντισ τά θη κε για έ ναν χρόνο, τη ν 1η Αυγούστου 1571, καθώς ο σ τόλος το υ Δ ον Ζουάν πλησίαζε τη Νά- πολη. Τα νέα για τη ν πτώση τη ς π όλης έ φθασαν στη Β ενετία μ ετά από δύο μήνες, ό τα ν πια ε ίχε αποφασιστεί ό τι ή τα ν πολύ αργά για τις χρ ισ τια ν ικές δυνάμεις να ε- π έμβουν και να ανακαταλάβουν τη ν Κύπρο. Τότε ο Δον Ζουάν συμφώ νησε με το υ ς άλλους ναυάρχους να εντοπ ίσ ουν το ν το υ ρ κ ικό στόλο και αμέσως να εμπ λακούν

■J2 μαζί το υ , ακόμα και αν αυτό σήμαινε πως έ- mm πρεπε να αγω νισ τούν σ την π εριοχή τη ς α

να τολική ς Μ εσογείου . Ο ενω μένος χρ ισ τιανικός σ τόλος που είχε σ υγκεν τρω θ εί στη Μ εσσήνη α π ο τελ ε ίτο από 300 περίπου πλοία και 80.000 ά νδρες, από το υ ς οποίους οι 50.000 ή τα ν να υτικο ί και κω πηλάτες. Ο σ τόλος α υ τός υσ τερούσ ε ένα ντι το υ οθω μανικού ως προς το ό ,τ ι ή τα ν ε τερ ο γ ε ν ή ς . Α υτό όμως ξεπ ερ ά σ τη κε χάρη στις η γ ε τ ικές ικα νό τη τες το υ Δ ον Ζουάν, που μπόρεσε να ενώ σει το υ ς ά νδ ρ ες όλων τω ν κρατώ ν σε μια μεγάλη σ ταυροφορία.

Σ τις 16 Σεπ τεμβ ρ ίου 1571 ο χρισ τιανικός στόλος, αφού ευ λ ο γ ή θ η κ ε από το ν ε κ πρόσωπο του πάπα, έφ υ γε από τη Μ εσσήνη με προορισμό τη ν Κέρκυρα. Ε κεί έμ α θ ε ό τι ο το υ ρ κ ικό ς στόλος, που βρισκόταν υπό τ ις δ ια τα γές του Αλή πασά, ή τα ν α γκυ ρ ο β ο λημ ένος στη Ναύπακτο. Αμέσως επι- σ ημάνθηκαν οι δ υσ κολίες που θ α συναν τούσ ε ο σ τόλος λόγω τω ν άσχημων καιρικών συνθηκών. Μ άλιστα εκδηλώ θηκα ν π ολλές αντιδράσ εις για τη συνέχιση τω ν ε πιχειρήσεων. Τελικά στο π ολεμ ικό συμβούλιο αποφασίστηκε, μ ετά από π ιέσεις το υ Δον Ζουάν, ο σ τόλος να κ ινη θ ε ί για να ανα- μ ε τρ η θ ε ί με το υ ς Τούρκους. Τα ξη μερώ μ α τα τη ς 7ης Ο κτω βρίου οι δύο σ τόλοι συνα-

Ο υ π ε ύ θ υ ν ο ς γ ια το ν σ χ η μ α τισ μ ό τ η ς Ιε ρ ή ς Σ υ μ μ α χ ία ς , π άπ α ς Π ίο ς £ ’.

φορά το πλοίο κα τα λή φ θ η κε και πάνω στη συμπλοκή σ κο τώ θηκε και ο Τούρκος ναύαρχος, Αλή πασάς. Οι χρισ τιανοί στρατιώ τ ε ς έκοψ αν το κεφ ά λι το υ πασά και το α νέβασαν ψηλά στο κα τά ρτι μαζί με το λάβαρο τη ς συμμαχίας. Α ντικρύζοντάς το οι υπόλοιποι Τούρκοι κλονίσ τηκαν και προσπάθησαν να απομακρυνθούν.

Ο θ ά να το ς το υ Αλή πασά και η κα τά λη ψη τη ς ναυαρχίδας το υ έκρ ιναν το ν αγώνα. Το κ έν τρ ο και η δ εξιά π λευρά τω ν Τούρκων είχαν σχεδόν καταστραφ εί, αλλά σ την αρισ τερή π λευρά ο Ο υλούτζ Αλή, έχο ντα ς απωθήσει το ν Γενουάτη ναύαρχο Ντόρια, προκάλεσ ε πολλά π ροβλήματα. Οι λ ίγ ες ε φ ε δ ρ ε ίε ς που σ τάλθηκαν για να καλύψουν το κενό καταστράφ ηκαν και μόνο με τη ν ε πέμβαση το υ Δον Ζουάν ο κίνδυνος απο- σ οβ ήθηκε και οι το υ ρ κ ικ ές δυνά μεις αποχώρησαν. Οι σ υνολικές απώ λειες ή ταν μ εγά λες . Από τη ν τουρ κική π λευρά η καταστροφή ή τα ν σχεδόν ολοκληρω τική : από τα 230 σκάφη μόνο 35 γ α λέρ ες και άλλα 15 μ ικρό τερ α σκάφη δ ιέφ υγαν, ενώ οι νεκρο ί ξεπ έρα σαν τ ις 20.000 άνδρες. Περίπου 117 το υ ρ κ ικ ές γ α λέρ ες αιχμαλωτίστηκαν. Σοβα ρ ές ή τα ν και ο ι απώ λειες στο χρισ τιανικό σ τρατόπ εδο: 7.500 νεκροί, 14.000 τρ α υ μ α τίες και 15 γα λέρ ες .

Ο ελλη ν ικό ς φ όρος α ίματος σε αυτή τη ναυμαχία ή τα ν μεγάλος. Οπως υποστηρίζει ο Κωστής Βάρφης, «από τ ις ε θ ν ό τη τε ς που έλαβαν μ έρ ος σε αυτή τη ναυμαχία και από τ ις δύο μ ερ ιές η ελλην ική ε ίχε τη μεγαλύτερ η σ υμμετοχή . Ε ικοσ ιπ έντε χ ιλ ιά δες Ελλ η νες έχ ε ι ε κ τ ιμ η θ ε ί ό τ ι εξόπ λιζαν τα το υρ κικά πλοία, ο ι π ερ ισ σ ότεροι ως κωπηλά τες, και π έν τε χ ιλ ιά δες τα χριστιανικά».

Οι χρ ισ τια ν ικές δ υνά μεις κέρδισαν στη Ναύπακτο ίσως μια από τ ις μ εγα λύ τερ ες ν ίκ ες ένα ντι τω ν Οθωμανών. Φ άνηκε π λέον ό τι ο ι Τούρκοι δ εν ή τα ν αν ίκη το ι και παράλληλα απ οδ είχθη κε πως τα χριστιανικά κράτη ενω μένα δ ιέ θ ε τα ν το η θ ικό και τα μέσα για να αντιμετω π ίσ ουν και κυρίως να

Ο θ ω μ α ν ικ ό λ ά β α ρ ο π ου κ υ ρ ίευ σ α ν σ τηΝ α ύ π α κ το ο ι χ ρ ισ τ ια ν ικ έ ς δ υ ν ά μ ε ις .

ν τ ή θ η κ α ν έξω από το ν Π ατραϊκό κόλ

πο, στα νησιά Εχινάδες. Τα πλοία και από

τ ις δύο π λευ ρ ές είχαν σχηματίσει

γραμμές, με το υ ς Β εν ε το ύ ς να κα

ταλαμβάνουν τη ν αρισ τερή π λευρά τη ς συμμαχικής

π αράτα ξης και το υ ς Γενου ά τες να βρ ίσκοντα ι δεξιά ,

ενώ ο Δον Ζουάν ή τα ν στο κ έν τρ ο έχοντα ς στη δύναμή το υ 76 πλοία. Ως εφ εδ ρ ε ία ε ίχαν κρ α τη θ ε ί 35 β ε ν ε τ ικ έ ς και ισπανικές γ α λέρ ες υπό τ ις δ ια τα γές το υ μαρκήσιου τη ς Σάντα Κρουζ. Ο Δον Ζουάν φ ορώ ντας τη ν ασ τρ α φ τερή του πανοπλία μ ε τα φ έρ θ η κ ε με τη ναυαρχίδα το υ στην πρώτη γραμμή, αφού πρώτα πέρασε μπροστά από τ ις χρ ισ τια ν ικές δυνά μεις για να τ ις ενθ α ρ ρύνει. Σ τα πλοία υψ ώ θηκε η σημαία τη ς συμμαχίας - ένα λάβαρο με το σύμβολο το υ σ ταυρού - και λίγο πριν από τη μάχη τα πληρώ ματα και οι σ τρα τιώ τες γονάτισαν στα καταστρώ ματα για να προσευχηθούν.

Η επ ίθεση ξεκ ίνη σ ε από τ ις β ε ν ε τ ικ έ ς γαλεάσσες, που ή τα ν στη κυ ρ ιο λεξία πλωτά φρούρια. Α υ τές με τα πυροβόλα το υ ς κα τά φ ερα ν να βυθίσ ουν μ ερ ικ ές το υ ρ κ ικ ές γ α λέρ ες και να επ ιφ έρο υν αναστάτωση σ τον το υ ρ κ ικό στόλο. Οι Ο θω μανοί προσπάθησαν να υπ ερκεράσουν από δ εξιά το υ ς Γενουάτες, που φ ά νη κε ό τι αποχωρούσαν, αλλά η αποφασιστική μάχη δ ό θ η κε στο κ έν τρ ο . Ε κεί τα πυρά τω ν χρ ισ τιανικών πλοίων απ οδείχθηκαν ακριβή και προ- κάλεσαν μ εγά λες ζη μ ιές στην το υρ κική ναυαρχίδα. Ο Δον Ζουάν δ ιέ τα ξε δύο φ ο ρ ές να καταλάβουν τη ν το υρ κική ναυαρχίδα, χωρίς απ οτέλεσ μα. Τελικά τη ν τρ ίτη


Σχεδιάγραμμα με τις θέσεις των δύο αντιπάλων.

• ηΣάντα Κρουζ

UÜ Τούρκοι

Β Ι Β ενετο ί

- 4 - Β εν ετ ικ ές γαλεάσσες

H Γενουάτες

Παπικοί

Ισπανοί

κρατήσουν το υ ς Τούρκους στα όριά τους . Το γεγονό ς εορ τά σ θ η κε ποικιλοτρόπω ς και απ οτυπώ θηκε ιδ ια ίτερα σε π ίνακες, μ ε τά λ λια και δ ιάφορα ενθύμ ια . Θα μπορούσαμε ίσως να υπ οστηρ ίξουμε ό τι α υ τές οι ε κ δ η λώσεις μακροπ ρόθεσμα ή τα ν τα πιο σημαντικά α π οτελέσ ματα τη ς μάχης. Ακόμα και η ελλην ική δημ οτική ποίηση εμπ νεύσ θηκε από τη ναυμαχία τη ς Ναυπάκτου: «Να ή μουν πουλί γλυκαηδόνι, να ήμουνα χ ελ ιδ ό νι, να ήμο υν και χρυσοφάναρο στο φάρο τη ς Μεσσήνας, για να’ γλεπα, να βίγλιζα το ρήγα π' αρμενίζει, όπ' α ρ μενίζουν χαίρο- ν τας και λάμνουν τραγουδώ ντας. Δ εν παν σε π όρτο για να μπούν, λιμιώνα για ν ’ αράξουν, γυ ρ εύ ο υ ν το ν Αλή πασά για να το ν πολεμήσουν» (Σοφοκλή Δ ημητρακόπ ου- λου: Ιστορία και Δ η μοτικό τραγούδι).

Οσον αφορά τ ις π ολ ιτικές και τ ις σ τρατιω τικ ές επιπτώσεις τη ς ναυμαχίας, α υ τές απ οδείχθηκαν ιδ ια ίτερα α π ογοη τευ τικές . Από π ολιτικής π λευράς η νίκη τω ν χρισ τια νικών δυνάμεω ν δ εν επ έφ ερ ε καμία αλλαγή στα σύνορα τη ς Ο θω μανικής Α υτοκρα τορίας. Από σ τρα τιω τικής π λευράς, καθώς οι π ρο μή θε ιες το υ χρισ τιανικού στόλου τ ε λείωναν, ο Δον Ζουάν αναγκάσ τηκε να επι- σ τρέψ ει στη Μ εσσήνη, σ ημειώ νοντας έτσ ι το τέ λ ο ς τω ν επ ιχειρήσεω ν για το 1571.

Πώς θα μπορούσαν λοιπόν να ε κ μ ε τα λ λ ευ - θ ο ύ ν σωστά τη νίκη στη Ναύπακτο; Α υτό ή τα ν πολύ δύσκολο να συμβεί, δ ιό τι όπως θ α δο ύ μ ε οι πρω ταγω νιστές τη ς ν ίκης ε ίχαν εν τελ ώ ς δ ια φ ο ρ ετικού ς π ροσανατολισμούς. Μ άλιστα ε κ τό ς από αυτό τα εμ π λεκόμενα χρισ τιανικά κράτη δ εν είχαν τη ν ο ικονομική δύναμη και τη ν π ολιτική δ ιάθεση να συνεχίσουν.

Ο Δον Ζουάν, όπως και ο οραματισ τής Πίος Ε’, ο νε ιρ ευ ό τα ν να ε ισ έλθ ε ι θρ ια μ β ευ τή ς στην Κω νσταντινούπολη και τη ν Ιε ρουσαλήμ. Οι Β εν ε το ί ενδ ια φ έρ ο ντα ν μό νο για τη ν ανακατάληψ η τη ς Κύπρου και τω ν χαμένω ν εδαφ ώ ν στην Αδριατική . Οσο για το ν Φίλιππο Β ’, εκ ε ίν ο ς ή θ ε λ ε ό λες οι επ ό μ ενες ε κ σ τρ α τε ίες να γ ίνουν στη βό ρεια Αφρική, δ ιό τι έτσ ι θ εω ρούσ ε ό τι θα κέρδ ιζε π ερισσότερα η Ισπανία. Ο Πίος Ε' π έθα νε τη ν 1η Μαϊου 1572. Ο διάδοχός του, Γρηγόριος ΙΓ ’, ή τα ν αποφασισμένος να κρατήσ ει τη συνοχή το υ Ιερού Συνασπισμού. Μ ετά από επ ίμονες προσπάθειες το υ Δον Ζουάν και το υ Γρηγόριου ο Φίλιππος συμφώ νησε να σ τε ίλ ε ι τ ις ισπανικές

Ο Α λ γ ερ ιν ό ς κ ο υ ρ σ ά ρ ο ς Ο υ λ ο ύ τ ζ Α λ ή .

γ α λέρ ες για μια ακόμη εκσ τρα τεία ενα ντίο ν τω ν Τούρκων στην Π ελοπόννησο. Οι επ ιχειρήσ εις δ εν είχαν κάποια ιδ ια ίτερη ε πιτυχία. Από τη ν άλλη π λευρά σι Β εν ετο ί σ υμπ ερ ιφ έροντα ν πολύ ανήσυχα. Αυτό συ- νέβ α ινε δ ιό τι το εμπ όριο ε ίχε κα ταστραφ εί ε ξα ιτία ς του π ολέμου και επ ειδή ανησυχούσαν για π ιθανή εμπ ορική εξάπλωση τω ν Ισπανών στην ανατολική Μ εσόγειο. Ετσι υπέγραψαν με το υ ς Τούρκους συνθήκη ειρ ήνη ς στις 7 Μ αρτίου 1573, με τόσο μ ε ιο ν εκ τ ικ ο ύ ς ό ρους για το υ ς ίδιους που έμ ο ιαζε πως η ναυμαχία στη Ναύπακτο δ εν ε ίχε γ ίν ε ι π οτέ. Μ ε τη μεσολάβηση τη ς Γαλλίας η Β ενετία αναγνώρισε επίσημα τη ν προσάρτηση τη ς Κύπρου σ την οθω μανική επ ικρά τεια και τη ν παραχώρηση μ έρ ου ς τω ν κτήσ εώ ν τη ς στη Δ αλματία και τη ν Αλβανία. Επίσης οι Β εν ετο ί απ οδέχθηκα ν να α- πόσχουν από το ν Ιερό Συνασπισμό και να καταβάλουν φόρο 300.000 δουκάτω ν ως π ολεμ ική αποζημίωση. Σε αντάλλαγμα ο Σελίμ Β ’ ανανέωσε τ ις το υ ρ κ ο -β εν ετ ικ ές ε μπ ορικές σ υνθ ήκες και κατοχύρω σε τα προνόμια τω ν Β ενετώ ν εμπόρων στην Οθω μανική Α υτοκρατορία .

Απ εγκλω βισμένοι από κά θ ε υποχρέω ση ε κ τό ς τη ς συμμαχίας οι Ισπανοί ή τα ν ε λ εύ θ ερ ο ι να συνεχίσουν με τα σχέδιά το υς για τη ν ανακατάληψη τη ς Τύνιδας. Μια εκ- σ τρ α τευ τική δύναμη 20.000 ανδρών με επικεφ αλής το ν Δον Ζουάν έπλευσ ε από τη Σ ικελία και κυρ ίευσ ε τη ν πόλη το ν Ο κτώ βριο το υ 1573. Αν και ο Δον Ζουάν σ κεπ τότα ν να π αραμείνει σ την π εριοχή ανακηρύσ- σ οντας το ν εα υ τό του ηγεμόνα τη ς π ερ ιο χής, τελ ικ ά έφ υ γε α φ ήνοντα ς πίσω το υ μια μικρή φ ρουρά και το άλυτο πρόβλημα του πώς θ α υπεράσπιζε τη ν πόλη σε περίπτωση α ντεπ ίθεσ ης τω ν Τούρκων.

Η στάση τω ν Τούρκων ή τα ν απογοη- τ ευ τ ικ ή για το υ ς χρισ τιανούς μονάρχες, που θ α π ερ ίμεναν να π εράσει μεγάλο χρ ο νικό διάστημα μέχρ ι ο ι πρώτοι να μπ ορέσουν να σ υνέλθ ουν και να ναυπηγήσουν κα ινούργιο στόλο. Τα γ εγο νό τα όμω ς το υ ς διέψευσαν. Τούρκοι αξιω ματούχοι όπως ο βεζύρης Μ εχ μ έτ Σοκολί κα τέφ ευ γα ν σε υπ ερβολικά σχόλια για τη ν κατασ κευή το υ νέου στόλου: «Το οθω μανικό κρά το ς είναι τόσο ισχυρό ώστε αν δ ινό τα ν μια δ ιαταγή για να κα τασ κευασ τούν ά γκυ ρες από ασήμι, καραβόσχοινα από μ ετά ξ ι και πανιά από σ ατέν, θα μπορούσε να το κάνει για ολόκληρο το ν στόλο» (Ibrahim Pecevi. Tarih-i Pecevi, Instabul, 1866).

Δ εν υπάρχει αμφιβολία πως αν η Ισπανία επ ιθυμούσ ε να συνεχίσει τις επ ιχειρήσεις μ ετά τη ναυμαχία στη Ναύπακτο οι Τούρκοι θα απαντούσαν με το ίδιο σθένος.Ο αγώνας για τη ν Τύνιδα ή τα ν μια απ όδειξη γ ι ’ αυτό. Ακόμη κι αν οι επ ιχειρήσ εις είχαν σ υνεχισ τεί, είνα ι δύσκολο να π ισ τέψ ουμε ό τι το απ οτέλεσ μα στη Μ εσόγειο θ α ή ταν πολύ δ ια φ ορετικό , καθώ ς η ικα νότητα τω ν Ισπανών για π όλεμο στη βόρεια Ευρώπη θα επ ηρεαζόταν αποφασιστικά. Η Μ εσό- "fß γ ε ιο ς θα π α ρέμενε μια δ ια ιρ εμ ένη θάλασ- m m σα που η ανατολική τη ς π λευρά θα ελ εγχ ό ταν από το υ ς Ο θω μανούς, η δυτική από το υ ς Ισπανούς και η κεν τρ ικ ή από το υ ς χρισ τιανούς και το υ ς μουσουλμάνους π ειρα τές.

Β ΙΒ Λ ΙΟ ΓΡ Α Φ ΙΑ(1) Fernand B raudel: LA M EDITERRANEE ET LE M O N D E MEDITERRANEEN A L ’ EPOQUE DE PHILIPPE II, Paris, 1966.(2) J. H. Elliot: IM PERIAL SPAIN 1496 -1716 , London, 1963.(3) G. L. M osse: EUROPE IN THE SIXTEENTH CENTURY, N ew York, 1968.(4) ΙΣΤΟ Ρ ΙΑ ΤΟΥ Ε ΛΛ Η Ν ΙΚ Ο Υ Ε Θ Ν Ο ΥΣ,Ε κδοτική Αθηνών.(5) Κ ω στής Β άρ φ ης: Β ΕΝ ΕΤΟ ΤΟ ΥΡΚ ΙΚ Ο Ι ΚΑΙ Ρ Ω ΣΟ ΤΟ ΥΡ Κ ΙΚ Ο Ι Π Ο Λ Ε Μ Ο Ι Σ Τ ΙΣ Ε ΛΛ Η Ν ΙΚ Ε Σ Θ Α Λ Α ΣΣΕ Σ, 1453-1821, Α θήνα , 1995.(6) R. C. A nderson: NAVAL WARS IN THE LEVANT, 1559-1853, L iverpool, 1952,


ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ

3ος ΑΙΩΝΑΣ π.Χ.ΚΑΤΑ ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΤΕΤΑΡΤΟ ΤΟΥ 3ου ΑΙΩΝΑ π.Χ. Η

ΡΩΜΗ, ΕΧΟΝΤΑΣ ΚΥΡΙΑΡΧΗΣΕΙ ΣΤΗΝ ΚΕΝΤΡΙΚΗ

ΙΤΑΛΙΑ, ΣΥΓΚΡΟΥΣΤΗΚΕ ΜΕ ΤΟΥΣ ΕΛΛΗΝΕΣ ΤΗΣ

ΔΥΣΗΣ, ΤΟΥΣ ΟΠΟΙΟΥΣ ΤΕΛΙΚΑ ΕΝ ΕΤΑΞΕ ΣΤΗΝ

ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑ ΤΗ ΒΟΗΘΕΙΑ ΠΟΥ ΔΕΧΘΗΚΑΝ

ΑΥΤΟΙ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΥΡΡΟ. ΚΑΤΑ ΤΟ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ

ΤΕΤΑΡΤΟ ΤΟΥ ΑΙΩΝΑ, ΕΧΟΝΤΑΣ ΓΙΝΕΙ ΠΛΕΟΝ ΚΑΙ

ΝΑΥΤΙΚΗ ΔΥΝΑΜΗ, ΕΙΧΕ ΤΙΣ ΠΡΩΤΕΣ ΤΡΙΒΕΣ ΜΕ

ΤΟΥΣ ΕΛΛΗΝΕΣ ΤΗΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ,

ΠΟΥ ΟΔΗΓΗΣΑΝ ΣΤΗ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ Η ΟΠΟΙΑ

ΟΝΟΜΑΣΤΗΚΕ Α ’ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ.

Η ΡΩΜΗ ΣΥΓΚΡΟΥΕΤΑΙ ΜΕ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟ

Υ σ τερ ο ς Μ α κ ε δ ό ν α ς σ α ρ ισ σ ο φ ό ρ ο ς

χ ά λ κ α σ ττις . Φ έ ρ ε ι λ ιν ο θ ώ ρ α κ α

(κ ό το υ μ π ο ), κο π ίδ α , επ ιχ α λ κ ω μ έν η π έλ τη

κ α ι κ ν η μ ίδ ε ς . Υπό ιδ α ν ικ έ ς σ υ ν θ ή κ ε ς η

μ α κ ε δ ο ν ικ ή φ ά λ α γ γ α ή τα ν α ή τ τ η τ η σ ε

κ α τά μ έ τω π ο εμ π λ ο κ ή μ ε κ ά θ ε

τύ π ο π εζ ικ ο ύ (π ίν α κα ς το υ

Σ τ έ λ ιο υ Ν ιγ δ ιό π ο υ λ ο υ

γ ια τη « Σ τρ α τ ιω τ ικ ή

Ισ το ρ ία » ),

τ ις α ρ χές το υ 3ου αιώνα π.Χ. η ρω μαϊκή π ο λ ιτε ία ε ίχ ε κυ ρ ια ρ χή σ ει σε όλη τ η ν κ ε ν τρ ικ ή Ιτα λ ία κα ι δ ιέ θ ε τ ε π λέο ν ε κ τ ε τ α μ έ να σ ύνορα μ ε τα ε λ λ η ν ικ ά κρ ά τη το υ Νό

το υ , που α π ο τελο ύ σ α ν τη « μ εγά λη Ελλάδα». Οι Ε λ λη ν ες τω ν κρ α τώ ν α υ τώ ν (Ταραντίνοι, Κ ροτω - ν ιά τες , Ρ ηγίνοι, Θ ο ύ ρ ιο ι κλπ.) π α ρ έμ ενα ν π άντα π ολ ιτικά δ ια ιρ εμ έν ο ι κα ι α λληλοσ π αρασ σ όμε- νοι. Π ρ ο κ ε ιμ έν ο υ να α ν τιμ ε τω π ίσ ο υ ν το ν επ ερ - χ ό μ εν ο κ ίνδυ νο ζή τη σ α ν τη β ο ή θ ε ια το υ βασιλιά τω ν Η π ειρω τώ ν Π ύρρου. Το 280 π.Χ. β ρ έθ η κ α ν γ ια πρώ τη φ ο ρ ά α ν τιμ έ τω π ο ι σε σ ημ α ντική μάχη ε κ π α ρ α τά ξεω ς ελ λ η ν ικ ά και ρω μαϊκά σ τρ α τεύ ματα . Οι Ε λ λη ν ες ν ίκησ α ν ε κ ε ί α λλά τ ε λ ικ ά , λίγα χ ρ ό ν ια α φ ό το υ έ φ υ γ ε ο Π ύρρος, ο ι Ρωμαίοι ε ίτ ε ε ίχα ν υ π ο τά ξε ι όσ ο υς α ν τισ τά θ η κα ν , ε ίτ ε ε ίχαν σ υ νδ έσ ει μ ε κάπ οιου ε ίδ ο υ ς σ υμμαχία μαζί το υ ς


ό λ ε ς τ ις ε λ λ η ν ικ έ ς π ο λ ιτε ίε ς τη ς Ν ότια ς Ιτα λ ία ς (272 π.Χ.).

Υ σ τερα από το ν Α ’ π ό λ εμ ο (264-241 π.Χ.) μ ε τη ν άλλη μ εγά λη δ ύνα μη τη ς δ υ τ ικ ή ς Μ εσ ο γείου , τ η ν Κ α ρχηδόνα , η Ρώμη ε ξ ή λ θ ε ν ικ ή τρ ια και δ υ να μ ω μ έν η . Εχο ν τα ς γ ίν ε ι π λέο ν κα ι ισχυρή να υ τική δύνα μη , πολύ σ ύ ν το μ α π ρο ώ θ ησ ε τα σ υ μ φ έρ ο ν τα τη ς σ τη ν άλλη ό χ θ η τη ς Α- δ ρ ια τικ ή ς Θάλασσας. Α φ ού σ υ νέτρ ιψ ε το υ ς σ το λ ίσ κο υ ς τω ν π ειρ α τώ ν τη ς π ερ ιο χή ς (το υ ς ο π ο ίο υς τα δ ιά φ ο ρ α ε λ λ η ν ικά κρ ά τη δ ε ν μπ ορούσ αν να α ν τ ιμ ε τω π ίσουν α π ο τελ εσ μ α τ ικ ά λόγω έλ λ ε ιψ η ς σ τόλο υ και σ υμφ ω νία ς μ ε τα ξύ το υ ς ), δ η μ ιο ύ ρ γη σ ε τ ις π ρ ώ τες σ υ μ μ α χ ίες κα ι ε π ιρ ρ ο ές σ τη ν Ιλλυρία , μ ε επ ίκ ε ν τρ ο τη ν (ελ λη ν ικ ή ) π όλη Απ ολλω νία , το 227 π.Χ.

Σ τη μ η τρ ο π ο λ ιτ ικ ή Ε λλάδα ε κ ε ίν η τη ν επ ο χή η κατάσ τασ η ή τα ν α ρ κ ε τά π ερίπ λοκη. Η π ο λ ιτική δ ια ίρ εσ η ε ξα κ ο λ ο υ θ ο ύ σ ε να υπ άρχει και ο ι δ ια μ ά χ ες μ ε τα ξύ τω ν δ ια φ όρ ω ν π ο λ ιτε ιώ ν σ υ νεχ ίζο νταν. Σ ε α υ τ έ ς ε ίχα ν (σ τα μέσ α το υ 3ου αιώνα) π ρ ο σ τεθ ε ί και ο ι έ ν τ ο ν ε ς κο ινω νι-

κ ο π ο λ ιτ ικ ές σ υ γκρ ο ύ σ εις . Λόγω τω ν δ υ σ μενώ ν ο ικ ο νο μ ικώ ν σ υ νθ η κώ ν οι λα ϊκ έ ς /φ τω χ ές τά ξ ε ις ε ίχα ν π ολλαπλασ ια- σ τεί, ενώ ο ι τ ά ξ ε ις τω ν πλουσίων, που σ υ νή θω ς κ α τε ίχ α ν τη ν εξο υ σ ία , ε ίχαν σ υ ρ ρ ικνω θ εί σε α ρ ιθ μ ό αλλά κα τε ίχα ν π ερ ισ σ ό τερ ο π λο ύ το ! Οι δ ιά φ ο ρ ες π ολιτ ε ίε ς α ν τιμ ε τω π ίζο ν τα ς μ εγά λα εσ ω τερ ικά π ρ ο β λή μ α τα π ροσπ αθούσαν να τα λύ νο υ ν μ ε π ο λ έμ ο υ ς , ε ί τ ε γ ια δ ιαρπ αγή , ε ί τ ε απλά γ ια εκτό νω σ η . Η Α ιτω λική συμ π ο λ ιτε ία , που ε ίχ ε ελά χ ισ το υ ς π όρου ς, ε ξα σ κ ο ύ σ ε σ υ σ τη μ α τικ ά το πρώ το, ενώ η Αχα ϊκή , που ε ίχ ε κυρ ία ρχη τά ξη π λου σίων, το δ ε ύ τε ρ ο . Η σ ο β α ρ ό τερ η π ροσ πάθεια ρ ιζ ικής επ ίλυσ ης τω ν κο ινω νικών π ρ ο β λη μ ά τω ν , που έ γ ιν ε από το ν Σ π α ρ τιά τη βασ ιλιά Κ λ εο μ έν η Γ ’ , σ υ νετρ ί- βη στη Σ ελλα σ ία το 222 π.Χ. από τη σ υμμαχία Αχαιών και Μ ακεδόνω ν.

Οι τ ε λ ε υ τ α ίο ι ή τα ν η ισ χ υ ρ ό τερ η δ ύ ναμη το υ Ε λλη ν ισ μού , αλλά δ εν ε ίχαν π λέο ν το υ ς π α νελ λή ν ιο υ ς ο ρ α μ α τισ μ ο ύ ς εν ό ς Α λ έξα ν δ ρ ο υ ή ενό ς Φιλίππου. Εν- δ ια φ έρ ο ν τα ν μόνο να έχ ο υ ν ε ξα σ φ α λ ι

σ μ ένη τη ν κυρ ία ρχη θ έσ η το υ ς έν α ν τ ι τω ν άλλω ν Ε λλήνω ν και να α ντιπ α ρ έρ χο - ν τα ι μ ε επ ιτυ χ ία το ν ε ν δ ε χ ό μ ε ν ο α ν τα γω νισ μό τω ν π λούσ ιω ν ελλ η ν ισ τικώ ν κρα τώ ν, τη ς Συρ ίας, τη ς Α ιγύ π το υ και τη ς Π ερ γά μ ο υ . Κ υρ ια ρχούσ ε σ το υ ς Μα- κ ε δ ό ν ε ς η σ τεν ή λ ο γ ική που κυ ρ ια ρ χο ύ σε κα ι στα ά λλα ε λ λ η ν ικ ά κρ ά τη , ε ί τ ε πα- λα ιά (π.χ. Α θήνα , Σπ άρτη , Θ ήβα), ε ί τ ε ν έα (π.χ. Ρόδος, σ υ μ π ο λ ιτε ίες ). Α π ούσ ιαζε η θ εώ ρ η σ η το υ Ε λλην ισ μ ού ως συνόλου, μ ε εν ια ία σ υ μ φ έρ ο ν τα και κ ο ιν ές επ ιδ ιώ ξε ις .

Το 223 π.Χ. ο βασ ιλιάς τω ν Μ α κ εδ ό νων Α ν τίγο νο ς Δώσων (229-221 π.Χ.) ίδ ρ υ σε τη ν «Κοινή Συμμαχία» σ υ μ π ρ ά ττο ν τα ς μ ε το υ ς Α χα ιούς (υπό τη ν επ ιρροή το υ Α ρ ά το υ ) κα ι ά λλα ε λ λ η ν ικ ά κρ ά τη ,

Τμήμα το ιχ ο γ ρ α φ ία ς μ α κ ε δ ο ν ικ ο ύ τά φ ο υ (Λ ε υ κ ά δ ια , Μ α κ ε δ ο ν ία ). Α ρ ισ τ ε ρ ά κ α ι δ ε ξ ιά

ξ ίφ η α ν α ρ τη μ έ ν α δ ίπ λα σ ε θ ώ ρ α κ ε ς , σ το κ έ ν τρ ο μ ε γ ά λ η α σ π ίδα ν ο τ ιο ε λ λ η ν ικ ο ύ

τύ π ο υ .


■

φ ά λ α γ γ α ς . Ο ι ζ υ γ ο ί εδ ώ ε ίν α ι ο κ τώ , α ν τ ί το υ σ υ ν ή θ ο υ ς 16, ενώ π ρ ο τά σ σ ο ν τα ι ο ι σ ό ρ ισ σ ες τω ν 4 π ρώ τω ν α ν τ ί τω ν 5. Ο ι σ τ ο λ έ ς ε μ φ α ν ίζ ο ν τα ι ο μ ο ιό μ ο ρ φ ε ς εν ώ σ τη ν π ρ α γ μ α τ ικ ό τ η τ α α υ τό δ εν σ υ ν έ β α ιν ε (Ισ το ρ ία Ε λ λ η ν ικ ο ύ Ε 9 ν ο υ ς ).

α λλά ο σ κοπός τη ς ή τα ν π ερ ισ σ ό τερ ο η δ ια τή ρ η σ η τη ς μ α κ ε δ ο ν ικ ή ς επ ιρ ρ ο ή ς και τω ν π ο λ ιτικώ ν κα θ εσ τώ τω ν που εν ι- σ χύ ο ντα ν από α υ τή ν , παρά κάπ οιου ε ί δ ο υ ς ε θ ν ικ ή ε ν ό τη τα . Η ιδέα α υ τή δ ο κ ιμ ά σ τη κε ά λλη μια φ ορά , ό τα ν τα κρ ά τη τη ς κ ο ινή ς σ υμμα χία ς π ολέμ ησ α ν με τ ο υ ς Α ιτω λο ύς και το υ ς σ υμμά χο υς το υ ς σε ένα ν α κό μ η α δ ελ φ ο κ τό ν ο π ό λεμ ο που ο νο μ ά σ τη κ ε « σ υμμαχικός» (220-217 π.Χ.). Μ όνο κα τά το σ υ νέδ ρ ιο τη ς ε ιρ ή ν η ς στη Ν α ύπ α κτο ο η γ έ τη ς τω ν Αιτω - λών, Α γέλα ο ς, π ρ ο β λ έπ ο ν τα ς σωστά είπ ε πως οι Ε λ λη ν ες έπ ρ επ ε να σ τα μ α τή σ ο υ ν τ ις ε μ φ ύ λ ιε ς δ ια μ ά χ ες και να ενω θ ο ύ ν κα τά το υ κο ινο ύ ε χ θ ρ ο ύ που θ α ερ χ ό τα ν σ ύ ν το μ α από τη Δύση (« τα ε κ τη ς Εσπερ ίας νέφ η» )!

Ο Ι Ρ Ω Μ Α ΙΟ Ι Σ Τ Η Ν ΙΛ Λ Υ Ρ ΙΑ -

Β ’ Κ Α Ρ Χ Η Δ Ο Ν ΙΑ Κ Ο Σ Π Ο Λ Ε Μ Ο Σ

Την επ οχή ε κ ε ίν η ε ίχ ε ε ν τ α θ ε ί η α νά μ ιξη τω ν Ρωμαίων σ τη ν Ιλλυρία . Την ά νο ιξη το υ 219 π.Χ. ισ χυρός σ τό λο ς υπό το υ ς δ ύ ο υ π ά το υς, Λ εύ κ ιο Α ιμ ίλ ιο Π αύλο και Μ ά ρκο Λ ίβιο Σ α λ ινά τορ α , έ φ θ α σ ε σ τα ιλ λυ ρ ικά παράλια π ρ ο κ ε ιμ έν ο υ να τ ιμ ω ρ ή σ ει το ν α π οσ τά τη (από π ρ ο η γ ο ύ μ εν η μ ε τ α ξύ το υ ς σ υμφω νία ) Δ η μ ή τρ ιο Φάριο, μ ε το ν οποίο ε ίχ ε σ υνά ψ ει σ χέσ εις ο ν έ ος βασ ιλιάς τη ς Μ α κεδονία ς ,Φ ίλιπ π ος Ε ’. Η μ εγά λη α ρ ιθ μ η τ ικ ή υ π εροχή τω ν Ρωμαίω ν δ εν ά φ ησ ε π ερ ιθ ώ ρ ια α ντίσ τα σ η ς σ το υ ς Ιλλυ ρ ιο ύ ς . Μ έσα σε μ ικρό δ ιά σ τη μα ό λ ε ς οι π ό λεις προσχώ ρησαν σ το υ ς Ρω μαίους, ενώ η Δ ιμά λη και η Φ άρος (που π ολέμησ α ν) κ α τα λ ή φ θ η κ α ν ύ σ τερ α από σ ύ ν το μ η π ολιορ κία . Ο Δ η μ ή τρ ιο ς

Ί β μ ό λ ις μ π ό ρεσ ε να δ ια φ ύ γ ε ι σ τη Μ α κ εδ ο - ■■ νία.

Ο ι π ό λε ις που προσχώ ρησαν σ το υ ς Ρω μαίους σ υ μ π ερ ιελή φ θ η σ α ν π λέον σ τις κ τή σ ε ις το υ ς (που ε ίχα ν από το 227 π.Χ.), ενώ οι ά λ λ ες ιλ λ υ ρ ικ ές π ό λεις έ μ ε ι ναν α ν ε ξ ά ρ τ η τ ε ς υπό τ ο ν ν έο το υ ς η γ έ τη , Σ κερ δ ιλα ϊδ α , ο ο π ο ίο ς όμω ς έσ π ευ σ ε να σ υνάψ ει δ ιπ λ ω μ α τικ ές σ χέσ εις μ ε τ ο υ ς κ α τα κ τη τέ ς .

Τον επ ό μ εν ο χ ρ ό ν ο (218 π.Χ.) κ η ρ ύ χ θ η κ ε ο μ εγ ά λ ο ς δ ε ύ τ ε ρ ο ς κα ρ χη δ ο ν ια - κό ς π ό λ εμ ο ς , ο π ό τε η Ρώμη σ υ γ κ έν τρ ω σε το δ υνα μ ικ ό τη ς ε κ ε ί. Τόσο κάπ οιο ι Ιλλυ ρ ιο ί η γ ε μ ό ν ες , όσο και ο Φ ίλιππος τω ν Μ α κεδ ό νω ν, σ κ έ φ θ η κ α ν τ ό τ ε να εκ - μ ε τα λ λ ε υ θ ο ύ ν τ η ν ευ κα ιρ ία κα ι να δ ιώ ξο υ ν το υ ς Ρ ω μαίους από τα ιλλυ ρ ικά παράλια. Για να π ε τύ χ ε ι κά τι τ έ τ ο ιο ο Φ ίλιππ ος έπ ρ επ ε να δ ια θ έ τ ε ι ικανό να υ τ ικ ό . Η Μ α κ εδ ο ν ία όμω ς από τα χ ρ ό ν ια το υ π ρ ο η γο ύ μ ενο υ βασ ιλιά τη ς , Α ντίγο νου Δώσωνα, ε ίχ ε π άψ ει να α π ο τε λ ε ί υπ ολο γίσ ιμη ν α υ τ ικ ή δ ύνα μη και ο Φ ίλιππος δ ε ν ε ίχ ε τα α π α ρ α ίτη τα κεφ ά λ α ια γ ια να να υπ ηγή σ ει ικα νο π ο ιη τικό α ρ ιθ μ ό π λο ίων, ο ύ τε β έβ α ια τό σ ο υ ς ικα νούς ν α υ τ ικο ύ ς . Π αρόλα α υ τά ο ν εα ρ ό ς βασ ιλιάς δ εν π α ρ α ιτή θ η κ ε από το σ χέδ ιό το υ και

δ ιέ τ α ξ ε τη ναυπ ήγησ η 100 λ έμ β ω ν κα τά τ ο ιλλυ ρ ικό π ρότυπ ο, π ρ ο κ ε ιμ έν ο υ να μπ ο ρεί το υ λ ά χ ισ το ν να μ ε τα φ έ ρ ε ι τα σ τρ α τεύ μ α τά το υ . Επ ειδή δ εν ε ίχ ε τα α- π α ιτσ ύ μενα χ ρ ή μ α τα γ ια να μ ισ θώ σ ει κω π η λ ά τες , α ν α γκά σ τη κε να χρ η σ ιμ οπ ο ιε ί το υ ς σ τρ α τ ιώ τε ς το υ .

Μ ε α υ τό ν τ ο ν ε ξο π λ ισ μ ό , 100 λ έ μ β ο υ ς και 6.000 ά ν δ ρ ες , ο Φ ίλιππος το κα λοκα ίρ ι το υ 216 π.Χ. έπ λ ευ σ ε π ρος τ ις ακ τ έ ς τη ς β ό ρ ε ια ς Η π είρου , μ ε α π ώ τερ ο σ τόχο να κ α τ ε υ θ υ ν θ ε ί π ρος Β ορ ρά ν (σ την Απ ολλω νία ). Μ ό λις όμω ς έ μ α θ ε ό τ ι ε ρ χ ό τα ν π ρος τα ε κ ε ί μια ρω μαϊκή μοίρα (10 π εν τή ρ ε ις ) , α ν έσ τρ εψ ε και ε π έ σ τρ ε ψ ε ά π ρ α κ το ς σ τη Μ α κ εδ ο ν ία . Η α δ υνα μία το υ Φ ιλίππου και η φ υ γή το υ από τα δ υ τ ικ ά π αράλια π ρο κά λεσ α ν ν έ ε ς , ε χ θ ρ ικ έ ς α π ένα ν τι το υ , δ ια θ έσ ε ις τω ν Α ιτω - λών, ο ι οπ ο ίο ι μ ε τ η ν επ ικρ ά τη σ η τη ς α- ν τ ιμ α κ ε δ ο ν ικ ή ς π α ρ ά τα ξη ς τά χ θ η κ α ν απ οφ ασ ισ τικά ε ν α ν τ ίο ν το υ κα ι α ν έπ τυ ξα ν σ χέσ εις μ ε τ ο υ ς Ρω μαίους. Ο ίδ ιο ς, έχ ο ν τα ς σ υ νε ιδ η το π ο ιή σ ε ι τ η ν α δ υνα μ ία το υ κα ι α να ζη τώ ντα ς σ υμ μά χο υς που να μπ ο ρο ύν να τ ο ν εν ισ χύσ ο υ ν μ ε επ α ρ κε ίς ν α υ τ ικ ές δ υ ν ά μ ε ις , ύ σ τερ α και από τ ις μ εγ ά λ ες επ ιτυ χ ίε ς το υ Κ α ρ χη δό ν ιο υ Ανν ίβ α σ τη ν Ιτα λ ία (μάχη Καννών, το 216 π.Χ.) ή λ θ ε σε επ α φ ή μαζί το υ κα ι τ ε λ ικ ά σ υνή ψ α ν μ ε τα ξ ύ το υ ς σ υμμαχ ία (το 215 π.Χ.). Κ α τά τ ο υ ς ό ρ ο υ ς τη ς οι Μ α κ εδ ό - ν ες κα ι ο ι σ ύμμαχο ί το υ ς ό φ ε ιλ α ν να υπ ο σ τη ρ ίξο υ ν το υ ς Κ α ρ χη δ ό ν ιο υ ς κα τά το ν π ό λ εμ ό τ ο υ ς μ ε το υ ς Ρω μαίους και

α ν τ ίσ τρ ο φ α οι Κ α ρ χη δό ν ιο ι θ α υπ οσ τή ρ ιζα ν τ ις δ υ ν ά μ ε ις το υ Φιλίππου ό τα ν θ α χ ρ ε ια ζό τα ν κ ά τ ι τ έ το ιο . Επ ιπ λέον δ εν θα σ υμφ ω νούσ α ν σε ε ιρ ή ν η χω ρίς να συ- μ π ερ ιλ α μ β ά νε τα ι κα ι ο ά λλο ς σ ύμμαχος, ενώ σε τ έ τ ο ια περίπ τω ση θ α ε τ ίθ ε τ ο ως ό ρ ο ς η αποχώρηση τω ν Ρωμαίων από τα ιλλυ ρ ικά παράλια.

Μ ε τη σ υμμαχία α υ τή ά ρ χ ιζε γ ια πρώτη φ ο ρ ά π ό λ εμ ο ς μ ε τα ξύ Ε λλήνω ν τη ς μ η τρ ο π ο λ ιτ ικ ή ς Ε λλά δας και Ρωμαίων, σ το π ερ ιθ ώ ρ ιο το υ μ εγά λο υ Β ’ Κ αρχηδο- ν ια κο ύ π ο λέμ ου . Ο Φ ίλιππος π ερ ίμ εν ε ό τ ι ο ι Ρωμαίοι, α π α σ χολη μένο ι κα θώ ς ή τα ν , δ ε ν θ α δ ρ α σ τη ρ ιο π ο ιο ύ ν το ιδ ια ίτε ρα σ τα α να το λ ικά , ενώ θ α μπ ο ρο ύσ ε να τ ο ν εν ισ χύσ ει ο ισχυρός κ α ρ χ η δ ο ν ια κό ς σ τό λο ς . Ο Α ννίβας π ίσ τευ ε πως μ π ο ρού σε να ε ν ισ χ υ θ ε ί από το υ ς Μ α κ εδ ό ν ες σ το ν π ό λ εμ ό το υ σ την Ιτα λ ία κα ι γ ι ’ α υ τό π ροσπ άθησ ε να κα τα λ ά β ε ι κάποιο σ ημαν τ ικ ό λ ιμ ά ν ι σ τη ν α να το λ ικ ή π λευ ρ ά τη ς χ ερ σ ο νήσ ο υ . Π ά ντω ς ο Φ ίλιππος ε ίχ ε π ολύ σ υ γ κ ε κ ρ ιμ έ ν ο υ ς σ τό χο υ ς (τα π αράλια τη ς Ιλλυ ρ ία ς) κα ι δ ε ν ε ν δ ια φ ε ρ ό τα ν για επ έμβα σ η σ τη ν Ιταλία , ο ύ τε , πολύ π ερ ισ σ ό τερ ο , ο ν ε ιρ ε υ ό τα ν τ ις επ ιτυ χ ίε ς το ύ Π ύρρου.

Σ τη ν Ε λλάδα ο ι π ο λ ιτ ικ ές ε ξ ε λ ίξ ε ις δ εν ή τα ν ευ χ ά ρ ισ τες γ ια το ν Φίλιππο. Οι κύ ρ ιο ι σ ύμμαχο ί το υ , ο ι Αχαιοί, τ ο υ ς ο π ο ίο υ ς ε ίχ ε δ εσ μ εύ σ ε ι (« ...Μ α κ εδ ό νες κα ι σ ύμμαχοι...») στη σ υμφ ω νία μ ε το ν Αννίβα, α ν τέδ ρ α σ α ν σε α υ τό γ ια τ ί π ρ ο η γ ο υ μ έν ω ς δ εν ε ίχα ν ε ρ ω τη θ ε ί. Ο η γ έ τη ς


τη ς σ υ μ π ο λ ιτε ία ς , Α ρ α το ς , δ ιευ κ ρ ίν ισ ε σ τον Φίλιππο πως αν και σ υνέχ ιζα ν να μ ε τ έ χ ο υ ν σ τη ν Κ οινή σ υμμαχ ία μ ε τη Μ ακ εδ ο ν ία δ εν θ α λά βα ινα ν μ έρ ο ς σ το ν π όλ ε μ ο κα τά τω ν Ρωμαίων!

Η κατάσ τασ η χ ε ιρ ο τέ ρ ε υ σ ε ό τα ν ο Φ ίλιππος α ν α μ ίχ θ η κ ε σ τις υ π ο θ έσ ε ις τω ν Μ εσ σ ηνίω ν και εν ίσ χυσ ε τ ο υ ς δ η μ ο κ ρ α τ ικ ο ύ ς έ ν α ν τ ι τω ν ο λ ιγα ρχ ικώ ν, κά τι που θ ο ρ ύ β η σ ε πολύ τ ο υ ς Α χα ιούς. Μ ακεδ ο ν ικ ή φ ρ ο υ ρ ά εγ κ α τα σ τά θ η κ ε σ την Ιθώ μη ύ σ τερ α από π ρόσκλησ η τω ν Μ εσ σηνίων, ε ξο ρ γ ίζ ο ν τα ς το υ ς Α χα ιούς. Σ τα π ολ ιτικά π ρ ο σ τέθ η κ α ν και τα προσωπικά, ό τα ν ο Φ ίλιππος σ υ νή ψ ε ερ ω τ ικ έ ς σ χέσ εις μ ε τη γυ να ίκα το υ γ ιο υ το ύ Αρά- το υ , που λ ε γ ό τ α ν επ ίσ ης Α ρ α το ς !

Ε Π ΙΧ Ε ΙΡ Η Σ Ε ΙΣ Σ Τ Η Ν ΙΛ Λ Υ Ρ ΙΑ ■ Ε Ξ Ε Λ ΙΞ Ε ΙΣ Σ Τ Η Ν Ε Λ Λ Α Δ Α

Ενώ η Κ οινή σ υμμαχία ε ίχ ε κλο ν ισ τε ί, ο Φ ίλιππος μ ε τα φ έ ρ ο ν τα ς τ ο ν σ τρ α τό το υ μ ε λ έμ β ο υ ς , ε ισ έβ α λ ε τ ο κα λο κα ίρ ι το υ 214 π.Χ, σ τη ν Ιλλυρ ία από τη θ ά λα σ σα. Π ο λ ιό ρ κη σ ε τη ν Α π ολλω νία , α λλά η έγκ α ιρ η επ έμβα σ η το υ ρ ω μα ϊκού σ τόλου υπό τ ο ν Μ ά ρ κο Β α λέρ ιο Λ α ιβ ίνο έσωσε τη ν π όλη. Ε ν ισ χυ μένο ι μ ε τ ο υ ς Ρω μαίους σ τρ α τ ιώ τες ο ι Α π ο λλω ν ιά τες επ ιχ ε ίρ η σαν α ιφ ν ιδ ια σ τική έ ξο δ ο και π έτυ χ α ν να δ ιώ ξο υ ν τ ο ν Φίλιππο, ο ο π ο ίο ς έχασ ε π ολλού ς ά ν δ ρ ες και το σ τρ α τό π εδ ό το υ .

Τον χειμ ώ να το υ 214/213 π.Χ. π έθ α νε ο Α ρ α το ς , α φ ή ν ο ν τα ς τη σ υμμαχία (Μ α

κ ε δ ο ν ία ς κα ι Α χα ϊκή ς Σ υ μ π ο λ ιτε ία ς ) κ λ ο ν ισ μ ένη . Ο Φ ίλιππος δ εν α π ο γ ο η τεύ θ η - κε , παρά το ό τ ι ο ι Κ α ρ χηδό ν ιο ι, σ το υ ς ο π ο ίο υ ς ε ίχ ε σ τη ρ ίξε ι ε λπ ίδ ες , δ εν μπορούσ α ν να το ν βο ηθήσ ο υν . Το επ ό μ ενο κα λο κα ίρ ι λο ιπ όν ε ισ έ β α λ ε σ την Ιλλυρ ία από τ η ν ξη ρ ά . Χω ρίς να σ υ να ν τή σ ε ι σοβαρή α ντίσ τα σ η υ π έ τα ξε τα ιλλυ ρ ικά φ ύ λα τω ν Α τιν τά ν ω ν και τω ν Π αρθίνω ν, κα τ έ λ α β ε τ η ν ισχυρή π όλη Δ ιμά λη και π ροχω ρο ύσ ε ν ικ ώ ντα ς τ ις δ υ ν ά μ ε ις το υ βα σιλιά Σ κερ δ ιλα ϊδ α κα ι το υ γ ιο υ το υ Π λευ - ρ ά του . Σ τη σ υνέχε ια κ α τ έ λ α β ε μ ε έ φ ο δ ο τ η ν ο χυ ρή π όλη Λισσό, ενώ ο ι Ρωμαίοι δ εν φ α ίν ο ν τα ν ικανο ί να σ τε ίλ ο υ ν ε ν ισ χύσεις.

Ηδη όμω ς η κατάσ τασ η ε ίχ ε χ ε ιρ ο τε - ρ εύ σ ε ι α ρ κ ε τά γ ια τ ο ν Φίλιππο σ τη νό τια Ε λλάδα, τό σ ο μ ε τ ο υ ς σ υμ μά χους το υ , όσο και μ ε τα εχ θ ρ ικ ά ή τα ο υ δ έ τε ρ α κρ ά τη . Α φ ο ρμ ή δ ό θ η κ ε μ ε τη δ ε ύ τ ε ρ η ε π έμβασ η που δ ιέ τ α ξ ε ο βασ ιλιάς σ τις υ π ο θ έσ ε ις τω ν Μ εσσηνίων. Υ π εύ θ υ νο ς τη ς επ ιχ είρη σ ης ή τα ν ο Δ η μ ή τρ ιο ς ο Φά- ρ ιος, ο ο π ο ίος κα ι σ κ ο τώ θ η κ ε ό τα ν οι Μ εσ σ ήνιο ι α ν τ ισ τά θ η κ α ν α π ο τε λ εσ μ α τ ικά σ το υ ς ε ισ β ο λ ε ίς . Ω ς α ν τεκ δ ίκ η σ η οι Μ α κ εδ ό ν ες δήω σαν (λ εη λά τη σ α ν) τη ν ύ π α ιθρο , σαν να β ρ ίσ κ ο ν τα ν σε ξ έ ν η χώρα. Η σ υνέπ ε ια ή τα ν να απ οχω ρήσουν οι Μ εσ σ ή νιο ι από τη σ υμμαχ ία κα ι να σ τρ α φ ο ύ ν π ρος τ ο υ ς Α ιτω λο ύ ς . Ο ι τ ε λ ε υ τ α ίο ι γνώ ρ ιζα ν πως μ ό νο ι τ ο υ ς δ ε ν μ π ορ ού σαν να α ν τιμ ε τω π ίσ ο υ ν τη σ υνασπισμένη δ ύνα μη Μ α κεδ όνω ν, Θ εσσαλώ ν, Α καρνά-

νων, Η π ειρω τώ ν, Β οιω τώ ν, Αχαιών και λοιπώ ν σ υμμάχω ν και α φ ού δ εν υπ ήρχε άλλη σ ημ α ν τική ε λ λ η ν ικ ή δ ύνα μη ικανή να το υ ς εν ισ χύ σ ει α π ευ θ ύ ν θ η κ α ν σ το υ ς Ρω μαίους!

ΣΥΜΜΑΧΙΑ ΑΙΤΩΛΩΝ - 17 ΡΩΜΑΙΩΝ ™

Τ ην επ οχή ε κ ε ίν η κα ι ο ι Ρωμαίοι εν - δ ια φ έρ ο ν τα ν να σ υνά ψ ου ν σ χέσ εις με ε λ λ η ν ικ ά κρ ά τη , π ρ ο κ ε ιμ έν ο υ να δ η μ ιο υ ρ γή σ ο υ ν ένα ν α ντιπ ερ ισ π ασ μό κ α τά λ λ η λ ο να απ ασχολεί το ν Φίλιππο ώ σ τε α υ τ ό ς να μην εν ισ χύ σ ει το ν σύμμαχό το υ Αννίβα. Υσ τερα μ ά λισ τα από τ ις τ ε λ ε υ τ α ί ε ς επ ιτυ χ ίε ς τω ν Μ α κ εδ ό νω ν σ τη ν Ιλλυ ρία κα ι τ ο ν ο ρ α τό κ ίνδ υ νο που δ ιέ τρ εχ α ν π λέο ν οι κ τή σ ε ις το υ ς , ο ι Ρωμαίοι ιθ ύ ν ο ν τ ε ς απ οφάσισαν να σ υνά ψ ου ν σ υμφ ω νία μ ε το υ ς Α ιτω λο ύ ς .

Τον Σ επ τέμ β ρ ιο το υ 212 π.Χ., έπ ε ιτα από μ υ σ τικ ές σ υ νεννο ή σ εις μ ε τα ξύ τω ν αρ χόντω ν, ο ρ ω μ α ϊκός σ τό λο ς υπό το ν Λ α ιβ ίνο π ρ ο σ ο ρ μ ίσ τη κ ε στη Ν αύπ ακτο .Η τα ν η π ρώ τη φ ο ρ ά που ρω μαϊκή σ τρ α τ ιω τ ικ ή δ ύνα μη β ρ έ θ η κ ε σ την Ελλάδα! Ο Ρω μαίος να ύα ρ χος, ύ σ τερ α από π ρό σκληση το υ η γ έ τη τη ς Σ υ μ π ο λ ιτε ία ς Σκό - πα, π α ρ α β ρ έ θ η κ ε σε σ υνεδρ ία σ η τη ς Σ υ ν έλ ευ σ η ς και α ν έ π τυ ξε τ ις ρ ω μ α ϊκές θ έ σ εις γ ια φ ιλία , υ π ο σ τή ρ ιξη τω ν δ ιε κ δ ικ ή σ εω ν τω ν Α ιτω λώ ν, ενίσ χυσ ή τ ο υ ς μ ε σ τρ α τ ιω τ ικ ές μ ο ν ά δ ες κλπ. Λ ίγες μ έ ρ ε ς α ρ γ ό τε ρ α υ π ο γρ ά φ η κε η σ υμφ ω νία συμ-


Α ν α ρ τη μ έν ο ξ ίφ ο ς , π ερ ικ ν η μ ίδ ε ς , κ ρ ά ν η κ α ι α σ π ίδ α όπω ς α π ε ικ ο ν ίζ ο ν τα ι σ ε το ιχ ο γ ρ α φ ία μ α κ ε δ ο ν ικ ο ύ τ ά φ ο υ σ τα Λ ε υ κ ά δ ια τ η ς Μ α κ ε δ ο ν ία ς (3ο ς α ι. π .Χ.).

μαχίας Α ιτω λώ ν και Ρωμαίων, όπου ο ρ ίζο ν τα ν α να λυ τικά οι δ εσ μ εύ σ ε ις και τα ο-

J ß φ έλ η κ α θ ε ν ό ς σ υμμάχου (μέσ α φ θ ινοπ ώ - ■■ ρου 212 π.Χ.). Το κ ε ίμ ε ν ο α υ τό , γνω σ τό

ως « κ ε ίμ εν ο δ ιαρπ α γής» , α ν έ θ ε τ ε σ το υ ς Α ιτω λο ύ ς τ ις χ ερ σ α ίες επ ιχ ε ιρ ή σ εις και σ το υ ς Ρω μαίους τ ις θ α λά σ σ ιες . Οι π ερ ιο χ έ ς που θ α κ α τα κ το ύ σ α ν μαζί θ α π ερ ιέ ρ χ ο ν τα ν σ το υ ς Α ιτω λο ύ ς , ενώ οι κ ά το ικ ο ι κα ι η μισή κ ιν η τή π ερ ιο υσ ία το υ ς α φ ή ν ο ν τα ν σ τη ν α π όλυτη ε ξο υ σ ία τω ν Ρωμαίων! Αν η κα τά κ τη σ η γ ιν ό τα ν μόνο από ρω μαϊκή δύνα μη , ο ι κ ά το ικ ο ι κα ι ο λ ό κ λ η ρη η π ερ ιο υσ ία τ ο υ ς θ α α ν ή κ α ν σ το υ ς ν ικ η τέ ς . Η σ υ νθ ή κη ό ρ ιζε α κό μ η ό τ ι ο ι σ ύμμαχο ι δ εν ε ίχα ν δ ικα ίω μα χω ρ ισ τής α π οχώ ρησης από το ν π ό λεμ ο , ενώ ά φ η ν ε π ερ ιθ ώ ρ ιο γ ια όποιο άλλο ε λ λ η ν ικ ό κρ ά τ ο ς ή θ ε λ ε να προσχω ρήσει.

Η σ υμφ ω νία α υ τή ή τα ν ένα κ ε ίμ ε ν ο ε θ ν ικ ή ς π ροδοσ ία ς χ ε ιρ ό τε ρ ο από τ η ν Α- ν τα λ κ ίδ ε ιο ε ιρ ή ν η , όσ ον α φ ο ρ ά το υ ς Ελλ η ν ες . Οι α υ το υ ρ γ ο ί Α ιτω λο ί, χάρη τω ν δ ικώ ν το υ ς σ τενώ ν (κα ι αρ π α κτικώ ν) σ υ μ φ ερ ό ν τω ν δ εν δ ίσ τασ αν να α φ ή σ ο υ ν σ το υ ς α λ λ ό φ υ λ ο υ ς ε κ τ ε τ α μ έ ν α π ερ ιθ ώ ρια λεη λα σ ία ς κα ι ε ξα νδρ α π ο δ ισ μ ο ύ π ολλώ ν χ ιλ ιά δω ν ο μ ο φ ύ λω ν το υ ς ! Η σ υμφω νία δ εν τ ιμ ά β έβ α ια κα ι τη Ρώμη, που ε κ ε ίν η τ η ν επ οχή π ρ ο έ6 α λ ε ένα ν έο ή θ ο ς σ τα δ ιε θ ν ή π ο λ ιτικά π ρά γμα τα . Πα

ρ α κ ο λο υ θ ώ ντα ς όμω ς κάπ ο ιος τ η ν ε ξ έ λ ιξη τω ν ρω μα ϊκώ ν π ο λ ιτικώ ν η θ ώ ν κα τά τα επ ό μ ενα χρό ν ια , θ α δ ιαπ ιστώ σ ει τη σ τα δ ια κή κατάπ τω σ η, συνεπ ώ ς θ α ε ξ η γή σ ει το υ ς ό ρ ο υ ς α υ τή ς τη ς σ υ ν θ ή κ η ς ως ένα απλό σ ημ είο το υ η θ ικ ο ύ κ α τή φ ο ρου σ τον οπ οίο έ π ε φ τε η Ρώμη κα θώ ς κ α τα κ το ύ σ ε τη ν π αγκόσ μ ια κυριαρχία .

Μ ε τά τη σ υμφ ω νία α υ τή τα δ ύο α ν τι- μ α χό μ ενα μ έρ η ε ίχα ν δ ια μ ο ρ φ ω θ ε ί ως ε ξή ς : από τη μια π λευ ρ ά υ π ήρχε Κ οινή σ υμμαχία Μ α κεδ ό νω ν, Θ εσσαλώ ν, Ηπει- ρω τώ ν, Β οιω τώ ν, Α καρνάνω ν, Αχαιώ ν κα ι μ ερ ικώ ν μ ικ ρ ό τερ ω ν π όλεω ν κα ι από τη ν ά λλη οι Ρωμαίοι, ο ι Ιλλυ ρ ιο ί κα ι ο ι Α ιτω λο ί μ ε το υ ς Ε λ λη ν ες σ υμμά χο υς το υ ς (Μ εσ- σ ήν ιους , Η λε ίο υ ς , Σ π α ρ τιά τες ). Σ το ν δ ε ύ τ ε ρ ο συνασπισμό ε ν τά χ θ η κ α ν α κό μ α ο ι Δ ά ρδα νο ι (β ά ρ β α ρο ι που ζούσ αν β ό ρ εια τη ς Μ α κ εδ ο ν ία ς ) κα ι ο βασ ιλ ιά ς τή ς Π ερ γά μ ο υ Α ττα λ ο ς , ο ο π ο ίος από το 220 π.Χ. ε ίχ ε φ ιλ ικ έ ς σ χέσ εις μ ε τ ο υ ς Α ιτω - λ ο ύ ς κα ι ε χ θ ρ ε υ ό τα ν το ν Φίλιππο.

Ε Π ΙΧ Ε ΙΡ Η Σ Ε ΙΣ ΤΩ Ν Α Ν Τ ΙΠ Α Λ Ω Ν Σ Τ Η Ν Ε Λ Λ Α Δ Α

Σ τα τ έ λ η το υ φ θ ινοπ ώ ρ ου το υ 212 π.Χ. ο π ό λ εμ ο ς δ ιε ξα γ ό τα ν π λέο ν σε τ έ σ σ ερα μέτω π α: σ το ν Β ορρά, σ τις π ερ ιο χ ές

τη ς Ιλλυρ ία ς , μ ε τα ξύ Ρωμαίων και Μ α κ ε δόνω ν, σ τη ν κ ε ν τρ ικ ή Ε λλά δα μ ε τα ξ ύ Αι- τω λώ ν και σ υμμάχω ν το υ Φιλίππου, σ την Π ελοπ ό ννησ ο μ ε τα ξύ Μ εσσ ήνιω ν, Η λεί- ων κα ι Σ π α ρτια τώ ν κα τά τω ν Αχαιών και σ το ν θαλάσ σ ιο χώ ρο το υ Α ιγα ίου π ελά- γ ο υ ς , όπου σ υ γ κ ρ ο ύ ο ν τα ν οι σ τόλο ι τω ν Ρωμαίων και τω ν Π ερ γα μ η νώ ν κα τά τω ν λ ίγω ν μοιρώ ν το υ Φιλίππου.

Ο τ ε λ ε υ τ α ίο ς αμέσ ω ς μ ό λ ις έ μ α θ ε τη σ υμφ ω νία Α ιτω λώ ν και Ρωμαίων, θ έλ η σ ε να ξε κ α θ α ρ ίσ ε ι γρή γο ρ α τ η ν κατάστασ η και ε ισ έ β α λ ε πάλι σ τη ν Ιλλυρία , π ροε- λ α ύ ν ο ν τα ς π ρος τη ν Α π ολλω νία . Α φού λ εη λ ά τη σ ε τα π ερ ίχω ρα δ ε ν χ ρ ο ν ο τρ ίβ η σε π ο λ ιο ρ κώ ντα ς τη ν καλά π ρ ο σ τα τευ - μ έν η π όλη, α λλά π ροχώ ρησ ε α να το λ ικ ά και κ τύπ η σ ε το υ ς Δ ά ρ δα νους, ο ι οπ ο ίο ι ε ίχα ν σ υ ν δ ε θ ε ί μ ε το υ ς Ρ ω μαίους. Αφού το υ ς ν ίκ η σ ε κ α τέλ α β ε τη ν π όλη το υ ς Σί- ντια , ε ξο υ δ ε τ ε ρ ώ ν ο ν τα ς έ τσ ι ένα ν π ιθα νό κ ίνδ υ νο . Κ ατόπ ιν σ υνέχ ισ ε σ την ίδια κα τεύ θ υ ν σ η κ τυ π ώ ντα ς θ ρ α κ ικ ά φ ύλα που μπ ορούσ αν να α π ο τελ έσ ο υ ν απ ειλή γ ια τα νώ τα το υ , πάνω σ τη ν ο ρ ο σ ειρ ά τη ς Ρ οδόπης.

Ο ι Ρωμαίοι σ το μ ε τα ξύ μ ε τ ο ν σ τόλο το υ ς κ α τέλ α β α ν τη Ζ ά κ υ νθ ο , τ η ν οποία κ α τε ίχ ε μ α κ εδ ο ν ικ ή φ ρο υρ ά , ενώ οι Αι- τω λο ί απέσπασαν μ ε ρ ικ έ ς π ό λ ε ις τ η ς Ακα ρνα νία ς , χω ρίς όμω ς να π ετύ χ ο υ ν κάτι απ οφ ασ ισ τικό επ ε ιδ ή δ εν σ τη ρ ίχ θ η κα ν από τ ο ν ρ ω μα ϊκό σ τόλο . Οι Α κ α ρ νά νες έ μ ε ινα ν π ισ το ί στη σ υμμαχ ία το υ Φιλίππου, π αρά τ ο ό τ ι ε κ ε ίν ο ς δ ε ν μπ ορούσ ε


•α το υ ς β ο ηθ ήσ ει.Ο ι Α ιτω λο ί ά λ λ α ξα ν κ α τεύ θ υ ν σ η και

ξ . σ χ υ μ ένο ι μ ε Π ερ γα μ η νο ύ ς μ ισ θ οφ ό- ρ ο υ ς . έ χ ο ν τα ς κα ι τη ν υ π ο σ τήρ ιξη ρωσ ικ ώ ν π ο λεμ ικώ ν πλοίων, ε ισ έβ α λα ν Γ τη Φωκίδα. Α φ ού τη ν π ολιόρκησ α ν, κα τέ λ α β α ν τ η ν παραθαλάσσ ια Α ντίκυρα , - : j q κ α το ίκ ο υ ς τη ς οπ οίας π αρέδω σαν α το ύ ς Ρω μαίους, ο ι οπ ο ίο ι το υ ς π ο ύ λη σαν ως δ ο ύ λο υ ς (211 π.Χ.).

Τον ίδιο κα ιρό σ την Π ελο π ό ννη σ ο οι Σ π α ρ τιά τες δ ίσ ταζα ν να τα χ θ ο ύ ν με ~ους Α ιτω λο ύ ς , σ υνεπ ώ ς και μ ε το υ ς Ρώσ ο υ ς . ο π ό τε ο ι Α κα ρ νά νες , που είχα ν ο ιλ ικ έ ς σ χέσ εις μαζί το υ ς , έσ τε ιλ α ν π ρ έ σ βεις να τ ο υ ς π είσ ουν να μ ε ίν ο υ ν ο υ δ έ- ~εροι. Ο λόγο ς που εκ φ ώ ν η σ ε ο α ρ χη γό ς τη ς π ρ εσ β εία ς Λ υ κ ίσ κος ή τα ν ένα δριμύ « κατηγορώ » κα τά τω ν Α ιτω λώ ν κα ι τω ν «βάρβαρω ν» σ υμμάχω ν το υ ς , α λλά τ ε λ ι κά ο ι Σ π α ρ τιά τες , α π οβ λέπ ο ν τα ς σε ε δ α φ ικ ές π ρο σ α ρ τή σ εις σε β ά ρ ος τη ς Α χα ϊκή ς σ υ μ π ο λ ιτε ία ς , τά χ θ η κ α ν μ ε το υ ς Αι- τω λού ς . Την επ ό μ εν η ά νο ιξη (το υ 210 π.Χ.), μ ε α ρ χηγό τ ο ν τύ ρ α ν ν ο Μ αχανίδα, ο ι Σ π α ρ τιά τες ε ισ έβ α λα ν σ την Α ρκαδία , κα τέλ α β α ν τ η ν Τεγέα κα ι λ εη λά τη σ α ν τη ν π ερ ιο χή τη ς Μ εγα λό π ο λης (π όλεις τη ς Α χα ϊκή ς σ υμ π ο λ ιτε ία ς ).

Σ το Α ιγα ίο ρω μαϊκή μοίρα -υπ ό τ ο ν ύ π ατο Π όπ λιο Σ ουλπ ίκ ιο Γάλβα (που δ ια δ έ χ θ η κ ε το ν Λ αιβίνο) ε π ιτ έ θ η κ ε κα ι κα τ έ λ α β ε τ η ν Α ίγινα, τ η ν οποία λ εη λά τη σ ε , ενώ οι κ ά το ικ ο ί τη ς π ο υ λή θ η κα ν ως δ ο ύ λο ι (α ρ γ ό τερ α α π ελ ευ θ ερ ώ θ η κ α ν αφ ού ε ξα γ ο ρ ά σ τη κ α ν μ ε χ ρ ή μ α τα που σ υ γ κ έ ν τρω σ α ν ά λ λ ες ε λ λ η ν ικ έ ς π όλεις ). Το ν η σί δ ό θ η κ ε από τ ο υ ς Ρ ω μαίους σ το υ ς Αι- τω λ ο ύ ς και από α υ το ύ ς σ το ν Α ττα λ ο τη ς Π ερ γά μ ο υ , το ν οπ οίο α ν α κ ή ρ υ ξα ν και σ τρ α τη γό το υ ς γ ια το ν επ ό μ ενο χρόνο .

Την ίδια επ οχή ο Φ ίλιππος μ ε το ν σ τρ α τό το υ ε ίχ ε κ α τ έ β ε ι σ την κ ε ν τρ ικ ή Ε λλάδα και επ έδ ρ α μ ε κα τά τω ν π ο λ ιτε ι- ώ ν-σ υμμάχω ν τώ ν α ντιπ άλω ν το υ . Κ α τέ λα β ε έ τσ ι τ ο ν Εχίνο (κ ο ν τά στη Λαμία), τα Φ άλαρα, το ν Π τελ ε ό κα ι τη Λάρισα Κ ρ εμα σ τή . Σ υ γχρ ό νω ς ή λ θ ε σε σ υ ν εν νόηση μ ε το ν βασιλιά Π ρουσ ία τη ς Β ιθ υ νία ς (που σ υ ν ό ρ ευ ε κα ι ε ίχ ε έ χ θ ρ α με τη ν Π έρ γα μ ο το υ Α ττα λ ο υ ), ο οπ ο ίος το υ υ π ο σ χ έθ η κε να το ν υ π ο σ τη ρ ίξε ι με πλοία.

Την ά νο ιξη το υ 209 π.Χ. ο σ τρ α τη γό ς τω ν Α ιτω λώ ν Π υρρίας, εν ισ χ υ μ έν ο ς με Ρω μαίους κα ι Π ερ γα μ η νο ύ ς σ τρ α τιώ τες , π ροσ π άθησ ε να σ τα μ α τή σ ε ι τ ο ν Φίλιππο, αλλά η τ τ ή θ η κ ε δ ύο φ ο ρ ές , έχα σ ε 1.000 ά ν δ ρ ες και α π ο σ ύ ρ θ η κε σ τη ν ο χυ ρή Λ αμία. Η ή τ τα α υ τή ο δ ή γη σ ε το υ ς κατα - π το η μ έ ν ο υ ς Α ιτω λο ύ ς να ζη τή σ ο υ ν συν ο μ ιλ ίες και ύ σ τερ α από μεσ ολάβησ η το υ Α μ ύ να νδ ρ ο υ (βασιλιά τω ν Α θα μά - νων) σ υ μ φ ω ν ή θ η κ ε 3 0 ή μ ερ η ανακω χή. Σ ε α υ τό το δ ιά σ τη μ α αντιπ ρόσ ω ποι από π ολλά ο υ δ έ τ ε ρ α ελ λ η ν ικ ά κρ ά τη π ροσ πάθησαν να σ υμφ ιλ ιώ σ ουν το υ ς α ντι- μ α χό μ ενο υ ς . Μ ε τ η ν επ έμβα σ η όμω ς το υ Ρωμαίου σ τρ α τη γο ύ και το υ βασ ιλιά Α τ

τα λ ο υ ο ι Α ιτω λο ί α να θά ρρ ησ α ν και κρ ά τη σ α ν α λα ζο νική στάση, ο π ό τε ο ι π ροσ π ά θ ειες ναυάγησαν.

Οι ε χ θ ρ ο π ρ α ξ ίε ς άρχισαν πάλι το ν Ιού ν ιο το υ 209 π.Χ., ό τα ν Α ιτω λο ί και Ρωμα ίο ι από τη Φ ωκίδα επ έδ ρ α μ α ν σ τη ν ε ύ φ ο ρ η π εδ ιά δ α μ ε τα ξύ Κ ο ρ ίνθ ο υ και Σι- κυώ νας, ενώ ο Φίλιππος β ρ ισ κό τα ν σ το Α ργος, όπου γ ιο ρ τά ζο ν τα ν τα Ν έμεα . Π α ίρ νο ν τα ς λ ίγο υ ς ιππείς κα ι ψ ιλούς ο ίδ ιο ς ο βασ ιλ ιά ς α ιφ ν ιδ ία σ ε το υ ς επ ιδ ρ ο μ είς , α ρ κ ε το ί από το υ ς ο π ο ίο υ ς σκοτι θ η κ α ν , ενώ οι υπ όλοιπ οι σ ώ θ η κα ν φ θ ά ν ο ν τα ς κ α τα δ ιω κ ό μ εν ο ι σ τα πλοία το υ ς . Ο Φίλιππος από τη μια θ ρ ιά μ β ε υ ε επ ί το υ π εδ ίο υ τη ς μάχης, από τ η ν άλλη όμω ς ε ξό ρ γ ιζ ε το υ ς Α χα ιού ς ά ρ χ ο ν τες (ο λ ιγα ρ χ ικο ύ ς κα τά παράδοσ η) μ ε τα α ν ο ίγμ α τά το υ π ρος τα λ α ϊκά σ τρώ μ α τα κα ι τη ροπή το υ π ρος τ ις ω ραίε ς γ υ ν α ίκ ες ! Παρά τ ις α ν τ ιθ έ σ ε ις όμω ς οι Α χα ιο ί έσ τε ιλ α ν τ ις δ υ ν ά μ ε ις το υ ς , υπό το υ ς τη γ ο _

Φιλοποί- μενα , κα ι εκ - σ τρ ά τευ σ α ν μ α ζί το υ κα τά τω ν Ηλείων. Οι Μ ακε- δ ό ν ες το ύ Φιλίππου α να κα τέλ α - βαν τη Δ ύμη , ενώ ο Φ ιλοπ ο ίμην ν ίκ η σ ε ^ το ν σ τρ α τό τω ν Η λ ε ίων σ το ν π ο τα μ ό Λάρι σο, όπου σ κό τω σ ε ο ίδ ιος το ν α ρ χη γό το υ ιππικού το υ ς Δ η- μ ό φ α ντο . Οι Ρωμαίοι όμω ς π ρ ό λα βα ν και εν ίσ χυσ αν μ ε δ ικ ο ύ ς το υ ς σ τρ α τ ιώ τες τη φ ρ ο υ ρ ά τη ς σημ α ν τ ικ ό τε ρ η ς π όλης, τη ς Ηλι- δας, που έ τσ ι α π έκρ ο υσ ε τ ις δ υ ν ά μ ε ις το υ Φιλίππου.

Ο Μ α κ εδ ό ν α ς βασιλ ιά ς α να γκά σ τη κε να φ ύ γ ε ι εσ π ευ σ μένα από ( τ η ν Π ελο π όννη σ ο μό- \ λ ις έ μ α θ ε ό τ ι ο ι Ιλλυρ ιο ί κα ι ο ι Δ ά ρδα νο ι επ έδ ρ α μ α ν σ τη χώρα το υ . Η γρ ή γορ η το υ σ τα β ό ρ ε ια α νά γκα σ ε τ ο υ ς τ ε λ ευ τα ίο υ ς να απ οχω ρήσουν, α φ ού λ ε η λά τη σ α ν τ η ν π ερ ιο χή τη ς Ο ρ εσ τίδ ο ς (μ ε τα ξύ Κ α σ το ρ ιά ς κα ι Φ λώ ρινας). Για όσο όμω ς ο Φ ίλιππος έ μ ε ν ε στη Μ α κ εδ ο ν ία γ ια να α π ο τρ έψ ε ι ά λ λ ες επ ιδ ρ ο μ ές οι Αι- τω λο ί ο χυ ρ ώ νο ν τα ν σ τις Θ ερ μ ο π ύ λ ες , ο ι Σ π α ρ τιά τες υπό τ ο ν Μ αχανίδα ε ισ έβ α λα ν κα ι πάλι σ τη ν Α ργο λ ίδ α και ο ι ενω μ έ-

Ρ ω μ α ίο ς ά σ τ α το ς . Φ έ ρ ε ι ε λ α φ ρ ύ κ α ι β α ρ ύ τ ε ρ ο π ίλ ο υ μ , θ υ ρ ε ό κ α ι γ κ λ ά ν τ ιο υ ς . Η θ ω ρ ά κ ισ ή το υ ε ίν α ι ε λ α φ ρ ά κ α ι α π ο τ ε λ ε ίτ α ι από κ ν η μ ίδ α σ το α ρ ισ τε ρ ό π όδ ι, κ ρ ά ν ο ς κ α ι μ ικ ρ ό & ώ ρ α κ α (π ίνακα ς το υ Σ τ έ λ ιο υ Ν ιγ δ ιό π ο υ λ ο υ γ ια τη « Σ τρ α τ ιω τ ικ ή Ισ το ρ ία »

νο ι σ τόλο ι Ρωμαίων και Π ερ γα μ η νώ ν λ ε η λα το ύ σ α ν τ ις π α ρ α λ ια κές π ό λε ις το υ Α ιγα ίου . Α φ ού δ ε ν ε ίχ ε ικανό σ τόλο γ ια να τ ο υ ς α ν τ ιτα χ θ ε ί, ο Φ ίλιππος οργάνω σ ε το υ λ ά χ ισ το ν τη ν ά μυνά το υ . Τ ο π ο θ έτη σ ε π α ρ α τη ρ η τέ ς σε κ α τά λ λ η λ ε ς θ έ σ ε ις στα νησ ιά , ο ι οποίο ι έδ ιν α ν σ ύ νθ η μ α μ ε φ ω τιά κ ά θ ε φ ο ρ ά που ο ι α ντίπ α λο ι έ φ ε υ γ α ν γ ια κάπ οια επ ιδρ ο μ ή . Το σ τρ α τη γ ε ίο το υ , ε κ ε ί όπου δ ια β ιβ ά ζο ντα ν ό λα τα σ υ ν θ ή ματα , το ε γ κ α τέ σ τη σ ε σ το ό ρ ο ς Τίσαιο τη ς Θ εσσ αλίας. Η τα κ τ ικ ή α υ τή όπως φ α ίν ε τα ι απ έδω σ ε, γ ια τ ί ο ι Ρωμαίοι κα ι οι

Π ερ γα μ η νο ί μπ όρεσ αν να λ ε η λ α τ ή σ ουν μόνο τη Λ ήμνο και τη Σ κ ό

π ελο, να κα τα λ ά β ο υ ν τ ο ν Ω ρ εό ύ σ τερ α από π ροδοσ ία κα ι να

ε ξα νδ ρ α π ο δ ίσ ο υ ν το υ ς κα το ίκ ο υ ς το υ , ενώ α π έτυ χα ν σ τη ν επ ίθ εσ ή τ ο υ ς κα τά τη ς ισ χυρής Χ α λκίδα ς. Λί-

στρα-

αφ ιξη

ΙΣΤΟΡΙΑ

γο α ρ γ ό τερ α ο Α π α λ ό ς επ ιχ είρ η σ ε να κ α τα λ ά β ε ι το ν Ο π ούντα (σ το ν Ε υβ ο ϊκό κόλπο), αλλά α π έτυ χ ε κα ι λ ίγο έ λ ε ιψ ε να σ κ ο τω θ ε ί ό τα ν το υ ε π ιτ έ θ η κ ε ο Φ ίλιππος - ο οπ ο ίος μ ό λ ις ε ν η μ ε ρ ώ θ η κ ε έσ π ευσ ε ε κ ε ί β ιαστικά .

Ο τ ε λ ε υ τ α ίο ς έ χ ο ν τα ς α π ο φ ύ γει τη ν α σ φ υ κτική π ίεση εν ίσ χυσ ε τ ις θ έσ ε ις το υ στη Φ ωκίδα και το κα λοκα ίρ ι το υ 208 π.Χ. π ήγε μ ε το ν σ τρ α τό το υ κα ι πάλι σ τη ν Π ελοπ ό ννη σ ο για να εν ισ χύσ ει το υ ς Α χα ιούς. Ο Μ αχανίδας, μ ό λ ις έ μ α θ ε το νέο , ε γ κ α τ έ λ ε ιψ ε τα εδ ά φ η τη ς Αχα ϊκή ς σ υ μ π ο λ ιτε ία ς χω ρίς μάχη και ε π έ σ τρ εψ ε σ τη Σπ άρτη . Την επ οχή ε κ ε ίν η έ- φ τα σ ε γ ια π ρώ τη φ ο ρ ά ν α υ τ ικ ή μοίρα τω ν Κ α ρ χη δο ν ίω ν και π ρ ο σ ο ρμ ίσ τη κε σ το Α ίγιο ! Α ντί όμω ς να π ερ ιμ έν ε ι το ν Φίλιππο και το ν σ τρ α τό το υ , όπως ε ίχ ε συμ- φ ω ν η θ ε ί, ύ σ τερ α από λίγο , γ ια ά γνω σ το υ ς λό γο υ ς , αναχώ ρησ ε ο δ η γώ ν τα ς σε να υά γ ιο τη σ υμμαχία . Ο Φίλιππος επι-

Χ ά ρ τ η ς π ου α π ε ικ ο ν ίζ ε ι το ν ε υ ρ ύ τ ε ρ ο ε λ λ α δ ικ ό χ ώ ρ ο , μ ε τα π ολλά κ ρ α τ ίδ ια , ελ λ η ν ικ ά ή ε λ λ η \/ίζ ο ν τα , κ α τά τ ις π α ρ α μ ο ν έ ς τ ο υ Α ’ Μ α κ ε δ ο ν ικ ο ύ Π ο λ έ μ ο υ (Ισ το ρ ία το υ Ε λ λ η ν ικ ο ύ Ε & ν ο υ ς ).

σ τρ έ φ ο ν τα ς ο ρ γ ισ μ ένο ς στη Μ α κ εδ ο ν ία δ ιέ τ α ξ ε να να υ π η γ η θ ο ύ ν 100 π ο λεμ ικά πλοία. Α τυχώ ς γ ι ’ α υ τό ν (και τ η ν ε λ λ η ν ική υ π ό θ εο η γ εν ικ ό τε ρ α ) η σοφ ή α υ τή ε ν το λ ή δ εν υ λο π ο ιή θ η κ ε λόγω έ λ λ ε ιψ η ς χρημάτω ν. Ε κε ίνη τη ν επ ο χή το κό σ τος δ εν φ ά ν η κ ε αμέσ ω ς, γ ια τ ί ο ι Ρωμαίοι, α φ ού κ α τέλ α β α ν και κ α τέσ τρ εψ α ν τη Δύ- μη (ά νο ιξη το υ 207 π.Χ.), απ έσ υραν τη μοίρα το υ ς π ρ ο κ ε ιμ έν ο υ να κ τυπ ήσ ου ν το υ ς Κ α ρ χη δ ό ν ιο υ ς σ την Α φ ρ ική , ενώ ε ί χ ε ή δη απ οχω ρήσει και η μ ο ίρα τω ν Π ερ γαμηνών.

Η κατά σ τα σ η β ε λ τ ιώ θ η κ ε α κό μ α π ερ ισ σ ό τερο γ ια το ν Φίλιππο ό τα ν ο ικα νό τα τ ο ς σ τρ α τη γ ό ς τη ς Α χα ϊκής σ υμπ ολιτ ε ία ς Φ ιλοπ ο ίμενα ς κα τό ρ θω σ ε μέσ α σε ο κτώ μ όνο μ ή ν ες να ανα διοργα νώ σ ει κα τά τα μ α κ εδ ο ν ικ ά π ρότυπ α το ν σ τρ α τό τη ς σ υ μ π ο λ ιτε ία ς , να ε ξυ ψ ώ σ ει το η θ ικ ό το υ κα ι να το ν ο δ η γή σ ει σε θ ρ ια μ β ε υ τ ική ν ίκη κα τά τω ν Σ π α ρτια τώ ν, στη μάχη τη ς Μ α ντιν ε ία ς , τ ο ν Μ άιο το υ 207 π.Χ. Τέσσερις χ ιλ ιά δ ες Σ π α ρ τιά τες σ κ ο τώ θ η καν, ενώ ο α ρ χη γό ς το υ ς Μ α χα νίδα ς φο- ν ε ύ θ η κ ε μ ο νομ α χώ ντα ς μ ε τ ο ν Φ ιλοποί- μ ενα . Ετσ ι σε ένα από τα χερσ α ία μέτω π α ο ι Μ α κ εδ ό ν ες α π έκ τησ α ν π λήρη υ π ερ ο χή-

Παρά τη δ υ σ μ εν ή τροπ ή που έπ α ιρ

ναν γ ι ’ α υ το ύ ς τα π ρά γμα τα οι Α ιτω λοί, ελπ ίζο ν τα ς σε ρω μαϊκή β ο ή θ ε ια , απέρρι- ψαν μ εσ ο λ α β η τ ικ έ ς π ρ ο σ π ά θ ειες γ ια ε ιρήνευ σ η . Μ άτα ια ο Ρ όδ ιος αντιπρόσ ω π ος Θ ρ α σ υ κρ ά τη ς το ύ ς έ λ ε γ ε «αν σ υνεχ ισ τε ί ο π ό λ εμ ο ς ...ε ίνα ι πολύ π ιθανό οι Ρωμαίοι να έ ρ θ ο υ ν και εδώ , μ ε τη ν π ρόφαση ό τ ι θ έ λ ο υ ν να σας β ο η θ ή σ ο υ ν ενα ν τ ίο ν το υ Φιλίππου, σ την π ρ α γ μ α τ ικ ό τη τα όμω ς γ ια να υ π ο τά ξο υ ν όλη τη ν Ελλάδα»!

Α υ τό που δ εν π έτυ χ α ν μ ε τ η ν π ειθώ οι π ρ έσ β εις α ν έλ α β ε να το π ε τύ χ ε ι μ ε τη βία ο Φ ίλιππος. Το ίδιο κα λο κα ίρ ι (του 207 π.Χ.) μ ε ισ χυ ρές δ υ ν ά μ ε ις π ήγε στη χώρα το υ σ υμμάχου το υ βασιλιά Α μύνα νδρου . σ τη ν Α θα μα ν ία (σημ. π ερ ιο χή Ε υ ρ υ τα ν ία ς) κα ι από ε κ ε ί ε κ σ τρ ά τευ σ ε σ τη ν ίδια τη ν Α ιτω λία . Οι Ρωμαίοι δ εν έσ τε ιλ α ν καμία ενίσ χυσ η λόγω τη ς ε κ σ τρ α τε ία ς το υ ς σ τη ν Α φ ρ ική κα ι έ τσ ι ο ι απ ομ ονω μένο ι Α ιτω λο ί δ εν μπ όρεσ αν να σ υ γκρ ο τή σ ο υ ν το υ ς Μ α κ εδ ό ν ες , ο ι οπ ο ίο ι κ α τέλ α β α ν σ ύ ν το μ α τ η ν π ρ ω τεύο υσ ά το υ ς Ο έρ μο Π ρος τ ιμ ή ν το υ ο Φ ίλιππος, π ο λ ιτ ε υ ό μ ε νος μ ε δ ιο ρ α τ ικ ό τη τα , έ θ ε σ ε μ ετρ ιο π α θ ε ίς ό ρ ο υ ς και οι η τ τη μ έ ν ο ι Α ιτω λο ί και οι σ ύμμαχο ί το υ ς υπ έγραψ α ν σ υνθήκη ε ιρ ή ν η ς (αν κα ι κ λ ε ίν ο ν τα ς χω ρισ τή σ υμφω νία π α ρέβα ινα ν το ν σ χ ετικό ό ρο τη ς

2 0

V. Μίλα'.να·.,. Κίρκνρα'

’ Ιταλία

• mafm

A ap o i

ν * «

—Aimyqweie 'έ

Θράκη

Βασίλειο Τύλιδος

’ Οδησσό?·

Μίσημβρία ·

Απολλωνία Φ-

Ε Υ Ξ E l Ν Ο Σ Π Ο Ν Τ Ο Σ

«Ηράκ&ια• Αωχ'Λδό?

•rAiifströrpfia •AvTvyöw«*· % Όρεστίς

Α'*α1·Π*Λλα_>ΈορδαΙα

B t t t ' . a # * · ' #Θ<ο·ααλονί*.τ

Η Ε Λ Λ Α Σ Τ ΙΣ ΠΑΡΑΜ ΟΝΕΣ ΤΟΥ Α ’ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΥ Π Ο ΛΕΜ Ο Υ

Βασίλΐϊο Μακδάνων καί κτήσίνζ

Ü H Κράτη Κοινοί Συμμαχία^

κράτη Μακεδονία*

Ρωμαϊκέ κράτο?

ΠερΌχέ; ύττό τήν προστασίαν των Ρωμαίων

Σύμμαχοι Ρωμαίων

ι, ΑΙτιωλική ΣνμττοΧιτίία

Σύμμαχα κράτη Α ϊτω λ ικ^ Συμττολι-πία* Π ίρ ιοχ« ίξηρτημέν«* άπό τό βασίλειο

Πτο λεμαίων Άνίξάρτητα ίλληνικά κράτη

Έτπκράτίΐα ’Αχαιού

· »■ JL

Ati&pa 'C "*♦Αρίίηολ*, · ψ « J6 W »·

’ «·.■ ’ ■ ln Ρ Ο II ο χ 1 ι V# α ί»&ί m k m

Λ'ΐ·Άρ&ΑτΓ -..#Κί°5· > Δ β β *0 λ ίΚ > ν · ·Μ ύ ρ λ ί!α

'#Κ«ββΜδρίΐο— ν -»ι

<Π λ*βν e U i i e n o v t u x i j Φ ρ u γ (

·*Αλ*ξάν8ρ*ιβ Γρω®5»‘ABpawmov

Λ .,-*» · 7__ · Νάκρααα

l i ^ S ^ .... ,/,Υαοο %}■> ,ν ,<ν 'Awsutia

^ * · · * · * *#Αθ®δ(Μ)0

Οΐώΐοονι« #Π ι ο ι b i n ·*&<■

Π*μ Ν ,|Ρ&άοηλι$

* ’ "Ττ = ^ :S.V. ν <oACä?u=v ^ ^ Μ α γ ν η ο Ια .

ν1’ « J nΑ ΜύΑαιτβ

.... 1?·

Μ I ¥ ά λ ς Φ ρ ν γ ί *

φΑντιόχϋα

« Σίλ-•Λ --

ΠολυρρηνΙ

Ρό8θ;

ν, Κρήτ


σ υμμαχίας το υ ς μ ε το υ ς Ρω μαίους) σ τις α ρ χές το υ 206 π.Χ. Σύμφ ω να με τ ο υ ς ό ρ ο υ ς τη ς σ υ ν θ ή κ η ς η Α ιτω λική σ υμπ ολιτ ε ία δ ια τη ρ ο ύ σ ε τ η ν α κ ε ρ α ιό τη τά τη ς και έχα νε μόνο μ ε ρ ικ έ ς ε ξ ω τ ε ρ ικ έ ς κ τή σ εις τη ς στη Θεσσαλία, τη Λ ο κρ ίδ α και τη Φωκίδα.

ΤΟ ΤΕ Λ Ο Σ ΤΟ Υ Π Ο Λ Ε Μ Ο Υ - Σ Υ Ν Θ Η Κ Η ΤΗ Σ Φ Ο ΙΝ ΙΚ Η Σ

Μ ε τά το τ έ λ ο ς το υ π ο λέμ ο υ με τ ο υ ς Α ιτω λο ύ ς ο Φ ίλιππος, έχ ο ν τα ς ό λο τ ο ν σ τρ α τό το υ , ε π έσ τρ εψ ε στη Μ α κ εδ ο ν ία κα ι από ε κ ε ί ε ισ έβ α λ ε σ τη ν Ιλλυρία . Μ ό λις α υ τό έ γ ιν ε γνω σ τό στη Ρώμη η Σ ύ γ κ λ η το ς α- ν τέδ ρ α σ ε άμεσ α. Την ά νο ιξη έ σ τ ε ιλ ε σ τη ν Επ ίδαμνο το ν α νθύ π α το Πόπλιο Σεμπ ρώ νιο Τ ο υδ ιτα νό μ ε 35 πλοία κα ι 11.000 σ τρ α τ ιώ τες , ενώ π ρεσ β εία υπό το ν Γάιο Λ α ιτώ ριο πήγ ε σ το υ ς Α ιτω λο ύ ς γ ια να το υ ς π είσ ει να επ α να λά β ο υ ν τ ις επ ιχ ε ιρ ή σ εις . Η π ρεσ β εία α π έτυ χ ε να π είσ ει το υ ς Α ιτω - λ ο ύ ς να φ ε ρ θ ο ύ ν σ ύμφ ω να μ ε τη μ ε τα ξύ το υ ς σ υ νθ ή κη και να μ ην α π οσ υρ θού ν μ ονο μ ερ ώ ς από το ν π ό λεμ ο , η σ τρ α τιω τ ικ ή δ ύνα μη όμω ς π έτυ χ ε τ η ν επ α νά λη ψη τω ν επ ιχειρήσ εω ν. Ο Ρω μαίος α ν θ ύ π α το ς π ροσπ άθησ ε να κ α τα λ ά β ε ι τη Δι- μάλη μ ε π ολιορκία , αλλά α π ο σ ύ ρ θ η κε ό τα ν ο Φ ίλιππος σε αντιπ ερ ισ π ασ μό χ τ ύ πησε τη ν Απ ολλω νία .

Παρά τ ις ε υ ν ο ϊκ έ ς γ ι ’ α υ τό ν ε ξ ε λ ίξ ε ις ο Φ ίλιππος απ οφάσισε να μη σ υνεχ ίσ ει, γ ια τ ί έ β λ επ ε τ η ν α δ υνα μ ία το υ να ε κ δ ιώ ξ ε ι π λήρω ς τ ο υ ς Ρω μαίους χω ρίς ισχυρό σ τόλο . Π α ρόμο ια απόφαση π ή ρ ε κα ι η ρω μαϊκή Σ ύ γ κ λ η το ς , που δ εν ε π ιθ υ μ ο ύ σε ε κ ε ίν ο το δ ιά σ τη μ α να έχ ε ι α νο ικ τά π ολλά μέτω π α. Μ ε τη μ εσ ολά βησ η τω ν Η π ειρω τώ ν ο ι δ ύ ο α ντίπ α λο ι ή λ θ α ν σε δ ια π ρ α γμ α τεύ σ ε ις και το φ θ ινόπ ω ρο το υ 205 π.Χ. σ τη ν π ρω τεύο υσ α το υ Η π ειρ ω τικού Κοινού, τη Φ οινίκη, σ υ μ φ ω ν ή θ η κ ε η ε ιρ ή ν η . Μ ε βάση το υ ς ό ρ ο υ ς τη ς σ υμφ ω νία ς ο Φ ίλιππος π αραχω ρούσ ε τη Δ ιμάλη και τη ν π ερ ιο χή τω ν Π αρθ ίνω ν σ το υ ς Ρωμ α ίους, δ ια τη ρ ο ύ σ ε όμω ς τ η ν επ ικυ ρ ια ρ χία το υ σ τη ν Α τ ιν τα ν ία και σε μ ε ρ ικ έ ς μ ικ ρ ές π ό λεις . Η ρω μαϊκή κυρ ιαρχία , σ υ νε πώς, σ την Ιλλυ ρ ία δ εν θ ιγ ό τα ν , ενώ η Μ α κ εδ ο ν ία δ ια τη ρ ο ύ σ ε κάποια π λ ε ο ν ε κ τή μ α τα και το κ ύ ρ ο ς τη ς .

Για το υ ς Ρω μαίους, που δ εν ασχολή- θ η κ α ν ιδ ια ίτερ α μ ε το ν π ό λ εμ ο α υ τό , έ κλ ε ισ ε ένα π ερ ιφ ερ ε ια κ ό θ έ α τρ ο επ ιχ ε ιρήσεων. Μ π ορούσ αν π λέο ν να αφοσιω- θ ο ύ ν σ τη ν κα τα ν ίκησ η το υ Αννίβα, έχ ο ν τα ς α π ο τρ έψ ε ι τη δ η μ ιο υ ρ γ ία μ ιας νέα ς α π ειλής. Α κό μ α δ ιαπ ίστωσαν τ ις μ εγ ά λ ες α δ υ ν α μ ίες τω ν ε λ λ η ν ικ ώ ν κρ α τώ ν: α σ τα θ ε ίς π ο λ ιτ ικ ές η γ εσ ίες χω ρίς μ α κρ όπ νο ο υ ς σ τόχο υς , μ ε έμφ α σ η σ τα εσ ω τερ ικά - το π ικά και όχι στα ε ξω τερ ικ ά -ε θ ν ικ ά θ έ ματα, δ ια φ θ ο ρ ά σε μ εγά λο β α θ μ ό μ ε αν τ ίσ το ιχ η κατάπτω σ η τω ν η θ ικώ ν αξιών.

Οι ε λ λ η ν ικ έ ς σ τρ α τ ιω τ ικ ές α δ υ να

μ ίε ς έγ ιν α ν εξίσ ο υ φ α ν ερ ές . Η απουσία ισ χυρής ν α υ τ ικ ή ς δ ύ να μ η ς ή τα ν το βασικ ό τε ρ ο μ ε ιο ν έκ τη μ α . Ο ύ τε η Μ α κεδ ο ν ία , ο ύ τ ε καμ ία άλλη π ο λ ιτε ία ε ίχ ε πια σ τόλο ά ξιο λόγο υ . Αν ε ίχ ε , σι Ρω μαίοι θ α το σ κ έ π το ν τα ν πολύ να κ ο ιτά ξο υ ν α να το λικά . Α τυ χώ ς οι Ρωμαίοι κα τα νό η σ α ν γρή γορ α

Τ ετρ ά δ ρ α χ μ ο τ ο υ Φ ιλίπ π ου Ε ’ μ ε π α ρ ά σ τα σ η τ η ς κ ε φ α λ ή ς το ύ β α σ ιλ ιά (Α θ ή ν α ,

Ν ο μ ισ μ α τ ικ ό Μ ο υ σ ε ίο ).

πως ισχυρή δ ύνα μη το υ ε λ λ η ν ικ ο ύ χώρου ή τα ν μόνο η Μ α κ εδ ον ία , η οποία ή τα ν υπ ολογίσ ιμη όσο α ν τλ ο ύ σ ε δ υ ν ά μ ε ις (σ τρ α τ ιώ τες και π ό ρ ου ς) από όλο το ν Ελλην ισ μ ό . Αν α υ τό π ερ ιο ρ ιζό τα ν η μ α κ ε δ ο ν ική ισχύς θ α σ υ ρ ρ ικνω νότα ν κ α θ ο ρ ισ τικά . Οι α ρ ιθ μ ο ί φ α νερ ώ νο υ ν τ η ν π ραγμ α τ ικ ό τη τα : σε επ οχή που η Ρώμη δ ια τη ρ ού σ ε γ ια μια δ εκ α ε τ ία σ τρ α τό 200.000 ανδρώ ν, η Μ α κ εδ ο ν ία μπ ορούσ ε να παρ α τά ξε ι μόνο 35-40.000, η Α ιτω λική Σ υ μ π ο λ ιτε ία 12.000, η Α χα ϊκή 6-8.000, ενώ οι ά λ λ ε ς χ ώ ρ ες α κό μ α λ ιγ ό τερ ο υ ς .

Τη γνώ ση α υ τή οι Ρωμαίοι ιθ ύ ν ο ν τε ς τη σ υγκρ ά τη σ α ν και φ ρ ό ντισ α ν να αποκτή σ ο υ ν φ ιλ ίες κα ι σ υ μ π ά θ ε ιες ανάμεσ α σ το υ ς Ε λλη νες , ώ σ τε σιγά-σιγά να αποκ ό β ο υ ν το υ ς ά λλο υ ς από τη Μ α κεδ ο ν ία . Α υ τό α π ο δ ε ίχ θ η κ ε α ρ κ ε τά εύ κ ο λ ο γ ια τ ί τα π ο λ ιτικά ή θ η τω ν Ε λλήνω ν ε ίχα ν κα- τα π έσ ει, ενώ για δ ιο ρ α τ ικ ό τη τα δ εν γ ιν ό τα ν ο ύ τ ε λόγο ς! Π ρ ο κ ε ιμ έν ο υ οι νό τιο ι Ε λ λη ν ες να α π οφ ύγο υ ν τη ν επ ικυρ ια ρχία τω ν Μ α κ εδ ό νω ν βασ ιλιάδω ν (που το ν κα ιρό το υ Φιλίππου Ε ’ ή τα ν α ρ κ ε τά κ α τα π ιεσ τική ) δ εν δ ίσ τα ζα ν να σ υμ μα χούν με δ υ ν ά μ ε ις το υ ε ξω τε ρ ικ ο ύ , όπως ή τα ν τα ελλ η ν ισ τ ικ ά βα σ ίλεια στα α να το λ ικ ά (Αίγ υ π το ς Π το λεμ α ίω ν, Συρ ία Σ ελ ευ κ ιδ ώ ν κλπ.) μια κα ι δ εν υ π ήρχε άλλη τόσ ο ισχυρή δ ύ να μ η στη μ η τρ ο π ο λ ιτ ικ ή Ε λλάδα η οποία να μπ ορεί να α ντιμ ε τω π ίσ ε ι τη Μ α κ εδ ο ν ία . Ο τα ν α υ τέ ς οι σ υμ μ α χ ίες

φ θ ά ρ η κ α ν και έ δ ε ιξ α ν τα π ερ ιο ρ ισ μένα ό ρ ιά το υ ς η ρω μαϊκή ισχύς φ ά ν η κ ε ως η ενα λ λ α κ τ ικ ή λύση. Ναι μ εν οι Ρωμαίοι ή τα ν βά ρ β α ρ ο ι (έ τσ ι το υ ς θ εω ρ ο ύ σ α ν οι Ε λ λ η ν ες όλω ν τω ν επ ιμ έρ ο υ ς χωρών), αλλά α υ τό δ ε ν εμ π ό δ ιζε τη σ υμμαχία μαζί το υ ς , όπως δ εν ε ίχ ε εμ π οδ ίσ ε ι τη σ υμμαχία μ ε το υ ς Π έρ σ ες στα τ έ λ η το υ 5ου αιώνα.

Σ ε α υ τή τη ν π ρο σ έγγισ η απ οφ ασ ισ τικό ς σ υ ν τε λ ε σ τή ς σ τά θ η κ ε η τ α υ τό τη τ α τω ν π ο λ ιτικώ ν επ ιδιώ ξεω ν. Οι Ρωμαίοι, έ χ ο ν τα ς ο ι ίδιο ι ένα ο λ ιγα ρ χ ικό π ο λ ίτευ

μα, ευ νο ο ύ σ α ν τα α ν τίσ το ιχα κα θ εσ τώ τα , τα οποία τ ό τ ε κυ ρ ια ρχούσ α ν σ τον ε λ λ η ν ικ ό χώ ρο ως τυ ρ α ν ν ίες , ως α ρ ισ το κ ρ α τ ίε ς ή ως α μ ιγ ε ίς ο λ ιγα ρ χ ίες . Η Α ιτω λική σ υμ π ο λ ιτεία , η Α θή να , η Θ ήβα , το Α ργος, ό λ ε ς οι μ εγ ά λ ες π ό

λ ε ις ε ίχα ν τ έ τ ο ια π ο λ ιτεύ μ α τα . Μ ε το ν π ο λ ιτικό αγώνα να έ χ ε ι γ ίν ε ι ά

γρ ιο ς , γ ια τ ί ο ι φ τω χ ές λ α ϊκ ές μ ά ζες ε π ιδ ίω καν ρ ιζο σ π α σ τικές (π ολλές φ ο

ρ ές ) μ ε τα ρ ρ υ θ μ ίσ ε ις και κά π ο τε το π ε τύ χα ινα ν (π.χ. σ τη Σ π άρτη ) μ ε α π ο τέ λ ε σμα να ε κ τρ α χ ύ ν ε τα ι η α ν τιπ α ρ ά θ εσ η , οι α ντίπ α λο ι δ εν δ ίσ τα ζα ν να φ θ ά ν ο υ ν στα άκρα. Μ ια τ έ τ ο ια ακρα ία π ράξη ε κ μ έ ρ ο υ ς τω ν κ ρ α το ύ ν τω ν ή τα ν η συμμαχία με το υ ς Ρω μαίους, π ρ ο κ ε ιμ έν ο υ α υ το ί να π ερ ιφ ρ ο υ ρ ή σ ο υ ν μ ε τη ν σ τρ α τιω τικ ή ισχύ το υ ς το υπ άρχον π ο λ ιτ ικ ό και κο ινω ν ικό κα θ εσ τώ ς . Η ε θ ν ικ ά ο λ έθ ρ ια α υ τή τα κ τ ικ ή α κ ο λ ο υ θ ή θ η κ ε ιδ ια ίτερ α κα τά το ν επ ό μ ενο π όλεμ ο , το ν Β ’ Μ α κ εδ ο ν ικ ό (200-196 π.Χ.).

Β ΙΒ Λ ΙΟ Γ Ρ Α Φ ΙΑ(1 ) ΙΣ Τ Ο Ρ ΙΑ ΤΟ Υ Ε Λ Λ Η Ν ΙΚ Ο Υ Ε Θ Ν Ο Υ Σ, τό μ ο ς 2 1 Δ ’, Ε κ δ ο τικ ή Α θηνώ ν, Α θ ή ν α , 1977. mmm(2) LII. W ilken: Α ΡΧ Α ΙΑ Ε Λ Λ Η Ν ΙΚ Η ΙΣ Τ Ο Ρ ΙΑ , Π α π α ζή σ η ς , Α θ ή ν α , 1962.(3 ) F. W albank: Ο Ε Λ Λ Η Ν ΙΣ Τ ΙΚ Ο Σ Κ Ο Σ Μ Ο Σ ,Β ά ν ια ς , Θ εσ σ α λ ο ν ίκ η , 1999.(4 ) Π λ ο ύ τα ρ χ ο ς : Α Γ ΙΣ Κ Α Ι Κ Λ Ε Ο Μ Ε Ν Η Σ ,Κ ά κ το ς , Α θ ή ν α , 1992.(5 ) Π λ ο ύ τα ρ χ ο ς : ΑΡΑΤΟ Σ, Κ ά κ το ς , Α θ ή ν α ,1992.(β )Π λ ο ύ τα ρ χ ο ς : Φ ΙΛ Ο Π Ο ΙΜ Η Ν , Κ ά κ το ς ,Α θ ή ν α , 1992.(7 )Π ο λ ύ β ιο ς : ΙΣ Τ Ο Ρ ΙΕ Σ , Κ ά κ το ς , Α θ ή ν α , 1992.(8 ) Π . Ρ ο δ ά κ η ς : Κ Λ Ε Ο Μ Ε Ν Η Σ Ο Γ ΤΗΣ Σ Π Α Ρ Τ Η Σ , Κ α σ τα ν ιώ τη ς , Α θ ή ν α , 1994.(9 ) Λ . Μ α υ ρ ο κ ε φ ά λ ο υ : Κ Λ Ε Ο Μ Ε Ν Η Σ , Κ έδ ρ ο ς ,Α θ ή ν α , 1986.(10) Ν . Π ε τ ρ ό χ ε ιλ ο ς : Ρ Ω Μ Α ΙΟ Ι Κ Α Ι Ε Λ Λ Η Ν ΙΣ Μ Ο Σ , Π α π α ζή σ η ς , Α θ ή ν α , 1984.(1 1 )Δ . Β ελ ισ σ α ρ ό π ο υ λ ο ς : Ρ Ω Μ Α ΙΟ Ι ΚΑ Ι Ε Λ Λ Η Ν Ε Σ , Δ ω δώ νη , Α θ ή ν α , 1990.(12) Ν . S ec u n d a : Ο Ι Π Ρ Ω Τ Ο Ι Ρ Ω Μ Α ΪΚ Ο Ι ΣΤΡΑ ΤΟ Ι, Α θ ή ν α , 1996.


AM

lutvi

Ν Α Γ Κ Α Σ Ι Ν Ο(1575)

ΤΑ ΠΥΡΟΒΟΛΑ ΕΠΙΚΡΑΤΟΥΝ ΤΟΥ ΙΠΠΙΚΟΥΑΚΟΜΗ ΚΙ ΑΝ ΤΟ ΝΑΓΚΑΣΙΝΟ ΗΤΑΝ Η ΜΟΝΗ ΝΙΚΗ ΠΟΥ ΕΙΧΕ ΚΕΡΔΙΣΕΙ 0 ΑΡΧΟΝΤΑΣ ΟΝΤΑ

ΝΟΜΠΟΥΝΑΓΚΑ, Η ΦΗΜΗ ΤΟΥ ΘΑ ΗΤΑΝ ΕΞΑΣΦΑΛΙΣΜΕΝΗ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΕΠΟΜΕΝΟΥΣ ΑΙΩΝΕΣ. ΣΤΗΝ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟ ΑΣΤΡΟ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΠΟΛΕΜΑΡΧΟΥ ΕΦΟΑΣΕ ΑΠΛΩΣ ΣΤΟ ΑΠΟΓΕΙΟ ΤΟΥ ΚΑΤΑ ΤΗΝ

ΠΕΡΙΦΗΜΗ ΕΚΕΙΝΗ ΜΑΧΗ, Η ΟΠΟΙΑ ΣΗΜΑΔΕΥΤΗΚΕ ΑΠΟ ΤΕΤΟΙΕΣ ΚΑΙΝΟΤΟΜ ΙΕΣ ΩΣΤΕ ΝΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΖΕΤΑΙ ΔΙΚΑΙΑ ΩΣ Η ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ ΠΟΥ ΑΛΛΑΞΕ ΜΙΑ ΟΛΟΚΛΗΡΗ ΕΠΟΧΗ ΣΤΗΝ ΙΑΠΩΝΙΚΗ

ΠΟΛΕΜΙΚΗ ΤΑΚΤΙΚΗ.

ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Β. ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΣ

23Τ ην άνοιξη του 1575 ένας κάθι

δρος έφιππος αγγελιοφόρος κατέφθανε στο αρχηγείο της

οικογένειας Τακέντα στη Σουρούγκα, με το “ σασιμόνο" που κυμάτιζε πάνω από τους ώμους του να απεικονίζει μια σαρανταποδαρούσα. Η είδηση που έφ ερνε ισοδυναμούσε με αιτία πολέμου για τους Τακέντα, καθώς ο άρχοντας Τοκουγκάβα Ιγεγιάσου, που αποτελούσε έναν από τους πιο επίμονους και ενοχλητικούς ε χθρούς τη ς οικογένειας, είχε αναθέσει τη διοίκηση του κάστρου Ναγκα- σίνο, στην επαρχία Μικάβα, στον 24χρονο Οκουντάιρα Σανταμάσα, έ ναν δραστήριο σαμουράι που καταγόταν από την ίδια περιοχή. Οι Οκουντάιρα αποτελούσαν αρχικά πιστούς ακόλουθους των Τοκουγκάβα πριν η ροή των γεγονότων τούς αναγκάσει να αλλάξουν στρατόπεδο θέτο ντα ς τα σπαθιά τους στην υπηρεσία του Τακέντα Σίνγκεν. Οι Τακέντα όμως γνώριζαν ότι στην πραγματικότητα δεν θα μπορούσαν να είναι ποτέ Βέβαιοι για τη νομιμοφροσύνη των νέων συμμάχων τους και απαίτησαν από τον Σανταμάσα να στείλει τη σύζυγό του και τον νε- ώτερο αδελφό του στην έδρα της οικογένειας, προκειμένου να κρατηθούν ως όμηροι και να εξασφαλιστεί με αυτόν τον τρόπο η πιστή υπακοή των Οκουντάιρα στα κελεύσματα των

Ο ρόλος των κάστρων ήταν εξα ιρ ετικά σημαντικός κατά τις ιδ ιότυπ ες συγκρούσεις των νταϊμ ίγ ιο της Ιαπωνίας του 16ου αιώνα. Η κατοχή του ς επ έτρεπ ε τον έλεγχο κρίσιμων περασμάτων και οι πολιορκίες τους συχνά κατέληγαν σε αποφασιστικές μάχες, όπως

έγ ινε στο Ναγκασίνο το 1575.

βόρειων γειτόνων τους. Οταν όμως ο Σανταμάσα προσχώρησε πάλι στον Ιγεγιάσου, το 1575, ο Κατσουγιόρι ε- ξεμάνη και δ ιέτα ξε να θανατωθούν οι δύο όμηροι με σταύρωση, πριν αρχίσει να ετοιμάζει το ν στρατό του για εκστρατεία. Η Ιαπωνία εκείνη την ε ποχή σπαρασσόταν από ασταμάτητους εμφυλίους πολέμους, τους οποίους διεξήγαν οι ισχυροί τοπικοί άρχοντες (νταϊμίγιο) για να εξυπ ηρετήσουν καθαρά τα προσωπικά τους συμφέροντα και ακολουθώντας έναν ιδιότυπο συνδυασμό έξοχου ιπποτι- σμού και ωμής βαρβαρότητας. Οι αντιδικίες και οι ένοπλες συρράξεις των νταϊμίγιο είχαν προσλάβει από τα μέσα του 16ου αιώνα ιδιαίτερα μεγάλες διαστάσεις έπειτα από την εξα σθένηση του θεσμού των Σογκούν, μιας στρατιωτικής δικτατορίας “ ελέω αυτοκράτορα” που βρισκόταν στα χέρια της οικογένειας Ασικάγκα από το 1338, έχοντας ακολουθήσει την παρακμή της.

Ο Κατσουγιόρι ήταν ένας από τους γιους του περιβόητου νταϊμίγιο Τακέντα Σίνγκεν. Η Ιστορία δεν στά

θηκε ιδιαίτερα ευνοϊκή απέναντι σε αυτόν τον άρχοντα, που παρουσιάζεται σε όλα τα χρονικά ως ένας ισχυρογνώμονας εγωιστής, ένας ανάξιος διάδοχος που αρνείτο επίμονα να υπ οτάξει τις δικές του απόψεις στις σοφές συμβουλές των βετεράνων “ Εικοσιτεσσάρων


Το παραδοσιακό σπαθί “κατά να ” των σαμουράι ψ ερόταν σε θήκη στην αριστερή πλευρά μ ε την κόψη προς τα κάτω. Αν και τα αρκεβούζια ήταν οι πρωταγωνιστές της μάχης του Ναγκασίνο, είναι βέβαιο ότι

μεγάλος αριθμός ανδρών έπ εσε από τα π λήγματα των “κατάνα”.

Στρατηγών” οι οποίοι πλαισίωναν παλαιό- τερα το ν πατέρα του. Το 1544 ο Τακέντα Σίνγκεν είχε αρχίσει να επ εκτείνει την επιρροή του από την πατρογονική επαρχία Κάι στα εδάφη της επαρχίας Σινάνο και κατατρόπωσε σε μία αποφασιστική μάχη το ν νταϊμίγιο Σούδα Γιορισίγκε, οδηγώντας τον ουσιαστικά στην αυτοκτονία έπειτα από την αποδοχή των ταπεινωτικών όρων της ειρήνης. Ο Γ ιορισίγκε όχι μόνο δεν ήταν ένας τυχαίος αντίπαλος για το ν αδίστακτο Σίνγκεν, αλλά συνδεόταν μαζί του και με συγγενικούς δεσμούς ε ξ αγχιστείας, αφού είχε νυμφ ευθεί τη νεώτερη αδελφή του μεγάλου πολέμαρχου. Η 14χρονη κόρη του, που φημιζόταν για την ομορφιά της, ήταν μάρτυρας τη ς συντριπτικής ήττας τη ς οικογένειας τη ς και του θανάτου του πατέρα της στα χέρια των Τακέντα, αλλά είχε επιπλέον να υποστεί ένα προσωπικό μαρτύριο όταν ο Σίνγκεν εντυπωσιάστηκε από την εμφάνισή της και προσέθεσε την ανηψιά του στη συλλογή των συζύγων του! Οπως ήταν φυσικό οι φήμες οργίασαν και οι γλώσσες του παλατιού αναλώθηκαν σε έναν ποταμό από κακόβουλα σχόλια για το “ ξελόγιασμα” του Σίνγκεν. Η επιρροή που είχε η μικρή κοπέλα πάνω στον φημισμένο πολεμιστή ήταν τόσο καταλυτική ώστε γρήγορα διαδόθηκε πως αυτή αποτελούσε στην πραγματικότητα μετενσάρκωση του “λευκού πνεύματος της αλεπούς” του Ιερού της Σούδα, που είχε μαγέψει τον Σίνγκεν για να τον εκδ ικηθεί ευκολότερα. Οι αλεπούδες είχαν ανέκαθεν σημαντικό ρόλο στην ιαπωνική μυθολογία και οι περιπτώσεις κατά τις οποίες μια αλεπού παίρνει τη μορφή μιας υπέροχης γυναίκας για να επιτύχει τους ύποπτους σκοπούς της είναι πάμπολλες στα φιλολογικά έργα της χώρας. Αυτή η “δεσποσύνη αλεπού" γέννησε τον Κατσουγιόρι το 1546 και πέθανε πριν το παιδί της συμπληρώσει τα εν-

24 νέα του χρόνια.«*■ Η αδυναμία που είχε ο Σίνγκεν στη νεαρή

ανηψιά και σύζυγό του οδήγησε σύντομα σε αναβάθμιση του Κατσουγιόρι στη θέση του ευνοούμενου γιού, γεγονός που αποδεικνύε- ται ακόμη και από την υιοθέτηση του συνθετικού Τ ιό ρ Γ στο όνομα που του δόθηκε (ιδίωμα της οικογένειας Σούβα), αντί για το “ Νόμπου” που χρησιμοποιούσαν οι Τακέντα. Το χαρακτηριστικό αυτό έ θ ε τε πάντα τον Κατσουγιόρι σε ιδιαίτερη μοίρα και η σειρά του να αναρριχηθεί στην κορυφαία θέση των διαδόχων της οικογένειας ήλθε το 1567, όταν ο μεγαλύτερος αδελφός του Γιοσινόμπου υπέκυψε στα τραύματά του έπειτα από τη μάχη της Καβανακαζίμα. Οι σαμουράι είδαν αρχικά με ευνοϊκό τρόπο την άνοδο του Κατσουγιόρι διότι ο νεαρός είχε δ είξε ι έξοχα ηγετικά στοιχεία και προσωπική ανδρείά τόσο κατά την εκ στρατεία της Καβανακαζίμα, όσο και στη Μι- κάτα-γκα-Χάρα. Τα προβλήματα του Κατσουγιόρι όμως άρχισαν με τον θάνατο του πατέρα του ένα απριλιάτικο βράδυ του 1573, όταν κατά τη διάρκεια τη ς πολιορκίας ενός κάστρου των Τοκουγκάβα ο φοβερός νταϊμίγιο με το παροιμιώδες θάρρος πλησίασε στα τε ίχη για να ακούσει καλύτερα την εξαίσια μελωδία από το φλάουτο που έπαιζε ένας σαμουράι των αμυνομένων. Η βολίδα που εκτο-

ξεύθηκε από ένα αρκεβούζιο το ν βρήκε στο μέτωπο και η τραγωδία μόλις άρχιζε για την οικογένεια Τακέντα.

Σύμφωνα με τις ρητές εντο λές του Σίνγκεν ο θάνατός του έπρεπε να κρατηθεί σαν επτασφράγιστο μυστικό για τρία τουλάχιστον χρόνια, αλλά η οικογένεια το πέτυχε για δύο μόνο χρόνια, κατά τη διάρκεια των οποίων τό σο ο Κατσουγιόρι, όσο και ο θείος του, Νο- μπουκάντο, διεξήγαγαν μια σειρά από επιχει

ρήσεις που ταίριαζαν με την επ ιθετική ιδιοσυγκρασία του Σίνγκεν. Τα σύνορα έμεναν γεν ικά ήσυχα ως το 1575, οπότε νέοι παράγοντες ήλθαν να ανατρέψουν εκ βάθρων το σκηνικό. Ο θάνατος του Σίνγκεν έγινε γνωστός τον Απρίλιο εκείνου του έτου ς με μία εντυπωσιακή τελετή ταφής. Οπως λέγετα ι χαρακτηριστικά, ακόμη και ο Ουεσούγκι Κένσιν έκλαψε για την απώλεια του “ καλύτερου εχθρού ” του. Υπήρχαν όμως κάποιοι άλλοι που θα επεδείκνυαν λιγότερο ιπποτική συμπεριφορά και θα έ σπευδαν να εκμεταλλευθούν το κενό.

Ο νταϊμίγιο Οντα Νομπουνάγκα γεννήθη- κε το 1534 από μια οικογένεια μεσαίων γαιοκτημόνων τη ς επαρχίας Οβάρι, η οποία γρήγο

ρα εξελ ίχθηκε σε πανίσχυρη δύναμη χάρΓ στη συνηθισμένη ιαπωνική τακτική του “γκε- κοκούτζο” , που αφορούσε την υποχρέωση ενός σαμουράι να εκδικηθεί τον θάνατο του κυρίου του. Ο πατέρας του Νομπουνάγκα αποδείχθηκε αρκετά ικανός στο να εκδικείτο, τον πρόωρο χαμό των ανωτέρων του (και να οικειοποιείται τα κτήματά τους) κι έτσ ι έφθα- σε να επεκτείνει την περιουσία του σε τέτοιο βαθμό ώστε να δ ιαθέτει και ιδιωτικό στρατό

Ο νεαρός Νομπουνάγκα διαδέχθηκε επάξια τον πατέρα του και άρχισε να δημιουργεί τη δική του λαμπρή φήμη όταν νίκησε στην Οκε- χαζάμα, μέσα σε λίγα λεπτά, με έναν τολμηρό ελιγμό τη μεγάλη δύναμη του άρχοντα Ιμα- γκάβα Γιοσιμότο, δ ιαθέτοντας 12 φορές μικρότερο στράτευμα! Η πανωλεθρία εκείνη έ φ ερε το 1561 κάτω από τα λάβαρα των Οντα τον ικανότατο Τοκουγκάβα Ιγεγιάσου, που α- ντιλήφθηκε ότι το άστρο της οικογένειας Ιμα- γκάβα είχε δύσει οριστικά. Η ψυχραιμία και η ετο ιμότητα του Ιγεγιάσου ήταν παροιμιώδεις. Λέγεται πως κάποτε είχε κρυφ τεί μέσα σε μια θημωνιά από άχυρα για να γλιτώσει από τους διώκτες του, όταν ένας στρατιώτης έμπηξε τη

Γ ψ Γ ,

•ΐι« .4

Η περίφημη οικογένεια των αρχόντων Τακέντα στηριζόταν στη δύναμη κρούσης του υπέροχου ιππικού της, αλλά αυτή η θω ρακισμένη δύναμη αποδεκατίστηκε στη μάχη του Ναγκασίνο και δεν μπόρεσε ποτέ να ανασ υγκροτηθεί. Τόσο οι σαμουράι, όσο και οι ασιγκάρου, έφ εραν εκείνη την εποχή στην πλάτη τους μια σημαία ορθογώ νιου σχήματος που βοηθούσε στην αναγνώριση, το περίφημο “σασιμόνο”.


Από το 1570 ο Οντα Νομπουνάγκα αντιμετώ π ιζε οξύ σ τρατηγικό πρόβλημα, καθώ ς έσ τεκ ε στο κάστρο Τζιφού της επαρχίας Ονι περικυκλωμένος από τους εχθρο ύς του. Οπως ήταν φυσικό προσπάθησε να τους αντιμετω πίσει εγκαίρω ς πριν ενώσουν τις δυνάμεις τους και η εκσ τρα τεία του στο Εχίζεν (πορεία σημειωμένη μ ε βέλη) ξεκίνησε από το Κυότο. Π έν τε χρόνια αργότερα αντιμετώ πισε τους Τακέντα στην Ανατολή, κερδίζοντας τη μάχη του Ναγκασίνο.

25

λόγχη του στον σωρό και πλήγωσε στο πόδι τον κρυμμένο σαμουράι. Ο Ιγεγιάσου όχι μόνο δεν φώναξε από τον πόνο, αλλά έβγαλε ταχύτατα το “χατσιμάκι” που είχε δεμένο στο κεφάλι του και σκούπισε το αίμα από την αιχμή της λόγχης, τόσο γρήγορα ώστε όταν ο στρατιώτης την τράβηξε έξω δεν αντιλήφθηκε το παραμικρό και απομακρύνθηκε.

Εχοντας στο πλευρό του τέτο ιους συμμάχους και χρησιμοποιώντας εναλλακτικά και με αριστοτεχνικό τρόπο τη διπλωματία και τα όπλα, ο Νομπουνάγκα κατόρθωσε να εισέλθει θριαμβευτικά στο Κυότο στις 9 Νοεμβρίου 1568. Δύο χρόνια αργότερα εκστράτευσε και πάλι κατά τη ς επαρχίας Εχίζεν, της οποίας ο νταϊμίγιο δεν αναγνώριζε τη ν εξουσία του, και κέρδισε την πανηγυρική νίκη της Ανεγκάβα συντρίβοντας τις ενωμένες δυνάμεις των αρχόντων Ασακούρα και Ασάι. Ο Οντα Νομπουνάγκα ήταν πια αδιαφιλονίκητος κυρίαρχος της δυτικής Ιαπωνίας κυβερνώντας από την έ δρα του, στο κάστρο του Τζιφού της επαρχίας Μίνο, αλλά το 1571 ήταν πραγματικά περικυ- κλωμένος από αδυσώπητους εχθρούς που ε- ποφθαλμιούσαν τη θέση του από κάθε σημείο του ορίζοντα. Στον Βορρά και στην Ανατολή οι άρχοντες Τακέντα Σίνγκεν και Χόγιο Σουν είχαν συνάψει συμμαχία και ο Ιγεγιάσου μόλις που μπορούσε να κρατά αυτά τα δύο λιοντάρια σε απόσταση ασφαλείας από τα σύνορα, ενώ στον Νότο οι πολεμοχαρείς μοναχοί του βουδιστικού μοναστηριού Ενριάκου- τζι αντιπροσώπευαν μια μόνιμη απειλή. Ο Νομπουνάγκα πέτυχε να καταστρέψει τη μονή εκ θεμελίω ν τον Σεπτέμβριο του 1571. Αυτή η πράξη επέσυρε την εισβολή του Σίνγκεν στην επαρχία Τοτόμι το επόμενο φθινόπωρο. Η τ ε ράστια στρατιά των Τακέντα συγκρατήθηκε μόνο χάρη στον εξα ιρετικό ηρωισμό και την ευφυΐα του Ιγεγιάσου, ο οποίος απέσπασε μια αιματηρή ισοπαλία στη μάχη της Μικάτα-γκα- Χάρα.

Πληροφορούμενος τον θάνατο του Σίνγκεν ο Οντα Νομπουνάγκα κατατρόπωσε για μια ακόμη φορά τους Ασακούρα και Ασάι υπο- χρεώνοντάς τους να αυτοκτονήσουν και εκ καθάρισε μια μόνιμη εστία εξεγέρσεω ν νικώντας τους μοναχούς του Ικκο-ίκκι. Λίγο αργότερα ο πολέμαρχος Τοκουγκάβα Ιγεγιάσου α- πηύθυνε την πρώτη του ανοικτή πρόκληση προς τον Κατσουγιόρι διορίζοντας τον Οκουντάιρα διοικητή του κάστρου Ναγκασίνο. Το Ναγκασίνο ήταν ένα κάστρο της μεθορίου, το οποίο μαζί με άλλα παρόμοια οχυρωμένα σημεία όπως το Τακατέντζιν φρουρούσε τον μοναδικό δρόμο που μπορούσε κάποιος να ακολουθήσει για να εισέλθει στις επαρχίες Μικάβα και Τοτόμι αν εκινείτο από τα ορεινά μέρη των Τακέντα. Το να ανατεθεί η φύλαξη ενός τέτο ιου κάστρου σε έναν θανάσιμο εχθρό που θεω ρείτο προδότης ήταν θεω ρητικά το τέλε ιο δόλωμα το οποίο θα παρέσυρε τον Κατσουγιόρι στην παγίδα.

ΠΟΛΙΟΡΚΩΝΤΑΣ ΤΟ ΝΑΓΚΑΣΙΝΟ

Οι στρατηγικοί στόχοι του Κατσουγιόρι ήταν αρκετά ευρύτερο ι από την απλή εξουδε-

τέρωση του κάστρου Ναγκασίνο. Τα φιλόδοξα σχέδιά του αποσκοπούσαν στην κατάληψη του κάστρου Οκαζάκι, που αποτελούσε την πρωτεύουσα της επαρχίας Μικάβα. Υπήρχε άλλωστε ένας “ δούρειος ίππος” που θα βοηθούσε στην άλωση του σημαντικού οχυρού. Μέσα στο Οκαζάκι ο κυβερνητικός μηχανισμός των Τοκουγκάβα είχε εμπ ιστευθεί τη διοίκηση και την οικονομική διαχείριση των ε παρχιών στον αξιωματούχο Ογκα Γιασίρο, ο οποίος θεω ρείτο τόσο ικανός από φίλους και ε χθρούς ώστε λεγόταν πως “ ο ήλιος δεν θα μπορούσε να ανατείλει αν δεν του έδινε πρώ

τα τη ν άδειά του ο Ογκα Γιασίρο” . Το 1575 όμως ο άξιος εκείνος κυβερνήτης υπέκυψε στην αλαζονεία και τη διαφθορά που πολλές φορές φέρνουν η φήμη και η επιτυχία και στράφηκε κατά των Τοκουγκάβα, προχωρώντας σε μυστικές συνεννοήσεις με τους Τακέντα υποσχόμενος να ανοίξει διάπλατα τις πύλες του Οκαζάκι αν ο στρατός των τελευτα ίων έφθανε ως εκεί. Ως διοικητή του κάστρου Οκαζάκι ο Ιγεγιάσου είχε αφήσει τον πρωτότοκο γιο του, Νομπουγιάσου, ενώ ο ίδιος έ- σπευσε να αναλάβει την άμυνα του κάστρου Χαμαμάτσου. Αν όμως το Οκαζάκι χανόταν, θα


σήμαινε την απώλεια ολόκληρης της επαρχίας Μικάβα και συνεπώς τη διάλυση τη ς οικογένειας Τοκουγκάβα.

Με αναπτερωμένο ηθικό από την υπόσχεση του Γιασίρο ο Κατσουγιόρι κίνησε τον στρατό του προς το Οκαζάκι διά μέσου της κοιλάδας Ιίντα, αλλά ενώ Βρισκόταν καθ ’ οδόν η προδοσία αποκαλύφθηκε και ο Γιασίρο ε- κτελέσ τηκε με μαρτυρικό θάνατο. Ο Κατσουγιόρι όμως, αγνοώντας αυτή την εξέλ ιξη , συνέχισε την πορεία του και έφθασε γρήγορα μπροστά στο πρώτο κύριο εμπόδιο που έφραζε τον δρόμο του προς τη νίκη, το κάστρο Να- γκασίνο, όπου ήταν κλεισμένος ο μισητός 0- κουντάιρα Σανταμάσα με 500 μόνο άνδρες. Η είδηση για τη θανάτωση του Γιασίρο προκάλε-

σε δικαιολογημένη αναστάτωση στους Τακέντα, αφού σήμαινε ότι το σχέδιό τους ανατρεπόταν ριζικά. Ο Κατσουγιόρι ήταν πια αντιμέτωπος με ένα φοβερό δίλημμα: οι πιθανότητε ς επ ίτευξης αιφνιδιαστικής νίκης είχαν ε- κλείψει, αλλά αν υποχωρούσε χωρίς μάχη θα υφίστατο οδυνηρή φθορά του κύρους του. Αποφάσισε να επιμείνει στην εκπόρθηση του Ναγκασίνο, όχι τόσο για τη σημασία που είχε το ίδιο το κάστρο, αλλά περισσότερο για τη μοναδική ευκαιρία που παρουσιαζόταν να α- ναμετρηθεί στο πεδίο της μάχης με τον ε χθρό έχοντας πανέτοιμους για μάχη 15.000 πολεμιστές σαμουράι και ασιγκάρου. Οποια κι αν ήταν τα βαθύτερα κίνητρα της μοιραίας αυτής απόφασης, το Ναγκασίνο έμελλε σύ

ντομα να μετατραπεί σε τόπο θυσίας των Τακέντα, ένα φρούριο η κατάληψη του οποίου έ τε ινε να έχει περισσότερο συμβολική παρά στρατηγική σημασία.

Το Ναγκασίνο ήταν κτισμένο σε μια φυσικά οχυρή τοποθεσία, πάνω σε έναν βράχο που δέσποζε στη συμβολή των ποταμών Ονογκά- βα καιΤακιγκάβα δημιουργώντας με ένα τεράστιο “ Υ” το ν ποταμό Τογιοκάβα που ρέει προς τον Νότο. Οι ποταμοί ακολουθούν ακόμη k c .

σήμερα την ίδια γενική κατεύθυνση και έχουν πλάτος σχεδόν 100 μέτρα καί απόκρημνες όχ θες που καλύπτονται από πυκνές δενδρο- στοιχίες. Η πρώτη έφοδος κατά του Ναγκασ.- νο δ ιεξήχθη από τον Κατσουγιόρι στις 16 Ιουνίου 1575 και έπειτα από τις αρχικές αναγνω-

Ο ΠΑΝΟΠΛΟΣ ΣΑΜΟΥΡΑΙ

26

ϊ * · ■ - * >

fmi

r m ΜA ' » ©

mm ·

m - c . t m \F u 1

Κ α μ π ο ύ το

Φ ο υ κ ιγ κ α έσ ι

Σ ικ ό ρ ο

Λ:V- · ·~

f l j

m

Γ κεσ ά ν

Χ α ϊν τ ά τ ε

I * » ” — —

Η εικονιζόμενη πανοπλία ( “ντο -μ αρού”) ανήκε στον σαμουράι Τοκουγκάβα Γιοσινάο, νταϊ- μίγιο της επαρχίας Οβάρι, όπου Βρίσκεται χτισμένη η σημερινή μεγαλούπολη Ναγκόγια, Ο Γιοσινάο ήταν ο τρ ίτο ς γιος του Ιγεγιάσου και η πανοπλία του φανερώνει ανάγλυφα τον α ξιο θα ύ μαστο συνδυασμό μικρού βάρους και αντοχής που είχαν π ετύχει οι Ιάπωνες κατασ κευαστές

Τ σ ο ύ ν ε -ά τε

της τον 16ο αιώνα. Κατασκευασμένη κυρίως από ασήμι και σίδηρο βαμμένο σε κόκκινο χρώμα, ακολουθεί την κλασική ιαπωνική παράδοση που ευνοούσ ε την κατασκευή ενός συνόλου από μ εταλλικές πλάκες ραμμένες μ εταξύ τους με ανθεκτ ικά νήματα, αντί για την ολομεταλλική πανοπλία που προτιμούσαν οι Ευρωπαίοι εκείνη την εποχή.

Το κράνος “καμπούτο” , που εδημιουργείτο με κοίλα σ ιδερένια τμήματα, έφ ερ ε συνήθως στην προμετωπίδα του ένα τεράστιο εντυπωσιακό έμβλημα το οποίο χρησίμευε για την αναγνώριση του πολεμιστή κατά τη μάχη. Τα ανοικτά “φουκιγκαέσ ι” βοηθούσαν τον σαμουράι να α- ποκρούσει θανατηφ όρα πλήγματα από σπαθια που κα τευθύνοντα ν κατά του προσώπου, ενώ τα “σικόρο”, που αποτελούσαν τη φυσική προέκτασή τους, προστάτευαν την ευα ίσ θητη περιοχή του λαιμού και του αυχένα. Τα ακόμη μακρύτερα “σ ό ντε”, που αποτελούντο από χαλαρά συρρα- μένες λουστραρισμένες μ εταλλικές πλάκες, κάλυπταν με τη σειρά το πάνω μέρος των χεριών και τον κορμό από π λευρικές ν ύ ξεις ή βέλη. Οι βραχίονες και οι παλάμες προστατεύονταν από τα “κ ό τε” , ένα είδος αλυσιδωτού θώ ρακα που είχε ραφ τεί πάνω ο ε μεταξω τό υπόστρωμα και ήταν ενισ χυμένος με δ ιαμήκεις σ ιδερέν ιες λωρίδες. Το ίδιο το πρόσωπο καλυπτόταν σχεδόν ολοκληρωτικά από τις π ερίφημες μάσκες “χο- ά τ ε ” , των οποίων η μύτη και το άνω χείλος μπορούσαν να μετακινηθούν για να επιτρέπουν στον πολεμιστή να μιλήσει ή να πιεί. Οι μάσκες α υτές σχεδιάζονταν έτσι ώστε να προκαλούν τον μεγαλύτερο δυνατό τρόμο στον αντίπαλο και δ εν ήταν σπάνιες οι περιπτώσεις κατά τις οποίες οι σαμουράι τις διακοσμούσαν και με τ ε ράστια ψ εύτικα μουστάκια! Ο κύριος θώρακας “ν το ” ήταν ένα σύνολο από λουστραρισμένες μεταλλικές φολίδες σφιχτά συρραμένες με μ εταξωτά νήματα. Η προστασία που παρείχε απέναντι σε ακόντια, σπαθιά και βέλη ήταν ικανοποιητική, αδυνατούσε όμως να συγκροτήσει βολ ίδες πυροβόλων όπλων. Οι πλάκες "γκεσάν” ήταν κατασ κευασμένες από μεγαλύτερα μεταλλικά κομμάτια και πιο χαλαρά συρραμένες ώστε να δίνουν άνεση κατά την ίππευση προστατεύοντας παράλληλα τον κάτω κορμό. Τα π ροεξέχο- ντα “χα ϊντά τε” ήταν ένας περίεργος συνδυασμός μεταξιο ύ , αλυσιδωτού θώρακα και μεταλλ ικών πλακών που κάλυπτε το εμπρόσθιο τμήμα των μηρών, ενώ οι π ερικνημίδες “τσ ούνε-ά τε ". που δένονταν στα πόδια με εύκαμπ τες σ ιδερένιες λωρίδες τυλ ιγμένες με ύφασμα, προστάτευαν μόνο το μπροστινό μέρος της κνήμης ώ οτε να επιτρέπουν σε έναν έφιππο σαμουράι να ασκεί πίεση στην κοιλιά του αλόγου του με τη γάμπα. Μ έχρι την εμφάνιση της πυρίτιδας η πανοπλία “ντο-μαρού” αποτελούσε ένα από τα κύρια μέσα που μετέτρεπ αν τους σαμουράι σε μια τρ ο μερή φονική μηχανή.


ριστικές κρούσεις, που έγιναν περισσότερο για να δοκιμαστεί το αξιόμαχο της φρουράς, οι Τακέντα αποπειράθηκαν να σκάψουν λαγούμια κάτω από τον βόρειο αμυντικό τομέα. Αυτά τα έργα υπονόμευσης ήταν αρκετά μεγάλα σε διαστάσεις ώστε να επιτρέπουν σε οπλισμένους άνδρες να διεισδύσουν ως τον στόχο και ήταν πασίγνωστο πως οι Τακέντα δ ιέθεταν ικανότατους τεχν ίτες για τη διάνοιξή τους επειδή η επαρχία Κάι ήταν γεμάτη από ορυχεία χρυσού. Ομως οι αμυνόμενοι κα- τάφεραν να αντιμετωπίσουν με επιτυχία αυτή την προσπάθεια, όπως και μια άλλη γενική έφοδο που επιχείρησαν οι σαμουράι του Κατσουγιόρι λίγες μέρες αργότερα πάνω σε πλοιάρια από την πλευρά των ποταμών. Τεράστιοι πολιορκητικοί πύργοι κατασκευάστηκαν και κατευθύνθηκαν κοντά στα τείχη, αλλά οι αμυνόμενοι τους αχρήστευσαν με πυρά από τα βαριά αρκεβούζιά τους. Στις 22 Ιουνίου ο άρχοντας του Κάι πείσθηκε από αυτή τη δυσάρεστη έκβαση των πρώτων προσπαθειών του πως το οχυρό θα έπ εφ τε μόνο με μακρόχρονη πολιορκία και δ ιέτα ξε τους άνδρες του να σηκώσουν έναν δικό τους φράχτη κλείνοντας περιμετρικά το πασσαλόπηγμα των αμυνόμενων. Χοντρά σχοινιά τεντώ θηκαν κάθετα στις κοίτες των ποταμών για να εμποδίσουν τη διαφυγή των εγκλωβισμένων και ο στρατός των Τακέντα περίμενε πλέον παθητικά τη στιγμή που η έλλειψη εφοδίων θα έριχνε το κάστρο του Ναγκασίνο στα χέρια του.

Τόσο ο Νομπουνάγκα, όσο και ο Ιγεγιά- σου, γνώριζαν τη δοκιμασία που περνούσε η παγιδευμένη φρουρά του Σανταμάσα και επιπλέον ότι τα αποθέματα τροφίμων του κάστρου μόλις που αρκούσαν για τέσσερις ή πέντε ημέρες. Ορισμένοι από τους γηραιότε- ρους αξιωματικούς του Νομπουνάγκα συμβούλευαν τον άρχοντά τους να μην αποτολ- μήσει την αποστολή εκστρατευτικού σώματος για την άρση τη ς πολιορκίας, αλλά η κοινή λογική και τα στρατηγικά συμφέροντα του μεγάλου πολέμαρχου της Δύσης υπαγόρευαν διαφορετική στάση. Αν ο Νομπουνάγκα δεν έ σπευδε να βοηθήσει το απόσπασμα του Ιγε- γιάσου πιθανότατα ο τελευτα ίος θα αποφάσιζε να αλλάξει τις συμμαχίες του προσχωρώντας στο στρατόπεδο των Τακέντα. Ο Νομπουνάγκα αναχώρησε από το Τζιφού στις 13 Ιουνίου και έφθασε στο Οκαζάκι την επόμενη μέρα. Εκεί βρήκε τον Ιγεγιάσου να τον περιμένει ανήσυχος, έχοντας μετακινηθεί κι αυτός από το απομακρυσμένο Χαμαμάτσου για να είναι εγγύτερα στον χώρο της αποφασιστικής δράσης.

Καθώς οι δύο νταϊμίγιο συσκέπτονταν πυ- ρετωδώς κατά τις επόμενες 48 ώρες, δέχθηκαν την επίσκεψη ενός ανέλπιστου αγγελιοφόρου. Ενας σαμουράι από τη φρουρά του Ναγκασίνο, ο Τορίι Σουνεέμον, είχε αναλάβει εθελοντικά να ξεγλιστρήσει απαρατήρητος έξω από το πολιορκημένο κάστρο για να μετα φέρει το απελπισμένο αίτημα των ενισχύσεων. Κολύμπησε κατά μήκος του ποταμού στις 22 Ιουνίου κόβοντας με μαχαίρι τα εμπόδια που έφραζαν την πορεία του και το ξημέρωμα φρόντισε να ανάψει μια φωτιά στο βουνό Γκάμπο, στέλνοντας έτσι το μήνυμα στη φρουρά

πως είχε ξεφ ύγει και συνέχιζε προς το Οκαζάκι. Τα λεγάμενα του Σουνεέμον, αλλά και η γενναιότητά του, εντυπώσιασαν τον Νομπουνάγκα και τον Ιγεγιάσου, που υποσχέθηκαν να αναχωρήσουν με όλες τις διαθέσιμες δυνάμεις τους το συντομότερο δυνατό. Ο Σουνεέμον ξεκίνησε για να επιστρέψει στο Ναγκασί- νο, αλλά αυτή τη φορά οι Τακέντα το ν περίμε- ναν πανέτοιμοι. Είχαν επισκευάσει τα σχοινιά του ποταμού και είχαν προσαρμόσει στις άκρες τους κουδούνια για να αντιληφθούν την παρουσία του παράτολμου κολυμβητή, ενώ έ στρωσαν και τις όχθες του ποταμού με ψιλή άμμο για να εντοπίσουν ευκολότερα τα ίχνη του.

Ο Σουνεέμον διέπραξε το σφάλμα να ανάψει πάλι τρεις φωτιές σε έναν παρακείμενο λόφο για να ειδοποιήσει τη φρουρά πως πλησιάζει και το γεγονός αυτό δεν ξέφ υγε από την προσοχή των Τακέντα. Οπως ήταν επόμενο ο Σουνεέμον συνελήφθη και οδηγή- θ ηκε δέσμιος μπροστά στον Κατσουγιόρι, ο οποίος του πρότεινε μια συμφωνία. Αν ο Τορίι πληροφορούσε τη φρουρά του Ναγκασίνο ότι

Ο Οντα Νομπουνάγκα, ο νικητής της μάχης του Ναγκασίνο, ήταν ο πρώτος νταϊμίγιο του 16ου

αιώνα που ε ισ ήλ9ε στο Κυότο. Ο “Ιάπωνας Ιούλιος Καίσαρας" έχασε τη ζωή του στις 21 Ιουνίου 1582 από το δολοφονικό πλήγμα του

στρατηγού του, Α κέτσι Μ ιτσουχίντε.

δεν ερχόταν κανένας στρατός σε βοήθειά της, πείθοντάς την έτσι να παραδοθεί, θα του χαριζόταν η ζωή, θα του δινόταν μια μεγάλη χρηματική αμοιβή και θα μπορούσε να εντα χθεί στην υπηρεσία των Τακέντα εξασφαλίζοντας την ακεραιότητά του από κάθε εκδικητική πράξη. Ο Σουνεέμον προσποιήθηκε ότι συμφωνεί με την πρόταση του Κατσουγιόρι, αλλά οι εχθροί του δεν ήθελαν να διακινδυνεύσουν κι έτσι τον μετέφ εραν δεμένο πάνω σε έναν σταυρό σε ένα σημείο της όχθης από όπου οι αμυνόμενοι μπορούσαν να ακούνε τη φωνή του χωρίς να το ν βλέπουν. Περιτριγυρισμένος από τις λόγχες των Τακέντα ο Σουνεέμον φώναξε με όλη του τη δύναμη “ Κρατήστε γερά! Ερχεται γρήγορα βοήθεια!" πριν οι


φρουροί του τον θανατώσουν με μανία.Το επιτυχημένο εγχείρημα του Σουνεέ

μον είχε προκαλέσει στο μεταξύ στον Κατσουγιόρι δυσοίωνες σκέψεις. Η δύναμη σωτηρίας που έστελναν οι αντίπαλοί του πιθανώς θα αριθμούσε μέχρι και 38.000 άνδρες, γεγονός που θα έφερνε τον στρατό των Τακέντα σε μειονεκτική θέση. Στο πολεμικό συμβούλιο που συγκάλεσε αμέσως οι γνώμες των στρατηγών διχάστηκαν για μια ακόμη φορά. Οι περίφημοι βετεράνοι του Σίνγκεν, όπως ο Μπάμπα Νομπουχάρου, ο Ναϊτο Μασατόγιο, ο Γιαμαγκάτα Μασακάγκε και ο Ογιαμάντα Νο- μπουσίγκε, υποστήριζαν την άποψη μιας “ έ ντιμης υποχώρησης” όσο ήταν ακόμη καιρός, ενώ σι νεώ τεροι θερμοκέφαλοι πολεμιστές, όπως ο Ατόμπε Οϊνοσούκε, ειρωνεύτηκαν τους παλαιότερους συναδέλφους τους λέγοντας πως κάθε υποχώρηση θα ισοδυναμούσε με ατίμωση στα μάτια του εχθρού. Δυστυχώς για τη μοίρα των Τακέντα ο Κατσουγιόρι συντάχθηκε με την άποψη των νεώτερων και ε το ιμάστηκε να συναντήσει τον Νομπουνάγκα στο πεδίο της μάχης. Αντιμετωπίζοντας αυτή την πεισματική στάση του άρχοντά του ο ορ- θολογιστής Μπάμπα Νομπουχάρου είπε πως αν η μάχη είχε αποφασιστεί θα ήταν καλύτερα για το στράτευμα να τη διεξαγάγει μέσα από το κάστρο του Ναγκασίνο και συνεπώς έπρε- πε να αναληφθεί μια υπέρτατη προσπάθεια να καταληφθεί το οχυρό πριν φθάσει ο ε χθρός. Η φρουρά απ οτελείτο από 500 μόνο άνδρες, υπενθύμισε ο Νομπουχάρου, κι έτσι ακόμη και στην περίπτωση που οι πολιορκητές υφίσταντο σοβαρές απώλειες από τις βολίδες και τα βέλη της άμυνας, θα μπορούσαν να κάμψουν αυτή την αντίσταση με τη μαζικό- τη τα της εφόδου τους. Οι νεώτεροι σαμουράι απέρριψαν με περιφρόνηση ακόμη κι αυτή την πρόταση, δηλώνοντας πως οι Τακέντα δεν

28 θα έπρεπε να καταφύγουν σε τεχνάσματα αλ- λά να αναμετρηθούν με τον αντίπαλο καθαρά, σε ανοικτό χώρο. Οι γηραιοί στρατηγοί που είχαν ακολουθήσει πιστά τον φοβερό Σίνγκεν σε δεκάδες εκσ τρατείες ήταν υποχρεωμένοι να υπηρετήσουν με την ίδια αφοσίωση τον γιο του και να π ορευτούν αδιαμαρτύρητα μαζί του προς τον βέβαιο θάνατο. Οι σοφοί ηλικιωμένοι άνδρες των Τακέντα κίνησαν με νόημα τα κεφάλια τους ενθυμούμενοι τις παράδοξες συνθήκες γέννησης του Κατσουγιόρι και τις φήμες για τη μάγισσα μητέρα του. Με μια χειρονομία το συμβολικό νόημα της ο- ποίας οι νεώτεροι σαμουράι απέτυχαν να συλ- λάβουν, οι Νομπουχάρου, Μασατόγιο, Μασακάγκε και Μασατσούγκου αποχαιρετήθηκαν το βράδυ της 28ης Ιουνίου υψώνοντας μια κούπα νερό.

Η βραδιά εκείνη που σημάδεψε την παραμονή της μάχης δεν ήταν καθόλου ήσυχη για τον στρατό των Τακέντα. Πολύ πριν το ξη μ έρωμα ένα απόσπασμα του Νομπουνάγκα, δύναμης 3.000 ανδρών, υπό τον σαμουράι Σακάι Ταντατσούγκου, ο οποίος είχε διακριθεί στη αάχη της Μικάτα-γκα-Χάρα, κτύπησε με εξα ιρετική βιαιότητα τον αντίπαλο. Η αιφνιδιαστική προσβολή ήταν επιτυχής και ένα από τα πολλά θύματά της ήταν και ο θείος τού Κατσουγιόρι. Τακέντα Νομπουζάνε, ένας από

τους δύο μόνο αδελφούς του Σίνγκεν που ήταν παρόντες στην πολιορκία του Ναγκασίνο. Η απώλεια εκείνου του έξοχου πολεμιστή ήταν ιδιαίτερα βαριά για τους Τακέντα και απο- τελούσε ένα εύγλω ττο προμήνυμα για την καταστροφή που θα ακολουθούσε.

Ο Νομπουνάγκα είδε την περίπτωση του Ναγκασίνο ως μια κλασική ευκαιρία να συντρίψει οριστικά την επίφοβη και ενοχλητική ισχύ των Τακέντα. Ετσι έπειτα από σύντονη πορεία έφ ερε κοντά στο κάστρο 30.000 πολεμιστές του, ενώ ο Ιγεγιάσου προσέθεσε άλλους 8.000, ακριβώς όσους είχε προβλέψει το πολεμικό συμβούλιο των αντιπάλων τους. Η πεδιάδα Σιταραμπάρα, όπου το ιππικό των Τακέντα σκόπευε να εφορμήσει κατά των αντιπάλων του, είναι μια λοφώδης έκταση που εκτείνετα ι ως τους πρόποδες του βουνού Γκάμπο και την οποία διασχίζουν αρκετά μικρά ρέματα. Σε απόσταση περίπου ενάμισυ χιλιομέτρου δυτικά του κάστρου του Ναγκασίνο ο Νομπουνάγκα είχε δ ιατάξει τα στρατεύματά του να ορθώσουν έναν ξύλινο φράχτη. Τόσο ο ίδιος, όσο και ο Τοκουγκάβα Ιγεγιάσου, περί- μεναν ότι θα αντιμετώπιζαν μια σαρωτική επέλαση του εχθρικού ιππικού και γνώριζαν από την εμπειρία τους τα φοβερά αποτελέσματα που θα είχε μια τέτο ια έφοδος αν τους έβρισκε απροετοίμαστους. Το 1548 μια παρόμοια επέλαση στην Ουέντα-Χάρα είχε διαλύσει τον στρατό του Μουρακάμι, ενώ μόλις πριν από τρία χρόνια ο Νομπουνάγκα είχε δ εχθεί ισχυρό πλήγμα στη Μικάτα-γκα-Χάρα από έναν παρόμοιο ελιγμό. Η μόνη περίπτωση που το περίφημο ιππικό των Τακέντα είχε αντιμετωπι- σθεί με κάποια επιτυχία ήταν κατά την τέτα ρ τη μάχη τη ς Καβανακαζίμα, όπου ο νταϊμίγιο Ουεσούγκι Κένσιν είχε καταφύγει σε νυκτερ ινή δράση για να περιορίσει την αποτελεσμα- τικό τη τα αυτού του όπλου. Εκείνο το πρωινό του Ιουνίου του 1575 όμως ο Νομπουνάγκα δεν μπορούσε να καταφύγει σε οποιονδήποτε ελιγμό. Ο εχθρός θα εφορμούσε εναντίον του σε πεδιάδα, με πλήρη χρήση του κυριότε- ρου πλεονεκτήματος του που προερχόταν από την ευκινησία του ιππικού του.

Το μεγαλύτερο επίτευγμα του Νομπουνάγκα κατά τη μάχη του Ναγκασίνο ήταν ότι αποδείχθηκε πολύ ευφ υέστερος από τον αντίπαλό του. Προτιμώντας να τηρήσει αρχικά αμυντική στάση για να απορροφήσει και να αμβλύνει τη δύναμη κρούσης του αντιπάλου του, όπως είχε πράξει και ο Αγγλος βασιλιάς Εδουάρδος Tä στο Κρεσύ πριν από 229 χρόνια, επ έλεξε προσεκτικά μια κατάλληλη τοποθεσία θ έτο ν τα ς ανάμεσα στο στράτευμά του και στις θέσεις εξόρμησης του εχθρού δύο μεγάλα ρέματα που εκβάλλουν στον Τογιοκά- βα. Τα φυσικά αυτά κωλύματα θα ανέκοπταν δραστικά την ορμητικότητα τη ς επέλασης των Τακέντα και ο Νομπουνάγκα έστησε το κύριο αμυντικό του τείχος πίσω από το δ εύ τε ρο ρέμα. Οι άνδρες του μ ετέφ εραν μαζί τους αρκετές ποσότητες σχοινιών και πασσάλων για να κατασκευάσουν οπουδήποτε ένα τ έ τοιο αμυντικό έργο. Ο περίφημος φράχτης, που είχε αρκετό ύψος ώστε να εμποδίζει ένα άλογο να το ν υπερπηδήσει, δεν ήταν ούτε συνεχής, ο ύ τε ακολουθούσε μια ευθεία γραμμή,

αφού ο ι σαμουράι του συμμαχικού στρατού θα έπρεπε να είναι σε θέση να αντεπ ιτεθούν

. ' : _ολις τα πυρά από τααρκεβούζια θα είχαν φ θείρει τους Τακέντα, ώστε να μπορούν να αναμετρηθούν μαζί τους επί ίσοις όροις. Τα κενά που υπήρχαν ανά 50 μέτρα θα εξυπηρετούσαν ακριβώς αυτή τη μετάβαση από την αμυντική στην επιθετική φάση του αγώνα.

Η μείωση της ορμητικότητας τη ς επέλασης ήταν σίγουρα η πρωταρχική μέριμνα του Νομπουνάγκα, που φρόντιζε όμως να είναι έ τοιμος για να αρπάξει οποιαδήποτε τακτική ευκαιρία παρουσιαζόταν κατά τη ροή τη ς μάχης. Η εξοχότερη πρωτοτυπία του Νομπουνάγκα όμως αφορούσε τον τρόπο με τον οποίο θα επιτύγχανε την εξουδετέρω ση τη ς φοβερής δύναμης κρούσης των έφιππων σαμουράι. Για το σημαντικό αυτό έργο εμπιστεύθη- κε τους ταπεινούς ασιγκάρου, οι οποίοι ήταν εφοδιασμένοι με ικανούς αριθμούς πυροβόλων όπλων. Ο Νομπουνάγκα προχώρησε ακόμη περισσότερο στην τακτική καινοτομία του διαχωρίζοντας τους 3.000 καλύτερους σκοπ ευτές ασιγκάρου από τους 10.000 που έφ εραν αρκεβούζια και παρατάσσοντάς τους κοντά στον φράχτη σε τρεις παράλληλες σειρές των 1.000 ανδρών, υπό τη ν καθοδήγηση των Σάσα Ναριμάσα, Μαέντα Τοσίγιε και Χόντα Τα- ντακάτσου. Οι εντο λές που δόθηκαν σε αυτούς τους πολεμιστές φανερώνουν το πόσο ξεκάθαρα είχε αντιληφ θεί ο Νομπουνάγκα τα ισχυρά και τα αδύνατα σημεία των πυροβόλων όπλων τη ς εποχής. Κύρια μειονεκτήματά τους ήταν το μικρό βεληνεκές και ο μεγάλος χρόνος επαναγέμισης κι έτσι για πρώτη φορά στα παγκόσμια χρονικά οι βολές του πεζικού θα συντονίζονταν σε ομοβροντίες όταν ο ε χθρός θα είχε πλησιάσει αρκετά, για να ελέγ χεται καλύτερα ο ρυθμός των πυρών και να ε πιτυγχάνεται μεγαλύτερο ψυχολογικό αποτέλεσμα, Με τον τρόπο αυτό οι κοφ τερές λεπίδες των σαμουράι θα κέρδιζαν τελικά τη νίκη, που θα τους την είχαν εξασφαλίσει τα αρκεβούζια των “ αναλώσιμων” ασιγκάρου.

Είναι μάλλον απίθανο ο Τακέντα Κατσουγιόρι να αγνοούσε το γεγονός ότι ο αντίπαλός του δ ιέθ ετε χιλιάδες αρκεβούζια. Είχε επανα- παυθεί όμως στο ότι η βροχή που έπεφτε ασταμάτητα στην πεδιάδα Σιταραμπάρα θα αχρήστευε πολλά από αυτά, εξισορροπώντας τη διαφορά, και δεν είχε απόλυτο άδικο. Ενα όπλο όπως το αρκεβούζιο, που βασίζει τη λειτουργία του στην επαφή ενός φλεγόμενου φυτιλιού πάνω σε μια ανοικτή εγκοπή γεμάτη μπαρούτι, θα πρέπει να ήταν εξα ιρετικά ευάλωτο στην κακοκαιρία. Κατά την αναπαράσταση τη ς μάχης που έγινε το 1986 από ενθουσιώδεις Ιάπωνες οι οποίοι χρησιμοποιούσαν πιστά αντίγραφα των πυροβόλων όπλων του 16ου αιώνα, οι άσχημες καιρικές συνθήκες και η αυξημένη υγρασία που επικρατούσε στην ιστορική πεδιάδα είχαν ως αποτέλεσμα τα αρκεβούζια να παρουσιάσουν δυσλειτουργία σε ποσοστό 40%! Η 29η Ιουνίου 1575 όμως ξημέρωσε με υπέροχο καιρό και τα φυτίλια των ασιγκάρου ήταν τελείω ς στεγνά όταν άρχισε η επέλαση του ιππικού των Τακέντα.


Ο στρατός του Οντα Νομπουνάγκα παρατάχθηκε δυτικά του κάστρου Ναγκασίνο και αφού άφησε το ιππικό του Τακέντα Κ ατσουγιόρι να φ θ α ρ εί μ ε άκαρπες επελάσεις, πέρασε στην αντεπ ίθεση κατατροπώ νοντας τον εχθρό .

ΤΑ ΑΡΚΕΒΟΥΖΙΑ ΚΕΡΔΙΖΟΥΝ ΤΗ ΜΑΧΗ

Ο στρατός του Νομπουνάγκα δεν βρισκόταν ολόκληρος πίσω από την προστασία του φράχτη. Ενα ενισχυμένο απόσπασμα 2.000 πολεμιστών υπό τον Οκούμπο Ταντάγιο είχε λάβει θέσεις μπροστά από το πασσαλόπηγμα στο δεξιό άκρο της παράταξης, προκειμένου να χρησιμοποιηθεί σαν εκτεθειμ ένο “ δόλωμα” και να τραβήξει πάνω του την προσοχή του εχθρού, ενώ τον ίδιο ρόλο είχε αναλάβει στο αριστερό μια παρόμοιου μεγέθους δύναμη υπό τον Σακούμα Νομπουμόρι. Το κύριο τμήμα της αριστερής πτέρυγας βρισκόταν υπό τις διαταγές του άξιου Τογιοτόμι Χιντε- γιόσι και του Σιμπάτα Κατσούγιε, ενώ ο Νομπουνάγκα, πλαισιωμένος από δύο γιούς του και τον Ιγεγιάσου, παρέμεινε πίσω από το κέντρο του φράχτη με το κύριο σώμα του στρατού του.

Ο Κατσουγιόρι είχε παρατάξει τις δυνάμεις του σε π έντε μεγάλες ομάδες των 5.000 ανδρών. Η διοίκηση των τριών είχε ανατεθεί στους έμπειρους στρατηγούς Μπάμπα Νομπουχάρου (δεξιό), Ναϊτο Μασατόγιο (κέντρο) και Γιαμαγκάτα Μασακάγκε (αριστερό). Από αυτές η ομάδα του Μασατόγιο δ ιέθετε τον όγκο του θωρακισμένου ιππικού και θα χρησίμευε σαν σφύρα διάρρηξης της εχθρικής παράταξης υποβοηθούμενη από τις πλευρικές κρούσεις των πεζών σαμουράι. Ο ίδιος ο Κατσουγιόρι ηγείτο μιας τέτα ρ της ομάδας που θα ακολουθούσε εκείνες των β ε τε ράνων, ενώ η πέμπτη είχε παραμείνει γύρω από το κάστρο του Ναγκασίνο για να διατηρήσει την πολιορκία. Με τον τρόπο αυτό η έ γκλειστη φρουρά διεδραμάτισε έμμεσα έναν αποφασιστικό ρόλο στη μάχη, καθηλώνοντας ουσιαστικά εξαπλάσιους εχθρούς γύρω της τη στιγμή που όλα κρίνονταν στην πεδιάδα Σι- ταραμπάρα. Η πρώτη δύναμη που προσέβαλε

το συμμαχικό στράτευμα ήταν οι σαμουράι του Μασακάγκε, οι οποίοι ενεπλάκησαν με τους άνδρες του Ταντάγιο σε μια σφοδρή μάχη σώμα με σώμα, ενώ στο βόρειο πλευρό ο Μπάμπα Νομπουχάρου επ ιτέθηκε με ορμή στον Σακούμα Μοριμάσα, που τον παρέσυρε δυτικότερα με μια καλά υπολογισμένη υποχώρηση. Οι άνδρες του Νομπουχάρου πίστεψαν ότι είχαν θριαμβεύσει και αφού κατέλαβαν έ ναν χαμηλό λόφο εξόρμησαν εναντίον του κοντινότερου τμήματος του φράχτη, για να βρεθούν αντιμέτωποι με πυκνά πυρά από αρκεβούζια που τους σταμάτησαν. Επειτα από αυτή την απόκρουση οι σαμουράι του Τογιοτόμι Χιντεγιόσι και του Σιμπάτα Κατσούγιε εκτό ξευσαν τη δική τους αντεπίθεση προς τα πλευρά και τα μετόπισθεν του εχθρού.

Αντικρύζοντας αυτή τη δυσάρεστη εξέλ ιξη στο δεξιό του ο Κατσουγιόρι έκρινε ότι ε ίχε φθάσει η ώρα να αρχίσει την αναμενόμενη μεγάλη επέλαση, εμπλέκοντας όλες του τις ε φ εδρείες σε μια απεγνωσμένη γενική έφοδο κατά μήκος ολόκληρου του μετώπου. Το έδαφος όμως ήταν ανώμαλο και λασπωμένο από τη βροχή που είχε πέσει το προηγούμενο βράδυ και καθώς οι ιππείς των Τακέντα έφθασαν με βραδύ ρυθμό στην όχθη του ρέματος, μια τρομερή ομοβροντία από 1.000 αρκεβούζια τους κτύπησε σαν κεραυνός. Οι ομοβροντίες που διαδέχθηκαν την πρώτη συνεχίστηκαν σταθερά και καταιγιστικά γκρεμίζοντας κατά εκατοντάδες τους αναβάτες από τις σέλλες τους. Το ιππικό του Κατσουγιόρι οπισθοχωρούσε για λίγο και ανασυντασσόμενο επιχειρούσε νέες εφόδους, αλλά τα πυρά των ασι- γκάρου παρέμεναν πάντα το ίδιο ψύχραιμα, πειθαρχημένα και αποτελεσματικά. Κάθε 20 δευτερόλεπ τα μια ομοβροντία έστελνε περίπου 1.000 βολίδες στις σειρές του ιππικού των Τακέντα και οδηγούσε στον θάνατο πολλούς από τους περήφανους καβαλάρηδες.

Βλέποντας ικανοποιημένος αυτή τη με

θοδική καταστροφή ο Νομπουνάγκα δ ιέτα ξε τους ανυπόμονους σαμουράι του, που περί- μεναν πίσω από τον φράχτη, να εξέλθου ν και να εμπλακούν σε μάχη με τον εχθρό. Ως το μεσημέρι ήταν πια φανερό πως η μάχη είχε χαθεί για τους Τακέντα και ο Μπάμπα Νομπουχάρου, που είχε επιβιώσει από τις αρχικές συμπλοκές γύρω από τον φράχτη, έπεισε τον Κατσουγιόρι πως η συνετότερη πράξη θα ήταν μια υποχώρηση. Ο ηλικιωμένος στρατηγός κάλυψε αυτή την απαγκίστρωση κατευθυ- νόμενος με τους άνδρες του προς Βορρά, σε απόσταση 5 χιλιομέτρων, όπου συγκρότησε τον εχθρό δίνοντας χρόνο στον Κατσουγιόρι να περάσει τον ποταμό Κανσαγκάβα. Το απόσπασμα του Νομπουχάρου όμως ήταν πια πε- ρικυκλωμένο και καταδικασμένο σε αφανισμό και ο στρατηγός έπεσε μαχόμενος με ηρωισμό, σύμφωνα με τα ευγενέστερα πρότυπα τη ς παράδοσης των σαμουράι.

Τουλάχιστον 10.000 πολεμιστές των Τακέντα, που αντιπροσώπευαν το 65% της συνολικής τους δύναμης, έπεσαν στο πεδίο της μάχης, ανάμεσά τους και αρκετοί από τους επιφανέστερους στρατηγούς τους. Επτά από τους περίφημους Εικοσιτέσσερις Στρατηγούς του Σίνγκεν που έλαβαν μέρος στη μάχη, άφησαν στο Ναγκασίνο τη ν τελευτα ία τους πνοή: ο Μπάμπα Νομπουχάρου, που κάλυψε γενναία την υποχώρηση, ο Χάρα Μασα- τάνε, ο οποίος θεω ρείτο αυθεντία σε θέματα στρατηγικής, ο Σανάντα Νομπουτσούνα, που κατόρθωσε να διεισδύσει με τους σαμουράι του βαθιά στις γραμμές του εχθρού πριν κυκλωθεί και εξοντω θεί μαζί με τον αδελφό του, Μασατέρου, ο Γιαμαγκάτα Μασακάγκε, ένας από τους πιο άξιους στρατηγούς του Σίνγκεν, μαζί με τον ανηψιό του, Σαϊγκούσα Μοριτόμο, ο Τσουτσίγια Μασατσούγκου, που είχε πολεμήσει επίσης έξοχα σε παλαιότερες μάχες και του οποίου η οικογένεια έμελλε να είναι ο τε - 29 λευτα ιος στυλοβατης του κυνηγημένου Κα- ■*ms τσουγιόρι, και ο Ναϊτο Μασατόγιο. Ο Ομπάτα Μασαμόρι πέθανε λίγες μέρες αργότερα από ένα τραύμα βολίδας που είχε δεχθεί κατά τη μάχη του Ναγκασίνο. Αν και είναι δύσκολο να εξακριβωθεί το ποσοστό των απωλειών που προέρχονταν από τη χρήση πυροβόλων όπλων, είναι σίγουρο πως η μάχη του Ναγκασί- νο απετέλεσε την πρώτη φορά που τα αρκεβούζια ξεπέρασαν σε φονικότητα τα πατροπαράδοτα “ κατάνα” . Από την άλλη πλευρά ο Νομπουνάγκα και ο Ιγεγιάσου έχασαν μόνο6.000 πολεμιστές (15% της ισχύος τους) και ήταν πανέτοιμοι να απολαύσουν τους καρπούς τη ς νίκης τους.

ΤΕΜΟΚΟΥ-ΖΑΝΕπειτα από μια τόσο καταστροφική ήττα

φαντάζει απίθανο το ότι οι Τακέντα κατόρθωσαν να παρατείνουν το ν αγώνα για άλλα επτά χρόνια μέχρι την οριστική συντριβή τους, αλλά όπως ήταν φυσικό οι μητροπολιτικές επαρχίες τους Κάι και Σινάνο ήταν ευκολότερες στην υπεράσπισή τους από ότι οι παραλιακές Μικάβα και Τοτόμι. Το 1578 ο νταϊμίγιο Ουε- σούγκι Κένσιν, που είχε αποτελέσει το ν μεγάλο ανταγωνιστή το υς επί δεκαετίες, απεβίωσε


ΑΡΚΕΒΟΥΖΙΑ ΠΑ ΤΟΥΣ ΑΣΙΓΚΑΡΟΥ

και οι διαμάχες που ξέσπασαν στους κόλπους αυτής της οικογένειας για τη διαδοχή ελάττω σαν την πίεση πάνω στους Τακέντα. Οι Τοκουγκάβα όμως συνέχισαν τις επιχειρήσεις τους κατά του Κατσουγιόρι, πετυχαίνοντας να κυριεύσουν και το κάστρο Τακατεντζίν έξι χρόνια μετά τη μάχη του Ναγκασίνο. Την εποχή ε κείνη πολλοί από τους παραδοσιακούς συμμάχους του Κατσουγιόρι είχαν χάσει την εμπιστοσύνη τους σε αυτόν και οι αποσχιστικές τάσεις τους ενισχύθηκαν από την απόφαση του ηττημένου νταϊμίγιο να ανεγείρει ένα νέο κάστρο, το Σίμπου-τζο, το οποίο ανακήρυξε πρωτεύουσά του. Ο Σίνγκεν δεν είχε ορίσει ποτέ ένα κάστρο ως πρωτεύουσά του, αλλά ο γιος του αναζητούσε την ασφάλεια πίσω από πέτρινα τείχη. Το 1582, καθώς οι ενω μένες δυνάμεις των Οντα και των Τοκουγκάβα στράφηκαν για μια ακόμη φορά κατά του Κατσουγιόρι, ο νταϊμίγιο Κίσο Γιοσιμάσα αποστάτησε από τους Τακέντα ανοίγοντας πρακτικά τον δρόμο για μια εισβολή του εχθρού στο Σινά-

νο. Ο γιος του Νομπουνάγκα, Οντα Νομπου- τάντα, εισήλθε στο Σινάνο και ένας-ένας οι ε- ναπομείναντες σύμμαχοι των Τακέντα άρχισαν να αλλάζουν στρατόπεδο υπό την απειλή βίας. Ο παλαιός στρατηγός του Σίνγκεν, Ανα- γιάμα Μπαϊσέτσου, εγκατέλειψ ε τον κύριό του, αλλά ο νεώ τερος αδελφός του Κατσουγιόρι, Μορινόμπου, κράτησε με πείσμα το κάστρο Τακάτο απέναντι στους πολιορκητές. Ο Ιγεγιάσου κατέφ ερε το δικό του κτύπημα προς το Κάι και υποχρέωσε τον Κατσουγιόρι να πυρπολήσει το νεόδμητο κάστρο Σίμπου- τζο πριν φύγει πανικόβλητος για τα απρόσιτα ορεινά καταφύγια της επαρχίας του.

Μόνη ελπίδα του καταδιωκόμενου Κατσουγιόρι ήταν πια η προσφορά ασύλου από τον στρατηγό Ογιαμάντα Νομπουσίγιε, ο οποίος είχε πολεμήσει και είχε επιβιώσει από τη μάχη του Ναγκασίνο. Ο στρατηγός είχε προσκαλέσει το ν νταϊμίγιο στο κάστρο του Ιβαντόνο, αλλά όταν ο Κατσουγιόρι έφθασε μπροστά στα τείχη μαζί με τους 300 μόλις άν

δρες που του είχαν απομείνει βρήκε τις πύλες ερμητικά κλειστές. Συντετρ ιμένος από την ξεκάθαρη προδοσία ο Κατσουγιόρι στράφηκε για να αντιμετωπίσει τους διώκτες του που τον πλησίαζαν, έχοντας δίπλα του ελάχιστους πιστούς σαμουράι, ανάμεσά τους και τους τρεις γιους του Τσουτσίγια Μασατσούγκου, που είχε πέσει ηρωικά στο Ναγκασίνο. Η ύστατη μάχη των Τακέντα δόθηκε στην περιοχή Τορίι-μπάτα, ένα πέρασμα πάνω από το οποίο δέσποζε ο ορεινός όγκος του βουνού Τεμό- κου-ζαν. Οι σαμουράι πολέμησαν γενναία αλλά ο αγώνας τους ήταν άνισος. Οταν απέμει- ναν μόνο 30 οι αδελφοί Τσουτσίγια κράτησαν για λίγο μακριά τον εχθρό, ενώ η 19χρονη σύζυγος του Κατσουγιόρι αυτοκτονούσε πρώτη με ένα μαχαίρι. Ο ίδιος ο Κατσουγιόρι την ακολούθησε πραγματοποιώντας το παραδοσιακό χαρα-κίρι.

Αυτό ήταν το τραγικό τέλος του Τακέντα Κατσουγιόρι, του άνδρα που υποτίθεται ότι είχε γεννηθεί σαν μια πράξη εκδίκησης από

Καττοια μέρα του 1543 ένα κινέζικο ιστιοφόρο στο οποίο επέβαιναν τρεις Πορτογάλοι έμποροι παρασύρθηκε από τα ισχυρά ρεύματα ενός τυφώνα και οδηγηθηκε στις ακτές του νησιού Τανεγκα- σίμα, κοντά στην παραλία του νότιου Κυουσού. Οι τρεις θαλασσοδαρμένοι ταξιδιώ τες ήταν οι πρώτοι Ευρωπαίοι που πατούσαν το πόδι τους σε ιαπωνικό έδαφος. Παρά το γεγονός ότι τα περίεργα ρούχα και η γενικότερη εμφάνισή τους προκάλε- σαν εντύπωση στους αυτόχθονες το ενδιαφέρον των Ιαπώνων επικεντρώθηκε ιδιαίτερα ατα πυροβόλα όπλα που μετέφεραν. Αν και οι Ιάπωνες είχαν κάποια εξοικείωση με την πυρίτιδα από τα πρωτόγονα πυροδόλα που χρησιμοποιούσαν τό τε οι Κινέζοι, τα όπλα των Πορτογάλων τούς ενθουσίασαν επειδή ήταν πολύ μικρότερα, ελαφρύτερα και ακριβέστερα. Τόσο από ψυχολογική, όσο και από τεχνολογική άποψη τα αρκεβούζια είχαν φθάσει στη χώρα του Ανατέλλοντος Ηλίου την καταλληλότερη εποχή, καθώς οι εμφύλιες έρ ιδ ες είχαν δώσει μεγάλη ώθηση στην κατασκευή όπλων και στους σχετικούς πειραματισμούς. Επειτα από έναν μήνα μαθημάτων που πήρε από τους Πορτογάλους εμπόρους ο νταϊμίγιο της Τανεγκασίμα αγόρασε τα δύο αρκεβούζια έναντι ενός αστρονομικού ποσού και τα έδωσε στον οπλουργό του για να τα αντιγράψει. Ο τελευτα ίος προβληματίστηκε έντονα από δυσεπίλυτα τεχνικά προβλήματα, όπως ήταν ο τρόπος με τον οποίο θα μπορούσε να κλείσει την πίσω άκρη της κάννης, και έτσι όταν λίγους μήνες αργότερα ένα πορτογαλικό πλοίο κατέπλευσε και πάλι στο νησί, παραχώρησε πρόθυμα την κόρη του στους Ευρωπαίους ναύτες ως αντάλλαγμα για μερικά μαθήματα κατασκευής πυροβόλων όπλων! Μ ε τη γνώση αυτή το εργαστήριό του άρχισε να παράγει πλέον μεγάλους αριθμούς από αρκεβούζια, που δεν υστερούσαν σε τίποτα από τα πορτογαλικά πρωτότυπα.

Η διαδικασία γέμισης και βολής σε ένα αρκε- βούζιο ήταν αρκετά πιο περίπλοκη από ότι στα μεταγενέστερα μουσκέτα. Ο πολεμιστής άναβε το φυτίλι (συχνά και στα δύο άκρα του για να είναι σίγουρος ότι τουλάχιστον το ένα θα ήταν πάντα αναμμένο) και το κρατούσε με το αριστερό του χέρι όση ώρα συνέχιζε τη διαδικασία γέμισης. Το φυτίλι ήταν ένα μακρύ καννάβινο κορδόνι με χαλαρή


γκα πέθανε το 1582 έχοντας κατακτήσει το μισό Χονσού. Ο Χιντεγιόσι συνέχισε την ίδια παράδοση εκστρατεύοντας αριστοτεχνικά εναντίον των πολυάριθμων αντιπάλων του και έ- φθασε να πραγματοποιήσει μια μεγαλειώδη εισβολή στη γειτονική Κορέα το 1592. Ο Τοκουγκάβα Ιγεγιάσου όμως ήταν εκείνος που κέρδισε τελικά τη μάχη της Σεκιγκαχάρα το 1600, κλείνοντας ουσιαστικά την αυλαία του “χρυσού αιώνα της Ιαπωνίας” και φέρνοντας τη χώρα σε μια νέα εποχή.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ(1) A. Bryant & A. McBride: SAMURAI, Osprey, 1994.(2) G. Parker: TAKING UP THE GUN, “M ilitary History Quarterly”, Summer 1989.(3) M . Pegler: POWDER AND BALL SMALL ARMS, Crowood Press, 1998.(4) POWERS OF THE CROWN, Time-Life Books. 1993.(5) S. Turnbull: THE SAMURAI: A MILITARY HISTORY, Macmillan, 1977.(6) S. Turnbull: BATTLES OF THESAMURAI, Arms & Armour Press, 1992. *·> ..(7) S. Turnbull: SAMURAI WARFARE,Arms & Armour Press, 1996.(8) V. Vuksic & Z. Grbasic: CAVALRY,Cassell, 1993.(9) W. Wayne Farris: HEAVENLY WARRIORS, Harvard University Press, 1996.

πλέξη το οποίο βυθιζόταν σε ένα διάλυμα νιτρικής ποτάσας, όπου εμποτιζόταν πριν εκ τεθ ε ί επί μέρες στον ήλιο για να ξερ αθεί. Η πρώτη ενέργεια αφορούσε τον καθαρισμό της κοιλότητας πυροδότησης και το γέμισμά της με ψιλή πυρίτιδα (μπαρούτι) πριν κλείσει πάλι το συρόμενο ορει- χάλκινο κάλυμμά της. Επειτα η κύρια γόμωση πυρίτιδας ριχνόταν από το μπροστινό μέρος της κάννης και ακολουθούσε η βολίδα, η οποία οδη- γείτο στη θέσ η της με τη βοήθεια ενός χειροκίνητου μακρού εμβόλου ή, όπως γινόταν συνήθως στην Ευρώπη, με το κτύπημα του κοντακιού στο έδαφος. Ο πολεμιστής φυσούσε την άκρη του φυ- τιλιού για να βεβαιω θεί ότι αυτή ήταν αναμμένη και τη στερέω νε προσεκτικά ανάμεσα στις σιαγόνες του κόκορα, που ήταν ουσιαστικά ένας μοχλός σχήματος “S ”, συχνά διακοσμημένος στο άκρο του με το στόμα ενός δράκου. Π ιέζοντας τη σκανδάλη ο ασιγκάρου ουσιαστικά έρ ιχνε την αναμμένη άκρη του φυτιλιού πάνω στην κοιλότητα, πυροδοτώντας το μπαρούτι που βρισκόταν εκεί, μεταφ έροντας την ελεγχόμενη έκρηξη στην κύρια γόμωση και εκτοξεύοντας τη βολίδα από την κάννη προς τον στόχο. Συχνά η βιαιότητα της έ κρηξης στην κοιλότητα εκτίνασσε το φυτίλι και όπως ήταν φυσικό μπορούσαν να προκληθούν σοβαρά ατυχήματα μ ε πρόωρες εκπυρσοκροτήσεις. Δεν είναι γνωστός με ακρίβεια ο τρόπος με τον οποίο οι ασιγκάρου φρόντιζαν να κρατούν το φ υτίλι και το μπαρούτι μακριά μέχρι την ώρα της βολής. Π ίνακας της εποχής δείχνει έναν στρατιώτη να έχει τυλ ίξει το φυτίλι στον αριστερό του βραχίονα, αλλά αυτό θα πρέπει να σχετίζεται μ ε το μεγάλο μήκος του φυτιλιού, καθώς υπολογίζεται ότι απαιτείτο ένα κορδόνι μήκους 1,8 μέτρων για να είναι “αναμμένο” ένα αρκεβούζιο όλη τη μέρα και το μήκος αυτό διπλασιαζόταν αν ανάβονταν και τα δύο άκρα.

Η αποτελεσματικότητα εκείνων των πρωτόγονων πυροβόλων όπλων δεν ήταν καθόλου ευ καταφρόνητη. Σύγχρονες δοκιμές έδειξαν ότι ένα αρκεβούζιο που βάλλει βολίδες δ ιαμέτρου 8 mm μπορεί να πλήξει με απόλυτη επιτυχία έναν στόχο μεγέθους οπλισμένου σαμουράι σε απόσταση 30 μέτρων, ενώ η ακρίβεια μειώνεται κάπως στα 50 μέτρα. Οι ερευνητές προχώρησαν περισσότερο

μια αλεπού που είχε μεταμορφω θεί σε όμορφη γυναίκα. Η μοίρα του στα επτά τελευτα ία χρόνια της ζωής του ήταν πικρή και το θλιβερό φορτίο των διαλυμένων επαρχιών του δυσβάστακτο. Ολα είχαν την αφετηρία τους στη χαμένη μάχη του 1575, όταν οι σοφές συμβουλές των γεροντότερω ν είχαν αποτύχει να βρουν ευήκοα ώτα. Το Ναγκασίνο έγινε το “ κύκνειο άσμα” της ιπποσύνης των Τακέντα, η απόλυτη καταστροφή μιας καταδικασμένης οικογένειας που η δόξα της είχε καλύψει κάποτε ολόκληρη τη ν Ιαπωνία και η οποία θεω ρείται η πρώτη της νησιωτικής χώρας που χρησιμοποίησε πυροβόλα όπλα σε μάχη. Η ή ττα τους ήταν τόσο δραματική, σχεδόν θ εατρ ική, ώστε να δ ιαθέτει όλα τα στοιχεία μιας μεγάλης τραγωδίας. Ακόμη και ο περίφημος σκηνοθέτης Ακίρα Κουροσάβα δεν θα μπορούσε να επ ιλέξει δραματικότερο τέλος για την ταινία του “ Καγκεμούσα” (“ Ο σκιώδης πολεμιστής” ) από τη γενναία επέλαση του ιππικού των Τακέντα.

στις δοκιμές τους σε ό,τι αφορά το βεληνεκές των 50 μέτρων, απόσταση στην οποία έβαλλαν οι ασιγκάρου του Νομπουνάγκα κατά του ιππικού των Τακέντα. Χρησιμοποιώντας αυτή τη φορά βολίδες των 9 mm με 3 gr πυρίτιδας, κατάφεραν να διαπεράσουν εύκολα μία ξύλινη δοκό πάχους 24 mm και μία σιδερένια πλάκα πάχους 1 mm. Στις ίδ ιες δοκιμές οι βολίδες σφηνώθηκαν βαθιά μέσα σε μια ξύλινη δοκό πάχους 48 mm και μόλις που α- πέτυχαν να διαπεράσουν μια σιδερένια πλάκα πάχους 2 mm. Καθώς είναι γνωστό πως οι μεταλλικές φολίδες των “ντο-μαρού” του 16ου αιώνα κατασκευάζονταν από σίδερο πάχους 0,8 mm, γίνεται φανερό πως οι θώ ρακες αυτοί ήταν τελείω ς αδύνατο να προστατεύσουν έναν πολεμιστή από τα αρκεβούζια, ακόμη κι αν αυτά έβαλλαν εναντίον του από απόσταση 50 μέτρων.

Η εισαγωγή των πυροβόλων όπλων στους ιαπωνικούς στρατούς της εποχής επ έφερε και μια βα θύτερη κοινωνική αλλαγή. Ενώ παλαιότερα χρειάζονταν χρόνια εξάσκησης και εκπαίδευσης για να αποκτήσει ένας πολεμιστής τη μυϊκή δύναμη και την ευχέρεια χρήσης του τόξου, ένας οποιοσδήποτε ασήμαντος χωρικός μπορούσε να μάθει να βάλλει με ένα αρκεβούζιο μέσα σε λίγες εβδομάδες. Το αρκεβούζιο ήταν για τον λόγο αυτό το όπλο που α νέδειξε τους φτωχούς ασιγκά- ρου, τους στρατολογημένους πολεμιστές που προέρχονταν από τα κατώτερα λαϊκά στρώματα οι οποίοι μέχρι τα μέσα του 16ου αιώνα ακολουθούσαν απλώς τους πάνοπλους σαμουράι στη μάχη σαν “πρόβατα στη σφαγή”. Από αυτή την οπτική γωνία μπορούμε να πούμε ότι το αρκεβούζιο υπονόμευσε κατ’ αρχήν την α υθεντία των σαμουράι στην Ιαπωνία. Η τακτική αντίληψη των Ιαπώνων για τα πυροβόλα όπλα δ ιέφ ερε από εκείνη των Ευρωπαίων. Ενώ οι τελευτα ίο ι επεδίωκαν κυρίως τη γρήγορη επαναγέμιση, οι Ιάπωνες έδιναν ιδιαίτερη έμφαση στην ευστοχία. Για να πετύχουν αυτόν τον σκοπό κατασκεύαζαν βολίδες που “σφηνώνονταν” στην κάννη, κάτι που είχε ως αποτέ- * λεσμα μικρότερη ταχυβολία, αλλά πιο ευ θυ τενή τροχιά.

Η μάχη του Ναγκασίνο θεω ρείται το ιαπωνικό αντίστοιχο της “ επέλασης της Ελαφράς Ταξιαρχίας” και το σημαντικότερο ε ίναι το γεγονός ότι αυτή κερδήθηκε από τους θεω ρούμενους τρεις ενοποιητές της Ιαπωνίας που πολέμησαν συνασπισμένοι. Ο ιδιοφυής Οντα Νομπουνά-

Το ιππικό των Τακέντα, οι έφιπποι σαμουράι, εφάρμοζαν πιστά το ρητό του Σ ίνγκεν: “Γοήγοροι σαν τον άνεμο, ορμητικο ί σαν τη φω τιά και ήσυχοι σαν το δάσος". Α υτο ί οι γενναίοι άνδρες, που είχαν κερδίσει αναρ ίθμητες μάχες, νικήθηκαν στο Ναγκασίνο από κακό τακτικό υπολογισμό.

Βέροια

32

Η ΜΑΧΗ ΣΤ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΟΥ ΔΟΒΡΑ

0 Νικόλαος Κασομούλης από τη Σιάτιστα υπήρξε ένας από τους αντιπροσώπους του «Κοινού των Μακεδόνων» που περιόδευσε στην επαναστατημένη νότια Ελλάδα για τη συγκέντρωση βοήθειας. Ελαβε ενεργό μέρος στην επανάσταση της Χαλκιδικής και στις 8 Μ αρτίου 1822 κήρυξε την επανάσταση στα Πιέρια. Α ργότερα δ ιακρί9ηκε στους αγώνες της Ανεξαρτησίας στη νότια Ελλάδα.

Ο Ε μ μ α ν ο υ ή λ Π α π ά ς , κ α τ α γ ό τ α ν απ ό τη Δ ο β ίσ τ α (σ ή μ ερ α Π α π ά ) τω ν Σ ερ ρώ ν. Υ π ή ρ ξε Φ ιλ ικ ό ς κ α ι η γ ή & η κ ε το υ ε π α ν α σ τα τ ικ ο ύ κ ιν ή μ α το ς τ η ς Χ α λ κ ιδ ικ ή ς π ου ξέσ π α σ ε σ τ ις 1 7 Μ α ϊο υ 1821.

ΣΤΙΣ 12 ΜΑΡΤΙΟΥ 1822 ΣΤΟΝ ΧΩΡΟ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΟΥ ΔΟΒΡΑ, ΛΙΓΑ ΧΙΛΙΟΜΕΤΡΑ ΒΟΡΕΙΑ ΤΗΣ ΒΕΡΟΙΑΣ,ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΘΗΚΕ ΜΙΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΗΡΩΙΚΟΤΕΡΕΣ ΜΑΧΕΣ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΣΤΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ...Ο I. ΒΑΣΔΡΑΒΕΛΛΗΣ ΓΡΑΦΕΙ: «ΜΕ ΤΙ ΝΑ ΠΑΡΑΒΑΛΕΙ ΚΑΝΕΙΣ ΑΥΤΗ ΤΗ ΜΑΧΗ; ΜΕ ΤΟ ΧΑΝΙ ΤΗΣ ΓΡΑΒΙΑΣ Ή ΜΕ ΤΙΣ ΕΦΟΔΟΥΣ ΤΟΥ ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΟΥ;».

Η Επανάσταση του 1821 αποτελεί αναμφισβήτητα το κορυφαίο γεγονός μέσα στα

χρονικά πλαίσια της Νεοελληνικής Ιστορίας. Το θαύμα τη ς Ελληνικής Εθνεγέρσεως εναντίον του βαρδαρικού ζυγού δεν περιορίστηκε μόνο στην Πελοπόννησο και τη Στερεά Ελλάδα, όπως πολλοί εσφαλμένα πιστεύουν, αλλά επεκτάθηκε σε όλη σχεδόν τη Βαλκανική από τη Μολδοβλαχία ως την Κρήτη και από την Κύπρο ως τη Βόρεια Ηπειρο. Στη Μακεδονία την περίοδο εκείνη η επαναστατική φλόγα άναψε αρχικά από τον Εμμανουήλ Παπά, στις 17 Μαϊου 1821 στο Αγιον Ορος, και κατόπιν σε όλη τη Χαλκιδική. Στις 19 Φεβρουάριου 1822, Κυριακή της Ορθοδοξίας, επαναστάτησε η Νάουσα με η γέτες τούς Ζαφειράκη και Καρατά- σο. Ακολούθησε η εξέγερση στην περιοχή του 0- λύμπου και των Πιερίων στις 8 Μαρτίου 1822. Από τις τρεις αυτές επαναστατικές κινήσεις ξεχωρίζει το ξεσήκωμα της Νάουσας, που αποτέλεσε την ενδοξότερη σελίδα της Επανάστασης στη Μακεδονία, όχι μόνο για το μέγεθος της θυσίας και της καταστροφής που ακολούθησε, όπως γνωρίζουμε, αλλά και για τις αρχικές επιτυχίες από τις οποίες στέφθηκε. Ξεχωριστή θέση σε αυτές έχει και η νίκη των επαναστατών στη μάχη της Δοβρά.


ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ I. ΑΝΘΟΠΟΥΛΟΣΑ ρ χ ιδ ιά κ ο ν ο ς

φεφάκη αρνήθηκε να αποστείλει ομήρους, γεγονός που την έφερε σε άμεση ρήξη με την οθωμανική εξουσία και φανέρωσε τη διάθεση των Ναουσαίων για επανάσταση. Πράγματι η Νάουσα, «ηλεκτρισμένη» από την ιδέα της ε λευθερίας, είχε αποστείλει τον Νικόλαο Κασο- μούλη και τον Κώστα Νικολάου στην Πελοπόννησο για να ζητήσει βοήθεια από τον Δημή- τριο Υψηλάντη και τους άλλους επαναστατη- μένους Ελληνες, ώστε να μπορέσει κι αυτή να πάρει ενεργό μέρος στην Επανάσταση, Ο Υψη- λάντης παρόλο που θεώρησε απαραίτητη την ενίσχυση του κινήματος στη Νάουσα, δεν μπόρεσε να αποστείλει καμία βοήθεια παρά μόνο μία επαναστατική σημαία και τον χιλίαρχο Γρη- γόριο Σάλα ως «γενικό επίτροπο Μακεδονίας». Ο Κασομούλης, αφού περιπλανήθηκε στα νησιά για να συλλέξει μια πενιχρή τελικά χρηματική και υλική βοήθεια, πέρασε στην Πιερία, όπου μαζί με τους οπλαρχηγούς Διαμαντή και Ντίτζια κίνησε την επανάσταση στον Ολυμπο, ενώ ο Σάλας ανέμελος για τις επιπτώσεις που θα είχε για τον αγώνα και η παραμικρή καθυστέρηση, συνέχιζε την περιπλάνησή του στα νησιά διασκεδάζοντας.

Στο μεταξύ οι Ναουσαίοι αγνοώντας τα παραπάνω ήλθαν σε συνεννόηση με τους προκρίτους άλλων πόλεων της Μακεδονίας (Σιάτιστα, Καστοριά, Βέροια, Βοδενά (1) κ.ά.) και τους προέτρεψαν σε έναν ταυτόχρονο γενικό ξεσηκωμό, που ήλπιζαν πως τελικά θα συμπαρέσυρε και την υπόλοιπη Μακεδονία. Δυστυχώς η κατάπνιξη της Επανάστασης στη Χαλκιδική και η αγριότητα των τουρκικών αντιποίνων πάγωσαν τον αρχικό ενθουσιασμό των υπόλοιπων πόλεων. Ετσι έμεινε μόνη της η Νάουσα. Υπό την πίεση των γεγονότων, μετά από έντονη εσωτερική πολιτική αντιπαράθεση και αφού επικράτησε η άποψη του Ζαφειράκη στις 19 Φεβρουάριου (μερικοί λανθασμένα την τοποθετούν στις 19 Μαρτίου) κηρύχθηκε στον μητροπολιτικό ναό Αγίου Δημητρίου η ε πανάσταση στην πόλη, μέσα σε γενικό κλίμα ενθουσιασμού^από τον πρωτοσύγκελο Γρηγό- ριο (και όχι Ζαχαρία όπως πολλοί πιστεύουν, συγχέοντας το όνομα του πρωτοσυγκέλου με αυτό του μητροπολίτη Βεροίας και Ναούσης Ζαχαρία, ο οποίος ως συνοδικός που ήταν κατά τη χρονιά εκείνη απούσιαζε στην Κωνσταντινούπολη).

Ο Ι ΠΡΩΤΕΣ Κ ΙΝΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΩΝ

Οι Ναουσαίοι κατάλαβαν πως για να πετύ- χει οποιαδήποτε επαναστατική προσπάθεια στην περιοχή θα έπρεπε οπωσδήποτε να καταληφθεί η Βέροια. Στην πόλη υπήρχε ισχυρή τουρκική φρουρά, η οποία θα ήταν επικίνδυνη για τους επαναστάτες. Επίσης η θέση της πόλης ήταν στρατηγικής σημασίας, καθώς αυτή δέσποζε από τις παρυφές του όρους Βέρμιο πάνω στον κάμπο του Ρουμλουκίου, ελέγχοντας τις οδικές αρτηρίες Θεσσαλονίκης-Νά- ουσας και Θεσσαλονίκης-Κοζάνης. Αν η Βέ-

Μονής της Δοβρά (όπως είναι

Σ τη φωτογραφία σημειώνονται οι λόφοι Λ 1, Λ2, Λ3, Λ4,

καθώς και ο χώρος της μονής Μ, η τοποθεσία Κρεβατάς Κ, οι ρ εμ ατιές

Πν, Πβ, ενώ στο βάθος διακρίνεται η πόλη της Βέροιας.

ΠΡΟΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ

Οταν ο Μ εχμέτ Εμίν πασάς (Εμπού Λου- μπούτ) διορίσθηκε στις 24 Οκτωβρίου 1821 από την Υψηλή Πύλη ανεξάρτητος στρατάρχης με έδρα τη Θεσσαλονίκη, προς κατάπνιξη της επανάστασης στη Χαλκιδική και στην ευρύτερη περιοχή της Μακεδονίας, έκρινε πως παράλληλα με την καταστολή των επαναστατικών εστιών θα έπρεπε να δράσει προληπτικά. Ετσι στα πλαίσια των πληροφοριών που είχε για την αντιτουρκική δράση διαφόρων προκρίτων, δ ιέτα ξε αφενός τον γενικό εξοπλισμό των Οθωμανών και αφετέρου τη σύλληψη ομήρων από τις επιφανέστερες οικογένειες των χριστιανικών κέντρων. Από τη Βέροια, την Κοζάνη, τη Σιάτιστα, την Κλεισούρα, τη Βλά- στη, την Καστοριά, το Μοναστήρι, το Μεγάρο- βο, τη Μηλόβιστα, το Κρούσοβο, τη Ρέσνα, την Αχρίδα, την Κορυτσά και άλλες πόλεις στάλθηκαν όμηροι στη Θεσσαλονίκη, οι οποίοι φυλακίστηκαν εκεί, στη Λάρισα και στο Μοναστήρι-

Η Νάουσα υπό την πολιτική ηγεσία του Ζα-

ροια απελευθερωνόταν ο άξονας Βέροια-Νά- ουσα θα μπορούσε να λειτουργήσει σαν μια ασπίδα που θα προστάτευε τις άλλες πόλεις της Δυτικής Μακεδονίας, οι οποίες σύμφωνα με τις ελπίδες των Ναουσαίων θα τους ακολουθούσαν στο εγχείρημά τους. Προς την κατεύθυνση αυτή οι πρόκριτοι της Βέροιας είχαν διαβεβαιώσει τους επαναστάτες πως αν κατά- φερνε να εισέλθει στην πόλη ισχυρό σώμα ε παναστατών, η Βέροια θα έπαιρνε αμέσως τα όπλα για να σταθεί στο πλευρό της Νάουσας.

Ευνοϊκό υπήρξε το γεγονός πως οι τουρκικές αρχές δεν έδιναν βάση στις πληροφορίες που έφθαναν στη Βέροια και στη Θεσσαλονίκη για επανάσταση στη Νάουσα. Θεωρούσαν πως ουδέποτε μια πόλη όπως αυτή, που απολάμβανε ιδιαίτερα προνόμια (με δική της τοπική διοίκηση και σχεδόν ελεύθερη), θα έφθανε στο σημείο να επαναστατήσει. Ετσι η δυσπιστία αυτή έδωσε τον χρόνο στους επαναστάτε ς να καταλάβουν ανενόχλητοι καίριες θ έ σεις της περιοχής και να προωθήσουν ομάδες τους ακόμα και έως τον ποταμό Λουδία, ώστε να είναι εύκολος ο έλεγχος της οδού από και προς τη Θεσσαλονίκη.

Οι επαναστάτες μπόρεσαν να κινηθούν ταχύτατα στην προσπάθειά τους να επιτύχουν τον πρώτο στόχο τους, που ήταν η αιφνίδια ε πίθεση εναντίον της ακρόπολης της Βέροιας, όπου υπήρχε ισχυρό τμήμα του οθωμανικού αυτοκρατορικού στρατού. Για την επίτευξη του στόχου αυτού οι Ναουσαίοι (και μαζί με αυτούς και πολλοί εθελο ντές από τη γύρω περιοχή) κινήθηκαν άμεσα. Στις 20 Φεβρουάριου, μία μέρα μετά την κήρυξη της Επανάστασης, ο Καρατάσος με τους Δημ. Σιούγκαρα και Λάζο Ραμαντάνη κατέλαβαν το μοναστήρι της 33 Δοβρα (γνωστό το τε και με την ονομασία Πα- »»■ ναγία Ελεούσα), το οποίο κατέστησαν βάση και αρχηγείο τους στην επιχείρηση κατάληψης της Βέροιας. Τόσο ο ηγούμενος της μονής, όσο και οι κάτοικοι του παρακείμενου ομώνυμου χωριού (Δοβρά), τάχθηκαν με ενθουσιασμό στο πλευρό των επαναστατών και τους προσέφεραν ο,τιδήποτε μπορούσαν ώστε να γίνουν όσο το δυνατόν πιο γρήγορα οι εργασίες οχύρωσης της μονής. Κατασκευάστηκαν προμαχώνες, τοποθετήθηκαν φρουρές στους γύρω λόφους και τις πηγές και οι χώροι του μοναστηριού διαμορφώθηκαν ανάλογα με την περίσταση.

ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΠ ΙΛΟ ΓΗ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΒΑΣΗΣ

Η επιλογή του χώρου της Παναγίας του Δοβρά δεν ήταν τυχαία. Ο Καρατάσος καταγόταν από το παρακείμενο στη μονή χωριό και γνώριζε πολύ καλά τα πλεονεκτήματα που του προσέφερε ο τόπος. Η μονή (Μ) βρισκόταν στους ανατολικούς πρόποδες του Βερμίου όρους, βόρεια της Βέροιας και σε μικρή απόσταση από αυτήν (περίπου μισή ώρα πεζή), ήταν δε περιτριγυρισμένη από τρεις λόφους (Λ1, Λ2, Λ3), εκτός από την ανατολική της


34

πλευρά η οποία ήταν ανοικτή με θέα προς τον κάμπο. Στην πλευρά αυτή υπήρχε χαμηλότερος (αποχωρισμένος από τους άλλους) λόφος (Λ4), που έκοβε το άνοιγμα στη μέση, σχηματίζοντας δύο ρεματιές (Π6, Πν) χωρίς δυνατότητα οπτικής επαφής μεταξύ τους. Στη μία από αυτές (νότια - Πν) υπήρχε λιθόστρωτος δρόμος που ένωνε το μοναστήρι με τον δρόμο Βέ- ροιας-Νάουσας, ενώ η άλλη (βόρεια - Π6) κατέληγε στη συμβολή των χωριών Τουρκοχώρι (σημερινή Πατρίδα) και Κρεβατάς. Ολη η περιοχή ήταν κατάφυτη από πυκνούς θάμνους και δένδρα, που καθιστούσαν προβληματική και επίπονη οποιαδήποτε προσπάθεια για ανάβαση προς τη μονή, ενώ ο δρόμος που προα- ναφέραμε δεν ήταν κατάλληλος για να δεχθεί τον πολυάριθμο τουρκικό στρατό σε περίπτωση επίθεσής του σε αυτή.

Η θέση της μονής την καθιστούσε αθέατη από τη Βέροια και έτσι καμία κίνηση των επαναστατών δεν μπορούσε να γίνει αντιληπτή, ενώ εκείνοι θα μπορούσαν εύκολα να παρατηρούν από τους λόφους την πόλη, να έχουν εύ κολη επαφή με τους συνεργάτες τους σε αυτήν και να οργανώσουν την επίθεση. Επίσης η θέση αυτή ήταν η δυνατότερη κοντινή στα Πιέρια όρη, από όπου οι επαναστάτες περίμε- ναν να φθάσουν οι επικουρίες των Ολυμπίων και του Σάλα για να τους βοηθήσουν στο εγ χείρημά τους, σύμφωνα με το προκαθορισμένο σχέδιο και τις διαβεβαιώσεις που τους είχαν δοθεί.

Η μετατόπιση του κέντρου των επιχειρήσεων μακριά από τη Νάουσα και πλησίον της Βέροιας απάλλασσε την επαναστατημένη πόλη από το ενδεχόμενο ενός άμεσου αποκλεισμού. Αν οι Ναουσαίοι περιορίζονταν μέσα στα τείχη της πόλης τους ή ακόμα και στη γύρω περιοχή θα ήταν εύκολος ο αποκλεισμός και η πολιορκία τους. Ομως οι επαναστάτες κρατούσαν μακριά από το κέντρο τους τούς αντιπάλους χωρίς να θ έτο υν σε άμεσο κίνδυνο τη Νάουσα. Παράλληλα απαλλάσσονταν και από την αντιπολιτευόμενη παράταξη, η οποία είχε γεμίσει την πόλη με ωτακουστές και σχεδίαζε στην κατάλληλη περίσταση να εμπλακούν με τους επαναστάτες, να συλλάβουν τον Ζαφει- ράκη, τον Καρατάσο και τους άλλους πρωτεργάτες του κινήματος και να τους παραδώσουν στους Τούρκους ώστε να λήξει η επανάσταση.

βαλή (3) της Θεσσαλονίκης Μ εχμέτ αγά να σπεύσει με στρατό στην περιοχή. Εκείνος με τη σειρά του έστειλε δύότμήματα στρατού να περιέλθουν τα χωριά της περιοχής του Βαρ- δαρίου και του Ρουμλουκίου και έπειτα να κα- τευθυνθούν στη Βέροια, στην οποία έφθασε και ο ίδιος με 1.500 στρατιώτες το απόγευμα της 20ής Φεβρουάριου, παραμονής της επίθεσης των επαναστατών.

Η απροσδόκητη άφιξη του τουρκικού στρατού στην πόλη δεν προβλημάτισε ιδιαίτερα τους επαναστάτες. Πίστευαν πως το στοιχείο του αιφνιδιασμού, σε συνδυασμό με την ανώτερη μαχητική τους ικανότητα και τον ηρωισμό τους, θα τους εξασφάλιζε την επιτυχία. Αλλωστε η ύπαρξη ενός ξένου στρατιωτικού σώματος θα δημιουργούσε περισσότερα προβλήματα στους αμυνόμενους, επειδή στη σύγχυση που θα τους επέφερε η επίθεση των επαναστατών (την ώρα που όλοι σχεδόν θα κοιμούνταν), οι στρατιώτες του Μ εχμέτ αγά δεν θα μπορούσαν να προσανατολιστούν και θα γίνονταν εύκολος στόχος των Ναουσαίων.

Δυστυχώς η διχόνοια που κατατρέχει εδώ και αιώνες το Γένος μας ώθησε κάποιους αντιπολιτευόμενους του Ζαφειράκη (από την παράταξη του αντιπάλου του Μάμαντη) να σπεύ- σουν στη Βέροια και να αποκαλύψουν το σχέδιο των επαναστατών. Ετσι όταν έφθασε ο Μ εχμέτ αγάς και του γνωστοποιήθηκε το σχέδιο έσπευσε αθόρυβα να οχυρώσει τα σημεία όπου θα εκδηλωνόταν η επίθεση και να κρύψει στα παρακείμενα σπίτια στρατό.

Οταν κατά τις πρώτες πρωινές ώρες (21 Φεβρουάριου, 02.00) τα τέσσερα επαναστατικά σώματα προσέβαλαν τα προκαθορισμένα σημεία τα οποία θεωρούσαν αφύλακτα, αιφνι- διάστηκαν από τα αναπάντεχα σφοδρά πυρά των Τούρκων. Παρόλα αυτά δεν υποχώρησαν. Συνέχισαν με πείσμα τον αγώνα έως ότου κατά την ανατολή περίπου του ηλίου αντιλήφθηκαν πως τα σχέδιά τους είχαν προδοθεί και μη μπορώντας να επικοινωνήσουν μεταξύ τους, ώστε να γνωρίζουν τις τύχες των υπολοίπων

σωμάτων, αποφάσισαν να επιστρέφουν στη μονή του Δοβρά για να ανασυνταχθούν και να σκεφθούν για τις περαιτέρω Κινήσεις τους.

ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ, ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΡΟ ΒΛΗΜ ΑΤΙΣΜ Ο Ι ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΠΙΘΕΣΗ

Το γεγονός της ελληνικής υποχώρησης δεν σήμαινε σε καμία περίπτωση και ήττα των επαναστατών. Αντίθετα μάλιστα περισσότερος ήταν ο προβληματισμός στην τουρκική πλευρά. Οταν ο Μ εχμέτ αγάς επισκέφθηκε τους χώρους των συγκρούσεων όπου φυλάσσονταν οι νεκροί και οι τραυματίες, εξεπλάγη με τις βαρύτατες τουρκικές απώλειες. Ακόμα διαπίστωσε το μεγάλο βάθος στο οποίο είχαν εισχωρήσει οι επαναστάτες (σε ορισμένα σημεία είχαν καταλάβει τους προμαχώνες και είχαν διεισδύσει μέσα στις συνοικίες της πόλης σε κοντινή απόσταση από την ακρόπολη), παρόλο που τα σημεία της επίθεσης ήταν γνωστά και είχαν οχυρωθεί. Και τα δύο αυτά στοιχεία έθιγαν το γόητρο των Τούρκων στρατιωτών και απεδείκνυαν, αν όχι την ανανδρία τους, τουλάχιστον την αδεξιότητα και την χαμηλή μαχητική ικανότητά τους.

Ο Μ εχμέτ αγάς αντιλήφθηκε πως είχε απέναντι του ικανότατους αντιπάλους. Εξάλλου ήταν παροιμιώδης ο ηρωισμός των Ναουσαίων, που πριν δύο δεκα ετίες είχαν ταπεινώσει τους τρομερούς Τουρκαλβανούς του Αλή πασά των Ιωαννίνων όταν αυτός προσπάθησε να καταλάβει την πόλη. Η ικανότητά τους να καταστρώνουν άριστα σχέδια επιχειρήσεων, η δεξιοτεχνία τους στη χρήση των όπλων, οι εύστοχες βολές τους, η ανδρεία τους (ακόμα και στη σώμα με σώμα σύγκρουση, στην οποία πραγματικά τα ελληνικά γιαταγάνια αποδει- κνύονταν το φοβερότερο όπλο), έκαναν τον Μ εχμέτ αγά να προβληματίζεται ιδιαίτερα. Επίσης η παρουσία της μικρής αυτής δύναμης στη Δοβρά τον γέμιζε με υποψίες. Πίστευε πως αποτελούσε το «δόλωμα» των Ελλήνων

Η ΕΠΙΘΕΣΗ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΒΕΡΟΙΑΣΜέσα στο μοναστήρι οι αρχηγοί των επα

ναστατών μαζί με εκπροσώπους άλλων πόλεων συζητούσαν και κατέστρωναν σχέδια για την επίθεση. Τελικά αποφασίστηκε να προωθηθούν τη νύκτα γύρω από την πόλη 1.800 οπλίτες και να καταλάβουν επίκαιρες θέσεις. Από αυτές πολύ νωρίς το πρωί θα εξαπέλυαν επίθεση στην πόλη, σε τέσσερα σημεία, με απώτερο σκοπό τον αιφνιδιασμό των φρουρών και την επίθεση στην οχυρωμένη ακρόπολη.

Στο μεταξύ ο Μ εχμέτ Εμίν πασάς πληρο- φορήθηκε και από τους μπέηδες των Γιαννιτσών για την κατάσταση στην περιοχή της Νάουσας. Αν και δίσταζε να πιστέψει σε αυτά που άκουγε (για τους λόγους που εξηγήσαμε πριν), δ ιέτα ξε προληπτικά τον κεχαγιάμπεη (2) του

Δ ιάτα ξη των ελληνικών δυνάμεων.


ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΚΑΡΑΤΑΣΟΣΟ Αναστάσιος Καρατάσος γ εν ν ή θη κ ε στο

χωριό Δοβρά της Β έροιας το 1764. Από 16 ετών β ρ έθη κε κοντά στον κλεφταρματολό του Β ερμίου Β. Ραμφέη, του οποίου υπήρξε πρωτοπαλί- καρο. Αργότερα σχημάτισε δικό του σώμα και πήρε κατά καιρούς το αρματολίκι της Βέροιας. Προς το τέλος του 18ου αιώνα, όταν ο Αλή πασάς των Ιωαννίνων δ ιέλυσε τους κλεφταρματο- λούς της Μ ακεδονίας, ο Καρατάσος πήγε, μαζί με τον Γεωργάκη Ολύμπιο και τον Νικοτσάρα, στη Σερβία και έλαβε μέρ ος στον αγώνα του Καραγεώργη εναντίον των Τούρκων. Το 1804 υπερασπίζεται μαζί με τον Ραμφέη την επί μήνες πολιορκούμενη από τον Αλή πασά Νάουσα. Το1806 είνα ι συμπολεμιστής του Βλαχάβα και το1807 π ειρατής στο Αιγαίο μαζί μ ε τον Σ ταθά, τον Νικοτσάρα κ.ά. Το 1818 μ υ ή θη κε στη Φιλική Εταιρεία από τον επίσκοπο Α ρδαμερίου Ιγνάτιο . Το 1821 σχημάτισε, μαζί μ ε τον Ζαφειράκη και τον Αγγελή Γάτσο, την πολεμική τριανδρία της Κεντρικής Μ ακεδονίας, που επωμίστηκε την ευ θύ ν η της επανάστασης στην περιοχή του Β ερμίου, και όταν κηρύχθηκε η επανάσταση στη Νάουσα (19 Φ εβρουάριου 1822) δ ιορίστηκε αρχιστράτηγος και ο Ζαφ ειράκης πολιτικός αρχηγός. Σ τις 21 Φ εβρουάριου μ ε βάση το μοναστήρι της Παναγίας του Δοβρά επ ιτίθετα ι με τον Γάτσο εναντίον της Β έροιας, αλλά το σχέδιό τους προδίδεται από την αντιπολίτευση του Ναουσαίου Μ άμαντη και οι Τούρκοι αντιστέκονται αποτελεσματικά. Σημειώ νει όμως μεγάλη νίκη στη μάχη της Δοβράς (12 Μ αρτίου) και στην πολιορκία της Νάουσας που ακολουθεί (1- 13 Απριλίου 1822) δ ιακρίνεται για το θάρρος και τα επ ιτελικά του προσόντα. Μ ετά την καταστροφή της πόλης από τον Μ εχ μ έτ Εμίν πασά (Εμπού Λουμπούτ) σχηματίζει μαζί με τους γιους του Τσάμη και Κωτούλα, το υ ς α δελφ ούς Αγ- γελή και Π έτρο Γάτσο και 300 άνδρες τη μακεδονική λεγεώ να, που κα τέβη κε στη νότια Ελλάδα και συνέχισε τον αγώνα ως το τέλος του. Στη συνέχεια με την επωνυμία Ολύμπιος θα πολεμήσει στα πιο διαφορετικά σημεία της Ελλάδας: Αγραφα, Κομπότι, Π έτα, Ναύπλιο, Κάρυστο, Τρι- κέρι, Σκ ιάθο , Σχοινόλακκα (όπου μάλιστα ση

μείωσε την πρώτη ελληνική νίκη εναντίον του Ιμπραήμ και «πρώτος εταπείνωσε την οφρύν του Αραβος εις τα πεδία τη ς Μ εσσηνίας», κατά τον συντάκτη της νεκρολογίας του), Εύριπο, Αταλάντη, Δίστομο και πάλι Τρικέρι. «Γνω ρίζετε άλλους αρχηγούς του αγώνος, ο ίτινες επραγ- ματοποίησαν το ιούτους π ολεμικούς περιπάτους από των εκβολών του Αλιάκμονος μέχρι Σουλίου και από Ναούσης μέχρι Ματαπά, αγω- νιζόμενος ως ο Καρατάσος και οι συν αυτώ όχι εκ στενού τοπικού ενδ ιαφ έροντος ή ε ξ ανάγκης, αλλά μόνον διά την πατρίδα, την ιδέαν αυτής και της ελ ευ θερ ία ς;» , γράφει ο Κ εραμό- πουλος. Κατά την επανάσταση του 1822 ένα παιδί του Καρατάσου σκοτώ θηκε και δύο δολο- φονήθηκαν, ενώ η γυναίκα του, Μ αρία Καρατά- σαινα, μαρτύρησε στη Θεσσαλονίκη (ο Μ εχμέτ Εμίν πασάς δ ιέτα ξε και την έκλεισαν σ’ ένα σάκκο με φίδια και εκε ί π έθα νε παρακαλώντας τον Θ εό να συγχωρέαει τους δημίους της). Ο Καρατάσος π έθανε στη Ναύπακτο στις 22 Ια- νουαρίου 1830. Υπήρξε επιβλητικός οτην εμφ άνιση, με υπερήφανο χαρακτήρα και ανυπέρβλητη ανδρεία. Είχε βροντώδη φωνή, ύφος επιτακτικό και βλέμμα οξύτα το , ενώ ήταν έντιμος και θεο σ εβής.

35

που είχαν ως σκοπο ειτε να τον παρασυρουν σε παγίδα και να αναγκαστεί να αντιμετωπίσει άγνωστη μεγαλύτερη δύναμη, ε ίτε απλά να τον βγάλουν από την πόλη της Βέροιας ώστε οι κάτοικοί της να μπορέσουν εύκολα να επαναστατήσουν ή να ενωθούν με επαναστατικές δυνάμεις από την περιοχή των Πιερίων και του Ολύμπου που κατευθύνονταν στην περιοχή και έτσι να βρεθεί ξαφνικά μεταξύ δύο πυρών. Γ Γ αυτό απέφυγε να καταδιώξει αμέσως τους υποχωρούντες Ελληνες και δεν τόλμησε να φύγει από τη Βέροια τις 19 επόμενες ημέρες, περιμένοντας οδηγίες από τη Θεσσαλονίκη και την άφιξη, στη Βέροια, του ίδιου του Μεχμέτ Εμίν πασά με πολυάριθμο στρατό.

Στο επαναστατικό στρατόπεδο το κλίμα ήταν κατά πολύ καλύτερο. Το γεγονός της υποχώρησης όχι μόνο δεν αποθάρρυνε τους Ελληνες, αλλά τους έδινε περισσότερο θάρρος. Είχαν καταλάβει πως η προδοσία των σχεδίων τους και η αδυναμία τους να επικοινωνήσουν μεταξύ τους κατά την ώρα της επίθεσης ήταν οι μοναδικές αιτίες της προσωρινής τους αποτυχίας. Επίσης είχαν τις πληροφορίες τους για τις τουρκικές απώλειες και τον έντονο προβληματισμό στην εχθρική ηγεσία, πράγμα που τους ενθάρρυνε ιδιαίτερα. Ετσι προχώρησαν σε ενίσχυση των θέσεών τους γύρω από την πόλη και την ευρύτερη περιοχή, ασκώντας ε ντονότερη πίεση στους Τούρκους. Μάλιστα πολλές φορές δεν δίσταζαν να τους προκα- λούν καταδιώκοντας τις περιπόλους τους έως τα όρια της πόλης. Παράλληλα συνέχισαν τις επαφές τους με τις πόλεις τις δυτικής Μακεδονίας, διαβεβαιώνοντας τους προκρίτους τους για την επιτυχία του σκοπού τους και την αναμενόμενη βοήθεια από τον Δημ. Υψηλά- ντη, η οποία τελικά δεν έφθασε ποτέ. Συγχρόνως απεσταλμένοι των οπλαρχηγών περιέρχονταν τα χωριά και τις πόλεις στρατολογώντας νέους οπλίτες, τους οποίους κατένειμαν σε στρατηγικά σημεία της ευρύτερης περιοχής. Ετσι ο επαναστατικός στρατός ξεπέρασε τις πέντε χιλιάδες άνδρες.

ΑΠΟΦΑΣΗ ΕΠΙΘΕΣΗΣ - ΣΧΕΔΙΑ ΔΡΑΣΗΣ ΤΩΝ ΑΝΤΙΠΑΛΩ Ν- ΣΥΣΧΕΤΙΣΜ Ο Ι ΔΥΝΑΜΕΩΝ

Η ηρεμία που επεδείκνυε ο Κεχαγιάμπε- ης κατά τις τελευτα ίες 19 ημέρες δεν ήταν τυ χαία. Κατέβαλλε συνεχείς προσπάθειες να δώσει απαντήσεις στα ερωτήματα και τις αμφιβολίες που τον βασάνιζαν. Εως τις 10 Μαρτίου είχε ξεπεράσει τους προβληματισμούς του. Αρχικά κατάφερε με συντονισμένες προσπάθειες να κάμψει το φρόνημα των Βεροιαίων. Με ομαδικές συλλήψεις, ομηρίες, σκληρές ανακρίσεις, αυστηρή επιτήρηση των εισερχόμενων και των εξερχόμενων από την πόλη, ε ξο πλισμό των Οθωμανών, αφοπλισμό των Ελλήνων και γενικότερα τρομοκράτηση του χριστιανικού πληθυσμού, μπόρεσε να πεισθεί πως δεν υπήρχε κανένα ενδεχόμενο επέκτασης της επαναστατικής φλόγας και στη Βέροια. Πληροφορήθηκε επίσης πως οι επικουρίες που περίμεναν οι επαναστάτες από την πλευρά των Πιερίων, αντί να κατευθυνθούν προς τη Βέροια και τη Νάουσα, είχαν προσβά

λει τον Κολυνδρό και στη συνέχεια είχαν καθηλωθεί στην περιοχή από πολυάριθμες τουρκικές στρατιωτικές μονάδες. Ετσι το εν δεχόμενο να βρεθεί ο ίδιος μεταξύ δύο πυρών δεν υφίστατο πλέον. Οπως φαίνεται είχε τη συνεργασία της αντιπολίτευσης της Νάουσας, η οποία τον διαβεβαίωνε για την αντίθεσή της στην όλη υπόθεση, καθώς και για την πραγματική δύναμη των επαναστατών. Ας μη ξεχνάμε πως ο ηγέτης των αντιφρονούντων προς την επανάσταση Ναουσαίων, Μάμαντης, παρακολουθούσε την επιχείρηση κατάληψης της Νάουσας από το στρατόπεδο του Μ εχμέτ Εμίν πασά!!

Εχοντας όλα αυτά υπόψη του ο Μ εχμέτ αγάς αποφάσισε να επ ιτεθεί εναντίον της μονής τής Παναγίας Δοβρά, μάλιστα την ημέρα της άφιξης του Μ εχμέτ Εμίν πασά στη Βέροια, θέλοντας με τη σίγουρη (όπως πίστευε) νίκη του επί των επαναστατών αφενός να προβληθ εί στον διοικητή του και αφετέρου να δικαιολογήσει με την επιτυχία του την πολυήμερη α- δράνειά του.

Στις 12 Μαρτίου, τα χαράματα, ο Κεχαγιά- μπεης ξεκίνησε από τη Βέροια με τον στρατό του για να πλήξει τις θέσεις των επαναστατών στην περιοχή του μοναστηριού. Είχε στη διάθεσή του 4.000 πεζούς και ένα τμήμα ιππικού, με οδηγούς ένα πλήθος εξοπλισμένων και φανατισμένων Βεροιαίων Οθωμανών.

Το σχέδιο της επίθεσης προέβλεπε την όσο το δύνατόν καλύτερη κατόπτευση του χώρου όπου θα διεξαγόταν η επιχείρηση, τον ε- ντοπισμό των θέσεων των επαναστατών, τον διαχωρισμό του στρατού σε ανάλογα σώματα, ώστε να γίνει πιο εύκολη η αντιμετώπιση των αμυνομένων Ελλήνων, την επίθεση εναντίον των πέριξ της μονής εχθρικών θέσεων, την απομόνωση της μονής, την πολιορκία της και τελικά την κατάληψη και την καταστροφή της.

Οι Ελληνες σύμφωνα με το σχέδιό τους είχαν διαταχθεί έτσι ώστε να ελέγχουν κάθε δυνατή πρόσβαση προς τη μονή (βλέπε Σχεδιάγραμμα 1). Ο Καρατάσος με 250 άνδρες (Κ1) οχυρώθηκε εντός του μοναστηριού (Μ), ενώ ένα δεύτερο σώμα (Κ2) υπό τις διαταγές του


36

είχε καταλάβει τα υψώματα (Λ1) παραπλεύρως της οδού που θα ακολουθούσε ο τουρκικός στρατός, έχοντας ως αποστολή του να παρε- νοχλεί συνεχώς τους Τούρκους ώστε να βρίσκονται πάντοτε σε κατάσταση αναταραχής. Ο Σιούγκαρας με τους άνδρες του (Σ1) κατέλαβε την περιοχή του Κρεβατά (Κ), καθώς και τον βόρειο λόφο (Λ3) και τα υψώματα προς την πλευρά του Τουρκοχωρίου (Σ2). Ο Ζαφειράκης με τον Ραμαντάνη και τους άνδρες τους (ΖΡ) είχαν καταλάβει τις πλαγιές των λόφων που οδηγούσαν προς τη Διαβόρνιτσα, ώστε να μπορούν ανά πάσα στιγμή να σπεύσουν προς βοήθεια ε ίτε του Καρατάσου, ε ίτε του Σιούγκαρα. Συνολικά οι επαναστάτες δ ιέθεταν περίπου 700 άνδρες.

Το γεγονός ότι οι Τούρκοι δ ιέθεταν περίπου εξαπλάσια δύναμη από τους επαναστάτες δεν αποτελούσε τελικά πραγματικό πλεονέκτημα γ ι’ αυτούς. Αντίθετα το ότι ο Μ εχμέτ αγάς αγνοούσε, όπως είπαμε, τόσο τις θέσεις των επαναστατών στην ευρύτερη περιοχή, όσο και τη μορφολογία του εδάφους με τη φυσική οχύρωση που προσέφερε στους αμυνομένους ο χώρος, αποδείχθηκε ολέθριο για τους Τούρκους. Είναι γνωστό πως η θέση του αμυνόμενου (ιδιαίτερα σε ορεινή περιοχή) όταν ο αντίπαλος καλείται να αναρριχηθεί προς τις οχυρώσεις του είναι πλεονεκτικότερη και του δίνει σημαντική υπεροχή. Το οπτικό πεδίο του αμυνόμενου είναι καλύτερο και αυτός μπορεί να παρακολουθεί τις κινήσεις του επιτιθέμενου και να τον καθηλώνει. Επίσης η αναρρίχηση προκαλεί κόπωση στον επ ιτιθέμενο, ο οποίος υπό τον καταιγισμό των αμυντικών πυρών δυσκολεύεται να πολεμήσει αποτελεσματικά και γίνεται εύκολος στόχος. Οταν δε η περιοχή είναι κατάφυτη (και κυρίως με ακανθώδεις θάμνους) η κατάσταση γίνεται απελπιστική. Σε περίπτωση υποχώρησης η κατωφέρεια αυξάνει την ταχύτητα κατάβασής του και περιορίζει τις δυνατότητές του, προ- καλώντας εύκολα τραυματισμούς και κατ’ ε πέκταση σύγχυση και πανικό.

Ενα άλλο μειονέκτημα για τους Τούρκους ήταν το ίδιο το σχέδιο της επίθεσής τους. Η αδυναμία του Μ εχμέτ αγά να γνωρίζει από πριν τις θέσεις των επαναστατών τον ανάγκασε να καταρτίσει ένα γενικό, αόριστο σχεδόν σχέδιο δράσης, αναβάλλοντας την κατάρτιση λεπτομερούς σχεδίου ως τη ν ώρα που θα τις είχε ε ντοπίσει. Το γεγονός αυτό σήμαινε αφενός ότι θα έπρεπε να γίνει μια πρώτη επίθεση στον ευρύτερο χώρο, ώστε οι επαναστάτες αμυνόμενοι να αποκαλύψουν τις θέσεις τους και αφετέρου ότι οι Τούρκοι θα έπρεπε αμέσως μετά, αν όχι να παραμείνουν στις θέσεις στις οποίες θα είχαν προωθηθεί περιμένοντας νέες οδηγίες, τουλάχιστον να υποχωρήσουν με τάξη και ψυχραιμία σε χώρο στον οποίο δεν θα κινδύνευαν και εκεί με άνεση να καταστρώ- σουν λεπ τομερές σχέδιο δράσης. Η πρώτη φάση όμως του σχεδίου αυτού (επίθεση σε όσο το δυνατόν ευρύτερη περιοχή) απαιτούσε διάσπαση του στρατού σε μικρότερα σώματα, γεγονός που θα τους καθιστούσε πιο ευάλωτους και θα τους έφερνε σε μειονεκτικότερη θέση από τους αμυνόμενους. Παράλληλα απαιτείτο και προώθηση του επιτελείου σε τέτο ια ση

μεία ώστε να είναι δυνατή η ικανοποιητική κα- τόπτευση της περιοχής. Αυτά όμως τα σημεία θα ήταν αναγκαστικά πολύ κοντά στις εχθρικές γραμμές, γεγονός που θα έθ ε τε σε κίνδυνο την ηγεσία του επιτιθέμενου στρατού, με όλους τους κινδύνους που αυτό συνεπάγεται (απώλεια ηγεσίας, υποχώρηση, πανικός).

Υπό αυτές τις συνθήκες το τουρκικό σώμα έφυγε από την πόλη της Βέροιας κινούμενο προς την περιοχή της Παναγίας του Δοβρά, α- ποδεικνύοντας πόσο ανίκανη τελικά ήταν η ηγεσία του, σε αντίθεση με αυτήν των επαναστατών και ιδίως τον Καρατάσο, που αποδείχθηκε εμπειρότατος, προβλεπτικός και γεν ναίος αρχηγός.

ΕΝΑΡΞΗ ΤΩΝ ΕΧΘΡΟΠΡΑΞΙΩΝΣτις 07.00 οι προφυλακές του Κεχαγιά-

μπεη πλησίασαν στην περιοχή του λόφου Λ1 με κατεύθυνση τον λιθόστρωτο δρόμο της νότιας ρεματιάς Πν, που οδηγούσε στο μοναστήρι. Φθάνοντας όμως εκεί βρέθηκαν σε απόσταση βολής από τους άνδρες του Σιούγκαρα (Σ1), που στάθμευαν στον Κρεβατά (Κ) και ήταν κρυμμένοι στους θάμνους ώστε να είναι αθέατοι, οι οποίοι τους υποδέχθηκαν με σφοδρό πυρ σκοτώνοντας πολλούς και τραυματίζοντας ακόμα περισσότερους. Η υπόλοιπη ε μπροσθοφυλακή υποχώρησε, προς μεγάλη έκ πληξη του Μ εχμέτ αγά, ο οποίος πλησίασε στην περιοχή για να κατοπτεύσει τον χώρο και να εντοπίσει τις ακριβείς θέσεις των εκεί επαναστατών. Ο Σιούγκαρας δ ιέτα ξε τους άνδρες του να μην πυροβολήσουν, ώστε ο Κεχαγιά- μπεης να αναγκαστεί να πλησιάσει αρκετά. Εκείνος απορώντας για τη σιωπή πλησίασε ακόμα περισσότερο και τό τε οι Ελληνες πυροβόλησαν σκοτώνοντας αρκετούς από τη συνοδεία του και παρά λίγο και τον ίδιο. Ο αγάς ταραγμένος επέστρεψε στο κύριο σώμα του στρατού του και προσπάθησε να καταστρώσει το λεπ τομερές σχέδιο της επίθεσης, νομίζο

ντας πως οι επαναστάτες βρίσκονταν μόνο εντός της μονής και στους γύρω λόφους, χωρίς όμως να γνωρίζει με ακρίβεια πού. Διαίρεσε λοιπόν τον στρατό του σε πέντε τμήματα (Τ1, Τ2. Τ3. Τ4. Τ5) και δ ιέταξε το πρώτο (Τ1) να καταδιώξει τους επαναστάτες που βρίσκονταν στον Κρεβατά (Κ) και ήλεγχαν τις εισόδους των ρεματιών (Πν, Πβ), το δεύτερο και το τρίτο (Τ2, Τ3) να καταλάβουν τους λόφους γύρω και πάνω από τη μονή (Λ1, Λ2 αντίστοιχα) και από εκεί να στραφούν προς αυτήν, το τέταρτο (Τ4) να ανέβει στον μικρό ανεξάρτητο λόφο Λ4 και από εκεί να επ ιτεθεί και να καταλάβει τη μονή, ενώ το πέμπτο (Τ5) να χωριστεί σε δύο άλλα τμήματα (Τ5α, Τ56) και να αναρριχηθεί προς τη μονή από τις δύο ρεματιές (Πβ, Πν). Ετσι οι ε παναστάτες στη μονή θα βρίσκονταν από παντού κυκλωμένοι, χωρίς δυνατότητα επικοινωνίας με τους υπολοίπους, τους οποίους οι Τούρκοι θα κατεδίωκαν αφού εξασφαλιζόταν η κυριαρχία τους γύρω από τη μονή. Τα πράγματα όμως δεν εξελίχθηκαν βάσει του σχεδίου, ε ίτε επειδή οι αρχηγοί των τμημάτων δεν κατάλαβαν καλά ποιες θα ήταν οι αποστολές τους, ε ίτε γιατί ήταν τόσο γρήγορη και πρόχειρη η κατάστρωσή του ώστε δεν προέβλεπε ε ναλλακτικές λύσεις σε περίπτωση που κάτι δεν πήγαινε καλά.

ΠΡΩΤΗ ΗΜΕΡΑ- ΠΡΩΤΗ ΕΠΙΘΕΣΗ

Το πρώτο τμήμα (Τ1) προχώρησε υπερβολικά κοντά στις ελληνικές θέσεις και ο Σιούγκαρας δ ιέτα ξε πάλι να μην πυροβολήσει κανείς έως ότου οι Τούρκοι φθάσουν ως τα όρια του χωριού (Κ). Οι τελευτα ίοι βλέποντας πως δεν υπάρχει αντίσταση πίστεψαν πως οι επαναστάτες είχαν τραπεί σε φυγή βλέποντας τον όγκο του τουρκικού τμήματος που τους πλησίαζε και έτσι πλησίασαν ακόμα περισσότερο. Τότε οι Ελληνες άρχισαν πυκνό πυρ με αποτέλεσμα να φονευθούν επιτόπου πολλοί Τούρ


Η πρώτη επίθεση των Τούρκων κατέληξε σε πλήρη αποτυχία. Μ ετά από την έντονη αντίσταση των Ελλήνων, αλλά και την κακή τήρηση του σχεδίου δράσης, όλα τα τουρκικά τμήματα υποχώρησαν (με ανοικτόχρωμα βέλη απεικονίζονται οι αρχικές κινήσεις και οι στόχοι, ενώ μ ε τα σκουρόχρωμα οι τελικές κινήσεις).

κοι. Τα υπολείμματα του πρώτου τμήματος (Τ1) πανικόβλητα τράπηκαν σε άτακτη φυγή και τό τε ο Σιούγκαρας δ ιέταξε καταδίωξη των υποχωρούντων με τα γιαταγάνια, γεγονός που προκάλεσε ακόμα μεγαλύτερη σύγχυση στους διωκόμενους. Μετά από λυσσώδη σύγκρουση σώμα με σώμα οι ελάχιστοι που απέμειναν από το πρώτο τμήμα επέστρεψαν τρέχοντας στο τουρκικό στρατόπεδο.

Το δεύτερο (Τ2) και το τρίτο τμήμα (Τ3) αντί να χωριστούν όπως όριζε το οχέδιο, άρχισαν να αναρριχώνται μαζί στις πλαγιές του Λ1 λόφου. Εκεί τους περίμενε το ένα τμήμα των ανδρών του Καρατάσου (Κ2). Ο καταιγισμός των πυρών που δέχθηκαν, αλλά και το δύσβατο της πλαγιάς του λόφου Λ1, ανάγκασαν τους Τούρκους να υποχωρήσουν και να στραφούν προς τη νότια ρεματιά (Πν) για προστασία. Από εκεί όμως, βάσει του σχεδίου, ανέβαινε προς τη μονή με πολλή προφύλαξη και δισταγμό η πρώτη ομάδα του πέμπτου τμήματος (Τ5α). Οταν οι άνδρες αυτού διαπίστωσαν πως κάποιοι τρέχουν προς τη θέση τους και μη μπορώντας (εξαιτίας των θάμνων) να καταλάβουν αν είναι δικοί τους ή όχι, θεώρησαν πως επρόκειτο για επαναστάτες οι οποίοι εφορμούσαν εναντίον

Κατά τη δεύτερη επ ίθεση της πρώτης ημέρας των συγκρούσεων οι Τούρκοι κατόρθωσαν να

εκτελέσουν σωστά το σχέδιό τους. Η αντίσταση των Ελλήνων όμως και κυρίως η αιφνιδιαστική

επίθεση το υ Σ 1 στα μετόπ ισθεν των Τ4, Τ5α, Τ5β προκάλεσε την υποχώρηση των τουρκικών

δυνάμεων.

τους. Τότε άνοιξαν πυρ εναντίον των κατερχο- μένων, στο οποίο απάντησαν και οι άνδρες του δεύτερου και του τρίτου τμήματος (Τ2, Τ3), νομίζοντας κι αυτοί με τη σειρά τους πως τους είχε επ ιτεθεί σώμα επαναστατών το οποίο ήταν κρυμμένο στη ρεματιά (Πν). Ισως είναι περιττό να πούμε πως η αλληλοεξόντωση των Τούρκων ευχαρίστησε ιδιαίτερα τους Ελληνες, που παρακολουθούσαν τα τεκταινόμε- να από τα υψώματα.

Μόνο το τέταρτο τμήμα (Τ4) κατόρθωσε να κινηθεί γρήγορα και να καταλάβει τον λόφο Λ4. Από εκεί επ ιτέθηκε αμέσως στη μονή, αλλά το πρώτο σώμα του Καρατάσου (Κ1), που ή ταν οχυρωμένο εντός αυτής μαζί με τους άνδρες του Σιούγκαρα (Σ2), ο οποίος βρισκόταν παραπλεύρως σχεδόν των Τούρκων στον λόφο

A3, ανταπέδωσε με μεγαλύτερη σφοδρότητα τα πυρά και μετά από δίωρη μάχη το τουρκικό τμήμα αναγκάστηκε να υποχωρήσει εγκατα- λείποντας τον λόφο.

Η πρώτη επίθεση διήρκεσε περίπου δύο ώρες (από τις 07.00 έως τις 09.00) και έλη ξε με υποχώρηση των τουρκικών στρατευμάτων μακριά από τα υψώματα, κοντά στο τουρκικό στρατόπεδο.

Η ΔΕΥΤΕΡΗ ΕΠΙΘΕΣΗΣτις 11.00 οι Τούρκοι, ανασυνταγμένοι, ε-

πανέλαβαν την επίθεσή τους χρησιμοποιώντας το ίδιο σχέδιο, αυτή τη φορά με μεγαλύτερη αρχική επιτυχία. Ομως ήταν τόσο ισχυρή η αντίσταση που προέβαλε ο ηρωικός Καρατάσος μέσα από τη μονή (Κ1) και τέτο ια η δυναμική αντεπίθεση των ανδρών που κατείχαν τους γύρω λόφους (Κ2, Σ2), ώστε οι Τούρκοι καθηλώθηκαν στις θέσεις τους χωρίς να μπορούν να επιτύχουν τίποτα το θετικό , γεμίζοντας με τα πτώματά τους την περιοχή γύρω από το μοναστήρι. Ο Σιούγκαρας με το τμήμα του Κρεβατά (Σ1), αφού κατόρθωσε για τρίτη φορά από την έναρξη της επίθεσης να τρέψ ει το αντίπαλο τμήμα (Τ1+επικουρίες) σε φυγή, στράφηκε προς τον λόφο Λ4 και τη ρεματιά Πβ. Η έφοδός του επέφερε τον πανικό στα τουρκικά τμήματα, τα οποία βρέθηκαν μεταξύ δύο (και αλλού μεταξύ τριών) πυρών. Οι Τούρκοι έως τό τε πίστευαν πως δεν διέτρεχαν κα- νέναν κίνδυνο από τα μετόπισθεν, νομίζοντας πως το πρώτο τμήμα τους (Τ1) είχε τελικά κατορθώσει να νικήσει τους επαναστάτες του Κρεβατά.

Εκείνη την ώρα τα υπολείμματα του τ ε τάρτου και του πέμπτου τμήματος (Τ4, Τ5) τράπηκαν σε φυγή συμπαρασύροντας μαζί τους το δεύτερο και το τρ ίτο τμήμα (Τ2, Τ3), που παρά τη θέση την οποία είχαν καταλάβει 37 πολύ κοντά στη μονή (Λ1) είχαν τρομερες α- ■■■ πώλειες.


Η δεύτερη και τελευτα ία επίθεση της ημέρας κράτησε ως τις 16.00 (έξι ώρες μάχης) και έλη ξε με νέα υποχώρηση των Τούρκων προς το στρατόπεδό τους. Ο Μ εχμέτ αγάς απογοητευμένος επέστρεψε στη Βέροια, όπου στις20.00 υποδέχθηκε τον Μ εχμέτ Εμίν πασά, που έφθασε στην πόλη επικεφαλής 6.000 ανδρών του τακτικού στρατού. Ο στρατάρχης ζήτησε να πληροφορηθεί για την πορεία της κατάστασης και εξεπλάγη όταν άκουσε τον Μ εχμέτ αγά να του αναφέρει τις αποτυχίες του αυτο- κρατορικού στρατού και την ήττα. Δεν δέχθηκε καμία δικαιολογία και με απειλές και ύβρεις δ ιέταξε τον Κεχαγιάμπεη να επ ιτεθεί την επομένη πάλι στην περιοχή της Δοβράς και να την καταλάβει με κάθε τίμημα. Ακόμα του παρεχώ- ρησε άλλους 2.000 άνδρες από το δικό του σώμα ως ενίσχυση και ο Μ εχμέτ αγάς επέστρεψε στο στρατόπεδό του.

ΔΕΥΤΕΡΗ ΗΜΕΡΑΟ Κεχαγιάμπεης με την επικουρία των

2.000 ανδρών που έλαβε ξεκίνησε μαζί με τα υπολείμματα του δικού του σώματος και στις05.00 επ ιτέθηκε πάλι εναντίον των επαναστατών, σύμφωνα με το σχέδιο της προηγούμενης ημέρας. Ο τουρκικός στρατός με μανία άρχισε να ανεβαίνει τις ρεματιές και τους λόφους, όμως για μια ακόμα φορά η αντίσταση των Ελλήνων ήταν τέτο ια που δεν του επ έτρεψε να καταλάβει καμία σημαντική θέση. Τρεις φορές επιτέθηκαν κατά τον ίδιο τρόπο, αλλά οι απώλειές τους ήταν τέτο ιες ώστε αναγκάστηκαν να οπισθοχωρήσουν. Ο Μ εχμέτ αγάς όμως δεν φαινόταν διατεθειμένος να σταματή

Κατά τη δεύτερη ημέρα των συγκρούσεων οι Τούρκοι μ ετά από τις τρεις πρώτες αποτυχημένες εφ όδους, κατάφεραν να απωθήσουν το ελληνικό τμήμα Κ2 και να καταλάβουν τους λόφους Λ 1, Λ2, πολιορκώντας έτσ ι στενά τη μονή.

σει την προσπάθεια διότι τον πίεζε και η παρουσία του Μ εχμέτ Εμίν πασά. Ετσι, παρά τις τρεις άτυχες επιθέσεις, δ ιέτα ξε γενική έφοδο. Κατά τη διάρκεια της σφοδρότατης εκείνης ε πίθεσης το τρ ίτο τμήμα του τουρκικού στρατού (Τ3) κατόρθωσε να ξεπεράσει τα εμπόδια και να καταλάβει τον νότιο (Λ1) και τον δυτικό, υπερκείμενο τη ς μονής, λόφο Λ2. Στη συνέχεια ακολούθησε και το δεύτερο τμήμα (Τ2). Ετσι οι υπερασπιστές του μοναστηριού βρέθηκαν σε πολύ δύσκολη θέση, κυκλωμένοι σχεδόν από παντού. Το δεύτερο τμήμα του Καρατάσου (Κ2) και το δεύτερο του Σιούγκα- ρα (Σ2), που υπεράσπιζαν τη γύρω από τη μονή περιοχή, δεν κατόρθωσαν παρά τις αλλεπάλληλες προσπάθειές τους να λύσουν την πολιορκία του μοναστηριού.

Στο μεταξύ ο Σιούγκαρας με τους άνδρες του, που κατείχαν τις θέσεις του Κρεβατά, κατόρθωσε να τρέψ ει σε νέα φυγή το πρώτο τουρκικό τμήμα (Τ1) και στη συνέχεια στράφηκε μαχόμενος προς τον λόφο Λ4, τον οποίο και κατέλαβε εκδιώκοντας το τέτα ρ το τμήμα (Τ4) των Τούρκων. Από τη θέση αυτή οι Ελληνες μπορούσαν να βάλλουν τόσο εναντίον του πέμπτου τμήματος που ανέβαινε από τις ρεματιές προς τη μονή, όσο και εναντίον του δευτέρου τμήματος που προσπαθούσε να αναρρι- χηθεί στον λόφο Λ1, και να τα τρέψουν σε φυγή προκαλώντας τους βαρύτατες απώλειες.

Ο Ζαφειράκης, που έως τό τε δεν είχε έλ θει σε επαφή με τον εχθρό και με το σώμα του κατείχε τις προς Διαβόρνιτσα θέσεις, ακούγο- ντας τα σφοδρά πυρά ανησύχησε για την τύχη του Καρατάσου και των εντός της μονής ανδρών του και έσπευσε μαζί με το σώμα του Γά- τσου από τη θέση της Κωτίχας προς βοήθεια των πολιορκημένων (ΖΡ). Φθάνοντας στον χώρο της σύγκρουσης από την πλευρά του βόρειου λόφου (Λ3) ο Ζαφειράκης με τους άνδρες του αντίκρυσαν ένα φοβερό θέαμα. Εκατοντάδες πτωμάτων κείτονταν γύρω από τα τείχη τη ς μονής. Ο Καρατάσος και οι άνδρες

του οχυρωμένοι πίσω από τους χονδρούς το ίχους είχαν κατορθώσει να σπείρουν τον όλεθρο στα τουρκικά τμήματα, τα οποία εφορ- μούσαν συνεχώς εναντίον του μοναστηριού. Βλέποντας αυτά έπεσαν με ορμή επάνω στους Τούρκους, οι οποίοι βλέποντας τις νέες επαναστατικές δυνάμεις καταλήφθηκαν από μεγάλο φόβο. Αμέσως ο Μ εχμέτ αγάς διέταξε παύση του πυρός και ανασύνταξη. Κατά τη διάρκεια αυτής της διακοπής τα σώματα του Ζαφειράκη και του Γάτσου (ΖΡ) ενώθηκαν με τα άλλα τμήματα των επαναστατών (Κ2, Σ2) και όλοι μαζί επιτέθηκαν εναντίον των Τούρκων. Ο στρατός του Μ εχμέτ αγά βρέθηκε σε δεινή θέση. Εκείνος όμως ήταν αποφασισμένος να μην εγκαταλείψει τις γύρω από τη μονή θ έ σεις του με οποιοδήποτε τίμημα. Δυστυχώς γι' αυτόν οι ελπίδες του διαψεύσθηκαν και οι Τούρκοι άρχισαν να υποχωρούν.

Ηταν πλέον 16.00 και η μάχη βρισκόταν ακόμα σε ένταση όταν ο Καρατάσος, αντιλαμ- βανόμενος πως η παραμονή του στη μονή ήταν επιζήμια και μπορούσε να αποβεί μοιραία, προσπάθησε να διενεργήσει έξοδο. Δεν το κατόρθωσε όμως και ο Μ εχμέτ αγάς νομίζοντας ότι οι Ελληνες άρχισαν να κάμπτονται, δ ιέταξε με υπερβάλλοντα ενθουσιασμό να επ ιτεθεί το ιππικό του (I) εναντίον του λόφου Λ4 και των Σιουγκαραίων (Σ1), που βρίσκονταν εκεί, ήλεγ- χαν τις ανατολικές προσβάσεις προς τη μονή και δημιουργούσαν έντονο πρόβλημα στα τμή ματα Τ5 και Τ2. Σε ένα τέτο ιο όμως δύσβατο και ημιορεινό χώρο το ιππικό αποδείχθηκε τ ε λείως ανίκανο να προσφέρει οποιαδήποτε υπηρεσία. Αντίθετα μάλιστα η καταστροφή του ήταν σχεδόν ολοκληρωτική, καθώς ο καλπασμός στη θαμνώδη πλαγιά του λόφου ήταν αδύνατος και οι Ελληνες κρυμμένοι μέσα στις συστάδες των φυτών έριχναν με τα χέρια τούς αναβάτες των αλόγων και τους σκότωναν. Ηταν τέτο ιος ο ενθουσιασμός που προκάλεσε στους επαναστάτες αυτή η αδέξια επίθεση, ώστε με περισσότερο θάρρος και δύναμη συνέχισαν να πιέζουν τους Τούρκους σε όλα τα σημεία, προκαλώντας τους ακόμα μεγαλύτερες απώλειες.

Η σύγκρουση συνεχίστηκε πεισματώδης μέχρι τη νύκτα. Τότε μόνο ο Μ εχμέτ αγάς, απελπισμένος, δ ιέτα ξε παύση του πυρός και υποχώρηση, αφήνοντας όμως γύρω από τη μονή φρουρές για να την επιτηρούν. Οι ελληνικές εκτός της μονής δυνάμεις συγκεντρώθηκαν στη βόρεια πλαγιά του λόφου Λ3 μένοντας σε ετοιμότητα για να σπεύσουν σε βοήθεια του Καρατάσου και των ανδρών του. Ομως δεν χρειάστηκε. Κατά τη διάρκεια της νύκτας ο Καρατάσος και το σώμα του (Κ1), εκμεταλλευόμενοι τη σωματική και ηθική κατάρρευση των Τούρκων, βγήκαν από τη μονή με όλο τον οπλισμό, τους τραυματίες και τους νεκρούς τους - κατευθύνθηκε μαζί με τους υπόλοιπους Ελληνες προς τη Ροδιά, εγκαταλείπο- ντας στο πεδίο της μάχης τα πτώματα των Τούρκων. Οι συγκρούσεις της ημέρας διήρκε- σαν 13 ώρες και αποτέλεσαν μία από τις ηρωικότερες πράξεις των Μακεδόνων επαναστατών. Η απόφαση του Καρατάσου να αποχωρήσει από τη μονή δεν σήμαινε υποχώρηση. Ο ίδιος φοβήθηκε μήπως ο Μ εχμέτ Εμίν πασάς,


ΕΠ ΙΛΟ ΓΟ Σ

Παρά την αρχική επιτυχία τα τουρκικά τμήματα βρέθηκαν σε δυσχερή θέσ η όταν το ελληνικό τμήμα Σ1 κατέλαβε τον λόφο Λ4 αφού εξουδετέρω σε τα τμήματα Τ1, Τ4 απειλώντας άμεσα τα τμήματα Τ5, Τ2. Η άφιξη του Ζαφειράκη (ΖΡ) έδωσε στους Ελληνες των τμημάτων 1 2 και Κ2 τη δυνατότητα σφοδρής αντεπίθεσης που εντάθηκε μ ετά την καταστροφή του τουρκικού ιππικού. Τελικά, παρά τις ελπίδες της ηγεσίας τους, τα τουρκικά τμήματα υποχώρησαν μ ε βαρύτατες απώλειες.

απασχολώντας και την επόμενη μέρα τους ε παναστάτες στη Δοβρά με τις συνεχείς επιθέσεις του Κεχαγιάμπεη, βρει την ευκαιρία να ε π ιτεθεί εναντίον της Νάουσας ενώ θα απούσιαζαν από αυτή η ηγεσία της (Ζαφειράκης, Καρατάσος, Γάτσος) και ένας πολύτιμος για την περίσταση αριθμός εμπειρότατων μαχητών.

Η ΕΠΟΜ ΕΝΗ ΗΜΕΡΑΗταν τόσος ο φόβος που προξένησε

στους Τούρκους η διήμερη αυτή σύγκρουση, ώστε την επομένη (παρόλο που το μοναστήρι και η γύρω περιοχή ήταν έρημα) ο Μ εχμέτ αγάς πίστευε πως η σιωπή των Ελλήνων ήταν παγίδα και δίσταζε επί ώρες να διατάξει επ ίθεση. Μόνον όταν έφθασε το μεσημέρι ο Κεχα- γιάμπεης αντιλήφθηκε πως οι Ελληνες είχαν φύγει. Τότε δ ιέτα ξε την κατάληψη της μονής από τον στρατό του, που προέβη σε λεηλασίες και φ ρικαλεότητες εναντίον των μοναχών (τον ηγούμενο Γεράσιμο τον κρέμασαν στην πλατεία Ωρολογίου στη Βέροια) και των αμάχων κατοίκων του παρακείμενου χωριού Δοβρά. Στη συνέχεια οι Τούρκοι πυρπόλησαν το μοναστήρι και το χωριό και πούλησαν ως σκλάβους στα παζάρια της Θεσσαλονίκης όσους γλίτωσαν από την αρχική θηριωδία.

ΑΠΟ ΤΙΜ Η ΣΗ ΤΩΝ ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΩΝ - ΣΗ Μ ΑΣΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΝΙΚΗΣ

Οταν μετά από όλα αυτά ο Μ εχμέτ αγάς περιήλθε το πεδίο της μάχης, ωχρίασε αντι-

κρύζοντας τις τρομακτικές του απώλειες. Οι τουρκικές πηγές αναφέρουν την ύπαρξη χι- λίων και πλέον νεκρών και πολύ περισσοτέρων τραυματιών, ενώ ταυτόχρονα είχε χαθεί πλούσιο πολεμικό υλικό και δύο σημαίες του τουρκικού στρατού. Αλλες πηγές ανεβάζουν τους νεκρούς στις δύο χιλιάδες με ανάλογο αριθμό τραυματιών. Από τον περήφανο αυτοκρατορι- κό στρατό των 6.500 συνολικά ανδρών που έλαβαν μέρος στη διήμερη αυτή σύγκρουση, είχαν τεθ ε ί εκτός μάχης περίπου οι 4.000 (ποσοστό 61% επί της αρχικής δύναμης).

Από την πλευρά των Ελλήνων ο αριθμός των ανδρών που είχαν εμπλακεί κατά τις δύο ημέρες των συγκρούσεων ήταν μόλις 700. Από αυτούς μόνο 13 ήταν οι νεκροί και περίπου 40 οι τραυματίες (ποσοστό 7%). Αναμφισβήτητα θριαμβευτές της διήμερης σύγκρουσης ήταν οι Ελληνες.

Η σημασία αυτής της νίκης ήταν τεράστια. Οι επαναστάτες αποδείχθηκαν αξιομαχότεροι του τουρκικού τακτικού στρατού. Οι ικανότητες της ηγεσίας και των ανδρών τών επαναστατών ήταν κατά πολύ ανώτερες από αυτές των Τούρκων. Το σημαντικότερο όμως για την επανάσταση ήταν το γεγονός της αναπτέρω- σης του ηθικού των εξεγερμένων. Μαζί με αυτούς και όλοι οι άλλοι χριστιανικοί πληθυσμοί των πόλεων και της υπαίθρου της δυτικής και της κεντρικής Μακεδονίας άρχισαν να πιστεύουν πως θα μπορούσαν τελικά, ακόμα και χωρίς εξω τερική βοήθεια, να αντιμετωπίσουν με επιτυχία τον τουρκικό στρατό και έτσι να ε δραιώσουν την επανάσταση στην περιοχή και να ανατρέψουν τον βαρβαρικό ζυγό.

Τελικά μάς είναι γνωστό από την ιστορία πως η επανάσταση της Νάουσας πνίγηκε στο αίμα. Στις 13 Απριλίου ένας νέος Εφιάλτης οδήγησε τον ταπεινωμένο τουρκικό στρατό στην πύλη του Αγίου Γεωργίου, την οποία είχαν αφήσει ανοικτή οι αντιπολιτευόμενοι του Ζαφειράκη. Τα πάθη των Ελλήνων επέφεραν για ακόμα μια φορά την καταστροφή και το κακό είναι πως δεν θα ήταν η τελευταία. Ο χαλασμός της Νάουσας οδήγησε μια ομάδα διωκο- μένων επαναστατών στην καμένη μονή της Παναγίας του Δοβρά, με την ελπίδα πως εκεί θα έβρισκαν καταφύγιο. Η τουρκική θηριωδία ακολούθησε τους δύστυχους αγωνιστές και ε κεί, στον τόπο όπου πριν από λίγες ημέρες είχε επ ιτευχθεί η λαμπρότερη νίκη των Μακεδό- νων επαναστατών. Εκεί γράφηκε ο τραγικός ε πίλογος της επανάστασης. Μερικές δεκάδες ματωμένων, μισόγυμνων σκλάβων έσυραν για τελευτα ία φορά τα γιαταγάνια από τις θήκες και ρίχτηκαν στους μεθυσμένους από την ηδονή του αίματος Τούρκους. Κράτησαν λίγες ώρες και όταν έπεσε και ο τελευτα ίος άνδρας οι κατακτητές κατέσφαξαν τους αμάχους και γκρέμισαν το μοναστήρι, ώστε να μην το βλέπουν οι ραγιάδες και ελπίζουν και να μην το βλέπουν και οι ίδιοι και το θυμούνται με ντροπή.

Το μοναστήρι της Παναγίας του Δοβρά έ- γινε τραγούδι, έγινε θρύλος, έγινε το σύμβολο της αδάμαστης ελληνικής ψυχής, της ψυχής που δεν έπαψε να αντιστέκεται με πείσμα στις βαρβαρικές ορδές, που δεν έσκυψε το κεφάλι ακόμα και σε εκείνους οι οποίοι νόμιζαν πως την είχαν κατακτήσει.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ39

(1) Ανέκδοτα στοιχεία από το Αρχείο της Ιεράς · " ■ Μητροπόλεως Βέροιας και Ναούσης.(2) Ανέκδοτα στοιχεία από το αρχείο της Ιεράς Μονής Παναγίας του Δοβρά.(3) Εγκυκλοπαίδεια «Δομή», εκδόσεις «Δομή»,Αθήνα.(4) ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ. Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα, 1975.(5) Αριστοτέλη X. Κωστοπούλου: ΤΟ ΘΑΥΜΑ ΤΟΥ 1821, εκδόσεις «Μαλλιάρης-Παιδεία»,Θεσσαλονίκη, 1991.(6) Μ.Β. Σακελάριου: ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, 4000 ΧΡΟΝΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα, 1992.(7 )Ευσταθίου I. Στουγιαννάκη: ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΠΟΛΕΩΣ ΝΑΟΥΣΗΣ, Νάουσα, 1993.(8) Γεωργίου X. Χιονίδη: ΣΥΝΤΟΜΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΗΣ ΒΕΡΟΙΑΣ, εκδόσεις "Πέλεκαν», Βέροια, 1961.

ΣΗ Μ Ε ΙΩ ΣΕ ΙΣ(1)Βοδενά: Εδεσσα(2) Κεχαγιάμπεης: ονομαζόταν ο επίτροπος ή ο εκπρόσωπος οποιουδήποτε βεζίρη ή πασά.(3) Βαλής: νομάρχης, διοικητής του βιλαετιού (νομού).


Σύ γκ ρ ο υ σ η Β υζαντινώ ν και Τούρκων στη Μ ικρ ά Ασία (π ίνακας το υ Γιώ ργου Μ οσχάκη για τη « Σ τρ α τιω τικ ή Ισ το ρ ία»),


r J N O ' f O Y f ’K J K r Jü Y rx p o Y ü J - j

r / J - J j v j j k p a α ς ι α

ΚΑΤΑ TON ΜΕΣΑΙΩΝΑ(1040-1461)

Η ΚΑΤΑΚΤΗΣΗ ΤΗΣ ΜΙΚΡΑΣ ΑΣΙΑΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ

ΤΟΥΡΚΟΥΣ ΕΙΝΑΙ ΕΝΑ ΓΕΓΟΝΟΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑΣ

ΣΗΜΑΣΙΑΣ. ΑΥΤΗ Η ΚΑΤΑΚΤΗΣΗ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΘΗΚΕ

ΕΠΕΙΤΑ ΑΠΟ ΤΕΣΣΕΡΙΣ Α ΙΩ ΝΕΣ ΣΚΛΗΡΩΝ ΚΑΙ

ΑΙΜΑΤΗΡΩΝ ΑΓΩ Ν Ω Ν , ΜΕ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΣΜ Ο ΝΑ

ΑΓΩΝΙΖΕΤΑΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΔΙΑ ΤΗΝ ΥΠΑΡΞΗ ΤΟΥ.

αι Τούρκοι αποτελούσαν στην ουσία μία “ ομοσπονδία” νομαδικών φύλων το υρ κικής καταγωγής τα οποία καθ ο δ η γού ντο σε γ εν ικ ές γραμμές από το ν σουλτάνο, πα- ρότι δ εν απ οκλειόταν και η αυτόνομη δράση το υ ς προς δικό το υ ς αποκλειστικά ό φ ελος. 0 π ροσηλυτισμός το υ ς στο Ισλάμ

έδωσε το ηθ ικό υπόβαθρο στην έμ φ υ τη τάση το υ ς για κατακτήσ εις. Ηδη από το 1040 έκαναν α ισθητή τη ν παρουσία το υ ς στα σύνορα τη ς Α ρμενίας και τη ς Γεωργίας, αφού είχαν κατακτήσ ει τα κεντρ ικά υψίπεδα το υ Ιράν και είχαν εισχωρήσει σε μεγάλο βαθμό στη Μεσοποταμία και στην Αλβανία του Καυκά- σου (σημ. Αζερμπαϊτζάν). Π ροβάλλοντας όμως α υ τές τις περ ιοχές άμεσα έπ ληττα ν εδάφ η τη ς α υ τοκρα τορ ικής επ ικράτε ια ς το υ Βυζαντίου και έτσ ι ήλθ α ν για πρώτη φορά σε επαφή με τ ις ελλη ν ικ ές σ τρα τιω τικές δυνάμεις.


ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΣ ΗΛΙΑΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΑΚΗΣ

01 ΠΡΩΤΕΣ ΣΥΓΚ ΡΟ ΥΣΕΙΣ ■ ΕΠ ΙΔ Ρ Ο Μ Ε Σ

Η πρώτη σύγκρουση έλα β ε χώρα στην περιοχή τη ς Ανω Μ ηδίας το 1045, όπου οι το π ικές α υ τοκρα τορ ικ ές δυνάμεις με επικεφ αλής το ν Σ τέφ α νο Λειχούδη κα τα τρ ο πώθηκαν από το υ ς δ ιερχόμενους Τούρκους υπό το ν εμίρη Κ ουτλουμούς. Ο ίδιος ο Λ ειχούδης σ υνελήφθη α ιχμάλω τος και σ τάλθηκε στην Ταυρίδα (σημ. Tabriz), όπου γδά ρ θ η κε ζω ντανός. Η είδηση τη ς νίκης α υ τής άνοιξε τη ν ό ρ εξη σ τους επ ιτελε ίς το υ σουλτάνου Τογρούλ μπεγ (1038 - 1063), αφού άφ ηνε ανοικτή μια προοπτική κατα- κτήσεω ν νέω ν εδαφών. Η στάση του σουλτάνου, παρ’ ό λες τ ις π ροτροπές τω ν συμβούλων του, ή τα ν επ ιφυλακτική εξα ιτία ς τη ς φ ήμης για τα κατορθώ ματα τω ν τριών πολέμαρχων αυτοκρατόρω ν, Ν ικηφόρου Β ’ Φωκά (963-969), Ιωάννη Α ’ Τσιμισκή (969 - 976) και Βασιλείου Β' Βουλγαροκτόνου (976-1025), η οποία ή τα ν ακόμη ζω ντανή σε όλη τη μουσουλμανική ανατολή προκαλώ- ν τα ς το ν φόβο και το δέος. Τελικά η θ έ λ η ση για ν έες κα τακτήσ εις υπερνίκησε το υς δ ισ ταγμούς το υ σουλτάνου και έτσ ι το 1048 μία ισχυρή τουρ κική στρατιά (20.000 αν- δρών περίπου) υπό το ν ανηψιό τού Το- γρούλ, Ασάν, το ν λεγό μ ενο Κωφό, εισ έβαλε στη Βαασπρακανία κα τα σ τρέφ ο ντα ς και ισοπεδώ νοντας τα πάντα. Οι το π ικές α υ το κρα το ρ ικές δυνάμεις του Θ έμ α το ς υπό το ν Ααρών δεν ή τα ν ικανές από μόνες το υς να αποκρούσουν το υ ς εισ βολείς, γ ι ’ α υ τό ζήτησαν τη βοήθεια το υ περίφημου σ τρα τη γού Κατακαλών Κεκαυμένου.

Ο Κ εκαυμένος “ Δ ο υξ Ανίου και άρχων Ιβηρ ίας” , μία στρατιω τική μορφή πρώτου μ εγ έθ ο υ ς (έπειτα από τ ις μεγαλειώ δεις νί-

42 κες του ενα ντίον τω ν Ρώσων και τω ν Νορ- ■ ■ μανδών), ή ταν ήδη μέσα στην τα ρ α γμένη

αυτή εποχή για τη ν Α υτοκρατορία ένας ζωντα νός θρύλος. Μ ε τέχνασμα ο πολύπειρος σ τρα τηγός παρέσυρε το υ ς επ ιδρομείς σε ενέδρα . Στη σφοδρή μάχη που ακολούθησ ε όλοι οι Τούρκοι, μ ηδενός εξα ιρουμένου , σφαγιάστηκαν ανηλεώ ς, ενώ ο ίδιος ο Ασάν έπεσε νεκρός από το χέρ ι το υ Κεκαυμένου.

Ο Τογρούλ στο άκουσμα τη ς συντριβής δ ιέ τα ξε τη συγκέντρω ση και τη ν αποστολή νέω ν σ τρα τευμάτω ν με σκοπό τη ν εκδ ίκ η ση. Ετσι το 1049 νέα το υρκικά σ τρα τεύματα πλημμύρισαν εκ νέου τη ν περιοχή τη ς Βα- ασπρακανίας κα ίγοντας και σφάζοντας. Αυτή τη φορά μία μεγαλούπολη, το Α ρτζε, έγι- νε ολοκαύτω μα. Οι α υ το κρα τορ ικές δυνάμεις που σ τάλθηκαν να αντιμετω πίσουν το υ ς επ ιδρομείς το ύ ς συνάντησαν στο φρούριο Κάπετρον (Σεπ τέμβρ ιος 1049). Σ τη μάχη που α κολούθησ ε δ εν υπήρξε νικη τής. Οι Τούρκοι όμως αποχώρησαν.

Κατά τα επόμενα χρόνια δ εν παρατηρή- θ η κ ε κάποια επ ιδρομή εκ μ έρ ους του σουλτάνου, παρά μόνο μ ικροεπ ιδρομές τουρκομάνων. Το 1054 όμως ο ίδιος ο σουλτάνος Τογρούλ μπεγ ε ισ έβαλε εκ νέου στην ανατολική Μ ικρά Ασία, φ θά νοντα ς ως τις π αρυφές το υ Π όντου και πολιορκώ ντας τη

σημαντική πόλη το ύ Μ αντζικέρτ. Απ έτυχε όμως να τη ν καταλάβει έπ ειτα από τη ν η ρωική άμυνα τω ν υπερασπιστών τη ς υπό το ν Βασίλειο Αποκάπη. Παρά τη ν αποτυχία τη ς εκσ τρ α τεία ς οι το υ ρ κ ικ ές επ ιδρομές σ υνεχίστηκαν με αμείω τη ένταση παίρνοντας τη μορφή χιονοστιβάδας κατά τη δ ε καετία 1060 -1070. Το 1057 καταστράφ ηκε η Μ ελιτηνή , το 1059 λ εη λα τή θ η κ ε φ ρ ικτά για οκτώ η μ έρ ες η Σεβάστεια, το 1064 ισοπεδώ θηκε το Ανιόν, το 1067 η γ εν έ τε ιρ α του Μ. Βασιλείου η Καισάρεια έγ ιν ε ολοκαύτω μα, το 1068 οι το υ ρ κ ικ ές ορδ ές κατέλαβαν τη Νεοκαισάρεια, το 1069 το Ικόνιο ε κ θ ε μ ε λ ιώ θηκε και το 1070 οι Χώνες, μεγάλο θ ρ η σ κευτικό κέντρο , σ την κυ ρ ιολεξία ανασκάφθηκαν. Ο λες α υ τές οι αλώσεις τόσο μεγάλων πόλεων σ υνοδεύτηκαν από απερίγραπ τες σφαγές, φ ρ ικ τές δηώσεις, βιασμούς και βεβηλώ σεις. Χ ιλιάδες ή τα ν τα θ ύμ α τα τω ν Τούρκων, αλλά και χ ιλ ιάδες α υτο ί που σύρθηκαν δέσμιο ι και π ουλήθηκαν στα σκλαβοπάζαρα τη ς Ανατολής.

Ενώ η Μ ικρά Ασία φ λεγό τα ν απ’ άκρη σ’ άκρη η κυβέρνηση στην Κωνσταντινούπολη βρισκόταν σε κατάσταση λήθαργου. Το κλίμα, ωστόσο, άρχισε να φ ο ρ τίζετα ι λόγω τη ς δ ιαμάχης που ξέσπασε ανάμεσα στους σ τρα τιω τικούς κύκλους και σ τους γρα φ ειο κρ ά τες που κυβερνούσαν. Ο λόγος ή ταν φυσικά η αδυναμία του κρ ά τους να α ν τιμ ε τωπίσει το υ ς ε ισ βολείς καθώς και το άθλιο επίπεδο στο οποίο είχε φθάσ ει ο πάλαι ποτ έ κραταιός α υ τοκρα τορ ικός σ τρα τός λόγω τη ς αδιαφορίας τω ν γραφειοκρατών.

ΗΤΤΑ ΣΤΟ Μ ΑΝΤΖΙΚΕΡΤ ■ Ε ΙΣ Ο Δ Ο Σ ΚΑΙ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΤΟΥΡΚΩΝ

Η ευκα ιρ ία να αναδειχθούν πάλι οι σ τρατιω τικοί μ ετά από π ενήντα σχεδόν χρόνια απραξίας δ ό θ η κε με τη ν άνοδο του Ρωμανού Δ ’ Δ ιογένη (1068 -1071) σ τον θ ρ ό νο. Ο Ρωμανός, ικα νότα τος στα πολεμικά πράγματα, προσπάθησε να αναδιοργανώσει το ν σ τρατό και να εμφ υσήσει το παλαιό επ ιθετικό πνεύμα σ τους α π ογοητευμένους σ τρα τιώ τες του. Αρχισε αμέσως επ ιθετικό αγώνα κατά τω ν Τούρκων καταδιώ κοντάς το υς σε όλο το μικρασιατικό οροπέδιο. Κα- τα φ έρ ο ντά ς το υ ς καίρια π λήγματα προσέθ εσ ε έπ ειτα από πολλά χρόνια ν έε ς ν ίκες στα αυτοκρα τορ ικά όπλα. Την άνοιξη του1071 επ ικεφ αλής μ εγά λης σ τρατιάς εισήλ- θ ε στην Α ρμενία επ ιζητώ ντας σύγκρουση με το ν κύριο όγκο το υ το υρ κικού σ τρατού υπό το ν σουλτάνο Αλπ Αρσλάν (1063 - 1072). Η μάχη δ ό θ η κ ε στο Μ αντζικέρ τ, ό που ο Ρωμανός, ενώ νικούσε, π ροδόθηκε από το ν Ανδρόνικο Δούκα, ο οποίος ως επ ικεφ αλής τη ς οπισθοφυλακής δ ιέ τα ξε υποχώρηση σπέρνοντας το ν πανικό - η ττή θ η - κε, τρα υμα τίσ τηκε και α ιχμαλω τίστηκε από το υ ς Τούρκους.

Η μάχη το υ Μ α ντζικέρ τ κερ δ ή θ η κε ανέλπιστα από το υ ς Τούρκους και απ οτέλε- σε τη ν α φ ετηρ ία τρομα κτικώ ν εξελ ίξεω ν για το μ έλλον το υ Ελληνισμού στην ανατο

λική Μ εσόγειο. Ηδη από το ν Ιούλιο του1072 οι Τούρκοι άρχισαν να εισβάλλουν κατά μάζες στα Θ έματα τη ς Καππαδοκίας, το υ Χαρσιανού, τω ν Α ρμενιάκω ν και της Χαλδίας, βρίσκοντας αναιμική ως ανύπαρκτη αντίσταση. Βυζαντινά σ τρα τεύματα που μπορούσαν να π ροβάλλουν άμυνα υπήρχαν, αλλά ή ταν τελε ίω ς ανοργάνωτα και π αραμελημένα έπ ειτα από κακοδιοίκηση τόσων ετών. Οσοι στρατιωτικοί, αριστοκράτ ε ς και άλλοι αξιω ματούχοι θ έλησ α ν να πολεμήσ ουν το έπραξαν με δ ικά το υ ς μέσα και πούλησαν ακριβά τη ζωή το υ ς στα απομακρυσμένα φρούρια του Πόντου, τη ς Κιλικίας και τη ς ανατολικής Μ ικράς Ασίας. Χαρακτηρισ τικό παράδειγμα α π οτελεί ο θ ρ υ λικός Θ εόδω ρος Γαβράς, δ ο υ ξ Χαλδίας, ο οποίος κα τά φ ερ ε με φ ο β ερο ύ ς αγώνες να εκδ ιώ ξε ι το υ ς Τούρκους από τη ν Τραπεζού- ντα, να υπερασπίσει τη ν Κολώνεια και τη Νεοκαισάρεια και να επανακτήσει τη Βαϋ- βερδώ να - τελ ικ ά σ κοτώ θηκε το 1098 από το υ ς Σ ελτζού κο υς στη Θεοδοσιούπολη.

Η ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΤΩΝ Κ Ο Μ Ν Η Ν Ω Ν

Η κυβέρνηση στην Κωνσταντινούπολη έμο ιαζε ανίκανη για οποιαδήποτε ενέργεια


και εάν ο Α λέξιο ς Α ’ Κομνηνός (1081 -1118) δ εν ανέβα ινε στον θρόνο οι Τούρκοι θα ε ίχαν κατακτήσ ει όλη τη χερσόνησο ήδη από το τέλο ς του 11ου αιώνα! Ο Α λέξιο ς βρήκε τη ν Α υτοκρατορ ία σε ελ ε ε ιν ή κατάσταση. Η οικονομία ή τα ν κα τεσ τρα μμ ένη και ο σ τρα τός δ ιαλυμένος, ενώ οι Τούρκοι προχωρούσαν συνεχώς. Κατά τα έτη 1072 -1086 οι το υ ρ κ ικ ές ο ρ δές είχαν καταλάβει σχεδόν το 80% των εδαφών τη ς Μ ικράς Ασίας! Ενώ τα ελλην ικά σ τρα τεύμα τα μάχονταν ε ναντίον των Νορμανδών και τω ν Πατζινά- κων στη χερσόνησο του Αίμου, οι Τούρκοι έβρισκαν χρόνο και χώρο.

Μ ετά το 1086 ο α υτοκρά τορ α ς εφ ά ρ μ ο σε ένα ευρύ πρόγραμμα εκκαθάρισ ης τη ς δ υτικής Μ ικράς Ασίας από το υ ς Τούρκους εμ ίρηδες , κα τα σ τρέφ οντα ς το τουρ κικό ναυπηγείο σ την Κίο και α π ελευθερώ νοντα ς τη Σμύρνη, τη ν Εφεσο και τη Σινώπη. Κατά τα επόμενα έτη α π ελευθερώ θηκα ν οι Σάρ- δεις , η Φ ιλαδέλφεια, η Λαοδίκεια και η Πο- λύβοτος, ενώ αποσπάσματα του αυτοκρα- τορ ικού σ τρατού δ ιέτρ εχα ν τη ν ενδοχώρα εξο ντώ νοντα ς το υ ς Τούρκους επ ιδρομείς όπου το υ ς έβρισκαν. Η άφ ιξη τω ν σ ταυροφόρων βοήθησ ε τα ελληνικά σ τρα τεύμα τα να προχωρήσουν ανατολικότερα . Το 1097 απ ελευ θ ερ ώ θ η κε η Νίκαια και το 1011 η Α

γκυρα και τα λάβαρα τη ς Α υτοκρατορίας σ τήθηκαν πάλι στα τε ίχ η τη ς Ταρσού, τη ς Γάγγρας και το υ Αμορίου. Το σχέδιο του Αλέξ ιο υ είχε π ετύ χει σε μεγάλο βαθμό. Οι Τούρκοι είχαν εκδ ιω χθεί από ό λες τ ις παραλιακές π ερ ιοχές και είχαν περιορισ τεί στο κεν τρ ικό και στο ανατολικό τμήμα της χερσονήσου. Ο π όλεμος συνεχιζόταν ακα- τάπαυστα και αυτό δ ιό τι ο α υτοκράτορας ε ίχε α ν τιληφ θε ί πως μόνο με συνεχείς ε κ σ τρ α τε ίες θα κα τέβ α λλε τα τουρκομανικά φύλα.

Το 1108 ο σ τρα τηγός Ευμάθιος Φιλοκά- λης νίκησε σε σφοδρή μάχη συνασπισμό τουρκικώ ν φύλων. Κατά τη ν υποχώρηση τω ν εχθρώ ν οι Ελληνες σ τρα τιώ τες εισήλ- θ α ν σ τους το υρ κικο ύς καταυλισμούς, όπου έσπειραν το ν θάνατο. Ηταν δε τόσο το μ έ νος το υ ς ώστε έρ ιξα ν ν εο γέννη τα σε καζάνια με βραστό νερό. Ο Φ ιλοκάλης συνέχισε το ν αγώνα και σε δ εύ τερ η μάχη νίκησε 24.000 Τούρκους έξω από τα τε ίχ η τη ς Φιλαδ έλφ εια ς, προκαλώ ντας το υ ς τρ ο μ α κτικ ές απώλειες. Οσοι επέζησαν κα τέφ υγα ν σε καλαμιώ νες του ποταμού Μ αίανδρου για προστασία, όμως οι Ε λληνες αφού το υ ς κύκλω σαν έβαλαν φωτιά και το υ ς έκαψαν.

Παρά τ ις μ εγά λες απώλειές το υ ς οι Τούρκοι κατόρθω ναν να ε κ τελ ο ύ ν επ ιδρο

μ ές στα μετόπ ισ θεν του βυζαντινού στρατεύ μ α το ς . Το 1110 κτύπησαν τα Λεντιανά. Το 1111 η περιοχή Καϋστρου - Κελβιανού λεη λα τή θ η κ ε , ενώ το 1113 50.000 Τούρκοι εισ έβαλαν στη Β ιθυνία και σ την κυρ ιολεξία τη ρήμαξαν. Πολιόρκησαν επίσης τη Νίκαια και τη Ν ικομήδεια. Τα μοναστήρια το υ Ολύ- μπου τη ς Β ιθυνίας καταστράφηκαν, όπως και εκείνα του όρους Λ άτρος στη νο τιο δυ τική Μ ικρά Ασία. Το 1116 ο Α λέξιο ς νίκησε το υ ς Σ ελτζού κο υς στο Φιλομήλιο και επ έβαλε σ τον σουλτάνο ειρήνη , η οποία όμως ή τα ν χωρίς αντίκρυσμα αφού οι δ ιάφοροι Τουρκομάνοι εμ ίρη δες δρούσαν α νεξά ρ τη τα από το ν σουλτάνο.

Μ ετά το ν θά να το του Α λεξίο υ α νέβ ηκε στον θρόνο ο γ ιο ς το υ Ιωάννης Β ’ Κ ομνη νός (1118-1143), ο οποίος συνέχισε το πρόγραμμα το υ πατέρα του εκσ τρ α τεύ ο ντα ς συνεχώς το 1119, το 1120-21 και πάλι το 1124, εκδ ιώ κοντας το υ ς Τούρκους από την Παμφυλία και τη Λυκαονία. Ο Ιωάννης επικέντρω σ ε το ενδ ια φ έρ ο ν το υ στην Παφλα- γονία και στον Πόντο, όπου οι απανωτές εκ σ τρ α τείες του τω ν ετώ ν 1130, 1132 - 33, 1134 και 1135 είχαν ως απ οτέλεσμα οι εκ ε ί εγκ α τεσ τη μ ένο ι Τούρκοι να εκδιω χθούν, ενώ αιχμαλω τίστηκαν και οι εμ ίρη δ ες Το- γρούλ, Αλπσαρούς, Πραχίνον, Ε λελντέν,

43

„ , Κ α σ τα μ ο ντί: ίχ ν ε υ α Π ο ν το υ .

ρ α ιε ς ο ϋ ε.οχ ε υΝ εο χ α υ σ ά ρ ευ α

Αμα 'σευα Κ ολώ νει,αΑ ρ τ ς η ^ ϊ Γ ,_ * — ·Β εο 0 ρ σ ι.ο ί§ ιο λ ι,

,σ τευ α

==2ΐΛ5ΐ» * p S f le p x f f tΒ «Π Ρ Α Κ Α Ν

) Δ ΙΔΥΜ Ο Ι ε'φυρα Ζόμποβ.

:P to v Χ α λχ έω ν

la v o K o X u S x 'fcΛ LOI

KftUXOUCTOSI x o v l o v

A I ΕΠΙΔΡΟΜΑΙ ΤΩΝ ΣΕΛΤΖΟΥΚΩΝ ΤΟΥΡΚΩΝ

ΜΕΧΡΙ ΤΟΥ ΕΤΟΥΕ 1071

.......... Σ ύ νο ρα Β υ ζ α ν τ ι-ν ο υ Κ ρ ά τ ο υ ς μ ε τ άτ η ν ϋ υ ν θ η χ η ν Ρ ω μανού Δ ' - 'Α ρ π - Ά ρ σ λ ά ν ( 1 0 7 1 ) .

------------ * Ε π ι,δρομα ΰ π α ρ ο δ ι,χο ϋ χ α ρ α χ τή ρ ο ε

Ο Π ροσω ρυναύ χ α τα λ η ψ ε ι,ς x“ t λ επ λα a tO L π ό λ εω ν .

- 4 Μ όνι,μο ι, χ α τα λ ή ψ ε ι,ς π ό λεω ν χα ύ5 ϋ ~ - π ε ρ ιο χ ώ ν .

ΚοίτμαΤ α ρ σ ό ς * ‘Φ δοώαερ ά π ο λ ι,ς

Χ ά λ επ ( ’p p o ta )T t o x e t a


Φρυγίας και τη ς Λυκαονίας καταδιώ κοντας το υ ς Τουρκομάνους που υποχωρούσαν συνεχώς. Με γρήγορες π ορ είες οι τρ ε ις α υ το κρα το ρ ικές σ τρα τιές συνενώ θηκαν και αντιμετώ πισαν το ν κύριο όγκο του το υ ρ κ ικού σ τρατού στη θέσ η “ Καλογραίας βουνό ” , κοντά στο Ακροηνόν. Στη σφοδρή σύ

γκρουση που ακολούθησ ε ο τουρκικός σ τρα τός συνετρίβη και πολλοί επιφανείς Τούρκοι βρήκαν το ν θάνατο. Ακολούθησε νέα νίκη τω ν Βυζαντινών στο Φιλομήλιο. Ο Μ ανουήλ δ ιέ τα ξε να καεί η πόλη και οδήγησε το ν ελ ληνικό π ληθυσμό τη ς σε ασφαλέσ τερα εδάφη. Τα αυτοκρατορ ικάσ τρα τεύμα τα εισχώρησαν ακόμη περισσότερο και πλησίαζαν προς τη ν πρω τεύουσα τω ν Τούρκων, το Ικόνιο, που από ακμάζουσα ελληνική πόλη είχε μετα τραπ εί σε άντρο τω ν φοβερώ ν επ ιδρομέων. Σε ν έε ς φ ο β ερ ές συγκρούσ εις στα υψώματα γύ ρω από το Ικόνιο ο βυζαντινός σ τρα τός π έτυχε να ν ική σει δύο ακόμα φ ο ρ ές το υς Τούρκους, προχωρώντας ως τα τε ίχη τη ς πόλης.

Παρ' ό λες τ ις τρ ομ α κ τ ικ ές απώλειές το υ ο σουλτάνος Μ ασούντ συνέχ ιζε α π τόητος το ν αγώνα, καθώς δεχόταν εν ι

σχύσεις από πολυάριθμους Τούρκους των γειτονικώ ν περιοχών. Ο αυτοκρά τορα ς α- ν τιλή φ θ η κ ε ό τι η στιγμή δ εν ή ταν κατάλληλη για πολιορκία και αφού σκότωσε περίπου 7.000 Τούρκους σε συμπλοκές και βε- βήλωσε το μουσουλμανικό νεκρο τα φ είο έξω από τα τε ίχη τη ς πόλης, πήρε το ν δρόμο τη ς επ ιστροφής. Κατά τη δ ιάρκεια αυτή ς τα βυζαντινά σ τρα τεύ μα τα παρενο- χλού ντο διαρκώς από Τουρκομάνους, οι ο ποίοι στις π ηγές του Μ αίανδρου εξα π έλυ σαν μεγάλη επίθεση. Ο α υτοκρα τορ ικός σ τρα τός ά ν τε ξε και συνέχισε τη ν πορεία του, ενώ με δ ιαταγή του α υτοκρά τορα σφαγιάστηκαν όλοι οι Τούρκοι αιχμάλωτοι.

Την επ όμενη άνοιξη (του 1147) ο Μανουήλ εκσ τρά τευσ ε και πάλι. Ο σουλτάνος ζή τησ ε τη σύναψη ειρήνης, τη ν οποία ο αυτο κρ ά τορ α ς δ έχ θ η κε αφού η Β ’ Σ ταυροφ ορία βρισκόταν προ των πυλών τη ς Βασιλεύουσας. Πέρασε σχεδόν μία δ εκα ετία μέχρι ο α υτοκρά τορα ς να εκσ τρ α τεύσ ει πάλι στη Μικρά Ασία, αφού οι πολυμέτωποι αγώνες του ενα ντίον Νορμανδών, Σέρβων, Ούγγρων και Κουμάνων το ν κρατούσαν απασχολημένο στη χερσόνησο του Αίμου.

Το 1158 ο ελλην ικό ς βυζαντινός α υ το κρατορ ικός σ τρατός εκσ τρ ά τευ σ ε και πάλι στη Φρυγία, σημειώ νοντας μ ικρές επ ιτυ χ ίες. Κατά τη ν επιστροφή του όμως δ έχ θ η κε επίθεση από το υ ς Τούρκους του Κοτυαί- ου, που έσφαξαν πολλούς βραδυπορού- ν τες . Το 1159 ο σ τρα τός του Μ ανουήλ φάν η κε στις π εδ ιάδες τω ν ποταμών Θύμβρη και Βαθέω ς, σκοτώ νοντας πολλούς Τουρκομάνους και καταδιώ κοντας άλλους μαζί

Τα επ ίλεκ τα ιππικά τμ ή μ α τα των προνοιάριων δημιουργή& ηκαν λόγω τη ς έλ λε ιψ η ς των ανάλογω ν α υτοκρα τορ ικώ ν τα γμ ά τω ν της Β ασ ιλεύουσ α ς. Εδώ βλέπ ουμε χ α ρ α κ τη ρ ισ τικ ό τύπο π ρονοιάριου, βαριά οπ λισμένου (πίνακας του Σ τέλ ιο υ Ν ιγδ ιόπ ουλου για τη «Σ τρ α τιω τικ ή Ισ το ρ ία»),

Ελμπεκούς, Τζύκης, Ινάλης, Α ϊτου γκντίν και Αουσαράρης. Το 1137 οι αυτοκρατορ ι- κοί α ετο ί κυμάτιζαν στα κάστρα τη ς Κιλικίας. Το 1139-40 ο Ιωάννης πραγματοποίησε μία θυελλώ δη εκσ τρα τεία φ θάνοντας μέχρι τη Νεοκαισάρεια του Πόντου. Ο αυτο κρ ά τορ α ς γνώ ριζε ό τι το έργο τη ς εκδ ίω ξη ς τω ν Τούρκων από τη Μικρά Ασία ήταν τιτά ν ιο και ό τι χρειαζόταν πολλούς άνδρες και χρήματα για να επ ιτευχθεί, γ ι ’ αυτό και κτυπούσε το υ ς Τούρκους τμ ημ α τικά και κατά π ερ ιφ έρεια . Ο α ιφνίδιος θά να τός του το 1143 βρήκε το μεσαιωνικό ελλην ικό κράτο ς σε ισχυρή θέση ένα ντι τη ς τουρ κική ς

απειλής - πολύ καλύτερη από αυτή του 1118 και φυσικά από εκε ίνη του 1081.

Ο νέο ς αυτοκράτορας, Μ ανουήλ Α ’ Κο- μνηνός (1143 - 1180), συνέχισε το έργο του π ατέρα του Ιωάννη εκσ τρ α τεύ ο ντα ς συνεχώς κατά τω ν Τούρκων, όχι όμως π ά ντοτε με τη ν ίδια ένταση και α π οτελεσ ματικότη - τα. Με τη ν άνοδό του στον θρόνο οχύρωσε εκ νέου τ ις π όλεις τη ς Β ιθυνίας και κατενί- κησε το υ ρ κ ικ ές φ υ λές στην ανατολική όχθη του Σαγγαρίου (χειμώνας 1143 - 44). Το 1146 με τρ ε ις δ ια φ ορ ετικ ές σ τρα τιές εισήλ- θ ε στα το υ ρ κο κρ α τού μ ενα εδάφ η τη ς Εσω


με τα ζώα το υς. Το αυτοκρατορ ικό σχέδιο που εκπ ο νήθ ηκε στην Κωνσταντινούπολη π ερ ιελάμβανε ρ η τές οδη γίες προς το υ ς σ τρατιω τικούς δ ιο ικη τές τη ς Μ ικράς Ασίας ο καθένας το υ ς να εισ βάλλει στον αντίπαλο το υρ κικό το μ έα ανά τα κ τά χρονικά διαστήματα, έτσ ι ώστε οι προσβαλλόμενοι Τούρκοι να μη μπορούν να αλληλοβοηθού- νται. Το 1160-61 με επιχειρησιακό κέν τρ ο τη Φ ιλαδέλφεια ο Μ ανουήλ επ ιτέθ η κε από τρ ία δ ιαφ ορετικά σημεία ενα ντίον των Τούρκων. Σ τις λυσσαλέες συγκρούσεις που ακολούθησαν π λήθος Τούρκων 6 ρήκε το ν θάνατο, αλλά σε γ εν ικ ές γραμμές η ε κ σ τρατεία αυτή ε ίχε μέτρ ια απ οτελέσ ματα καθώς οι Τούρκοι προχώρησαν στη λ εη λα σία πολλών πόλεων όπως η Λαοδίκεια και τα Φιλητά. Απάντηση σε α υ τές τις επ ιδρομές δ εν δόθ ηκε, αφού ν έες επ ιθέσ εις των Ούγγρων και τω ν Κουμάνων στη χερσ όνη σο το υ Αίμου απέσπασαν τη ν προσοχή του αυτοκράτορα . Το 1165 οι Τούρκοι επω φελούμενο ι από τη ν απουσία τω ν ελληνικώ ν σ τρα τευμάτω ν λεηλάτησ αν τη ν Πεντάπολη τη ς Φρυγίας. Οι Ελληνες αρκέσ τηκαν στο να οχυρώσουν τη ν Πέργαμο, το Αδραμύτ- τιο και τα Χλιαρά.

Τα επ όμενα χρόνια πέρασαν με ακατά- παυστες επ ιδρομές τω ν Τουρκομάνων που έφθαναν μέχρι τη θάλασσα και με λυσσαλέες ελλη ν ικ ές α ντεπ ιθέσ εις που έφ θαναν ως το Ικόνιο και τη ν Αγκυρα. Η κατάσταση αυτή όμως δ εν μπορούσε να σ υνεχισ τεί για πολύ. Η αφορμή για μία μεγάλη και αποφασιστική σύγκρουση η οποία θα έκρ ινε τη ν τύχη τη ς Μ ικράς Ασίας δ εν άργησε να δο θεί. Ηδη από τα τέλη του 1173 ο Μ ανουήλ είχε π λη ροφ ορηθεί ό τι ο σουλτάνος Κιλίτζ Αρσλάν (1156 - 1193) π ροετο ίμαζε γεν ική ε πίθεση κατά τω ν βυζαντινών εδαφώ ν συνασπίζοντας όλους το υ ς Τούρκους εμ ίρηδες. Το 1175 ο α υ τοκρα τορ ικός σ τρα τός εμφ α νίσ τηκε στην πεδιάδα του Δορυλαίου, που μέχρι τό τ ε π α ρέμενε ερειπ ω μένο από τις το υ ρ κ ικ ές επ ιδρομές του περασμένου αιώνα: Αφού σκότωσε 2.000 περίπου Τούρκους που έμενα ν γύρω από τη ν κα τεσ τρα μμ ένη πόλη, ο Μ ανουήλ τη ν ανοικοδόμησε στον χρόνο - ρεκόρ τω ν 40 ημερώ ν και αφού άφησε ισχυρή φρουρά επ έσ τρεψ ε στην Κωνσταντινούπολη. Ο α υτοκρά τορ α ς έπειτα από 33 χρόνια προσωπικού αγώνα είχε αντι- λη φ θ ε ί πια το μ έγ εθ ο ς του τουρ κικού κινδύνου και είχε κα τα λήξε ι στο συμπέρασμα ότι μόνο με ένα ισχυρό και αποφασιστικό κτύπημα στην καρδιά του “ το υρκικού θ η ρ ίο υ ” θα απαλλασσόταν ο Ελληνισμός από έ ναν τόσο θανάσιμο αντίπαλο.

Το καλοκαίρι του 1176 σ υγκεντρώ θ ηκε στο “ μέγα άπ ληκτο" του Λοπαδίου, στη Βιθυνία, μία τεράσ τια στρατιά που α ρ ιθμού σε 90.000 άνδρες περίπου και η οποία θα ο- δηγείτο από το ν ίδιο το ν α υτοκράτορα ενα ντίον τω ν Τούρκων. Ο Μ ανουήλ είχε προβεί σε πρω τοφανείς εξοπ λισμούς. Τρεις χιλιάδ ες ά μ α ξες μ ετέφ ερ α ν τα εφ όδια και το ν π ολιορκητικό εξοπλισμό, ενώ χ ιλ ιάδες βοηθ η τικο ί τις συνόδευαν. Ο ίδιος ο Μ ανουήλ περιστοιχιζόταν από ένα λαμπρό επ ιτελε ίο

στρατιω τικώ ν που το απ οτελούσαν οι Ιωάννης και Ανδρόνικος Δούκας, Ανδρόνικος Λαμπαρδάς, Κωνσταντίνος Μ ακροδούκας, Θ εόδω ρος Μ αυροζώμης, Ιωάννης Καντα- κουζηνός, Ανδρόνικος Βατάτζης, ο μέγας δ ο υ ξ Ανδρόνικος Κ οντοσ τέφ ανος, καθώς και ο γυνα ικάδελφ ός το υ Βαλδουίνος (de Poitiers), επ ικεφαλής πλήθ ο υ ς Φράγκων ιππέων.Αφού έσ τε ιλ ε 30.000 ά νδρ ες υπό το ν Ανδρόνικο Βατάτζη ενα ντίον τωνΤούρκων τη ς Αμάθειας και τη ς Νεοκαισά- ρειας ο Μανουήλ με το ν κύριο όγκο του στρατο ύ του, περίπου 60.000 άνδρες, βάδισε κατά το υ σουλτάνου και σ υγκεκρ ιμένα κατά τη ς πρω τεύουσάς του, το Ικόνιο. Η με- γάλη στρατιά προχώρησε μέσα από τη Φρυγία στη Λαοδίκεια και από εκεί διά μέσου Λάμπης, Κελαινών και Α- πάμειας έφ θα σ ε στο εγκα τα λε- λειμ μένο φρούριο του Μ υριοκέ- φαλου, που βρισκόταν μπροστά από τα όρη τα οποία π εριέβαλλαν τη ν κοιλάδα του Ικονί- ου. Ο σουλτάνος Κιλίτζ Αρσλάν α νέμ ενε τη ν επίθεσ η του αυτοκράτορα, αλλά παρόλα αυτά ε ν τυ πωσιάστηκε από το μ έγ ε θ ο ς το υ αυτοκρατορ ικού σ τρατού. Είχε π ροετο ιμασ τεί για να αντιμετω πίσει α υ τόν το ν κίνδυνο σ τρατολογώ ντας πολλούς Τούρκους από τη ν περιοχή τη ς Μ εσοποταμίας, καθώς και από γε ιτο ν ικ ο ύ ς Τούρκους εμ ί ρηδες. Ο κυρίως σ τρα τός του π ρέπει να έφ θ α νε το ν αριθμό τω ν 50.000 ανδρών, χωρίς σε α υτόν να υπολογίζετα ι ο τερά σ τιο ς και απειθάρχη το ς όγκος τω ν Τουρκομάνων, που αριθμούσαν πολλ ές δ εκά δ ες χιλιάδων και οι οποίοι τρομ α γμένο ι από τη ν άφ ιξη ενός τόσο μεγά λου α υτοκρατορ ικού σ τρατού είχαν σπεύσει σε βοήθεια του σουλτάνου. Παρά τ ις τόσο μ εγά λες ενισχύσεις ο Κιλίτζ Αρσλάν ή ταν ανήσυχος. Γι’ αυτό έσ τε ιλε στον Μ ανουήλ π ρέσβεις με προτάσεις για σύναψη ε ιρ ήνης. Ο α υτοκρά τορα ς τις α- π έρριψε αμέσως, δήλώ νοντας μάλιστα πως για ειρήνη θα συμφωνούσε μέσα στο Ικόνιο. Η θέλησ η το υ Ελληνα ηγεμόνα να πάρει εκδίκηση για όλα τα δεινά που ε ίχαν προκαλέσει οι Τούρκοι στη Μικρά Ασία ή ταν μεγάλη και έν ιω θε πως ή ταν η κατάλληλη στιγμή. Το βράδυ εκείνο περίπου 50.000 Τουρκομάνοι επ ιτέθηκα ν κατά τω ν προφυλακών το υ αυτοκρατορ ι-

Χ α ρ α κ τη ρ ισ τικ ό ς τύπ ος Τουρκομάνου

π ολεμ ιστή . Φ έρει ρόπαλο, το

α π α ρ αίτητο τό ξο μ ε φ α ρ έτρ α , μ ικρή

ασπίδα και ξ ίφ ο ς (πίνακας του Σ τέλ ιο υ Ν ιγδ ιόπ ουλου για τη

«Σ τρ α τιω τικ ή Ισ το ρ ία» ),


κού σ τρατοπ έδου, αλλά αποκρούστηκαν με επιτυχία. Πολλοί σ τρατηγο ί όπως ο Ανδρόνικος Κ οντοσ τέφ ανος εξέφ ρασ αν τη ν ανησυχία το υ ς στον α υτοκράτορα για τ ις τερ ά σ τιες διαστάσεις που έπαιρναν οι αριθμοί τω ν Τουρκομάνων. Ομως ο Μ ανουήλ ή ταν α νένδ οτο ς και έτσ ι με το χάραμα η αυτο- κρατορική στρατιά τ έ θ η κ ε σε κίνηση και άρχισε τη ν είσοδό τη ς στα στενά Τζυβρί- τζη . Το μήκος τη ς έφ θ α νε τα 16 χ ιλιόμετρα .

Από αυτό το σημείο και έπ ειτα η συμπερ ιφορά του α υτοκρά τορα υπήρξε α νεξή γη τη , με τρ α γ ικ ές σ υνέπ ειες για τη ν έκβαση τη ς μάχης. Ισως επειδή ένιω θε σίγουρος για το ν όγκο του σ τρατού του ή επειδή πίσ τευ ε πως οι Τούρκοι θα το ν π ερ ίμεναν πίσω από τα τε ίχη του Ικονίου για να το ν α ντιμετωπίσουν, δ εν έλα β ε κανένα μ έτρ ο για τη ν ασφαλή δ ιέλευσή του. Δ εν έσ τε ιλ ε α- ποσπάσματα ελαφρώ ν πεζών να καθαρίσουν τα υψώματα από το υ ς εν εδ ρ εύ ο ν τες Τούρκους, ο ύ τε διαχώρισε τη φάλαγγα με τ ις ά μ α ξες από τη φάλαγγα τω ν στρατιω τώ ν το υ . Ετσι ό ταν ο σ τρα τός ε ισ ή λθε στα περάσματα στο σύνολό του οι Τούρκοι επιτέθ η κ α ν αμέσως από όλα τα σημεία του ο ρίζοντα. Η εμπροσθοφ υλακή με επ ικεφ αλής το υ ς Ιωάννη και Ανδρόνικο Δούκα ά- ν τ ε ξ ε και πέρασε αλώ βητη, όμως το κυρίως σώμα κυκλώ θηκε από παντού δεχόμενο τη ν κύρια επ ίθεση τω ν Τούρκων. Επειτα από μία λυσσώδη σύγκρουση που κράτησε α ρ κ ε τές ώ ρες οι τελ ευ τα ίο ι κα τάφ εραν να το διαλύσουν, αφ ήνοντας όμως στο πεδίο τη ς μάχης χ ιλιάδες νεκρούς. Η φάλαγγα τω ν σκευοφόρω ν στην κυρ ιολεξία αποδε- κατίσ τηκε, αφού δ έχ θ η κ ε βροχή τα βέλη και ή τα ν ανήμπορη να αμυνθεί. Το τμήμα το υ Μ ανουήλ που α π οτελείτο από επ ίλεκτου ς αξιω ματικούς και σ υγγενείς του είχε

46 σ οβ α ρό τα τες απώλειες, π ροξένησ ε όμως m m υπερδιπλάσιες απ ώ λειες σ τους επ ιτ ιθ έμ ε

νους Τούρκους που το είχαν κυκλώσει. Κατά τ ις κρίσ ιμες εκ ε ίν ες σ τιγμές το βλέμμα το υ α υτοκρά τορ α προσπαθούσε να βρει δ ιέ ξο δ ο σωτηρίας από το ν ασφυκτικό κλοιό τω ν εχθρώ ν, αλλά το μόνο που έβλεπ ε ήταν να καταφ θάνουν συνεχώς Τούρκοι από όλ ες τ ις π λευρές, αναπληρώνοντας διαρκώς τις τερ ά σ τιες απώλειές τους.

Η χαριστική βολή στο ηθ ικό τω ν Ελλήνων δ ό θ η κε ό ταν κα τέφ θα σ ε νέο κύμα Τούρκων π ερ ιφ έρ οντα ς το κεφ ά λι του σ τρατηγού Ανδρόνικου Βατάτζη, που είχε π έσει νεκρός μαζί με το υ ς π ερισσότερους σ υμπ ολεμ ισ τές του στη φ οβερή μάχη τη ς Ν εοκαισάρειας λ ίγες μ έρ ες πριν. Ηταν απόγ ευμα τη ς 17ης Σεπ τεμβρίου του 1176. Ο πανικός κυρίευσ ε το υ ς π άντες. Εκείνη τη στιγμή ο Μ ανουήλ κατόρθω σε τελ ικά να σπάσει τις το υ ρ κ ικ ές γρα μ μές και κα τέφ υ γ ε σε έναν κοντινό λόφο, σ υγκεντρώ νοντας κοντά του το υ ς εναπ ομείναντες αξιω ματικούς και σ τρα τιώ τες του. Πίσω το υ έπ εφταν νεκρο ί ο Βαλδουίνος μαζί με το υ ς π ερισσότερους Φ ράγκους συμπολεμισ τές το υ και ο σ τρα τηγός Ιωάννης Καντακουζηνός. Ο Μ ανουήλ, όπως και ο σ τρα τός του, βρισκόταν σε άθλια κατάστα

ση. Το κράνος του ή ταν σπασμένο, ο θώρα- κάς του δ ιαλυμένος και σ την ασπίδα του βρίσκονταν καρφω μένα πάνω από τρ ιά ντα βέλη, ενώ ο ίδιος ε ίχε πολλά τραύματα.

Κατά τη διάρκεια τη ς νύχτας κατέφ θασ αν και άλλοι επ ιζήσαντες, καθώς και μικρά σ υ ντετα γμένα τμήματα . Την επομένη ο αυ τοκρά τορα ς δ έχ θ η κ ε πρέσβεις με ν έε ς προτάσεις για ειρήνη , αλλά αυτή τη φορά με ευνο ϊκούς όρους για το υς Τούρκους. Κάτω από το βάρος τω ν περιστάσεων συμφώνησε. Μάλιστα ο σ ουλτάνος τού ε π έβαλλε να ακολουθήσ ει το ν ίδιο δρόμο για να επ ισ τρέφ ει και έτσ ι ο Ελληνας α υ το κράτορας με το υπόλοιπο του σ τρατού του (περίπου 30-35.000 άνδρες) έγιναν μά ρτυ ρες του φ ρ ικτού θ εά μ α το ς Ελλήνων και Τούρκων νεκρώ ν που γέμ ιζαν τα φαράγγια και τις π λαγιές τω ν βουνών. Οι απώλειες του βυζαντινού σ τρατού υπολογίζοντα ι σε πάνω από 30.000, ενώ εκ ε ίν ες τω ν Τούρκων περίπου στις 50.000, παρά το ό τι είχαν το π λεονέκτη μα το υ αιφνιδιασμού.

Η συνθήκη αυτή δ εν κράτησε πολύ γιατ ί και ο Μ ανουήλ και ο σουλτάνος τη ν καταπάτησαν αμέσως και οι εχθ ρο π ρα ξίες επαναλήφθηκαν. Σ τις αρχές το υ 1177 ο αυ- το κρ α τορ ικός σ τρα τός εξόντω σ ε χ ιλιάδες Τουρκομάνους στη Β ιθυνία - Παφλαγονία, ενώ οι Τούρκοι λεηλάτησ αν π ολλές π όλεις τη ς Φρυγίας και τη ς Λυδίας παίρνοντας π ολλούς αιχμαλώ τους και α μ έτρ η τα λάφ υρα. Μια επιδρομή μεγάλης κλίμακας εκ μ έ ρους του σουλτάνου, παρά τις αρχικές επιτυ χ ίες της, κ α τέλ η ξε σε πλήρη καταστροφή. Σ υγκεκρ ιμένα το ν Ιανουάριο του 1178 ο τα περάσματα του π οταμού Μαίανδρου, κοντά στις μ ικρές π όλεις Υέλιον και Λειμ- μόχειρ, η τουρκική στρατιά (που αριθμούσε24.000 άνδρες) έπεσε σε ενέδρα και ε ξ ο ντώ θη κε. Ο ίδιος ο Τούρκος σ τρα τηγός Ατά μπεγ απ οκεφ αλίσ τηκε από έναν Αλανό μισθοφόρο το υ α υτοκρα τορ ικού σ τρατού. Το 1179 ο Μ ανουήλ με προσωπική επέμβαση έ σωσε τη ν Κλαυδιούπολη από το υρ κική πολιορκία. Ομως παρά τις ν ίκες α υ τές η αυτο- κρατορική π ολιτική είχε αποτύχει και οι Τούρκοι προχωρούσαν σιγά - σιγά δ υ τ ικ ό τε ρα, ιδ ια ίτερα μ ετά το ν θάνατο του Μ ανουή λ στις 24 Σ επ τεμβρίου 1180.

Ο Ι ΤΟΥΡΚΟΙ ΠΡΟ ΧΩ ΡΟ ΥΝ ΔΥΤΙΚΟΤΕΡΑ

Το 1182 οι Τούρκοι πήραν το Κοτυαίον και τη Σωζόπολη και πολιόρκησαν ασ φυκτικά τη ν Α ττάλεια . Το 1185 λεηλά τησ αν το Θ έμα Θρακησίων βρίσκοντας μικρή α ντίσταση, αφού πολλοί Ε λληνες σ τρα τιώ τες είχαν σ ταλεί στη χερσόνησο το υ Αίμου προς αντιμετώ πιση τη ς βουλγαρικής απειλής και τω ν νορμανδικώ ν επιθέσεων. Το 1189 η Φ ιλαδέλφεια π ολιορκήθηκε από στίφη Τουρκομάνων, αλλά υπό τη διοίκηση το υ Ιωάννη Β ατάτζη απέκρουσε το ν κίνδυ νο. Το 1192 ο Ισαάκιος Β ’ Α γγελος (1185 - 1195) κατόρθω σε να νικήσει δ ιάφορα το υ ρ κικά φύλα στον Ανω Σαγγάριο και να εκδιώ ξε ι αρκετά άλλα από τη Φρυγία, μειώ νοντας

τη ν τουρκική πίεση στον άξονα Νίκαιας - Προύσας - Ν ικομήδειας. Την ίδια χρονιά όμως οι Χώνες π αραδόθηκαν στη σφαγή και τη λεηλασία, ενώ ο π ερ ίφ ημος ναός του αρχαγγέλου Μ ιχαήλ καταστράφ ηκε. Το 1196 έπεσαν τα Δάδυβρα, βόρεια τη ς Αγκυρας. Το 1197 οι Τούρκοι λεηλά τησ αν τη ν Καρία, δ έχθ η κα ν όμως τη ν επ ίθεση το υ ελληνικού σ τρατού υπό το ν Ανδρόνικο Δούκα και οι περισσότεροι από α υ τού ς εξον τώ θ ηκα ν - μαζί το υ ς και ο επ ικεφαλής το υ ς εμ ίρης Αρ- σάνης.

Το 1201 οι επ ιδρομείς εισ έβαλαν εκ ν έου στα βυζαντινά εδάφη και ο Α λέξιο ς Γ ’ Α γγελος (1195-1203) εκσ τρά τευ σ ε σ την π εριοχή του Σαγγάριου, χωρίς σημαντικά απ οτελέσ ματα . Το 1204, με τη ν άλωση τη ς Π όλης από το υ ς σ ταυροφόρους, πολλοί αρ ισ τοκρ ά τες και σ τρατηγοί κα τέφ υγα ν στη μητρόπ ολη τη ς Β ιθυνίας, τη Νίκαια, τη ν ο ποία κατέσ τησαν νέα π ρω τεύουσα τη ς Ελλην ικής αυτοκρατορ ίας. Το άλλο ελληνικό κράτος τη ς Μ ικράς Ασίας, η αυτοκρατορ ία τη ς Τραπεζούντας, έδωσε το ν δικό το υ αγώνα ενα ντίον τω ν Τούρκων σε αυτή τη ν απόμακρη γωνιά το υ ελληνικού κόσμου. Το 1207 οι Τούρκοι κα τέλαβαν οριστικά τη ν Α ττάλεια . Το 1211 όμως ο Θ εόδω ρος Α' Λά- σκαρης (1204-1222) νίκησε σε αποφασιστική μάχη το υ ς Σ ελτζού κο υς στην κοιλάδα το υ π οταμού Μαίανδρου, σ κοτώ νοντας μάλιστα το ν ίδιο το ν σουλτάνο Γκιγιάτ αλ Ντιν σε προσωπική μονομαχία. Η προέλαση των Τούρκων στον Ν ότο ανακόπηκε και το 1213 ο Θ εόδω ρος κατεν ίκησ ε το υ ς Τουρκομάνους που απειλούσαν τη ν Παφλαγονία. Το 1214 οι Σ ελτζο ύ κο ι κα τέλαβαν τη Σινώπη κι έτσ ι απέκοψαν το κράτος τη ς Νίκαιας από εκε ίνο τη ς Τραπεζούντας. Παρά τη ν ειρήνη που υπογράφηκε μ ετά το ν θάνατο του σουλτάνου Γκιγιάτ Ε λληνες και Τούρκοι βρίσκονταν σε μία κατάσταση έντασης, με περιστασ ιακές επ ιδρομές - όπως φα ίνετα ι κατά τη ν π ερίοδο 1220-1240 οι Τουρκομά- νοι είχαν ησυχάσει.

Μ ετά το 1245 κάτω από τη μογγολική πίεση πολλοί νέο ι Τουρκομάνοι, καθώς και π λήθος Ιρακινών (Αραβες τη ς Μ εσοποταμίας), Χορεσμιανών και Περσών φυγάδων κατέφ υγαν σ την το υ ρ κο κρ α τού μ ενη Μικρά Ασία και άρχισαν να δ ιο χετεύο ν τα ι κατά μήκος τω ν βυζαντινοτουρκικώ ν συνόρων από τη ν Παφλαγονία μέχρι τη Λυδία. Η ύπαρξη τόσο πολλών νεοφ ερ μένω ν και η πληθυ- σμιακή έκρ η ξη ώθησαν το υ ς Τουρκομάνους τη ς Φρυγίας, τη ς Γαλατίας και τη ς Λυ- καονίας να προσπαθήσουν να εισβάλουν στα ελλην ικά εδάφη το υ κράτους τη ς Νίκαιας αναζητώ ντας νέα βοσκοτόπια και λάφυρα. Ομως η ύπαρξη ενός άριστου συστήμ α τος άμυνας με πολλά ακρ ιτικά σώματα, μ ονάδες τα κ τικο ύ σ τρατού και μ ισθοφόρους α π έτρεψ ε το υ ς Τούρκους από κάτι τ έ το ιο. Η Α υτοκρατορία τη ς Νίκαιας προστάτ ε υ ε καλά τα σύνορά τη ς .

Π Α Λ Α ΙΟ Λ Ο ΓΟ Ι - Ο Ι ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΑΝΑΛΑΜ ΠΕΣ


Ο ταν το 1261 πρω τεύουσα έγ ινε πάλι η Κωνσταντινούπολη, μ ετά τη ν επανάκτησή τη ς από το υ ς Φράγκους, το κέν τρ ο βάρους τη ς Α υτοκρατορ ίας μ ετα κ ινή θ η κε σ την Ευρώπη, όπου ο νέο ς α υτοκρά τορα ς Μιχαήλ Η’ Παλαιολόγος (1259-1282) είχε θ έσ ε ι σε ε φαρμογή ένα πρόγραμμα επανάκτησης των χαμένων εδαφώ ν από το υς Βούλγαρους και το υ ς Σέρβους, απορρόφησης τω ν α νεξά ρ τη τω ν ελληνικώ ν και φραγκικώ ν ηγεμονιώ ν που είχαν δ ημ ιο υρ γηθ εί μ ετά τη ν άλωση τη ς Πόλης και αντιμετώ πισης το υ θανάσιμου αντίπαλου, Καρόλου του Ανδεγαυού, Αυτό το πρόγραμμα απαίτησε ά νδρες και χρήματα, που φυσικά τα βρ ήκε από τη Μικρά Ασία. Αναγκάστηκε να φ ορολογήσει βαριά το υ ς κατο ίκους τη ς και να αποσπάσει μ εγά λες μονάδες σ τρατού ώστε να ενισχύ- σει τα μέτωπα στη Μ ακεδονία και τη ν Π ελο πόννησο κατά τω ν Σέρβων και τω ν Φράγκων.

Κατά τη ν κρίσιμη εκε ίνη στιγμή άρχισε νέα επέκταση τω ν Τούρκων προς τ ις ελλ η ν ικ ές χώ ρες με τα υ τόχρ ονη πίεση σ τον Πόντο, τη ν Παφλαγονία, τη Βιθυνία, τη Φρυγία, τη Μυσία, τη Λυδία και τη ν Καρία. Ηδη

από το 1262 σημειώ νονταν αψ ιμαχίες κατά μήκος του π οταμού Σαγγάριου μ ετα ξύ Ελλήνων και Τούρκων επιδρομέω ν, που ε ξ ε λίσσονταν π ολλές φ ο ρές σε κανονικές μάχες, Η Β ιθυνία δ εν φ α ίνετα ι ό τι είχε σοβαρό πρόβλημα, καθώς η Κωνσταντινούπολη βρισκόταν κοντά και έσ τελνε συνεχώς ε ν ισχύσεις. Η Παφλαγονία όμως το 1264 είχε κα τακλυσ θεί από Τουρκομάνους και μόνο οι καλά οχυρω μένες π όλεις άντεχαν, αν και απ οκομμένες, όπως η Αμαστρις και η Ηράκλεια. Η γεω ργία ε ίχε εγκ α τα λειφ θ ε ί, η δ ιε ξαγωγή εμπορίου ή τα ν αδύνατη και πλήθος προσφύγων άρχισε να σ υρρέει στις π εριοχές τη ς Π ροποντίδας και τη ς Τρωάδας. Το 1265 ο σ τρα τηγός Ιωάννης Παλαιολόγος α- να κλήθηκε από τη Θεσσαλονίκη και επ ικεφαλής 15.000 ανδρών προήλασε στην κοιλάδα το υ π οταμού Μαίανδρου, κατορθώ νον τα ς να εξοντώ σ ει μερικά τμ ήμ α τα Τούρκων και να απ οδεκατίσει ολόκληρο καταυλισμό νομάδων στην αρισ τερή π λευρά του, αλλά η προέλαση τω ν Τούρκων ή τα ν αδύνατο να ε λ ε γ χ θ ε ί από τις δυνάμεις του, που σίγουρα δ εν είχαν το μ έγ εθ ο ς τω ν στρατών τώ ν Κομνηνών. Ετσι π ερ ιορ ίσ τηκε να ενι-

σχύσει ε κ νέου τις οχυρώ σεις τω ν Τράλλε- ων και άλλων μ ικρότερω ν πόλεων τη ς Λυδίας και τη ς Καρίας και να εμψυχώσει όσο μπορούσε το ν τοπ ικό πληθυσμό.

Οσο ζούσε ο Ιωάννης η ελληνική άμυνα στη νότια Μ ικρά Ασία κρατούσε, έστω και με απώλειες. Το 1269 οι π όλεις Τραχεία, Σταδία και Σ τρόβ ιλος κα τα κτή θηκα ν από το υς Τούρκους. Το 1270 η Μ ίλητος απειλή- θ η κε , ενώ οι Τούρκοι είχαν φθάσει απέναν τ ι από τη Ρόδο. Το 1274 ο Ιωάννης π έθανε και οι νομάδες εισ ήλθαν πάλι στην Καρία. Οι Ε λληνες υποχωρούσαν και ο αγώνας το υ ς ή τα ν μέχρ ις εσχάτων. Τουρκικά χρονικά αναφ έρουν τη λυσσαλέα αντίσταση που προέβαλαν οχυρω μένα μοναστήρια, μοναχικά αγροκτήματα , μικρά κάστρα και χωριά τω ν οποίων οι κά το ικο ι - υπερασπιστές π ροτίμησαν να σκοτώσουν όσο π ερ ισσότερους Τούρκους μπορούσαν και να πέσουν

Ο ι Β υζα ντινο ί διασπούν τ ις το υ ρ κ ικές γρ α μμές σε μάχη σ τη Μ ικρά Ασία.

47


ηρωικά, παρά να πάρουν το ν δρόμο τη ς προσφυγιάς. Η Καρία και η Αντιόχεια του Μαίανδρου έγιναν το υ ρ κ ικ ές το 1278, ενώ το ν ίδιο χρόνο μεγάλη (σχετικά) ελληνική στρατιά υπό το ν γιο το ύ αυτοκράτορα , Ανδρόνικο, και το ν μέγα δομέστιχο Μιχαήλ Ταρχανειώτη νίκησε το υ ς συνασπισμένους Τούρκους εμ ίρη δες , το υ ς εκδ ίω ξε από τη ν κοιλάδα το υ Μ αίανδρου και οχύρωσε εκ ν έ ου τ ις Τράλλεις. Μ όλις ο α υτοκρα τορ ικός σ τρα τός αποχώρησε οι Τούρκοι επανήλθαν. Αφού συνέλαβαν το ν δ ιο ικητή τη ς πόλης Νύσσας πολιόρκησαν τις Τράλλεις. Μ ετά από λίγο τη ν κυρίευσαν, έσφ αξαν 16.000 κατο ίκους και πήραν 20.000 αιχμαλώ τους. Το 1280 ο ίδιος ο αυτοκρά τορα ς εκστρά- τευ σ ε στην περιοχή του Σαγγάριου και απώθησε το υς Τουρκομάνους τη ς π εριοχής. Οχύρωσε και τ ις δύο π λευρές του ποταμού και νο τιό τερ α έκ τισ ε άλλα οχυρά. Επίσης κα τέβ α λε κά θε προσπάθεια για να εμψυχώσει το υ ς κατο ίκους ώστε να ανακόψ ει το ρεύμα τω ν προσφύγων που συνεχώς μεγάλωνε. Νέα όμως απειλή σ την Ηπειρο το ν απασχόλησε, και ό ταν πια το καλοκαίρι του 1281 ο Μιχαήλ επ έσ τρ εψ ε στη Β ιθυνία τη βρήκε τελε ίω ς κα τεσ τρ α μμένη . Τα οχυρά είχαν εγκ α τα λ ε ιφ θ ε ί και γκρεμ ισ τεί, οι φ ρ ο υρ ές είχαν ε ξο ν τω θ ε ί ή απ οσυρθεί και τα χωριά τη ς υπαίθρου είχαν γ ίνε ι ολοκαύτωμα. Οι κάτο ικο ι τη ς Μ ικράς Ασίας έ φ ε υ γαν π ανικόβλητο ι και πολλοί έβρισκαν καταφ ύγιο στις παραλιακές π όλεις ή στη Θρά

κη!Ο αυτοκρά τορα ς έζησε από κοντά τη ν

αρχή τη ς καταστροφ ής τού γένους. Αποφασισμένος να αντιμετω πίσει το υ ς Τουρκομάνους σε μάχη μεγάλης κλίμακας και να το υς συντρίψ ει εκσ τρ ά τευ σ ε και πάλι το ν χειμώνα του 1282. Ο θάνατος, όμως, δυσ τυ χώς το ν πρόλαβε. Σ τις 11 Δ εκεμ βρ ίου ο Μιχαήλ Η’ Παλαιολόγος π έθα νε σαν απλός σ τρατιώ της στο χωριό Αλλαγή, σε ηλικία 58 ετών.

Από το 1285 και έπ ειτα οι Τούρκοι προχώρησαν δ υ τικό τερ α σφάζοντας, λ εη λα τώ ντας και ισοπεδώνοντας τα πάντα. Ο ελλ η νικός αγροτικός πληθυσμός έ φ ευ γ ε κατά μάζες εκκενώ νοντα ς τις εύ φ ο ρ ες πεδιάδες, στις οποίες εγκα θ ίσ τα ντο οι νομάδες και τις χρησιμοποιούσαν ως βοσκοτόπια.

Το 1288 οι ν εο εμ φ α ν ισ θ έντες Οθωμανοί προήλασαν στη Β ιθυνία και το 1291 κατέλα βα ν το Μ ελά γγειο ν κάστρο και το 1293 το κάστρο το υ Κρημνού. Το 1294 έπεσαν στα χέρ ια τω ν Τούρκων το Αγγελόκωμα και το Βηλόκωμα, Ε κσ τρατεία το υ α υ τοκ ρ ά το ρα Ανδρόνικου Β' Παλαιολόγου (1282-1328) σε συνδυασμό με επ ιθέσ εις το υ πρωτο- στράτορα Μ ιχαήλ Στρατηγόπουλου είχε μικρή επ ιτυχία λόγω το υ μ ικρού μ εγ έθ ο υ ς τω ν ελληνικώ ν δυνάμεω ν που χρησιμοποι- ήθηκαν. Ο Ανδρόνικος εγκα τέσ τη σ ε Κρή- τ ε ς π ολεμ ισ τές από τη β εν ετο κρ α το ύ μ ενη μεγαλόνησο σε σ τρα τιω τικές αποικίες κατά μήκος τω ν συνοριακών περιοχών και επέ-

βλεψ ε τ ις οχυρώσεις των ζωτικών πόλεω ν τη ς Νίκαιας, τη ς Προύσας, τη ς Ν ικομήδειας και του Λο- παδίου. Το 1294 ο σ τρα τη γός Α λέξιο ς Φιλανθρωπη- νός, γ εν ικό ς δ ιο ικη τής τη ς π ερ ιοχής του Ν υμφαίου και τη ς Λυδίας, και ο σ τρα τηγός Λιβαδάριος, δ ιο ικη τής το υ Νεόκα- στρου, χρησιμοποιώντας Κ ρήτες, Μ ικρασ ιάτες και Μ α κεδ όνες ε θ ε λ ο ν τέ ς ε π ιτέθηκα ν αιφνιδιαστικά κατά τω ν Τουρκομάνων το υ Μ αίανδρου και το υ ς αποδεκάτισαν. Π ροήλασαν στην Καρία σφάζοντα ς όποιον Τούρκο έβρ ισκαν μπροστά το υ ς και α- νακατέλαβαν τη ν πόλη το υ Μ ελανουδίου, συλ- λαμβάνοντας τόσους Τούρκους α ιχμαλώ τους ώστε “ η τιμή ενός Τούρκου δούλου να είναι μ ικ ρ ό τε ρη από τη ν τιμή ενός προ

Η ανα κα τά ληψ η της Ν ίκαιας από τα ελληνικά σ τρ α τεύ μ α τα το 1097.

β ά το υ ” , όπως αναφ έρει χαρακτηρισ τικά ο Μ άξιμος Πλανούδης. Το 1295 το όνομα του Φιλανθρωπηνού σκορπούσε το ν τρόμο σ τους εμ ίρ η δ ες τη ς νοτιοδυ τική ς Μ ικράς Ασίας. Ο γεννα ίος σ τρατηγός όμως στασία- σε και α υτοα να κηρύχθηκε αυτοκράτορας. Η ενέργε ιά του αυτή δ εν ε ίχε καλή συνέχεια. Γρήγορα συνελήφθη α ιχμάλω τος από το ν Λ ιβαδάριο και τυ φ λώ θηκε. Ο σ τρατός το υ δ ιαλύθηκε και οι Κ ρ ή τες αποχώρησαν απ ογοητευμένοι. Φυσικά ο μεγάλος χαμένος τη ς υπόθεσης ή τα ν ο Ελληνισμός της Μ ικράς Ασίας, αφού οι Τούρκοι αναθάρρη- σαν και άρχισαν πάλι με μεγα λύτερη έν τα ση τ ις επ ιδρομές τους. Πολλά χρόνια αργότερα , το 1323, ο α υτοκρά τορα ς Ανδρόνικος Β' χρησιμοποίησε και πάλι το ν Φιλανθρω- πηνό στη Μ ικρά Ασία για να λύσει τη ν πολιορκία τη ς Φ ιλαδέλφειας. Π ράγματι ε κ ε ίνος, παρά το ό τι ή τα ν τυφ λός, έπεισε το υ ς Τούρκους εμ ίρη δες να αποχωρήσουν - σύμφωνα με τη μαρτυρία το υ Γρήγορά. Τόσο μεγάλος ή ταν ο σεβασμός που ενέπ νεε σ τους εχθρο ύς.

Το 1295 είχε π ροηγηθεί μια προσπάθεια ενός τυχοδιώ κτη, του Λαχανά, ο οποίος συγκρ ότησ ε έναν σ τρατό από χω ρικούς τη ς π ερ ιοχής το υ Σαγγάριου για να αντιμετω π ίσει το υ ς Τούρκους, χωρίς αποτέλεσμα. Το 1299 οι Τούρκοι επικράτησαν πλήρως στην ύπαιθρο τη ς Μυσίας και τη ς Β ιθυνίας. Μόνο οι οχυρω μένες πόλεις άντεχαν, καθώς και κάποια μεγάλα κάστρα. Μ ε πλημμελή τροφ οδότησ η και αποστολή ενισχύσεων από τη ν Κωνσταντινούπολη ο χρόνος λ ε ιτουργούσ ε υπέρ τω ν Τούρκων. Οι π εριοχές το υ Νεόκαστρου, τη ς Αβάλας και τη ς Φιλαδέλφ εια ς ή τα ν ερη μω μένες και η Τρωάδα πλήρως ισοπεδωμένη. Το 1301 οι Τούρκοι κα τέλα βα ν τη ν Πέργαμο. Το ίδιο έ το ς ένα σώμα 2.000 Ελλήνων και Αλανών μ ισθοφ όρων η ττή θ η κ ε στο Βαφαίον τη ς Β ιθυνίας από το υ ς Οθωμανούς. Το 1302 ο Ανδρόνικος εκσ τρά τευσ ε και πάλι ενα ντίον των Τούρκων, αλλά η ττή θ η κ ε και κα τέφ υ γε στα τε ίχ η τη ς Μ αγνησίας το υ Ερμου. Οι Τουρ- κομάνοι εισέβαλαν στα περίχωρα σφάζοντα ς το υ ς κατο ίκους. Ο ταν ο α υ τοκρά το ρας έφ υ γε από τη ν πόλη μαζί το υ αποχώρησαν και όσοι Ε λληνες κάτο ικο ι μπορούσαν. Το 1303 οι Τούρκοι κα τέλαβαν τη ν Ασσο, απ έναντι από τη Μ υτιλήνη, που ή τα ν γεμά τη π ρόσφυγες από τις γύρω π ερ ιοχές. Το τ έ λος αυτώ ν τω ν ανθρώπων ή ταν τραγικό. Βρήκαν το ν θάνατο στα χέρ ια τω ν νομάδων. Την ίδια τύ χη είχαν η Κύζικος, οι Πηγές και ο ι Κ εγχρ εές. Το 1304 οι Τούρκοι εισήλ- θ α νσ τη ν Εφεσο και το 1305 στις Σάρδεις. Η Μ ίλητος είχε τη ν ίδια τύχη και σύντομα ακολούθησε η Σμύρνη. Το 1317 όσοι κάτο ικοι δ εν είχαν σφαγεί κα τέφ ευ γα ν στα νησιά του Αιγαίου ή τη Θράκη. Οποιος έμ εν ε είχε να επ ιλ έξε ι ανάμεσα στον εξισλαμισμό (ε- κτουρκισμό) ή το ν θάνατο. Το 1326 οι Οθωμανοί Τούρκοι κα τέλαβαν μ ετά από πολύχρονη πολιορκία τη ν Προύσα.

Το 1329 ο βασιλεύς αυτοκράτω ρ Ανδρόνικος Γ ’ Παλαιολόγος εκσ τρά τευ σ ε ενα ντίον τω ν Τούρκων, αλλά η ττή θ η κ ε στο Π ε


Οι ο ρ δ ές των Τουρκομάνων αφάνισαν στην κ υ ρ ιο λεξία κ ά θ ε τ ι το ελληνικό στη Μ ικρ ά Ασία.

λεκάνου. Η εκσ τρ α τεία αυτή ή τα ν η τ ε λ ε υ ταία οργανω μένη επιχείρηση ελληνικού σ τρ α τεύ μα τος στη Μικρά Ασία πριν το 1919. Λόγω έλλειψ ης ανδρών και πόρων η κυβέρνηση στην Κωνσταντινούπολη δ έ χ θ η κ ε με μοιρολατρία τη ν είδηση τη ς πτώσης τη ς δ οξα σ μένης Νίκαιας (στις 2 Μ αρτίου 1331), καθώς και τη ς Ν ικομήδειας το 1337. Η μόνη μικρασιατική πόλη που παρ έμ εν ε π λέον σε ελλην ικά χέρ ια ή τα ν η Φιλαδέλφεια , η οποία αγω νιζόταν μόνη τη ς βαθιά μέσα στην “τουρ κική θάλασσα” . Θα έ μ εν ε ελληνική ως το 1390.

ΕΠ ΙΛ Ο ΓΟ Σ - ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑΗ κα τεσ τρ α μμένη Μικρά Ασία βρισκό

ταν π λέον στα χέρ ια τω ν Τούρκων, εκ τό ς από τη ν περιοχή το υ Π όντου που αγωνιζότα ν ακόμα. Ο ταν το 1461 η Τραπεζούντα έ πεσε στα χέρ ια των Οθωμανών ο κύκλος έ κλεισε. Η Μ ικρά Ασία ή τα ν το υ ρ κο κρ α τού μενη μ ετά από 416 χρόνια λυσσαλέων αγώνων ανάμεσα σε Ελληνες και Τούρκους. Τα ίχνη αυτώ ν τω ν αγώνων μπορούμε να τα βρούμε στα α μ έτρ η τα πεδία τω ν μαχών από το Αιγαίο μέχρ ι τα υψίπεδα τη ς Καππαδο

κίας και από το ν Π όντο μέχρ ι τη ν Κιλικία.Σε γ εν ικ ές γραμμές αυτό που πρέπει να

ειπ ω θεί είναι ό τι ο Ελληνισμός πολέμησε με πείσμα και με ό λες το υ τ ις δυνάμεις κατά τω ν Τούρκων, π ολλές φ ο ρ ές όμως β ρ έθ η κ ε “ με δ εμ ένα τα χ έρ ια ” . Η σ υνεχής απειλή από τη Δύση και κυρίως η άλωση τη ς Πόλης από το υ ς σ ταυροφ όρους το 1204, καθώς και οι εσ ω τερ ικές έρ ιδ ες και διαμάχες, δ εν άφησαν το υ ς Ε λληνες να εκμ ετα λ - λ ευ θ ο ύ ν ό λες το υ ς τις δυνάμεις για να σώσουν τη Μικρά Ασία από τη ν τουρκική λαίλαπα. Γεγονότα - κλειδ ιά για τη ν τύχη τη ς Μ ικράς Ασίας ή τα ν η εγκλημα τική ενέρ γεια του Ανδρόνικου Δούκα κατά τη μάχη του Μ αντζικέρ τ, η τύφλω ση του Ρωμανού Δ ’ Δ ιογένη που ακολούθησ ε τη ν ή ττα του, καθώ ς και οι προδοσίες τω ν Ν ικηφόρου Γ' Βο- τα νειά τη (1077) και Ν ικηφόρου Μελισσηνού (1080), που κυ ρ ιολεκτικά έφ ερ α ν το υς Τούρκους μέσα στη Μ ικρά Ασία. Η μάχη του Μ υριοκέφ αλου (17/9/1176) έκρ ινε τα πάντα σε όλη τη ν Ελληνική Ανατολή.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ(1) ΜΙΧΑΗΛ ΑΤΤΑΛΕΙΑΤΗΣ, εκδ. Κανάκη. Αθήνα, 1997.(2) ΝΙΚΗΦΟΡΟΣ ΒΡΥΕΝΝΙΟΣ, εκδ. Κανάκη, Αθήνα, 1996.(3) Αννα Κομνηνή: ΑΛΕΞΙΑΣ, εκδ. Αγρα. Αθήνα, 1992.(4) Μιχαήλ Ψελλός: ΧΡΟΝΟΓΡΑΦΙΑ, εκδ. Αγρα, Αθήνα 1993.(5)Αθηνά Κόλια -Δ ερμ ιτζόκη : Ο ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΣ “ΙΕΡΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ", εκδ. Σ τ. Δ. Βασιλόπουλος, Αθήνα, 1991.(β)Α.Γ.Κ. Σαββίδης: ΟΙ ΤΟΥΡΚΟΙ ΚΑΙ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ, εκδ. Δόμος, Αθήνα, 1996.(7) Α.Γ.Κ. Σαββίδης: ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΤΟΥΡΚΙΚΑ ΜΕΛΕΤΗΜΑΤΑ, εκδ. Ηρόδοτος, Αθήνα, 1991.(8) Ιωάννης Ε. Καραγιαννόπουλος: ΙΣΤΟΡΙΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ, εκδ. Βάνιας, Θεσσαλονίκη, 1991.(9) Κωνσταντίνου Παπαρρηγόπουλου: ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ, εκδ. Κάκτος, Αθήνα, 1992.(10) Donald M. Nicol: ΟΙ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΙ ΑΙΩΝΕΣ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ 1261-1453, εκδ. Παπαδήμα, Αθήνα, 1996.(11) Κωνσταντίνος Βαρζάς: Η ΓΕΝΕΑΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΚΟΜΝΗΝΩΝ, εκδ. Κέντρο Βυζαντινών Ερευνών, Θεσσαλονίκη, 1984.(12) Παύλου Καλλιγά: ΛΑΣΚΑΡΙΔΑΙ ■ ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΙ, εκδ. Δημιουργία. Αθήνα, 1997.(13)Σπάρου Βρυώνη: Η ΠΑΡΑΚΜΗ ΤΟΥ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ ΣΤΗ ΜΙΚΡΑ ΑΣΙΑ ΚΑΙ Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΞΙΣΛΑΜΙΣΜΟΥ, εκδ. Μορφωτικό Ιδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα, 1996.(14) Νεοκλής Σαρρής: ΟΣΜΑΝΙΚΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ, εκδ. Αρσενίδης, Αθήνα.(15) Αλκμήνη Σταυρίδου: ΝΙΚΑΙΑ ΚΑΙ ΗΠΕΙΡΟΣ ΤΟΝ 13ο ΑΙΩΝΑ. εκδ. Βάνιας, Θεσσαλονίκη, 1991.

49


ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΓΕΔΕΩΝΥπ οστράτηγος ε.α .

τ. κ α θ η γ η τή ς Σ τρ α τιω τικ ή ς Ισ το ρ ία ς Σ ΣΕ

ΕΠΙΘΕΣΗ ΣΤΟ ΠΡΑΣΙΝΟ ΝΗΣΙ

ΜΙΑ ΕΠΙΤΥΧΙΑ ΤΩΝ ΙΣΡΑΗΛΙΝΩΝ ΒΑΤΡΑΧΑΝΘΡΩΠΩΝ

Φ ω τογραφία του Πράσινου Νησιού τον Ιούλ ιο του 1969. Σ το δ εξ ιό άκρο δ ια κ ρ ίνετα ι η θ έσ η το υ ραντάρ.

■ ' ΐ :' l 'M f r

t * ν ν * ' ■ * . . 9 .» ■ ; , ; ! ί ν $ »■ ' "

«# “ ' V

ΤΟ ΠΡΑΣΙΝΟ ΝΗΣΙ ΗΤΑΝ ΕΝΑ ΟΧΥΡΟ ΤΩΝ ΑΙΓΥΠΤΙΩΝ ΣΤΗ ΒΟΡΕΙΑ ΑΚΡΗ ΤΟΥ ΚΟΛΠΟΥ ΤΟΥ ΣΟΥΕΖ, ΠΟΥ ΕΦΡΑΖΕ ΤΗ ΝΟΤΙΑ

ΕΙΣΟΔΟ ΤΗΣ ΔΙΩΡΥΓΑΣ ΚΑΙ ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΕΙΧΑΝ ΜΕΤΑΤΡΕΨΕΙ ΣΕ

«ΣΚΑΝΤΖΟΧΟΙΡΟ». ΑΥΤΟΓΛ ΕΠΕΛΕΞΑΝ 0 1 ΙΣΡΑΗΛΙΝΟΙ ΓΙΑ ΝΑ50— ΠΡΟΣΒΑΛΟΥΝ ΜΕ ΜΙΑ ΔΥΝΑΜΗ

ΚΑΤΑΔΡΟΜΕΩΝ ΤΟΥ ΝΑΥΤΙΚΟΥ (ΒΑΤΡΑΧΑΝΘΡΩΠΩΝ) ΤΗ ΝΥΚΤΑ ΤΗΣ 19/20 ΙΟΥΛΙΟΥ 1969, ΤΗ ΣΤΙΓΜΗ ΠΟΥ 0 ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΕΤΟΙΜΑΖΟΤΑΝ ΝΑ ΠΑΤΗΣΕΙ ΤΟ ΠΟΔΙ ΤΟΥ ΣΤΗ ΣΕΛΗΝΗ.

Ο τα ν ο ι Α ιγ ύ π τιο ι σ υ ν ή λ θ α ν απ ό τ η ν ή τ τ α το υ π ο λ έμ ο υ τω ν Ε ξι Η μ ερ ώ ν το υ 1967, ά ρ χ ισ ε μ ε δ ικ ή τ ο υ ς π ρ ω το β ο υ λ ία έ ν α ς π ό λ ε μ ο ς φ θ ο ρ ά ς . Κ α τά τη δ ιά ρ κ ε ια το υ

π ο λ έμ ο υ α υ το ύ π ρ ο σ π ά θη σ α ν να α ν τ ι- δ ρ ά σ ο υ ν σ τη ν π α ρ ο υσ ία τω ν Ισ ρα ηλι- νώ ν σ τη ν π ερ ιο χ ή τ η ς δ ιώ ρ υ γ α ς μ ε μ α ζ ικ ο ύ ς β ο μ β α ρ δ ισ μ ο ύ ς π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ τ η ς ισ ρ α η λ ιν ή ς γ ρ α μ μ ή ς Μ π α ρ-Λ ε6 . Σι- γά -σ ιγά ο ι Α ιγ ύ π τιο ι έ γ ιν α ν π ιο τ ο λ μ η ρο ί κα ι ά ρ χ ισ α ν να ε κ τ ε λ ο ύ ν ε π ιδ ρ ο μ έ ς μ ε κ α τα δ ρ ο μ ικ ά τ μ ή μ α τ α π έρ α από τη δ ιώ ρ υ γα , να σ τή ν ο υ ν ε ν έ δ ρ ε ς σ ε ισ- ρ α η λ ιν έ ς π ερ ιπ ό λ ο υ ς κα ι να ε ν ε ρ γ ο ύ ν κ ρ ο ύ σ ε ις σ ε ο χ υ ρ έ ς θ έ σ ε ις . Ο ι Ισ ρ α η λι- ν ο ί α π ά ντη σ α ν σ τέ λ ν ο ν τα ς κ α τ α δ ρ ο μ ικά τ μ ή μ α τ α μ ε ε λ ικ ό π τ ε ρ α β α θ ιά σ τη ν

κ ο ιλά δ α τ ο υ Ν ε ίλ ο υ γ ια να π ρ ο σ β ά λο υ ν έ ρ γ α υ π ο δ ο μ ή ς κα ι να δ ε ί ξ ο υ ν σ το υ ς Α ιγ υ π τ ίο υ ς ό τ ι ή τα ν ε υ ά λ ω το ι. Π α ρ ά λλ η λ α ε ν ε ρ γ ο ύ σ α ν κ α τ α δ ρ ο μ ικ έ ς επ ιχ ε ιρ ή σ ε ις σ τη ν α ιγ υ π τια κ ή ό χ θ η τ η ς δ ιώ ρ υ γα ς , α λλά α υ τ έ ς π ε ρ ιο ρ ίζ ο ν τα ν σε ανα γ νω ρ ίσ ε ις , ε ν έ δ ρ ε ς κα ι ν α ρ κ ο θ ε τ ή σ εις . Ο μω ς ο ι Α ιγ ύ π τιο ι δ ε ν ε λ ά τ τω σ α ν κ α θ ό λ ο υ τ ις δ ρ α σ τ η ρ ιό τ η τ ε ς τ ο υ ς . Ετσ ι η ισ ρ α η λ ινή δ ιο ίκη σ η δ ιέ τ α ξ ε τ ις μ ο ν ά δ ε ς τ η ς να σ υ ν τά ξ ο υ ν κ α τα λ ό γ ο υ ς μ ε σ τό χ ο υ ς σ τη ζώ νη τ η ς δ ιώ ρ υ γα ς .

Τον Ιο ύ λ ιο το υ 1969 ο ι Α ιγ ύ π τιο ι ε - κ τ έ λ ε σ α ν μια ε π ιτυ χ η μ έ ν η κ α τα δ ρ ο μ ή σ το ν ο τ ιό τ ε ρ ο ά κ ρ ο τ η ς γ ρ α μ μ ή ς Μ π α ρ -Λ εβ , μ ε α π ο τέ λ ε σ μ α να σ κ ο τώ σ ο υ ν ε π τά ά ν δ ρ ε ς κα ι να π ά ρ ο υ ν μαζί τ ο υ ς έ ν α ν α ρ ιθ μ ό α ιχμα λώ τω ν. Υ σ τερ α

από α υ τή τ η ν ε π ιτυ χ ία τ ο υ ς η σ τρ α τ ιω τ ικ ή η γεσ ία τω ν Ισ ρ α η λινώ ν α π οφ ά σ ισ ε να δώ σ ει μ ια γ ρ ή γ ο ρ η α π ά ντησ η . Ω ς σ τό χ ο ς ε π ιλ έ χ θ η κ ε το Π ράσ ινο Νησί. Η επ ιχ ε ίρ η σ η α ν α τ έ θ η κ ε σ ε μια μ ικ τή δ ύ να μ η α π ο τε λ ο ύ μ ε ν η από ο μ ά δ α κ α τα δ ρ ο μ έ ω ν το υ Ν α υ τ ικ ο ύ κα ι ο μ ά δ α α ν α γνώ ρ ισ η ς υπό τη δ ιο ίκη σ η το υ δ ιο ικ η τή τω ν κ α τα δ ρ ο μ έω ν το υ Ν α υ τ ικ ο ύ , α ν τ ι- π λο ία ρχο υ Ζ ε ’έβ Α λ μ ό γ κ . Ω ς χ ρ ό ν ο ς ε ν έ ρ γ ε ια ς ο ρ ίσ τη κ ε η ν ύ κ τα τ η ς 19/20 Ιο υ λ ίο υ , π ρ ά γμ α π ου σ ή μ α ιν ε ό τ ι ο Α λ μ ό γ κ ε ίχ ε σ τη δ ιά θ εσ ή το υ μ ό λ ις μ ια ε β δ ο μ ά δ α γ ια να σ χ εδ ιά σ ε ι τ η ν ε π ιχ ε ίρ η σή το υ , να π ρ ο ε το ιμ ά σ ε ι τ ο υ ς ά ν δ ρ ε ς το υ κα ι να τ η ν ε κ τ ε λ έ σ ε ι .

Ο ι β α τρ α χ ά ν θ ρ ω π ο ι δ ε ν ε ίχ α ν δ ια δ ρ α μ α τ ίσ ε ι μ έχ ρ ι τ ό τ ε σ η μ α ν τ ικ ό ρ ό λο σ το υ ς π ο λ έ μ ο υ ς το υ Ισ ραήλ. Το μ ό ν ο α ξ ιό λ ο γ ο κ α τό ρ θ ω μ ά τ ο υ ς ή τα ν η β ύ θ ιση ε ν ό ς α ιγ υ π τια κ ο ύ π ο λ ε μ ικ ο ύ έ ξω από τη Γάζα, ε μ β ο λ ίζ ο ν τ ά ς τ ο μ ε π λο ιά - ρ ια -β ό μ β ες κ α τά τη δ ιά ρ κ ε ια το υ π ο λ έ μου τ η ς Α ν ε ξα ρ τη σ ία ς (1948). Κ α τά τ ο ν π ό λ εμ ο τω ν Ε ξι Η μ ερ ώ ν δ ε ν ε ίχ α ν κ α μία ε π ιτυ χ ία ε κ τ ό ς από τη σ ύ λλη ψ η , από τ ο υ ς Α ιγ υ π τίο υ ς , μ ια ς ο μ ά δ α ς τ ο υ ς σ το λ ιμ ά ν ι τ η ς Α λ ε ξ ά ν δ ρ ε ια ς . Ο τα ν ά ρ χ ισ ε ο π ό λ ε μ ο ς φ θ ο ρ ά ς τ ο ύ ς α ν α τ έ θ η κ α ν α π ο σ το λ έ ς μ ε τα φ ο ρ ά ς ε ιδ ι κώ ν δ υ ν ά μ ε ω ν σ το α ιγ υ π τια κ ό έ δ α φ ο ς , γ ια τη δ ιε ν έ ρ γ ε ια κ α τα δ ρ ο μ ικ ώ ν επ ιχ ε ιρ ή σ εω ν κα ι ανα γνω ρ ίσ εω ν. Ο Α λ μ ό γ κ ε π α ν ε ιλ η μ μ έ ν α ε ίχ ε ζ η τή σ ε ι να αναλά - β ο υ ν ο ι ά ν δ ρ ε ς το υ α ν ε ξ ά ρ τ η τ ε ς α π οσ το λ έ ς . Τ ελ ικά το υ δ ό θ η κ ε η ά δ ε ια να ο ρ γα νώ σ ε ι μ ια κ α τα δ ρ ο μ ικ ή επ ιχ ε ίρ η σ η σ το α ιγ υ π τια κ ό έ δ α φ ο ς . Η επ ιχ ε ίρ η σ η α υ τή , π ου έ γ ιν ε τ ο ν Ιο ύ ν ιο το υ 1969, σ η μ ε ίω σ ε μ εγ ά λ η επ ιτυ χ ία κα ι α ν α π τέ ρω σ ε τ ο η θ ικ ό τω ν α ν δ ρ ώ ν το υ . Π α ρ ά λ λ η λ α ο δ ιο ικ η τή ς τω ν α λ ε ξ ιπ τω τ ισ τώ ν κα ι ο ρ γ α ν ω τή ς ό λω ν τω ν κ α τ α δ ρ ο μ ικώ ν ε ν ε ρ γ ε ιώ ν τω ν Ισ ρα η λινώ ν, σ τρ α τ η γ ό ς Ρ α φ ο ύ λ Ε'ι'τάν, σ κ έ φ θ η κ ε ό τ ι μ ε τά από τ ις « ε ξ ε τά σ ε ις » α υ τ έ ς ο ι β α τ ρ α χά νθ ρ ω π ο ι θ α ή τα ν ικα νο ί να η γ η θ ο ύ ν τ η ς ε π ιχ ε ίρ η σ η ς κ α τά το υ Π ράσ ινου Ν ησ ιού .

Το Π ρά σ ινο Νησί ή τα ν μ ια μ ικ ρ ή κ ο ρ α λ λ ιο γ ε ν ή ς έ ξα ρ σ η το υ β υ θ ο ύ α π έν α ν τ ι από τη ν ό τ ια έ ξ ο δ ο τ η ς δ ιώ ρ υ γ α ς το υ Σ ο υ έζ , μ ε σ χήμ α L κα ι μ ή κ ο ς μ ό λ ις 100 μ έτρ ω ν. Για τ ο ν λό γο α υ τό ο ι Α γ γλ ο ι ε ίχ α ν κ τ ίσ ε ι πάνω το υ έν α ο χυ ρ ό . Οι Α ιγ ύ π τ ιο ι ε ίχ α ν ε ξο π λ ίσ ε ι μ ε π υ ρ ο β ό λ α τ ο ο χ υ ρ ό α υ τό , μ ε σ υ ν έπ ε ια να α π ο τε - λ ε ί σ η μ α ν τ ικ ή α π ειλή γ ια τα ισ ρ α η λ ινά α ερ ο π λ ά ν α π ου π ε το ύ σ α ν χ α μ η λ ά γ ια να α π ο φ ύ γ ο υ ν τ ις π υ ρ ο β ο λ α ρ χ ίε ς SAM τω ν Α ιγυπ τίω ν. Το Π ράσ ινο Νησί λόγω τ η ς ε γ γ ύ τ η τ ά ς το υ μ ε τ η ν α ιγ υ π τια κ ή α κ τή υ π ο σ τη ρ ιζ ό τα ν ά ν ε τα μ ε π υρ ά π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ . Γ εν ικ ά ή τα ν έ ν α ς π ολύ δ ύ

Α ερ οψ ω τογρ αφ ία το υ Π ράσινου Νησιού.

σ κ ο λο ς σ τό χ ο ς κα ι γ ια τ ο ν λ ό γ ο α υ τό ε - π ιλ έ χ θ η κ ε . Αν η κ α τα δ ρ ο μ ή ή τα ν ε π ιτυ χ ή ς θ α κ α τ ά φ ε ρ ν ε έν α ισ χυρό π λή γμ α σ το η θ ικ ό τω ν Α ιγυ π τίω ν , ενώ π α ρ ά λ λ η λ α θ α τό ν ω ν ε τ ο η θ ικ ό τω ν Ισ ρ α η λι- νώ ν, π ου τ ε λ ε υ τ α ία ε ίχ ε α ρ χ ίσ ε ι να π έ φ τ ε ι λόγω τω ν α υ ξα ν ό μ εν ω ν απωλειώ ν. Ε ίνα ι ά λ λ ω σ τε γ νω σ τό ό τ ι σ ε έ ν α ν π ό λ ε μ ο φ θ ο ρ ά ς τ ο η θ ικ ό έ χ ε ι π ολύ μ ε γ α λ ύ τ ε ρ η σ ημασ ία από τα ό π ο ια οπ λ ικά σ υ σ τή μ α τα κα ι ά λ λ α υ λ ικά . Φ υσ ικά κ α ν έ ν α ς δ ε ν ή θ ε λ ε να σ κ ε φ θ ε ί τ ι θ α σή- μ α ιν ε μ ια α π ο τυ χ ία τω ν Ισραηλινώ ν. Ο πως ε ίπ ε α ρ γ ό τε ρ α ο σ τρ α τη γ ό ς Ε ϊτά ν , τ ο Π ρά σ ινο Ν ησ ί θ α μ π ο ρ ο ύ σ ε να ε ξ ο υ δ ε τ ε ρ ω θ ε ί από τ η ν Ισ ρ α η λ ινή Α ε ρ ο π ο ρία. Κ ρ ίθ η κ ε ό μω ς α να γκα ία η π ρ ο σ β ο λή το υ μ ε κ α τ α δ ρ ο μ ε ίς γ ια να δ ο υ ν οι

Ο υποναύαρχος Ζ ε ’έβ Α λμόγκ, αρχηγός Ν α υ τικο ύ κ α τά το δ ιά σ τημα 1981-84.

Α ιγ ύ π τιο ι ό τ ι ο ι Ισ ρ α η λ ινο ί υ π ε ρ τ ε ρ ο ύ σαν σ το ν αγώ να α υ το ύ το υ ε ίδ ο υ ς .

Το ο χ υ ρ ό το υ Π ρά σ ινου Ν ησ ιού α- π ο τ ε λ ε ί τ ο από μ ια εν ια ία ο ικ ο δ ο μ ή ε ν ό ς ο ρ ό φ ο υ μ ε μια ε σ ω τε ρ ικ ή α υλή . Σ τη ν ο ρ ο φ ή υ π ή ρ χα ν τ έ σ σ ε ρ ις θ έ σ ε ις Α /Α π υ ρ ο β ό λ ω ν τω ν 85 mm κα ι δ ύ ο τω ν 130 mm. Υ π ήρχαν επ ίσ η ς 13 π ο λ υ β ο λ ε ία γ ια τ η ν π ρο σ τα σ ία το υ απ ό π ρ ο σ β ολή απ ό τη θ ά λα σ σ α . Η δ ύ ν α μ η τ η ς φ ρ ο υ ρά ς το υ α ν ερ χ ό τα ν σ ε 70-80 ά ν δ ρ ες , από τ ο υ ς ο π ο ίο υ ς α ρ κ ε τ ο ί α ν ή κ α ν σ τις ε ιδ ικ έ ς δ υ ν ά μ ε ις . Γύρω από το ο χ υ ρ ό υ π ή ρ χε έ ν α ς το ίχ ο ς π ου π ε ρ ιέ β α λ λ ε το μ ε γ α λ ύ τ ε ρ ο μ έ ρ ο ς το υ . Ενα ά ν ο ιγ μ α π ου υ π ή ρ χ ε σ το ν το ίχ ο ε ξ υ π η ρ ε τ ο ύ σ ε έ ν α μ ικ ρ ό α γ κ υ ρ ο β ό λ ιο , α λλά το ά ν ο ιγ μα α υ τό κ α λ υ π τό τα ν ε ύ κ ο λ α μ ε π υρά. Το α δ ύ ν α το σ η μ ε ίο β ρ ισ κ ό τα ν σ τη β ό ρ ε ια π λ ευ ρ ά το υ ο χ υ ρ ο ύ , όπ ου ο το ίχ ο ς δ ε ν κ α τ έ β α ιν ε κ ά θ ε τ α π ρ ο ς τη θ ά λ α σ σα. α λλά μ ε κλίση ό χ ι τό σ ο α π ό το μ η ώ σ τε να μη μ π ο ρ ε ί να α ν α ρ ρ ιχ η θ ε ί έ ν α ς ά ν δ ρ α ς μ ε τ ο ν φ ό ρ το το υ . Για τ ο ν λόγο α υ τό ο ι Α ιγ ύ π τιο ι ε ίχ α ν τ ο π ο θ ε τ ή σ ε ι σ το σ η μ ε ίο α υ τό τ ρ ε ις σ ε ιρ έ ς σ υ ρ μ α το π λ έ γ μ α το ς . Από τ ο σ η μ ε ίο ε κ ε ίν ο ξ ε κ ι ν ο ύ σ ε μ ια γ έ φ υ ρ α -π ρ ο β λ ή τα π ου ε κ τ ε ι ν ό τα ν 45 μ έ τρ α μ έσ α σ τη θ ά λα σ σ α και σ τη ν ά κρ η τ η ς υ π ή ρ χ ε έ ν α ς π υ ρ γ ίσ κο ς μ ε ε ικ ο ν ικ ή θ έσ η ρ α ν τά ρ κα ι π ο λ υ β ο λ ε ία . Ο ι ά ν δ ρ ε ς τ ο υ ο χ υ ρ ο ύ β ρ ίσ κ ο ν τ α ν σ ε δ ια ρ κή ε τ ο ιμ ό τ η τ α , γ ε γ ο ν ό ς π ου κ α θ ισ το ύ σ ε α δ ύ ν α τη τ η ν π ρ ο σ έγ γ ισ η το υ ν η σ ιο ύ μ ε β ά ρ κ ε ς κα ι δ ύ σ κ ο λη α κ ό μ α κα ι από κ ο λ υ μ β η τ έ ς . Ε τσ ι ο μ ό ν ο ς τρ ό π ο ς π ρ ο σ έγ γ ισ η ς το υ νη σ ιο ύ π ου έ δ ιν ε π ιθ α ν ό τ η τ ε ς να τ ο π λη σ ιά σ ο υ ν α θ έ α τ ο ι ή τα ν κ ά τω από τη θ ά λ α σ σα. Η τα ν μ ια μ έ θ ο δ ο ς π ου δ ε ν ε ίχ ε επ ι- χ ε ιρ η θ ε ί π ο τ έ σ ε τό σ ο μ εγ ά λ η κλ ίμ α κ α από τ ο υ ς Ισ ρ α η λ ιν ο ύ ς β α τρ α χ α ν θ ρ ώ


52

π ο υ ς κα ι ό λο ι α ν τ ιλ α μ β ά ν ο ν τα ν τ ο μ έ γ ε θ ο ς τ η ς π ρ ο σ π ά θ ε ια ς . Ο ι β α τρ α χ ά ν θ ρ ω π ο ι έ π ρ επ ε να κ ο λ υ μ π ή σ ο υ ν κά τω από τ ο ν ε ρ ό μ ια σ η μ α ν τ ικ ή α π όσ τα σ η, μ ε τ α φ έ ρ ο ν τ α ς ό λ ο τ ο ν οπ λ ισ μ ό κα ι τα ά λ λ α υ λ ικά π ου α π α ιτο ύ ν το γ ια τ η ν ε κ τ έ λ ε σ η τ η ς α π ο σ το λή ς το υ ς , να β γ ο υ ν σ τη ν ε π ιφ ά ν ε ια κ ά τω από τη μ ύ τη - κ υ ρ ιο λ ε κ τ ικ ά - τω ν α ν τιπ ά λ ω ν τ ο υ ς κα ι να μ ε τα τ ρ α π ο ύ ν τα χ ύ τα τα σ ε μ α χ η τ έ ς τ η ς ξ η ρ ά ς έ χ ο ν τα ς τ α όπ λα τ ο υ ς έ τ ο ιμ α γ ια μ ά χη . Ο ι ά ν δ ρ ε ς το υ Α λ μ ό γ κ δ ο κ ίμ α σ αν τη μ έ θ ο δ ο α υ τή σ ε α κ τ έ ς τ η ς Μ ε σ ο γ ε ίο υ κα ι δ ια π ίσ τω σ α ν ό τ ι ή τ α ν δ ύ σ κο λη , α λλά όχ ι α κ α τό ρ θ ω τη . Μ ια π ρ ό σ θ ε τη δ υ σ κ ο λ ία ή τα ν ο α ρ ιθ μ ό ς τω ν ανδρώ ν. Ο ι 20 α υ το ί ά ν δ ρ ε ς θ α έπ ρ επ ε να κ ιν ο ύ ν τα ι κά τω από το ν ε ρ ό ε υ θ υ γ ρ α μ μ ισ μ έν ο ι γ ια να μη χ ά σ ου ν τη μ ε τ α ξ ύ τ ο υ ς επ α φ ή . Α υ τό ή τα ν δ ύ σ κ ο λ ο ό τα ν ε κ ιν ο ύ ν τ ο δ ύ ο μ ό νο β α τρ α χ ά ν θ ρ ω π ο ι π ου έ π ρ επ ε να ε ίν α ι δ ε μ έ ν ο ι μ ε έ ν α κ ο μ μ ά τ ι σ χο ιν ί γ ια να μη χω ρίσ ουν. Ε ύ κ ο λ α α ν τ ιλ α μ β ά ν ε τα ι κά π ο ιο ς τ ι θ α σ ή μ α ιν ε ό τα ν ο ι β α τρ α χ ά ν θ ρ ω π ο ι θ α ή τα ν ε ίκο σ ι!

Α φ ο ύ ε λ ή φ θ η η απ όφ α σ η να γ ίν ε ι η επ ιχ ε ίρ η σ η μ ε τ ο ν τρ ό π ο α υ τό έ γ ιν ε ο σ χ εδ ια σ μ ό ς . Ο ι 20 ά ν δ ρ ε ς το υ Α λ μ ό γ κ θ α π λη σ ία ζα ν μ ε τ ο ν τρ ό π ο π ου π ροα- ν α φ έ ρ θ η κ ε τ ο Π ρά σ ινο Νησί, ενώ ο ι 20 ά ν δ ρ ε ς τ η ς ο μ ά δ α ς α να γ νώ ρ ισ η ς θ α α κ ο λ ο υ θ ο ύ σ α ν σ ε α π όσ τα σ η α σ φ α λ ε ία ς μ ε λ α σ τ ιχ έ ν ιε ς β ά ρ κ ε ς . Μ ό λ ις ο ι β α τ ρ α χ ά νθ ρ ω π ο ι ε ξα σ φ ά λ ιζ α ν τη β ό ρ ε ια π λ ε υ ρ ά το υ νη σ ιο ύ θ α ε ιδ ο π ο ιο ύ σ α ν το δ ε ύ τ ε ρ ο κύ μα , π ου θ α α π ο β ιβ α ζό τα ν γ ια να ε ξ ο ν τ ώ σ ε ι τ ο υ ς ά ν δ ρ ε ς τ η ς α ιγ υ π τ ια κ ή ς φ ρ ο υ ρ ά ς ο ι ο π ο ίο ι θ α ε ίχ α ν δ ια σ ω θ ε ί κα ι να α ν α τ ιν ά ξ ε ι τ ο ο χυ ρ ό . Σ τη σ υ ν έχ ε ια ο ι ά ν δ ρ ε ς ά ρ χ ισ α ν να π ρ ο ε το ιμ ά ζ ο ν τα ι ε ν τ α τ ικ ά γ ια τ η ν α π οσ το λή , χ ρ η σ ιμ ο π ο ιώ ν τα ς γ ια τ ις π ρ ο α σ κή σ ε ις τ ο υ ς π α λ α ιο ύ ς α σ τυ ν ο μ ικ ο ύ ς σ τα θ μ ο ύ ς ή α κ ό μ α κα ι π α λα ιά φ ρ ο ύ ρ ια τω ν Σ τα υ ρ ο φ ό ρ ω ν . Σ τ ις π ρ ο α σ κ ή σ ε ις ο ι β α τρ α χ ά ν θ ρ ω π ο ι κ ο λύ μ π η σ α ν σ ε β ά θ ο ς 4 μ έ τρ ω ν φ ο ρ τω μ έ ν ο ι μ ε οπ λ ισ μ ό , π υ ρ ο μ α χ ικ ά κα ι ά λ λ α υ λ ικ ά β ά ρ ο υ ς μ έ χ ρ ι 30 κιλά. Τα όπ λα τ ο υ ς , α υ τό μ α τα Uzi κα ι Kalashnikov, ο π λ ίζο ν τα ν μ έσ α σ το ν ε ρ ό και υ π ή ρ χ ε δ υ ν α τ ό τ η τ α ά μ εσ η ς β ο λ ή ς μ ό λ ις έ β γ α ιν α ν από α υ τό . Δ ύ ο η-

ΑΙΓΎΠΤΟΣ

Φάση από την εκπ αίδευση των Ισραηλινώ ν βατραχανθρώπων. Φ έρουν α υ τό μ α τα Uzi.

μ ε ρ ε ς π ρ ιν απο τ η ν κ α θ ο ρ ισ μ έ ν η η μ ε ρ ο μ η ν ία η ο μ ά δ α μ ε τ α φ έ ρ θ η κ ε σ το Ρας Σ ο υ δ ά ρ , σ τη ν α κ τή τ η ς χ ερ σ ο ν ή σ ο υ το υ Σ ινά , ό π ο υ μ ε λ έ τ η σ ε τ η ν α π ο σ το λή τη ς .Δ ιο ικ η τή ς το υ κ ύ μ α το ς τω ν β α τρ α χ α ν θ ρ ώ π ω ν ή τα ν ο λ ο χ α γ ό ς Ν το β , ε π ικ ε φ α λ ή ς τ ο υ τ μ ή μ α τ ο ς ε κ π α ίδ ευ σ η ς τω ν β α τρα χα νθρ ώ π ω ν. Α π ο σ το λ ή το υ ή τα ν να ο δ η γ ή σ ε ι τ ο υ ς ά ν δ ρ ε ς το υ κά τω από το ν ε ρ ό σ τη σω στή κ α τ ε ύ θ υ ν σ η κα ι να τ ο υ ς β γ ά λ ε ι σ το Π ράσ ινο Ν ησ ί έ τ ο ιμ ο υ ς γ ια δρά σ η . Για τ η ν ε κ τ έ λ ε σ η τ η ς α π ο σ το λ ή ς τ ο ύ ς ε ίχ ε χω ρ ίσ ει σ ε τ έ σ σ ε ρ ις ο μ ά δ ε ς . Η κ ά θ ε ο μ ά δ α α π ο τε λ ε ί- τ ο από δ ύ ο α ξ ιω μ α τ ικ ο ύ ς κα ι τ ρ ε ις ο π λ ίτε ς .Ο ι α π ο σ το λ έ ς τω ν ο μ ά δ ω ν ή τα ν :• Η π ρώ τη έ π ρ επ ε να κ ό ψ ε ι τ ις τ ρ ε ις σ ε ιρ έ ς σ υ ρ μ α το π λ έ γ μ α το ς μ ε σ υ ρ μ α το κ ο π ίδ ε ς ή , αν α υ τό γ ιν ό τα ν α ν τ ιλ η π τό , μ ε τυ π ο π ο ιη μ έν α ε κ ρ η κ τ ικ ά τ α ο π ο ία θ α μ ε τ έ φ ε ρ ε μαζί τη ς . Ο λο ι ο ι υπ ό λο ιπ ο ι ά ν δ ρ ε ς το υ π ρώ το υ κ ύ μ α το ς θ α κ ά λ υ π τα ν τ η ν ο μ ά δ α α υ τή όσο θ α έ κ ο β ε τα σ υ ρ μ α το π λ έ γ μ α τα . Ο λη η επ ιχ ε ίρ η σ η ε ξ α ρ τ ά τ ο απ ό τ η ν ε π ιτυ χ ία το υ έ ρ γ ο υ α υ τ ή ς τ η ς ο μ ά δ α ς . Τη σ τ ιγ μ ή ε κ ε ίν η θ α ή τα ν ε ξ α ιρ ε τ ικ ά ε υ ά λ ω τη : μ ε ρ ικ έ ς χ ε ιρ ο β ο μ β ίδ ε ς που θ α έ ρ ιχ ν α ν ο ι Α ιγ ύ π τιο ι απ ό πάνω ή τα ν α ρ κ ε τ έ ς γ ια να α π ο τύ χ ε ι η α π ο σ το λή . Ο τα ν κ α τό ρ θ ω ν α ν να α ν ο ίξο υ ν δ ίο δ ο σ το σ υ ρ μ α τό π λ ε γ μ α χω ρ ίς να γ ίν ο υ ν α ν τ ιλ η π το ί, ο ι ά ν δ ρ ε ς τ η ς ο μ ά δ α ς θ α ε- κ ιν ο ύ ν το σ το μ ικ ρ ό π ε ζ ο δ ρ ό μ ιο π ου υ π ή ρ χε κ ά τω απ ό τ ο ν το ίχ ο κα ι θ α έπ ια να ν θ έ σ ε ις σ τα δ ύ ο ά κ ρ α το υ γ ια να α π ο κ ό ψ ο υ ν κ ά θ ε κ ίνη σ η π ρ ο ς τ ο σ η μ ε ίο το υ α ν ο ίγ μ α το ς .• Η δ ε ύ τ ε ρ η μ ε ε π ικ ε φ α λ ή ς τ ο ν ίδ ιο τ ο ν Ν το β θ α α ν έβ α ιν ε σ τη ν ο ρ ο φ ή το υ ο χ υ ρ ο ύ κα ι θ α ε ξα σ φ ά λ ιζ ε τ η ν ε γ γ ύ ς π α ρ υ φ ή το υ γ ια να κ α λ ύ ψ ε ι τ η ν α π ό β α ση το υ δ ε ύ τ ε ρ ο υ κ ύ μ α το ς . Το ύ ψ ο ς από τ ο π ε ζ ο δ ρ ό μ ιο μ έ χ ρ ι τ η ν κ ο ρ υ φ ή το υ το ίχ ο υ ή τα ν 2,5 μ έ τρ α . Για να α ν έ β ο υ ν ο ι β α τρ α χ ά ν θ ρ ω π ο ι ε ίχ α ν δ ο κ ιμ ά σ ει να μ ε τ α φ έ ρ ο υ ν π τυ σ σ ό μ ε ν ε ς α ν ε μ ό σ κ α λ ες , α λλά α π ο δ ε ίχ θ η κ ε ό τ ι δ υ σ κ ό λ ε υ α ν π ολύ τ η ν κ ίνη σ η κά τω από το ν ερ ό . Ε τσ ι α π ο φ α σ ίσ τη κ ε να χ ρ η σ ιμ ο π ο ιη θ ε ί η Β ιβ λ ικ ή « Κ λ ίμ α κα το υ Ια κώ β», μ ό ν ο π ου σ τη ν π ρ ο κ ε ιμ έ ν η π ερ ίπ τω ση η « κλ ίμ α κα » ή τα ν ο ίδ ιο ς ο « Ια κώ β», έ ν α ς γ ε ρ ο δ ε μ έ ν ο ς κα ι ψ η λ ό ς ν α ύ τ η ς σε ρ ό λ ο σ κά λα ς : ο ι ά ν δ ρ ε ς τ η ς


ΣΙΝΑ

1 Διώρυγα J Σουέζ

Σουέζ « 1

Χ ά ρ τη ς τη ς π εριοχής τη ς επ ιχείρησης.

ο μ ά δ α ς θ α σ κα ρ φ ά λ ω να ν σ τη ν π λά τη τ ο υ γ ια να α ν έ β ο υ ν σ τη ν κ ο ρ υ φ ή το υ το ίχ ο υ !• Η τ ρ ίτ η θ α α ν ελ ά μ β α ν ε τ ο υ ς Α ιγ υ π τ ίο υ ς π ου β ρ ίσ κ ο ν τα ν σ το ν π υρ γ ίσ κο , σ τη ν ά κ ρ η το υ π ρ ο β λ ή τα . Για να π ρο- σ τ α τ ε υ θ ο ύ ν κ α τά τ η ν κ ίνη σ ή τ ο υ ς σ το ν 45 μ έ τρ ω ν π ρ ο β λ ή τα έ ν α ς από τ ο υ ς ά ν δ ρ ε ς τ η ς ο μ ά δ α ς θ α έ ρ ιχ ν ε χ ε ιρ ο β ο μ β ίδ α σ το ν π υρ γ ίσ κο , γ ια να ε ξ ο ν τώ σ ε ι ή να α ν α γ κ ά σ ε ι να κ α λ υ φ θ ο ύ ν ο ι ά ν δ ρ ε ς το υ α ν τιπ ά λ ο υ π ου θ α β ρ ίσ κ ο ν τα ν ε κ ε ί.• Η τ έ τ α ρ τ η ε ίχ ε ω ς α π ο σ το λή να ε ισ έ λ - θ ε ι σ το ο χ υ ρ ό από μ ια π ό ρ τα π ου β ρ ισ κ ό τα ν κά τω από τ ο σ η μ ε ίο όπ ου θ α γ ιν ό τα ν η δ ιά ν ο ιξη το υ σ υ ρ μ α το π λ έ γ μ α τ ο ς . Ο ι α ε ρ ο φ ω το γ ρ α φ ίε ς π ου ε ίχα ν λ η φ θ ε ί δ ε ν ή τ α ν δ υ ν α τό να α π ο κα λύ - ψ ο υ ν τ ι γ ιν ό τα ν μ έσ α σ το ο χ υ ρ ό . Σ τη β ό ρ ε ια π λ ευ ρ ά υ π ή ρχα ν δ ώ δ ε κ α π α ρά θ υ ρ α κα ι δ ύ ο π ό ρ τε ς κα ι κ α ν έ ν α ς δ ε ν γ ν ώ ρ ιζ ε α ν α ν τ ισ το ιχ ο ύ σ α ν σ ε θ α λ ά μ ο υ ς π ου σ τέγ α ζα ν τη φ ρ ο υ ρ ά ή σ ε μια μ ό ν ο α ίθ ο υ σ α - π ιθ α νώ ς ά δ εια .• Μ ια ο μ ά δ α τρ ιώ ν β α τρ α χ α ν θ ρ ώ π ω ν θ α κ α τ ε λ ά μ β α ν ε έ ν α ν φ ά ρ ο από μ π ετ ό ν π ου β ρ ισ κ ό τα ν ν ό τ ια το υ ο χ υ ρ ο ύ κα ι α κ ρ ιβ ώ ς α π έν α ν τ ι από τ ο σ η μ ε ίο α π ό β α σ η ς , μ ε α π οσ το λή να α ν ο ίξ ε ι π υρ

κα τά τ η ς β ό ρ ε ια ς π λ ε υ ρ ά ς το υ ο χ υ ρ ο ύ μ ό λ ις ε κ τ ό ξ ε υ α ν τ η ν επ ίθ ε σ ή τ ο υ ς οι ά ν δ ρ ε ς το υ π ρ ώ το υ κ ύ μ α το ς .

Η 19η Ιο υ λ ίο υ , η η μ έ ρ α π ου ε ίχ ε κ α θ ο ρ ισ τ ε ί να γ ίν ε ι η ε π ίθ εσ η , ή τα ν Σ ά β β α το . Τ η ν Π α ρ α σ κευ ή ο ι ά ν δ ρ ε ς π ου θ α σ υ μ μ ε τε ίχ α ν δ έ χ θ η κ α ν τ η ν επ ίσ κεψ η το υ ίδ ιο υ το υ σ τρ α τη γ ο ύ Μ π α ρ-Λ εβ , ο ο π ο ίο ς τ ο υ ς τό ν ισ ε τη σ ημ α σ ία π ου ε ί χ ε τ ο ε γ χ ε ίρ η μ α , α λλά π α ρ ά λ λ η λ α και ό τ ι δ ε ν έ π ρ επ ε να ε κ τ ε λ ε σ τ ε ί «πάση θ υσ ία » . Αν ο ι Α ιγ ύ π τιο ι π ρ ο έβ α λ α ν σ θ ε να ρ ή α ν τίσ τα σ η έπ ρ επ ε να ε π ισ τρ έ φ ο υ ν , γ ια τ ί ε π ιτυ χ ία τ η ς α π ο σ το λ ή ς μ ε υ ψ η λό κ ό σ το ς σ ε ζω ές θ α θ ε ω ρ ε ίτ ο α π ο τυ χ ία . Ε ίπε επ ίσ ης ό τ ι τ ο δ ε ύ τ ε ρ ο κ ύ μ α σ ε κα μ ία π ερ ίπ τω σ η δ ε ν θ α α π ο β ιβ α ζό τα ν α ν δ ε ν ε κ κ α θ α ρ ιζ ό τα ν π ρώ τα η β ό ρ ε ια π λ ε υ ρ ά το υ ο χ υ ρ ο ύ , η ο π οία κ ά λ υ π τε το σ η μ ε ίο α π όβ α σ η ς , από τ ο υ ς ά ν δ ρ ε ς το υ π ρ ώ το υ κ ύ μ α το ς . Κ α τά τ ις ε κ τ ιμ ή σ ε ις α ν ω τά τω ν Ισ ρ α η λινώ ν α ξ ιω μ α τικ ώ ν ο ι Α ιγύ π τιο ι, μη έ χ ο ν τα ς ο δ ό δ ια φ υ γ ή ς , θ α π ο λ εμ ο ύ σ α ν μ έχ ρ ι τ ο ν τ ε λ ε υ τ α ίο . Π ο λ λ ο ί υ π ο λό γ ιζα ν ό τ ι ο ι μ ισ ο ί ά ν δ ρ ε ς τ η ς ισ ρ α η λ ιν ή ς δ ύ ν α μ η ς θ α σ κο τώ νο ν τα ν . Ο Μ π α ρ -Λ εβ απα-

ση έ γ ιν ε μ ε λ έ μ β ο υ ς , μ έχ ρ ι π ου έ φ θ α - σ αν σ ε έ ν α σ η μ ε ίο έ ν α μ ίλ ι π ερ ίπ ου έ ξω από το Π ράσ ινο Νησί. Από ε κ ε ί σ υ ν έχ ισ αν μ ό ν ο ο ι λ έ μ β ο ι μ ε τ ο υ ς β α τρ α χ α ν θ ρ ώ π ο υ ς , μ έ χ ρ ι έν α σ η μ ε ίο 900 π ερ ίπ ου μ έ τρ α από τ ο ν σ τό χ ο τ ο υ ς , όπ ου έ - φ θ α σ α ν σ τις 23.00 κα ι σ τα μ ά τησ α ν . Το σ η μ ε ίο ε κ ε ίν ο θ ε ω ρ ή θ η κ ε ό τ ι β ρ ισ κ ό τ α ν σ τη σ ω σ τή α π όσ τα σ η γ ια να μη γ ίν ο υ ν α ν τ ιλ η π το ί κα ι γ ια να μη κ ο υ ρ α σ το ύ ν κ ο λ υ μ π ώ ν τα ς π ολύ μ εγ ά λ η α π όσ τασ η. Η κρ ού σ η π ρ ο β λ ε π ό τα ν να γ ίν ε ι σ τις 00.30, α λλά υ π ή ρ χ ε κα ι έν α π ερ ιθ ώ ριο μ ια ς ώ ρα ς. Π έρ α από α υ τό ν τ ο ν χ ρ ό ν ο ή τα ν π α ρ α κ ιν δ υ ν ε υ μ έ ν ο να π αρ α μ ε ίν ο υ ν σ το νησ ί, γ ια τ ί ή τα ν π ιθ α νό να τ ο υ ς β ρ ε ι τ ο π ρ ώ το φ ω ς ε κ ε ί ή σ τη θ ά λα σ σ α κ α τά τ η ν επ ισ τρ ο φ ή κα ι να γ ί ν ο υ ν ε ύ κ ο λ α σ τό χ ο ς το υ α ιγ υ π τια κ ο ύ π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ .

Ο ι ά ν δ ρ ε ς το υ Ν το β έπ εσ α ν σ το ν ε ρό κα ι ά ρ χ ισ α ν να κο λυμ π ο ύ ν . Θ α εκ ι- ν ο ύ ν το σ ε κ α τά δ υ σ η α φ ο ύ κά λ υ π τα ν μ ια α π όσ τα σ η κ ο λ υ μ π ώ ν τα ς σ τη ν επ ιφ ά ν ε ια μ ε τ η ν π λά τη π ρ ο ς τ ο ν σ τόχο . Ο μ ω ς τη ν ύ κ τα ε κ ε ίν η ο ι ά ν δ ρ ε ς έ π ε σ αν σ ε έ ν α από τα α π ρ ό ο π τα ρ ε ύ μ α τα

Σχεδ ιά γρ αμμα το υ Π ράσινου Ν ησιού.

γ ό ρ ε υ σ ε σ το ν Ε ϊτά ν να π ά ρ ε ι μ έ ρ ο ς σ τη ν α π ο σ το λή , α λλά το υ ε π έ τ ρ ε ψ ε να σ υ ν ο δ εύ σ ε ι τ ο υ ς ά ν δ ρ ε ς . Ο Α λ μ ό γ κ θ α β ρ ισ κ ό τα ν σ τις λ έ μ β ο υ ς το υ δ ε ύ τ ε ρ ο υ κ ύ μ α το ς , α λλά μ έχ ρ ι τη σ τ ιγ μ ή π ου θ α έ π ε φ τα ν σ το ν ε ρ ό οι ά ν δ ρ ε ς το υ π ρώ το υ θ α ή τα ν μαζί τ ο υ ς γ ια να τ ο υ ς β ο η θ ή σ ε ι σ τη ν π λο ή γη σ η .

Λ ίγ ε ς ώ ρ ε ς π ρ ιν ξ ε κ ιν ή σ ο υ ν γ ια τ η ν α π ο σ το λή τ ο υ ς ο ι ά ν δ ρ ε ς δ ε ίπ ν η σ α ν κα ι π έρ α σ α ν τ η ν ώ ρα τ ο υ ς α κ ο ύ γ ο ν τα ς έ ν α ρ α δ ιό φ ω νο . Σ ε έν α δ ε λ τ ίο ε ιδ ή σ ε ων ά κ ο υ σ α ν ό τ ι τ ρ ε ις Α μ ε ρ ικ α ν ο ί α σ τρ ο ν α ύ τ ε ς π λη σ ία ζα ν τη Σ ε λ ή ν η κα ι ό τ ι θ α επ ιχ ε ιρ ο ύ σ α ν να π α τή σ ο υ ν το π όδ ι τ ο υ ς σ ε α υ τή τ η ν ε π ό μ ε ν η η μ έ ρ α .

Σ τ ις 20.30 τ η ς 19ης Ιο υ λ ίο υ , μ ια ς ή σ υ χη ς κ α λ ο κ α ιρ ιν ή ς β ρ α δ ιά ς , ο ι 40 ά ν δ ρ ε ς ξ ε κ ίν η σ α ν μ ε τ ις 12 λ έ μ β ο υ ς γ ια το π ρ ώ το σ κ έ λ ο ς τ η ς α π ο σ το λή ς το υ ς . Η ν ύ κ τ α ή τα ν σ κ ο τ ε ιν ή κα ι ο ι α κ τ έ ς τ η ς δ ιώ ρ υ γ α ς ε ίχ α ν π λή ρη σ υ σ κό τισ η . Κ α τά το π ρ ώ το μ έ ρ ο ς τ η ς δ ια δ ρ ο μ ή ς η κ ίν η

π ου ε μ φ α ν ίζ ο ν τα ι κ α τά κ α ιρ ο ύ ς σ τα ν ε ρά τ η ς δ ιώ ρ υ γα ς , μ ε α π ο τέ λ ε σ μ α μ έχ ρ ι τ ις 00.05 να έ χ ο υ ν κ α λ ύ ψ ε ι π ολύ μ ικρή απ όσ τα σ η μ έ χ ρ ι τ ο νησ ί. Ο Ν το β έδ ω σ ε τ ο σ ύ ν θ η μ α να κ α τ α δ υ θ ο ύ ν , π ρ ά γμ α π ου έ κ α ν α ν χ ρ η σ ιμ ο π ο ιώ ν τα ς έν α μ α κρ ύ σ χο ιν ί γ ια να κ ρ α τ ιο ύ ν τα ι κα ι να ε υ θ υ γ ρ α μ μ ίζ ο ν τα ι. Κ ά τω από το ν ερ ό το β ά ρ ο ς το υ υ λ ικ ο ύ π ου μ ε τ έ φ ε ρ ε κ ά θ ε ά ν δ ρ α ς τ ο ύ ς τ ρ ά β η ξ ε σ ε β ά θ ο ς δ έ κ α μ έ τρ ω ν , α ν τ ί γ ια τα τ έ σ σ ε ρ α π ου ή τα ν τ ο β ά θ ο ς α σ φ α λ ε ία ς γ ια β α τρ α χ α ν θ ρ ώ π ο υ ς ο ι ο π ο ίο ι α ν έπ ν εα ν π επ ιε σ μ έν ο ο ξυ γ ό ν ο . Ε π ιπ λέο ν χ ρ ε ιά σ τ η κ ε να κ α τα β ά λ ο υ ν μ ε γ ά λ ε ς π ρ ο σ π ά θ ε ιες γ ια να σ τα θ ο ύ ν σ το σ ω σ τό β ά θ ο ς . Σ τ ις 00.30 ο Ν το β α ν α δ ύ θ η κ ε γ ια να δ ε ι π ού β ρ ίσ κ ο ν τ α ν κα ι δ ια π ίσ τω σ ε ό τ ι τ ο νη σ ί ή τα ν α κ ό μ α 600 μ έ τρ α μ α κ ρ ιά κα ι δ ε ν υ π ή ρχε κα μ ία π ερ ίπ τω σ η μ ε τ ο ν ρ υ θ μ ό α υ τό να φ θ ά σ ο υ ν σ το κ α θ ο ρ ισ μ έ ν ο α ν ώ τερ ο χ ρ ο ν ικ ό ό ρ ιο , δ η λ α δ ή σ τη 01.30. Ετσ ι κ α τ α δ ύ θ η κ ε κα ι δ ιέ τ α ξ ε τ ο υ ς ά ν δ ρ ε ς

το υ να α ν έ β ο υ ν σ τη ν ε π ιφ ά ν ε ια γ ια να κ ιν η θ ο ύ ν κ ο λ υ μ π ώ ν τα ς μ έχ ρ ι να φ θ ά σ ο υ ν α ρ κ ε τά κ ο ν τά σ το νησ ί. Ο Ν το β από φ ό β ο να μη δ ε χ θ ε ί ε ν τ ο λ ή μ α τα ίω σ ης τ η ς α π ο σ το λ ή ς απ ό τ ο ν Α λ μ ό γ κ α π έ φ ε υ γ ε επ ιμ ελ ώ ς να α ν ο ίξ ε ι τ ο ν α σ ύ ρ μ α τό το υ . Ε ίνα ι γ ε γ ο ν ό ς ό τ ι ο Α λ μ ό γ κ κα ι ο Ε ϊτά ν π ρο σ π α θ ο ύ σ α ν α π εγ ν ω σ μ έ να να έ λ θ ο υ ν σ ε επ α φ ή μ ε τ ο ν Ν το β . Η α γω νία τ ο υ ς ε ίχ ε μ εγ α λ ώ σ ε ι μ ά λ ισ τα από το γ ε γ ο ν ό ς ό τ ι η ο μ ά δ α α ν τ ιπ ε ρ ισ πασ μού, π ου ε ίχ ε φ θ ά σ ε ι σ το ν φ ά ρ ο από τ ις 00.30, τ ο υ ς ε ίχ ε ε ν η μ ε ρ ώ σ ε ι ό τ ι δ ε ν ε ίχ ε ε ν το π ίσ ε ι μ έ χ ρ ι τ η ν ώ ρα ε κ ε ί νη τ ο υ ς ά ν δ ρ ε ς το υ π ρ ώ το υ κ ύ μ α το ς , ο ύ τ ε ε ίχ ε α κ ο ύ σ ε ι π υ ρ ο β ο λ ισ μ ο ύ ς από το Π ράσ ινο Νησί. Ο ι ά ν δ ρ ε ς το υ Ν το β σ υ νέχ ισ α ν να κ ο λ υ μ π ο ύ ν σ τη ν επ ιφ ά ν ε ια μ έχ ρ ι π ου έ φ θ α σ α ν σε απ όσ τασ η 150 μ έ τρ ω ν από τ ο νησ ί, ο π ό τε κ α τ α δ ύ θ η κ α ν π άλι κα ι κ ιν ή θ η κ α ν π ρ ο ς α υ τό , φ θ ά ν ο ν τα ς α π α ρ α τή ρ η το ι σ τη 01.38 (σ τη ν π ρ α γ μ α τ ικ ό τ η τα ο ι 19 π ήγα ν υπο- βρ υ χ ίω ς , ε π ε ιδ ή ο έ ν α ς α ν έ β η κ ε κα ι π άλ ι σ τη ν επ ιφ ά ν ε ια κα ι σ υ ν έχ ισ ε κ ο λ υ μ π ώ ντα ς ό τα ν έ ν α ς από τ ο υ ς δ ιπ λα ν ο ύ ς το υ ά ν δ ρ ε ς τ ο ν κλώ τσ η σ ε κ α τά λ ά θ ο ς κα ι το υ έ β γ α λ ε τη μάσκα, σ ε έν α απ ό ε κ ε ίν α τα α π ρ ό ο π τα π ερ ισ τα τ ικ ά π ου μ π ο ρ ο ύ ν να σ υ μ β ο ύ ν σε π α ρ ό μ ο ιε ς επ ιχ ε ιρ ή σ ε ις κα ι να α ν α τρ έ ψ ο υ ν σ χέδ ια !). Ε ίχαν μ ε ίν ε ι σ υ νο λ ικά δ υ ό μ ισ ι ώ ρ ε ς σ το ν ερ ό . Τη σ τιγμ ή π ου έ φ θ α σ α ν σ τη ν α κ τή ο Ν το β έ π ρ επ ε να δ ώ σ ει από τ ο ν α σ ύ ρ μ α το μια σ υ ν θ η μ α τ ικ ή λ έ ξ η γ ια να α ρ χ ίσ ο υ ν ο ι β ά ρ κ ε ς το υ δ ε ύ τ ε ρ ου κ ύ μ α το ς τ η ν κ ίνησ ή τ ο υ ς μ έχ ρ ι έ ν α ε ν δ ιά μ ε σ ο σ η μ ε ίο π ου α π είχ ε 600 μ έ τρ α από το νησ ί, όπ ου κα ι θ α π ερ ίμ ε - να ν να ε κ δ η λ ω θ ε ί η ε π ίθ ε σ η . Ο Ν το β , π ου γ ια κ α ν έν α ν λ ό γ ο δ ε ν ή θ ε λ ε να α ν α β λ η θ ε ί η α π ο σ το λή το υ , δ ε ν ά ν ο ιξ ε τ ο ν α σ ύ ρ μ α τό το υ , ο ο π ο ίο ς έ τσ ι κι α λ λ ιώ ς ή τα ν ά χ ρ η σ το ς - όπ ω ς α π ο δ ε ίχ θ η κ ε α ρ γ ό τερ α .

Η ο μ ά δ α κ ο π ή ς σ υ ρ μ α το π λ έ γ μ α το ς ά ρ χ ισ ε α θ ό ρ υ β α τ ο έ ρ γ ο τ η ς κα ι π ρ ο χω ρ ο ύ σ ε κ α ν ο ν ικ ά ό τα ν η α ιφ ν ίδ ια ε μ φ ά ν ισ η ε ν ό ς Α ιγ ύ π τιο υ σ τρ α τ ιώ τη δ η μ ιο ύ ρ γ η σ ε τ η ν εν τύ π ω σ η ό τ ι ο ι ά ν δ ρ ε ς το υ Ν το β ε ίχ α ν γ ίν ε ι α ν τ ιλ η π το ί κα ι έ να ς από τ ο υ ς α ξ ιω μ α τ ικ ο ύ ς τ η ς ο μ ά δ α ς ά ν ο ιξ ε π υρ γ ια να « ζω ν τα ν έψ ε ι» α μ έ σω ς τ ο νησ ί. Μ ό λ ις ά ρ χ ισ α ν τα π υρ ά η ο μ ά δ α α ν τιπ ερ ισ π α σ μ ο ύ τω ν β α τρ α χα νθ ρ ώ π ω ν π ου β ρ ισ κ ό τα ν σ το ν φ ά ρ ο ά ν ο ιξ ε π υρ κ α τά τω ν π υ ρ ο β ο λ ε ίω ν το υ β ό ρ ε ιο υ τ μ ή μ α τ ο ς το υ ο χ υ ρ ο ύ μ ε έ ν α ν α ν τ ια ρ μ α τ ικ ό ε κ τ ο ξ ε υ τ ή κα ι δ ύ ο π ο λ υ β ό λα , μ ε α π ο τέ λ ε σ μ α να π ρ ο κ α λ έσ ε ι μ εγ ά λ η σ ύγχυσ η σ το υ ς Α ιγ υ π τίο υ ς . Οι Ισ ρ α η λ ινο ί δ ιεπ ίσ τω σ α ν ό τ ι π ο λ λ ές από τ ις χ ε ιρ ο β ο μ β ίδ ε ς τ ο υ ς δ ε ν ε κ ρ ή γ ν υ - ν το , π ρ ο φ α ν ώ ς γ ια τ ί ε ίχ α ν ε π η ρ ε α σ τε ί ο ι μ η χ α ν ισ μ ο ί τ ο υ ς από τ ο ν ερ ό . Για τ ο ν ίδ ιο λ ό γ ο δ ε ν λ ε ιτ ο ύ ρ γ η σ ε ο α σ ύ ρ μ α τ ο ς το υ Ν το β ό τα ν - ε π ιτ έ λ ο υ ς - τ ο ν ά ν ο ιξ ε γ ια να ε κ π έ μ ψ ε ι τη σ υ ν θ η μ α τ ικ ή λ έ ξ η κα ι να ξ ε κ ιν ή σ ε ι τ ο δ ε ύ τ ε ρ ο κύ μα .

53

Πυροβολεί«

Τμήμαποραπλάνηοης Γέφυρο

Κοιτώνες Ü Z H i i

:,··. Σημείο Σκάλα tos iie ονόδυοης

ΠυροβολείοΣυρματόπλεγμα

Πεζοδρόμιο


Β έβ α ια , όπ ω ς σ υ μ β α ίν ε ι π ά ν τα σ τις π ε ρ ιπ τώ σ εις α υ τ έ ς , υ π ή ρ χ ε κα ι ε ν α λ λ α κ τ ικ ό σ υ ν θ η μ α τ ικ ό : μ ια π ρά σ ινη φ ω το β ο λ ίδ α τ η ν ο π ο ία ε κ τ ό ξ ε υ σ ε ο Ν το β . Ο Α λ μ ό γ κ , π ου ή δ η ε ίχ ε α ρ χ ίσ ει να κ ιν ε ίτα ι μ ε τ ις λ έ μ β ο υ ς ο ι ο π ο ίε ς μ ε τ έ φ ε ρ α ν τ ο υ ς ά ν δ ρ ε ς το υ δ ε ύ τ ε ρ ο υ κ ύ μ α το ς , τ η ν ε ίδ ε , α λλά επ ε ιδ ή ά κ ο υ σ ε κα ι τ ο υ ς π υ ρ ο β ο λ ισ μ ο ύ ς κα ι τ ις ε κ ρ ή ξ ε ις κ ιν ή θ η κ ε κ α τ ’ ε υ θ ε ία ν σ το νη σ ί χω ρ ίς να σ τα μ α τή σ ε ι σ το ε ν δ ιά μ ε σ ο σ η μ ε ίο .

Σ το μ ε τ α ξ ύ σ το Π ράσ ινο Ν ησ ί ο ι Α ιγ ύ π τ ιο ι ε ίχ α ν σ υ ν έ λ θ ε ι από τ ο ν α ρ χ ικ ό α ιφ ν ιδ ια σ μ ό κα ι ά ρ χ ισ α ν να β ά λ λ ο υ ν μ ε δ ρ α σ τικ ά π υ ρ ά κ α τά τω ν ε ισ β ο λ έω ν , ενώ π α ρ ά λ λ η λ α έρ ιχ ν α ν φ ω το β ο λ ίδ ε ς γ ια να φ ω τίσ ο υ ν τ η ν π ερ ιο χ ή . Ο Ν το β π αρά τ ο γ ε γ ο ν ό ς ό τ ι ο ι ά ν δ ρ ε ς το υ δ ε ύ τ ε ρ ο υ κ ύ μ α το ς ή τα ν π ιο ε κ π α ιδ ε υ μ έ ν ο ι από τ ο υ ς β α τρ α χ α ν θ ρ ώ π ο υ ς σ το ν α γώ να σ ε κ α τ ο ικ η μ έ ν ο υ ς τό π ο υ ς κα ι σ τις ε κ κ α θ α ρ ίσ ε ις ο ικ ιώ ν , σ ύ μ φ ω να μ ε τη δ ια τα γ ή π ου ε ίχ ε π ρ ο χώ ρ η σ ε σ τη ν ε κ κα θ ά ρ ισ η τω ν π υ ρ ο β ο λε ίω ν . Τα π υρά τω ν Α ιγυ π τίω ν ό μ ω ς έ φ ε ρ α ν α π ο τ έ λ ε σμα. Π ο λ λ ο ί από τ ο υ ς ά ν δ ρ ε ς το υ Ν το β τρ α υ μ α τ ίσ τη κ α ν κα ι μ ια χ ε ιρ ο β ο μ β ίδ α σ κ ό τω σ ε δ ύ ο λ ο χ ίε ς το υ . Ε να ς α κ ό μ α Ισ ρ α η λ ιν ό ς σ κ ο τώ θ η κ ε από β ο λ ίδ α π ου ε β λ ή θ η από τ ο π υ ρ ο β ο λ ε ίο 6, τ ο ο π ο ίο σ υ ν έχ ισ ε τ ο ν αγώ να μ έ χ ρ ι τ ο τ έ λ ο ς σ χ εδ ό ν τ η ς ε π ιχ ε ίρ η σ η ς .

Δ ε κ α ε π τά λ ε π τά μ ε τ ά τ η ν έ ν α ρ ξη τω ν π υ ρ ο β ο λ ισ μ ώ ν α π ο β ιβ ά σ τη κ ε σ το νη σ ί τ ο δ ε ύ τ ε ρ ο κύ μα . Ο τα ν ο ίδ ιο ς ο Α λ μ ό γ κ έ φ θ α σ ε σ τη ν ο ρ ο φ ή το υ ο χ υ ρού δ ιεπ ίσ τω σ ε ό τ ι ο ι π ερ ισ σ ό τερ ο ι από τ ο υ ς ά ν δ ρ ε ς τ ο υ ή τα ν ν ε κ ρ ο ί ή τρ α υ μ α τ ίε ς , α λ λ ά κα ι ό τ ι ε ίχ α ν σ ιγή σ ε ι τ α τ έ σ σ ε ρ α από τ α έ ξ ι π υ ρ ο β ο λ ε ία . Ο υ-

54 π ο δ ιο ικ η τή ς τ η ς ο μ ά δ α ς α να γνώ ρ ισ η ς ο ο π ο ίο ς ε ίχ ε α ν ε β ε ί σ το ν το ίχ ο κα ι ε ν η μ ε ρ ω ν ό τα ν γ ια τη μ έχ ρ ι τ ό τ ε κ α τά σ τασ η, σ κ ο τώ θ η κ ε από μια β ο λ ίδ α π ου ή λ θ ε από τ η ν α υ λή κα ι τ ο ν κ τύ π η σ ε σ το μ έτω π ο . Ο ι ά ν δ ρ ε ς το υ κ α τ έ β η κ α ν σ τη ν α υ λή κα ι ά ρ χ ισ α ν να ε κ κ α θ α ρ ίζ ο υ ν μ ε θ ο δ ικ ά τα δ ω μ ά τια έ ν α -έ ν α μ ε χ ε ιρ ο β ο μ β ίδ ε ς κα ι π υρ ά α υ τό μ α τω ν ό πλων. Κ α τά τη δ ιά ρ κ ε ια α υ τ ή ς τ η ς επ ιχ ε ίρ η σ η ς σ κ ο τώ θ η κ α ν δ ύ ο από α υ τ ο ύ ς , α ν ε β ά ζ ο ν τα ς κα ι τ ο ν α ρ ιθ μ ό τω ν δ ικ ώ ν τ ο υ ς ν ε κ ρ ώ ν σ ε τ ρ ε ις . Π ροσ π ά θ ε ια τω ν ε π ιτ ιθ έ μ ε ν ω ν να κ α τα λ ά β ο υ ν τ ο π υ ρ ο β ο λ ε ίο 6 δ ε ν ε ίχ ε α π ο τέ λ εσ μ α , γ ια τ ί τ ο π υ ρ ο β ο λ ε ίο 5 ε ίχ ε π ά ρ ε ι φ ω τιά κα ι ο ι ο β ίδ ε ς π ου υ π ή ρ χα ν ε κ ε ί ε κ ρ ή - γ ν υ ν τ ο κα ί δ ε ν ε π έ τρ ε π α ν τ η ν π ρ ο σ έ γ γ ισ η σ το π υ ρ ο β ο λ ε ίο 6. Σ το μ ε τ α ξ ύ οι Α ιγ ύ π τιο ι από τ η ν α κ τή ά ρ χ ισ α ν να β ά λ λ ο υ ν φ ω τισ τ ικ ά β λ ή μ α τα ό λμ ω ν τω ν 120 mm π άνω από τ ο νη σ ί γ ια να σ κο π εύ σ ο υ ν τα π υ ρ ο β ό λ α το υ ς . Σ τ ις 02.15 ο Α λ μ ό γ κ έδ ω σ ε τ ο σ ύ ν θ η μ α τ η ς υ π ο χ ώ ρ η σ η ς κα ι ο ι Ισ ρ α η λ ινο ί ε γ κ α τ έ λ ε ι- ψ αν τ ο Π ρά σ ινο Νησί π α ίρ ν ο ν τα ς μαζί τ ο υ ς ό χ ι μ ό ν ο τ ο υ ς ν ε κ ρ ο ύ ς κα ι τ ο υ ς τ ρ α υ μ α τ ίε ς , α λλά κα ι τα υ λ ικ ά τ ο υ ς . Ο Α λ μ ό γ κ μαζί μ ε ά λ λ ο υ ς τ ρ ε ις α ξ ιω μ α τ ι

κ ο ύ ς έ φ υ γ α ν τ ε λ ε υ τ α ίο ι . Π ρ ο η γ ο υ μ έ νω ς τ ρ ε ις α ξ ιω μ α τ ικ ο ί τω ν β α τρ α χ α ν θ ρ ώ π ω ν τ ο π ο θ έ τη σ α ν σ το ν κ ε ν τ ρ ικ ό δ ιά δ ρ ο μ ο τ ο υ κ τ ιρ ίο υ γ ε μ ίσ μ α τα β ά ρ ο υ ς 80 kg μ ε ω ρ ο λ ο γ ια κ ό μ ηχα ν ισ μ ό . Μ ό λ ις έ φ ε υ γ α ν κα ι ο ι τ ε λ ε υ τ α ίο ι ά ν δ ρ ε ς το α ιγ υ π τια κ ό π υ ρ ο β ο λ ικ ό ά ν ο ιξ ε π υρ, κ α λ ύ π το ν τα ς μ ε ο β ίδ ε ς τ ο νη σ ί κα ι α υ ξά ν ο ν τα ς τ ις α π ώ λ ε ιε ς μ ε τ α ξ ύ τω ν Α ιγυ π τίω ν π ου ε ίχ α ν επ ιζή σ ε ι τ η ς ε π ιδ ρ ο μ ή ς . Μ ια ο β ίδ α έσ κ α σ ε κ ο ν τά σε μια λ έ μ β ο μ ε β α τρ α χ α ν θ ρ ώ π ο υ ς κα ι έ ν α ν ά ν δ ρ α τ η ς ο μ ά δ α ς α να γνώ ρ ισ η ς κα ι τ η ν κ α τ έ σ τ ρ ε ψ ε . Ο ι ά ν δ ρ ε ς β ρ έ θ η κα ν σ το ν ε ρ ό κα ι α φ ο ύ δ ιεπ ίσ τω σ α ν ό τ ι δ ε ν ε ίχ α ν τ ρ α υ μ α τ ίε ς α ν ά μ εσ ά τ ο υ ς ά ρ χ ισ α ν να κ ο λ υ μ π ο ύ ν π ρ ο ς τ η ν ισραη- λ ιν ή α κ τή . Ο τα ν φ ώ τισ ε έ ν α ε λ ικ ό π τ ε ρ ο το υ ς ε ν τό π ισ ε κα ι τ ο υ ς π ε ρ ισ υ ν έ λ ε ξ ε

Ισραηλινο ί βατραχάνθρω π οι εκπ α ιδεύοντα ι κατά τη δ ιά ρ κεια του π ολέμου τη ς Φ θοράς,

πριν από την έφ ο δ ο στο Π ράσινο Νησί.

μ ε ε π ιτυ χ ία , α ν κα ι κάπ ω ς α ν ο ρ θ ό δ ο ξα , ε π ε ιδ ή τ ο α ιγ υ π τια κ ό π υ ρ ο β ο λ ικ ό τ ο ύ ς π ρ ο σ έ β α λ λ ε .

Η επ ιδ ρ ο μ ή σ το Π ράσ ινο Νησί ε ίχ ε κ ρ α τή σ ε ι 40 π ερ ίπ ο υ λ επ τά . Α λ λ α 40 λ ε π τά χ ρ ε ιά σ τ η κ α ν μ έ χ ρ ι να γ ίν ε ι η ε κ κ έ νωση. Α π ό τ ο υ ς 20 β α τρ α χ α ν θ ρ ώ π ο υ ς ο ι τ ρ ε ις ή τα ν ν ε κ ρ ο ί κα ι ά λ λ ο ι 13 τ ρ α υ μ α τ ίε ς . Μ ό νο τ έ σ σ ε ρ ις δ ε ν ε ίχ α ν ίχ νο ς τ ρ α ύ μ α το ς , α ρ κ ε τ ο ί δ ε από τ ο υ ς τ ρ α υ μ α τ ίε ς ή τα ν α κ ό μ α σ ε θ έσ η να α γ ω ν ίζο ν τα ι. Α π ό τ ο υ ς ά ν δ ρ ε ς τ η ς ο μ ά δ α ς α να γνώ ρ ισ η ς ε ίχ α ν σ κ ο τω θ ε ί τ ρ ε ις κα ι ε ίχ ε τ ρ α υ μ α τ ισ τ ε ί έ να ς .

Σ τη ν α κ τή π ε ρ ίμ ε ν α ν μ ε έ κ δ η λ η α γω ν ία ο Μ π α ρ -Λ εβ κα ι ο Ν τα γ ιά ν , που φ α ν ε ρ ά τ α ρ α γ μ έ ν ο ι υ π ο δ έ χ ο ν τα ν τ ις λ έ μ β ο υ ς ο ι ο π ο ίε ς έ φ θ α ν α ν μ ε τ ο υ ς ε- π ιζώ ν τες , τ ο υ ς ν ε κ ρ ο ύ ς κα ι τ ο υ ς τ ρ α υ μ α τ ίε ς . Α νά μεσ α σ το υ ς ν ε κ ρ ο ύ ς ή τα ν κα ι έ ν α ς ν ε α ρ ό ς β α τρ α χ ά ν θ ρ ω π ο ς π ου σ υ μ π λή ρ ω νε τ ρ ε ις γ ε ν ιέ ς ν εκ ρ ώ ν σ το υ ς α γ ώ ν ες τω ν Ισ ρ α ηλινώ ν: ο παππ ού ς το υ ε ίχ ε σ κ ο τω θ ε ί τ ο 1939 κα ι ο π α τέρ α ς το υ κ α τά τη δ ιά ρ κ ε ια τ ο υ π ο λ έ μ ο υ τ η ς Α ν ε ξα ρ τη σ ία ς , τ η ν η μ έ ρ α α κρ ιβ ώ ς π ου γ ε ν ν ιό τ α ν ο γ ιο ς το υ ο ο π ο ίο ς έ π ε σ ε σ το Π ράσ ινο Νησί. Ε ναν χ ρ ό ν ο α ρ γ ό τ ε ρ α έ ν α ς α κ ό μ α ά ν δ ρ α ς από τ η ν ο ικ ο γ έ ν ε ιά το υ θ α σ κ ο τω ν ό τα ν σ τη δ ιώ ρ υ γα το υ Σ ο υ έζ .

Απ ό τ ο υ ς ά ν δ ρ ε ς το υ Α λ μ ό γ κ έ ξ ι τ ι- μ ή θ η κ α ν μ ε α ν ώ τερ α π α ρά σ η μ α γ ια τη δ ρά σ η τ ο υ ς σ το Π ράσ ινο Νησί. Τ ρ εις από α υ το ύ ς , α νά μ εσ ά τ ο υ ς κα ι ο Α λ μ ό γ κ , θ α γ ίν ο ν τ α ν α ρ γ ό τε ρ α α ρ χ η γ ο ί το υ Ν α υ τ ικ ο ύ (ο τ ε λ ε υ τ α ίο ς από α υ το ύ ς τ η ν π ρώ τη ε β δ ο μ ά δ α το υ 2000). Η επ ιχ ε ίρ η σ η α υ τή α π έ δ ε ιξ ε τ ι μ π ο ρ ο ύ σ α ν να π ε τύ χ ο υ ν ο ι κ ο μ μ ά ν το ς τ ο υ Ν α υ τ ικο ύ . Μ έσ α σε λ ίγ ε ς ε β δ ο μ ά δ ε ς , παρά τ ις μ ε γ ά λ ε ς α π ώ λ ε ιες π ου ε ίχ α ν κα τά τ η ν επ ιχ ε ίρ η σ η σ το Π ράσ ινο Νησί, ο ι ά ν δ ρ ε ς τ η ς μ ο ν ά δ α ς το υ Α λ μ ό γ κ θ α έ π α ιρ να ν μ έ ρ ο ς κα ι σ ε ά λ λ ε ς ε π ιχ ε ιρ ή σ εις .

Ο σ τρ α τη γ ό ς Ε ϊτά ν π ολλά χ ρ ό ν ια α ρ γ ό τ ε ρ α έ γ ρ α ψ ε ό τ ι η επ ιχ ε ίρ η σ η α υ τή ε ίχ ε «σπάσει τ η ν π λά τη » τω ν Α ιγ υ π τίω ν κ α τά τη δ ιά ρ κ ε ια το υ π ο λ έμ ο υ Φ θ ο ρ ά ς , π ου ό μ ω ς σ υ ν ε χ ίσ τη κ ε γ ια έ να ν α κ ό μ α χ ρ ό ν ο . Η επ ιχ ε ίρ η σ η σ το ν η σί ε ίχ ε π ολύ μ ε γ α λ ύ τ ε ρ η επ ίπ τω σ η από τ ις κ α τ α δ ρ ο μ έ ς σε β ά θ ο ς , τα α π ο τ ε λ έ σ μ α τα τω ν οπ ο ίω ν δ ε ν γ ίν ο ν τ α ν γ ν ω σ τά ε π ε ιδ ή ο ι Α ιγ ύ π τιο ι απλά δ ε ν τα κο ινοπ ο ιού σ α ν. Ε ίκοσ ι χ ρ ό ν ια α ρ γ ό τ ε ρα σ ε μ ια σ υ ν έ ν τ ε υ ξ η τό ν ισ ε ό τ ι ο ι Α ιγ ύ π τ ιο ι ο ύ τ ε σ τα π ιο τ ο λ μ η ρ ά τ ο υ ς ό ν ε ιρ α δ ε ν ε ίχ α ν φ α ν τ α σ τ ε ί τ η ν επ ίθ εσ η σ το Π ράσ ινο Νησί. Η τα ν μ ια α π ό δ ε ιξη τ η ς α ν ω τ ε ρ ό τ η τ α ς τω ν Ισ ρ α η λ ινώ ν σ τις σώ μα μ ε σώ μα α ν α μ ε τρ ή σ ε ις , π ου κα- τ έ ρ ρ ιψ ε τ ο ν ισ χυρ ισ μό τω ν Α ιγυ π τίω ν ό τ ι η α ν ω τ ε ρ ό τ η τ α τ η ς Ισ ρ α η λ ιν ή ς Α ε ρ ο π ο ρ ία ς ή τα ν ζ ή τη μ α τ ε χ ν ο λ ο γ ικ ο ύ π λ ε ο ν ε κ τ ή μ α τ ο ς .

Ο ι β α τρ α χ ά ν θ ρ ω π ο ι το υ Α λ μ ό γ κ π ου π ο λ έμ η σ α ν σ το Π ράσ ινο Νησί ά ρ γ η σ α ν να α ν τ ιλ η φ θ ο ύ ν τ ι π έτυ χα ν . Μ ε τά τ η ν επ ιχ ε ίρ η σ η , σ ω μ α τικά , π ν ε υ μ α τ ικά κα ι ψ υ χ ικά ε ξ ο υ θ ε ν ω μ έ ν ο ι από τη ν π ρ ο σ π ά θ ε ια κα ι τ ις α π ώ λ ε ιε ς τω ν σ υνα δ έλ φ ω ν τ ο υ ς , ο ι π ιο π ο λ λ ο ί από α υ το ύ ς β ρ έ θ η κ α ν σ το ν ο σ ο κ ο μ ε ίο . Ε κ ε ί ά κο υ - σ αν σ το ρ α δ ιό φ ω νο ό τ ι τ η ν η μ έ ρ α που π ο λ εμ ο ύ σ α ν σ το Π ρά σ ινο Ν ησ ί ο ά ν θ ρ ω π ο ς ε ίχ ε π α τή σ ε ι γ ια π ρώ τη φ ο ρ ά τ ο π ό δ ι το υ σ τη Σ ε λ ή ν η κα ι ε ίχ ε σ τ ε ίλ ε ι από ε κ ε ί έ ν α μ ή ν υ μ α ε ιρ ή ν η ς .

Σ Η Μ Ε ΙΩ Σ Η

Το ά ρ θ ρ ο α υ τό γρ ά φ ηκε μ ε βάση τη ν ε κ τε ν έ σ τε ρ η π ερ ιγρ α φ ή τη ς σ ύγκρ ουσ ης που δ η μ ο σ ιεύ θ η κ ε σ τη ν «Jerusalem Post» τη ς 28ης Ιο υ λ ίο υ 1989 κα ι τη ν προσωπική α φ ήγη σ η το υ ναυάρχου Ζ ε ’έβ Α λμ ό γ κ προς το ν γρ ά φ ο ντα , σ τα π λαίσια τη ς συνάντησής το υ ς σ το Τελ Α βίβ κ α τά το Σ υ νέδ ρ ιο Σ τρ α τ ιω τ ικ ή ς Ισ το ρ ία ς που οργάνω σε το Π α νεπ ισ τή μ ιο τη ς π όλης το ν Ιούν ιο το υ 1999.


Ο δ εκαεννιαχρ ονος δ εκανεα ς Γ κ έρ α ρ ντ Μ ό ουμαν, της

λεγεώ να ς «Nederland», ήτα ν ο π ρώ τος Ε υ ρ ω π α ίο ςεθ ελ ο ν τή ς που π αρ α σ ημ σ φ ορ ήθήκε σ τις

20-2-43 μ ε τον Σ τα υ ρ ό των Ιπποτών, ό τα ν έ θ ε σ ε εκ τό ς

μ άχης μ ε το π υροβόλα /του 17 σ ο β ιετικ ά ά ρμ α τα 7-34.

ΟΤΑΝ ΤΟΝ ΜΑΪΟ ΤΟΥ 1940, ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΛΗΨΗ ΤΗΣ ΟΛΛΑΝΔΙΑΣ, 01 ΓΕΡΜΑΝΟΙ ΓΙΑ ΝΑ ΤΗΝ ΚΥΒΕΡΝΗΣΟΥΝ ΑΠΟΦΑΣΙΣΑΝ ΝΑ ΒΑΣΙΣΘΟΥΝ ΣΤΟΥΣ ΤΟΠΙΚΟΥΣ ΦΑΣΙΣΤΕΣ, ΔΕΝ ΦΑΝΤΑΖΟΝΤΑΝ ΟΤΙ ΘΑ ΕΒΡΙΣΚΑΝ ΤΟΣΟΥΣ ΠΟΛΛΟΥΣ ΚΑΙ ΠΡΟΘΥΜΟΥΣ ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ. ΑΝΤΙΘΕΤΑ ΟΜΩΣ ΜΕ ΤΟΥΣ ΕΘΝΙΚΟΣΟΣΙΑΛΙΣΤΕΣ ΤΩΝ ΑΛΛΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΚΡΑΤΩΝ, 01 ΟΛΛΑΝΔΟΙ ΝΑΖΙ ΕΙΧΑΝ ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ ΛΑΪΚΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΚΑΙ ΤΗ ΔΙΑΘΕΣΗ ΝΑΥΠΟΣΤΗΡΙΞΟΥΝ ΜΕ ΚΑΘΕ ΤΙΜΗΜΑ ΤΟΝ «ΜΕΓΑΛΟ ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΟ ΠΟΛΕΜΟ» ΤΟΥ ΑΔΟΛΦΟΥΧΙΤΛΕΡ

Η ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΚΑΙ Η ΙΣΤΟΡΙΑ

ΙΑΚΩΒΟΣ ΠΕΡ ΧΟΝΔΡΟΜΑΤΙΔΗΣΔιπ λω ματούχος Σ τρ α τιω τικ ή ς Ισ το ρ ίας

τη ς Φ ιλοσοφικής Σχολής του Ααχεν

ΤΟΝ ΟΛΛΑΝΔΙΚΩΝ SSΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Σ ε καμία άλλη ευρωπαϊκή χώρα, ε κτός Γερμανίας, δεν υπήρχαν τόσοι πολλοί εθνικοσοσιαλιστές όπως στη γειτονική Ολλανδία. Επτά πολιτικοί σχηματισμοί και οργανώσεις, ακριβή αντίγραφα του Γερμανικού Εθνικοσοσιαλιστικού

Κόμματος (NSDAP), διεκδίκησαν από τις αρχές του 1930 την ψήφο του ολλανδικού λαού. Σχεδόν όλα είχαν την ονομασία «Εθνικοσοσιαλι- στικό Ολλανδικό Κόμμα των Εργατών». Τα περισσότερα ήταν μικρές ομάδες, τα μέλη των οποίων αποτελούσαν και την ηγετική ομάδα. Οι πιο σοβαρές κινήσεις αυτού του χώρου ήταν το κόμμα του ταγματάρχη Κρούιτ (Kruyt) και η κίνηση του δόκτορα Ράπαρντ (Rappard). Και οι δύο επιδίωκαν την ένταξη της Ολλανδίας στη Μεγάλη Γερμανία (Grossdeutschland). Ομως πολύ σύντομα οι Γερμανοί συνειδητοποίησαν ότι καμία από τις δύο εθνικοσοσιαλιστικές ομάδες δεν δ ιέθετε την επιθυμητή απήχηση στον πληθυσμό ώστε να χρησιμοποιηθεί κατάλληλα. Η προσοχή της γερμανικής ηγεσίας στράφηκε σε μια άλλη οργάνωση του χώρου, η οποία σταδιακά κατέκτησε την εμπιστοσύνη της εργατικής μάζας: τη Nationaalsocialistische Beweging (Εθνικό σοσιαλιστική Κίνηση) NSB, του μηχανικού Α- ντον Αντριαν Μούσερτ (Anton Andriaan Mussert).

Χρονικά η πρώτη εθνικοσοσιαλιστική ομάδα στην Ολλανδία ήταν η Nationaal Socialistische Nederlandse Arbeiderspartij (NSNAP) του Ρίντερ 6αν Ράπαρντ (Ridder van Rappard). Ο Ράπαρντ, γεννημένος στην Ιάβα (το 1899) όπου βρισκόταν ο πατέρας του ως μηχανικός της ολλανδικής κυβέρνησης, από πολύ νωρίς προσανατολίσθηκε στην «ιδεολογία

Ο α νώ τατος δ ιο ικη τή ς των Ολλανδικώ ν SS , X. Φ έλντμά γιερ .


Ο μάδα Ο λλανδών εθ ν ικ ό σοσιαλιστώ ν πριν από τον π όλεμο. Ο ψηλός άνδρας στο κ έντρ ο μ ε τη σ τολή τού τα γμ α τά ρ χ η πιθανώ ς είναι ο τα γμ α τά ρ χ η ς Κ ρούιτ.

του δρόμου». Επιστρέφοντας στην Ευρώπη σπούδασε πολιτικές επιστήμες στα πανεπιστήμια του Λέιντεν, της Βιέννης, του Μονάχου και του Βερολίνου. Το 1931 ίδρυσε μαζί με τον Α- νταλμπερτ Σμιτ (Adalbert Smit) το NSNAP. Στο νεοϊδρυθέν κόμμα υιοθέτησε τα αντίστοιχα 25 «σημεία» του γερμανικού NSDAP. Το κόμμα του Ράπαρντ συγκροτήθηκε με βάση τον αντισημιτισμό, τον αντικαπιταλισμό, τον αντικοινο- βουλευτισμό και τον αντιμπολσεβικισμό. Το πρώτο σημείο του καταστατικού έκανε αναφορά στην ένωση όλων των Ολλανδών σε ένα μεγάλο Ολλανδοφλαμανδικό Ράιχ. Το δεύτερο σημείο εκδήλωνε την επιθυμία του ολλανδικού λαού να συνεργαστεί στενά με τους «αδελφούς» γερμανικούς λαούς (Γερμανούς, Ελβετούς και Σκανδιναβούς), ως φορείς ενός νέου πολιτισμού μέσα σε μια ομοσπονδιακή ένωση που θα διαφύλασσε τις παραδόσεις και τις αξίες των γερμανικών λαών. Το ενδέκατο σημείο του προγράμματος στρεφόταν εναντίον της ε λεύθερης αγοράς και μιλούσε για την ανάγκη μιας «περιορισμένης με κρατικές παρεμβάσεις ελεύθερης αγοράς», κυρίως με τους «αδελφούς γερμανικούς λαούς».

Το 80% των μελών του NSNAP ήταν εργάτες που δίχως αμφιβολία είχαν εντυπωσιαστεί από το κοινωνικό πρόγραμμα του κόμματος. Οταν η ολλανδική κυβέρνηση (κατ’ εντολήν των Βρετανών) διέλυσε το NSNAP, η οργάνωση βρισκόταν σε φθίνουσα πορεία - είχε μόλις 1.000 τακτικά μέλη. Ο Ράπαρντ αναγκάστηκε να κα- ταφύγει στη Γερμανία, όπου ανέλαβε υπηρεσία στο Τμήμα Αντικατασκοπείας Εξωτερικού (Auslandsabwehr) του Γερμανικού Στρατού. Μετά την κατάληψη της Ολλανδίας από τους Γερμανούς επέστρεψε στην πατρίδα του και αφιερώθηκε στην επαναδραστηριοποίηση του κόμματός του. Πολύ σύντομα τα αρχικά 1.000 μέλη έγιναν 15.000.

Η Αγωνιστική Ομάδα Εφόδου της οργάνωσης μετονομάστηκε, κατά το γερμανικό πρότυπο, σε SA. Τα μέλη της φρουράς του Ράπαρντ έ φεραν τη μαύρη στολή των κομματικών λειτουργών του NSDAP. Στις 10 Μαρτίου 1941 ο αρχηγός του NSNAP κατατάχθηκε εθελοντικά με τον βαθμό του Oberscharführer (λοχία) στη

Μεραρχία «Nederlandsche SS». Οι αντισημιτι- κές ενέργειες των στελεχών του NSNAP άρεσαν στους Γερμανούς, με αποτέλεσμα οι αρχές κατοχής να ενθαρρύνουν την κατάταξη όλο και περισσότερων Ολλανδών στα SS. Ο Ράπαρντ έλαβε μέρος στην εκστρατεία της Wehrmacht στα Βαλκάνια, μαχόμενος στις γραμμές της Μεραρχίας «Leibstandarte Adolf Hitler» του Ζεπ Ντήτριχ (Sepp Dietrich).

Στο μεταξύ προέκυψαν σοβαρές διαφωνίες ανάμεσα στο NSNAP και το NSB του Μούσερτ. Ο τελευτα ίος δεν μπορούσε σε καμία περίπτωση να υπομένει την ύπαρξη ενός ανταγωνιστικού στον χώρο κόμματος όπως ήταν το NSNAP. Γι αυτόν τον λόγο στη συνάντηση που είχε στις 12 Δεκεμβρίου 1941 με τον Χίτλερ ζήτησε τη διάλυση του Nationaal-Socialistische Nederlandse Arbeiderspartij. Οι λεπτομέρειες αυτής της συνάντησης δεν έγιναν ποτέ γνωστές. Είναι απόλυτα βεβαιωμένο όμως πως δύο μέρες αργότερα, αμέσως μετά την επιστροφή του Μούσερτ από το Βερολίνο, οι γερμανικές αρχές διέταξαν την άμεση διάλυση του NSNAP, που είχε ως αποτέλεσμα την προσχώρηση των περισσότερων μελών του κόμματος στο αδελφό NSB. Οι υπόλοιπες εθνικιστικές οργανώσεις υπήρχαν ακόμα τυπικά, σταδιακά όμως έχασαν την όποια επιρροή διέθεταν στην πολιτική σκηνή και σύντομα αυτοδιαλύθηκαν.

TO NSB ΚΑΙ Ο ΦΑΣΙΣΜΟΣ TOV ΜΟΥΣΕΡΤ

Το κόμμα του Μούσερτ ήταν ένα από τα πρώτα εθνικοσοσιαλιστικά κόμματα στην Ευρώπη, αφού συγκροτήθηκε το 1931. Ο ιδρυτής του καταγόταν από το Βέρκενταμ (Werkendam) και σπούδασε μηχανολογία στο Πολυτεχνείο του Delft. Εξαιτίας των πολιτικών του δραστηριοτήτων παύθηκε από την υπηρεσία του στην Ουτρέχτη, όπου εργαζόταν ως μηχανικός.

Στις 14-12-1931 ο Μούσερτ μαζί με τον Γκέ- ελκερκεν (Geeikerken) και δέκα άλλους εθνικο- σοσιαλιστές ίδρυσε το NSB (Nationaal Socialistische Beweging). Αντί του αγκυλωτού σταυρού επιλέχθηκε ως έμβλημα του νέου κόμματος ο Λέοντας (Neulen) με τα αρχικά

γράμματα της οργάνωσης - NSB. Η προσφώνηση «Hou Zee», που προερχόταν από τον 17ο αιώνα, υ ιοθετήθηκε ως κομματικός χαιρετισμός. Τα μέλη του κόμματος φορούσαν τη μαύρη στολή των Ιταλών μελανοχιτώνων. Το πολιτικό πρόγραμμα του NSB αποτελείτο από τέσσερα σκέλη: πίστη στον Θεό, αγάπη στην πατρίδα, εργασία για όλους και κράτος πρόνοιας και αλληλεγγύης. Τελικός σκοπός ήταν η «πραγματοποίηση της λαϊκής κοινότητας μέσα από το συντεχνιακό κράτος». Παράλληλα κήρυσσε τον διμέτωπο αγώνα εναντίον του μαρξισμού και του φιλελευθερισμού. Το κόμμα εγγυόταν την ιδιωτική περιουσία όλων των Ολλανδών, ενώ προσέδιδε ιδιαίτερη σημασία στη φυλετική καταγωγή και στη διατήρηση των υπερπόντιων κτήσεων της χώρας. Σε ό,τι αφορούσε την αντιμετώπιση της δημοκρατίας το NSB θεωρούσε πως το πολίτευμα αυτό.ισοδυναμούσε με τον κοσμοπολιτισμό, τα ισοπεδωτικά ιδανικά και τον στεγνό ωφελιμισμό. Το Εθνικοσοσιαλιστικό Κίνημα του Μούσερτ προέβαλε ως εκπρόσωπος ενός νέου πολιτικού συστήματος και ταυτόχρονα ως υπερασπιστής των παραδοσιακών πολιτιστικών αξιών των Ολλανδών. Σε τελική ανάλυση κήρυσ

σε και τη βίαιη - αν χρειαζόταν - αντιπαράθεση με τα «κατεστημένα κόμματα της παρακμής».

To NSB πέτυχε σχετικά ικανοποιητικά αποτελέσματα στις εκλογικές αναμετρήσεις που συμμετείχε. Στις επαρχιακές εκλογές τον Απρίλιο του 1935 το κόμμα συμμετείχε για πρώτη φορά και αφού εκμεταλλεύτηκε στο έπακρο το αντιδημοκρατικό κλίμα στη χώρα, εξέλεξε 44 τοπικούς βουλευτές (από τις 535 έδρες). Σχεδόν 300.000 Ολλανδοί ψηφοφόροι επέλεξαν το Εθνικοσοσιαλιστικό Κίνημα του Μούσερτ - ένα καθόλου ευκαταφρόνητο 8%.

Στις αρχές της δεκαετίας του ‘30 η Ολλανδία προσπαθούσε να συνέλθει από τις συνέπειες της μεγάλης οικονομικής κρίσης του 1929.Το ποσοστό ανεργίας ήταν ιδιαίτερα υψηλό, το κράτος πρόνοιας ουσιαστικά ανύπαρκτο και τα δημοκρατικά κόμματα είχαν εμπλακεί σε εσωτερικές διαμάχες και πολιτικολογίες. Μεγάλες μάζες του ολλανδικού λαού ριζοσπαστικοποιή- θηκαν, αποστασιοποιήθηκαν από το σύστημα και εντάχθηκαν σε αντικοινοβουλευτικές οργανώσεις. Το μέλλον ανήκε όλο και περισσότερο στις ιδεολογίες και τους ανθρώπους του «πεζο- Ο λλανδός SS.δρομίου».

Το 1937 εκδόθηκε το βιβλίο του αρχηγού του NSB, «De Bronnen van het Nederlandse Nationaal-Socialisme», ένα αντίστοιχο «Mein Kampf»: «...Για την ψυχική και ηθική ευημερία ε νός λαού απαιτείται ισχυρή κυβέρνηση, εθνική υπερηφάνεια, τάξη, κοινωνική αλληλεγγύη και συνεργασία όλων των παραγωγικών τάξεων. Παράλληλα απαιτείται προτεραιότητα των εθνικών ιδεωδών σε σχέση με τα συμφέροντα των κοινωνικών ομάδων και προβάδισμα του κοινού συμφέροντος σε σχέση με το ατομικό». To NSB προσανατολιζόταν περισσότερο στον ιταλικό φασισμό παρά στον γερμανικό εθνικοσοσιαλισμό, τουλάχιστον μέχρι το 1938. Εναν μόλις χρόνο πριν ο Μούσερτ μιλούσε περί «χριστιανι- 57 κου εθνικού κράτους, χωρίς ρατσιστικό ή αντι- ■■■ σημιτικά στοιχεία...». Το 1938 όμως, με τη στροφή του κόμματος προς το NSDAP, απαγορεύθη- κε η είσοδος των Εβραίων στο κίνημα.

Η οργάνωση στηριζόταν οικονομικά στις εισφορές και στις συνδρομές των μελών του.Ποτέ δεν δέχθηκε «δωρεές» από το εξω τερ ικό (τη Γερμανία ή την Ιταλία) όπως γινόταν με τη Μόσχα σε σχέση με τα αδελφά κομμουνιστικά κινήματα. Το παράδοξο ήταν ότι μέχρι το 1938 μερικοί από τους χρηματοδότες του ήταν Εβραίοι.

Δύο χρόνια μετά την εκλογική επιτυχία του 1935 το NSB κατέβηκε στις εθνικές εκλογές του 1937. Το ποσοστό που έλαβε ήταν λίγο κατώτερο του αναμενόμενου (4,22%) και ε ξέλ ε ξε τέσσερις βουλευτές στην Εθνική Βουλή. Στις επαρχιακές εκλογές του 1939 ο Μούσερτ είδε το ποσοστό του να συρρικνώνεται ακόμα πιο επικίνδυνα (3,89%). Κατάφερε όμως - χάρη στο εκλογικό μέτρο - να εκλέξει τρεις αντιπροσώπους. Σε αυτή την πολιτική ήττα δόθηκαν πολλές ερμηνείες. Οι σημαντικότερες όμως είχαν σχέση με τις δραματικές εξελίξεις στην Ευρώ-

Π αρουσίαση τη ς 1ης S tan d arte των N ederlandsche SS.


πη, την απήχηση της εβραϊκής προπαγάνδας, ε πειδή παραδοσιακά η εβραϊκή κοινότητα της χώρας είχε μεγάλη δύναμη και επηρέαζε τις πολιτικές εξελίξεις, τη σχετική βελτίωση της οικονομίας και τη μείωση των ανέργων, αλλά και την αντιπαλότητα των οργανώσεων του εθνικοσο- σιαλιστικού χώρου. Φυσικά κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής ο ρυθμός αύξησης των μελών του NSB ήταν κάτι περισσότερο από ικανοποιητικός: Τα 28.000 καταγεγραμμένα μέλη του Μαϊου του 1940 έγιναν 100.000 λίγο πριν από το τέλος του 1942.

Τον Νοέμβριο του 1932 ο Μούσερτ ακολούθησε το παράδειγμα του Χίτλερ με τη δημιουργία μιας παραστρατιώτικής μονάδας εφόδου όπως τα SA για την προσωπική του προστασία στο Τουμούλτεν (Tumulten), αλλά και για να αντιμετωπίσει στις βίαιες αναμετρήσεις τους κομμουνιστές. Η μονάδα αυτή αρχικά ονομάστηκε Weerbaarheids Afdeelingen και αργότερα Weerafdeeling CWA. Η WA έφθασε να αριθμεί ως και 15.000 άνδρες χωρισμένους σε 12 ταξιαρχίες και κυριάρχησε στους ολλανδικούς δρόμους μέχρι το 1935. Αγνωστο για ποιο λόγο ο Μούσερτ τον χρόνο εκείνο διέλυσε την WA. Η μονάδα επανασυγκροτήθηκε το 1939 με διαφορετικό όνομα (Mussert-Garde) και δρούσε ως προσωπική σωματοφυλακή του αρχηγού τού κόμματος. Ουσιαστικά όμως ακολούθησε πάλι τα «βήματα» της προκατόχου της, WA. Επικεφαλής της παραστρατιώτικής Mussert-Garde ήταν ο Χέντρικ (Χενκ) Φέλντμαγιερ (Hendrik «Henk» Feldmeijer). Ο Φέλντμαγιερ (γεν. 1910), έ χοντας τη φήμη του ικανού και αποφασιστικού αξιωματικού, έγινε μέλος του NSB το 1932 με αριθμό μητρώου 479. Η ενέργεια αυτή τού κόστισε τη διαγραφή από τον Ολλανδικό Στρατό, στον οποίο υπηρετούσε με τον βαθμό του αν- θυπολοχαγού.

Χωρίς αμφιβολία ο Φέλντμαγιερ κατά τη συ- 58 γκρότηση της Mussert-Garde φανταζόταν πως m m θα λειτουργούσε όπως τα αντίστοιχα SS. Στην

πραγματικότητα μπορούμε να δούμε την Μ- Garde ως τον οργανωτικό πρόδρομο των Ολλανδικών SS, εφόσον στην πορεία μεταβλήθηκε σε SS και ο «Χενκ» Φέλντμαγιερ ήταν εκείνος που τα διηύθυνε και συνέβαλε περισσότερο. Δημοσιογραφικό όργανο της WA ήταν η ε φημερίδα «De Zwart Soldat». Το αγωνιστικό τραγούδι των ταγμάτων εφόδου «Wa marscheerd» (η WA βαδίζει) αποτελούσε μια παραλλαγή του γερμανικού «Horst Wessel-Lied» των SS.

Η οργάνωση νεολαίας του κόμματος ονομαζόταν Nationale Jeugdstorm και συγκροτήθη- κε πάνω στα πρότυπα της Χιτλερικής Νεολαίας. Η εφημερίδα του NSB μέχρι το 1936 έφερε τον τίτλο «Volk en Vaderland» (Λαός και Πατρίδα). Αργότερα μετονομάστηκε σε «Het Nationaale Dagblad». To NSB λίγο πριν από τον πόλεμο (καλοκαίρι του 1939) αριθμούσε 80.000 μέλη (ένας αριθμός αρκετά εντυπωσιακός αν σκεφθούμε την ισχυρή εβραϊκή παρουσία στη χώρα και τη λυσσαλέα αντίδραση των κατεστημένων κομμάτων. Τα κεντρικά γραφεία του NSB βρίσκονταν στην Ουτρέχτη, που από τό τε μέχρι σήμερα παραμένει παραδοσιακό προπύργιο του ε- θνικοσοσιαλιστικού κινήματος.

Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΧΕΝΤΡΙΚ BAN ΒΟΥΝΤΕΝΜΠΕΡΓΚ

Για ένα μεγά λο μ έρ ο ς τη ς ολλα νδ ικής κο ινής γνώ μης ο αργηχός το υ Μ ε τώπου Εργασ ίας (N e d e rla n d s c h A rb e id s F ro n t-N A F), Χ έν τρ ικ 8α ν Βού- ντενμπερΥΚ (H en d rik van W oud en- b erg ), ή τα ν εκ ε ίν ο ς που ε ίχ ε κερδ ίσ ει τη σ υμπ ά θεια τη ς για τη μ ετρ ιο π ά θεια και τη ν απ οφασιστικότητα το υ . Ο Β ού- ντενμπ εργκ , που α νή κ ε στην «παλιά φ ρουρά» το υ N SB , δ εν α π έκτησ ε π οτέ τη φ ήμη το υ «οργισμένου τυχοδιώ κτη», όπως χαρ α κτηρ ίζο ντα ν συχνά πολλοί ο μ ο ϊδ ε ά τες το υ . Α ν τ ίθ ετα ήταν ο ξυ δ ερ κ ή ς , π ολυτά λα ντος, χειμαρρώ δης ο μ ιλητής και πολύ π ροσιτός ακόμα και σ τους αντιπ άλους το υ . Η αποστολή που α ν έλ α δ ε, να δ ιαλύσει τα κομματικά ερ γα τικά σ υνδ ικά τα χωρίς να π ροκαλέ- σει τ ις α να π ό φ ευ κτες τρ ιβ ές , σ τέφ θ η - κε από απόλυτη επ ιτυχία . Ικανοπ οιημένος ο Σ έυ ς -Ιν κ ο υ α ρ τ έγ ρ α ψ ε γΓ α υτό ν σε μια αναφ ορά το υ προς το Β ερολίνο: «Ο Β ο ύντενμ π ερ γκ αντιπροσω πεύει το ν τύπ ο του σ υνδ ικαλισ τή που μπορεί να μην παίρνει ιδ ια ίτερ ες π ρω τοβουλ ίες , όμως με τη ν έμ φ υ τη καλή το υ δ ιά θ εσ η , τα σ τερ εά επ ιχειρήματα και τις καλές του ιδ έ ε ς καθ ισ τά τη ν επίλυση ο- π οιουδήπ οτε π ροβλήματος σ χεδόν δ υ να τή». Σ τη «σκιώδη κυβέρνησ η» το υ NSB, που οι Γερμανοί επ έτρ εψ α ν να σ υ γ κ ρ ο τη θε ί το ν Ο κτώ βριο του 1942 , ο Β ο ύντενμ π ερ γκ α ν έλ α β ε το Υπ ουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεω ν. Μ εταπ ολεμ ικά κ α τα δ ικά σ τη κε με τη ν κατηγορία τη ς σ υνεργασ ίας με το υ ς κ α τα κ τη τές σε 20 χρόνια φυλάκιση.

Π α ρ α λλα γές ενός τ ιμ η τικ ο ύ παρασήμου που δ ό θ η κ ε σε παλαιό μ έλ η της

M u ssert-G arde το 1940.

Ο Γερμανός επ ίτροπ ος του Ράιχ στην Ο λλανδία, Δ ρ Α ρ θο υ ρ Σ έυ ς -Ιν κ ο υ α ρ τ.

Η ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΤΩΝ SS ΚΑΙ Η ΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΣΥΜΒΟΛΗ

Στις 10 Μαϊου 1940 η Γερμανία εισέβαλε στις Κάτω Χώρες. Πολύ γρήγορα, στις 14 Μαϊ- ου, ο Ολλανδικός Στρατός αναγκάσθηκε να συνθηκολογήσει και η αγγλόφιλη κυβέρνηση διέφυγε στο Λονδίνο. Λίγο αργότερα, στις 19 Μαϊου, διορίστηκε ως εκπρόσωπος του Γερμανικού Ράιχ στην κατεχόμενη Ολλανδία ο δό- κτορας Σέυς-Ινκουαρτ (Seyss-Inquart) από τη Βιέννη. Ο Σέυς-Ινκουαρτ ανέλαδε να διοικήσει τη χώρα με τη βοήθεια τεσσάρων Γερμανών επιτρόπων (generalkommissaren), από τους οποίους οι δύο, ο Βίμερ (Wimmer) και ο Φίσμποκ (Fischbock), ήταν υψηλόβαθμα στελέχη των SS. Τρίτος βοηθός του Ινκουαρτ ήταν ο ανώτατος διοικητής των SS και της Αστυνομίας (Η SS PF), Χανς Αλμπιν Ράουτερ (Hans Albin Rauter). Οταν ο Ράουτερ έφθασε στο Αμστερνταμ είχε τον βαθμό του υποστράτηγου των SS (briga- defuhrer). Πολύ σύντομα όμως προήχθη στον βαθμό του Obergruppenführer - στρατηγού των Waffen SS. Από τις πρώτες ημέρες της γερμανικής κατοχής επεδίωξε τον έλεγχο της ολλανδικής Αστυνομίας. Επιτράπηκαν βέβαια ορισμένες πολιτικές ελευθερ ίες και η ύπαρξη κάποιων δημοκρατικών κομμάτων, πολύ γρήγορα όμως (Ιούνιος 1941) αυτά διαλύθηκαν και αφέ- θηκαν μόνο οι ελάχιστα ακόμα δημοφιλείς ε- θνικοσοσιαλιστές του Μούσερτ.

Στις 20 Ιουλίου 1940 ο Ινκουαρτ διόρισε έ ναν 45χρονο πρώην αξιωματικό του Ολλανδικού Αποικιακού Στρατού, τον Ροστ βαν Τόνιν- γκεν (Rost van Tonningen), αρμόδιο για τη διάλυση των μαρξιστικών κομμάτων. Και ενώ η λειτουργία των δύο κομμουνιστικών κομμάτων της χώρας απαγορεύθηκε σχεδόν αμέσως, ο Σέυς-Ινκουαρτ ήλπιζε να κερδίσει οπαδούς για τη νέα τάξη πραγμάτων μέσα από την «κολυμ- βήθρα» του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος (SDAP): «Αν καταφέρουμε», έλεγε, «να κρατήσουμε συγκεντρωμένους τους πολίτες στα συνδικάτα και τις κομματικές οργανώσεις του SDAP, τό τε το 1/4 ως και το 1/3 των Ολλανδών θα βρίσκεται υπό τον έλεγχό μας».

Ο Τόνινγκεν φέρθηκε ακόμα πιο έξυπνα. Για να απομαρξιστοποιήσει τους εργάτες και να τους οδηγήσει στον εθνικοσοσιαλισμό εξα γόρασε τον αριστερών φρονημάτων εκδοτικό οίκο «De Arbeiderspers» του Αμστερνταμ και ε ξέδωσε εφημερίδες και περιοδικά πάνω στο «πνεύμα των ημερών».

Μετά το 1942 οι εθνικοσοσιαλιστές του Μούσερτ κέρδισαν μια σχετική αναγνώριση από τον πληθυσμό και τους Γερμανούς. Ο Μούσερτ έχοντας τη σωματοφυλακή του κόμματος (Mussert Garde) αντιμετώπισε αρχικά την ύπαρξη των SS στην Ολλανδία πολύ ψυχρά, ενώ έδειξε πολύ λίγη συμπάθεια στο θέμα της δημιουργίας μιας πολιτικής υπηρεσίας SS στη χώρα. Ομως τα Allgemeine SS στη Γερμανία ήταν αποφασισμένα να επιβάλουν τη συγκρότηση μιας παρεμφερούς οργάνωσης στις Κάτω Χώρες με κάθε τίμημα και συγκεκριμένα τον σχηματισμό των «Allgemeine SS in Nederland». Η απόφαση αυτή κοινοποιήθηκε στον Μούσερτ από τον ίδιο τον Ινκουαρτ περί τα τέλη Αυγού- στου 1940. Ουσιαστικά με εκβιασμό ο Μούσερτ


έδωσε τη συγκατάθεσή του και με την ιδιότητα του αρχηγού (Reider) του NSB έθεσε το κόμμα στην υπηρεσία των ολλανδικών πολιτικών SS.

Η μονάδα που δημιουργήθηκε ονομάσθηκε Nederlandsche SS. Επίσημα συγκροτήθηκε στις 11 Σεπτεμβρίου 1940 και παρουσιάσθηκε ως σχηματισμός (Formatie) των SS. Με αρκετή βεβαιότητα μπορούμε να πούμε ότι δεν πραγ- ματοποιήθηκε κάποια σχετική τελετή επειδή ο Φέλντμαγιερ έπρεπε να επιλέξει τους άνδρες προσωπικά. Οι πρώτοι 150, λόγου χάρη, ήταν πρώην μέλη της Mussert Garde, ενώ κάποιοι άλλοι αποτελούσαν την παλαιά φρουρά της WA. Στα τέλη του 1940 και πιθανώς και στις αρχές του 1941, στη νέα μονάδα συμπεριελήφθησαν μερικές δεκάδες Ολλανδοί, πρώην εθελοντές της ταξιαρχίας SS «Westland» που επέστρεψαν από τη Γερμανία. Στην πραγματικότητα αυτό α- ποτελούσε και ένα από τα σχέδια του Χίμλερ - η δημιουργία ενός πυρήνα για μια μελλοντική ανασυγκρότηση πολιτικών SS υπό γερμανικό έλεγχο στην Ολλανδία. Ειδικά οι τελευταίοι, οι εθελοντές της «Westland», ήταν καλοδεχούμενοι στη νεοδημιουργηθείσα μονάδα, επειδή ε κτός από την ιδεολογική και φυλετική «καθαρότητα», έφεραν μαζί τους εμπειρίες, γνώσεις,

τις μεθόδους και τον ανάλογο τρόπο εκπαίδευσης των γερμανικών SS.

Σύμβουλος και παρατηρητής των Ολλανδικών SS ήταν ο ταξίαρχος (SS-Stantartenfuhrer) Γιούνκλαους, που την περίοδο εκείνη ανήκε στους επιτελείς του Ράουτερ ενώ αργότερα προβιβάστηκε σε HSS PF στο Βέλγιο. Οι υποψήφιοι των Nederlandsche SS έπρεπε να αποδείξουν τη φυλετικά άρια καταγωγή τους ως το έτος 1800, ενώ οι υποψήφιοι αξιωματικοί ως το 1750. Το ύψος τους όφειλε να είναι τουλάχιστον 1,72 m και η ηλικία τους μεταξύ 18 και 35 ετών.

Στις 16-9-40 ανέλαβε τη διοίκηση των SS ο Φέλντμαγιερ. Με ένα άρθρο που δημοσίευσε ο «Voormann» (διοικητής) στις 27-9-40 στο δημοσιογραφικό βήμα του NSB «Volk en Vaderland» (Λαός και Πατρίδα), παρουσίασε το νέο κίνημα στον ολλανδικό λαό. Εναν μήνα αργότερα (1- 11-40) ο Ινκουαρτ επικύρωσε και τυπικά την ύπαρξη των Nederlandsche SS και της WA. Θεωρητικά οι δύο παραστρατιωτικοί σχηματισμοί υπάγονταν στο NSB, στην ουσία όμως βρίσκονταν υπό την άμεση εποπτεία του έμπιστου στον Χίμλερ, Ράουτερ.

Στις 11 Ιανουαρίου 1941 έγινε η πρώτη επί

σημη παρέλαση στη Χάγη, ενώ ένδεκα μέρες αργότερα (22-1-41) πραγματοποιήθηκε μια μεγάλη συγκέντρωση στο Stadttheater του Αμστερνταμ, με ομιλητές επιφανείς αξιωματού- χους των SS. Η συγκέντρωση έκλεισε με μια ε πιβλητική πορεία υπό το φως πυρσών στο κέντρο της πόλης. Τον Μάρτιο του 1941 τα SS αριθμούσαν ακόμα μόνο 600 μέλη. Στις 17 Μαϊ- ου 1942, κατά τη διάρκεια μιας τελετή ς στο Αμστερνταμ, ο Μούσερτ παρέδωσε θεαματικά τη διοίκηση των Ολλανδικών SS στον Χίμλερ, χαρακτηρίζοντας την κίνηση αυτή ως φυσική ενσωμάτωση των Nederlandsche SS στα αδελφά Germanische. Ο Χίμλερ ανταποδίδοντας επέτρεψ ε στο Σώμα των Ολλανδών SS να φέρει τη ζώνη που είχαν οι Γερμανοί συνάδελφοί του: την SS-Koppel με την επιγραφή «Τιμή μας είναι η Πίστη». Η πράξη αυτή επιβεβαίωνε και τυπικά την προσχώρηση των Ολλανδικών SS στα αντίστοιχα γερμανικά, μολονότι επισήμως παρέμει- ναν μέχρι το τέλος του πολέμου τμήμα του NSB. Στη συνέχεια τα μέλη των SS θα ορκίζονταν στο πρόσωπο του Αδόλφου Χίτλερ. Ο όρκος αυτός, που θα αποτελούσε και το αποκορύφωμα της τελετής, ήταν ο εξής: «Αδόλφε Χίτλερ, αρχηγέ όλων των γερμανικών λαών,


ορκίζομαι σε σένα και τους ανώτερους μου που εσύ επέλεξες, πίστη και υπακοή ως τον θάνατο. Με τη βοήθεια του Θεού ας γίνει πράξη». Την εποχή εκείνη (Μάιος 1942) τα μέλη των Ολλανδικών SS ξεπερνούσαν τα 750. Σταδιακά απέκτησαν τη φήμη μιας πανγερμανικής οργάνωσης η οποία επιζητούσε την ένωση όλων των γερμανικών φυλών μέσα σε ένα μεγάλο γερμανικό Ράιχ. Σε αντίθεση ο Μούσερτ και το NSB αποσκοπούσαν στη δημιουργία της Μεγάλης Ολλανδίας μέσω της ενσωμάτωσης της Φλάνδρας. Οι διαφορετικοί στόχοι και επιλογές ανάμεσα στα τοπικά SS και το NSB οδηγούσαν συχνά σε προστριβές, μάλιστα σε τέτοιο σημείο ώστε να μπορεί κάποιος να κατανοήσει γιατί ο Μούσερτ ήταν κατά κάποιον τρόπο επιφυλακτικός απέναντι στα SS.

Η Ολλανδία ήταν η πρώτη χώρα όπου ο το πικός διοικητής των SS και ο αρχηγός του εγχώριου εθνικοσοσιαλιστικού κόμματος διαφωνούσαν σε βασικά θέματα πολιτικής, χωρίς βέβαια η περίπτωση αυτή να είναι και η μοναδική στην κατεχόμενη Ευρώπη. Η Nederlandsche SS τον Νοέμβριο του 1942 μετονομάσθηκε σε Germaansche SS en Nederland. Την ίδια εποχή οι από καιρό υποβόσκουσες διαφωνίες ανάμεσα στους Γερμανούς και τους Ολλανδούς αξιωματούχους έγι- ναν γνωστές και στον ράιχςφύρερ Χίμλερ προσωπικά. Στις 22-9-42 ο Τόνινγκεν με επιστολή του ενημέρωνε τον αρχηγό των SS για τη λανθασμένη πολιτική που ακολουθείτο στις κατεχόμενες περιοχές.Υπεύθυνος - σύμφωνα με τον Τόνινγκεν - ήταν ο Γερμανός επιτετραμμένος για πολιτικές υποθέσεις, Φριτς Σμιτ.

Παρά τα προβλήματα οι Γερμανοί αναδιοργάνωσαν και την Ολλανδική Αστυνομία, δημιουργώντας ένα πιο έμπιστο Σώμα, την Κοινοτική Αστυνομία. Η Αστυνομία αυτή οργανώθηκε με βάση στρατιωτικά πρότυπα. Οι άνδρες φορούσαν μαύρες στολές με κλειστά περιλαίμια, στα οποία υπήρχαν μπλε επιρράμματα με ασημένια αστέρια και μπάρες ως διακριτικά βαθμών. Το πηλήκιο είχε ένα ωοειδές εθνόσημο στα εθνικά χρώματα, με μια φλογοφόρο ροιά στην κορυφή και φύλλα δρυός στο κάτω μέρος. Η Κοινοτική Αστυνομία εκπαιδεύτηκε από τα γερμανικά SS και αρχικά είχε δύναμη περίπου 3.000 ανδρών.

Υπήρχαν και επικουρικές δυνάμεις ασφα- λείας, όπως η Vrijvillige Hulp Politie (Εθελοντική Βοηθητική Αστυνομία) και η Kontroll Kommando, που ήταν υπεύθυνη για τον έλεγχο των εθελο ντών ή επιστρατευμένων εργατών. Οι άνδρες της Kontroll Kommando φορούσαν γκρι στολές με μαύρα επιρράμματα στο πέτο που έφεραν τα αρχικά «ΚΚ». Μερικές χιλιάδες Ολλανδοί είχαν καταταγεί στη Wachtabteilung, η οποία δημι- ουργήθηκε για τη φύλαξη εργοστασίων, φραγμάτων και στρατιωτικών εγκαταστάσεων.

Πιο σημαντική δύναμη ήταν η Landstorm Nederland, που ιδρύθηκε το 1943 και ενέτα ξε στις γραμμές της τους καλύτερους άνδρες του NSB και των Ολλανδικών SS. Αρχικά οι άνδρες της Landstorm φορούσαν τις μαύρες στολές των σωμάτων στα οποία είχαν καταταγεί προη

Α π οχαιρετισμός εθ ελο ν τώ ν των W affen SS στο Α μ σ τερ ντα μ . Δ ια κ ρ ίνο ν τα ι: δ εύ τε ρ ο ς από α ρ ισ τερ ά ο Μ ο ύ σ ερ τ και δ εξ ιά ο R eichskom m isar Σ έυ ς -Ιν κ ο υ α ρ τ.

των μαθημάτων αφορούσαν ιδεολογικά και φυλετικά ζητήματα, τη γερμανική ιστορία και τη γοτθική μυθολογία κ.ά.

Στην παραστρατιωτική εκπαίδευση η σωματική εκγύμναση των υποψηφίων διεδραμάτι- ζε τόσο σημαντικό ρόλο ώστε τον Ιούλιο του 1943 μια έκθεση ενός πληροφοριοδότη των συμμαχικών μυστικών υπηρεσιών περιέγραφε τη Σχολή Avegoor ως στρατόπεδο «σωματικής ενδυνάμωσης» (physical training camp) των εθ ε λοντών SS. Τον Μάρτιο του 1943 το όνομα της Σχολής, που ήταν «SS-Στρατόπεδο Εκπαίδευσης Avegoor», άλλαξε. Τα μαθήματα και η εκπαίδευση για τους υποψήφιους παρέμειναν ως είχαν. Η καινοτομία ως προς τον τρόπο λειτουργίας της ήλθε τον Σεπτέμβριο του 1944. Τα δυτικά σύνορα του Ράιχ απειλήθηκαν για πρώτη φορά και η Σχολή μεταφέρθηκε εσπευσμένα για περισσότερη ασφάλεια στο Hoogeven της επαρχίας Drenthe. Τη φορά αυτή η εκπαίδευση έγινε ολοκληρωτικά στρατιωτική, επειδή η έλλειψη ανδρών για τα SS έφθανε πια στο σημείο της αιμορραγίας. Επρεπε να βρεθεί τρόπος να προσελκύσουν νέους εθελοντές από το NSB και αυτοί να εκπαιδευτούν στρατιωτικά και στη συνέχεια να ενσωματωθούν στην Ταξιαρχία των SS «Landstorm Nederland». Ετσι τον χειμώνα του 1944/45 αρκετά σημαντικός αριθμός νεοσυλλέκτων κατατάχθηκε στα SS. Η Μαύρη Φρουρά, οι «υπερασπιστές του Δυτικού Πολιτισμού», η τρομερότερη πολεμική μηχανή του Τρίτου Ράιχ, συγκινούσε ακόμα πολλούς νέους. Την εποχή εκείνη (τέλη 1944) τουλάχιστον το 1/3 των ανδρών των μεραρχιών SS βρισκόταν θαμμένο κάτω από τη ρωσική γη.

Πρώτος διοικητής της Σχολής Avegoor ήταν ο Γερμανός λοχαγός (SS-Haupts- turmfuhrer), Δρ Αλόις Μπρέντελ (Dr. Alois Brendel). Αργότερα ο ίδιος ανέλαβε τη διοίκηση

γουμένως (WA, SS, Κοινοτική Αστυνομία) ή περιβραχιόνια στις πολιτικές ενδυμασίες. Σταδιακά εισήχθησαν οι γκρι στολές με το παραδοσιακό έμβλημα του NSB, τον λύκο-άγκιστρο. Η Landstorm χρησιμοποιήθηκε από τα -τοπικά SS στην καταπολέμηση της Αντίστασης και εν μέρει κατά των Βρετανών αλεξιπτωτιστών στο Αρνεμ - το φθινόπωρο του 1944. Καθώς η συμμαχική προέλαση ήταν αδύνατο να αναχαιτι- σθεί, η Landstorm μαζί με άλλα βοηθητικά τμήματα ενσωματώθηκαν στην 34η Μεραρχία Γρεναδιέρων SS-Freiwilligen «Landstorm Nederland».

ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΩΣΗΑρχικά δεν υπήρχε κάποια συγκεκριμένη

εκπαίδευση για τα Ολλανδικά SS. Οι Ολλανδοί εθελοντές της Ταξιαρχίας «Westland» των Waffen SS εκπαιδεύτηκαν στο Μόναχο και εφό- σον οι περισσότεροι από αυτούς ενσωματώθηκαν αργότερα στα Nederlandsche SS μπορεί αυτή η πόλη να θεω ρηθεί ως το πρώτο κέντρο εκπαίδευσης των Ολλανδικών SS. Ωστόσο μόλις την 1η Μαϊου 1941 δημιουργήθηκε μια σχολή SS αποκλειστικά για Ολλανδούς υποψήφιους: η Σχολή Avegoor. Αυτή στεγαζόταν σε μια μεγάλη λευκή αγροικία στο Ελλεκομ, κοντά στο Αρνεμ. Είχε σχεδιασθεί ως ένα παραστρατιωτικό εκπαιδευτικό και πολιτικό κέντρο, όχι μόνο για τους εθελοντές SS, αλλά και για τα μέλη του NSB, την Αστυνομία κ.ά. Η διδασκαλία απαιτούσε 1-6 εβδομάδες (ανάλογα με τους υποψηφίους και το αντικείμενο εκπαίδευσης). Οι κύκλοι

Επ ίρραμμα που έφ ερ α ν όλα τα μ έλη

των N ederlandscheSS στο α ρ ισ τερ ό

μανίκι.


Ο υπολοχαγός και επ ιτελάρ χης των N ederlandsche SS Γιανσόνιους κ α τά τη διά ρ κεια μ ια ς τ ε λ ε τή ς στη σχολή Avegoor, τον Α ύγουστο του 1942. Α ρ ισ τερ ά δ ια κ ρ ίνετα ι ένας α ξιω ματικός των W affen SS.

ενός εφεδρικού τάγματος, ενώ από τον Μάιο του 1942 ως τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους υπηρέτησε στην 5η Τεθωρακισμένη Μεραρχία SS «Wiking». Κατά τη διάρκεια της απουσίας του τη διοίκηση της Σχολής ανέλαβε ο Obersturmführer (υπολοχαγός) Χορστ Σβέρτφε- γκερ (Horst Schwertfeger). Τα επιτελικά στελέχη της Σχολής, όλοι χαμηλόβαθμοι αξιωματικοί

Η κηδεία ενός Ο λλανδού σ υνεργάτη ο οποίος σ κ ο τώ θη κ ε από την αντίσ τασ η . Οι ά νδρ ες μπ ροστά, μ ε τις μ α ύ ρ ες σ το λ ές , ανήκουν στην π αρ α σ τρα τιω τική WA.

των SS, όπως ο untersturmfuhrer (ανθυπολοχα- γός) Χάουκ (Hauck), αναγνωρίστηκαν στη συνέχεια ως πλήρη μέλη των Waffen SS. Η Σχολή Avegoor υπαγόταν απευθείας στη Διοίκηση της Κεντρικής Υπηρεσίας των SS και συγκεκριμένα στη Germanische Leitstelle.

Σε αντίθεση με τις φλαμανδικές και τις νορβηγικές μονάδες των Germanischen SS, τα μέλη των Ολλανδικών SS δεν φόρεσαν ποτέ προσωρινή στολή. Από την πρώτη μέρα έφ εραν τη μαύρη υπηρεσιακή στολή των SS. Από τον Ιούλιο του 1940 ο HSS.PF Ράουτερ διέθεσε στους Ολλανδούς ομοϊδεάτες του πλήρεις ενδυμασίες από τις γερμανικές αποθήκες. Αργότερα οι στολές αυτές κατασκευάζονταν στην Ολλανδία και παρόλο που ράβονταν σύμφωνα με το γερμανικό πρότυπο (Muster), υπήρχαν ορισμένες διαφορές στα χαρακτηριστικά τους. Γνωρίσματα όμως όπως το μαύρο πουκάμισο, η ζώνη, το έμβλημα στο αριστερό μανίκι και ο λύ- κος-άγκιστρο στο άνω τμήμα του πηληκίου πα- ρέμειναν ως χαρακτηριστικά ολλανδικά στοιχεία.

Κατά την πρώτη περίοδο το Γενικό Επιτελείο των Ολλανδικών SS βρισκόταν στην Ουτρέχτη, στην οδό Catharijnesingel 117. Τον Απρίλιο του 1944 μεταφέρθηκε στην οδό Maliebaan 66, όπου και παρέμεινε ως τον Σεπτέμβριο του 1944. Καθώς το φθινόπωρο και οι βροχές εισέβαλαν άγρια στη νότια Ολλανδία, οι σύμμαχοι έφθασαν στη Λίμπουργκ. Η οργάνωση και η διοικητική μέριμνα των Ολλανδικών SS φαινόταν να παραλύει. Το Επιτελείο μετακινήθηκε ε σπευσμένα πρώτα στο Απελντορν (στην οδό Emmalaan 34) και έπειτα, από τον Νοέμβριο του 1944, στο Γκρόβινγκεν, αρχικά στην οδό Westersingel 19 και ύστερα στην Kraneweg 19. Για τις χαοτικές ημέρες του φθινοπώρου του 1944, οπότε οι υπηρεσίες των SS μετακινήθη- καν υπό καθεστώς πανικού και μεγάλης βιασύ-

0 υπ αρχηγός το υ NSB (1940-44), Ρ οσ τ Βαν Τόνινγκεν.

νης, δεν υπάρχουν ακριβή στοιχεία. Το σίγουρο είναι ότι ο Φέλντμαγιερ και το Επιτελείο του μετακινήθηκαν σε τοποθεσίες που μέχρι σήμερα παρέμειναν άγνωστες.

Η ΚΑΤΑΡΡΕΥΣΗΤον Μάρτιο του 1943, μετά την καταστρο

φή του Στάλινγκραντ, ο Φέλντμαγιερ ζήτησε από τα Ολλανδικά SS «κάθε άνδρα ο οποίος είναι σωματικά υγιής» να παρουσιαστεί στα γραφεία εθελοντών του Ανατολικού Μετώπου. «Ακόμα κι αν τελικά δεν αποσταλεί, καθότι πρέπει να οργανώσουμε τα Germanische SS εδώ στην Ολλανδία, οφείλει να το κάνει», είπε. Ο Φέλντμαγιερ ανήκε στην κατηγορία των αν- ß-J θρώπων που θεωρούσαν ότι τα SS θα αποτε- ■■■ λούσαν μελλοντικά την ελίτ της Νέας Ευρώπης. Γι’ αυτό κατέβαλλε τεράστια προσπάθεια.«Τα SS», έλεγε, «κερδίζουν στα πεδία των μαχών το δικαίωμα να είναι οι εκλεκτοί». Στην Ανατολή παίζονταν τα πάντα. Δεν ήταν απλά έ νας πόλεμος. Εκεί ο φανατισμός, το θάρρος και το μίσος αλληλοσυμπλέκονταν σε μια πρωτοφανή τιτανομαχία αντάξια των δύο φιλοσο- φιών-κόσμων. Τα Ολλανδικά SS, όπως και τα αντίστοιχα γερμανικά, διέπονταν από το ίδιο ακριβώς πνεύμα.

Συνεπής με τον εαυτό του και την ιδεολογία του ο Φέλντμαγιερ κατατάχθηκε ως απλός υπαξιωματικός στη Μεραρχία «Wiking». Πήρε μέρος σε πολλές μάχες και τραυματίστηκε στο Καλμύκ. Στα μέσα του 1943 έλαβε τιμητικά τον βαθμό του untersturmfuhrer (ανθυπολοχαγός) των Waffen SS και στα τέλη του 1944 προήχθη σε hauptsturmfuhrer. Ο Φέλντμαγιερ διατήρησε τη θέση τού «Voorman» στα Ολλανδικά SS μέχρι τον θάνατό του, στις 22-2-1945. Την ημέρα εκείνη μεταβαίνοντας με ένα επιτελικό αυτοκίνητο για μια επιθεώρηση ρουτίνας, δέχθηκε ε πίθεση από δύο αμερικανικά αεροσκάφη. Ο συνεπιβάτης του και επιτελάρχης των SS, Γιανσόνιους, τραυματίσθηκε ελαφρά στην προσπά- θειά του να βρει καταφύγιο στο παρακείμενο


Η ορκωμοσία κα ι ο απ οχα ιρ ετισ μό ς νέων εθ ελο ν τώ ν στην κεντρ ική π λα τεία τη ς Χάγης.

δάσος. Για τον ίδιο τον Φέλντμαγιερ ήταν πολύ αργά. Δέχθηκε τα φονικά πυρά παγιδευμένος στο αυτοκίνητο.

Δύο μήνες αργότερα ο Γερμανός επίτροπος του Ράιχ στην Ολλανδία, Σέυς-Ινκουαρτ, γνωστοποιούσε στους Γερμανούς και στους Ολλανδούς εθνικοσοσιαλιστές που βρίσκονταν ακόμα στο «Φρούριο-Ολλανδία» τον θάνατο του Χίτλερ (30-4-1945). Στις 5 Μαϊου θα παραδιδόταν και η 25η γερμανική Στρατιά της Ομάδας Στρατιών Η του στρατηγού Μπλάσκο- βιτς (J.v.Blaskowitz) στους Καναδούς του στρατηγού I Φουλκς (Ch. Foulkes). Με την απελευθέρωση το κεφάλαιο των Nederlandsche SS έ κλεινε με δραματικό τρόπο. Η τελευτα ία ταυτό τητα μέλους των Ολλανδικών SS είχε τον αριθμό 6.127.

ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΜΟΥΣΕΡΤΤον Δεκέμβριο του 1943 ο Μούσερτ είδε

για τελευταία φορά τον Χίτλερ στο Βερολίνο. Ετυχε θερμής υποδοχής, αλλά οι συνομιλίες του με τον Φύρερ δεν οδήγησαν πουθενά ε κτός από κάποιες αόριστες υποσχέσεις για το μέλλον της Ολλανδίας. Ο Χίτλερ είδε θετικά την πρόταση του αρχηγού του NSB να ενταχθούν οι γερμανόφωνες χώρες σε μια χαλαρή ομοσπονδία. Αφησε όμως την επίλυση του θ έ ματος να γίνει μετά το τέλος του πολέμου. Οι Ολλανδοί εθνικοσοσιαλιστές μέχρι τό τε είχαν πληρώσει βαρύτατο φόρο αίματος για την επικράτηση της ιδεολογίας τους. Εκατό δολοφονημένα μέλη του NSB στις κατεχόμενες περιοχές και 1.200 λεγεωνάριοι των Waffen SS που άφησαν την τελευταία τους πνοή στις αφιλόξενες πεδιάδες της Ανατολής, δημιούργησαν έ ναν μεγάλο αριθμό θυμάτων. Ουσιαστικά όμως ο Μούσερτ επέστρεψε με άδεια χέρια. Το άστρο του άρχισε να δύει. Εξίσου αρνητικό για

62 το προφίλ του αρχηγού τού NSB ήταν και το ass γεγονός ότι δεν θήτευσε στο σφαγείο του Ανα

τολικού μετώπου όπως έπραξαν χιλιάδες άλλοι Ολλανδοί εθελοντές. Στους κύκλους των συναγωνιστών του αυτό σχολιάστηκε αρνητικά και πολύ γρήγορα ο Μούσερτ απέκτησε τη φήμη του λιπόψυχου και του δειλού.

Η συμμαχική απόβαση, τον Ιούνιο του 1944, δεν οδήγησε στη γρήγορη απελευθέρωση των Κάτω Χωρών όπως αναμενόταν. Οι Γερμανοί ήταν αποφασισμένοι να πολεμήσουν στην Ολλανδία. Στις 5-9-44 συνέβη όμως ένα απροσδόκητο γεγονός που επηρέασε καταλυτικά τις εξελίξεις. Την ημέρα εκείνη το ραδιόφωνο του BBC μετέδωσε μια λανθασμένη ανακοίνωση του βρετανικού στρατηγείου ότι η πόλη της Μπρέντα απελευθερώθηκε. Η είδηση της εισόδου των Βρετανών στη Μπρέντα οδήγησε30.000 μέλη του NSB και τις οικογένειές τους μέσα σε κλίμα πανικού προς τα γερμανικά σύνορα. Επικεφαλής της τεράστιας φάλαγγας αυτοκινήτων η οποία σχηματίσθηκε στους αυτοκινητοδρόμους που οδηγούσαν στο Ράιχ ήταν ο ίδιος ο Μούσερτ. Οταν μετά από λίγο μαθεύτηκε ότι η είδηση ήταν αναληθής οι περισσότεροι επέστρεψαν. Η τραγελαφική αυτή όμως ιστορία απέδειξε την αναξιοπιστία και την ανευ- θυνότητα του Μούσερτ και οι Γερμανοί συνειδητοποίησαν πως δεν μπορούσαν να βασι

στούν πια στους λεγεωνάριους του NSB. Για πολύ καιρό στην Ολλανδία μιλούσαν για την ημέρα ντροπής, τη «dolle Dinsdag», που προξένησε η φυγή της 5ης Σεπτεμβρίου στο NSB.

Στις 7-5-45 ο Μούσερτ συνέλήφθη από Ολλανδούς αντιστασιακούς στο αρχηγείο του στην Ουτρέχτη. Στο Ειδικό Δικαστήριο Δοσιλό- γων που προσήχθη, στη Χάγη, ισχυρίσθηκε πως ήταν αθώος και ό,τι έπραξε το έπραξε υπερασπιζόμενος τα συμφέροντα του ολλανδικού λαού. Το μοναδικό του λάθος, όπως είπε, ήταν πως δεν υπολόγισε την «επέκταση του γερμανικού εθνικοσοσιαλισμού” και πως τελ ικά αυτό απέβη σε βάρος του, αλλά και σε βάρος όλων εκείνων που είχαν την ίδια ιδεολογία. Λίγο προτού εκτελεσ τεί (Μάρτιος 1946) έγραψε δύο επιστολές που απευθύνονταν στον ολλανδικό λαό και στον πρωθυπουργό της χώρας. Στον τελευτα ίο απέστειλε μια ακόμα επιστολή, της οποίας το περιεχόμενο δεν αποκα- λύφθηκε ποτέ.

ΕΠΙΛΟΓΟΣΜετά τον πόλεμο τα μέλη των πολιτικών SS

και οι εθελοντές των Waffen SS χαρακτηρίσθηκαν ως εγκληματικά και κακοποιό στοιχεία. Τα ειδικά δικαστήρια καταδίκασαν εκατοντάδες Ολλανδούς Ναζί σε θάνατο και ισόβια κάθειρξη. Ωστόσο σταδιακά, με τις εφέσεις που ακολούθησαν και τη μεταβολή του πολιτικού κλίματος, οι ποινές μετατράπηκαν σε μικρότερες. Οι 25.000 πολίτες που εντάχθηκαν στα WaffenSS καταδικάσθηκαν, κατά μέσο όρο, σε 8-10 χρόνια φυλάκιση. Οι πολιτικές εκκαθαρίσεις όμως αφορούσαν όλα τα στρώματα του πληθυσμού. Το 13% των αστυνομικών παύθηκε επειδή υπηρέτησε τις γερμανικές αρχές. Από τους 950 δημάρχους 509 αναγκάσθηκαν να εγκαταλεί- ψουν τη θέση τους, ενώ 17.500 δημόσιοι υπάλληλοι απολύθηκαν από τις υπηρεσίες τους. Περίπου 2.500 φοιτητές, 600 καλλιτέχνες και 120

Α μ σ τερ ντα μ , 27-6-1941. Ο Γερμανός επ ίτρ οπ ος στην Ο λλανδία, Α ρ θο υ ρ Σ έυ ς Ινκουαρτ, κηρύσσει μπροστά σε χ ιλ ιά δ ες Ο λλανδούς τον «αγώνα των γερμανικώ ν λαώ ν εναντίον του Μ π ολσ εβ ικ ισ μού».


Ο ΣΤΡΑΤΗΓΟΣ ΖΕΫΦΑΡΝΤΟ στρατηγός Χέντρικ Ζέυφαρντ ανήκε στις πιο επιφανείς εθνικοσσ-

σιαλιστικές προσωπικότητες της εποχής του. Καταγόταν από την πόλη Μπρέντα (γεν. 1-11-1872) και όταν ο πατέρας του ανέλαβε το Υπουργείο Στρατιωτικών στην κυβέρνηση Τιενχόβεν (Tienhoven) ο νεαρός Χέντρικ αποφάσισε να ακολουθήσει τη στρατιωτική σταδιοδρομία. Εισήλθε στη Βασιλική Στρατιωτική Ακαδημία της Μπρέντα και πολύ γρήγορα ανέβηκε στην ιεραρχία. Το 1929 προβιβάστηκε στην υψηλότερη θέση του Ολλανδικού Στρατού. Με τον βαθμό του υποστρατήγου ανέλαβε τη διοίκηση του Γενικού Επιτελείου των Ενόπλων Δυνάμεων της χώρας του. Το 1930 έγινε αντιστράτηγος, και το 1934 αποστρατεύθηκε. Για τέσσερα περίπου χρόνια (1933-37) ήταν ενεργό μέλος της Verbond van Nationaal Herstel (Ενωση Εθνικής Αποκατάστασης). Η Ενωση αυτή δημιουργήθηκε από από- στρατους φιλοφαοίστες αξιωματικούς και ευελπιστούσε να αποτελέσει μοχλό πίεσης στην ολλανδική κυβέρνηση για να προχωρήσει στον εκσυγχρονισμό του στρατού. Με την ιδιότητα του απόστρατου αξιωματικού ο Ζέυφαρντ δημοσίευσε μελέτες και άρθρα στην εφημερίδα «Volk en Vaderland» της Εθνικοσοσιαλιστικής Κίνησης του Μούσερτ. Για έξι μήνες διετέλεσε μέλος του κόμματος (1937), ενώ αμέσως μετά άρχισε η ενασχόλησή του με τις θέσεις που διατύπωσε ο Χίτλερ στο «Mein Kampf» και ο Ρόζενμπεργκ στον «Μύθο του 20ού Αιώνα». Ο Ζέυφαρντ αναγνώρισε στον κυκλοθυμικό βραχύσωμο Γερμανό ηγέτη την ιδιότητα της «μεγαλο- φυίας» και προέβλεψε τη συμμαχική πανωλεθρία στο Δυτικό μέτωπο. Παρόλα αυτά δεν παρέλειψε να κατακρίνει δημόσια το ολλανδικό επιτελείο επειδή - όπως ισχυρίσθηκε - αρνήθηκε να συζητήσει τις προτάσεις του για την οργάνωση της άμυνας απέναντι στους Γερμανούς εισβολείς. Κατά τη διάρκεια της κατοχής υποστήριξε εξ αρχής την επιλογή της συνεργασίας με τη γερμανική διοίκηση. Στο πρόσωπο του στρατηγού ο Μούσερτ και ο Σέυς-Ινκουαρτ βρήκαν την πιο σημαντική προσωπικότητα του σώματος των αξιωματικών που θα επιθυμούσαν να συνεργαστεί μαζί τους. Το 1941 ο Ζέυφαρντ οργανώθηκε στα Nederlandsche SS. Οταν η Γερμανία εισέβαλε στη Ρωσία η φιλοδοξία του να διαδραματίσει ηγετικό ρόλο στα πολιτικά δρώμενα της χώρας του και ο βαθύς αντικομμουνισμός που τον διακατείχε, τον ώθησαν να δεχθεί την πρόταση των Σέυς-Ινκουαρτ και Μούσερτ να αναλάβει τη διοίκηση Ολλανδικής Λεγεώνας που προοριζόταν για το Ανατολικό μέτωπο.

Αν και ο Ζέυφαρντ είχε τη φήμη του καλού και ικανού αξιωματικού, σε αυτό το αντικείμενο υπήρξε ανεπαρκής. Η προσπάθειά του να πείσει την πλειοψηφία των αξιωματικών να καταταγούν εθελοντικά στη νεοδημιουρ- γηθείσα Λεγεώνα είχε πολύ μικρή επιτυχία. Οι περισσότεροι έμειναν πιστοί στον όρκο που είχαν δώσει στη βασίλισσα. Ωστόσο παρά τη διάψευση των προσδοκιών, για τους Γερμανούς η ανταπόκριση του στρατηγού να συνεργαστεί μαζί τους ήταν η πιο θεαματική τους επιτυχία το 1941.

Στις 8 Ιουλίου του ίδιου έτους άρχιζε η διαφημιστική εκστρατεία στον Τύπο και στο ολλανδικό ραδιόφωνο για την προσέλκυση εθελοντών για το Ανατολικό μέτωπο. Ο Ζέυφαρντ ήταν ο αρχηγός και η «ψυχή» αυτής της προσπάθειας. Ο στρατηγός επιθυμούσε οι εθελοντές να αποτελέσουν μια συμπαγή μονάδα όπως οι υπόλοιπες ευρωπαϊκές, με ολλανδική διοίκηση και ολλανδική σημαία. Στις 26-7-41 αναχώρησε η πρώτη αποστολή, με 650 άνδρες, για το ρωσικό μέτωπο. Στην τελετή παραβρέθηκαν ο στρατηγός Ζέυφαρντ και ο Μούσερτ. Ο τελευταίος ήλπιζε να συγκροτήσει μια ολόκληρη μεραρχία για την υπεράσπιση του «Δυτικού Πολιτισμού». Στον απο

χαιρετισμό της δεύτερης αποστολής, στις 11-10-41, ο Ζέυφαρντ είχε υποβαθμισμένο ρόλο συγκριτικά με τον αρχηγό του NSB. Ο Μούσερτ σχεδία- ζε να εντάξει στα SS τα μέλη του κόμματός του και της WA, ενώ ο Ζέυφαρντ απαιτούσε μια ανάλογη διεύρυνση και στην τάξη των Ολλανδών αξιωματικών.

Η στάση του στρατηγού και η κριτική που ασκούσε σε όλα τα επίπεδα ενοχλούσαν τους Γερμανούς. Κι ενώ ο επίτροπος για ζητήματα ασφαλεί- ας, Ράουτερ, ενημέρωνε τον Χίτλερ για την «προβληματική» συμπεριφορά τού Ζέυφαρντ, ο Σέυς Ινκουαρτ έγραφε στον Χίμλερ πως δεν θα μπορούσαν να απευθυνθούν σε «ιδανικότερο» άνθρωπο από τον στρατηγό, τουλάχιστον σε ό,τι αφορούσε τη διαφημιστική εκστρατεία της Ολλανδικής Λεγεώνας στις κατεχόμενες περιοχές. Ο Μούσερτ και ο Χίμλερ όμως είχαν αντίθετη γνώμη. Η λύση τελικά βρέθηκε όταν ο Ράουτερ θέλησε να αφαιρέσει από τις αρμοδιότητες του Ζέυφαρντ την Υπηρεσία Ανεφοδιασμού της Λεγεώνας και να την αποδώσει στην εποπτεία του λοχαγού των SS Χένικε (Hennicke). Ο στρατηγός αποχώρησε διακριτικά από τη διοίκηση. Ωστόσο ήταν έτοιμος να αναλάβει τη διεύθυνση ενός Ειδικού Γραφείου Προπαγάνδας που δημιουργήθηκε, υπό την προϋπόθεση ότι σε αυτό θα απασχολείτο ο γιος του. Ο Ράουτερ όμως αρνήθηκε να του εκπληρώσει και αυτή την επιθυμία με τη δικαιολογία ότι ο γιος του ήταν αναμεμιγ- μένος σε οικονομικά σκάνδαλα. Οι Γερμανοί δεν ήθελαν να δώσουν άλλες διαστάσεις στο θέμα και προπάντων καμία δημοσιότητα. Αλλωστε ο στρατηγός ήταν πολύτιμος συνεργάτης και πιστός εθνικοσοσιαλιστής. Την 1-2- 43 πρότειναν στον Ζέυφαρντ τη θέση του γενικού γραμματέα Στρατιωτικών Υποθέσεων στη «σκιώδη κυβέρνηση» του NSB.

Τα σχέδια των Γερμανών ανατράπηκαν όταν τέσσερις ημέρες αργότερα ο στρατηγός δολοφονήθηκε. Στις 5-2-43 δύο άνδρες της ολλανδικής αντίστασης πυροβόλησαν τον Ζέυφαρντ μπροστά στην πόρτα του σπιτιού του. Την επομένη υπέκυψε στα τραύματά του. Στην κηδεία, που έγινε με όλες τις στρατιωτικές τιμές, έλαβαν μέρος όλη η ναζιστική κάστα του NSB και ανώτεροι Γερμανοί αξιωματούχοι. Ο πληθυσμός αποκλείστηκε από την τελετή. Κατά τους επόμενους μήνες το 1ο Τάγμα της Ολλανδικής Εθελοντικής Λεγεώνας έλαβε τιμητικά το όνομα του στρατηγού και το επίρραμμα «General Seyffardt». Η απαίτηση του Ράουτερ, να τουφεκι- σθούν «προς παραδειγματισμό» 50 όμηροι, δεν εισακούσθηκε από τον Σέυς-Ινκουαρτ. Ομως 5.000 «γιοι πλουτοκρατών» που καταγράφηκαν σε καταλόγους τους οποίους κατάρτησαν οι δήμαρχοι και οι κοινοτάρχες των ολλανδικών πόλεων, στάλθηκαν στη Γερμανία για να εργασθούν σε έργα οδοποιίας. Επίσης στα πλαίσια των αντιποίνων τα SS συνέλαβαν εκατοντάδες «ύποπτους» φοιτητές στα πανεπιστήμια του Αμστερνταμ, του Ντελφτ, της Ουτρέχτης και του Βαγκενίγκεν και τους έκλεισαν στο στρατόπεδο του B o u t (Vught). Τα μέτρα προστασίας στις δημόσιες υπηρεσίες και στις σημαντικότερες βιομηχανικές εγκαταστάσεις ενισχύθηκαν και οι ανώτεροι αξιωματούχοι του NSB είχαν προσωπική σωματοφυλακή. Ολα τα μέλη του NSB ηλικίας 18-50 ετών καταγράφηκαν ως βοηθητικοί αστυνομικοί, ενώ δεν ήταν λίγοι εκείνοι που προτίμησαν να καταταγούν στη Nederlandsche Landwacht. Ενας από τους εκτελεστές του στρατηγού Ζέυφαρντ συνελήφθη από τη GFP (Μυστική Στρατιωτική Αστυνομία) τον Ιανουάριο του 1944 και αφού καταδικάσθηκε από ένα αστυνομικό δικαστήριο, τουφεκίσθηκε στον περίβολο της φυλακής.

πανεπιστημιακοί καθηγητές λογοδότησαν στις δικαστικές αρχές, αντιμετωπίζοντας την κατηγορία της συνεργασίας (kollaboration). Στα τέλη του 1945 στις ολλανδικές φυλακές υπήρχαν ακόμα 96.000 πολιτικοί κρατούμενοι, από τους οποίους οι 24.000 ήταν γυναίκες. Η μόνη ίσως κοινωνική ομάδα που δεν αντιμετώπισε κανε- νός είδους ποινές ήταν το σύνολο σχεδόν του βιομηχανικού κόσμου, που κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής συνεργάστηκε με τη «Νέα Τάξη» και υπερδιπλασίασε τα κέρδη του. Χωρίς αμφιβολία το τοπικό κεφάλαιο ήταν εξίσου απαραίτητο για τη νέα κυβέρνηση.

Στις δίκες της Νυρεμβέργης τα Waffen SS κηρύχθηκαν εγκληματική οργάνωση και τα στελέχη του Μαύρου Τάγματος ταυτίστηκαν με

τους φρουρούς των στρατοπέδων συγκέντρωσης. Οπως έγραψε ο Γάλλος ιστορικός Ζαν Μα- μπίρ, «μόνον αφού κυκλοφόρησε το βιβλίο του Αμερικανού Τζωρτζ Στάϊν «Waffen SS» έγινε γνωστή η πολεμική δράση των SS. Τότε έπαψαν να τους θεωρούν όλους δολοφόνους, όπως είχαν πάψει προ πολλού να τους θεωρούν όλους σταυροφόρους σύμφωνα με τον θρύλο που προσπάθησε να δημιουργήσει ο υπουργός Προπαγάνδας Γκαίμπελς».

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

(1) Franz W. Seidler: DIE KOLLABORATION, Her big Verlag, München, 1995.

(2) Hugh Page Taylor: DIE GERMANISCHE SS 1940- 1945, Podzun-Pallas Verlag, 1994.(3) Κάρλος Καμπαλέρο ■ Πωλ Χάννον: ΑΝΤΙΣΤΑΣΙΑΚΟΙ ΚΑΙ ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΣΤΗΝ ΔΥΤΙΚΗ ΕΥΡΩΠΗ 1940-1945, Σειρά Μαχίμων, έκδ. «Ελεύθερη Σκέψις», 1995.(4)Περιοδ. «Ιστορία για σάς», τεύχ. 5, Νοέμβριοι; 1971.(5) Gerhard Hirschfeld: FREMDHERRSCHAFT UND KOLLABORATION. DIE NIEDERLANDE UNTER DEUTSCHER BESATZUNG 1940-45, Stuttgart, 1984.(6) Henry Bidou: DICTATURES ET DiCTATEURS, Edite Par a Societe Anonyme Les lllustres Francais, Paris, 1934.


ΓΕΩ ΡΓΙΟ Σ ΖΟΥΡΙΔΗΣ

μ m

ΡΙΤΣΑΡΝΤ «ΑΙΡΑ» ΜΠΟΝΓΚ( 1920- 1945)Ο ΑΣΣΟΣΤΗΣ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗΣ ΑΕΡΟΠΟΡΙΑΣ ΣΤΡΑΤΟΥ

64

0 ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΤΟΥ ΑΜ ΕΡΙΚΑΝΟΥ

ΑΣΣΟΥ ΡΙΤΣΑΡΝΤ ΜΠΟΝΓΚ ΗΤΑΝ

ΚΛΑΣΙΚΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΟΥ

ΣΥΝΔΡΟΜΟΥ «ΔΟΚΤΩΡ ΤΖΕΚΥΛ -

ΚΥΡΙΟΣ ΧΑΪΝΤ». 0 ΜΠΟΝΓΚ ΕΚΤΟΣ

ΥΠΗΡΕΣΙΑΣ ΗΤΑΝ ΕΝΑΣ ΣΕΜΝΟΣ,

ΟΛΙΓΟΛΟΓΟΣ, ΕΥΓΕΝΙΚΟΣ ΝΕΟΣ ΜΕ

ΑΥΣΤΗΡΕΣ ΛΟΥΘΗΡΑΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ.

ΟΤΑΝ ΟΜΩΣ ΕΠΑΙΡΝΕ ΣΤΑ ΧΕΡΙΑ ΤΟΥ

ΤΟ ΧΕΙΡΙΣΤΗΡΙΟ ΕΝΟΣ Ρ-38

LIGHTNING ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΝΟΤΑΝ ΣΕ

ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟ ΔΑΙΜ ΟΝΑ. 01

ΣΥΝΑΔΕΛΦΟΙ ΤΟΥ ΞΑΦΝΙΑΖΟΝΤΑΝ

ΠΑΝΤΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΒΡΙΣΙΕΣ ΠΟΥ

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΣΕ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ

Μ ΙΑΣ ΑΕΡΟΜΑΧΙΑΣ. Ο ΜΠΟΝΓΚ ΗΤΑΝ

ΑΓΑΠΗΤΟΣ ΛΟΓΩ ΤΗΣ ΕΥΘΥΜΙΑΣ ΚΑΙ

ΤΗΣ ΕΥΓΕΝΕΙΑΣ ΤΟΥ 0 ΑΡΙΘΜ Ο Σ

ΤΩΝ ΚΑΤΑΡΡΙΨΕΩΝ ΠΟΥ ΠΕΤΥΧΕ (40

ΣΥΝΟΛΙΚΑ) ΗΤΑΝ 0 ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΟΣ

ΣΤΟΝ ΟΠΟΙΟ ΕΦΘΑΣΕ ΑΜ ΕΡΙΚΑΝΟΣ

ΠΙΛΟΤΟΣ ΔΙΩΞΗΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ

ΤΟΥ ΔΕΥΤΕΡΟΥ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ

ΠΟΛΕΜΟΥ. 0 ΜΠΟΝΓΚ ΕΛΑΒΕ ΤΗΝ

ΑΝΩΤΑΤΗ ΤΙΜΗΤΙΚΗ ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΤΗΣ

ΧΩΡΑΣ ΤΟΥ, ΤΟ ΜΕΤΑΛΛΙΟ ΤΙΜΗΣ

ΤΟΥ ΚΟΓΚΡΕΣΟΥ, ΚΑΙ ΜΕΧΡΙ ΤΟΝ

ΤΡΑΓΙΚΟ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ, ΣΤΙΣ 6

ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1945, ΠΑΡΕΜΕΙΝΕ ΤΟ

ΑΓΑΠΗΜΕΝΟ ΠΑΙΔΙ ΤΩΝ ΜΕΣΩΝ

ΜΑΖΙΚΗΣ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ.


Ο Ρ ίτσ α ρ ντ Μ π ονγκ φ ορώ ντας το Μ ετά λ λ ιο Τιμής το υ Κ ογκρ έσ ου.

Τ ην άνοιξη του 1942 οι κά το ικο ι τη ς κωμόπολης που βρισκόταν κοντά στην α ερο πορική θάση του Χάμιλτον, στην Καλιφόρνια,

δ εν ξαφ νιάστηκαν ό ταν πάνω από το κεφάλι το υ ς πέρασε με μεγάλη τα χύ τη τα ένα α ερο σκάφος Ρ-38. Πολλοί μάλιστα χα ιρέτησαν τον πιλότο. Ο Αίρα έκα νε τη ν καθημερ ινή βόλτα του. Το αεροσκάφος όμως αντί να κα τευ θυν- θ ε ί στο αεροδρόμ ιο για να προσγειω θεί συνέχισε τη ν πορεία το υ προς τη ν πόλη τού Σαν Φραντσίσκο. Εκεί τα πράγματα ή τα ν δ ια φ ορ ετικά. Η εμφάνιση του ασυνήθιστου αεροσκάφους πάνω από τη Μ ά ρκετ Σ τρ η τ π ροκάλεσε πανικό. Πολλοί φώναξαν ό τι επ ρόκειτο για α εροπορική επιδρομή τω ν Ιαπώνων, άλλοι έ τρ ε χαν να κρυφ τούν, η κυκλοφορία σταμάτησε και λίγοι πρόλαβαν να δουν τα αμερ ικανικά αστέρια στην ά τρ α κτο του σκάφους που π έρασε με ιλιγγιώδη τα χύτητα . Ο ανθυπολοχαγός Ρίτσαρντ Μ πονγκ τη ς 9ης Μοίρας Δίωξης, έ νας ξα νθ ό ς α θ λη τικό ς τύπ ος που έμο ιαζε π ερισσότερο με πυγμάχο παρά με π ιλότο καταδιω κτικού, προσγείωσε το αεροσκάφος του στη βάση το υ Χάμιλτον. Εκεί το ν π ερ ίμ ενε ένα όχημα τη ς σ τρατιω τικής αστυνομίας. «Κύριε ανθυπολοχαγέ σας θ έ λ ε ι ο σ τρα τηγός Κέννυ αμέσως», είπε στον Μπονγκ ένας βλοσυρός σ τρατονόμος. Ο νεαρός π ιλότος σ υνοδευόμε- νος από δύο σ τρα τονόμους μ ετέβ η στο γραφείο του σ τρατηγού Κέννυ, δ ιο ικητή τη ς βάσης Χάμιλτον. Ο σ τρατηγός μίλησε κοφ τά και αυστηρά. «Με τις εν έρ γ ε ιέ ς σου ανθυπολοχαγέ έθ εσ ες σε κίνδυνο τη ζωή και τη ν π ερ ιουσία πολιτών και έσπ ειρες το ν πανικό σε καιρό πολέμου». Ο Μ πονγκ π ερ ίμενε να παραπεμ- φ θ ε ί σε σ τρατοδ ικείο . Ομως προς μεγάλη του έκπληξη ο σ τρατηγός συνέχισε: «Τίθεσαι υπό περιορισμό για μια εβδομάδα. Πολύ σύντομα ανθυπολοχαγέ θα έχεις τη ν ευκα ιρ ία να επιδ ε ίξε ις τ ις ικα νό τη τές σου στο πεδίο τη ς μάχης». Ο ανθυπολοχαγός βγήκε σαστισμένος από το γραφ είο του στρατηγού, ενώ τα λόγια του αντηχούσαν στο μυαλό του. Σε μερ ικούς μήνες τα λόγια του Κέννυ θα γ ίνοντα ν πραγματικότητα .

Ο Μπονγκ, μόλις 22 ετώ ν, ε ίχε γ εν ν η θ ε ί στις 24 Σεπ τεμβρ ίου 1920 στην πόλη Πόπλαρ τη ς Π ολιτείας του Γουϊνσκόνσιν, από αυστηρούς Λ ουθηρανούς γονείς. Σπούδαζε στο Κ ολλέγιο Σουπήριορ όταν κη ρύ χθηκε ο π όλεμος και αμέσως κα τετά γη εθ ελο ν τικά στην Αεροπορία Στρατού. Αποφοίτησε από τη Σχολή τη ς Αεροπορίας στις 9 Ιανουαρίου 1942 με τον βαθμό το υ ανθυπολοχαγού. Ο ρίστηκε εκπαιδ ευ τή ς στην αεροπορική βάση του Λ ιουκ Φηλ- ν τ πριν το π ο θ ε τη θ ε ί στην 4η Αεροπορική Δύναμη υπό το ν στρατηγό Κέννυ.

Η Δ Η Μ ΙΟ Υ Ρ Γ ΙΑ ΤΗΣ 5ης Α ΕΡΟ Π Ο ΡΙΚΗΣ ΔΥΝΑΜ ΗΣ ■ Ο Ι ΠΡΩΤΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗ ΣΕΙΣ (ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ-ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 1942)

Οταν ο σ τρα τηγός Τζωρτζ Κέννυ κλήθηκε

Ο Ρ ίτσ α ρ ντ Μ π ονγκ κ α τά τη δ ιά ρ κεια τη ς εκπ α ίδευσ ής του , πάνω από το Γκραν Κάνυον, μ ε α ερο σ κά φ ος AT-6.

Ο Μ π ονγκ μ ε το Ρ-38, που φ έρ ε ι σ την ά τρ α κ το τη

φ ω τογραφ ία τη ς μνηστής του .


στην Ο υάσιγκτον να αναλάβει τη διοίκηση τη ς νεοσύσ τατης 5ης Α εροπ ορικής Δύναμης, για το μέτω πο το υ Ειρηνικού, έθ εσ ε δύο όρους: πρώ τον να πάρει μαζί το υ το ν μ εγα λύτερο δυνατό αρ ιθμό αεροσκαφών Ρ-38 Lightning, τα οποία είχαν αρχίσει να πα- ράγονται πρόσφατα, και δ εύ τερ ο ν να το ν σ υνοδεύσει ένας αρ ιθμός νέων πιλότων το υ ς οποίους όρισε συγκεκρ ιμένα . Ο πρώτο ς στον κατάλογο ή τα ν ο Ρ ίτσαρντ Αϊρα Μ πονγκ. Ενώ ο σ τρα τηγός στην Ουάσι- γ κ το ν καθόριζε τις λ επ το μ έρ ε ιες τη ς σύστασης τη ς 5ης Α εροπ ορικής Δύναμης, στη Νέα Γουινέα ο π όλεμος μαινόταν. Η 8η και η 35η Σμηναρχία Δ ίω ξης τη ς Α μερ ικανικής Αεροπορίας, εξοπ λ ισ μένες με αεροσκάφη Curtiss Ρ-39 και Ρ-40, προσπαθούσαν να περιορίσουν τη ν προέλαση τω ν Ιαπώνων στην περιοχή του Π ορτ Μόρεσμπυ. Η α ερονα υμαχία τη ς Θάλασσας των Κοραλλίων ε ίχε ανακόψ ει τη ν επ ιθετική ορμή τω ν Ιαπώνων, ο κίνδυνος όμως δ εν είχε εκλείψ ει. Ο ταν ο σ τρα τηγός Κ έννυ έφ θα σ ε στο θ έα τρ ο των επιχειρήσεων, στις αρχές του Αυγούστου το υ 1942, η κατάσταση ή τα ν σχεδόν απελπιστική. Από τα 245 αεροσκάφη τη ς δύναμης τω ν Αμερικανών σε κατάσταση πτήσης βρίσκονταν μόνο τα 75 και αυτά με δυσκολία αντιμετώ πιζαν τα τα χύ τερ α και πιο ε υ έ λ ικτα ιαπωνικά.

Το έργο τη ς δημιουργίας μιας Α εροπορικής Δύναμης σχεδόν εκ του μηδ ενός ή ταν τεράσ τιο , αλλά ο σ τρα τηγός Κέννυ είχε τη θέλησ η και τη ν ικα νότητα να φ έρ ε ι σε π έρας τη ν αποστολή του. Τα Ρ-38 παρουσίαζαν τεχν ικά προβλήματα: δ ιαρροή ψυκτικού υγρού λόγω ελαττω μάτω ν στο σύστημα ψ ύξης τω ν κινητήρω ν, ελλιπή μόνωση τω ν δεξα μενώ ν καυσίμου και άλλα. Οι υπ άρχοντες μηχανικοί δ εν είχαν ακόμα εξο ι-

β β κε ιω θ εί με το πρωτοποριακό αεροσκάφος « * * με το α εροδυνα μικό σχήμα. Τα π ροβλήματα

αυτά θα λύνονταν με τη ν πάροδο του χρ ό νου.

Τον Σ επ τέμβρ ιο το υ 1942 ενεργοποιή- θ η κ ε επίσημα η 5η Αεροπορική Δύναμη. Σ τις 27 Δ εκεμ βρ ίου 1942 τα Ρ-38 θα α ν τιμ ε τώπιζαν για πρώτη φορά τα ιαπωνικά α ερο σκάφη. Δώδεκα Ρ-38 τη ς 39ης Μοίρας απογειώ θηκαν από το αεροδρόμιο το υ Πορτ Μόρεσμπυ στις 11,30 για να αναχαιτίσουν ε χθρ ικό σχηματισμό που α π οτελείτο από 25 ιαπωνικά βομβαρδιστικά και καταδιω κτικά τα οποία είχαν επ ιτεθ ε ί σ την περιοχή τη ς Μπούνα. Τα αμερ ικανικά αεροσκάφη έφ θ α σαν στους σ τόχους το υ ς στις 12.10 και α μ έσως επ ιτέθηκα ν στα ιαπωνικά. Ο λοχαγός Τομ Λ υντς οδήγησ ε τέσσ ερα Ρ-38 εναντίον σχηματισμού αεροσκαφώ ν Oscar (Nakajima Ki 43) τη ς 11ης Σ εντά ϊ (σμηναρχία). Ο ίδιος κα τέρρ ιψ ε ένα εχθ ρ ικό αεροσκάφος και π ροξένησ ε σοβαρές ζημ ιές σε ένα άλλο. Ο Ρίτσαρντ Μ πονγκ, που ε ίχε αποσπασθεί στην 39η Μοίρα, έβα λε ενα ντίον ενός καταδ ιω κτικού χωρίς επιτυχία, αλλά η επ ίθ εσή του ενα ντίον ενός Val (Aichi D3A) π έτυχε. Το ιαπωνικό αεροσκάφος εξερ ρ ά γη στον αέρα. Ο Μ πονγκ έρ ιξε και μια ριπή σε ένα Zero που π ετούσ ε σε μεγα λύτερο ύψος, το

Χ ά ρτης τη ς π εριοχής το υ Ν ο τιο δ υ τικ ο ύ Ειρηνικού στην οποία έδ ρ α σ ε η 5η

Α εροπορική Δύναμη.

Ο αντίπ αλος το υ Μ π ονγκ, τα γμ α τά ρ χη ς Τόμας Μ πιουκάναν Μ α κ Γκουάιρ, άσσος μ ε 38 κατα ρ ρ ίψ εις .

οποίο έπεσε φ λεγόμενο . Ο «Αϊρα» είχε σημειώσει τ ις δύο π ρώ τες το υ καταρρίψ εις.

Στις 31 Δ εκεμ βρ ίου 1942 12 Zero προσπάθησαν να εμποδίσουν έναν σχηματισμό αμερικανικώ ν βομβαρδιστικώ ν από τη ν ε κτέλεσ η τη ς αποστολής τους , που ή τα ν ο βομβαρδισμός τη ς Λάε. Τα 11 συνοδά Ρ-38

επ ιτέθη κα ν και κατέρριψ αν δύο ιαπωνικά καταδιω κτικά. Αυτή ή ταν μια «κακή ημέρα» για το ν Μπονγκ, ο οποίος προσπάθησε να π λήξει διαδοχικά τουλάχισ τον έ ξ ι εχθρ ικά μαχητικά, χωρίς όμως επιτυχία. Σ τον ίδιο χ ρ εώ θη κε μόνο μια π ιθανή κατάρριψη.

Η ΔΡΑΣΗ ΤΟΥ Μ Π Ο Ν ΓΚ ΤΟ 1943

Στις 7 Ιανουαρίου 1943 σε έ ξο δ ό το υ ο Μπονγκ κατέρρ ιψ ε δύο εχθρ ικά αεροσκάφη. Ενα από αυτά είχε πιλότο το ν Ιάπωνα άσσο (με 11 καταρρίψ εις) επισμηνία Μίτσου Ο Χόρι, ο οποίος έπεσε με αλεξίπ τω το στη θάλασσα και δ ιασώ θηκε από δ ιερχόμενο ιαπωνικό πλοίο. Ο Ιάπωνας π ιλότος επ ανήλθε στην ενεργό δράση κατά τη ν π ερίοδο 1944/45, υπερασπιζόμενος τα εδάφ η τη ς Ιαπωνίας από τα αμερ ικανικά βομβαρδιστικά.

Την επ ομένη ημέρα, η 39η Μοίρα εκ τέ - λεσ ε πάλι αποστολή στην περιοχή της Λάε. Σε τέσ σ ερ ις δ ιαδοχικές ε ξό δ ο υ ς τα Ρ- 38 κατέρριψ αν 16 Oscar. Σ την τελ ευ τα ία έ ξο δο ο π ιλότος Ρίτσαρντ Σουέρ κατέρρ ιψ ε δύο ιαπωνικά μαχητικά, αλλά δ έχ θ η κε κατά μέτωπο επίθεση από ένα Oscar. Ο Ντικ Μ πονγκ επ ενέβη και έχοντα ς το π λεονέκτημα του ύψους έπ λη ξε το εχθρ ικό μαχητικό , το οποίο έπεσε από ύψος 6.000 μέ-

ΦΙΛΙΠΠΙΝΕΣ

Α ΥΣΤΡΑ ΛΙΑ

ζ ^ Π Ω Ν Ι Α

Οκινάβα

Νηοοι Μ οριαννες

Σοϊπον

Γκουάμ

Νήσοι Καρολίνες

bftk ' « A .

i Πορτ Γκουανταλκα^*^ '^ 3 ^ / A Μορεομπυ fi. ΣΟΛΟΜίΤΝΤΟΣ

Ν εες Εβριδες *


Ο Μ π ονγκ μ ε τη μνηστή το υ Μ α ρ τζ σε μ ια βό λτα μ ε Ρ-38.

τρων στον κόλπο του Χουόν. Μ ε π έν τε κα- ταρρίψ εις ο Μ πονγκ ε ισ ήλθε στην κα τηγο ρία τω ν άσσων. Την επομένη ημέρα επανήλθ ε στη Μοίρα του, τη ν 9η.

Οι Ιάπωνες κατέθαλαν μια ύστατη προσπάθεια στο τέλο ς Φ εβρουάριου να αποβιβάσουν σ τρα τεύμα τα στην περιοχή τη ς Λάε. Ομως τα ιαπωνικά μεταγω γικά και τα αντιτορπ ιλλικά συνοδείας έγιναν α ντιλη πτά από το υ ς Α μερ ικανούς και κατά τις πρώ τες η μ έρ ες το υ Μ αρτίου δ ιεξή χθ η η αεροναυμαχία τη ς θάλασσας το υ Βίσμαρκ. Σ τις 3 Μ αρτίου ένας σχηματισμός από βομ βαρδιστικά Β-17, Β-25, Α-20 και αυστραλιανά Bristol Beaufighter έπ ληξε τα ιαπωνικά μ ε ταγωγικά που ή τα ν κατάφ ορτα με στρατιώ τες . Από το υ ς 6.000 Ιάπωνες που επέβαιναν σώθηκαν μόνο 1.000. Ο Ρίτσαρντ Μπονγκ μαζί με σ υναδέλφους του εκ τελο ύ σ ε αποστολή συνοδείας από βομβαρδιστικά όταν ε ίδ ε σε χαμηλότερο ύψος σχηματισμό επτά Oscar. Κατόρθω σε να β ρ εθ ε ί πίσω από ένα εχθρ ικό μαχητικό και με μια σύντομη ριπή το κατέρριψ ε. Ο Α μερ ικανός π ιλότος παρατήρησ ε το ιαπωνικό αεροσκάφος να συντρ ίβ ετα ι στη θάλασσα.

Μ ερ ικές η μ έρ ες μ ετά τη λήξη τη ς α εροναυμαχίας στη θάλασσα Βίσμαρκ, σ υγκεκρ ιμένα στις 11 Μ αρτίου, η 9η Μοίρα κα- τέρ ρ ιψ ε εννέα ιαπωνικά αεροσκάφη στη θάλασσα Βίσμαρκ. Τα Ρ-38 αναχαίτισαν έ ναν σχηματισμό βομβαρδιστικώ ν Mitsubishi G4 Betty τα οποία π ροσ τατεύονταν από καταδιω κτικά Mitsubishi Α6Μ Zero. Σ την α ερο μαχία αυτή ο Μ πονγκ κατέρρ ιψ ε δύο εχθ ρ ικά μαχητικά κάτω από ε ξα ιρ ετικά δύσ κολες συνθήκες. Ο Α μερ ικανός κατέγραψ ε τα γ ε γονότα στην αναφορά τη ς Μ οίρας: «Ανεβήκαμε σε ύψος 8.000 μέτρω ν και ε ίδ α με το ν σχηματισμό τω ν εχθρικώ ν βομβαρδιστικών, τα οποία προσβάλαμε χωρίς επιτυχία. Εννέα ιαπωνικά μαχητικά μού επ ιτέθηκα ν και χρειά σ τηκε να κάνω καταβύθιση για να απεμπλακώ γ ια τί βρέθ ηκα σε δύσκολη θ έ ση. Ενα ιαπωνικό μαχητικό με κα τεδ ίω ξε και κα τεβ ή κα με σε πολύ χαμηλό ύψος, στο επίπεδο τη ς θάλασσας. Εκανα μια στροφή 180 μοιρών και επ ιτέθη κα κατά μέτωπο στο ιαπωνικό αεροσκάφος, το οποίο κατέρρι- ψα. Αντιμετώπισα άλλα εννέα Zero, έκανα στροφή π έντε μοιρών και έπληξα άλλο ένα. Ε κτελώ ντα ς σ τροφή δέκα μοιρών προς τα δεξιά , έρ ιξα μια π α ρα τετα μ ένη ριπή σε άλλο ένα εχθρ ικό μαχητικό και μ ετά παρατήρησα τα απ οτελέσματα. Δύο εχθρ ικά μαχητικά έπ εφ τα ν τυλ ιγμένα στις φ λόγες, ενώ το τρ ίτο έβγαζε πυκνό καπνό. Τρία εχθρ ικά μαχητικά μού επ ιτέθηκα ν και έπληξαν το ν αρισ τερό κ ινητήρα του αεροσκάφους μου. Εσβησα το ν κ ινητήρα και επ έστρεψ α σώος στη βάση. Το απ οτέλεσμα ή τα ν δύο βέβα ιες καταρρίψ εις και μια πιθανή».

Ο Μ πονγκ α να δείχθηκε ως ένας από το υς α νερχόμενους άσσους κατά τη διάρκεια τη ς μάχης τη ς Νέας Γουινέας. Αυτός και ο συνάδελφός του Κεν Σπαρκ είχαν τη φήμη πιλότων οι οποίοι δ εν ανέχονταν το καθεστώ ς τη ς αυστηρής πειθαρχίας που ε π ικρατούσε σ την 39η Μοίρα.

Ο Μ πονγκ με τη βο ήθ εια του ανω τέρου του, ταγματάρχη Τόμμυ Λ ηντς, αφομοίωσε τα δ ιδάγματα από τη ν αερομαχία τη ς 11ης Μ αρτίου. Ο Λ ηντς ή ταν εκε ίνο ς που χαλιναγώγησε το ατίθασο, μαχητικό πνεύμα του Μ πονγκ και οδήγησε το φυσικό τα λέντο το υ ως π ιλότου δίω ξης σε δημιουργικά απ οτελέσματα.

Στις 26 Ιουλίου εννέα Ρ-38 τη ς 9ης Μοίρας ενεπλάκησαν σε αερομαχία με τουλάχισ τον 30 Nakajima Ki-43 Hayabusa Oscar και Kawasaki Ki-61 Hien Tony σε ύψος 5.000 μ έ τρω ν πάνω από τη νήσο Σαλαμάουα. Την η μέρα εκε ίνη ο Μ πονγκ κατέρρ ιψ ε τέσσερα αεροσκάφη, το ν μεγα λύτερο αριθμό που θα κατέρρ ιπ τε σε μία ημέρα κατά τη διάρκεια τη ς σταδιοδρομίας του. Την αερομαχία π εριγράφει ο ίδιος στην αναφορά του: «Ημουν δ ιο ικη τής το υ μπλε σμήνους και

στις 12.30 το μεσ ημέρ ι κα τευ θ υ νθ ή κα μ ε στην περιοχή τη ς νήσου Σαλαμάουα. Συναντήσ αμε 20 εχθρ ικά μαχητικά από τα οποία τα 10 ή τα ν Zero. Εριξα μια βολή ενα ντίον ε χθρ ικού μαχητικού, αλλά αστόχησα. Εκανα κατά μέτωπο επίθεση ενα ντίον ενός Zero, το οποίο έπιασε φωτιά. Επ ιτέθηκα σε ένα άλλο εχθρ ικό μαχητικό από γωνία 45 μοιρών και παρατήρησα ό τι η βολή μου ε ίχε απ οτέλεσ μα να αποσπασθούν κομμάτια από τη ν ά τρ α κτό του. Μια βολή σε ένα άλλο ε χθρ ικό μαχητικό τύπου Tony είχε ως α π οτέλεσμα αυτό να τυ λ ιχ θ ε ί στις φλόγες. Εκανα κατά μέτωπο επίθεση σε ένα Zero και η βο λή μου απέσπασε κομμάτια από τη ν καλύ- Q J πτρα του και το κάλυμμα το υ κινητήρα. Η α- «■« ερομαχία τελείω σ ε στις 14.10 και επ έσ τρ εψα στη βάση μου».

Δύο η μ έρ ες α ργότερα η 9η Μοίρα εκ τε -


λούσε αποστολή συνοδείας βομβαρδιστικών Β-25 στην περιοχή τη ς Νέας Β ρετα νίας. Ενας σχηματισμός εχθρικώ ν μα χητικών Oscar προσπάθησε να προσβάλει τον σχηματισμό τω ν βομβαρδιστικών. Ο Μπον- γκ κα τέρρ ιψ ε ένα Oscar και σε μια φάση τη ς μάχης α υ τός και ο συνάδελφός του Τζώννυ Τζόνσον εθεά θη σ α ν να καταδιώ κουν ένα ε χθρ ικό μαχητικό, φω νάζοντας από το ν ασύρματο σ τους π ολυβ ολητές τω ν Β-25 να σ υγκροτήσουν τα πυρά το υ ς έως ό του ένα από τα Ρ-38 κα τα φ έρει να καταρρίψ ει το Oscar! Τον ίδιο μήνα ο Μ πονγκ προήχθη σε υπσλοχαγό.

Σ την Α μερ ικανική Αεροπορία υπήρχε μια διαμάχη ως προς το αν καλύτερο α ερο σκάφος ή ταν το Ρ-47 ή το Ρ-38 Lightning. Τη διαφωνία αυτή ανέλαβαν να δ ιευθ ετή σ ου ν δύο πιλότοι τη ς με το ν πιο θ εα μ α τικό τρ ό πο. Ο Ρίτσαρντ Μ πονγκ με Ρ-38 και ο συντα γμα τά ρχης Νηλ Κήρμπυ με Ρ-47 θ α έδ ιναν εικονική μάχη σ τους α ιθ έρ ες για να απ οδείξο υν ποιο αεροσκάφος ή ταν κα λύ τερο. Ως η μερομηνία ε ίχε ορισθεί η 1η Αυ- γούστου 1943 και το γεγονός, όπως ή ταν φυσικό, είχε λάβει π ανηγυρικό χαρακτήρα. Το Ρ-38 ανυψ ώ θηκε με μεγάλη τα χύ τητα πάνω από το αεροδρόμ ιο το υ Πορτ Μ όρε- σμπυ, αφ ήνοντας πίσω το υ το Thunderbolt.

σμό ιαπωνικών βομβαρδιστικώ ν Betty. Ε- π ληξε ένα βομβαρδιστικό, το οποίο άρχισε να βγάζει πυκνό καπνό και να χάνει ύψος. Ενα άλλο βομβαρδιστικό που έπ λη ξε έπεσε φλεγόμενο. Την αερομαχία παρακολούθησε ο συνάδελφος το υ Μ πονγκ, υπολοχαγός Πράϊς. Η σύγκρουση δ ιεξή χθη σε ύψος4.000 μέτρων. Οι καταρρίψ εις α υ τές δ εν κα- ταλογίσ θηκαν σ τον Μ πονγκ, παρά τη μαρτυρ ία του συναδέλφου του.

Στο τέ λ ο ς Σεπ τεμβρίου έ λ η ξε ο χρόνος τη ς μάχιμης θ η τε ία ς το υ Μ πονγκ και α υ τός ανεκλήθη στις ΗΠΑ. Εκεί σ υμ μετε ίχ ε σε ε κ σ τρα τείες προώθησης τω ν πωλήσεων Πολεμ ικώ ν Ομολόγων (War Bonds), μ ετε ίχ ε με α σ τέρες το υ θ εά τρ ο υ και του κ ινημα το γράφου σε εκδηλώ σεις τόνω σης του η θ ικού τού κοινού και έδωσε π ολλές συνεν τεύ ξε ις Τύπου. Τα μέσα μαζικής ενη μ έρ ω σης γ ο η τεύ τη κα ν από τη ν εικόνα του σεμνού και ευγεν ικού αυτού νέου, ο οποίος ή ταν πάντα π ρόθυμος να απαντήσει σε ό λες τ ις ερω τήσεις τω ν δημοσιογράφων. Ο Μ πονγκ απ οτελούσε γ ι ’ α υτούς το π ρότυ πο του Αμερικανού μαχητή. Οι δημοσιογράφοι είχαν δ ει μόνο τη ν όψη το υ «Δόκτορα Τζέκυλ».

Η εκσ τρα τεία τη ς Ραμπαούλ στοίχισε σ τους Α μερ ικανούς μεγάλο αρ ιθμό μαχητι-

68

Α υτό το P-38G π ισ τεύ ετα ι ό τ ι χρ ησ ιμ ο π ο ιή θη κε από τον Μ π ονγκ και ό τ ι π ραγματοπ οίησ ε μ ε α υ τό την 16η του κατάρριψ η σ τις 28 Ιουλ ίου 1943, σ τον κόλπο Ρέην.

Οταν όμως το Ρ-47 έφ θα σ ε στο ίδιο ύψος με το αεροσκάφος το υ Μ πονγκ άρχισε ε λ ιγμούς αναχαίτισης. Ο Μ πονγκ απ έφ υγε ε π ιδέξια το Ρ-47 και με τη σειρά του προσπάθ ησ ε να β ρ εθ ε ί σε ευνοϊκή θέσ η βολής πίσω από το Thunderbolt. Η επ ίδειξη κράτησε μια ώρα μπροστά σε πλήθος θ εα τώ ν και ανω τέρω ν αξιω ματικώ ν τη ς Α μερ ικανικής Αεροπορίας Σ τρατού. Το απ οτέλεσμα σε γ εν ικ ές γραμμές ή ταν ισόπαλο, με ελα- φρώς υπ ερέχοντα το ν Ρίτσαρντ Μπονγκ.

Από το ν Αύγουστο του 1943 μέχρ ι και το ν Φ εβρουάριο το υ 1944 οι Α μερικανοί απ οδύθηκαν στην εκσ τρα τεία ε ξο υ δ ετέρ ω - σης τη ς νήσου Ραμπαούλ, η οποία α π οτελούσε ισχυρότατη αεροναυτική βάση των Ιαπώνων. Σ τις 6 Σεπ τεμβρ ίου 1943 ο Μπον- γκ, εκ τελώ ντα ς περιπολία στην περιοχή το υ Μ ορόμπε, επ ιτέθ η κε σε έναν σχηματι

κών Ρ-38. Οι απ ώ λειες α υ τές δ εν οφ είλο - ν ταν τόσο στη δράση τω ν Ιαπώνων, όσο στην πυκνή ομίχλη και στις βροχοπτώσεις που επ ικρατούσαν σ την περιοχή και οι ο π οίες ή ταν υπ εύθυνες για μεγάλο αριθμό ατυχημάτω ν τω ν Αμερικανών, ιδίως κατά τη ν απογείωση και τη ν προσγείωση τω ν α εροσκαφών το υς . Η 9η και η 39η Μοίρα αναγκάσ τηκαν να εφ οδιασ τούν με αεροσκάφη Ρ-47 Thunderbolt, λόγω έλλειψ ης ικανού αρ ιθμού Ρ-38. Μέσα σε έ ξ ι μήνες όμως οι πιλότο ι τη ς 9ης Μοίρας θα εφ οδ ιά ζοντα ν πάλι με τα αγαπημένα το υ ς Lightning.

Στο τέ λ ο ς το υ 1943 δ ημ ιο υρ γήθ ηκε η 5η Διοίκηση Μ αχητικών, που π ερ ιελάμβανε τη ν 8η, τη ν 49η (στην οποία υπαγόταν η 9η Μοίρα - το υ Μ πονγκ), τη ν 35η, τη ν 348, τη ν 475 και τη ν 58η Σμηναρχία Μαχητικών.

Η ΔΡΑΣΗ ΤΟΥ Μ Π Ο Ν ΓΚ ΤΟ 1944 - ΤΟ ΣΤΟΙΧΗΜ Α ΤΟΥ ΡΙΚΕΝΜ ΠΑΙΚΕΡ

Σ τις αρχές το υ 1944 ο Μ πονγκ επ έσ τρ εψε από τις ΗΠΑ και το π ο θ ε τή θ η κ ε στη Μοίρα Δ ιοίκησης τη ς 5ης Α εροπ ορικής Δ ιοίκησης Μαχητικών. Δ ιο ικη τής τη ς Μοίρας είχε ορισθεί ο Τομ Λ υντς, ο οποίος ε ίχε προα- χ θ ε ί σε αντισ υνταγματάρχη . Μ ετα ξύ των δύο ανδρών αναπ τύχθηκε μεγάλη φιλία. Ο Λ υντς σ υμβούλευε πάντα το ν Μ πονγκ και ασκούσε έλεγχο σ τον παρορμητικό το υ χαρακτήρα. Ο Μ πονγκ δεχόταν τ ις συμβουλές το υ με ευγνω μοσύνη. Το δίδυμο αυτό θα σημείω νε α ρ κ ε τές επ ιτυχίες. Ο αντισυ- ντα γμα τά ρχης Λ υντς ε ίχε στο ενεργη τικό το υ 17 καταρρίψ εις και ο Μ πονγκ 21.

Τον Ιανουάριο του 1944 επ ισ κέφ θηκε το θ έα τρ ο επιχειρήσεων ο λοχαγός Εντυ Ρι- κενμπ αίκερ, Α μερ ικανός άσσος το υ Α'ΠΠ με 26 καταρρίψ εις. Ο Ρικενμπαίκερ προσέ- φ ερ ε ένα κιβώτιο με ουίσκυ στον πιλότο που θα κα τέρ ρ ιπ τε πρώτος το ρεκόρ του. Η διωρία ή τα ν μέχρ ι τις 12 Απριλίου 1944. Κύριος ανταγω νισ τής του Μ πονγκ ή ταν ο Νηλ Κίρμπυ, με 21 καταρρίψεις. Ο άλλος ανταγωνιστής του, ο λοχαγός Τομ Μακ Γκουάιρ (13 καταρρίψεις), νοσ ηλευόταν μ ετά το ν


τραυματισμό το υ σε αερομαχία.Σ τις 3 Μ αρτίου ο Μ πονγκ και ο Λ υντς ε-

κ τελώ ντα ς περιπολία στην περιοχή Τάτζι ε ίδαν έναν σχηματισμό ιαπωνικών βομβαρδιστικών τα οποία σ υνοδεύονταν από μ α χητικά τύπου Tony. Οι δύο Α μερικανοί σ υντόνισαν τ ις ε ν έρ γ ε ιέ ς τους . Ο Μ πονγκ κατέρρι- ψε δύο βομβαρδιστικά με το ν Λ υντς ως παραστάτη του και ο Λ υντς κα τέρρ ιψ ε δύο μαχητικά με παραστάτη το ν Μ πονγκ. Δύο η μ έρ ες α ργότερα τα δύο Ρ-38 επ ιτέθη κα ν σε ένα εχθρ ικό σχηματισμό από μαχητικά Oscar στην περιοχή Γουέουακ, σε ύψος 5.000 μέτρων. Ο Μ πονγκ ενήργη σ ε ως παραστάτης του Λ υντς, ο οποίος κατέρρ ιψ ε έναν εχθρ ικό καταδιω κτικό και σημείωσε τη ν 20ή και τελ ευ τα ία επ ιτυχία του.

Σ τις 9 Μ αρτίου, ενώ οι δύο π ιλότοι ε- κτελούσαν περιπολία στην περιοχή Τάτζι, είδαν έναν σχηματισμό εχθρικώ ν αντιτορ- πιλλικών και αποφάσισαν να το ν προσβάλουν. Το αντιαεροπ ορικό πυρ έπ λη ξε μια έ λικα του αεροσκάφους του Λ υντς, που α- ποσπάσθηκε από το αεροσκάφος. Το Ρ-38 έπεσε σε περιδίνηση και ο Λ υντς π ήδηξε έξω . Το αεροσκάφος εξερ ρ ά γη στον αέρα.Ο Μ πονγκ διέγραψ ε κύκλους για α ρκετήώρα πάνω από τα συντρίμμια, αλλά δ εν ε ίδ ε q τ α γμα τάρχης Μ π ονγκ ε ξ η γ ε ί σ το υ ς δημοσ ιογράφ ους τη ν ε ξέ λ ιξ η των επ ιχειρήσεω ν σ τιςίχνος ζωής. Ηταν απ αρηγόρητος απο τη ν α- Φιλιππίνες.

Ο τα γμ α τά ρ χ η ς Μ π ονγκ μ ε ένα P-38J π ροσγειώ νετα ι σ το α ερ ο δ ρ ό μιο Κ ραίγκ

της Α λαμπάμα το ν Ιούνιο το υ 1944, κατά τη δ ιά ρ κεια τη ς π αραμονής το υ στις

ΗΠΑ για βελτίω ση των επ ιδόσεώ ν του στη σκοποβολή.


____

____

____

____

____

_

70

πώλεια του Λ υντς και δ ια τά χθ ηκε να πάρει άδεια για λ ίγες η μέρ ες .

Σ τις 3 Απριλίου ο Μ πονγκ κατέρρ ιψ ε ένα εχθρ ικό μαχητικό, από τα 24 που κα- τα ρρ ίφ θηκα ν στην αερομαχία εκείνη , π ραγματοποιώ ντας τη ν 25η του κατάρριψη. Σ τις 12 Απριλίου, η μέρα που τελε ίω νε η διωρία του Ρικενμπαίκερ, ο Μ πονγκ κατέρ- ριψε τρ ία αεροσκάφη και υπερέβη τη ν επίδοση του άσσου του Α'ΠΠ. Σ την ίδια αερο μαχία ο λοχαγός Μ π έρνελ Ανταμς και ο παραστάτης του , υπολοχαγός Νικ Ζίνι τη ς 80ής Μοίρας, παρατήρησαν ένα P-38J στο χρώμα το υ μετά λλου να καταρρίπτει το υλά χιστον δύο Oscar. Ο λοχαγός Ανταμς δ ιη γείτα ι για τη ν κατάρριψη του ενός από αυτά: «Είδα το μ ετα λλ ικό P-38J να είναι σχεδόν κολλημένο σ την ουρά ενό ς Oscar. Μια σύντομη ριπή από τα πολυβόλα του Ρ-38 και το Oscar έπεσε στη θάλασσα και βυ θ ίσ τηκε αμέσως». Οι δύο π ιλότοι έβαλαν ενα ντίον ενός Κί-43, αλλά αστόχησαν. Στο ιαπωνικό αεροσκάφος επ ιτέθ η κε το άγνωστο Ρ-38. Οι δύο π ιλότοι έμα θ α ν αργότερα ό τι το Ρ- 38 α νήκε σ τον λοχαγό Ρίτσαρντ Μ πονγκ, ο οποίος τη ν ημέρα εκε ίνη έλα β ε μέρ ος σ την αποστολή τη ς 80ής Μοίρας. Ο Μ πονγκ, ε πειδή δ εν έπ ινε ο ινοπνευματώδη, δήλωσε ό τι θα γ ιόρ τα ζε τη ν επ ιτυχία του μ ε κόκα κόλα, θ α π ροσέφ ερε όμως το ουίσκυ στους σ υναδέλφους του. Η Ενωση Αμερικανίδω ν Γυναικών κατά το υ Αλκοολισμού υπέβαλε έντο να διαβήματα στο Α μερ ικανικό Επ ιτελ ε ίο ενα ντίον α υτής τη ς εκδήλω σης και η γ ιορ τή με ο ινοπνευματώδη απ αγορεύτηκε, προς μεγάλη απ ογοήτευση τω ν συναδέλφων του Μπονγκ.

Στο τέ λ ο ς Απριλίου του 1944, μ ε 28 κα- ταρρίψ εις στο ενερ γη τικό του, ο Μ πονγκ ε π έσ τρεψ ε στις ΗΠΑ και προς μεγάλη κατάπ ληξη όλων ζή τησ ε να υποστεί εκπαίδευση

αλαζόνας και εγω ιστής Μακ Γκουάιρ ή ταν χαρακτήρας ακριβώς α ν τίθ ε το ς από τον σεμνό και ολιγόλογο Μπονγκ. Με διαταγή το υ σ τρατηγού οι δύο ά νδρ ες κατέλυσαν στο ίδιο δωμάτιο. Το μαρτύριο του Μπονγκ κράτησε μια νύχτα. Το πρωί, με τα νεύρα το υ σπασμένα, πήρε τα πράγματά του και μετακόμ ισ ε εσπευσμένα.

Στις 12 Δ εκεμβρ ίου , σε ειδ ική τε λ ε τή , ο π ροαχθείς σε ταγματάρχη Ρίτσαρντ Αϊρα Μπονγκ έλα β ε από τα χέρια του στρατηγού Ν τάγκλας Μακ Α ρθουρ το Μ ετάλλιο Τιμής το υ Κογκρέσου. Ο άσσος συνέχισε να αυξά νει το ν αριθμό τω ν καταρρίψ εώ ν το υ και πραγματοποίησε τ ις δύο τε λ ε υ τα ίες στις 15 και στις 17 Δ εκεμβρ ίου 1944. Σε δύο α ερομαχίες κα τέρρ ιψ ε από ένα Oscar στην καθεμία , πραγματοποιώ ντας τη ν 39η και τη ν 40ή κατάρριψή του.

Στα τέλη το υ μήνα ο Μ πονγκ και ο σ τρατηγός Κέννυ έγιναν ακούσιοι μάρτυ ρες ενός γ εγονό το ς που χαράχθηκε βαθιά στη μνήμη του Μπονγκ. Σε μια αερομαχία που δ ιεξή χθη μ ετα ξύ Ρ-38 και ιαπωνικών μαχητικών, πάνω από το αεροδρόμιο της 9ης Μοίρας, ένας Ιάπωνας π ιλότος π ήδηξε με αλεξίπ τω το από το φ λεγόμ ενο αεροσκάφος το υ και π ροσγειώ θηκε, μια άμορφη μάζα από σάρκες, λίγα μέτρ α από τα πόδια του Μ πονγκ και του σ τρατηγού Κέννυ που παρακολουθούσαν τη ν αερομαχία. Ο Μ πονγκ ε ίδ ε τη φρίκη του πολέμου από κοντά και επ ηρεάσ τηκε τόσο πολύ ώστε για διάστημα μερικώ ν ημερώ ν δ εν μπορούσε να α νέβ ει σε αεροσκάφος. Σ τις 29 Δ εκ εμ βρίου αποχαιρέτησε για πάντα τα νησιά το υ Ειρηνικού και επ έσ τρεψ ε στις ΗΠΑ.

ΤΟ ΤΡΑΓΙΚΟ ΤΕΛΟΣΣτις αρχές το υ 1945 ο Μ πονγκ τοπ οθε-

τή θ η κ ε ως υπ εύθυνος πτήσεων τη ς Α μερ ικανικής Αεροπορίας Σ τρατού στο εργοσ τάσιο τη ς Lockheed στο Μ πέρμπανκ τη ς Καλι- φόρνια. Τον Φ εβρουάριο νυ μ φ εύ θ η κ ε την ε κ λ εκ τή τη ς καρδιάς του, Μ αρτζ Β άτενταλ, τη ς οποίας η φωτογραφία διακοσμούσε τα περισσότερα από τα Ρ-38 με τα οποία είχε π ετά ξει.

Η 6η Αυγούστου 1945 ή ταν μια ηλιό λου στη η μέρα στην Καλιφόρνια. Ηταν η ημέρα τη ς ρίψης τη ς α τομ ικής βόμβας στη Χιροσί-

στα οπλικά συστήματα του Ρ-38. Η εκπαίδευση π ερ ιελάμβανε και εξάσκηση στη σκοποβολή με τα πολυβόλα το υ Ρ-38. Ο Μ πονγκ πήρε τη ν ε ιδ ικό τη τα το υ εκπ α ιδευ τή οπλικών συστημάτων και επ έσ τρεψ ε σ την υπηρεσία του το ν Οκτώβριο του 1944.

Η εκσ τρα τεία για τη ν ανακατάληψη των Φιλιππινών είχε αρχίσει και στις 10 Ο κτωβρίου η 9η Μοίρα συνόδευσε βομβαρδιστικά Β-24 με αποστολή το ν βομβαρδισμό σ τόχων σ την π εριοχή του Μπαλικπαπάν. Ο Μ πονγκ κατέρρ ιψ ε ένα δ ικ ινη τήρ ιο καταδ ιω κτικό τύπου Nick με δύο καλοζυγισμένες ριπές. Α υτόπ της μάρτυρας τη ς κατάρ- ριψης ή τα ν ο δ ιο ικη τής τη ς Μοίρας, τα γμ α τάρχης Γουόλας Τζόρνταν. Κατά τη ν επιστροφή στη βάση του ο Μ πονγκ κατέρρ ιψ ε ένα Zero και ο αρ ιθμός τω ν καταρρίψεών το υ έφ θασε τις 30.

Ο σ τρα τηγός Κέννυ είχε τη ν ιδέα να δη μ ιουργήσ ει το «δίδυμο τω ν άσσων», του Ρίτσ αρντ Μ πονγκ και του Τομ Μακ Γκουάιρ τη ς 431 Μοίρας - ενός άλλου άσσου σε Ρ- 38. Δυστυχώς ο «γάμος» δ εν ευδοκίμησ ε. Ο

Σ τ ις 12 Δ εκ εμ β ρ ίο υ 1944

ο σ τρ α τη γό ς Ν τά γκ λα ς Μ α κ

Α ρ θο υ ρ α π ένειμ ε στον Μ π ονγκ το Μ ετά λ λ ιο Τιμής το υ Κ ογκρέσ ου.

Ο Τσαρλς Λ ίν τμ π ερ γ κ στο π ιλοτήριο το υ α ερο σ κά φ ους τού

Μ π ονγκ, μ ε τά τη ν κατά ρ ρ ιψ η του ρ εκ ό ρ το υ Ρ ικενμπ αίκερ .


μα. Οι κάτο ικο ι μιας κωμόπολης στη νότια Καλιφόρνια άκουσαν το αγκομαχητό των κ ινητήρω ν ενός αεροσκάφους. Το αεριω θ ού μενο τύπου Ρ-80 έπεσε σε περιδίνηση και οι άνθρωποι ε ίδαν το ν πιλότο να σηκώνει τη ν καλύπτρα και να π έφ τε ι στο κενό. Το αλεξίπ τω τό του όμως δ εν άνοιξε και ο κόσμος παρατηρούσε με φρίκη τη ν πτώση του. Ευτυχώς το αεροσκάφος σ υνετρίβη σε μη κα το ικημένη περιοχή, ο Ρίτσαρντ Μπον- γκ όμως, ο μ εγα λύτερο ς Α μερ ικανός άσσος, ή τα ν νεκρός. Ο σ τρατηγός Κέννυ, ό ταν π ληροφ ορήθηκε το ν θάνατο του Μπονγκ είπε ό τι το γεγονός αυτό αποτε- λούσε μια τραγική ειρω νεία τη ς τύχης.

Α ΞΙΟ ΛΟ ΓΗ ΣΗ ΤΟΥ Ρ ΙΤΣΑ ΡΝ Τ Μ Π Ο Ν ΓΚ Ω Σ Π ΙΛΟ ΤΟ Υ Δ ΙΩ Ξ Η Σ

Ο Μ πονγκ π ροτιμούσε τ ις π ερισσότερες φ ορ ές τη ν κατά μέτωπο επίθεση. Τα ιαπωνικά αεροσκάφη τύπου Oscar ή ταν ιδιαίτερ α ευάλω τα σε αυτό το ε ίδος τη ς επ ίθ ε σης επειδή τα δίδυμα πολυβόλα το υς των 12,7 mm δεν μπορούσαν να αντιμετω πίσουν το ν φονικό συνδυασμό τω ν πολυβόλων και του πυροβόλου ενός Ρ-38. Τα αεροσκάφη που χρησιμοποιούσε ο Μ πονγκ ή τα ν συνήθως άβαφα, στο φυσικό χρώμα το υ μ ετά λ λου. Η θεω ρία του Αμερικανού ή τα ν ό τι έ νας καλός π ιλότος έπρεπε να σ τηρ ίζετα ι στις ικα νό τη τές του και στις επ ιδόσεις του αεροσκάφους του και όχι στα χρώ ματα παραλλαγής που αυτό ή ταν βαμμένο.

Παρά το ό τι ο Μ πονγκ ή ταν το λμη ρός π ιλότος, αυτό δ εν σήμαινε ό τι ενεργούσ ε με απερισκεψία. Π ά ντοτε σχεδίαζε στο μυαλό του μια επίθεση πριν τη ν π ραγματοποιήσει. Αν και είχε π ετά ξε ι με Ρ-47, Ρ-51 και άλλους τύπ ους αεροσκαφών, π ίσ τευε ό τι ε ίχε γ εν ν η θ ε ί για το Ρ-38. Σεμνός όπως ή ταν πάντα, π ίσ τευε ό τι η συνεισφορά του στον π όλεμο ή τα ν πολύ μικρή συγκρινόμε- νη με αυτή τω ν πληρωμάτων τω ν βομβαρδιστικών. Τα πληρώματα τω ν βομβαρδιστικών έγιναν πιστοί θα υμα σ τές το υ ό ταν είπε α υ τές τις απόψεις το υ δημόσια.

Ο Μπονγκ, όπως και άλλοι άσσοι τω ν αιθέρω ν, ή ταν προληπτικός. Κατά τη ν πρώτη π ερίοδο τη ς μάχιμης θ η τε ία ς του προτιμούσε να λαμβάνει μέρος σε αποστολές τις η μ έρ ες του μήνα που είχαν ζυγό αριθμό. Π ίσ τευε ό τι α υ τές ή τα ν οι τυ χ ερ ές του η μ έ ρες. Οι συνάδελφοί του έλεγα ν ό τι στις απ οστολές που δ εν σ υμμετε ίχε έβρισκαν το υς ουρανούς ά δειους από ιαπωνικά α εροσκάφη, ενώ α ν τίθ ε τα στις αποστολές που σ υμ μετε ίχ ε βρίσκονταν πάντα αντίπαλοι.

Κατά τη διάρκεια των δύο τελευ τα ίω ν περιόδων τη ς μάχιμης θ η τε ία ς του ο Μπον- γκ είχε το προνόμιο να επ ιλέγει τ ις αποστολές του και τις μο ίρες με τ ις οποίες θα τις πραγματοποιούσε. Αυτή ή τα ν μια εύνοια που τη ν είχαν μόνο οι άσσοι, κυρίως στην Αμερικανική Αεροπορία. Η αεροπορική Διοίκηση π ίσ τευε ό τι με το ν τρόπο αυτό βοη θούσε το ν πιλότο να αυξήσει το ν αριθμό

ΠΙΝΑΚΑΣ ΚΑΤΑΡΡΙΨΕΩΝ ΤΟΥ ΜΠΟΝΓΚ

ΑΡΙΘΜΟΣ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΤΟΠΟΟΕΣΙΑΤΥΠΟΣ

ΑΕΡΟΣΚΑΦΟΥΣ

1,2 27-12-1942 Ντομποντούρα 1 Zero, 1 Val3.4 7-1-1943 Κόλπος Χουόν 2 Oscar5 8-1-1943 Λιμάνι Λάε 1 Oscar6 3-3-1943 Κόλπος Χουόν 1 Oscar7,8 11-3-1943 Θάλασσα Βίομορκ 2 Zero9 29-3-1943 Θάλασσα Βίσμαρκ 1 Dinah10 14-4-1943 Κόλπος Μιλν 1 Betty11 12-6-1943 Μπόνα-Μπόνα 1 Oscar12,13,14,15 26-7-1943 Λάε 2 Tony, 2 Oscar16 28-7-1943 Κόλπος Ράϊν 1 Oscar17 2-10-1943 Γκασμάτα 1 Dinah18,19 29-10-1943 Ραμπαούλ 2 Zero20,21 5-11-1943 Ραμπαούλ 2 Zero22 15-2-1944 Ακρωτήρι Χόσκινς 1 Tony23,24 3-3-1944 Τάτζι 2 Salty25 3-4-1944 Χολάντια 1 Oscar26,27,28 12-4-1944 Χολάντια 3 Oscar29,30 10-10-1944 Μπαλικπαπάν 1 Nick, 1 Oscar31 27-10-1944 Τακλομπάν 1 Oscar32,33 28-10-1944 Μασμπάτε 2 Oscar34 10-11-1944 Κόλπος Ορμοκ 1 Oscar35,36 11-11-1944 Κόλπος Ορμοκ 2 Zero37,38 7-12-1944 Κολπος Ορμοκ 1 Tojo, 1 Sally39 15-12-1944 Πενουμπουλόν 1 Oscar40 17-12-1944 Μιντόρο 1 Oscar

ποιου το αεροσκάφος κα τερ ρ ίφ θη και ο ταγμ α τά ρχη ς σκοτώ θηκε.

Ο Μ πονγκ εκ τό ς από το Μ ετάλλιο του Κογκρέσου έλα β ε το ν Σταυρό των Δ ιακεκριμένω ν Υπηρεσιών, δύο φ ορ ές το ν Αργυρό Αστέρα, επτά Μ νείες Δ ιακεκρ ιμένω ν Π ράξεω ν και 15 Αεροπορικά Μ ετάλλια . Εάν 7 / ζούσε θα γινόταν σίγουρα π ιλότος δοκιμών mmmmmi σε μεγάλη αεροπορική ετα ιρ ία στις ΗΠΑ.

Ο λοχαγός το υ Ν τικ Μ π ονγκ στο π ιλοτήριο το υ P-38J, ό τα ν ανήκε στη Μ ο ίρα Δ ιο ίκησ ης τη ς 5ης Α εροπ ορικής Δ ιο ίκ η σ η ς Μαχητικών. Ο α ρ ιθμ ό ς των κατα ρ ρίψ εώ ν το υ ή τα ν 24, δύο λ ιγ ό τε ρ ε ς από α υ τές το υ Ρικενμπ αίκερ. Μ έσ α σε δύο εβ δ ο μ ά δ ες ο Μ π ονγκ 9 α κ α τέρ ρ ιπ τε το ρ εκό ρ το υ άσσου το υ Α ’ ΠΠ.

τω ν καταρρίψ εώ ν του. Π ολλές φ ορ ές η ε ύ νοια αυτή έφ θ α νε στα άκρα, όπως σ την περίπτωση το υ αντιπάλου το ύ Μ πονγκ, Τομ Μ ακ Γκουάιρ. Ο τα γμα τά ρχης Μακ Γκουάιρ, δ ιο ικη τής τη ς 431 Μοίρας, δ ιέ τα ξε ένα απόγευμα το υ ς π ιλότους το υ να συμμετάσχουν σε αποστολή τη ν οποία είχε αποφασίσει ο ίδιος, χωρίς να έχει λάβει δ ιαταγή από τους ανω τέρους του! Η αποστολή αυτή του Μακ Γκουάιρ, άσσου με 38 καταρρίψ εις, ε ίχε έ ναν και μόνο σκοπό: τη ν κατάρριψη ιαπωνικών αεροσκαφών. Η έξο δ ο ς αυτή αποδείχ θ η κ ε μοιραία για το ν Μακ Γκουάιρ, του ο-

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ(1) John Stanaway: PETER THREE EIGHT, THE PILOT’S STORY, Pictorial Histories Publishing, Montana, USA, 1988.(2) Gene Stafford: ACES OF THE SOUTHWEST PACIFIC, Squadron Signal Publications, Texas, USA, 1977.(3) John Stanaway: P-38 LIGHTNING ACES OF THE PACIFIC AND CHINA -BURMA -INDIA, Osprey, Aircraft of the Aces, No 14, London, 1997.(4) Bill Gunston: AIRCRAFT OF WORLD WAR TWO, Peerage Books, London, 1985.


' · - ΙΣΤΟΡΙΑ

(1 2 0 0 -1 5 0 0 μ.X.)Οι ιταλικές π όλεις-κράτη του

ύστερου Μεσαίωνα λίγο δ ιέφ εραν από τις αντίστοιχες αρχαίες ελληνικές. Καθεμία από αυτές είχε το δικό της πολίτευμα και τον δικό της στρατό. Αρχικά η 6άση των στρατών αυτών ήταν οι πολίτες-στρατιώ τες, όπως ακριβώς και στην αρχαία Ελλάδα. Κάθ ε πολίτης ανάλογα με την κοινωνική θέση και τις οικονομικές του δυνα τότητες , υπηρετούσε στον στρατό της πόλης του ως ιππέας και βαρύς ή ελαφρύς πεζός.

Κύριοι τύποι πεζικού εκείνη την περίοδο (11ος - αρχές 14ου αιώνα) ήταν οι δορυφόροι και οι το ξό τες , ενώ στο όπλο του ιππικού κυριαρχούσε ο βαριά θωρακισμένος ευ γενής ιππότης πολεμιστής. Το ιταλικό πεζικό δ εν ή ταν ιδιαίτερα καλής ποιότητας. Αυτό οφειλόταν κυρίως στην ελ λιπή του εκπαίδευση. Σε κατά παράταξη μάχες χρησιμοποιείτο ως όπλο υποστήριξης του βαρέος ιππικού. Κύριος ρόλος του ή ταν η άμυνα οχυρωμένων ή απροσπέλαστων για το ιππικό σημείων και οι πολιορκίες αντίπαλων πόλεων. Σταδιακά αναδύθηκαν νέοι τύποι πεζικού, όπως οι λογχοδρεπανηφόροι, οι τυφεκιο- φόροι και οι σαρισσοφόροι. Η έλ λειψη όμως ικανού πεζικού ήταν εμφανής και έτσ ι από πολύ νωρίς οι ηγετικές ομάδες των πόλεων κατέφυγαν στην πολυδάπανη λύση της πρόσληψης μισθοφόρων.

Οι μισθοφόροι άρχισαν από τα μέσα του 12ου αιώνα να παραγκωνίζουν το πεζικό των πολιτών, το οποίο καλείτο πλέον υπό τα όπλα μόνο σε εξα ιρετικά κρίσιμες περιστάσεις. Οι μισθοφόροι πεζοί ήταν κυρίως Ιταλοί ε- π αγγελματίες στρατιώτες. Αργότερα και στρατιώ τες άλλων εθ ν ικοτήτω ν (Γερμανοί, Αγγλοι, Γάλλοι) αναζήτησαν την τύχη τους στην Ιταλία. Σταδιακά συγκροτή- θηκαν μισθοφορικά σώματα πεζών και ιππέων (αργότερα και πυροβολητών) τα οποία ε τ ίθ εν το στην υπηρεσία μιας πόλης βάσει ενός συμβολαίου. Αν η μια από τ ις δύο πλευρές παραβίαζε τα συμφω νηθέντα η άλλη απαλλασσόταν αυτόματα από τις υποχρεώσεις της. Τα «συμβόλαια» αυτά μετα ξύ των μισθοφορικών σωμά-

ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΥΣΤΕΡΟ Μ Ε ΣΑ ΙΩ Ν Α Η ΙΤΑΛΙΚΗ Χ Ε Ρ ΣΟ Ν Η ΣΟ Σ

ΗΤΑΝ Χ Ω Ρ ΙΣ Μ Ε Ν Η ΣΕ Δ Ε Κ Α Δ Ε Σ ΚΡΑΤΗ ΚΑ Ι ΚΡΑΤΙΔΙΑ ΠΟ Υ

ΛΕ ΙΤΟ ΥΡ ΓΟ ΥΣΑ Ν ΑΝΤΑΓΩ Ν ΙΣΤΙΚΑ ΜΕΤΑΞΥ ΤΟΥΣ. Α Κ Ο Μ Α ΚΑΙ

01 Π ΙΟ Μ ΙΚ Ρ Ε Σ Α Π Ο ΑΥΤΕΣ ΤΙΣ ΚΡΑΤΙΚΕΣ Ο ΝΤΟ ΤΗΤΕΣ

ΔΙΕΘ ΕΤΑΝ ΑΞ ΙΟ Λ Ο ΓΕ Σ, ΣΕ ΣΧΕΣΗ Μ Ε ΤΟ

Μ Ε ΓΕΘ Ο Σ ΤΟΥΣ, ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΕΣ

Δ Υ Ν Α Μ Ε ΙΣ ΚΑ Ι Δ ΙΕ ΔΡ Α Μ Α ΤΙΖΑ Ν ΤΟΝ

Δ ΙΚ Ο ΤΟΥΣ ΡΟ ΛΟ ΣΤΗ Ν ΤΑΡΑΓΜΕΝΗ

Σ Κ Η Ν Η ΤΗΣ ΠΕΡΙΟ ΧΗΣ.

των και των πόλεων ονομάστηκαν κοντότα και οι μισθοφόροι ονομάστηκαν κοντοτιέροι. Ανάλογα με την προέλευσή τους τα σώματα των κοντοτιέρω ν διέ θ ετα ν αποκλειστικά ιππείς ή (συνήθως) πεζούς και ιππείς.

Από τα μέσα του 14ου αιώνα το πυροβολικό προσ τέθηκε ως απαραίτητο συμπλήρωμα στους μικρό σκοπικούς αυτούς στρατούς. Στα ιταλικά και στα γερμανικά σώματα το βαρύ ιππικό είχε τον πρώτο λόγο. Α ντίθετα οι Αγγλοι κοντοτιέρο ι της περίφημης «Λευκής Εταιρείας» ήταν στην πλειοψηφία τους πεζοί, βετεράνοι του Ε- κα τοντα ετούς πολέμου που βρισκόταν τό τ ε σε εξέλ ιξη . Οι συγκρούσεις μεταξύ αυτώ ν των μισθοφορικών σωμάτων είχαν κυρίως τη μορφή μικρού πολέμου, με επιδρομές κατά του εχθρού, λεηλασίες της χώρας του και επιθέσ εις κατά μεμονωμένων οχυρών. Οι κατά παράταξη μάχες απο φεύγονταν όσο ήταν δυνατό. αφού κόστιζαν πολύ σε αίμα - το οποίο απο- τελούσε το κεφάλαιο, την επένδυση του επικεφαλής ενός μισθοφορικού σώματος. Αυτός ο

Ιταλόςλογχοδρεπανηφόρος του

14ου αιώνα. Φέρει ενισχυμένο - με μεταλλικά

ελάσματα ■ αλυσιδωτό θώρακα εσω τερικά και

δερμάτινο θώρακα εξω τερικά (πίνακας του Σ.

Νιγδιόπουλου για τη «Στρατιω τική Ιστορία»),

τρόπος διεξαγω γής των επιχειρήσεων - αντικείμενο χλεύης από τον γνωστό Νικολό Μακια-

βέλι - δ ια τηρήθηκε ως το 1495, οπότε η Ιταλία δέχθηκε την

εισβολή των στρατευμάτων του βασιλιά τη ς Γαλλίας.

Κατά τη διάρκεια αυτής οι συνηθισμένοι σε «α

βροφροσύνες» κοντοτιέ- ροι είδαν τους Γάλλους να

σφαγιάζουν ακόμα και τους αιχμαλώτους.

Τα σημαντικότερα ιταλικά κράτη της περιόδου (Βενετία, Μιλάνο, Γένοβα, Πίζα) δ ιέθετα ν στρατούς αυτού του τύπου. Μόνο ο στρατός της φλω ρεντίας συνέχισε να στηρίζεται σε πολίτες- στρατιώ τες ως τα τέλη της περιόδου.

Τα πυροβόλα όπλα είχαν εμ φανιστεί από πολύ νωρίς στα ιταλικά πεδία μαχών. Από τα τέλη του 14ου αιώνα ήδη σώματα τυ-

φεκιοφόρων δρούσαν με θ εα ματικά αποτελέσματα, κυ

ρίως σε π ολιορκητικές επιχειρήσεις. Από τα μέσα

του 15ου αιώνα άρχισαν να εμφανίζονται στο

προσκήνιο πιο ε ξελ ιγ μένες μορφές πυροβόλων όπλων, όπως

τα αρκεβούζια.Οι στρατοί τω ν ιταλικών πό

λεων σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να θεω ρηθεί ό τι διεδρα- μάτισαν καταλυτικό ρόλο στην ε ξέλ ιξη της πολεμικής τέχνης. Α- ποτέλεσαν όμως τον συνδετικό κρίκο στην αλυσίδα της μετάβασης από τον μεσαιωνικό στον αναγεννησιακό τρόπο του μάχε- σθαι.

Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Κ Ε Σ ΜΙΝΙΑΤΟΥΡΕΣ

ΑΡΑΒΑΣ ΠΟΛΕΜΙΣΤΗΣ, 1250ANDREA SM-F13, 54 mm

Οι Αραβες επεκτάθηκαν από την Αραβία ως τα Πυρηναία. Αυτοί οι τρομεροί πολεμιστές διέδωσαν τον Ισλαμισμό και αποτέλεσαν τε ράστια απειλή για τον Χριστιανισμό. Η συγκεκριμένη φιγούρα αποτελεί έργο των A.Terol και Andrea και απεικονίζει έναν σκληροτράχηλο Αραβα πολεμιστή που επιτίθεται. Εξαίρετη λεπτομέρεια και χύτευση χαρακτηρίζουν τα κομμάτια, ενώ τη φιγούρα του εξωφύλλου έχει βάψει ο γνωστός Jesus Gamarra.

ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΟΣ ΜΙΣΘΟΦΟΡΟΣ, 13ος ΑΙΩΝΑΣEL VIEJO DRAGON CG18,54 mm

Σε πολλές περιπτώσεις α ρκετά ισλαμικά κράτη χρησιμοποιούσαν μισθοφόρους πολεμιστές. Εναν τέ το ιο μισθοφόρο αναπαρι- στά η φιγούρα της ισπανικής ε ταιρίας, που έχει σκαλίσει ο J.R. Arredondo Sanchez. Μπορεί να πλαισιωθεί από τον πύργο της Α- λάμπρα (35220) ή κάποια άλλη βάση τη ς εταιρίας. Μια όμορφη και πρωτότυπη φιγούρα που αξίζει να υπάρχει στη βιτρίνα σας.

ΣΑΡΑΚΗΝΟΣΠΟΛΕΜΙΣΤΗΣSOLDIERS SP-4A, 54 mm

Η φιγούρα αναπαριστά έναν Σαρακηνό πολεμιστή της περιόδου της τρίτης σταυροφορίας (1189-92) και μπορεί να βαφτεί με πολλούς τρόπους. Ο γλύπτης Adriano Laruccia έχει επιτύχει μια ρεαλιστική επιθετική στάση και έχει αποδώσει τέλεια τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του προσώπου της φυλής. Πρόκειται για άλλη μια εκπληκτική φιγούρα συλλογής.

Ολες οι παραπάνω φιγούρες δ ια τίθεντα ι από το κατάστημα Modelling Center (Ομήρου 2, Νέα Σμύρνη, τηλ. 9323665, e-mail: modellingcentre @ hotmail.com. Επίσης εκ ε ί δ ια τίθεντα ι φ ιγούρες όλων των γνωστών εταιριώ ν και βάφονται φ ιγούρες επί παραγγελία. Τα προϊόντα του καταστήματος στέλνονται με αντικαταβολή σε όλη την Ελλάδα.

ΣΚΥΘΗΣ ΕΥΓΕΝΗΣ, 5ος ΑΙΩΝΑΣ π.Χ.ΑΙΤΝΑ 54019,54 mm

Μια ακόμα φιγούρα τη ς ιταλικής εταιρίας Aitna που δεν πρόκειτα ι να περασει απαρατηρητη, αφού αποτελεί ένα αρκετά πρωτότυπο θέμα στα 54 mm. Περικλείε ι πολλά στοιχεία προσφέρο- ντας στον μοντελισ τή ένα αρκετά ελκυστικό μοντέλο με άψογη χύτευση και λεπτομέρεια . Τη φιγούρα του εξω φύλλου έχει βάψει ο Enrico de Maria, ενώ χρήσιμες πληροφορίες υπάρχουν στο βιβλίο της σειράς «Men-at-Arms» No 137, της Osprey.

ΕΠΙΔΡΟΜΕΣ ΣΑΡΑΚΗΝΩΝ, LIGURIA 1050, ΝΑΥΤΗΣ ΚΑΙ ΤΟΞΟΤΗΣEMI, MLC-06, 54 mm

Οι επιδρομές των Σαρακηνών έχουν αφήσει ανεξίτηλα σημάδια, αφού συνοδεύονταν από σφαγές και άλλες απάνθρωπες πράξεις. Μια εξα ιρ ετική β ινιέτα στα 54 mm προσφέρει η ιταλική ΕΜΙ, που περιλαμβάνει δύο πολύ καλές φ ιγούρες με εκπληκτική λεπ τομέρεια και μια βάση. Τα πολύπλοκα διακοσμητικά σχέδια στον ρουχισμό του το ξό τη θα καταπλήξουν οποιονδήποτε συλλέκτη και φίλο της φιγούρας.

ΣΑΡΑΚΗΝΟΣ ΠΟΛΕΜΙΣΤΗΣ 13ος-14ος ΑΙΩΝΑΣPEGASO 54087, 54 mm

Μια ακόμα εξα ιρετική φ ιγούρα από την ιταλική ετα ιρία Pegaso, που θα ενθουσιάσει τους φίλους του είδους. Το εκπληκτικό σκάλισμα του καλλιτέχνη αποδίδει κατά τον καλύτερο τρόπο τον σκληροτράχηλο Σαρακηνό πολεμιστή, ενώ η ασπίδα απ οτελεί ένα κομψ οτέχνημα από μόνη της. Οι χρω ματικές επιλογές είναι αναρίθμητες, με δάση τη ν κατάλληλη βιβλιογραφία.


Α Λ Λ Η Λ Ο Γ Ρ Α Φ Ι Α

74

Κώτση Αγγελο, Παραμυθιά Θ εσπρωτίας. Κατ' αρχήν θα ήθελα να σας ευχαριστήσω για τον κόπο στον οποίο υποβληθήκατε για να σχολιάσετε τα όσα έγραψα στο άρθρο μου στη «Στρατιωτική Ιστορία» για «Το Κουρδικό Ζήτημα» και τις παρατηρήσεις στις ο ποίες προβαίνετε. Στο άρθρο θα πρέπει να είδα τε ό τι δεν παρέ- λειψα να αναφερθώ στη στάση των Κούρδων έναντι του Ελληνισμού και ακόμα στη συμμετοχή πολλών ε ξ αυτών στις κατά το παρελθόν τουρκικές β ια ιότητες και βαρβαρότητες κατά των Ελλήνων. Αυτή η πραγματικότητα όμως δεν αναιρεί το γεγονός ότι για δ εκα ετίες τώρα ο κουρδικός λαός υφίσταται την καταπίεση και τους διωγμούς των Τούρκων, κατά των οποίων και μάχεται για τα βασικά εθνικά και ανθρώπινα δικαιώματα τα οποία στερείται. Στις θέσ εις μου για την πολιτική της χώρας μας έναντι του Κουρδικού ζητήματος θα διαπιστώσατε ότι δεν τάχθηκα υπέρ της ε μπλοκής, ο ύ τε καν τη ς ανάμειξης του ελληνικού κράτους στην τουρκο-κουρδική αντιπαλότητα. Εκείνο που επισήμανα ήταν ότι το ζήτημα αυτό αφορά άμεσα στα ελληνικά εθνικά συμφέροντα και δεν επιτρέπει την εκ μ έρους της ελληνικής ηγεσίας ά- γνοιά του και ακόμα ερασιτεχνικούς και επιπόλαιους χειρισμούς. Τουναντίον εκείνο που ε πιβάλλεται είναι η προσεκτικά σχεδιασμένη και μ εθοδευμένη αντιμετώπισή του πάντα με βάση τις αρχές του παγκοσμίως αποδεκτού δ ιεθνούς δικαίου, αυτού του δικαίου που ανεξάρτητα εάν παραβιάζεται και καταπατείται από τους ισχυρούς απ οτελεί το μόνο όπλο των αδυνάτων και τη μόνη ελπίδα για την επικράτηση τη ς ειρήνης στον κόσμο. Το ό τι ο ελληνικός λαός σχεδόν στο σύνολό του έχει τα χθεί συναισθηματικά με την πλευρά των κατατρεγμένω ν Κούρδων δεν πρέπει να εντυπωσιάζει κανέναν και φυσικά ούτε να αποδοκιμάζεται. Οι Ελληνες γνωρίζουν να αποδίδουν το δίκαιο και στους πρώην εχθρούς τους, όπως επιβάλλει η πολιτιστική και πολιτισμική ανω- τερ ό τη τά τους και η ιστορική τους παράδοση. Το εάν οι Κούρδοι μπορεί στο μέλλον για μια ακόμα φορά να συμπαραταχθούν

με τους Τούρκους κατά του Ελληνισμού δεν θα είναι τελείω ς ανεξά ρτη το από τη στάση των Ελλήνων απέναντι στο δράμα που αυτοί τώρα διέρχονται, αλλά έ νας τέ το ιο ς φόβος δεν πρέπει να αποτρέπει την Ελλάδα και τον ελληνικό λαό από το να πιστεύουν, να διακηρύσσουν και να υποστηρίζουν τις αρχές του ορθού, του δίκαιου και του ηθικού. Αλλωστε τ ις ίδιες αρχές επικαλούνται για την απελευθέρωση τη ς βόρειας Κύπρου και την επιστροφή των προσφύγων στις ε σ τίες τους και ακόμα για την αντιμετώπιση των τουρκικών απειλών κατά της εδαφικής ακεραιότη τα ς της Ελλάδας.

Δ . Καντερές

Πιτσινή Ιωάννη, Νέα Σμύρνη, Α θήνα. Το άρθρο που α ναφ έρετε θα δημοσ ιευθεί σε μελλοντικό τεύχος. Εχουμε υπόψη τα υποδεικνυόμενα βιβλία. Ευχαριστούμε.

Γεωργίου Ευάγγελο, Λαμία. Η πιοδ ιαδεδομένη σειρά βιβλίων για τη ν εποχή που ενδ ιαφ έρεσ τε ε ίναι αυτή της Osprey (Men at Arms, Elite, Warrior). Φυσικά υπάρχουν και διάφορα μεμονωμένα βιβλία. Μ πορείτε να α π ευθυνθείτε στο βιβλιοπωλείο «Ελεύθερη Σκέ- ψις» στην Αθήνα (τηλ. 01- 3630697),

Γάτο Αλέξανδρο, Βέροια. Είναι αναμφισβήτητο γεγονός ότι ελάχιστοι - ίσως και κανένας - ξένο ι ιστορικοί δίνουν τη ν πρέπουσα σημασία στην ελληνική συμμετοχή στον Β'ΠΠ, στις μεγάλες νίκες μας επί των Ιταλών και στην καθυστέρηση της γερμανικής καθόδου ως τις νότιες εσχατιές της χώρας μας (Κρήτη). Αν αυτό είναι ένα μέρος της συνήθους ε ξή γ η σης του γιατί ο Λ ίντελ Χαρτ δεν πραγματοποίησε εκ τετα μέν η ιστορική επισκόπηση του Ελλη- νοϊταλικού Πολέμου, άλλη μια ε ξήγηση είναι, σύμφωνα με μαρτυρίες προσώπων, το ότι όταν ο ίδιος επ ισκέφθηκε την Ελλάδα μετά τη λήξη του Β ’ΠΠ, κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου, η ελληνική ηγεσία δεν έδωσε την παραμικρή σημασία στις ανάγκες που θα είχε για τη συλλογή των απαραίτητων στοιχείων. Ο στρα

Η «ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΣΚΕΨΙΣ» ΕΠΕΚΤΕΙΝΕΤΑΙΤο βιβλιοπωλείο «Ελεύθερη Σκέψις» θα πραγματοποιήσει το Σάββατο 19 Φεβρουάριου, στο οκτώ το βράδυ, τα εγκαίνια του νέου καταστήματος επί της οδού Ιπποκράτους 112. Ολοι οι αναγνώ

στες της «ΣΙ» είναι προσκεκλημένοι.

τηγός Γκουντέριαν δεν υπέστη διώ ξεις από τη συμμαχική «δικαιοσύνη» μετά το τέλο ς του πολέμου και πέθανε το 1954. Ο στρατηγός φον Μποκ και η γυναίκα του σκοτώθηκαν τον Μάιο του 1945 από αεροπορική επίθεση ενώ βρίσκονταν μέσα σε αυτοκίνητο, ίσως ιδιωτικό - ο στρατηγός είχε αποστρατευθεί το καλοκαίρι του 1942.

Κοτίδη Γιάννη, Σαλαμίνα. Ευχαριστούμε πολύ για την ιδιαίτερα μακροσκελή επιστολή σας.

Κωνοταντινίδη Χριστόφορο, Κηφισιά, Αθήνα. Παρακαλούμε επικοινωνήστε τηλεφω νικά με τη γραμματεία του περιοδικού.

Κωφίδη Ιωάννη, Ανω Τούμπα, Θεσσαλονίκη. Τα άρθρα που προτε ίν ε τε θα παρουσιαστούν σε ε πόμενα τεύχη. Φυσικά οι εκδό σεις μας θα συνεχιστούν.

Τασιόπουλο Βαγγέλη, Λάρισα. Οπως πιθανώς έχ ετε διαπιστώσει από την τηλεόραση και το ραδιόφωνο, οι δ ιάφορες προσπάθειες ανάδειξης του «προσώπου του 20ού αιώνα» υποστηρίχθηκαν από διάφορες κυβερνήσεις, οργανισμούς, επ ιτροπές και φυσικά εθνικά συμφέροντα, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα την κινητοποίηση των Τούρκων για την επιλογή του Μουσταφά Κεμάλ Α- τατούρκ. Αυτού του είδους οι «επιλογές» είναι πολύ υποκειμενικές. Δ εν θα θ έλα με να εμπλα- κούμε σε κάτι παρόμοιο και μάλιστα σε πολύ μεγαλύτερο χρονικό φάσμα.

Ψ αλτίδη Δημήτριο, Θεοδωρό- πουλο Ιωάννη, Μ ιάττο Μάρκο, Τοπάλη Φωκίωνα. Ευχαριστούμε για την επισήμανση. Εσφαλμένα αναγράφηκε η ημερομηνία του προηγούμενου έτους.

Αθανασιάδη Νικόλαο, Βάρκιζα Α ττικής. Η φωτογραφία αυτή απεικονίζει το ν Παπάγο με τα διακριτικά του στρατάρχη και πιθανώς έχει ληφ θεί το 1950. Το κείμενο της φωτογραφίας τον ανέφ ερε ως αντιστράτηγο επειδή αυτός ήταν ο βαθμός που έφ ερ ε το 1940. Ως προς τα ονόματα των αξιωματικών η παρατήρησή σας είναι σωστή και θα ληφ θεί υπόψη σε επόμενα άρθρα.

Τζουμάκα Νικόλαο, Αθήνα. Μ έχρι στιγμής δεν έχουμε εντοπίσει κάποια πηγή που να επιβεβαιώνει τα γραφόμενα στην επιστολή σας. Θα ήταν καλύτερο να μας ε-

πισημαίνατε το πού διαβάσατε αυτές τ ις απόψεις, ώστε να έχουμε τη δυνατότητα διασταύρωσης των στοιχείων.

Μελίσση Σωτήρη, Αγ. Ιωάννης Ρέντης, Πειραιάς. Αν και απ' ότιφαίνεται από τις σφραγίδες του ταχυδρομείου σ τείλα τε σχετικά έγκαιρα τις σωστές απαντήσεις του quiz γνώσεων 37, η επιστολή σας έφθασε στα γραφεία μας με καθυστέρηση και έτσι δεν περι- ληφ θήκα τε στην κλήρωση.

Καλοδημίδη Αρη, Θεσσαλονίκη.Ευχαριστούμε για την υπόδειξη. Πρέπει όμως να λάβετε υπόψη ότι κάτι τέτο ιο απαιτεί έναν απόλυτα εξειδ ικευμένο συνεργάτη.

Γλάρο Παντελή, Ηλιούπολη, Α θή να. Ευχαριστούμε πολύ. Η φιλοσοφία δεν βρίσκεται μέσα στα ε ν δ ιαφέροντα του περιοδικού.

Σγούρο Κωνσταντίνο, Κέρκυρα.θ α σας παρακαλούσαμε να στείλ ε τε πάλι την ενδιαφέρουσα επιστολή σας, γραμμένη ευκρ ινέσ τερα, ώστε να αποφευχθούν παρανοήσεις.

Παρουσιάδη Χρήστο, Ιωάννινα.Ενας από τους σκοπούς της «ΣΙ» είναι και η παρουσίαση άγνωστων γεγονότων που αποκαλύπτουν σημαντικές πτυχές των κατά τα άλλα γνωστών συμβάντων.

Αθανίτη Βύρωνα, Αγία Παρασκευή, Αθήνα. Σε επόμενα τεύχη θα παρουσιάσουμε και αυτές τις κάπως πιο «σκοτεινές» εποχές της ρωμαϊκής και της βυζαντινής ιστορίας.

Δασκαλάκη Δημήτριο, Αθήνα. Ταστρατιωτικά ημερολόγια δ ια τίθενται μόνο στα μόνιμα στελέχη των Ενόπλων Δυνάμεων και δεν κυκλοφορούν στο εμπόριο. Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτ ε να απ ευθυνθείτε στο γραφείο ενημέρωσης των Ενόπλων Δυνάμεων ή στο Πολεμικό Μουσείο. Προς το παρόν δεν υπάρχει κάποιο εξέλ ιξη στο θέμα των πό- στερ.

Μαρτινίδη Γιώργο, Θεσσαλονίκη.Εισαγωγικό άρθρο για τον αμερικανικό εμφύλιο πόλεμο δημοσι- εύθηκε στο τεύχος 33, το οποίο μπορείτε να π ρομηθευτείτε από τα γραφεία του περιοδικού μας.

Τίκη Κωνσταντίνο, Θεσσαλονίκη.Σκοπός μας είναι η κάλυψη και αυτού του γεγονότος, παρά το ότι είναι αρκετά πρόσφατο.


Σ Τ Ρ Α Τ Η Γ Ι Κ Α Σ Φ Α Λ Μ Α Τ Α

Η ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΠΟΤΑΜΟΥ ΜΠΟΪΝ (1690)01 ΑΓΓΛΟΙ ΕΙΧΑΝ ΚΥΡΙΑΡΧΗΣΕΙ ΣΤΗΝ ΙΡΛΑΝΔΙΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΥΣΤΕΡΟ Μ ΕΣΑΙΩΝΑ. ΑΝΕΚΑΘΕΝ ΟΜΩΣ

ΑΝΤΙΜ ΕΤΩΠΙΖΑΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΜΕ ΤΟΥΣ ΑΝΥΠΟΤΑΚΤΟΥΣ ΙΡΛΑΝΔΟΥΣ. ΤΟ 1689 01 ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΙ ΓΙΑ Μ ΙΑ ΑΚΟΜΑ

ΦΟΡΑ ΕΙΧΑΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΗΣΕΙ, ΤΑΣΣΟΜΕΝΟΙ ΥΠΕΡ ΤΟΥ ΕΚΠΤΩΤΟΥ ΒΑΣΙΛΙΑ ΤΗΣ ΑΓΓΛΙΑΣ ΙΑΚΩΒΟΥ. ΔΕΝ ΘΑ

ΜΠΟΡΟΥΣΑΝ ΝΑ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΣΟΥΝ ΧΕΙΡΟΤΕΡΗ ΕΠΙΛΟΓΗ.

Η εχθρότη τα μετα ξύ Αγγλων και Ιρλανδών υφίσταται εδώ και αιώνες, Η ύπαρξή της οφ είλετα ι σε λόγους εθνικούς, θρησ κευτικούς και οικονομικούς. Το 1685, μετά την Ενδοξη Επανάσταση, η δυναστεία των Στιούαρτ κηρύχθη κε έκπτωτη από τον αγγλικό θρόνο, στον οποίο κάθησε ο ολλανδικής καταγωγής βασιλιάς Γουλιέλμος της Οράγγης, Ο έκ πτω τος Ιάκωβος Στιούαρτ όμως δεν παραιτήθηκε από το όραμα της επιστροφής του στον θρόνο. Ετσι όταν, το 1689, ξέσπασε στην Ευρώπη ο Π όλεμος της Μεγάλης Συμμαχίας, έκρ ινε την περίσταση κατάλληλη για την έναρξη των ε πιχειρήσεων με σκοπό την επάνοδό του στο αξίωμα. Με την υποστήριξη των Γάλλων έφθασε στην Ιρλανδία και γρήγορα ξεσ ήκωσε τους ομοθρήσκους του καθολικούς Ιρλανδούς σε ε ξ έ γερση κατά του νέου προτεστά- ντη βασιλιά. Πολύ γρήγορα οι ε-

.παναστάτες ήλεγχαν το μεγαλύτερ ο μέρος του νησιού. Ολα ό μως μεταβλήθηκαν όταν έφθα- σαν ισχυρές αγγλικές δυνάμεις.

Οι επαναστατικές δυνάμεις υποχώρησαν πίσω από τον ποταμό Μπόιν (50 km περίπου βόρεια του Δουβλίνου). Εκεί ο Ιάκωβος αποφάσισε να δώσει μάχη. Με μια πρώτη ματιά η απόφασή του θα μπορούσε να θεω ρηθεί σωστή, αφού η τοποθεσία πίσω από τη νότια όχθη του ποταμού προ- σφερόταν για άμυνα. Ο Ιάκωβος όμως παραγνώρισε τρ εις βασικούς παράγοντες. Ο στρατός του υστερούσε αριθμητικά (18.000 πεζοί, 5.000 ιππείς και έ ξ ι πυροβόλα, έναντι 26.000 πεζών, 8.000 ιππέων και 50 πυροβόλων των αντιπάλων), ποιοτικά και (το κυ- ρ ιότερο) από άποψη ηγεσίας, αφού ο ίδιος ο Ιάκωβος απείχε πολύ από το να μπορεί να θεω ρηθ ε ί ως η γέτη ς ικανός να εμψυχώνει και να καθοδηγεί τους άνδρες του.

Την 1η Ιουλίου 1690 οι δύο στρατοί συναντήθηκαν στις όχ θ ες του ποταμού. Οι Ιρλανδοί

κατείχαν τη νότια όχθη, πίσω από την οποία είχαν σχηματίσει διαδοχικές αμυντικές γραμμές, χωρίς όμως να έχουν εγκαταστήσει φυλάκια σε άλλα σημεία του. Ο βασιλιάς Γουλιέλμος από την πλευρά του, διαπιστώνοντας την ισχύ της εχθρ ικής τοποθεσίας, αποφάσισε απλά να την υπερφαλαγγίσει. Για τον σκοπό αυτό δ ιέτα ξε τον στρατηγό του, κόμη Σό- μπεργκ, να βαδίσει δυτικά και αφού π ερ ά σ ειτο ν ποταμό από έ ναν γνωστό πόρο να κ ινηθεί στα νώτα των επαναστατών. Ο ταν ο Ιάκωβος είδε το εχθρικό απόσπα- σμα να βαδίζει δυτικά δ ιέτα ξε με τη σειρά του ένα σύνταγμα δρα- γώνων να σπεύσει προς τον απειλούμενο τομέα . Οι δραγώνοι πρό- φθασαν τους Αγγλους, δ εν κατόρθωσαν όμως να σταματήσουν τους δεκαπλάσιους αντιπάλους τους. Η ττήθηκαν και οπισθοχώρησαν αφήνοντας το αριστερό του στρατού ακάλυπτο. Η ε ξέ λ ι

ξη αυτή υποχρέωσε το ν Γάλλο στρατηγό του Ιακώβου, Λωζάν, να σπεύσει με τους υπ’ αυτόν για να αποκρούσει την εχθρική απειλή. Τότε ακριβώς ο Γουλιέλμος με το κύριο σώμα του επ ιτέθηκε κατά μέτωπο στους Ιρλανδούς, ύστερα από άγριο βομβαρδισμό των θέσεώ ν τους από τα πυροβόλα του. Οι Ιρλανδοί πολέμησαν γενναία, αλλά δεν είχαν καμία ελ πίδα απέναντι στα συγκεντρω τικά πυρά των αντιπάλων τους. Παρά τον ηρωισμό τους παραχωρούσαν συνεχώς έδαφος υπό το αδιάφορο βλέμμα του Ιακώβου, που όταν είδε τη δυσμενή τροπή της κατάστασης εγκα τέλειψ ε στην τύχη τους γενναίους άνδρες του και τράπηκε σε φυγή. Μόνο χάρη στις υπεράνθρωπες προσπάθειες του στρατηγού Λωζάν και στη θυσία του ιππικού του κατορθώ θηκε να διασωθεί ένα μέρος του στρατού του. Ενδεικ τικές της προσπάθειας των

Τα αγγλικά στρατεύματα διασχίζουν τον ποταμό Μπόιν.

Ιρλανδών και της ανικανότητας τη ς ηγεσίας τους ήταν οι απώλειες - 2.000 Αγγλοι, έναντι 1.500 Ιρλανδών. Χωρίς ηγεσία οι οργανικοί δεσμοί μετα ξύ των τμημάτων κατέρρευσαν και ο ιρλανδικός στρατός έπαψε να αποτελεί στράτευμα.

Ο τραγικός έκπτω τος βασιλιάς Ιάκωβος αμέσως μετά τη μάχη επιβιβάστηκε σε πλοίο και ζήτησε καταφύγιο στη Γαλλία, στην οποία έζησε και τα υπόλοιπα χρόνια της ζωής του. Παρόλα αυτά οι Ιρλανδοί εξακολούθησαν να πιστεύουν στο πρόσωπό του και πολέμησαν για έναν ακόμα χρόνο, nptv τελ ικά καταθέσουν τα ό πλα.


W A R G A M E S

ΚΟΜ ΜΑΓΗΝΗ ΚΑΤΑ ΙΟΥΔΑΙΩΝ

76

Το 66 μ.Χ. η Ιουδα ία βρισκότα ν για μια ακόμα φ ορά στις φ λόγες . Οι ε ξ ε γ ε ρ μ έν ο ι κά το ικο ί τη ς είχαν α π οτολμήσ ει να α μφ ισ βητήσ ουν έμπ ρα κτα τη ν ισχύ τη ς π α ντοδύνα μης Ρώμης και τω ν συμμάχων τη ς , α νά μεσα σ τους οποίους α νή κε και το ελλην ισ τικό βασ ίλειο τη ς Κ ομμα γηνής. Υστερα από σειρά συγκρούσεω ν οι ε ξε γ ερ μ έν ο ι Ιουδα ίοι π ερ ιορ ίσ τηκαν στην Ιερουσαλήμ, όπου και πολιορ- κήθηκα ν από το υ ς Ρωμαίους και το υ ς Ε λληνες και τ ελ ικ ά συ- νετρίδησαν. Ο τ ό τ ε βασιλιάς τη ς Κ ομμα γηνής, Αντίοχος Δ ’ , σ υ μ μ ετε ίχ ε προσωπικά στην εκσ τρ α τε ία ως σύμμαχος τω ν Ρωμαίων και δ ια κρ ίθ η κε στις ε π ιχειρήσ εις ό τα ν στις μάχες γ ύ ρω από τη ν Ιερουσ α λήμ τ έ θ η κ ε επ ικεφ α λής τω ν σαρισσοφό- ρων το υ , επ ιτ έθ η κ ε και διασκόρπισε το υ ς Ιουδα ίους. Σ τα π ραγματικά αυτά γ εγο ν ό τα βασ ίζετα ι το υ π ο θ ετικό σενάριο που α κολουθεί.

ΤΟ ΣΕΝΑΡΙΟ

Αμέσω ς μ ε τά τη ν εκδήλω ση τη ς ε ξέγ ερ σ ή ς το υ ς οι Ιουδαίο ι ετο ιμ ά σ τη κα ν να επ ιτε θ ο ύ ν στο γ ε ιτο ν ικ ό το υ ς ελ λ η νισ τικό βασίλειο, το οποίο απο- τελ ο ύ σ ε τη μ εγα λύ τερ η πηγή κινδύνω ν γ ι ’ α υ το ύ ς ως τη ν άφ ιξη ισχυρών ρωμαϊκώ ν δυνάμεω ν σ την περ ιοχή. Μ ε επ ικ εφ αλής το ν γνω στό Ιώσσηπο οι ε ξε γ ε ρ μ έν ο ι σ υγκέντρω σ αν τα επ ίλεκ τα τμ ή μ α τά το υ ς και ε ισ έβαλαν σ την ανα τολ ική Συ ρία, στα εδά φ η το υ Βασιλείου τη ς Κ ομμα γηνής. Ο βασιλιάς Α ντίοχος αρχικά α ιφ νιδ ιάσ τηκε. Κ ατόρθω σε όμω ς να επ ιβραδύν ε ι σταδιακά τ η ν π ορεία τω ν ε ισβολέω ν σ υγκεν τρ ώ νοντα ς παράλληλα τ ις δ υ νά μ εις το υ για τη ν αποφασιστική σύγκρουση. Τελικά οι δύο σ τρα το ί β ρ έθ η καν αντιμέτω π οι σε μια μικρή πεδιάδα.

ΟΙ ΑΝΤΙΠΑΛΟΙ ΣΤΡΑΤΟΙ

ΙΟΥΔΑΪΚΟ Σ ΣΤΡΑΤΟΣ

Δ ιο ικη τής Ιώσσηπος (+1 στο ζά-

ΤΟ Β Α Σ ΙΛ Ε ΙΟ ΤΗΣ Κ Ο Μ Μ Α ΓΗ Ν Η Σ ΙΔΡΥΘ ΗΚΕ ΤΟ

163 π.Χ., ΥΣΤΕΡΑ Α Π Ο ΤΗΝ Α Π Ο ΣΠ Α ΣΗ ΤΗΣ

Ο Μ Ω Ν Υ Μ Η Σ Ε Π ΑΡΧΙΑΣ Α Π Ο ΤΟ Β Α Σ ΙΛ Ε ΙΟ ΤΩΝ

ΣΕ Λ Ε Υ Κ ΙΔ Ω Ν , ΚΑ Ι Δ ΙΑΤΗΡΗ Θ ΗΚΕ Ω Σ ΤΟ 72 μ.Χ.

ΟΠΟΤΕ ΥΠΟΤΑΧΘΗΚΕ ΣΤΟΥΣ ΡΩ Μ ΑΙΟ ΥΣ.

ρι κίνησ ης) επί βάσης ιππικού τω ν τριών.• Πρώτη γραμμή μάχης - δ ιο ικη τή ς (σ υ ν τελεσ τή ς μ η δ έν στο ζάρι κίνησ ης) επ ί βάσης στίφ ο υ ς τω ν τριών.- 20 σ το ιχεία ψιλών σ φ ενδονη- τώ ν και το ξο τώ ν (ordinary).-4 0 στοιχεία στιφώ ν (ζηλω τές) τω ν τρ ιώ ν (fast).- 15 στοιχεία ζηλω τώ ν το ξο τώ ν τω ν τρ ιώ ν (ordinary).• Δ εύ τερ η γραμμή μάχης - δ ιο ικ η τή ς (σ υ ν τελεσ τή ς -1 στο

ζάρι κίνησ ης) επί βάσης π ελ τα στών τω ν τεσσάρων.-2 5 σ το ιχεία π ελτασ τώ ν τω ν τεσσάρω ν (inferior).-1 0 σ τοιχεία το ξο τώ ν τω ν τρ ιώ ν (inferior).- 2 σ το ιχεία ψιλών σ φ ενδονη- τώ ν (ordinary).• Φ ρουρά αρχισ τρατήγου (υπό το ν Ιώσσηπο).-Δ ύ ο σ το ιχεία ιππικού τω ν τρ ιώ ν (inferior).-Δ ύ ο στοιχεία π ελτασ τώ ν τω ν τεσσάρω ν (superior).

ΣΤΡΑΤΟΣ Β ΑΣΙΛΕΙΟ Υ Κ Ο Μ Μ Α ΓΗΝ Η Σ

Δ ιο ικη τή ς Α ντίοχος (+1 στο ζάρι κίνησ ης) επί βάσης καταφρά- κτω ν τω ν τεσσάρων.• Α ρ ισ τερό κέρ α ς - δ ιο ικη τής (σ υ ντελεσ τή ς μ η δ έν στο ζάρι κίνησ ης) επ ί βάσης καταφρά- κτω ν τω ν τεσσάρων.- Δύο στοιχεία καταφ ράκτω ν τω ν τεσσάρων.-Δ ύ ο στοιχεία Ταραντίνων ελ α φρώ ν ιππέων τω ν δ ύο (ordinary).- Ε ξι σ τοιχεία ιπ π οτοξοτώ ν ελ α φρώ ν ιππέων (fast).- Τέσσερα σ το ιχεία ψιλών σφεν- δ ονη τώ ν (ordinary).• Κ έν τρ ο - δ ιο ικη τή ς (σ υ ν τελ ε σ τής μ η δ έν στο ζάρι κίνησης) επ ί βάσης σαρισσοφόρων.-1 6 στοιχεία σαρισσοφόρων (inferior).- 50 σ τοιχεία Σύρω ν το ξο τώ ν τω ν τρ ιώ ν (inferior).-Ο κ τώ στοιχεία ψιλών α κο ν τιστών (superior).• Δ ε ξ ιό κέρα ς - δ ιο ικη τή ς (συν τελ εσ τή ς μ η δ έν στο ζάρι κίνησ ης) επ ί βάσης κα τα φ ρά κτω ν τω ν τεσσάρων.- Δ ύο στοιχεία καταφ ράκτω ν τω ν τεσσάρων.- Δύο στοιχεία Ταραντίνων ελα φρών ιππέων τω ν δύο (ordinary).- 10 στοιχεία ιπ π οτοξοτώ ν ελα φρών ιππέων (fast).- Δύο στοιχεία Θρακώ ν π ελ τα στών τω ν τρ ιώ ν (superior)- Ο κτώ στοιχεία ψιλών σ φ ενδο- νη τώ ν (ordinary).• Φ ρουρά Αντιόχου-Δ ύ ο στοιχεία γαλα τικώ ν μισ θοφορικώ ν στιφώ ν τω ν τεσ σάρων (ordinary).

Η αναπαράσταση τη ς μάχης γ ίν ετα ι με βάση το σ ετ κανόνων DBM. Το έδ α φ ο ς δ ιε ξα γω γής τη ς είνα ι γ εν ικά ομαλό.

Π α ντελή ς Καρύκας

Ελληνο-σύροι φ αλαγγ ίτες προελαύνουν (φιγούρες 6 mm της Irregu lar Miniatures).


Β Ι Β Λ Ι Ο ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

Francois HartogΟ 79ος ΑΙΩΝΑΣ ΚΑΙ Η ΙΣΤΟΡΙΑ Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΦΥΣΤΕΛ ΝΤΕ ΚΟΥΛΑΝΖΕκδόσεις« Ισ τορητής/Κάτοπτρο»Αθήνα, Ιούλιος 1999 Σ ελ ίδ ες 313

Το βιβλίο του καθηγητή Φραν- σουά Χάρτογκ, διευθυντή σπουδών της Ecole des Hautes Etudes στον τομέα των κοινωνικών επιστημών, στον κλάδο της αρχαίας και της σύγχρονης ιστοριογραφίας, αποτελεί μια ευχάριστη έκπληξη για τον αναγνώστη. Λίγες φορές έχουμε την ευκαιρία να μελετήσουμε έργα διάσημων ξένων δια- νοητών - στη συγκεκριμένη περίπτωση του Γάλλου ιστορικού Φυστέλ ντε Κουλάνζ- στην ελληνική γλώσσα, έργα από τα οποία εμπνεύσθηκαν οι Ελλη

νες της μετεπαναστατικής εποχής ως και τις αρχές του 20ού αιώνα. Ο ντε Κουλάνζ υπήρξε συγγραφέας του 6ι- βλίου-σταθμού «Το Αρχαίον άστυ (Η αρχαία πόλις)», στο οποίο ασχολήθη- κε με τη μελέτη της εξέλιξης της πόλης μέσα στους αιώνες. Κατά τα τέλη του 19ου αιώνα το έργο αυτό μεταφράστηκε από τον Τιμολέοντα Φιλή- μονα (διευθυντής της εφημερίδας «Αιών» και δήμαρχος Αθηναίων το 1887) και έγινε αιτία να ασκηθούν σημαντικές ιδεολογικές και επιστημονικές επιδράσεις στον χώρο της ελληνικής ιστοριογραφίας, επηρέασε δε θετικά την αναγέννηση του Ελληνισμού. Το βιβλίο διαιρείται σε δύο μέρη. Στο πρώτο παρατίθενται αρκετά στοιχεία μέσω των οποίων αντιλαμβανόμαστε το κλίμα που επικρατούσε εκείνη την εποχή στους γαλλικούς κύκλους διανόησης έναντι της ελληνικής ιστορίας και τον τρόπο με τον οποίο αντιμετώπιζαν το «πρότυπο» της Αρχαίας Ελλάδας και τους σύγχρονους απογόνους της. Στο δεύτερο υπάρχει μια ε

πιλογή κειμένων του ντε Κουλάνζ μέσω των οποίων εκφράζονται οι ιδιαίτερου ενδιαφέροντος θέσεις του αναφορικά με την επιστήμη της ιστορίας, την ιστορική μέθοδο, την έννοια της εθνικής ιστορίας, αλλά και γενικότερα την παρουσίαση τάσεων και ρευμάτων που επικράτησαν στη γαλλική ιστοριογραφία. Ας σημειωθεί ότι όλα αυτά επέδρασαν και σε μεγάλο βαθμό διαμόρφωσαν την ελληνική ιστορική σκέψη και επιστήμη στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα. Πρόκειται για ένα βιβλίο που συνιστά- ται ανεπιφύλακτα στον Ελληνα αναγνώστη, στον ιστορικό, στον διανοούμενο, στον πολιτικό και γενικά στον αναγνώστη με ιστορικά ενδιαφέροντα. Διατίθεται από τις εκδόσεις «Ιστορη- τής/Κάτοπτρο» (Ισαύρων 10 και Δαφνομήλη, ΤΚ 114 71, Αθήνα, τηλ.3643272-3645098, fax: 3641864).

Γεωργίου Σαχτούρη

567 ΗΜΕΡΕΣ ΣΤΟ ΑΙΓΑΙΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΙΚΟΥ ΙΣΤΙΟΦΟΡΟΥ «ΑΘΗΝΑ» 1824-1827Εκδόσεις «Βεργίνα»Αθήνα, Απρίλιος 1997 Σ ελ ίδ ες 445

Πρόκειται για μια -χωρίς ίχνος υπερβολής- άριστη και πολυτελή έκδοση. Η έρευνα, η επιμέλεια των κειμένων και τα σχόλια έχουν γίνει από τον Δημήτρη Σαπρανίδη. Τα «ιστορικά ημερολόγια του ναυτικού αγώνος του 1821», του αντιναυάρχου Γεωργίου Σαχτούρη, εκδόθηκαν για πρώτη φορά το 1890 και αναφέρονται στην κρίσιμη περίοδο για την Ελληνική Επανάσταση, 1824-1827, ιδιαίτερα στον κατά θάλασσα αγώνα. Το βεργαντίνο (τύπος πολεμικού σκάφους) «Αθηνά» ήταν η υποναυαρχίδα της Β' Μοίρας του πρώτου ελληνικού πολεμικού

.....567 .......ημέρες στο Αιγαίο

ΓΗΠΡΠΟΥ1ΑΧΓΟΥΡΗ Ημερολόγιο του ποΧιμικο<'> ιστιοφόρου ‘ Αθηνά" 1824 - 1827

στόλου με κυβερνήτη τον Υδραίο αντιναύαρχο καπετάν Γιώργη Σαχτούρη. Το ημερολόγιο της «Αθηνάς» καταγράφει τα ναυτικά συμβάντα, αλλά και τις πιο αντιπροσωπευτικές φάσεις του Αγώνα, από το τέλος της αρμάδας του Καρά Αλή, την καταστροφή της Κάσου και των Ψαρών, τη σωτηρία της Σάμου, την εισβολή του Ιμπραήμ και την εποποιία του Μεσολογγίου, μέχρι τη διάλυση του τουρκοαιγυπτιακού στόλου στο Ναυαρίνο. «Ενα ημερονύ- χτιο στο Αιγαίο απαιτεί πολύ περισσότερους χειρισμούς από έναν πλου στις αποικίες», έγραψε ο Γάλλος ναύαρχος Δεριγνύ. Το ημερολόγιο του Σαχτούρη επιβεβαιώνει τον ισχυρισμό του. Στο βιβλίο δεν θα βρείτε μόνο πληροφορίες για την εποχή, ούτε θα περιοριστείτε στην άντληση άγνωστων στοιχείων και λεπτομερειών για τον τρόπο διεξαγωγής των ναυτικών επιχειρήσεων της Επανάστασης. Το έργο αποτελεί μοναδική ιστορική πηγή για μια ολόκληρη εποχή, αυτή των ιστιοφόρων λίγο πριν από την αντικατάστασή τους από τον ατμό. Εχει ε- μπλουτισθεί με αρκετούς έγχρωμους πίνακες και χάρτες διάσημων ζωγράφων, Ελλήνων και ξένων, εμπνευσμένων από τα γεγονότα της εποχής, ενώ διαθέτει και παράρτημα στο οποίο παρέχονται επεξηγηματικές πληροφορίες ξεχωριστού ενδιαφέροντος για τα ιστιοφόρα, την ισποφορία κλπ. Πολύτιμη βοήθεια παρέχουν το ευρετήριο τοπωνυμίων και εορτών, τα ονόματα πυρπολητών, πλοιάρχων, αντιναυάρχων και ναυάρχων εκστρατειών προ του 1824 και ο πίνακας μητρώου των πληρωμάτων στόλου καθ’ όλη τη διάρκεια της Επανάστασης. Το βιβλίο αυτό δεν πρέπει να λείπει από τη βιβλιοθήκη εκείνων που ενδιαφέρονται για την ελληνική ιστορία. Μπορείτε να το προμηθευτείτε από τις εκδόσεις «Βεργίνα» (Εμμ. Μπενάκη 22, Αθήνα, τηλ. 3830663-3833725, fax: 3647090).

Ξενοφώντος Στρατηγού

Η ΕΛΛΑΔΑ ΣΤΗ ΜΙΚΡΑ ΑΣΙΑ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΜΕ ΒΑΣΗ ΕΠΙΣΗΜΕΣ ΠΗΓΕΣ ΚΑΙ ΕΓΓΡΑΦΑΕκδόσεις «Δημιουργία» Αθήνα, πέμπτη έκδοση 1999 Σ ελ ίδ ες 431

Ο Ξενοφών Στρατηγός διετέλεσε υπαρχηγός του Γενικού Επιτελείου Στρατού, πληρεξούσιος στη Γ' Εθνική Συνέλευση και υπουργός στις κυβερνήσεις Γούναρη-Πρωτοπαππαδάκη.

Μετά την καταστροφή του 1922 καταδικάστηκε από το επαναστατικό δικαστήριο σε ισόβια δεσμά. Υστερα από μικρό χρονικό διάστημα αποφυλακίστηκε, απαλλασσόμενος της ποινής της έσχατης προδοσίας. Το 1925 τύπωσε το έργο του «Η Ελλάς εν Μικρά Ασία» και μετά αναχώρησε για την Ελβετία, όπου πέθανε δύο χρόνια αργότερα. Το έργο του αποτελεί μια ιστορική πραγματεία για τη μεγαλύτερη τραγωδία του νεώ- τερου ελληνισμού. 0 συγγραφέας έζη- σε από κοντά τα τραγικά γεγονότα της περιόδου, τα οποία και παρουσιάζει με λεπτομέρειες, τόσο στον τομέα των στρατιωτικών επιχειρήσεων, όσο και από πολιτική άποψη. Η εξιστόρηση των γεγονότων έχει ως αφετηρία την επανάσταση του Στρατού το 1909 και συνεχίζεται μέχρι και την καταστροφή του 1922. Αν και στον πρόλογο υποστηρίζεται ότι τα όσα παρατίθενται κρατήθη- καν μακριά από πολιτικές σκοπιμότητες και από τα ασίγαστα πάθη της εποχής του διχασμού, μόνο στην εποχή μας ο αναγνώστης μπορεί να διακρίνει την αλήθεια και να εξαγάγει ασφαλέστερα συμπεράσματα κρίνοντας παράλληλα τις θέσεις του συγγραφέα. Στο βιβλίο του, που διαιρείται σε τέσσερα μέρη, ο Ξενοφών Στρατηγός εξετάζει αρχικά τα αίτια της εμπλοκής της Ελλάδας στη Μικρά Ασία, για να προχωρήσει στη συνέχεια στην εξιστόρηση των γεγονότων της πρώτης νικηφόρας περιόδου (1 Μαϊου 1919-1 Νοεμβρίου 1920). Το τρίτο μέρος είναι αφιερωμένο στην περίοδο των μεγάλων πολεμικών επιχειρήσεων και το τελευταίο στον τραγικό επίλογο της μικρασιατικής εκστρατείας μέχρι την υπογραφή του πρωτοκόλλου ανακωχής στα Μουδα- νιά. Το βιβλίο θα βοηθήσει ουσιαστικά τους Ελληνες που ζητούν να μάθουν περισσότερα γύρω από τους παράγοντες (φανερούς και κρυφούς), οι οποίοι μετέτρεψαν το όνειρο της απελευθέρωσης της Ιωνίας σε εφιάλτη. Το έργο διατίθεται από τις εκδόσεις «Δημιουργία» του Απ. Χαρίση (Χαρ. Τρικούπη 24, ΤΚ 106 79, Αθήνα, τηλ./fax 3629623).

Γ ιάννης Θεοδωράτος [email protected]

77

H S ΞΕ Ν Ο Φ Ω Ν ΤΟ Σ Σ Τ Ρ Α Τ Η Γ Ο Υ

I I I. Λ Λ Λ Λ Λ ; Γ I I Μ Ι Κ Ρ Α Λ 1 Ι Λ


mailto:[email protected]

Τ Ο Γ Ν Ω Ρ Ι Ζ Α Τ Ε ;

ΣΕ ΠΟΙΑ ΜΑΧΗ ΗΤΤΗΘΗΚΕ ΓΙΑ ΠΡΩΤΗ ΦΟΡΑ Ο ΜΕΓΑΣ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ;

Η πρώτη ήττα του Φ ρειδερίκου Β' της Πρωσίας σημειώθηκε για πρώτη φορά στη μάχη του Κολίν, στις 18 Ιουνίου 1757. Ο Φρειδερίκος, που είχε επ ικρατήσει έναντι των Αυστριακών στην αιματηρή μάχη έξω από την Πρά-

ρησαν έχοντας υποστεί απώλειες 15.000 ανδρών, έναντι 9.000 των αντιπάλων τους. Μάταια ο Φρειδερίκος προσπάθησε να αναδιοργανώσει τα υπολείμματα των δυνάμεων του και αφού απέτυχε, επιχείρησε να επ ιτεθ ε ί μόνος κατά των εχθρικώ ν πυροβολαρχιών. Ευτυχώς γ ι’ αυτόν τον συγκρότησαν οι αξιωματικοί του.

Carrier). Είχαν τη δ υ ν α τό τη τα να ε ξυ π η ρ ετο ύ ν τέσ σ ερα μαχητικά αεροσ κάφη στο κατάστρω μα πτήσης το υ ς και παράλληλα δ ια τηρούσ αν όλα τα π ρο γενέσ τερα χα ρακτηρ ισ τικά το υ ς .

Σε υπηρεσία τέθ η κ α ν τρ ε ις κλάσεις πλοίων MAC. Η πρώτη, η Empire Mac (dry cargo), απ οτε- λ ε ίτο από έ ξ ι σ κάφη εκτοπ ίσ ματο ς 7.930-8.250 t, μήκους 135- 139 m και τα χ ύ τη τα ς 12,5 kts, που έφ ερ α ν ένα π υροβόλο τω ν 102 mm και δ ύο τω ν 40 mm. Η δ εύ τερ η κλάση, η Empire Mac (tanker), α π ο τελ ε ίτο από τέσ σ ερα σκάφη εκτοπ ίσ μα τος 8.850- 9.250 t και μ ήκους 148 περίπου μέτρω ν, τα οποία έφ ερ α ν το ν ίδιο οπλισμό με τα dry cargo. Η τρ ίτη κλάση (Shell class) α π ο τελ ε ίτο από εν νέα σκάφη, που ε ίχαν εκτόπ ισμα 8.000 t, έφ ερ α ν ένα π υροβόλο τω ν 102 mm και μ ερ ικά π ολυβόλα και είχαν μή κος 147 m περίπου. Και τα 19 MAC που μ ετα σ κευά σ τηκα ν κατά το δ ιά σ τημα 1942-45 επ έζη- σαν το υ π ολέμου και μ ετά τη λή ξη το υ α νέλαβαν και πάλι ε ι ρ η ν ικ ές απ οστολές.

78

Ο Φρειδερίκος περίλυπος μ ετά την ή ττα π αρακολουθεί την υποχώρηση του στρατού του. Σ τη δύσκολη εκείνη στιγμή πλησίασε τον βασιλιά ένας πληγωμένος θωρακοφόρος, του προσέφερε νερό και του ε ίπ ε :«Π ιε ίτε μ εγα λε ιό τα τε και αφήστε τις μάχες. Είναι καλό που είσ τε ασφαλής. Ας ζητήσουμε τη βοήθεια του Θεού ώ στε την επόμενη φορά να είμασ τε εμείς οι νικητές».

γα, πληροφορήθηκε την άφιξη ισχυρών αυστριακών δυνάμεων στα νώτα του. Αμέσως συγκέντρωσε κάθε διαθέσιμο στρατιώτη και κινήθηκε κατά της νέας απειλής.

Στα υψώματα δυτικά του χωριού Κολίν είχε παραταχθεί μια ισχυρή αυστριακή στρατιά (40.000 άνδρες, 150 πυροβόλα) υπό τον στρατάρχη Ντάουν. Εναντίον της επ ιτέθηκε αμέσως ο Πρωσικός Στρατός (32.000 άνδρες, 50 πυροβόλα). Αρχικά η επίθεση των Πρώσων εξελισ σόταν ικανοποιητικά και το αυστριακό κέντρο άρχισε να καταρρέει υπό τα πλήγματα του ατρόμητου πεζικού τους. Στο πρωσικό δεξιό όμως οι υπό τον φον Μανστάιν δυνάμεις επ ιτέθηκαν πρόωρα σε λάθος το μέα του μετώπου, με απ οτέλεσμα ο Φ ρειδερίκος να σ τερηθεί των υπηρεσιών τους εκ ε ί όπου τις χρειαζόταν. Το λάθος αυτό ήταν μοιραίο. Χωρίς εφ εδ ρ είες οι Πρώσοι δεν ήταν σε θέση να α- ν τέξο υ ν στην εχθρ ική αριθμητική υπεροχή και τελ ικά οπισθοχώ-

ΤΙ ΗΤΑΝ ΤΑ ΠΛΟΙΑ MAC;

Το 1942, καθώ ς η μάχη του Α τλα ντικο ύ βρ ισ κόταν σε ε ξ έ λ ιξη , το Υ πουργείο Π ολεμ ικώ ν Μ ετα φ ορώ ν τη ς Β ρετα ν ία ς αποφάσισε τη μ ετα σ κευ ή εμπ ορικών πλοίων σε β ο η θ η τικ ά α ε ροπλανοφόρα. Σε α ρ κετά από αυτά όμω ς κρ ίθ η κε σκόπιμο να δ ια τη ρ η θ ε ί η ικα νό τη τα μ ε τα φοράς φ ορτίω ν ώ στε να είνα ι σε θέσ η να ικανοποιούν και το υ ς δύο ρόλους: το υ α ερ ο πλανοφ όρου και το υ φ ορ τηγού πλοίου. Τα σκάφη αυτά ονομάσ τηκαν MAC (Merchant Aircraft

ΠΟΤΕ ΕΝΑΣ ΑΡΧΑΙΟΣ ΕΛΛΗΝΑΣ ΣΤΡΑΤΗΓΟΣ ΣΥΝΕΤΡΙΨΕ ΤΟΥΣ ΡΩΜΑΙΟΥΣ;

Η καταστροφικότερη ήττα του Ρωμαϊκού Στρατού από Ελληνα στρατηγό σημειώθηκε το 255 π.Χ., στη μάχη του Βαγράδα ποταμού. Ο Ρωμαίος ύπατος Μάρκος Ατίλιος Ρέγκουλος αποβιβάστηκε επικεφαλής 15.000 πεζών και 500 ιππέων στη βορειοα- φρικανική ακτή, επιδιώκοντας να μ ετα φ έρ ει τον πόλεμο (Α' Καρχη- δονιακός Πόλεμος) σε εχθρικό έ δαφος αιφνιδιάζοντας τους αντιπάλους. Υστερα από την πρώτη έκπληξη οι Καρχηδόνιοι συγκέντρωσαν τις δ ιαθέσ ιμες δυνάμεις τους, την ηγεσία των οποίων

ανέθεσαν στον Σπαρτιάτη Ξάν- θιππο, που ως τό τε ήταν απλός διοικητής ενός μισθοφορικού τμήματος. Ο Ξάνθιππος έτα ξε τους 12,000 πεζούς του στο κέντρο, τους 4.000 ιππείς στα πλευρά και τους πολεμικούς ελέφ α ν τες μπροστά από το πεζικό του και επ ιτέθηκε αμέσως στους Ρωμαίους. Το σχέδιο του Σπαρτιάτη στρατηγού προέβλεπε διπλή υπερκέραση των Ρωμαίων πεζών ύστερα από την εξουδετέρω σ η του ρωμαϊκού ιππικού και τα υ τό χρονη επίθεση εναντίον τους με το καρχηδονιακό πεζικό και τους ελέφ α ντες .

Τα γεγονότα εξελ ίχθηκαν ακριβώς όπως είχε προβλέψει ο Ξάνθιππος. Το ισχυρό ιππικό του διέλυσε τις ρωμαϊκές ίλες και ε π ιτέθηκε από τα πλευρά στις λ ε γεώνες, που την ίδια ώρα δέχονταν έφοδο και κατά μέτωπο. Τελικά ύστερα από άγρια σύγκρουση οι Ρωμαίοι συνετρίβησαν. Π ερισσότεροι από 13.000 σκοτώθηκαν, 500 αιχμαλωτίστηκαν (μεταξύ αυτών και ο ύπατος Ρέγκουλος) και 2.000 γλίτωσαν τρ ε πόμενοι σε φυγή. Ο Ξάνθιππος έ χασε στη μάχη περί τους 800 άνδρες. Λίγο αργότερα ο Σπαρτιάτης στρατηγός εγκα τέλειψ ε την Καρχηδόνα και προσέφερε τις υπηρεσίες του στους Λαγίδες της Αιγύπτου.

Παντελής Καρύκας


Φ Υ Σ Ι Ο Γ Ν Ω Μ Ι Ε Σ

ff ff

ΧΑΙΝΡΙΧ ΤΡΑΙΜΠΕΡ (im -1882)ΓΕΝΙΚΟΣ ΑΡΧΙΑΤΡΟΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ

Ο ΓΕ Ρ Μ Α Ν Ο Σ ΓΙΑΤΡΟΣ Χ Α ΙΝ Ρ ΙΧ ΤΡΑΙΜ ΠΕΡ ΔΕ Θ Η Κ Ε ΤΟΣΟ ΠΟ ΛΥ Μ Ε

ΤΟΝ ΤΟΠΟ Μ Α Σ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΙΕΡΟ Α ΓΩ Ν Α ΤΗΣ ΑΝ ΕΞΑΡΤΗ ΣΙΑΣ, ΑΛΛΑ ΚΑΙ

ΓΙΑ ΠΟ ΛΛΑ Χ Ρ Ο Ν ΙΑ ΜΕΤΑ Α Π Ο ΑΥΤΟΝ, Ω ΣΤΕ Δ ΙΚ Α ΙΑ ΝΑ ΘΕΩΡΕΙΤΑΙ

Ε Ν Α Σ Α Π Ο ΤΟΥΣ ΚΟΡΥΦΑΙΟΥΣ Φ ΙΛΕΛΛΗΝ ΕΣ.

Ο Χάινριχ Τράιμπερ γεννήθηκε το 1796 στην πόλη Μάινιγκεν της Σαξωνίας. Μετά την αποφοίτησή του από το γυμνάσιο εισήχθη στην ιατρική σχολή της Ιένας και το 1820, σε ηλικία μόλις 24 ετών, ανακηρύ- χθηκε διδάκτωρ της ιατρικής και της χειρουργικής στη σχολή αυτή. Τον ίδιο χρόνο πήγε στο Παρίσι για τη συμπλήρωση των σπουδών του. Εκεί έμεινε μέχρι το τέλος του 1821. Η σύμπτωση αυτή είχε αποφασιστική σημασία στη μετέπειτα σταδιοδρομία του, γιατί το κύμα του Φιλελληνισμού που κατέκλυσε τη γαλλική πρωτεύουσα και άλλες πόλεις παρέσυρε και τον νεαρό Γερμανό γιατρό και τον έφερε στην αγωνι- ζόμενη για την ανεξαρτησία της Ελλάδα στις αρχές του 1822, όπου έ μελλε να ζήσει και να πεθάνει.

Μόλις έφθασε στην Ελλάδα ο Τράιμπερ κατατάχθηκε στο Τακτικό Σώμα, τον πρώτο τακτικό στρατό της Ελλάδας. Η πρώτη πολεμική ε μπειρία του ήταν η συμμετοχή του στην άτυχη μάχη του Πέτα, κατά την οποία σκοτώθηκαν πολλοί από τους Φιλέλληνες που είχαν σπεύσει να συνδράμουν τον Αγώνα. Μετά τη μάχη του Πέτα ακολούθησε το Τακτικό Σώμα σε όλη την πορεία του στη Στερεά Ελλάδα μέχρι τα Δερβενοχώρια, όπου πήγε με σκοπό να καθυστερήσει τη διέλευση του Δρά- μαλη από εκεί. Στη συνέχεια μετέβη στο Ναύπλιο, όπου έμεινε μέχρι την άλωση του Παλαμιδίου (στις 30 Νοεμβρίου 1822). Υστερα από πρό

σκληση του Μιαούλη πήγε στο Κρανίδι. Εκεί έμεινε αρκετό καιρό προσφέρο- ντας τις υπηρεσίες του στους ασθενείς και στους τραυματίες του Τακτικού Σώματος, αλλά και σε όποιον άλλο χρειαζόταν.

Οταν διαλύθηκε για πρώτη φορά το Τακτικό Σώμα ο Τράιμπερ πήγε στο Μεσολόγγι. Την εποχή ε κείνη είχε φθάσει στην ηρωική πόλη ο λόρδος Βύρων. Ο Τράιμπερ εισήλθε στην υπηρεσία του και συ

νέχισε τα στρατιωτικά ιατρικά καθή- κοντά του μέχρι τον θάνατο του Βύρωνα. Μάλιστα, εκτός από τη νοσηλεία του, την οποία είχε αναλάβει μαζί με άλλους δύο γιατρούς, με την ιδιότητα του χειρουργού που είχε, πραγματοποίησε τη νεκροτομή του σώματος του μεγάλου Αγγλου φιλέλληνα. Ολο αυτό το διάστημα ο Τράιμπερ εργαζόταν αφιλοκερδώς, διαθέτοντας μάλιστα δικά του χρήματα για την εξασφάλιση των απαραίτητων υλικών και φαρμάκων.

Το 1824 το Τακτικό Σώμα συστά- θηκε και πάλι στο Ναύπλιο, όταν διαπιστώθηκε πόσο απαραίτητη ήταν η ύπαρξή του. Ο νέος διοικητής του, συνταγματάρχης Ρόδιος, κάλε- σε τον Τράιμπερ να αναλάβει τα καθήκοντα του γιατρού του Σώματος. Εκείνος δέχθηκε και επέστρεψε στο Ναύπλιο, όπου εκτός από τα άλλα καθήκοντά του, ίδρυσε και ένα στρατιωτικό νοσοκομείο. Μετά από λίγο ο Ρόδιος αντικαταστάθηκε από τον Γάλλο συνταγματάρχη Φαβιέρο, τον οποίο ο γιατρός ακολούθησε στην Αθήνα, όπου ίδρυσε δεύτερο στρατιωτικό νοσοκομείο, και μετά την άτυχη εκστρατεία στην Κάρυστο. Οι πολλές κακουχίες και οι ταλαιπωρίες, μαζί με τη συνεχή εργασία, είχαν ως αποτέλεσμα ο Τράι- μπερ να ασθενήσει για μεγάλο χρονικό διάστημα. Οταν έγινε καλά επέστρεψε στο Ναύπλιο και ζήτησε να παραιτηθεί. Τον μετέπεισε ο Κωλέτ- της, ο οποίος τον είχε γνωρίσει από τό τε που είχε έλθει στην Ελλάδα. Ο

Τράιμπερ όχι μόνο πείσθηκε να διατηρήσει τη θέση του, αλλά ακολούθησε και τον Γεώργιο Καραϊσκάκη στην ένδοξη εκστρατεία του στην ανατολική Ελλάδα, όταν ο «Γιος της Καλόγριας» ανέλαβε την αρχιστρατηγία.

Μετά το τέλος της εκστρατείας ο Γερμανός γιατρός πήγε στη Σαλαμίνα και ίδρυσε ένα ακόμα νοσοκομείο στα Αμπελάκια, για την περίθαλψη των ασθενών και των τραυματιών από το στρατόπεδο του Πειραιά. Μετά τον τραυματισμό του Καραϊσκάκη στο Φάληρο ήταν ένας από τους γιατρούς που τον εξέτα σαν. Οταν ο Καραϊσκάκης πέθανε, ο Τράιμπερ δέχθηκε πρόσκληση του Αγγλου φιλέλληνα πλοίαρχου Αστι- γκς και επιβιβάστηκε στο ατμοκίνητο πολεμικό του «Καρτερία», παίρνοντας μέρος στις ναυμαχίες που έ δωσε και μένοντας μαζί του μέχρι τον θάνατο του Αστιγκς - ύστερα από μόλυνση ενός τραύματός του.

Οταν ο Ιωάννης Καποδίστριας ανέλαβε τη διακυβέρνηση της χώρας και έδωσε μεγάλη βαρύτητα στην προσπάθεια αναδιοργάνωσης του Τακτικού Στρατού, αντικατέστησε τον Φαβιέρο (που είχε υποβάλει την παραίτησή του) με τον Βαυαρό συνταγματάρχη φον Εϋ- δεκ. Ο τελευταίος κάλεσε τον Τράι- μπερ και τον διόρισε αρχίατρο του Τακτικού Σώματος. Ηταν η πρώτη φορά που ο γιατρός άρχισε να αμείβεται από το νεοσύστατο Ελληνικό Κράτος για τις υπηρεσίες που προ- σέφερε. Με την ιδιότητα που είχε ίδρυσε στρατιωτικό νοσοκομείο στην Ακροναυπλία, αξιοποιώντας ένα ερειπωμένο κτίριο. Το νοσοκομείο αυτό μετά από έναν χρόνο είχε 42 κρεβάτια και δ ιέθετε φαρμακοποιό και φαρμακείο. Εκτός από την ίδρυση του νοσοκομείου ο Τράι- μπερ οργάνωσε γενικότερα την ιατρική και την υγειονομική υπηρεσία, αντιμετωπίζοντας μάλιστα και επιδημία χολέρας. Ο Εϋδεκ έναν χρόνο μετά την ανάληψη της διοίκησης του Τακτικού Σώματος, υπέβαλε αναφορά πεπραγμένων, στην οποία φαίνεται το τεράστιο έργο

του Τράιμπερ και των άλλων γιατρών που εργάζονταν κάτω από αντίξοες συνθήκες και με πενιχρά μέσα.

Ο Χάινριχ Τράιμπερ υπηρέτησε στον Ελληνικό Στρατό μέχρι το 1857. Κατά τη μακρά σταδιοδρομία του υπηρέτησε στο Υπουργείο Στρατιωτικών και σε άλλες επιτελικές θέσεις, ίδρυσε το στρατιωτικό νοσοκομείο Αθηνών στην περιοχή Μακρυγιάννη και διετέλεσε επί πολλά χρόνια διευθυντής του. Φαίνεται ότι στο νοσοκομείο αυτό λειτούργησε και η πρώτη Ανωτάτη Υγειονομική Επιτροπή του Στρατού, της οποίας υπήρξε μέλος ή πρόεδρος. Το 1857 αποστρατεύθηκε, αφού του απονεμήθηκε ο βαθμός του ανώτερου γενικού αρχιάτρου, που ισοδυναμούσε με τον βαθμό του υποστρατήγου. Ο βαθμός αυτός του απονεμήθηκε διότι σύμφωνα με το σκεπτικό της απόφασης «κατά τον υπέρ της Ανεξαρτησίας Ιερόν Αγώνα προσέφερε ανεκτίμητους υπηρεσίας ου μόνον ιατρικός, αλλά και καθαρώς στρατιωτικάς». Ο Τράιμπερ τιμήθηκε με ανώτατα παράσημα της Ελλάδας, της Ρωσίας, της Βαυαρίας και άλλων χωρών. Εκτός από ικανός γιατρός και χειρουργός υπήρξε και εξαιρετικός συνάδελφος και φιλάνθρωπος, προ- σφέροντας τις γνώσεις του στους νεώτερους στρατιωτικούς γιατρούς και την ιατρική συνδρομή του σε όποιον τη ζητούσε. Την αγάπη του προς την Ελλάδα τη σφράγισε με τον γάμο του με Ελληνίδα. Μετά την αποστράτευσή του έζησε για πολλά χρόνια στην Αθήνα. Απεβίω- σε σε βαθύτατο γήρας το 1882, έχοντας απομείνει ο μόνος επιζών από τους πολλούς ένθερμους Φιλέλληνες που έσπευσαν το 1822 να συνδράμουν τον Αγώνα της Ανεξαρτησίας. Ετάφη στο Α' Νεκροταφείο Αθηνών. Το 1960 εκδόθηκε το ημερολόγιό του (που άρχισε να γράφει όταν ήλθε στην Ελλάδα το 1822 και το σταμάτησε το 1828), το οποίο αποτελεί σημαντική ιστορική πηγή.

Δημήτρης Γιδεών

79


Documents

Στρατιωτική Ιστορία 42