Αγαπητοί αναγνώστες, αγαπητές αναγνώστριες,

Σ’ αυτό το τεύχος θα διαβάσετε για τις Ελληνικές Κοινότητες Οστράβας και Κρνοβ,για την ελληνική ταβέρνα «Κρι-Κρι»,ένα αφιέρωμα για τα 60 χρόνια από τον ερχομό των ενηλίκων στην Τσεχοσλοβακία,για το περιοδικό «Ελληνισμός» της Αυτοδιοίκησης Ελλήνων Ουγγαρίας,κάτι για την υγεία σας,τις επιστολές σας, και πολλά άλλα. Θέλουμε να ευχαριστήσουμε τον Παύλο Παπαβασιλέβσκι για τη συνδρομή του στο περιοδικό μας. Επίσης θέλουμε να ευχαριστήσουμε τους αναγνώστες μας που μας στέλνουν ανταποκρίσεις. Περιμένουμε κι άλλες…..

3

Περιοδική έκδοση του Ελληνισμού της Πράγας

Εκτύπωση / Tisk: VS HC TiskárnaΕκδότης / Vydavatel: Ελληνική Κοινότητα Πράγας / Řecká obec PrahaΣύνταξη / Redakční rada: Τασούλα Ζησάκη - HealeyΑλληλογραφία / Korespondence: Vocelova 3, 120 00 Praha 2Τηλ. επικοινωνίας / Telefonní spojení: +420 776 012 065, +420 603 148 006E-mail: mail@ropraha.eu (για την Ελλ. κοινότητα Πράγας)

akropolis@ropraha.eu (για το χορευτικό)kalimera@ropraha.eu (για την Καλημέρα)http://www.ropraha.eu

Λογαριασμός Ελληνικής Κοινότητας Πράγας Bankovní spojení Řecké obce Praha: Česká spořitelna, Praha 1, č.ú.: 1928830399/0800

Συνδρομή

Beneficiary: Řecká obec Praha, Vocelova 3, 120 00 Praha 2, Prague - Czech RepublicBeneficiary Bank: Česká Spořitelna a.s., Pobočka Praha 1, Václavské nám. 16, 110 00 Praha 1, Prague - Czech RepublicIBAN: CZ80 0800 0000 0019 2883 0399BIC: GIBACZPX

Εκδηλώσεις της ΕΚΠ

Σεπτέμβρη, Οκτώβρη και Νοέμβρη

3 – 7 Σεπτέμβρη

Εγγραφή για τα ελληνικά μαθήματα,

στο Σπίτι Εθνικών Μειονοτήτων

9 Οκτώβρη

Παράσταση της χορωδίας από τη Γερμανία,

«Τραγούδια από όλο τον κόσμο»,

ώρα 19:00,

Σπίτι Εθνικών Μειονοτήτων, είσοδος ελεύθερη

11 Οκτώβρη

Παράσταση της χορωδίας από τη Γερμανία,

«Εκκλησιαστική μουσική»,

ώρα 17:00,

στον ΙΝ Κυρίλλου και Μεθοδίου, είσοδος ελεύθερη

7 Νοέμβρη

Επέτειος της εθνικής μας γιορτή, 28 Οκτώβρη,

έναρξη ώρα 18:00 μέχρι 24:00,

είσοδος 250 κορώνες,

παιδιά άνω 6 χρονών και συνταξιούχοι 100 κορώνες

4

Γεννήθηκα στην Οστράβα από έλ-ληνες γονείς, οι οποίοι και αυτοίγεννηθήκανε στην Τσεχοσλοβακία

από Έλληνες γονείς πολιτικοί πρόσφυ-γες από τον εμφύλιο πόλεμο (1946-1949) στην Ελλάδα. Είμαι Έλληνας τηςτρίτης γενιάς Ελλήνων που διαμένουνσήμερα στην Τσεχία. Δυστυχώς, της μη-τέρας μου οι γονείς πέθαναν εδώ καιδεν πρόλαβαν να ξαναδούν την πα-τρίδα τους όταν μετά από πάνω από 30χρόνια μας επιτράπηκε να επαναπατρι-σθούμε. Για πολλούς λόγους η δική μουοικογένεια έμεινε εδώ. Τώρα, κι εγώπαντρεύτηκα και περιμένουμε το πρώτομας παιδί.

Σπούδασα στο Πανεπιστήμιο τηςΟστράβα, είμαι οικονομολόγος.Από μικρός ασχολούμαι με τα

τουριστικά διότι ο πατέρας μου ο ΝίκοςΜούμουλος άνοιξε το πρώτο τουριστικόγραφείο στην Οστράβα, αρχικά με μόνοένα προορισμό για την Ελλάδα και σή-μερα φτάσαμε στους εννιά καλύπτονταςτα πάντα – αεροπλάνα, λεωφορεία, ξε-νοδοχεία, διαμερίσματα, κτλ. Οι προ-ορισμοί μας σήμερα είναι –Θεσσαλονίκη, Μυτιλήνη, Κέρκυρα,Ρόδο, Κρήτη, Ζάκυνθο, Λευκάδα, Κε-φαλονιά και Κύπρο. Το δικό μας αερο-πλάνο ήταν το πρώτο τσάρτερ πουπέταξε από την Οστράβα για τηνΚύπρο.

Όσο για την κρίση που λες, η οι-κονομική κρίση στην Οστράβαείναι αρκετά σοβαρή διότι η

Οστράβα ήταν και είναι μια από τις πιοσημαντικές βιομηχανικές πόλεις τηςΤσεχίας. Και μια τέτοια κρίση πρώταχτυπάει τις βιομηχανίες. Σήμερα εδώ οκόσμος αντί να δουλεύει και να αμείβε-ται για πέντε μέρες εργασίας την εβδο-μάδα, δουλεύει μόνο τρείς μέρες. Έτσι ηοικονομία δεν πάει καλά και επηρεάζειόλους τους άλλους κλάδους. Ο κόσμοςφοβάται, κάνει οικονομία, δεν ξοδεύει,δεν ταξιδεύει. Ο τουρισμός υποφέρει.Παραδείγματος χάρη, εμείς θα έχουμεπιο λίγους τουρίστες από τον προ-γραμματισμένο μας αριθμό εάν καιακόμα πάμε καλά και δεν μπορώ να πωότι έχουμε παράπονα.

Όσο για την Κοινότητά μας, η Ελ-ληνική Κοινότητα της Οστράβαςέχει 150 με 160 μέλη που πλη-

ρώνουν τη συνδρομή τους. Έχουμε καιΤσέχους μέλη, αυτοί που είναι από μι-κτές οικογένειες. Εγώ αυτή τη δουλειάτην κάνω για πρώτη φορά και χρειάζο-μαι υποστήριξη την οποία την έχω απότο ΔΣ και πολλά μέλη της Κοινότητάμας.

Οι δραστηριότητές μας περιλαμ-βάνουν, όπως και των άλλωνελληνικών κοινοτήτων στην

Τσεχία, τους εορτασμούς των επετείωντων εθνικών μας γιορτών (28 Οκτώβρη

και 25 Μαρτίου), στις οποίες μαζεύουμεπολύ κόσμο για να γιορτάσουμε όλοιμαζί με χορούς, τραγούδια, ελληνικήκουζίνα, κτλ. Δίνουμε μεγάλη σημασίαστα μέλη της τρίτης ηλικίας, τους συν-ταξιούχους μας. Οργανώνουμε ετήσιαδυο εκδρομές στην Τσεχία, επισκεπτό-μαστε διάφορες πόλεις και τα αξιοθέατατους κι όλα αυτά είναι δωρεάν για τουςσυνταξιούχους – το λεωφορείο, το φα-γητό, κτλ. Τώρα ετοιμάζουμε και μια εκ-δρομή στην Πολωνία, θα επισκεφτούμετην Κρακοβία, Κατόβιτσε, Βαρσοβία. Σεαυτές τις εκδρομές τους ενθαρρύνουμενα έρχονται με τα εγγόνια τους, με τιςοικογένειες τους για να μπορούμε νατραβήξουμε κοντά μας και την νεολαίαμας. Για τα παιδιά της Κοινότητάς μαςεπίσης κάνουμε εκδηλώσεις, όπωςήταν η εκδήλωση για τη Μέρα του Παι-διού στο Ζωολογικό Κήπο, όπου είχαμεδιάφορους αγώνες, παιχνίδια, δώρα,βραβεία. Ήταν μια πολύ όμορφη μέρα,με μεγάλη συμμετοχή και επιτυχία. Τοχειμώνα οργανώνουμε για τα παιδιάεδώ στο Παλάτι Πόρουμπα, μια εκδή-λωση αφιερωμένη στη γιορτή του ΑγίουΝικολάου, το Μίκολας. Τα παιδιά πα-ρουσιάζουν ένα πρόγραμμα με τραγού-δια, ποιήματα κι εμείς ετοιμάζουμε καιτους δίνουμε τα δωράκια τους. Έχουμεκαι το ελληνικό μας σχολείο εδώ στοΠαλάτι και είμαστε ευτυχισμένη που ταμαθήματα τα κάνει η Σοφία Προύσαλη,η οποία είναι μια πολύ καλή δασκάλακαι δραστήριο μέλος του ΔΣ. Δυστυχώς,

Ελληνική Κοινότητα Οστράβας

Συνέντευξη με το Γεώργιο Μούμουλο, Πρόεδρος

της ΕΚ Οστράβας

Με το Γιώργο συναντηθήκαμε στο «Παλάτι Πο-

ρούμπα» στην Οστράβα, όπου μας φιλοξένησε η

Σοφία Προύσαλη. Το περιοδικό μας ήθελε να πα-

ρουσιάσει την Ελληνική Κοινότητα της Οστράβας

στους αναγνώστες μας διότι αυτή η κοινότητα έχει

μεγάλη ιστορική σημασία για μας τους απόγονους

των ελλήνων πολιτικών προσφύγων. Ένας άλλος

λόγος είναι ότι ο Γιώργος είναι ο πιο νέος πρό-

εδρος ελληνικής κοινότητας στην Τσεχία, ο οποίος

πριν ένα χρόνο ξεκίνησε με μεγάλο ενθουσιασμό

να συνεχίσει το καλό έργο που κάνει αυτή η κοι-

νότητα. Ο πρώην πρόεδρος Νίκος Πιστολάς μετά

από αρκετά χρόνια στο πόστο αυτό με μια αξιό-

λογη δράση η οποία συνέχισε το καλό όνομα

αυτής της κοινότητας, αποφάσισε να αποσυρθεί

και να δώσει την ευκαιρία στους νέους να «ανα-

νεώσουν» τις εκδηλώσεις και όνομα της Κοινότη-

τας της Οστράβας. Θα θυμάστε ότι ο εορτασμός

για τα 60χρονα από την άφιξη των παιδιών από

την Ελλάδα στην Τσεχοσλοβακία έγινε στην πόλη της Οστράβας. Για τον εορτασμό αυτό το ΔΣ της ΕΚ της Οστράβας δού-

λεψε αρκετά για να έχει επιτυχία αυτή η σημαντική μας επέτειο. Πριν το 1989 στην Οστράβα ήταν τα Κεντρικά Γραφεία της

ΚΟΒ του ΚΚΕ Τσεχοσλοβακίας και της Οργάνωσης των Πολιτικών Προσφύγων από την Ελλάδα.

Να τι μας είπε ο Γιώργος:

Γεώργιος

Μούμουλος

5

για τα ελληνικά μαθήματα πιο μεγάλοενδιαφέρον υπάρχει από τους Τσέχους.Είναι ένα σοβαρό πρόβλημα, το οποίοπρέπει να παλέψουμε και να το λύ-σουμε. Πρέπει να βρούμε τρόπους ναφέρουμε τα ελληνόπουλα, τους Έλλη-νες σ’ αυτά τα μαθήματα. Δεν ξέρω γιατίδεν υπάρχει ενδιαφέρον από τους Έλ-ληνες. Μπορεί οι γονείς να μη θέλουννα ξεχωρίζουν τα παιδιά τους από τατσεχόπουλα. Για μένα αυτό είναι λάθος.Προσωπικά εμένα μ’ άρεσε να ξεχω-ρίζω από τ’ άλλα τα παιδιά όταν ήμουνμικρός. Στους συμμαθητές μου πάνταέλεγα ότι εγώ είμαι Έλληνας κι εσείς εί-σαστε Τσέχοι, με την καλή έννοια, βε-βαίως. Αυτοί μου μιλούσανε για το δικότους πολιτισμό κι εγώ για το δικό μας.Δηλαδή δεν είναι κακό ο άνθρωπος ναλειτουργεί σε δυο πολιτισμικά περιβάλ-λοντα. Γι’ αυτό νομίζω ότι είναι λάθοςμερικοί γονείς να φοβούνται για τα παι-διά τους να μεγαλώσουν με δύο πολιτι-σμούς. Νομίζω ότι θα μπορούσαμε νατους φέρουμε πιο κοντά μας με τις διά-φορες εκδηλώσεις που κάνουμε όπωςείναι η Μέρα του Παιδιού, οι παραδο-σιακές μας γιορτές, κτλ. Έτσι θα δουνότι και η Ελλάδα έχει να προσφέρειπολλά. Τους βοηθάμε να στέλνουν ταπαιδιά τους στις κατασκηνώσεις στηνΕλλάδα. Φέτος είχαμε προετοιμάσει έξιπαιδιά άνω των 12 χρονών να πάνε σεκατασκήνωση στην Ελλάδα. Δυστυχώς,δεν πήραν καμία απάντηση μέχρι σή-μερα και οι γονείς αποφάσισαν να πάνεμόνοι τους. Είναι κρίμα διότι στην κατα-σκήνωση θα ήταν πιο οργανωμένα, θαμιλούσαν ελληνικά, θα μάθαιναν για τηνΕλλάδα, κτλ. Δεν καταλαβαίνω το γιατίδεν υπήρχε μια πιο καλή πληροφόρησηκαι πιο έγκαιρη ενημέρωση για το ποιοςκαι που θα πάει. Αντιθέτως, για τη φιλο-ξενία στην Ελλάδα της τρίτης ηλικίας ταπράγματα πήγαν καλά, ο κόσμος ενη-μερώθηκε έγκαιρα από τη Νομαρχίατου Έβρου, και από την Οστράβα θαπάνε εφτά άτομα.

Μια άλλη εκδήλωση είναι ο εορ-τασμός του Ελληνικού Πάσχα,ο οποίος μαζεύει πολλά μέλη

της Κοινότητάς μας. Προσπαθούμε ναακολουθούμε τα παραδοσιακά ήθη καιέθιμα, ψήνουμε αρνάκι, έχουμε ζωντανήμουσική με τους καλούς μας μουσικούςΙορδάνη και Βαγγέλη και την ορχήστρατους. Ο Ελληνισμός της Οστράβας έχειπολλά ταλέντα. Στην Πράγα ακούσατετην καινούργια ορχήστρα, τη «Νίσο», ηοποία είχε και δύο συναυλίες εδώ καιεμείς σαν κοινότητα τους υποστηρίξαμε.Ακόμα η συνεργασία μας είναι στιςαρχές. Όπως ξέρεις το ρεπερτόριο τουςείναι αρκετά «έντεχνο» και παρουσιά-

ζουν ποιοτική ελληνική μουσική συμπε-ριλαμβάνοντας και τη μουσική του διευ-θυντή της ορχήστρας, Νίκου Κουλούρη.Τα παιδιά μου είπαν ότι τώρα προετοι-μάζουν και πιο «χορευτικό» ρεπερτό-ριο, οπότε είμαι βέβαιος ότι θα τουςκαλούμε και στις ελληνικές χορευτικέςβραδιές μας.

ΗΕΚ της Οστράβας είναι μέλοςτης Ομοσπονδίας ΕλληνικώνΚοινοτήτων Τσεχίας. Συνεργα-

ζόμαστε μαζί τους και προπαντός πέ-ρυσι τον Ιούνιο για την επέτειο για τα60χρονα από τον ερχομό των παιδιώντου ελληνικού εμφυλίου πολέμου στηνΤσεχοσλοβακία, την οποία γιορτάσαμεεδώ στην Οστράβα. Στο ΔΣ μας οι πε-ρισσότεροι είναι νέοι, αλλά δε μας λεί-πουν και μέλη μέσης και τρίτης ηλικίαςόπως είναι ο Παύλος Τσιόλας και ηΜάγδα Παπαδοπούλου.

Έχω πολλά όνειρα για το τι πρέ-πει να κάνουμε. Καινούργιαπράγματα. Αλλά εάν θα μπο-

ρέσω να τα πραγματοποιήσω, αυτόείναι άλλο θέμα. Το πρώτο που θαήθελα να κάνω είναι η ΕΚ της Οστρά-βας να έχει μεγαλύτερη παρουσίασηστο κοινό, να φαίνεται ότι υπάρχει. Ταμέλη της Κοινότητάς μας θα πρέπει ναέχουν κάποια ταυτότητα «μέλος της ΕΚτης Οστράβας», στην οποία να φαίνε-ται ότι πληρώνουν τη συνδρομή τουςκαι να την ανανεώνουν κάθε χρόνο. Θέ-λουμε να κάνουμε και «οικογενειακέςταυτότητες» τέτοιου είδους διότι πολλέςφορές μόνο ένα μέλος της οικογένειαςπληρώνει συνδρομή, είναι μέλος της

Κοινότητάς μας, ενώ όταν η Κοινότητάπροσφέρει κάποιο πρόγραμμα μόνογια τα μέλη εμφανίζονται και αυτοί πουδεν είναι μέλη. Πρέπει να μπει μια σειράσε αυτά τα πράγματα. Επιτέλους πρέ-πει να ξεχωρίζουμε τα μέλη μιας κοινό-τητας από τα μη μέλη. Επίσης θα είναικαλά να φτιάξουμε και κάποια διαφημι-στικά, μπλουζάκια, καπελάκια, κτλ, σταοποία να φαίνεται ποιοι είμαστε. Μεαυτό τον τρόπο νομίζω ότι και τα μέλημας θα ταυτίζονται με την κοινότηταμας. Μια άλλη ιδέα είναι νακάνουμε και μια μικρή χο-ρωδία. Θέλουμε να βρούμεδάσκαλο μουσικής. ΣτηνΌστραβα έχουμε τον καθη-γητή μουσικής στο κονσερ-βατουάρ, τον Τάσο Εγγονίδη.Θέλουμε να τον καλέσουμε να μαςβοηθήσει σε αυτή την προσπάθειά μαςαν και ξέρουμε ότι ο ίδιος είναι αρκετάαπασχολημένος. Από ταλέντα στονκαλλιτεχνικό χώρο έχουμε. Και ηθοποι-ούς και μουσικούς και ζωγράφους.

Σου είπα ότι έχουμε πάνω από150 μέλη. Αλλά αν το σκεφτείςούτε το ένα τέταρτο των Ελλήνων

στην Οστράβα αντιπροσωπεύει αυτόςο αριθμός. Οι υπόλοιποι δεν ενδιαφέ-ρονται, δεν συμμετάσχουν στα δρώ-μενα της Κοινότητάς μας. Όταν πήγα νασπουδάσω στην Αμερική στο Πόρτλαντμου έκανε τρομερή εντύπωση το πόσοκαλά είναι οργανωμένοι οι έλληνες με-τανάστες. Κάναμε φεστιβάλ, το Ελλη-νικό Φεστιβάλ του Πόρτλαντ.Συμμετείχαν όχι μόνο πολλοί Έλληνες,αλλά και άλλοι ξένοι. Θα μπορούσαμενα κάνουμε κάτι τέτοιο κι εμείς εδώ.Είναι πολλά που θέλουμε να κάνουμεκαι πιστεύω ότι μπορούμε να τα πραγ-

ματοποιήσουμε.

6

Από το βιβλίο του Π. Χαρατσίδη, «μπλε» βιβλίο, που βρί-

σκεται στη Λέσχη Φιλελλήνων, φωτογραφία, Τασούλα

Ζησάκη

Τα αποσπάσματα που ακολουθούν είναι από το «μπλε

βιβλίο», το οποίο βρίσκεται στη βιβλιοθήκη της Λέσχης

Φιλελλήνων στην Πράγα. Έχει μπλε χρώμα και φαίνεται

από τις διορθώσεις που βλέπουμε και την εικονογρά-

φηση να μην είναι το τελειωμένο βιβλίο που βρίσκεται

στη Θεσσαλονίκη και πιστεύουμε σύντομα θα εκδοθεί.

Το φωτογραφισμένο αντίτυπο μας το έδωσε η Ανθούλα

Μπότου μετά από δική μας παράκληση. Την ιστορία του

«μπλε βιβλίου», το αντίγραφο, θα σας την πούμε σύν-

τομα. Δημοσιεύουμε αποσπάσματα που αφορούν την

παροικία της Οστράβας από το φωτογραφισμένο υλικό.

Ο σημαντικότερος από βιομηχανική άποψη χώρος, στονοποίο δημιουργήθηκαν οι ελληνικές προσφυγικές κοινότητες,είναι οι πόλεις της βόρειας Μοραβίας, Καρβίνα, Τρίνετς,Μποχούμιν, Φρενστατ, Χαβίροφ, Στουτένκα και Ρόζνοφ, μεεπίκεντρο την Οστράβα των 326 χιλιάδων κατοίκων, πρω-τεύουσα του ομώνυμου νομού και όλου του διαμερίσματοςβόρειας Μοραβίας.

Ο χώρος αυτός συνορεύει με την πολωνική περιοχή Κρακο-βίας κι είναι πλούσιος, και από τις δυο πλευρές των συνό-ρων, σε ανθρακοφόρα κοιτάσματα, εκλεκτής ποιότηταςμαύρου χρυσού, πετροκάρβουνου, του απαραίτητου αυτούενεργειακού υλικού για τις βιομηχανικές ανάγκες, την παρα-

γωγή κοκ για τις υψικάμινες και την οικιακή χρήση, καθώς καιτην παραγωγή χημικών προϊόντων.

Οι πολυάριθμες καμινάδες των εργοστασίων, με τους κα-πνούς και τις φλόγες των αερίων, οι επίγειες εγκαταστάσεις,των ανθρακωρυχείων, μαρτυρούν ότι στο χώρο αυτό συντε-λείται ένας τεράστιος υπόγειος και επίγειος οργασμός δου-λειάς, από τα πολλά ανθρακωρυχεία, τις μεταλλουργικέςυψικάμινες, τα εργοστάσια βαρείας και ελαφριάς βιομηχα-νίας, σ’ αυτές και τις άλλες πόλεις και κωμοπόλεις.

Στην περιοχή αυτή της βόρειας Μοραβίας, βρίσκονται οιπηγές του Όδερου ποταμού, που διασχίζει την Πολωνία καιστον ρουν του προς την εκβολή στην Βαλτική θάλασσα γίνε-ται σύνορο αυτής της χώρας με την Λαοκρατική Δημοκρατίατης Γερμανίας.

Ανάμεσα στις κοίτες του Όδερου και των δυο παραποτάμωντου, του αριστερού Οπάβα και του δεξιού Οστραβίτσε, χτί-σθηκε των 13 αιώνα η Οστράβα. Στο δεύτερο μισό του 19αιώνα αναπτύσσεται στην πόλη η ανθρακοβιομηχανία και τομεταλλουργικό εργοστάσιο Βιτκοβίτσε, που οικοδομήθηκε το1828. Στις αρχές του αιώνα μας, ιδίως μετά την ανεξαρτητο-ποίηση της Τσεχοσλοβακίας το 1918 η Οστράβα με την βαριάτης βιομηχανία παίζει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη τηςχώρας.

Οι γερμανοί καταχτητές εκμεταλλεύθηκαν την βιομηχανία καιτον ορυκτό της πλούτο, όπως φυσικά και όλες τις κατεχόμε-νες βιομηχανίες, για τους πολεμικούς τους τυχοδιωκτισμούς.Ο Σοβιετικός Στρατός στην απελευθερωτική του προέλαση,πήρε σοβαρά υπόψη του, τον σημαντικό αυτό ρόλο τηςπόλης, για την μελλοντική σοσιαλιστική ανοικοδόμηση τηςΤσεχοσλοβακίας. Εφάρμοσε ειδικό σχέδιο, την «επιχείρησηΟστράβας» για να διασωθεί η πόλη και η βαρυσήμαντη βιο-μηχανία της από την καταστροφική μανία των χιτλερικών. Τηνεπιχείρηση πραγματοποίησαν με δεξιοτεχνία, από τις 24Μάρτη ως τις 30 Απρίλη 1945, τα στρατεύματα της στρατιάςτου στρατάρχη Γερεμένκο, με την πρώτη ταξιαρχία τανκς τουτσεχοσλοβάκικου απελευθερωτικού στρατού.

Μετά την απελευθέρωση, την εθνικοποίηση της βιομηχανίαςκαι τη νίκη της σοσιαλιστικής επανάστασης το Φλεβάρη του1948, στην πόλη Οστράβα ανοικοδομήθηκαν νέες τεράστιεςβιομηχανίες. Το πρώτο μεγάλο βιομηχανικό έργο της νέαςλαϊκοδημοκρατικής κυβέρνησης, ήταν τα νέα τεράστια με-ταλλουργικά χυτήρια Κούντσιτσε, που φέρουν το όνομα τουπρώτου εργάτη προέδρου της Δημοκρατίας Κλέμεντ Γκόττ-βαλντ – NHKG. Στις ανοικοδομητικές εξορμήσεις αυτού τουέργου, εργάσθηκαν και έλληνες πολιτικοί πρόσφυγες. Σή-μερα τα εργοστάσια αυτού του νέου μεταλλουργικού συγ-κροτήματος, μαζί με τα ανακαινισμένα παρόμοια τουΒιτκοβίτσε, που κι αυτά φέρουν το όνομα του αειμνήστου

Θα ήθελα να σας ευχαριστήσω που μας στέλνετε το περιοδικό στη Λέσχη μας. Χαίρομαι που

έχουμε το περιοδικό «Καλημέρα». Όταν μαζευόμαστε στη Λέσχη μας, το διαβάζουμε. Μας εν-

διαφέρει τι γίνεται και στις άλλες κοινότητες των Ελλήνων στην Τσεχία. Ναι, θα πρέπει να συ-

νεργαζόμαστε όλοι ακόμα πιο στενά για να μπορούμε να προωθούμε τον πολιτισμό μας, την

ιστορία μας, τα ήθη και τα έθη μας ακόμα πιο αποτελεσματικά.»

Οι προσφυγικές κοινότητες με επίκεντρο την Οστράβα,

ατσαλένια καρδιά της Τσεχοσλοβακίας

7

προέδρου Κλέμεντ Γκόττβαλντ – VEKO, σαν δίδυμα μεταλ-λουργικά μεγαθήρια, αποτελούν το καμάρι της Οστράβας,την ατσαλένια καρδιά της Σοσιαλιστικής Τσεχοσλοβακίας.Στα χρόνια της σοσιαλιστικής ανοικοδόμησης, η Οστράβαέγινε αγνώριστη. Έχουν κτισθεί γύρω απ’ αυτήν, νέοι μον-τέρνοι συνοικισμό-πόλεις, όπως η Πόρουμπα, η Νότια Πόλη,η Χραπούφκα και άλλοι.

Εκτός από τα αναφερόμενα μεταλλουργικά συγκροτήματα,στην πόλη λειτουργούν εργοστάσια χημείας, οικοδομικώνυλικών, θερμοηλεκτρεργοστάσια, επιχειρήσεις ιματισμού,επισιτισμού, ζυθοποιίας και μια σειρά άλλα. Η πόλη έχει δικότης αεροδρόμιο, ποτάμιο λιμάνι και είναι σπουδαίος σιδηρο-δρομικός και οδικός κόμβος.

Έχει ανώτατη σχολή, την Vysoka Skola Banska, παιδαγω-γική σχολή, ερευνητικά ιδρύματα, κρατικό θέατρο του Ζ. Νέ-γεντλυ, θέατρο νεολαίας, κουκλοθέατρο, νοσοκομεία,πολυκλινικές, σταθμό ραδιοτηλεόρασης, πολλά βασικά εν-νιάχρονα σχολεία, μέσες και επαγγελματικές σχολές, αθλη-τικά στάδια και εγκαταστάσεις για όλα σχεδόν τα αθλήματα. Όχι μακριά από την Οστράβα, στις όχθες του Όλσα, παρα-πόταμου του Βιστούλα, που πηγάζει από τα Καρπάθια καιπερνάει μέσα από την πολωνική πρωτεύουσα Βαρσοβία καιχύνεται στη Βαλτική, χτίσθηκε πριν 770 χρόνια η σημερινήΚαρβίνα, που ενώ το 1950 είχε 7 500 , σήμερα ξεπερνάνε οικάτοικοι της τους 85 χιλιάδες. Είναι σύγχρονη πόλη με 9 με-γάλα ανθρακωρυχεία, 3 μεταλλουργικά εργοστάσια και πολ-λές άλλες επιχειρήσεις.

Ανάμεσα στις δυο αυτές πόλεις Οστράβα – Καρβίνα, χτί-σθηκε στην περίοδο του σοσιαλισμού, η νεώτερη πόλη τηςΤσεχοσλοβακίας, με τριαντάχρονη ιστορία, η πόλη των αν-θρακωρύχων Χαβίρζοφ με 95 χιλιάδες κατοίκους. Όλο αυτό το σύμπλεγμα της ανθρακοφόρας περιοχήςΟστράβα – Καρβίνα, διευθύνεται από τραστ με έδρα τηνΟστράβα, για την εξόρυξη και την χημική επεξεργασία τουπετροκάρβουνου.

Ο τελευταίος σιδηροδρομικός σταθμός προς την Πολωνίαείναι η πόλη Μποχούμιν, με 25 χιλιάδες κατοίκους, με εργο-στάσια μεταλλουργίας, συρματοποιίας, χημείας κλπ. Στο σι-δηροδρομικό δρομολόγιο προς το Ολόμοουτς, λίγαχιλιόμετρα από την Οστράβα, είναι η κωμόπολη Στουντένκα,με το μεγάλο εργοστάσιο κατασκευής βαγονιών. Στην όχι μα-κρινή Κοπρίβνιτσε λειτουργεί το μεγάλο εργοστάσιο παρα-γωγής φορτηγών και επιβατικών αυτοκινήτων ΤΑΤΡΑ, πουαπασχολεί πάνω από 15 χιλιάδες εργάτες. Στην πόλη Φρέν-στατ το εργοστάσιο ΜΕΖ παράγει ηλεκτροκινητήρες.. Στο Τρί-νετς λειτουργεί επίσης μεγάλο μεταλλουργικό εργοστάσιο, μετην ονομασία της Μεγάλης Οκτωβριανής Σοσιαλιστικής Επα-νάστασης. Και στο Ρόζνοφ το εργοστάσιο ΤΕΣΛΑ, που πα-ράγει τηλεοράσεις.

Σ’ όλες αυτές τις βιομηχανικές πόλεις, έχουν δημιουργηθείκαι αναπτυχθεί πάνω από τριάντα χρόνια προσφυγικές ελ-ληνικές κοινότητες. Στο Ρόζνοφ, από την επαγγελματική σχολή του εργοστασίουΤΕΣΛΑ, αποφοίτησαν περί τις 60 κοπέλες, που ήρθαν εκείνωρίτερα με τις αποστολές των παιδιών. Ανάμεσα σ’ αυτές τιςκοπέλες, διέπρεπε για την εφευρετικότητα της και βραβεύ-θηκε σαν πρώτη προσφυγίνα στην Τσεχοσλοβακία, με το με-τάλλιο Κλέμεντ Γκόττβαλντ, η νεολαίισα Βύσια Ντουντέφσκα.Τα κορίτσια αυτά με το καλλιτεχνικό τους συγκρότημα, άφη-σαν πολλές καλές αναμνήσεις στον ντόπιο πληθυσμό.

Σ’ όλες αυτές τις ελληνικές παροικίες, το σύνολο των πολιτι-κών προσφύγων , στο αποκορύφωμα της άνθισης τους, ξε-πέρασε τους 3.500. Απ’ αυτούς ήταν περί τους 1.990 στηνπόλη Όστράβα, τους 1.000 στην Καρβίνα, τους 380 στοΜποχούμιν, τους 150 Τρίνετς και μερικές δεκάδες στην Κο-πρίβνιτσε, το Φρένστατ και την Στουντένκα. Ο αριθμός τουςποτέ δεν ήταν σταθερός. Αυξομειώνονταν ανάλογα με τηνεκάστοτε κατάσταση. Η μεγαλύτερη αύξηση τους υπήρχε στηδεκαετία του εξήντα, από τότε που η έδρα των κεντρικώνπροσφυγικών οργανώσεων μεταφέρθηκε από την Πράγαστην Οστράβα, από το 1959 και μετέπειτα.

Με τον επαναπατρισμό που πήρε διαστάσεις μετά την μετα-πολίτευση, ο αριθμός αυτός σημαντικά μειώθηκε. Μέσα στηνπόλη Οστράβα έμειναν λιγότεροι από τους 700, στην Καρ-βίνα κάτω από 500 και ανάλογα και στις άλλες παροικίες. Καισυνεχώς ελαττώνεται, με τον ταυτόχρονο περιορισμό και τηςοργανωτικής, της πολιτικής και πολιτιστικής δραστηριότηταςτων προσφυγικών οργανώσεων.

Η πρώτη αποστολή που είχε φθάσει στην Οστράβα ήταν μιαομάδα από 55 νεολαίους που μαθήτευσαν στην τεχνικήσχολή Μαριάνσκε Χόρι. Αργότερα ο αριθμός τους έφθασεστους 70, που εργάζονταν στα ανθρακωρυχεία Γιάν Σφέρμα,Στάλιν και Χλούμπινα ως το 1953. Σε συνέχεια έφθασαν στηνΟστράβα κι άλλοι πρόσφυγες, που εργάζονταν στα εργο-στάσια NHKG, το VZKG και άλλες επιχειρήσεις. Ειδικεύθη-καν σε διάφορα επαγγέλματα, πολλοί με 2-3 ειδικότητες, καιαρκετοί διακρίθηκαν στην παραγωγή και τιμήθηκαν με με-τάλλια και χρηματικές αμοιβές, όπως ο Σ. Σκεβόπουλος καιΓ. Καταξίδης στο Μποχούμιν. Μερικοί προωθήθηκαν σευπεύθυνες διευθυντικές θέσεις όπως ο Α. Γρηγοριάδης, Β.Χατζηπαναγιωτίδης, Γ. Τσόλας και άλλοι σε μαστορικά πόσταόπως οι Α. Ιωαννίδης και Κ. Κωνσταντοπούλου.Στην Καρβίνα εγκαταστάθηκανν το 1950 οι πρώτοι 350 πο-λιτικοί πρόσφυγες, που βασικά ασχολήθηκαν στις οικοδομές,γιατί τότε η πόλη άρχιζει να διευρύνεται. Οι καρβινίτες απότότε θυμάνται το πάνδημο πολιτικό μνημόσυνο που έγινεστην πλατεία της πόλης με την άφηξη τους εκεί, με την συμ-μετοχή των ντόπιων κατοίκων, για τον ήρωα του λαού μαςΝίκο Μπελογιάννη, που το πορτρέτο του είχε ζωγραφίσει τσέ-χος ακαδημαϊκός.

Με την ανοικοδόμηση των νέων συνοικισμών και την διεύ-ρυνση των πόλεων, οι πολιτικοί πρόσφυγες στεγάσθηκαν σεμοντέρνες πολυκατοικίες στους διάφορους νέους συνοικι-σμούς, Παρ’ όλη την μεγάλη διασπορά στην κατοικία τους, ηπολιτικη και εκπολιστική τους δραστηριότητα, που διευθύ-νονταν από τα κεντρικά γραφεία των οργανώσεων, στεγα-σμένα στην οδό Ρεβολούτσνι αριθ. 4, ήταν αξιοζήλευτη.Στην Οστράβα και την Καρβίνα, ίδρυσαν με πλούσια από-δοση καλλιτεχνικά συγκροτήματα χορού, χορωδίας, ορχή-στρας και θεατρικών ομίλων. Στην Οστράβα είχε δημιουργθεί60μελές συγκρότημα, και μουσική ορχήστρα την ΑΘΗΝΑ,πολυμελής χορωδία και 25μελής θεατρικός όμιλος. Το συγ-κρότημα περιόδευσε στις πόλεις Καρβίνα, Τρίνετς, Μπρα-τισλάβα, Κομάρνο, Όλοουμοτς, Πράγα, Γιάμπλονετς, Κρνοβ,Μπρνο, Γέσενικ και Βροτσλαβ Πολωνίας. Επάξια αντιπρο-σώπευε την οργάνωση Οστράβας στα παμπροσφυγικά φε-στιβάλ και τις συναντήσεις της νεολαίας, που γινότανπεριοδικά στην Οστράβα και τις άλλες πόλεις των προσφυ-γικών παροικιών. Σήμερα δυο μέλη από αυτό το συγκρότημαπαίζουν ο ένας στο κρατικό θέατρο Ζ. Νεγέντλυ και ο άλλοςστο θέατρο Μπεζρουτς. Είναι ο μουσικός και ο ηθοποιός Λ.Τραπεζανίδης και ο Κ. Μηνάς.

8

Φωτογραφίες από τη ζωή των πολιτικών προσφύγων στην

Οστράβα

Θεατρικός Όμιλος Οστράβας, 1953

Οστράβα, καρτ-ποστάλ, 1959

Ελληνική Κοινότητα Κρνοβ

Να θυμίσουμε στους αναγνώστες μας ότι στην πόλη Κρνοβ εδώ και αρκετά χρόνια υπάρχουν

δυο ελληνικές κοινότητες, η Ελληνική Κοινότητα Κρνοβ και η Ελληνική Κοινότητα Κρνοβ-πόλης.

Από ότι έχουμε καταλάβει δυστυχώς αυτές οι δύο κοινότητες δεν συνεργάζονται μεταξύ τους,

αλλά και οι δύο κοινότητες είναι αρκετά δραστήριες και γνωστές στην πόλη με τις εκδηλώσεις

τους. Ευχαριστούμε τον Πρόεδρο Στέφανο Συμηχανίδη για την επιστολή και φωτογραφίες στο πε-

ριοδικό μας. Όλοι γνωρίζουμε το Στέφανο, ο οποίος ήταν από τους πρώτους δάσκαλους ελλη-

νικής γλώσσας και δεν είναι λίγα τα παιδιά της δεύτερης γενιάς που μάθανε την μητρική τους

γλώσσα από τον Στέφανο.

Στις 19 του Ιούλη 2009 και μέρα Κυριακήπραγματοποίησε η Ελληνική Κοινότητα τουΚρνοβ εκδρομή στο Κάστρο Σόβινετς τηςκεντρικής Μοραβίας και στην γκαλερί τουπροπάππου στους Χαλοουζκου (prade-dova galerie u Halouzku) που βρίσκεταιστην κοινότητα Γίρζικοβ, η οποία απέχειμόλις 3 χλμ από την κοινότητα Σόβινετς.Στην κατά σειρά 5η εκδρομή πήραν μέροςμικτές ελληνοτσέχικες οικογένειες, παιδιά,μητέρες, πατεράδες, γιαγιάδες, παππού-δες, μερικά μέλη του ΚΚ Τσεχίας-Μοραβίαςως και φίλοι της Ελληνικής Κοινότητας του

Κρνοβ.

Εκδρομή της Ελληνικής Κοινότητας του Κρνοβ

9

Αν και στην αρχή ο καιρός ήταν συννε-φιασμένος και ολοένα ψιχάλιζε, πράγμαπου δεν προμήναγε τίποτα το καλό,ωστόσο με την πάροδο της μέρας, οκαιρός άνοιξε και φάνηκε και ο τόσο πο-λυπόθητος ήλιος, πράγμα που χαρο-ποίησε όλους τους συμμετέχοντες τηςεκδρομής αυτής.Στο Κάστρο Σόβινετς, το οποίο χτίστηκετο 1330 σε γοτθικό ρυθμό και στο οποίοαπό το 1867-1896 είχε την έδρα του ηπρώτη δασική σχολή στις τσεχικέςχώρες και που κατά τον Β’ ΠαγκόσμιοΠόλεμο ήταν φυλακισμένοι γάλλοι αξιω-ματικοί και το 1945 πυρπολήθηκε κιό-λας - δίνονται κατά τη σαιζόν σχεδόνκάθε Σαββατοκύριακο πλούσια προ-γράμματα όχι μόνο για τα παιδάκια,αλλά και για τους ηλικιωμένους.Το Κάστρο Σόβινετς με την αγέρωχηόψη του, την πλούσια ιστορία του, πουπιστοποιούν οι διάφοροι χώροι του μετα αυθεντικά ιστορικά αντικείμενα καιντοκουμέντα, τα διάφορα σοκάκια του,τα περίπτερα πώλησης λογιών-λογιώντροφίμων, αντικείμενων και διάφορωνσουβενίρ αποτελεί ένα ωραίο ως παρα-μυθένιο περιβάλλον, που προσελκύειολοένα και περισσότερους ενδιαφερό-μενους, όχι μόνο από τα περίχωρά του,αλλά και από μακριά ως και την Πράγα.Να ειπωθεί, πως πολλοί από τους συμ-μετέχοντες της εκδρομής αυτής, αλλάκαι γενικά από αυτούς που επισκέφτη-καν το κάστρο αυτό, δεν χάνουν την ευ-καιρία και ανεβαίνουν από τις σκάλεςίσαμε τον αρκετά υψηλό πύργο, απότον οποίο απολαμβάνουν ένα εξαίσιοπανόραμα με την ολόγυρα όμορφηφύση.Αφού επισκεφτήκαμε το Κάστρο αυτό,η ώρα 2 μμ. το αποχαιρετούμε με μιατελευταία ματιά και κατόπι τραβάμε μετο πούλμαν ολοταχώς για την κοινότηταΓίρζικοβ, όπου επισκεπτόμαστε τη γκα-λερί του προπάππου στους Χαλοουζ-κου. Περιδιαβαίνοντας κατά σειρά όλοτο χώρο της γκαλερί αυτής, με θαυμα-σμό βλέπουμε τα άπειρα ξύλινα αγάλ-ματα παριστάνοντας διάφορα ζώα καιανθρώπους, επίσης την έκθεση φωτο-γραφιών με κορνίζες και το μεγαλύτεροστον κόσμο Βηθλεέμ. Βλέποντας όλααυτά συνεπαρμένοι θαυμάσαμε και όλοιαπορέσαμε πού βγήκε μια τέτοια δεξιο-τεχνία από τον κύριο Γίρζι Χαλοουζκα!Η γκαλερί αυτή, όπως είδαμε, σκέφτε-ται και για τα παιδάκια. Αυτά καθώς βλέ-πουν στην ύπαιθρο τιςπεριστρεφόμενες από ξύλο πλατφόρ-μες δεν χάνουν καιρό και καβαλικεύουνδιάφορα ζώα από ξύλο, όπως κροκό-δειλους, αρκουδάκια και άλλα ζώα καιπεριστρέφονται μ’ αυτά. Και να ιδείς τηχαρά που είχαν.

Ύστερα από 3 ώρες περιήγησης στηνγκαλερί αυτή, με την ζέστη που υπήρχε,ένα ξαπόσταμα στο εστιατόριο της με τορόφημα διαφόρων δροσιστικών και κα-φέδων, ήταν ότι το καλύτερο της στιγ-μής εκείνης.Κατά τις 5 μμ. η ώρα αφήνουμε το Γίρ-ζικοβ και τραβάμε για το Κρνοβ, ενώσυνάμα απολαμβάνουμε την όμορφηφύση που απλώνονταν μπροστά μας.Που και που περνάμε κανένα χωριό ήπόλη με τους περιποιημένους μπαξέ-δες, τα σπιτάκια τους και τα κτίρια τηςπόλης με την όμορφη αρχιτεκτονικήτους.Είναι η ώρα 6 μμ. και το πούλμανέφτασε πια στο Κρνοβ. Πριν σκορπί-σουμε στα σπίτια μας, κοινή διαπί-στωση όλων μας ήταν να κάνουμε καιάλλη εκδρομή στα τέλη του Αυγούστου2009, γιατί η εκδρομή αυτή άφησε σ’όλους μας τις καλύτερες εντυπώσεις.Τέλος ευχαριστούμε την εταιρία VEOLIATRANSPORT, την εμπορικό εκπρό-σωπο κυρία Γίρζινα Σκουλίνοβα, τονοδηγό κύριο Μάλοχ για την προθυμίατους και την Γιαννίτσκοβα Αντιγόνη γιατην ωραία πίτα.Στέφανος Συμηχανίδης

15ο Τουρνουά

στο ποδόσφαιρο

Στην Κοινότητα Σλέζσκε Ρουντολτίτσε,που απέχει περίπου 28 χλμ. Από τοΚρνοβ, πραγματοποιήθηκε στις 18 τουΙούλη 2009, μέρα Σάββατο, το 15οΤουρνουά στο ποδόσφαιρο, που έγινεπρος τιμή του ΑΝΘΙΜΟΥ ΜΑΥΡΟΠΟΥ-

ΛΟΥ, που πριν 15 χρόνια απεβίωσε καιο οποίος ήταν ένας από τους ιδρυτέςτης ποδοσφαιρικής ομάδας του Σλέζ-σκα Ρουντόλτιτσε.Το τουρνουά αυτό το οργάνωσε οι τσέ-χικες ποδοσφαιρικές ομάδες. Εκτός τηςγηπεδούχο ομάδα συμμετείχαν οι ομά-δες του Κρνοβ, Όσομπλάχας και Βίτκο-βιτσε Σβίνοβ.Ύστερα από τα ματς που παίξανε οιομάδες αυτές με το αποκλειστικό σύ-στημα, στον τελικό φτάσανε οι ομάδεςτου Κρνοβ και Βίτκοβιτσε Σβίνοβ. Στηναναμέτρηση αυτή νίκησε η ομάδα τουΒίτκοβιτσε Σβίνοβ επί του Κρνοβ 1:0,αφού το ματς αυτό δεν τέλειωσε στονκανονικό του χρόνο, λόγω της συνε-χούς καταρρακτώδης βροχής.Έγινε πια καλή παράδοση στα τουρ-νουά αυτά να παίζουν και δυο ομάδες,που οι ποδοσφαιριστές τους να είναιαπό 35 χρονών και άνω. Για δεύτερησυνεχή φορά, πέρυσι και φέτος, καλέ-στηκε να παίξει με τη γηπεδούχο ομάδα

του Σλέζσκε Ρουντόλτιτσε η ομάδα τηςΕλληνικής Κοινότητας του Κρνοβ. Πέ-ρυσι η ομάδα του Κρνοβ νικήθηκε 0:4,φέτος, όμως έπαιξε πιο μαχητικά και μεακλόνητο το ηθικό και το ματς τελείωσεμε ισοπαλία.Για την ομάδα της Ελληνικής Κοινό-

τητας του Κρνοβ έπαιξαν οι παίχτες:

Τσιαφλάκης Γρηγόριος, Τηλκερίδης

Νίκος, Ζιάκας Λεωνίδας, Τσιρογιάν-

νης Βαγγέλης, Βέργος Στέργιος, Λυ-

κόπουλος Βαγγέλης, Κεσσίδης

Βασίλειος, Βέργος Κώστας, Τασιού-

λας Κώστας, Συμηχανίδης Στέφανος,

Μόντεκ Γιώργος, Βασιλειάδης Γιάν-

νης, Χαλκιάς Γιώργος, Βλαχόπουλος

Θανάσης και Ίβανοβ Στάνισλαβ. Να ειπωθεί, πως το τουρνουά αυτό τοπαρακολούθησαν αρκετοί φίλαθλοι,που είχαν στην διάθεσή τους διάφοραπερίπτερα πώλησης αναψυκτικών καιτροφίμων. Το βράδυ μετά από τις 8 η ώρα ακο-λούθησε στο εκπολιτιστικό κέντρο τουΣλέζσκε Ρουντόλτιτσε ελληνοτσεχικόςχορός με τα μουσικά συγκροτήματα«Σαλονική» του Ζλάτε Χόρυ και ένατσεχικό.Στην ελληνοτσεχική χοροεσπερίδαέδωσε καλλιτεχνικό πρόγραμμα το νεο-λαιΐστικο χορευτικό συγκρότημα τουΚρνοβ «Αντιγόνη».Την εκδήλωση αυτή την υποστήριξανχρηματικά διάφοροι χορηγοί, ένας απότους οποίους ήταν και ο αδερφός τουΆνθιμου, ο Μαυρόπουλος Μιχάλης.Όπως το τουρνουά έτσι και ο χορόςήταν καλά οργανωμένα.Στέφανος Συμηχανίδης27 Ιούλη 2009Κρνοβ

10

Κ: Αντώνη, σε καλωσορίζουμε στην

Πράγα και χαιρόμαστε που έχουμε

ακόμα μια ταβέρνα ελληνική στην

Πράγα. Πότε ήρθες στην Πράγα και τι

ήτανε αυτό που σε έκανε να ανοίξεις

ταβέρνα στην Πράγα 2;

Α: Στην Πράγα είχα ξαναέρθει διότι ηκοπέλα μου είναι από εδώ. Όπως καιάλλοι κι εγώ έγινα ένας «σεξουαλικόςμετανάστης», από την Ελλάδα και συγ-κεκριμένα από την Κρήτη. Το μαγαζίάνοιξε πριν λίγους μήνες. Την ιδέα μαςτην έδωσε η μητέρα της Μιχαέλας, ηοποία και μας βοήθησε αρκετά. Εμείςπροχωρήσαμε, βρήκαμε αυτό το χώροεδώ και μας άρεσε πάρα πολύ διότι μοι-άζει σαν ένα σπιτάκι – είναι μικρό, γιακαθιστούς γύρω στα 40-45 άτομα. Αν τοτροποποιήσεις λίγο μπορεί να βάλει καιπαραπάνω. Εμείς, όμως, δε χρειαζόμα-στε μεγάλο χώρο και παραπάνωκόσμο. Χρειαζόμαστε ένα μικρό όμορφομέρος. Δεν είμαι σίγουρος εάν στηνΠράγα 2 υπάρχουν κι άλλα ελληνικάμαγαζιά, αν και η Πράγα έχει αρκετά.

Κ: Γιατί το ονόμασες «Κρι-Κρι» και τι

είναι το κρι-κρι;

Α: Το κρι-κρι είναι ένα ζώο σαν κατσι-κάκι, αγρίμι, το οποίο ζει μόνο στηνΚρήτη, δεν υπάρχει αλλού στον κόσμο.Είναι υπό την προστασία του UNESKO.Είναι ιδιότροπο ζώο, πολύ ντροπαλό καιμπορεί να ζήσει μόνο σε 3, 4 σημείαστην Κρήτη. Στου Θόδωρου το Νησίόπου κάθε χρόνο γίνεται μια γιορτήαφιερωμένη στον Αγ. Θεόδωρο, μόνοτότε επιτρέπουν τον κόσμο να πάει εκεί

και αυτό για να μπορέσουν ναπροστατεύσουν τα κρι-κρι. Εγώείμαι από τα Χανιά. Ο κόσμοςτων Χανίων είναι πάρα πολύ φι-λόξενος. Μπορούν να σου δώ-σουν ακόμα και το κρεβάτι τουςνα κοιμηθείς. Η φιλοξενία μαςείναι μέσα στο αίμα μας. Είναιδύσκολο να το εξηγήσω διότιεγώ αυτό το έχω ζήσει, εάν δενζήσεις δύσκολα το καταλαβαί-νεις. Είμαι από αγροτική οικογέ-

νεια. Ζούμε κοντά στη θάλασσα, τρίαλεπτά με τα πόδια, και βέβαια μου λεί-πει πάρα η θάλασσα. Μεγάλωσα στηβιοπάλη. Εμείς δεν μπορούσαμε να πη-γαίνουμε κάθε μέρα για τον καφέ μαςόπως κάνουν πολλά παιδιά από πλού-σιες οικογένειες, να κάνουν τη βόλτατους, να έχουν το μηχανάκι τους, κτλ.Εμείς έπρεπε να κάνουμε οικονομία.Βέβαια, υπάρχουν και πιο φτωχές οικο-γένειες από τη δική μου. Αλλά κι εμείςδεν είχαμε την οικονομική δύναμη νατρέχουμε για καφέδες. Πιστεύω ότι όσοπιο σκληρά μεγαλώνεις, τόσο πιοπολλά μαθαίνεις στη ζωή σου. Οι γονείςμου, μου έδωσαν τρομερή ανατροφήπου λέμε στην Κρήτη. Μ’ έχουν μάθει ταιδανικά, τα ήθη και τα έθιμα μας. Τοκάθε μέρος της Ελλάδας είναι διαφορε-τικό και δεν ξέρω εάν ο Έλληνας πουζει έξω από την Ελλάδα το καταλαβαίνειαυτό. Εγώ άρχισα να δουλεύωαπό τα 14 μου χρόνια – ταβέρ-νες, νυχτερινά κλαμπ, μπαρ.Βρέθηκα στο Λονδίνο, δούλευασαν μπάρμαν, σε πριβέ πάρτι,γάμους, κτλ. Ήτανε μια τρομεράκαλή εμπειρία. Το μόνο που δεμ’ άρεσε ήταν ο τρόπος ζωήςστην Αγγλία. Πρώτα το ταξίδι γιατη δουλειά μου ήταν μακρύ.Έπαιρνα το μετρό και μέχρι ναπάω στη δουλειά μου έκανα μιαώρα και δέκα λεπτά και να γυ-ρίσω το ίδιο. Ταξίδευα δυόμισηώρες κάθε μέρα. Ο τρόπος ζωήςείναι πολύ γρήγορος, πιο γρή-γορος από τα Χανιά και απόεδώ. Πέντε χρόνια περάσανε κιούτε κατάλαβα πως περάσανε

τόσο γρήγορα. Είχα την αίσθηση ότιήμουν μόνο δυο χρόνια.

Κ: Όπως βλέπω έχεις αρκετή τσέ-

χικη πελατεία.

Α: Του τσέχου πελάτη του αρέσει νατρώει σχάρα, σουβλάκι, γύρο, παϊδάκια.Τρώνε πάρα πολύ μουσακά, παπου-τσάκια γεμιστά. Έχουμε και ιδικό γεύμαγια 99 κορώνες κάθε μεσημέρι. Είναισχεδόν το ίδιο σαν το κύριο μας μενού.Συνήθως το σερβίρουμε με σαλάτα,γύρο, τζατζίκι, πατάτες, με πίτα. Δου-λεύουμε κάθε μέρα, ανοίγουμε στις11:00 το πρωί, κλείνουμε 11:30 τοβράδυ, αλλά πολλές φορές κλείνουμεκαι στις μικρές πρωινές ώρες, ότανέχουμε καλή παρέα. Θέλω να έχω καιζωντανή μουσική, αλλά δε θέλουμε ναανησυχούμε τους ενοίκους από πάνω.Αλλά αυτό λύνεται, δεν νομίζω ότι θαυπάρχει πρόβλημα εάν το κάνουμε μιαφορά την εβδομάδα και τους προειδο-ποιήσουμε ότι θα έχουμε μουσική.Όπως λες κι εσύ, είναι ένα ωραίο στέκιγια τους Έλληνες. Να νιώθουν στο σπίτιτους. Έτσι όπως νιώθεις κι εσύ. Έρχον-ται αρκετοί Έλληνες. Το 30% είναι Έλ-ληνες. Έχουμε και έλληνα μάγειρα, τοΣταύρο Σταματελόπουλο, ο οποίος έχειαρκετή εμπειρία – δούλεψε σε πολλά

Συνέντευξη με τον

Αντώνη ΞυλάκηΕλληνική Ταβέρνα «ΚΡΙ-ΚΡΙ»Κορούννη 48, Πράγα 2

www.kri-kri.cz

11

εστιατόρια στην Ελλάδα, Γερμανία καιστην Κρήτη και γι’ αυτό ξέρει τις κρητι-κές γεύσεις, όπως και τις ελληνικές γε-νικά. Δεν αλλάζουμε τις ελληνικέςγεύσεις για τους ξένους. Ο μουσακάς,το στιφάδο, το κοκκινιστό, η κρητική σα-λάτα, όλα έχουν γνήσια ελληνική γεύση.Είμαι ευχαριστημένος με την κουζίναμας. Ο Σταύρος ξέρει τι κάνει. Να σουπω ούτε ήξερα ότι υπάρχουν Έλληνεςεδώ και Ελληνική Κοινότητα. Τώρα εί-μαστε και μέλη της Ελληνικής Κοινότη-τας Πράγας και σίγουρα θα βοηθάμεόσο μπορούμε.

Κ: Ψήφισες στις ευρωεκλογές;

Α: Εγώ προσωπικά έχω ψηφίσει μια

φορά στη ζωή μου, στα 29 μου χρόνια.Δεν μ’ αρέσει να ψηφίζω αν και μ’ αρέ-σει να ακούω πολιτικά. Είναι αλήθεια ότιείναι το πιο δημοκρατικό δικαίωμα πουέχουμε. Εάν η Ελλάδα ήταν λίγο πιο δη-μοκρατική και τηρούνταν οι νόμοι, θαψήφιζα. Αλλά με όλα τα σκάνδαλα μετην εκκλησία, με τους πολιτικούς, ταλεφτά, τι να ψηφίσεις. Και δεν είναι μόνοτα μεγάλα κόμματα, είναι και τα μικράπου εμπλέκονται.

Κ: Πώς βλέπεις το μέλλον σου εδώ;

Α: Πρώτα, θέλω ο καθένας που μπαίνειστο μαγαζί μας να χαλαρώνει. Δεύτερο,με την κοπέλα μου τη Μιχαέλα δου-λεύουμε σκληρά και θέλουμε να προ-

σφέρουμε μια σπιτική ατμόσφαιρα, ναξεκουράζεται ο πελάτης. Η Μιχαέλα μι-λάει ελληνικά, δούλεψε πέντε χρόνιαστην Κρήτη. Δε θα ήθελα να μείνουμεγια πάντα εδώ, μάλλον θα ήταν καλύ-τερα να έχουμε ένα σπίτι εδώ και ένασπίτι στην Κρήτη. Τα παιδιά μου θέλωνα μεγαλώσουν «original Greek» και δεθα είναι δύσκολο διότι της Μιχαέλας τηςαρέσει η κουλτούρα μας. Για τώραόμως θέλουμε να προσφέρουμε το ότικαλύτερο υπάρχει για τους συμπατριώ-τες μας εδώ όπως και για όλους τουςπελάτες μας – ένα μέρος να περάσουνόμορφα, να χαλαρώσουν να είναι σε ελ-

ληνικό περιβάλλον.

Η τελευταία εκδήλωση πριν το καλοκαίρι του ΔΣ της ΕΚΠ. Ευχαριστήσαμε όλους τους καλούς μας χορηγούς, τα

μέλη του χορευτικού μας και τα μέλη της ΕΚΠ που δε λυπούνται τις δυνάμεις τους και μας βοηθάν. Όπως βλέπετε

έλειπε η ορχήστρα μας και μερικοί χορηγοί μας λόγω δουλειάς.

Κρέατα-Πουλερικά-Ψάρια

Η βασική πηγή πρωτεϊνών

στη διατροφή του ανθρώπου

Δανιά ΦωτεινήΒιολόγος-Κλινικός Διαιτολόγος-Διατροφολόγος

Στην ομάδα αυτή των τροφίμων ανήκουν όλα τα είδη των κρε-άτων, τα διάφορα πουλερικά, τα παντός είδους ψάρια και ταοστρακοειδή.

Το κρέας περιέχει περίπου 20% πρωτεΐνες, είναι πλούσιο σεσίδηρο, φώσφορο και βιταμίνες Β, αλλά φτωχό σε ασβέστιο.Η περιεκτικότητα του σε θερμίδες εξαρτάται από την ποσό-τητα του λίπους που περιέχει. Το άπαχο κρέας έχει λίγες θερ-μίδες (περίπου 2 θερμίδες ανά γραμμάριο) ενώ το παχύ πολύπερισσότερο (περίπου 4 θερμίδες ανά γραμμάριο, ή και πε-ρισσότερο).

Τα πουλερικά, το συκώτι, τα νεφρά, περιέχουν λιγότερολίπος. Το συκώτι περιέχει μεγάλη ποσότητα σιδήρου και βι-ταμίνης Α. Το κοτόπουλο είναι πολύ εύπεπτο και το λίπος τουέχει περισσότερα ακόρεστα λιπαρά οξέα, που σημαίνει ότιείναι πιο υγιεινό.

Το ψάρι περιέχει μικρότερη ποσότητα πρωτεΐνης (περίπου17%) και συνεπώς είναι κατώτερης βιολογικής αξίας. Είναικαι αυτό πλούσιο σε φώσφορο αλλά πτωχότερο σε σίδηρο

και βιταμίνες Β. Ανάλογα με το είδος του ψαριού περιέχουν λι-γότερο ή περισσότερο λίπος πράγμα που τα κάνει περισσό-τερο ή λιγότερο εύπεπτα. Τα ψάρια τα διακρίνουμε ανάλογαμε το λίπος που περιέχουν σε λευκά ή άπαχα (μπακαλιάρος,γαλέος, γλώσσα κλπ) και παχιά (σολομός, ρέγκα, σαρδέλα,πέστροφα, σκουμπρί, τόνος, λακέρδα). Η μαρίδα, το μπαρμ-πούνι κλπ. έχουν μέτριο λίπος. Η σφυρίδα έχει πολύ λίγολίπος, πολλούς υδατάνθρακες και πολλές θερμίδες. Το λίποςτου ψαριού συνήθως περιέχει πολλά ακόρεστα λιπαρά οξέα,ενώ είναι πλούσια σε θερμίδες και περιέχουν βιταμίνες Α καιD. Επίσης είναι καλή πηγή ιωδίου. Όταν τα ψάρια τρώγονταιολόκληρα με τα κόκαλα που είναι τρυφερά, μπορεί να προ-σφέρουν και ασβέστιο.

Στα ψάρια υπάγονται και τα οστρακοειδή. Οι αστακοί, τα κα-βούρια, οι γαρίδες, οι καραβίδες, τα καλαμαράκια κλπ. Έχουνπολύ λίγο λίπος (0,5-2 γρμ %). Τα μύδια, τα στρείδια κλπ.έχουν επίσης λίγο λίπος και μικρή περιεκτικότητα σε πρω-τεΐνη.

Τα κατεψυγμένα κρέατα και ψάρια εφόσον είναι εγγυημένακαι καλά διατηρημένα είναι εξίσου καλή τροφή με τα νωπάκαι μπορεί να αντικαθιστούν τα φρέσκα αφού είναι πολύ οι-κονομικότερα.

Τα κρεατικά είναι βασική τροφή για τον άνθρωπο. Δεν χρει-άζεται να καταναλώνεται στα γεύματα σε μεγάλες ποσότη-τες. Απλά είναι απαραίτητα μαζί με το γάλα, το τυρί και τοαυγό να συμπληρώνουν την πρωτεΐνη φυτικής προέλευσης

12

(όσπρια, δημητριακά), που δεν έχουν όλα τα απαραίτητα αμι-νοξέα. Αντί του κρέατος μπορούν να χρησιμοποιούνται που-λερικά ή ψάρια. Όσο φθηνά και αν είναι τα ψάρια έχουν τηθρεπτική τους αξία και δεν υστερούν έναντι των ακριβών ψα-ριών και έτσι μπορούν να αποτελούν συχνά ένα γεύμα.

Σχέση διατροφής και άθλησης

Η καλώς νοούμενη υγεία εξασφαλίζεται με τη σωστή δια-τροφή, τον ύπνο και την απαραίτητη άσκηση.

Το σώμα πρέπει να είναι επαρκώς εξασκημένο ή όπως κοι-νώς λέγεται να βρίσκεται σε φόρμα, για να έχει ευελιξία, δύ-ναμη, μυϊκή αντοχή και κυρίως αντοχή των μυών τουκαρδιοαγγειακού συστήματος. Προς τούτο θεωρείται απα-ραίτητο να ασκείται κανείς τουλάχιστον 20 λεπτά την ημέραή το ισοδύναμο περπατήματος πέντε χιλιομέτρων.

Κατά την άσκηση ο οργανισμός προσαρμόζει το μεταβολι-σμό του ώστε να ανταποκρίνεται στις αυξημένες ανάγκεςενέργειας. Ξοδεύει το γλυκογόνο του το οποίο αναπληρώνεικατά πρώτον από υδατάνθρακες και δευτερευόντως απόλίπη και πρωτεΐνες. Σε έντονη άσκηση βραχείας διάρκειαςξοδεύεται γρήγορα το γλυκογόνο και αναπληρώνεται από τηδιαθέσιμη γλυκόζη και όχι από το λίπος, διότι εξαντλείται γρή-γορα το οξυγόνο που παίρνει το αίμα στους ιστούς οπότελόγω απουσίας οξυγόνου υπάρχει μερικός μόνο μεταβολι-σμός γλυκόζης σε γλυκογόνο, ενώ το λίπος μεταβολίζεταιμόνο παρουσία οξυγόνου. Γι αυτό η αντοχή ενός ασκούμενουόπως του αθλητή απαιτεί διαιτολόγιο πλούσιο σε υδατάν-θρακες για να καλύπτει μέχρι 70% των θερμίδων που χρει-άζεται. Όταν η άσκηση διαρκεί πάνω από 20 λεπτά με βραδύρυθμό τότε καταναλώνεται και λίπος. Επομένως για τηνκαύση του λίπους απαιτείται άσκηση βραδεία, σταθερή καιμακράς διάρκειας, όπως περπάτημα, ορειβασία, ελαφριέςδουλειές κλπ . Για όσους είναι αθλητές και κάνουν έντονηάσκηση το διαιτολόγιο τους πρέπει να περιέχει λίπος που ναμην υπερβαίνει το 20% των θερμίδων τους, ενώ οι πρωτεΐνεςτο 10% τόσο κατά την άσκηση του όσο και κατά την ανά-παυση του. Σε ότι αφορά τις πρωτεΐνες ο αθλούμενος δενχρειάζεται πολύ περισσότερη ποσότητα από εκείνη των μηαθλητών. Έτσι μία ποσότητα 1γρ/κιλό βάρους την ημέρα(αντί των 0,8 γρ/κιλό ) είναι αρκετό, αν και ανάλογα με τοείδος του αθλήματος υπάρχει και η αντίληψη για αυξημένηπρωτεΐνη όπως 1,2-1,6 γρ/ κιλό βάρους για εκείνα που απαι-τούν μυϊκή δύναμη .

Όσο αφορά στις βιταμίνες και στα άλατα πολλοί αθλητές με-γάλων επιδόσεων χρησιμοποιούν συμπληρώματα. Ωστόσοεπειδή όλοι αυτοί που χρειάζονται μεγάλα ποσά ενέργειαςκαταναλώνουν και αυξημένες ποσότητες τροφής συνήθωςκαλύπτουν τις απαιτήσεις του οργανισμού σε αυτά τα θρε-πτικά συστατικά. Επομένως δεν τίθεται θάμα χρησιμοποί-ησης συμπληρωμάτων βιταμινών και μετάλλων αλλάσχεδιασμός σωστού διαιτολογίου.

Να σημειώσουμε λοιπόν ότι για άτομα που γενικά αθλούνταιένα σωστό και επαρκές διαιτολόγιο τους καλύπτει. Για τουςεπαγγελματίες αθλητές βέβαια όπου ο καθένας αποτελεί μιαξεχωριστή περίπτωση η διατροφική τους καθοδήγηση καιπαρακολούθηση θα πρέπει να πραγματοποιείται από επι-στήμονα διαιτολόγο.

Η μεσογειακή διατροφή στην υπηρεσία

ανάπτυξης τουρισμού

των Κυκλάδων

Για μία ακόμη φορά η επιστροφή στη μεσογειακή διατροφήμε τα πολλά και ποικίλα οφέλη της, επιβεβαιώθηκε από μίαπρόσφατη μελέτη, η οποία ήρθε να προστεθεί στις τόσεςάλλες από την καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Αν-τωνία Τριχοπούλου.

Το σημαντικό σε αυτήν τη μελέτη ήταν ότι έγινε χημική ανά-λυση ενός ενδεικτικού εβδομαδιαίου διαιτολογίου μεσογει-ακής διατροφής, το οποίο περιελάμβανε, όσπρια καιλαχανικά μαγειρεμένα με ελαιόλαδο και μυρωδικά, ψωμί ολι-κής αλέσεως, ψάρι, κανονικές ποσότητες γαλακτοκομικώνκαι περιορισμένο κόκκινο κρέας. Βρέθηκε ότι, το είδος τωντροφών και ο τρόπος παρασκευής τους, μας δίνει ένα σύ-νολο από πολλά και σημαντικά συστατικά που πρέπει ναπροσλαμβάνει ο ανθρώπινος οργανισμός ώστε να θωρακί-ζεται έναντι πολλών ασθενειών. Μετρήθηκαν μεγάλες συγ-κεντρώσεις φλαβονοειδών και διάφορων άλλωναντιοξειδωτικών ουσιών, οι οποίες θεωρούνται ότι θωρακί-ζουν έναντι του καρκίνου και άλλων νόσων της εποχής μαςκαι συγκεντρώνουν σήμερα το παγκόσμιο επιστημονικό εν-διαφέρον, επίσης μεγάλες ποσότητες ουσιών όπως οι στε-ρόλες που συμβάλουν στην πρόληψη των καρδιαγγειακώννοσημάτων, υπάρχουν στις τροφές του μεσογειακού διαιτο-λογίου. Εκτός τούτων και οι αναλογίες των υπολοίπων θρε-πτικών συστατικών, είναι οι συνιστώμενες από όλες τιςεπιστημονικές επιτροπές.

Σε όλο τον κόσμο έχουν γίνει γνωστά τα παραπάνω. Καιεμείς, που όπως λέει ο λαός μας, έχουμε «το μαχαίρι και τοπεπόνι», αντί να το εκμεταλλευόμαστε και να κερδίζουμε απόαυτά τα οποία αποτελούν την παράδοσή μας και πρέπει ναείναι η καθημερινότητα μας, τα απαξιώνουμε και τα χάνουμε.Παράλληλα τα παραδοσιακά μας προϊόντα, όλο και μει-ώνονται, κυρίως σε περιοχές όπως είναι οι Κυκλάδες, όπουοι άνθρωποι έχουν πάψει να καλλιεργούν τον τόπο τους καινα παράγουν τα τόσο νόστιμα και ωφέλιμα εδέσματα. Σε ότιαφορά τις παραδοσιακές συνταγές και τον παραδοσιακότρόπο μαγειρέματος, ούτε λόγος να γίνεται.

Οι Κυκλάδες στηρίζονται στον τουρισμό. Θα πρέπει όμως νακαταλάβουμε ότι παρήλθε ο καιρός που πουλώντας ήλιο καιθάλασσα οι τουρίστες γέμιζαν τις παραλίες. Τώρα οι επι-σκέπτες των νησιών μας θέλουν να γευτούν και την παρά-δοσή μας. Και τι καλύτερο από το να τους μυήσουμε σταμυστικά της μεσογειακής κουζίνας μας. Οι Κυκλαδίτες έχουνκαι τις συνταγές και τα υλικά.

Ας αρχίσει αμέσως μια συστηματική καταγραφή, των πατρο-παράδοτων συνταγών και ας ξεκινήσει η παραγωγή πάλι τωντοπικών προϊόντων, ώστε να γίνει ένα δίκτυο, που να περι-λαμβάνει, παραγωγούς –μεταποιητές - εστιάτορες, και έτσιόχι μόνο θα δημιουργηθεί ένας πόλος έλξης με ταβερνάκιακαι εστιατόρια που θα προσφέρουν, καλομαγειρεμένες τοπι-κές νοστιμιές, αλλά παράλληλα ένα μέρος των κατοίκων τηςπεριοχής θα αποκτήσει ένα επιπλέον εισόδημα, ενώ μπορείνα αναπτυχθεί και ο αγροτουρισμός. Η πολιτεία, μέχρι στιγμής δεν έχει στηρίξει ένθερμα κάτι τέ-τοιο, οι Κυκλαδίτες όμως μπορούν και πρέπει να πάρουν τηνκατάσταση στα χέρια τους, και να διεκδικήσουν αυτό πουτους ανήκει.

13

Τα Λαχανικά στην Διατροφή μας

Τα λαχανικά αποτελούν μια ομάδα τροφίμων, η οποία χωρί-ζεται σε δύο υποκατηγορίες. Η πρώτη περιλαμβάνει τα πρά-σινα φυλλώδη, όπως χόρτα, μαρούλι κ.λπ., τα οποία

περιέχουν πολλοί λίγους υδατάνθρακες, πρωτεΐνες και συ-νεπώς όταν τα χρησιμοποιούμε σι λογικές ποσότητες υπο-λογίζουμε τις θερμίδες τους. Η δεύτερη περιλαμβάνει όλα ταυπόλοιπα, όπως ντομάτα, φρέσκα όσπρια, λάχανο κ.λπ., καιτα οποία περιέχουν αρκετούς υδατάνθρακες, λίγες πρωτεΐ-νες, τα οποία αποδίδουν περίπου 35 θερμίδες ανά 100 γραμ-μάρια.

Ο κύριος ρόλος των λαχανικών όμως είναι αφενός η υψηλήπεριεκτικότητα τους σε νερό και φυτικές ίνες που τα καθιστάαπαραίτητα για την καλή λειτουργία του εντέρου, αφετέρου ηπεριεκτικότητα τους σε βιταμίνες, κυρίως Α, C, Φυλλικό και Κ,επίσης και μέταλλων άκρως απαραίτητων για τον ανθρώπινοοργανισμό, όπως σίδηρο, ασβέστιο φώσφορο, κάλιο, μα-γνήσιο, χαλκό και μερικές φορές μολυβδαίνιο και ιώδιο.

Επειδή αυτά τα θρεπτικά συστατικά πρέπει να λαμβάνονταισε καθημερινή βάση ώστε να βρίσκονται σε επάρκεια στονοργανισμό, συνίσταται να περιλαμβάνει το ημερήσιο διαιτο-λόγιο μας, δύο έως τρία φλιτζάνια ωμών ή βρασμένων λαχα-νικών. Ωστόσο εφιστάται η προσοχή στην υπερβολική λήψηλαχανικών, που πολλοί ακολουθούν και η οποία εσφαλμέναέχει υιοθετηθεί ως ωφέλιμη διατροφική συνήθεια. Η συνι-στώμενη ημερήσια χορήγηση φυτικών ινών είναι περίπου 30γραμμάρια.

Σε ότι αφορά την ποιότητα των λαχανικών, να προτιμώνταιχορταρικά εποχής, πού να είναι τρυφερά και να μην έχουνφθάσει στην καλύτερη ωρίμανση τους. Να μην είναι μπαγιά-τικα, μαραμένα, σάπια, να μην έχουν κίτρινα φύλλα κλπ. Θαπρέπει αν δεν χρησιμοποιηθούν αμέσως, να πλένονται καλάκαι να τοποθετούνται στο ψυγείο αμέσως.

Η ποιότητα των λαχανικών επηρεάζεται από διάφορους πα-ράγοντες όπως, το έδαφος, το κλίμα, η ποικιλία και η κατάλ-ληλη καλλιέργεια, η συγκομιδή και η διατήρηση τους, τέλος οτρόπος και ο χρόνος μαγειρέματος.

Σχετικά με το τελευταίο, τα φρέσκα λαχανικά κρατούν τα πε-ρισσότερα από τα θρεπτικά συστατικά τους όταν ψήνονταιμε τη φλούδα τους επί βραχύ χρονικό διάστημα, σε λίγο νερό.Το ψήσιμο με ατμό, με μικροκύματα και το τηγάνισμα με ανά-δευση (γρήγορο ψήσιμο σε ψηλή θερμοκρασία με λίγο λίπος)είναι οι προτεινόμενες μέθοδοι για το ψήσιμο των λαχανικών.Αν και τα φρέσκα λαχανικά είναι τα πιο θρεπτικά, τα κατε-ψυγμένα μπορούν επίσης για κάποιες φορές να τα αντικατα-στήσουν επαρκώς. Οι κονσέρβες πρέπει να είναι η τελευταίαεπιλογή μας και μόνον όταν δεν γίνεται αλλιώς.

Τέλος δεν θα πρέπει να ξεχνάμε να καταναλώνουμε όσομπορούμε διάφορα είδη λαχανικών γιατί έτσι καλύπτουμε τιςβιταμίνες και ένα ευρύ φάσμα μετάλλων τα οποία δεν βρί-σκονται στην ίδια ποσότητα και ποιότητα σε όλα τα λαχανικά.

Η παιδική παχυσαρκία στην Ελλάδα

αποτελεί πλέον ένα μεγάλο πρόβλημα

που πρέπει να αντιμετωπισθεί

Η παχυσαρκία μεταξύ των ατόμων προεφηβικής και εφηβι-κής ηλικίας λαμβάνει τέτοιες διαστάσεις στην Ελλάδα, ώστετείνει να πάρει τη μορφή επιδημίας.

Σε τελευταίες μελέτες που είδαν το φως της δημοσιότητας καισε ανακοινώσεις που έγιναν σε διάφορα συνέδρια, τα Ελλη-νόπουλα βρίσκονται στη δεύτερη θέση των παχύτερων παι-διών του κόσμου και στην πρώτη εκείνων της Ευρώπης.Αυτό σημαίνει ότι, ένα στα τρία Ελληνόπουλα είναι παχύ-σαρκα, από τα οποία το 1/3 θα γίνουν παχύσαρκοι ενήλικες,ενώ για το υπόλοιπα έστω και αν αργότερα έχουν φυσιολο-γικό βάρος, κινδυνεύουν από όλες τις νόσους που συνδέον-ται με την παχυσαρκία, περισσότερο από τους άλλουςφυσιολογικού βάρους ενήλικες.

Η παιδική παχυσαρκία εμφανίζεται στην ηλικία 2-12 ετών. Ηπιθανότητα για την εμφάνιση της, είναι 65% εάν και οι δύογονείς είναι παχύσαρκοι και 80% αν έχει και ένα αδελφό πα-χύσαρκο. Εδώ αξίζει να σημειωθεί ότι εκτός από τον παρά-γοντα κληρονομικότητα, πρέπει να παίζει σημαντικό ρόλο καιο τρόπος διατροφής που υπάρχει σε οικογένειες οι οποίεςέχουν παχύσαρκους και που τις περισσότερες φορές δεν διέ-πεται από τους κανόνες της υγιεινής διατροφής.

Οι παχύσαρκοι έφηβοι εμφανίζουν, μπορεί να εμφανίσουναυξημένη αρτηριακή πίεση, αυξημένη χοληστερόλη και λιπί-δια, σακχαρώδη διαβήτη τύπου ΙΙ, κατάθλιψη και κοινωνικήαπομόνωση.

Όπως επισημαίνεται από τους ειδικούς τα παραπάνω στοι-χεία θα πρέπει να κινητοποιήσουν το ευρύ κοινό. Οι αιτίεςγια το γεγονός αυτό εντοπίζονται στην περιορισμένη άσκησητων παιδιών, λόγω έλλειψης χώρων που τα παιδιά να παί-ζουν και να τρέχουν όπως συνέβαινε στις παλιές γειτονιές καιστην κακή διατροφή η οποία εντοπίζεται στην μειωμένηπρόσληψη σπιτικού φαγητού, με ταυτόχρονη υπερκατανά-λωση έτοιμων τροφών αμφίβολης ποιότητας με πολλές θερ-μίδες και λίγα θρεπτικά συστατικά.

Είναι λοιπόν εμφανές ότι τα μέτρα που πρέπει να ληφθούνστρέφονται προς δύο κατευθύνσεις, η μια είναι η αύξηση τηςφυσικής δραστηριότητας που σημαίνει τα παιδιά να περπα-τάνε και να παίρνουν μέρος σε οτιδήποτε συνεπάγεται κίνησηκαι η άλλη είναι η αλλαγή του τρόπου διατροφής.

Επειδή οι δίαιτες αδυνατίσματος και μεγάλα αποτελέσματαδεν φαίνεται να επιφέρουν και είναι δύσκολο να εφαρμο-σθούν κατά τις περιόδους ανάπτυξης, διότι μπορούν να προ-καλέσουν θρεπτικές ελλείψεις και απώλεια μυϊκού ιστού,δίαιτες με λίγες θερμίδες είναι ακατάλληλες σαν θεραπευτικόμέσον της παιδικής και εφηβικής παχυσαρκίας. Αντίθετα πρέ-πει να στρέφονται προς την υιοθέτηση μετριοπαθών μετα-βολών, οι οποίες θα τους επιτρέψουν να έχουν ένα μόνιμοαποτέλεσμα, το οποίο θα επιτύχουν από την αλλαγή των δια-τροφικών τους συνηθειών. Αυτές θα πρέπει να είναι, μείωσητων λιπών, των έτοιμων τροφών (τύπου φαστ-φούντ), καθώςεπίσης και των γλυκών, ενώ ταυτόχρονα πρέπει να αυξήσουντην κατανάλωση των φρούτων και των λαχανικών και τέλοςνα προτιμούν το σπιτικό φαγητό που κάθε οικογένεια οφείλεινα ετοιμάζει αν θέλει τα παιδιά της να είναι υγιή.

14

Στα 60 χρόνια από τον ερχομό των ανταρτών στην

Τσεχοσλοβακία

Η Συμμετοχή των γυναικών στον αγώνα του ΔΣΕΑποσπάσματα από το βιβλίο «Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας, Βασικοί σταθμοί του αγώνα»

του Νίκου Κυριτσή (Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα, 2003, σ.σ. 127-140)

Δεν υπάρχει άλλο προηγούμενο στη νε-οελληνική ιστορία συνεισφοράς καισυμμετοχής των γυναικών στα μάχιματμήματα και στις βοηθητικές υπηρεσίεςόπως στο ΔΣΕ. Αυτή η ανεκτίμητη προ-σφορά των γυναικών δεν είναι τυχαία. Μέσα στην ταξική πάλη, το ΚΚΕ έκανεσυστηματική δουλειά, ώστε να δείξειστη γυναίκα το δρόμο του αγώνα γιατην κοινωνική απελευθέρωση και ισοτι-μία της. Στην περίοδο της ΕΑΜικής Αν-τίστασης και στο καμίνι του ένοπλουαγώνα του ΔΣΕ, η νέα λαϊκή εξουσία,όχι μόνο έδειξε το δρόμο της πάλης, μαστην πράξη και με νομοθετικές διατά-ξεις της Προσωρινής Δημοκρατικής Κυ-βέρνησης, εξασφάλιζε και υλοποιούσετην πολιτική της ισοτιμίας της γυναίκαςσε όλους τους τομείς της κοινωνικής,πολεμικής και πολιτικής ζωής. Στα μά-χιμα τμήματα του ΔΣΕ, οι γυναίκες απο-τελούσαν το 30% και στις βοηθητικέςυπηρεσίες το 70%.«Η γυναικεία συμμετοχή στο Δημοκρα-τικό Στρατό είχε τη δική της εξελικτικήδιαδρομή και ποσοτικά και ποιοτικά. Άρ-χισε από ένα σχετικά μικρό ποσοστό,αλλά μέσα στο δεύτερο εξάμηνο του1948 εξελίχτηκε έτσι ώστε σε πολλάτμήματα να φτάνει και να ξεπερνάει το30% και το 35%... υπάρχουν Ταξιαρχίεςμας όπου στα μάχιμα τμήματα, στιςομάδες, η γυναικεία συμμετοχή φτάνειτο 40, 45, ακόμα και το 50%!» (Κ. Κα-ραγιώργης, Δημοκρατικός Στρατός, Νο3/1949, σελ. 170). Στην τελευταία μάχηστο Βίτσι, τον Αύγουστο του 1949, στηνοργανική σύνθεση των δυνάμεων τουΔΣΕ, 2.250 ήταν γυναίκες.Επειδή η συμμετοχή των γυναικών στοσκληρό αγώνα του ΔΣΕ ήταν μεγάληκαι η συνεισφορά τους ανεκτίμητη, ηαντίδραση κατηγορούσε την ηγεσία τουλαϊκού στρατού κι έκανε προπαγάνδαδυσφήμησης των ίδιων των γυναικών,με σκοπό να περιορίσει την κατάταξηκαι άλλων γυναικών στο ΔΣΕ. Μα και σήμερα, μετά από μισό αιώνα,βρίσκονται μερικοί που διατυπώνουνανυπόστατες αναφορές για τις γυναίκεςπου αγωνίστηκαν για τα δικαιώματα καιτην τιμή τους στο ΔΣΕ.Οι γυναίκες αγωνίζονταν με αυτοθυσίακαι ηρωισμό για τα δικαιώματά τους,την αξιοπρέπεια και την τιμή τους. «Το

λεύτερο βουνό, το γνώριμο ντουφέκι, ταιδανικά του ΔΣΕ ήταν η μόνη σωτηρίατους… Η ιστορία για το πώς βγήκε στοβουνό η μαχήτρια Αντιγόνη Σκορδια-νού, μαθήτρια της Σχολής Αξιωματικώντου Γ. Α. είναι η ιστορία όλων των γυ-ναικών» που μάχονταν στις γραμμέςτου ΔΣΕ. Οι μαχήτριες με το αυτόματο ήτο πολυβόλο, οι τηλεφωνήτριες, οι νο-σοκόμες, οι τραυματιοφορείς, οι σύνδε-σμοι, γυναίκες όλες με το ίδιο θάρροςκαι ψυχραιμία αντιμετώπιζαν τις δυσκο-λίες στη μάχη και στις μεγάλες πορείες.Στη μεγάλη πορεία των 1.200 η ΑθηνάΖούνη έδειξε απαράμιλλη αντοχή καιηρωισμό και η Ελένη Λουκοπούλου νασηκώνει τρεις μέρες τον άρρωστο σταχέρια της. Η Νίκη από τα χωριά τηςΦλώρινας που πρώτη με το αυτόματοστο χέρι σκαρφάλωσε στο βραχώδεςύψωμα Βούτσι στο Μάλι-Μάδι στις 12-9-1948.Η Ουρανία και η Γερμανία με τον τηλε-βόα, η ακούραστη Αλεξάνδρα Δαραβά-τση από το Βίτσι στις μεταφορέςπολεμοφοδίων, η ολμίστρια Κατίνα της105ης Ταξιαρχίας που έβγαζε τον πυ-ροσωλήνα από το βλήμα και έριχνεπροκηρύξεις στα χαρακώματα του κυ-βερνητικού στρατού.Καμιά, όμως, διαστρέβλωση της ιστορι-κής αλήθειας δεν μπορεί να αμαυρώσειτον ηρωικό αγώνα των κοριτσιών τουΔΣΕ. Στον αγώνα του λαϊκού αυτού στρατού,οι γυναίκες έγραψαν με τις πράξεις τουςσελίδες απαράμιλλου ηρωισμού και αυ-τοθυσίας, αντοχής και ευθύνης στην εκ-πλήρωση της αποστολής τους.«Χαρακτηριστικά ονόματα όπως Λαο-κρατία, Θύελλα, Μάχη, Αστραπή, θαμείνουν ανεξίτηλα χαραγμένα στηνιστορία απεικονίζοντας γενναίες γυναι-κείες μορφές του λαϊκού αγώνα και τουΔΣΕ. Ποιες να πρωτοθυμηθούμε;Τη μικρή αετοπούλα Χρυσούλα Κεραμί-δου που με το απαράμιλλο θάρρος τηςαιχμαλωτίζει 2 αξιωματικούς και 3 φαν-τάρους του αστικού στρατού στο 1.121ύψωμα στο Βίτσι;Τη Βελλίκα Πίττη στο Γράμμο, που πο-λέμησε 8 ολόκληρες ώρες μαζί με άλ-λους μαχητές ενάντια σε μια ολόκληρηδιλοχία και δεν την νίκησαν παρά τα

τέσσερα κανόνια και τα τέσσερα αερο-πλάνα που τους πυροβολούσαν αστα-μάτητα;Την Πασχαλιά Σιδερίδου που, με δύοτραύματα, πολεμάει ως το βράδυ στημάχη της Κορομηλιάς γιατί ήξερε πωςτο πολυβόλο της κρατούσε βασική θέσηκαι άλλος σκοπευτής εκεί κοντά δενυπήρχε…Άπειρα είναι τα παραδείγματα ηρωι-σμού, ψυχραιμίας, αυτοθυσίας, εξαιρε-τικής τόλμης κι επιμονής.Ένας σοβαρός τομέας όπου εκδηλώνε-ται η επιτυχημένη συμμετοχή της γυναί-κας στον αγώνα για τη λευτεριά είναι καιη Σχολή Αξιωματικών του Γ.Α. (ΓενικούΑρχηγείου), όπου σε κάθε σειρά μερι-κές δεκάδες από τις καλύτερες μαχή-τριες του ΔΣΕ, ύστερα από επιτυχημένηφοίτηση, γυρνάνε στα τμήματα σαν δι-μοιρίτισσες και Πολιτικοί ΕπίτροποιΛόχων. Στη σχολή, οι μαθήτριες ήταν υπό-δειγμα στην πειθαρχία και την τάξη. Ηπαρουσία τους σήκωνε το πνεύμα τουενθουσιασμού, δημιουργούσε μια ατμό-σφαιρα που βοηθούσε, ώστε η φοίτησηνα γίνεται κάτω από ευνοϊκότερες συν-θήκες.Κοντά σε αυτές που πολεμούσαν με τοόπλο στο χέρι, στην πρώτη γραμμή έδι-ναν τη μάχη και οι νοσοκόμες, οι τηλε-φωνήτριες, οι σαμποταρίστριες, οισύνδεσμοι, οι τραυματιοφορείς. Σ’ όλες τις Ταξιαρχίες οι μαχήτριεςέφτιαχναν Επιτροπές Συμφιλίωσης.Έγραφαν τρικ και προκηρύξεις με συμ-φιλιωτικό περιεχόμενο και μιλούσαν μετον τηλεβόα στους φαντάρους του αστι-κού στρατού. Στη Νάουσα, ενώ χάλαγεο κόσμος από τα πυρά, κατόρθωσαν οιμαχήτριες του ΔΣΕ, να κάνουν ένα φυ-λάκιο να παραδοθεί, φώναζαν με τοντηλεβόα: «Αδέλφια, μην πολεμάτε γιατα ξένα συμφέροντα, ελάτε μαζί μας,εμείς θέλουμε ειρήνη και συνεννόηση.Οι ξένοι και ντόπιοι εκμεταλλευτές σαςδεν τη θέλουν.» Ήταν πραγματική πο-λεμική επιχείρηση κάθε τέτοια εκπομπήμε τον τηλεβόα, γιατί μόλις άρχισε, οιφασίστες αξιωματικοί, βλέποντας μεπόση προσοχή άκουγαν οι φαντάροι,πυροβολούσαν με λύσσα.Τα οχυρωματικά έργα, που ήταν δου-λειά ιδιαίτερα δύσκολη και επικίνδυνη,

15

έγιναν κυρίως από τις γυναίκες. Στιςαπότομες και πολλές φορές ολόγυμνεςβουνοκορφές στα 1.500 έως 2.500μέτρα έπρεπε να φτιάξουν πολυβολείακαι χαρακώματα, μεταφέροντας απόαπόσταση 2 έως 5 ωρών τεράστιουςκορμούς δέντρων. Κι όλη αυτή η δου-λειά γινόταν σε ζώνη που βαλλόταν απότο εχθρικό πυροβολικό και την αεροπο-ρία.

Γυναίκες πρωτοστάτησαν στις μάχεςτης σποράς και του θερισμού και μαζίμε την απαράμιλλη εργατικότητά τουςέδειξαν έξοχες οργανωτικές ικανότητες.Στις ελεύθερες περιοχές της Ηπείρου, οιγυναίκες των συνεργείων της σοδειάςδούλευαν 16 και 18 ώρες το 24ωροσχεδόν δίπλα στις εχθρικές γραμμές.Ολόκληρα χωριά, γυναίκες, γέροι, παι-διά ρίχνονταν με ενθουσιασμό στη δου-λειά για να εξασφαλίσουν το ψωμί τουαντάρτη.

(…)

Ο κ. Αντώνης Δροσογιάννης, ένας απότους αξιωματικούς που έφτιαξαν το1946 τους Λόχους Ορεινών Καταδρο-μών (ΛΟΚ) και, ως διοικητής της μονά-δας των ΛΟΚ, συμμετείχε στιςπολεμικές επιχειρήσεις στην Πελοπόν-νησο, Ήπειρο, Καϊμακτσαλάν, Βίτσι,γράφει για τον ηρωισμό και την αντοχήτων μαχητριών του ΔΣΕ. Στο Καϊμα-κτσαλάν: « Ένα ύψωμα το κρατούσανγυναίκες. Ήταν 13 γυναίκες με πυρο-βόλα και μας είχαν καθηλώσει. Δενμπορούσαμε να τις διώξουμε. Τελικάυποχρεωθήκαμε και ρίξαμε δακρυγόνακαι έτσι πήραμε το ύψωμα με αιφνιδια-στική επίθεση.» (Αφιέρωμα για τον Εμ-φύλιο πόλεμο, Το Βήμα, 17.10.1999)Η μαρτυρία αυτή του κ. Αντώνη Δροσο-γιάννη δείχνει την υψηλή μαχητικότητατων μαχητριών του ΔΣΕ. Επίσης είναιμια επίσημη αναγνώριση για τη χρησι-μοποίηση χημικών όπλων ενάντια στατμήματα του ΔΣΕ.Με τις ικανότητές τους αναδείχτηκαν668 γυναίκες αξιωματικοί και υπαξιω-ματικοί και κατέλαβαν διοικητικές θέσειςστα τμήματα. Σε 244 γυναίκες απονε-μήθηκε το παράσημο «ΗΛΕΚΤΡΑ» καισε 55 το «ΜΕΤΑΛΛΙΟ ΑΝΔΡΕΙΑΣ».Στην ηρωική πορεία από τη Ρούμεληστο Γράμμο, από τους 1.200 μαχητές οι300 ήταν γυναίκες, που άντεξαν παλι-καρίσια και πλαισίωσαν τα τμήματα τουΔΣΕ στο Γράμμο.

Στην πορεία μέσα στη χιονοθύελλα τηςΝιάλας, τον Απρίλη του 1947, ήταν πολ-λές γυναίκες. Ανάμεσα στους αιχμαλώ-τους, οι οποίοι πιάστηκαν από το

στρατό, ήταν η δασκάλα ΒαγγελίτσαΚουσιάντζα, από τον Παλαμά της Καρ-δίτσας, που «εκτελέστηκε στις 9 Μάη1947 στην Ξηριώτισσα της Λαμίας μαζίμε άλλους 10 συναγωνιστές της.» (Βα-σίλης Φυτσιλής, Βαγγελίτσα Κουσιάν-τζα, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, σελ. 65,69).Πολλές χιλιάδες γυναίκες, μαχήτριες,υπαξιωματικοί, αξιωματικοί και πολιτικοίεπίτροποι πέσανε αγωνιζόμενες σταπεδία των μαχών.

Η θρυλική δασκάλα Ειρήνη Γκίνη-Μίρκα, που πιάστηκε, πέρασε απόστρατοδικείο και ήταν η πρώτη γυναίκαστη νεοελληνική ιστορία που εκτελέ-στηκε, το καλοκαίρι του 1946. (…) Στοέκτακτο στρατοδικείο που έγινε στις 25Ιούλη 1946, δήλωσε: «Είμαι Σλαβομα-κεδονοπούλα και πιστεύω στο ΚΚΕ.Γιατί μονάχα αυτό εκπροσωπεί τη θέ-ληση όλου του λαού της Ελλάδας…Αγωνίστηκα στην πρώτη κατοχή ενάν-τια στους Γερμανούς κατακτητές…Είμαι περήφανη που πεθαίνω σήμερααγωνιζόμενη ενάντια στους καινούργι-ους κατακτητές.» (Μορφές ηρώων τηςνεολαίας της Ελλάδας, σελ. 106-108).

(…)

Η Σόνια Ελευθεριάδου, από τη Μακρυ-νίτσα Σερρών, λοχαγός του ΔΣΕ πουσκοτώθηκε στις 25 Ιούλη 1948 στούψωμα Τσομπάνι του Σμόλικα. Για τηΣόνια η εφημερίδα Εξόρμηση έγραψεστις 17 Ιούλη 1948:

«Μικρή χωριατοπούλα από την περιοχήΣιδηροκάστρου Σερρών έμαθε τα λίγαγράμματα που μαθαίνουν τα φτωχά Ελ-ληνόπουλα. Τελείωσε το δημοτικό σχο-λείο. Όλα τα άλλα τα ‘μαθε μαζί μας. Τα‘μαθε με το λαό και με τον αγώνα του.ΕΛΑΣίτισσα, κομμουνίστρια, αξιωματι-κός του ΔΣ.

Έμαθε να διαβάζει, να σκέφτεται, ναορίζει τη ζωή της και να πολεμάει γι’αυτήν…»

Η Ιωαννίδου Ελευθερία, πολιτικός επί-τροπος, έπεσε στο Γκόλιο-Κάμενικ, το1948. Η Ανδρεοπούλου Κατίνα-Τσβέτα,πολιτικός επίτροπος, σκοτώθηκε σταΚουλκουθούρια στις 13 Μάη 1949. Οιαδελφές Αθανασία και Λυδία Καλαϊτζί-δου, από το χωριό Κάτω Κλεινές Φλώ-ρινας. Η ΕΠΟΝίτισσα Αθανασίαβασανίστηκε άγρια από το μεταβαρκι-ζιανό καθεστώς. Το 1946 αναγκάστηκεκαι βγήκε αντάρτισσα στο βουνό. «Στιςσκληρές μάχες του 1948 στο Γράμμο, ηΑθανασία, η λεβέντισσα ΕΠΟΝίτισσα,σκοτώθηκε. Κυκλωμένη με την ομάδα

της στο Ταμπούρι, πολέμησε με όλεςτης τις δυνάμεις… μέχρι την τελευταίατης πνοή.» (Μορφές ηρώων της νεο-λαίας της Ελλάδας, σελ. 141). … Η20χρονη Λυδία…, στις 13 του Ιούλη1948, στο Ταμπούρι, τραυματίζεται στοπόδι. Οι μαχητές της επιμένουν να τηστείλουν πίσω. Μα η Λυδία δε δέχεται.Τραυματίας καθώς είναι, πηγαίνει ναεπιδέσει μια μαχήτρια της διμοιρίας της.Εκεί πάνω σκοτώθηκε η Λυδία απόβλήμα όλμου.» (στο ίδιο, σελ.. 143)

(…)

Χιλιάδες είναι οι γυναίκες που πέσανεστα πεδία των μαχών και δώσανε τηζωή τους για την κοινωνική πρόοδο καιτο σοσιαλισμό.

Μεγάλη ήταν η προσφορά των γυναι-κών στην υγειονομική υπηρεσία, στιςδιαβιβάσεις, στη μάχη της σοδειάς,στην επιμελητεία και ιδιαίτερα στη με-ταφορά και περίθαλψη των τραυματιών.

Οι μαχήτριες του ΔΣΕ στην Τσεχοσ-

λοβακία….

Ένα γράμμα από το ΔΣΕ, αποστο-

λέας Τριανταφύλλου Μάρθα, μαχή-

τρια του ΔΣΕ, Σ.Τ.Γ. 380 προς την

κόρη της «την αετοπούλα Τριαντα-

φύλλου Κατίνα, ΚΑΤΩ ΒΥΚΣΤΕΝ-

ΒΙΤΚΟΒ, ΤΣΕΧΟΣΛΟΒΑΚΙΑ),

ημερομηνία σφραγίδας του ΔΣΕ,

ΣΤΥ-ΣΤΒ 1000, 22.7.1949. Ευχαρι-

στούμε την Κατίνα, που σήμερα δια-

μένει στην πόλη Οστράβα που μας

έδωσε το γράμμα για να το δημοσι-

εύσουμε. Στη φωτογραφία η Μάρθα

Τριανταφύλλου όταν βγήκε από τις

φυλακές Αβέρωφ και μετά από

πολλά χρόνια στο ΔΣΕ, στις φυλακές

ήρθε στην Τσεχοσλοβακία και βρήκε

τα παιδιά της…

16

Πολυαγαπημένα μου παιδιά και αξέχαστα, γεια σας. Σας φιλώ και σας χαιρετώ με τους πιο εγκάρδιους και επα-

ναστατικούς χαιρετισμούς η μαμάκα σας Μάρθα. Μάθετε, παιδιά μου πως η στενοχώρια μου είναι απερίγραπτη

που δεν παίρνω γράμμα σας. Εσύ τουλάχιστον Κατινάκι μου που είσαι μεγαλύτερη μην ξεχνάς τον πόνο μου.

Μόλις πάρεις το γράμμα μου να με απαντήσεις αμέσως και αν μπορείς και σας είναι εύκολο να με στείλεις και την

φωτογραφία σας. Φίλησε Κατινάκι μου τα αδελφάκια σου πολλές φορές για μένα. Φίλησε και το Νικάκη μας αν

βρίσκεται κοντά σας. Αν όχι, γιατί στο πρώτο γράμμα που έστειλες στο Μπούλκες δεν γράφεις τίποτα για το Νι-

κάκη και η θεία σου Χριστίνα με έγραψε πως στενοχωρήθηκε πολύ. Αυτά τα λίγα σας γράφω, χρυσά μου παιδιά

και σας φιλώ και για δεύτερη φορά. Μόλις πάρεις το γράμμα μου, να με απαντήσεις. Δώσε χαιρετισμούς μου και

στον δάσκαλό σας Κώλια.

Τριανταφύλλου Μάρθα.

Μάνες ηρωίδες φτάνουν με την τελευταία αποστολή παιδιών στην Τσεχοσλοβακία 1949 από το Μπούλκες….

Η αντάρτισσα Προύσαλη με τη στολή του ΔΣΕ στην Τσεχοσλοβακία….

Τραυματίες του ΔΣΕ στην Τσεχοσλοβακία, 1949 στην Τσεχοσλοβακία

17

Οι συμπατριώτες μας από την Ουγγαρία μας έστειλαν το πε-ριοδικό τους «Ελληνισμός», τα τρία τελευταία τεύχη. Βλέ-πουμε ότι το περιοδικό έχει αναβαθμιστεί πάρα πολύ και στηνεμφάνιση του και στο περιεχόμενο του. Κάνει πολύ καλεί εν-τύπωση ότι στο περιοδικό γράφουν αρκετά πρόσωπα για ταδιάφορα θέματα. Είναι ενδιαφέρουσες οι διάφορες εκδηλώ-σεις της Αυτοδιοίκησης για τις οποίες διαβάζουμε λεπτομε-ρειακά στο περιοδικό, όπως ο εορτασμός της επετείου της25ης Μαρτίου, τα 66 χρόνια από την ίδρυση της ΕΠΟΝ, ηκοπή της Βασιλόπιτας, για το Πάσχα, για τη δράση του Τμή-ματος Ελλήνων αντιστασιακών Ουγγαρίας, για τους μαθητέςτων ελληνικών σχολείων κτλ. (τεύχος Μάρτιος, 2009). Σ’ αυτότο τεύχος υπάρχει και μια ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ και παρακαλούμεκαι τους δικούς μας αναγνώστες εάν γνωρίζουν κάτι να μαςενημερώσουν.

Ο κ. Κώστας Λάμπρου από την Αθήνα, ζητάει να μάθει

για τον θείο του ΒΑΣΙΛΕΙΟ ΣΤΕΡΓΙΟΥ, γεννηθείς το 1918

στο Μπέρκο Δωδώνης Ιωαννίνων. Επίσης τον Βασίλειο

Στεργίου τον αναζητά και ο γιος του, Γεώργιος Στεργίου,

που τότε ήταν μόλις τεσσάρων μηνών.

Στο τεύχος του Απρίλη, διαβάζουμε το πώς γιορτάζουν οισυμπατριώτες μας στην Ουγγαρία το Πάσχα των Ελλήνων,την Εργατική Πρωτομαγιά, για τις μουσικές και φιλολογικέςβραδιές αφιερωμένες στην 100η επέτειο από τη γέννηση τουΓιάννη Ρίτσου, για τη μεσογειακή διατροφή – ασπίδα κατάτης Αλτσχάιμερ και γενικά για την υγιεινή μας διατροφή. Οιφωτογραφίες δείχνουν ότι οι συμπατριώτες μας στην Ουγ-γαρία έχουν πολλά και καλά χορευτικά συγκροτήματα και ελ-ληνικές ορχήστρες. Το τεύχος του Ιουνίου είναι αφιερωμένο στην ελληνικήγλώσσα «η γλώσσα είναι πατρίδα» με τα σχετικά άρθρα. Επί-σης βλέπουμε και τα αποτελέσματα των Ευρωεκλογών στοτμήμα Βουδαπέστης/Ουγγαρίας, τα οποία δείχνουν ότι οισυμπατριώτες μας εκεί δε βολεύονται και παραμένουν σω-στοί απόγονοι του ΔΣΕ και την ιδεολογία των γονιών τους.Από τους εγγεγραμμένους 73, ψήφισαν 65, με έγκυρα 65,

άκυρα 0, λευκά 0. ΚΚΕ, 41.54, Νέα Δημοκρατία 20.00%, ΠΑΣΟΚ 18.46%,ΣΥ.ΡΙΖ.Α 10.77%, ΛΑ.Ο.Σ 6.15% και Οικολόγοι Πράσινοι3.08%.Στην στήλη Πολιτιστική ατζέντα, βλέπουμε και πάλι το αφιέ-ρωμα για το Γιάννη Ρίτσου της Ευαγγελίας Τσαρούχα με με-τάφραση των στοίχων του Γ. Ρίτσου από τα Δεκαοχτώλιανοτράγουδα της πικρής πατρίδας, τα οποία ο Ρίτσος , τα16, τα έγραψε το 1968 – στο Παρθένι της Λέρου και τα άλλαδύο το 1973, όλα είναι αφιερωμένα στο Μίκη Θεοδωράκη.Και ένα απόσπασμα από το άρθρο: «Η ομογένεια άρχισε ήδητο Νοέμβριο του 2008 να τιμάει τον μεγάλο ποιητή της Ρω-μιοσύνης, με μια πολύ πετυχημένη φιλολογική βραδιά πουείχε οργανώσει η Αυτοδιοίκηση Ελλήνων του 13ου Διαμερί-σματος με τη συμμετοχή της ηθοποιού Αθηνάς Παπαδημη-τρίου και της επίσης ηθοποιού κόρη της, της Νόρας Τροκάν,οι οποίες διάβαζαν εναλλακτικά (στα ελληνικά και ουγγρικά)τα ποιήματα του Γιάννη Ρίτσου που επιλέξαμε με την Ελευ-θερία Αργυροπούλου. Στις 15 Μαΐου το Πολιτιστικό ΚέντροΜΟΜ του 12ου Διαμερίσματος είχε γεμίσει με τους οπαδούςτου Μίκη Θεοδωράκη για να απολαύσουν μελοποιημέναέργα του Γιάννη Ρίτσου. Στην εκδήλωση αυτή, «Μες την καρ-διά μου κλείνω την Ελλάδα», τον πρωταγωνιστικό ρόλο τονείχε η καταπληκτικά ακούραστη και δραστήρια Χορωδία Βου-δαπέστης. Στην επιτυχία της βραδιάς συνέβαλαν οι οργανο-παίχτες Χρήστος Φουντανέλας, Γκάμπορ και Θωμάς Σμουκκαι οι μαθήτριες Καλλιόπη Νάγκι και Θεανώ Καπαρέλη. Στησυνέχεια, έπαιξε για να χορέψει ο κόσμος, η ορχήστρα Μύ-δρος. Κρίμα που στην εκδήλωση παραλείψανε να απαγγέ-λουν και μερικές ουγγρικές μεταφράσεις για χάρη τωνΟύγγρων παραβρισκόμενων, τουλάχιστο όταν γινόταν ηπροβολή από τη συναυλία του Λυκαβηττού και τραγουδούσεο ίδιος ο Θεοδωράκης «Τη Ρωμιοσύνη μην την κλαις». Προσθέτουμε τώρα μερικά από τα Δεκαοχτώ λιανοτράγουδατης πικρής πατρίδας:

Αναβάφτιση

Λόγια φτωχά βαφτίζονται στην πίκρα και στο κλάμα,βγάζουν φτερά και πέτονται – πουλιά και κελαηδάνε,και κείνος ο λόγος ο κρυφός – της λευτεριάς ο λόγος,αντίς φτερά βγάζει σπαθιά και σκίζει τους αγέρες.

Λαός

Μικρός λαός και πολεμά δίχως σπαθιά και βόλιαγια όλου του κόσμου το ψωμί, το φως και το τραγούδι.Κάτω απ’ τη γλώσσα του κρατεί τους βόγγους και τα ζήτωΚι αν κάνει πως τα τραγουδεί ραγίζουν τα λιθάρια.

Εδώ το φως

Σε τούτα δω τα μάρμαρα κακιά σκουριά δεν πιάνειμηδέ αλυσίδα στου Ρωμιού και στου αγεριού το πόδι.Εδώ το φως, εδώ ο γιαλός, - χρυσές, γαλάζιες γλώσσες,στα βράχια ελάφια πελεκάν, τα σίδερα μασάνε.

Τη Ρωμιοσύνη μην την κλαις

Τη Ρωμιοσύνη μην την κλαις, - εκεί που πάει να σκύψειΜε το σουγιά στο κόκκαλο, με το λουρί στο σβέρκο,νάτη, πετιέται αποξαρχής κι αντρειεύει και θεριεύεικαι καμακώνει το θεριό με το καμάκι του ήλιου.

Το περιοδικό «Ελληνισμός»

της Αυτοδιοίκησης Ελλήνων Ουγγαρίας

18

Το αφιερωμένο έτοςστο Γιάννη Ρίτσο συ-νεχίζεται, το φθινό-πωρο θα έχουμε κιάλλες εκδηλώσεις. Τοσημαντικό όμως είναινα διαβάζουμε ταέργα των ποιητών. Ταμελοποιημένα έργαβοηθούν στην κατα-νόηση και στη διά-δοσή τους στοευρύτερο αναγνω-στικό κοινό.» (Ελληνι-σμός, τεύχος Ιούνιος,2009, έτος 15ο, σ.σ.10-11)

Για την ελληνική γλώσσα, φαίνεται ότι οι συμπατριώτες μαςστην Ουγγαρία, καταβάλλουν μεγάλες προσπάθειες και μεμεγάλες επιτυχίες. Έχουμε τι να μάθουμε από τον ελληνισμότης Ουγγαρίας εμείς εδώ στην Τσεχία! Στη σελίδα 25, Η Ελ-ληνική γλώσσα στο επίκεντρο, διαβάζουμε για τη σημασίατης γλώσσας και της εθνικής μας ταυτότητας. Και εδώ μαςθυμίζουν η συντάκτες το τι είπε ο μεγάλος μας εθνικός ποι-ητής, Οδυσσέας Ελύτης, στο λόγο του στην απονομή τουΒραβείου Νόμπελ: «Μου δόθηκε να γράψω σε μια γλώσσαπου μιλιέται μόνον από μερικά εκατομμύρια ανθρώπων. Παρ’όλ’ αυτά, μια γλώσσα που μιλιέται επί δυόμισι χιλιάδες χρό-νια χωρίς διακοπή, και μ’ ελάχιστες διαφορές. Η παράλογηαυτή, φαινομενικά, διάσταση, αντιστοιχεί και στην υλικο-πνευματική οντότητα της χώρας μου. Που είναι μικρή σεέκταση χώρου και απέραντη σε έκταση χρόνου. Χωρίς να λη-σμονεί κανείς ότι στο μάκρος εικοσιπέντε αιώνων δεν υπήρξεούτε ένας, επαναλαμβάνω, ούτε ένας, που να μη γράφτηκεποίηση στην ελληνική γλώσσα. Να τι είναι το μεγάλο βάροςπαράδοσης που το όργανο αυτό σηκώνει.»

Το περιοδικό (εφημερίδα, όπως επίσημα ονομάζεται) «Ελ-ληνισμός» είναι μια πετυχημένη προσπάθεια των συμπα-τριωτών μας στην Ουγγαρία, το οποίο εκδίδεται σε μηνιαίαβάση, είναι δίγλωσσο (ελληνικά και ουγγρικά) και διευθύνεταιαπό τον Πρόεδρος της Αυτό διοίκησης Κοράνης Λαοκράτης,σύμβουλος, από Συντακτική Επιτροπή, με διεύθυνση 1054,Budapest, Vecsey u. 5, Hungary.Τηλέφωνο: 06-1-3027274, -75, φαξ: 06-1-3027277. Email: grtitkar@t-online.hu. Εμείς θέλουμε να τους συγχαρούμε κι ελπίζουμε ότι θα συ-νεχίσουν να μας το στέλνουνε. Μπράβο σας, παιδιά!!!! Οι Έλ-ληνες στην Πράγα μπορούν να το διαβάσουν στη Λέσχη μας.

Από το Άξιον εστί

Τη γλώσσα μου έδωσαν ελληνικήτο σπίτι φτωχικό στις αμμουδιές του Ομήρου.Μονάχη έγνοια η γλώσσα μου στις αμμουδιές του Ομήρου.Εκεί σπάροι και πέρκεςανεμόδαρτα ρήματαρεύματα πράσινα μες στα γαλάζιαΌσα είδα στα σπλάχνα μου ν’ ανάβουνεΣφουγγάρια, μέδουσεςμε τα πρώτα λόγια των Σειρήνωνόστρακα ρόδιναμε τα πρώτα μαύρα ρίγη.Μονάχη έγνοια η γλώσσα μου με τα πρώτα μαύρα ρίγη.

Η Ελληνική Κοινότητα της Πράγας στο

περιοδικό «Ελληνική Διασπορά»

Το περιοδικό Ελληνική Διασπορά, έκδοση Αθηναϊκό-Μακε-δονικό Πρακτορείο Ειδήσεων, Κουντουριώτου 11, 54625Θεσσαλονίκη, www.ana-mpa.gr email: mpa@ana-mpa.grστις σελίδες 18-19, Γλώσσα, Ιστορία και Πολιτισμός, απότους Έλληνες της Πράγας, η Σοφία Παπαδοπούλου γράφειγια την Ελληνική Κοινότητα της Πράγας, για τις δραστηριό-τητες της, το χορευτικό της, την ορχήστρα και το περιοδικό«Καλημέρα» και συμπληρώνει το άρθρο της με τρεις φωτο-γραφίες. Το περιοδικό θα το βρείτε στη Λέσχη μας.

Αποσπάσματα…

Πήγαμε μέχρι τα ρουμάνικα σύνορα καιπάλι αλλάξαμε το τρένο. Εδώ ξαπλώ-σαμε πάνω σε βελούδινα καθίσματα.Ορισμένοι, που ήταν βαριά τραυματίες,έμειναν στο Βουκουρέστι. Εμάς μαςπήγαν στη Σινάγια, μέσα στο καζίνοπου ήταν λέσχη του βασιλιά, στα Καρ-πάθια της Ρουμανίας. Εκεί είχαμε για-τρούς διαλεκτούς. Το ίδιο και τοπροσωπικό. Μετά από ένα μήνα πή-γαμε στη Μονιάσα, σε ένα παραθερι-

στικό τοπίο. Ήταν όλο ομορφιά, μεβουνά και δάση, με πισίνες που έβγαινεζεστό νερό και κάναμε μπάνιο για τατραύματά μας. Άλλος Θεός εδώ. Είχαμεκαι του πουλιού το γάλα. Φαγητό καλόκαι πέντε φορές την ημέρα τα γεύματα.Στην αρχή δεν μας άρεσε η ρουμάνικηκαι ουγγρική κουζίνα. Δεν μπορούσαμενα φάμε και ο Γραμματέας του ρουμα-νικού Κόμματος μας ρώτησε εάν έχουμεμαζί δικούς μας ανθρώπους που να ξέ-ρουν μαγειρική. Εμείς είχαμε όχι μόνομάγειρες, αλλά και καλούς ζαχαροπλά-στες. Μαγειρεύανε πολύ ωραία. Έτσι

ΒιβλιοπαρουσίασηΜια πεζοπορία της ζωής και του πολέμου από το

Τρίγωνο του Έβρου μέχρι το Γράμμο-Βίτσι… (Έκδοση 2007)ΑΦΙΕΡΩΜΕΝΟ ΣΤΟΥΣ ΝΕΚΡΟΥΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ στις

ΜΑΝΕΣ ΠΟΥ ΕΧΑΣΑΝ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΤΟΥΣ

Κεφαλέλη Τασούλα

19

δυναμώσαμε καλά και σχετικά γρή-γορα.

Έφυγαν και δύο αποστολές για τοβουνό. Με την Τρίτη αποστολή θαέφευγα κι εγώ. Μας βρήκε όμως ημαύρη είδηση για μας, ότι έπεσε οΓράμμος και μαραθήκαμε σα φύλλαδέντρου. Τώρα έπρεπε μια άλλη πολι-τική να έχουμε, όπως και άλλα καθή-κοντα. Εκεί εκλέχτηκα Γραμματέας τηςΚομματικής Οργάνωσης Βάσης με ει-κοσιτέσσερις κοπέλες. Που ήταν πολύδύσκολο. Δεν μπορούσα να καταλάβωπολλές φορές τι έπρεπε να κάνω. Ήτανπολύ θεωρητικά. Πάντα ρωτούσα τοννεαρό με το ψευδώνυμο «Χολομώντα».Ήταν από το χωριό Ταγαράδες και τοπραγματικό του όνομα Κώστας Κεφα-λέλης. Μετά τη συνεδρίαση είχα πάντααπορίες. Δεν ξέρω γιατί, αλλά όταν μουτα εξηγούσε τον καταλάβαινα. Ήτανπολύ καλός στις εξηγήσεις που έδινε καιοι κοπέλες πάντα του στήνανε καρτέρι.Περίμεναν πότε θα περάσει για να τουςπει έστω και μία φορά το μάθημα. Τονκαταλάβαιναν… Ήταν ο μόνος νεαρόςπου μιλούσε με τις κοπέλες για όλα ταζητήματα της ζωής τους. Τον άκουγανμε τις συμβουλές του. Ποτέ δεν έλεγε σεδεύτερο πρόσωπο τι μίλησε με τις κο-πελιές. Του ζητούσαν τη γνώμη έστωκαι για προβλήματα υγείας ή κάποιασχέση. Καθίσαμε αρκετό καιρό στη Μο-νιάσα. Στο διάστημα αυτό της συνεργα-σίας μας στην κομματική δουλειά, οΧολομώντας σκέφτηκε να με ζητήσει σεγάμο. Ξαφνιάστηκα με την πρότασή τουκαι είπα μέσα μου «διάολο; Δεν έχει δειάλλη κοπέλα; Μόνον εγώ είμαι δω;»Στην πρότασή του μου είπε ότι δεν θέλειαπάντηση αμέσως, να το σκεφτώ καλάκαι να του απαντήσω χωρίς δισταγμό τοναι ή το όχι. Επίσης, μου είπε ότι θα πε-ριμένει όσο θα ‘μαστε μαζί στο ίδιοχωριό ή πόλη που θα μας πηγαίνανε.Εάν όμως φύγει για αλλού και δεν τουαπαντήσω τότε και μόνο τότε θα σκε-φτεί άλλη κοπέλα. Εγώ όμως πώς να‘λεγα ναι αφού έβλεπα τον εαυτό μουτόσο πίσω; Τέλος, μετά από ένα χρόνοτο αποφάσισα. Μου ‘λεγαν και οι σύν-τροφοι, οι πιο μεγάλοι στην ηλικία σανπατεράδες που έβλεπαν και καταλάβαι-ναν τον Κώστα. Ακόμη και με τον αγα-πητό Δουλγκέρη το συζητούσε. Αυτοί οισύντροφοί μου εκτιμούσαν πως ο Κώ-στας είναι το καλύτερο παιδί και μεγάλημου τιμή που μου πρότεινε το γάμο.«Πρόσεχε μην τον χάσεις!». Μια μέρατου είπα «έχουμε ένα ανοικτό θέμα καινομίζω ότι πρέπει να το κλείσουμε.»«Σε περιμένω είπε μέσα στο χρόνοαυτό και έτσι μείναμε δύο καλοί φίλοι καικαλοί συνεργάτες. Αλλά δεν είχαμε ξα-

ναβρεθεί για την πρόταση.». Όταν είπατο ναι μου πρότεινε «αύριο κιόλα ναπάμε στο Κόμμα, να τους πούμε πωςπαντρευόμαστε και θέλουμε και τη δικήτους γνώμη.». Αλήθεια, πόση εμπιστο-σύνη είχαμε στο Κόμμα. Τι μπορούσενα μας πει; Όχι; Τίποτα απ’ όλα αυτά,αλλά από σεβασμό και μόνο, γιατί δενείχαμε γονείς και ίσως αυτό να υπερτε-ρούσε.

Πήγαμε στη Φλορίκα, ένα καινούριοχωριό με πάρα πολλές δαμασκηνιές.Ήταν ένα πλούσιο τσιφλίκι με πολλάαμπέλια και καρποφόρα δέντρα. Είχεότι ήθελες. Για να τα κρατήσουμε όμωςέπρεπε να κάνουμε σκληρή δουλειά.Εξόρμηση με πολλή δουλειά. Τους δρό-μους, τα αμπέλια τα σκεπάζαμε το φθι-νόπωρο και το καλοκαίρι τ’ ανοίγαμε.Καμιά δουλειά δε μας φόβιζε. Η ΕΠΟΝπροχωρεί για μια νέα ζωή… Σηκω-θείτε… Τα βάλαμε όλα στη σειρά. Μετάαπό ένα χρόνο χτίστηκαν δεκαοχτώ πα-νέμορφες κατοικίες. Μας έδωσαν καιέπιπλα, κρεβάτια, ντουλάπες και καρέ-κλες. Όλα μας φαίνονταν πολύ ωραία.Είχαμε και τα συνεργεία μας: ραφτά-δικο, τσαγκαράδικο, υφαντουργείο καιξυλουργείο. Ήταν όμως μεγάλο λάθοςπου εκεί μέσα δουλεύαμε νέα παιδιά καιδε σκεφτήκανε να κάνουν σχολές πουμε μία κατάλληλη προετοιμασία θαμπορούσαν να γίνουν οι περισσότεροιεπιστήμονες και νε ανώτερη μόρφωσηστην παραγωγή. Θα πήγαιναν οι πιοπολλοί σε Πανεπιστήμια και θα ‘ταν πιοκαλά για όλους.

Κτίστηκαν και τέσσερα μεγάλα κτίριαγια τα παιδιά: σχολείο, εβδομαδιαίοβρεφοκομείο και φύλαξη για ύπνο καισχολείο. Τα παιδιά μας τα μεγαλώσαμεσαν όνειρο. Καθαριότητα καθρέφτης. Οιθάλαμοι, τα κρεβατάκια και η τζαμαρίαήταν στο βάθος απ’ όπου παρακολου-θούσε ο γιατρός. Ήταν πολύ αυστηρός,αλλά λειτουργούσε σύμφωνα με την ια-τρική επιστήμη. Μας έμαθε πολλά.Ήταν σα νηπιαγωγείο με όλα τα καλάμέσα στο νοσοκομείο.

Τα γράφω αυτά γιατί εμείς προλάβαμεκαι ζήσαμε τι θα πει Λαϊκή Δημοκρατία.Αν και φύγαμε μικροί απ’ τα σπίτια μαςο καθένας σωστά βρήκε το δρόμο του.Κάναμε όλοι ωραίες οικογένειες. Δενυπήρχαν χωρισμοί. Όλα τα ζευγάριαήταν αγαπημένα. Δουλέψαμε σε διάφο-ρες δουλειές από το 1950 μέχρι τονεπαναπατρισμό μας. Άλλος ήρθε πιογρήγορα στην πατρίδα και άλλος πιοαργά. Φύγαμε παιδιά και ήρθαμε σταπενήντα οχτώ μας. Το ‘χω και μεγάλοπαράπονο στην ψυχή μου που δεν

μπόρεσα να ‘ρθω μαζί το σύζυγό μου.Πέθανε το 1974, όταν έπεσε η δικτατο-ρία. Πρόλαβε και είπε στο προαύλιο τουνοσοκομείου στη μεγάλη μας κόρη ότιδεν μπορεί άλλο να περιμένει και για τιςσπουδές της και ότι θα πάρει τη μάναμας, όπως μου έλεγε, και θα φύγει γιατην πατρίδα. Όλα τα χρόνια ζωγράφιζεκαι σχεδίαζε το χωριό του με τις λεπτο-μέρειες. Περπατούσε με το μολύβιπάνω στο χάρτη για να εμπεδώσουνκαλά τα παιδιά μας τη γλώσσα και τηγεωγραφία της πατρίδας. Ευχές μαςκαθημερινές ήταν αντί «στην υγείαμας», «καλή αντάμωση και καλή πα-τρίδα.». Δυστυχώς και πάλι, πέθανε τονΝοέμβριο του 1974. Πολλοί σύντροφοιέτρεχαν να προετοιμαστούν για τη με-γάλη επιστροφή. Εμένα δε μου έμενε τί-ποτα άλλο από το να φέρω και τονΚώστα μου, τον Χολομώντα, όπως τονήξεραν οι συναγωνιστές του, στην Ελ-λάδα, έστω και νεκρό. Και τον έφεραστην Ελλάδα και θάψαμε τα οστά τουστο αγαπημένο του χωριό Ταγαράδες,έξω απ’ τη Θεσσαλονίκη.

Στην πατρίδα όμως άρχισαν άλλες στε-ναχώριες. Χωρίς σύνταξη αν και εργά-στηκα από μικρό παιδί. Έκανα αιτήσειςδεξιά και αριστερά για να βρω το δίκιομου. Πέρασα και από επιτροπές για ναγνωμοδοτήσουν τα τραύματά μου… Καιστη συνέχεια να με βαθμολογήσουν γιατη σύνταξή μου. Εκεί έμαθα ότι η πεζο-πορία το Τρίγωνο του Έβρου μέχρι τηΔράμα, Θεσσαλονίκη, Νάουσα, Φλώ-ρινα, Μαλιμάδι, Γράμμο-Βίτσι κτλ, με τοτουφέκι και τα τραύματά μου κοστίζει15% αναπηρία και μία απάντηση ντρο-πής για το Ελληνικό Κράτος, την Πα-τρίδα μου.

«Επειδή η αιτούσα Αναστασία, χήραΚωνσταντίνου Κεφαλέλη, δεν προσκό-μισε τα απαιτούμενα από τους ως άνωνόμους δικαιολογητικά, η κρινόμενη αί-τηση της πρέπει να απορριφθεί ωςαπαράδεκτη».

Και η γνωματεύσεις γιατρών σε Ελλάδακαι Ρουμανία που μιλούν για τραύματαπολέμου με σπληνεκτομία τραυματική,σημείο εισόδου από σφαίρα όπλου μεέξοδος οπίσθιο θωρακικό τραύμα, ση-μείο εισόδου-εξόδου δεύτερης σφαίραςκαι τέταρτο κατά σειρά καταγεγραμμένομε δύο ξένα σώματα στο μέτωπο απόβλήματα τι αξία έχουν; Και οι επιτροπέςστα Υπουργεία τι κρίνουν; Την πορείαμας; Την ιστορία μας; Τα τραύματά μας;Τους επιστήμονες; Τον άνθρωπο; Καιστο τέλος κοπανάνε και τη φαρδιά-πλα-τιά γνωμάτευσή τους: Να απορριφθείως απαράδεχτη. Τώρα δε μου έμεινε

20

και τίποτα. Θα γράψω ότι μπορώ καιόσο μπορώ. Αρχίζω από το βιογραφικόμου με απλές αράδες και μετά θα προ-σθέτω…

Έτσι αράδιασα σε λίγες γραμμές με ταφτωχά μου γράμματα αυτά που η καρ-διά μου και το μυαλό μου μού υπαγό-ρευσαν. Έγραψα στο Ριζοσπάστη αυτόπου έβγαινε από μέσα μου στις 2 Ιου-λίου του 1994 με την ερώτηση και τίτλο«Ποια ανθρώπινα δικαιώματα;»«Τι εννοούμε όταν λέμε «ανθρώπινα δι-καιώματα» και τι «καταπάτηση ανθρω-πίνων δικαιωμάτων;»

Γεννήθηκα στην Ελιά του νομού Έβρουτο 1931. Από πολύ μικρή στις δυσκο-λίες της ζωής, όπως όλα τα παιδιά τωναγροτών. Πρώτα μου δώσανε τη βέργαγια να βόσκω τα ζώα, στα οκτώ τηντσάπα-σκαλιστήρι, μετά και το δρεπάνι.Ήρθε η επιστράτευση, με πολλές λα-χτάρες και αγωνίες βοηθούσα με όλεςτις παιδικές μου δυνάμεις στη μάχη τουΣπηλαίου. Ήμουν πάνω στην εξέδραλέγοντας ένα ποίημα για να μη φύγει τοακροατήριο, ενώ οι Γερμανοί ορμούσανγια να μας διαλύσουν. Κάθισα μέρεςολόκληρες πάνω στα πράσινα ξύλα γιανα μη βρούνε οι Γερμανοί τα τρόφιμα.Μικρή έμαθα να πλέκω πουλόβερ γιατον ΕΛΑΣ. Ήρθε ο εμφύλιος και μαςβρήκε πιο μεγάλους, γεμάτους όνειρα.Πέρασα όλη τη φρίκη του εμφυλίου απότο Τρίγωνο του Έβρου μέχρι τοΓράμμο. Τραυματίστηκα δύο φορές, πέ-ρασα βουνά με χιόνια, ποτάμια με νερό,κουβάλησα σφαίρες, πείνα, δίψα, ψεί-ρες. Λαχτάρες πολλές και ότι δεν μπο-ρεί να βάλει ο νους. Είδα νεκρούς,κοιμήθηκα δίπλα τους. Ύστερα απ’ όλααυτά, έφτασα στη Ρουμανία το 1949,δούλεψα μέχρι εκεί που μου επέτρεψανοι δυνάμεις μου, εικοσιένα χρόνια καιμετά σύνταξη. Το 1988 ήρθα στην πα-τρίδα. Εδώ αρχίζει ένα άλλο δράμα,όπως λέμε στους τέσσερις ανέμους να

σε τυλίγουν οι δύο κυβερνήσεις στοχαρτί των υποσχέσεων. Χρόνια κοροϊ-δίας. Αναγνωρίσατε τον εμφύλιο, κά-νατε επιτροπές και όπως λέμε στοχωριό μου, μας δείξατε τη βρύση, αλλάνερό δε μας δώσατε. Επιτροπές στονομό, επιτροπές εκτός νομού, έτσι γιανα ταλαιπωρούμε και τα παιδιά μας καιπάμε και γυρνάμε με τα χαρτιά στο χέρι.Αποτέλεσμα; Μηδέν.

Ρωτώ τον κύριο Υπουργό Υγείας καιΠρόνοιας που είναι και γιατρός, να μαςαπαντήσει επίσημα όταν ένας άνθρω-πος περάσει όλη αυτή τη φρίκη του πο-

λέμου, δεν έχει φθορά στηνυγεία του; Εγώ έχω όλη τηναριστερή πλευρά κατατρυπη-μένη από σφαίρες, πλευράσπασμένα, σπλήνα βγαλ-μένη, βλήματα στο μέτωπο,σφαίρα που διέσχισε τη λε-κάνη, δε δικαιούμαι ηθική ικα-νοποίηση; Και όμως ηγνωμάτευση γιατρών ήτανβλάβη μόνο 15%. Τώρα, πριναναχωρήσουμε απ’ τη ζωή,λέω να μαζευτούμε όλοι εμείςοι αδικημένοι εκεί μπροστάστη Βουλή, να δείξουμε τατραύματά μας στους νέουςκαι να τους πούμε για τη με-

ταχείριση που έχουμε από τις κυβερνή-σεις για την πατριωτική μας δράση.»

Εμείς θα φύγουμε με το μεγάλο παρά-πονο, αφού περάσαμε τη φρίκη του πο-λέμου και δε δικαιωθήκαμε. Τιπεριμένετε; Ξέρω ότι είμαι αγράμματη,αλλά υποσχέθηκα στα παιδιά μου. Υπο-

σχέθηκα στη νεολαία του μέλλοντος ότιαυτό το λίγο μπορώ και θα το κάνω. Τομυαλό μου τρέχει. Εγώ ακολουθώ. Θαπρολάβω; Αγωνιώ… φοβάμαι μην ξε-χάσω πολλούς. Φοβάμαι μην αδικήσωπολλούς. Οι νεκροί περιμένουν πλήρηαναγνώριση. Όχι μισές πράξεις. Περι-μένουν ένα μέλλον δίκαιο, χωρίς πολέ-μους. Η ιστορία θα δείξει.

Η απόφαση της επιστροφής μου ήτανπολύ δύσκολη. Το πρόβλημα των συν-τάξεων από τη Ρουμανία ήταν ένα με-γάλο εμπόδιο. Όμως, έπρεπε να τοκάνω για μένα, για το σύζυγό μου καιγια τα παιδιά μου. Χάρισα τη σύνταξηεργασίας και τη σύνταξη πολέμου στηχώρα που με φιλοξένησε για πολλάχρόνια και πήρα το δρόμο της επιστρο-φής. Τώρα αρχίζει ένας νέος αγώνας. Οαγώνας για την αναγνώρισή μου ως Ελ-ληνίδα, ως αγωνίστρια, ως συνταξιούχαεκ Ρουμανίας. Η αναγνώρισή μου ωςΕλληνίδα ήρθε γρήγορα. Το βραβείοαναγνώρισης ως αγωνίστρια της Αντί-

στασης το έλαβα με μεγάλη χαρά καισυγκίνηση από τις Αντιστασιακές Ορ-γανώσεις σε μια μεγάλη εκδήλωση στηΔιεθνή έκθεση Θεσσαλονίκης. Όμως τοτρίο και σοβαρότερο πρόβλημα ήταν ησύνταξη της Ρουμανίας. Ήταν και θέμαεπιβίωσης. Εδώ ας είναι καλά τα παιδιάμας και οι γαμπροί μας. Όλοι προσπα-θούν. Άλλος τρέχει για τα χαρτιά. Άλλοςμε ταΐζει. Και όλοι μαζί μετράμε χρόνιαελπίδας. Κάθε τετραετία και μια υπό-σχεση. Στην αρχή αγώνας, στο ενδιά-μεσο πάλι αγώνας και απογοήτευσηστο τέλος της τετραετίας. Έτσι, μέτρησαπολλές υποσχέσεις, πολλές τετραετίες,αλλά γνώρισα και τη μεγάλη ταπείνωσηως άνθρωπος. Οι νύχτες περνούν δύ-σκολα. Έκανα πολλές φορές αναδρομήστα χρόνια που πέρασαν, στα χρόνιατου αγώνα και το συμπέρασμα: ΕΚΑΝΑΑΥΤΟ ΠΟΥ ΕΠΡΕΠΕ. Άρχισα ναγράφω εγώ, η μαθήτρια του Δημοτικούκαι του αγώνα, για ένα καλύτερο αύριο. Τώρα που πλησιάζω στο τέλος της δια-δρομής μου, ανακάλυψα κάτι που δεντο ήξερα και δεν το πρόβλεψα. Έζησαμε το σύντροφό μου και συναγωνιστήωραία χρόνια, με σεβασμό και αγάπη,με ατέλειωτες συζητήσεις για τα χωριάμας και για τον αγώνα μας. Εγώ ξεκί-νησα από το Τρίγωνο του Έβρου, εκεί-νος από Ταγαράδες Θεσσαλονίκης.Ιστορίες πολλές και κοινές: ΑΓΩΝΑΣ,ΠΟΛΕΜΟΣ, ΠΡΟΣΦΥΓΙΑ, ΕΙΡΗΝΗ,ΟΝΕΙΡΑ ΠΟΛΛΑ. Όμως μας χωρίζει οθάνατός του το 1974 στη Ρουμανία.Επιστρέφω με τα οστά του. Έτσι υπο-σχεθήκαμε ο ένας στον άλλον. Η πα-τρίδα μας με τις υπηρεσίες της μεβαθμολογεί για τη δράση μου και τααποτυπώματα στο κορμί μου από τιςσφαίρες του πολέμου κατά των ξένωνδυνάμεων με 15% αναπηρία και δενπαίρνω σύνταξη. Δεν είμαι μόνη, γιατίσημάδια πολέμου κουβαλούσε και ο σύ-ζυγός μου και συναγωνιστής Κώστας.Επιτέλους, αναγνωρίζουν τις πληγέςτου πολέμου. Ανάπηρος πολέμου ο σύ-ζυγος με κομμένο πόδι από τις νάρκεςκαι εγώ να παίρνω την πολυπόθητησύνταξη για τους αγώνες του… Έτσι καιστο θάνατο είναι μαζί μου. Είναι δίπλαμου. Με στηρίζει οικονομικά, ακόμη καινεκρός. Ας θυμόμαστε τα παλικάρια καιτις θυγατέρες της πατρίδας. Αιωνία ημνήμη τους.

Θέρμη Θεσσαλονίκης, 1966-1999Κεφαλέλη Αναστασία, το γένος Μεταξά,1931-2000.

Κ: Ευχαριστούμε τον Νίκο Καλόγερο

ο οποίος μας έστειλε το πολύ συγκι-

νητικό αυτό βιβλίο για μια αγνή

ηρωίδα αντάρτισσα από τον Έβρο.

21

Από την Κατερίνη μας γρά-

φει η Ελπίδα Μητρολιού…

Αγαπητή κα Τασούλα Ζη-σάκη-HealeyΠρώτα απ’ όλα τα συγχαρη-τήρια μου για τη μεγάλη προ-σπάθεια σας πουκαταβάλετε για την έκδοσητου περιοδικού «Καλημέρα».Με τον Πολυχρόνη Χαρα-τσίδη-Βράχο ήμασταν συντο-πίτες στην Πράγα-7. Συχνάεπισκεπτόμασταν στα σπίτιαμας. Γνωρίζω για την έκδοσητου βιβλίου. Ήταν μια ομάδαστελεχών της ΟργάνωσηςΠολιτικών Προσφύγων στηνΤσεχοσλοβακία. Υπεύθυνοςγη την έκδοση και συντονι-στής αυτής της προσπάθειαςήταν ο Π. Χαρατσίδης. Ταξί-δευε, μιλούσε με στελέχηπου δούλεψαν στις αρχέςτης προσφυγιάς, μιλούσε μεδασκάλους, με παιδιά απόπαιδικούς σταθμούς, προ-σφυγόπουλα. Επισκέφτηκετο γηροκομείο Τέχονιν, κτλ.Συγκέντρωνε στοιχεία απόαρμόδιες υπηρεσίες, ιδιαί-τερα από τον ΕρυθρόΣταυρό, το τμήμα υπεύθυνογια τους Έλληνες ΠολιτικούςΠρόσφυγες στην οδό Ζίτνα44.

Δούλεψε δραστήρια, ακού-ραστα, συστηματικά, συνει-δητά, ιδιαίτερα μετά τηνΜεταπολίτευση όταν οι πολι-τικοί πρόσφυγες επαναπα-τρίζονταν, όπως και ο ίδιος.Είχε δυστυχώς αρρωστήσει.Αγωνιούσε, ανησυχούσε,βιάζονταν να ολοκληρωθείένα μεγάλο ιστορικό κεφά-λαιο των πολιτικών προσφύ-γων στην Τσεχοσλοβακία.Πολλές φορές συζητούσαμε,μας διάβαζε αποσπάσματααπό το χειρόγραφο. Περι-μένω να δημοσιευτεί το βι-βλίο αυτό στο περιοδικό σας«Καλημέρα», όπως και απόκάποιον εκδοτικό οίκο.Ευχαριστώ για τη φιλοξενίασας στο περιοδικό σας.Με φιλικούς θερμούς χαιρετι-

σμούςΕλπίδα ΜητρολιούΝ. ΠαντελεήμοναςΚατερίνης ΤΚ 6560020.6.2009

Από τον Νίκο Καλόγερο,

Θεσσαλονίκη (στη φωτο-

γραφία όταν ήταν μέλος του

συγκροτήματος «ΓΚΟΤΣΕ

ΝΤΕΛΤΣΕΒ»)

Αγαπητή μας Τασούλα,

Καλημέρα

Αραδιάζοντας τα περιοδικάτου «Καλημέρα», με συγκί-νηση και χαρά βλέπω τα-χτικά φωτογραφίες απόκαλλιτεχνικά συγκροτήματααπό τα παιδιά πολιτικώνπροσφύγων στην πρώηνσοσιαλιστική Τσεχοσλοβα-κία. Ήμουνα κι εγώ μέλοςτου καλλιτεχνικού συγκροτή-ματος «Γκότσε Ντέλτσεβ»της Οστράβας στη Μοραβία.Είναι αλήθεια, δεν υπήρχεπαιδικός σταθμός ή τεχνικήσχολή που να μην είχε χο-ρωδία. Δεν υπήρχε πόλη,όπου ζούσαν πολιτικοί πρό-σφυγες, χωρίς χορωδία.Όλες οι πόρτες ήταν ανοι-χτές. Οι πολιτιστικές αίθου-σες ήταν στη διάθεσή μαςχωρίς καμία επιβάρυνση. Καιβέβαια με την πλήρη συμπα-ράσταση και βοήθεια του

κράτους. Με τσεχοσλοβά-κους χοροδιδασκάλους καιδικούς μας από τη δικιά μαςοργάνωση του ΚΚΕ.

(Η χορωδία «ΓΚΟΤΣΕ

ΝΤΕΛΤΣΕΒ» της Οστράβας

στην πρώην σοσιαλιστική

Τσεχοσλοβακία, 1955. Στη

μέση διακρίνεται ο δάσκα-

λος της χορωδίας Μίλαν

Κότας. Στην απάνω σειρά

από αριστερά – Θεοδώρα

Μιχαηλίδου, Σοφία, Ευγε-

νία, Μαρία, Ευανθία, Μακε-

δόνα. Στην κάτω σειρά από

αριστερά – Τουλέφσκι Λάμ-

προς, Γιώργος, Ποπόβσκι

Βασίλ, Γκρεκόφσκι Τάνας,

Σαραντόγλου Γιάννης και

Τσιτσιλάκης Γιώργος)

Επιτρέψτε μου να σαςγράψω για το συγκρότηματης Οστράβας που άφησειστορία, τόσο στο δικό μαςκοινό όσο και στο τσεχοσλο-βάκικο. Τελειώνοντας τις τε-χνικές σχολές μας διόριζανσε διάφορες πόλεις και επι-χειρήσεις. Έτσι και εμείς απότη σχολή Φσέτιν και Κοπρίβ-νιτσα της Μοραβίας το 1953φτάσαμε στην Οστράβα.Υπήρχαν δικές μας οργανώ-σεις από πρώην αντάρτεςκαι αντάρτισσες οι οποίεςείχαν χορωδία. Αλλά το συ-στηματικό συγκρότημα έγινεαπό μας, τα προσφυγό-πουλα, που φτάναμε κατάεκατοντάδες από τις τεχνικέςσχολές. Όλοι μας ήμαστανεκπαιδευμένοι στο τραγούδικαι στο χορό. Με τη βοήθειατης οργάνωσής μας και τωνσυντρόφων Τσεχοσλοβάκωνγίναμε μια πολύ καλή χορω-δία. Μας διόρισαν και τσε-χοσλοβάκο χοροδιδάσκαλο,το σύντροφο Μίλαν Κότα. Ταπερισσότερα μέλη ήταν Σλα-βομακεδονόπουλα και η χο-ρωδία μας πήρε το όνομαΓΚΟΤΣΕ ΝΤΕΛΤΣΕΦ. Η χο-ρωδία μας το 1955, ύστερααπό διαγωνισμό του νομού

Οστράβας, αναδείχτηκε ναπάρει μέρος στην Α’ Σπαρτα-κιάδα της Πράγας. Θυμάμαιδώσαμε πρόγραμμα στη με-γάλη αίθουσα του πάρκου Γι-ούλιους Φούτσικ. Ηεμφάνισή μας ήταν φαντα-στική. Χορέψαμε και τραγου-δήσαμε τραγούδια ελληνικά,τσέχικα, σλαβομακεδόνικα,βουλγάρικα και ρουμάνικα.Από το πλήθος ακούγονταν«Ζήτω τα Ελληνόπουλα,Ζήτω η Ελεύθερη Ελλάδα!»,αλλά ακούγονταν και ελληνι-κές φωνές «Μπράβο σαςπαιδιά!». Ήταν προσφυγό-πουλα, φοιτητές στηνΠράγα, αλλά και πολλά παι-διά που έπαιρναν μέροςστην Σπαρτακιάδα ως γυ-μναστές. Εκεί συνάντησα καιτο μικρότερο αδερφό μουΒασίλη, που είχαν έρθει απότη Χράσταβα για την Σπαρ-τακιάδα, όλη η σχολή. Ήτανστο φροντιστήριο, μάθαιναντην τσέχικη γλώσσα, γιατίείχαν έρθει από άλλες λαϊκέςδημοκρατίες όταν ανταμώ-νανε με γονείς και αδέρφια.Συγκεκριμένα ο Βασίλης είχεέρθει από την Ουγγαρία. Εί-χαμε χαθεί το 1947 στοΓράμμο. Ήταν στον παιδικόσταθμό «Δημήτριος Γλυ-νός». Τα παιδιά μας έλεγαν«τι καλά έπαιξε η ορχήστρα,αλλά βλέπαμε μόνο τους χο-ρευτές». Είναι αλήθεια, δεν

υπήρχε ορχήστρα. Η μου-σική ακούγονταν από δί-σκους γραμμοφώνου(πλάκες). Το ίδιο μας συγχά-ρηκαν και πολλοί τσεχοσλο-βάκοι πολίτες. Θυμάμαι μαςβοήθησαν οι δυο φοιτήτριεςπροσφυγοπούλες από τηνΠράγα με τα ονόματα Φα-σούλη Αναστασία και Βασι-λική Σδούκου από τηΛυκόραχη, Κονίτσης. ΣτηνΠράγα μέναμε προς τηΛέτνα. Περνούσαμε μπρο-στά από το μνημείο του Στά-λιν, κατηφορίζαμε προς τακάτω με το τραμ. Μέναμε σ’ένα όμορφο σχολείο. Εκείτρώγαμε, εκεί κοιμόμαστανσ’ όλη τη διάρκεια της Σπαρ-τακιάδας.

Μετά από το επιτυχημένοπρόγραμμα που δώσαμεστο πάρκο του Γιούλιους

Επιστολές

22

Φούτσικ στο κοινό, μας επέ-λεξε η οργανωτική επιτροπήτης Πράγας να δώσουμεπρόγραμμα στους οικοδό-μους που εκείνη την περίοδοκατασκεύαζαν το πολύ ση-μαντικό έργο για την οικονο-μία της Τσεχοσλοβακίας, τοΦράγμα του Αετού (OrlickaPrehrada).

(Στη φωτογραφία με την κι-

θάρα ο Γκρικόφσκι Τάνας

και πίσω του αμέσως όρ-

θιος ο Τολέφσκι Λάμπρος,

ο καλύτερος χορευτής του

συγκροτήματος.)

Ξεκινήσαμε με το λεωφορείοαπό την Πράγα. Ήταν αργάτο απόγευμα και βραδιάζον-τας μας έπιασε ψηλή βροχή.Μέσα από τα ψηλά βουνάκαι απότομη κατηφόρα τε-λικά φτάσαμε στο βάθος, στο«Σπίτι των Οικοδόμων». Μαςυποδέχτηκαν με ενθουσια-σμό και χειροκροτήματα.Ένας οικοδόμος αναφέρθηκεγια την κατάσταση στην Ελ-λάδα και στον ήρωα κομμου-

νιστή Νίκο Μπελογιάννη. Εκμέρους της χορωδίας μας μί-λησε ο σ. δημοσιογράφοςΒελάκης Δημήτρης που ερ-γαζόταν στην Πράγα στηνεφημερίδα για τους πολιτι-κούς πρόσφυγες με την ονο-μασία «Αγωνιστή». ΟΒελάκης συνέτασσε και τησελίδα στον «Αγωνιστή» στασλαβομακεδόνικα. Ήταν όλοτον καιρό μαζί μας στη διάρ-κεια της Σπαρτακιάδας.Δίπλα στο δημοσιογράφοΒελάκη γνωρίσαμε και τονΈλληνα καθηγητή Παππά.Αυτός έβγαλε το πρώτο γνω-στό λεξικό «Η τσέχικη γιατους Έλληνες», πολύ σημαν-τικό για την εκμάθηση τηςτσέχικης γλώσσας και χάρησ’ αυτό μάθανε και οι μεγά-λες ηλικίες τσέχικα, αλλά καιελληνικά.

Τελικά δώσαμε ένα εκπλη-κτικό πρόγραμμα στους οι-κοδόμους του Φράγματοςτου Αετού. Κατενθουσιασμέ-νοι οι οικοδόμοι φώναζαν«Ζήτω τα Ελληνόπουλα,Ζήτω η Ελεύθερη Ελλάδα!».Πιο πολύ συγκινήθηκαν με τοτραγούδι «Ο Ύμνος τουΕΛΑΣ». Ενθουσιάστηκανδιότι το τραγούδι ήταν μετα-φρασμένο στα τσέχικα και τοτραγουδούσαν από το 1950στον τσέχικο στρατό.

Μετά από το πρόγραμμαήρθε η ώρα να φύγουμε.Ήταν νύχτα και συγκινημένοιοι οικοδόμοι όπως και εμείς,μας αποχαιρετούσαν με ταλόγια «Να ‘ρθετε πάλι παι-διά». Να μην ξεχάσω, μετάτο πρόγραμμα μας πρόσφε-ραν ένα πλούσιο βραδινό μενόστιμα φαγητά και γλυκά. Οδημοσιογράφος Βελάκης,θυμάμαι, έγραψε ένα μεγάλοάρθρο στον «Αγωνιστή». Στέλνω τους εγκάρδιους καισυντροφικούς χαιρετισμούςστους ήρωες οικοδόμους τουΦράγματος του Αετού.

(η χορωδία σε πρόβα 1954

στην πολιτιστική αίθουσα

Στάλινγκραντ Οστράβας)

Η Σπαρτακιάδα ήταν άψογαοργανωμένη. Μόνο μια κοι-νωνία σοσιαλιστική μπορείνα οργανώσει μια τέτοιαΣπαρτακιάδα. Οι επιδείξειςγινότανε στο γνωστό στάδιοΣτράχοφ. Χιλιάδες αθλητέςπηγαίνανε με τον ήχο τηςμουσικής χωρίς το παραμι-κρό λάθος σαν ένας άνθρω-πος. Στην Σπαρτακιάδαπήραν μέρος και πολλά δικάμας προσφυγόπουλα. Τιςκαλύτερες ασκήσεις τις έκανεο στρατός. Χιλιάδες στρατιώ-τες με τρομερά σάλτα πάνωσε ξύλινα τραπέζια καταχει-

ροκροτήθηκαν από χιλιάδεςθεατές. Όχι μόνο για τις επι-δείξεις αλλά και για την αφο-σίωσή τους. Στη διάρκειατων ασκήσεων έπιασεμπόρα. Τα πράγματα ήτανκρίσιμα. Τότε ο στρατηγόςΤσέπιτσκα διαμέσου μικρο-φώνων απευθύνθηκε στουςστρατιώτες-γυμναστές εάνθέλανε να συνεχίσουνε. Μεμια φωνή ακούστηκε – «Θασυνεχίσουμε σ. Στρατηγέ».Στο τέλος της Σπαρτακιάδαςμπήκαμε και εμείς τα συγ-κροτήματα στο στάδιο.Έλαμψε όλος ο τόπος με τηζωντάνια μας. Εκατοντάδεςσυγκροτήματα με τις στολέςχόρευαν στον ίδιο σκοπό.Ανάμεσά τους και εμείς το ελ-ληνικό συγκρότημα από τηνΟστράβα. Όπως με χαρά ξε-κίνησε η Σπαρτακιάδα, έτσιμε μεγάλη χαρά τελείωσε μετη μεγάλη παρέλαση στοκέντρο της Πράγας. Χιλιάδεςαθλητές και συγκροτήματακαι δίπλα από τις δυο πλευ-ρές χιλιάδες κόσμου μας χει-ροκροτούσαν.

Τα συγκροτήματα του νομούΟστράβας ήταν ένα μπλοκ.Πρώτος βάδιζε σε απόστασηο σ. υπεύθυνος της Ντεχόφ-κας (πνευστά) Μάλικ με τηντρομπέτα στο ένα χέρι και μετο άλλο έδινε σήμα πώς ναβαδίζει το μπλοκ. Από τηνεξέδρα ακούγονταν οι φωνέςτων μελών της κυβέρνησης –«Ζήτω ο πατέρας Μάλικ.» Ηορχήστρα του μουσικούΜάλικ ήταν η καλύτερη τηςΟστράβας. Γυρίσαμε στηναγαπημένη μας Οστράβα,στις δουλειές μας με χαράκαι αξέχαστες αναμνήσεις.Αποχτήσαμε καινούριους φί-λους και φίλες, αλλά δεν ξε-χάσαμε και τους παλιούςπου μας περίμεναν. Ήτανκαλοκαίρι του 1955.

Πολλά παιδιά από το συγ-κρότημα παντρεύτηκαν με-ταξύ τους. Το ίδιο και οχοροδιδάσκαλός μας, οΜίλαν Κότας πήρε κοπέλααπό το συγκρότημα, τηνόμορφη Βελίκα, Σλαβομακε-δονοπούλα. Θυμάμαι, από-χτησαν δυο χαριτωμένακοριτσάκια και σήμερα μέ-

νουν στη Μπορούμπα τηςΟστράβας.

(από αριστερά: Μιχαηλί-

δου Θεοδώρα, Σοφία, Ευ-

γενία, Μαρία, Ευανθία,

Μακεδόνα)

Από τη Θεσσαλονίκη στέλνωτους εγκάρδιους χαιρετι-σμούς στο γελαστό μας δά-σκαλο και στην οικογένειάτου. Στην Οστράβα βρίσκεταικαι ο καλύτερος χορευτήςτης χορωδίας Τολέφσκι Λάμ-προς. Το ίδιο βρίσκεται στηΧραμπούφκα της Οστράβας,η καλύτερη τραγουδίστριακαι χορεύτρια της χορωδίαςμας, Μιχαηλίδου Θεοδώρα,παντρεμένη σήμερα μεΤσέχο. Εδώ στη Θεσσαλο-νίκη βρίσκεται η φίλη τηςΣοφία, άριστη επίσης χορεύ-τρια όπως επίσης και ο Γιάν-νης Σαραντόγλου από τουςκαλούς χορευτές.

(στη φωτογραφία από αρι-

στερά όρθιοι: Γιώργος, Σα-

ραντόγλου Γιάννης,

Τσιτσιλάκης Γιώργος, οι

καθήμενοι – Τολέφσκι Λάμ-

προς, Γκρεκόφσκι Τάνας,

Ποπόφσκι Βασίλ)

Θυμάμαι όταν είχε έρθει οσυγγραφέας Λουντέμης στηνΟστράβα, χόρεψε το συγ-κρότημα που υπήρχε ακόμηκαι έδωσε τα συγχαρητήριαστο Γιάννη για τη ζωντάνια

23

και το ταλέντο του. Από ταπολλά παιδιά του συγκροτή-ματος, πολλά σλαβομακεδο-νόπουλα, οι ΓκρεκόφσκιΤάνας, Κολέφσκι Νικόλας,Μαλινόφσκι Χρίστος, Ευδο-ξία, Νικόφσκα Μένκα, ΤσέναΚριστόφσκα, βρίσκονται σή-μερα στα Σκόπια. ΣτηνΑθήνα βρίσκεται η ΚαρανίκαΒαγγελιώ και η ΜακεδόναΚατσανίκου. ήταν άριστεςχορεύτριες και τραγουδί-στριες. Μέλη του συγκροτή-ματος «Γκότσε Ντέλτσεφ»βρίσκονται σήμερα σ’ όλητην Ευρώπη αλλά και στηνΑυστραλία, στον Καναδά,στην Αμερική. Όπου και ανβρίσκονται από την πατρίδαμας τους στέλνω αδελφικούςχαιρετισμούς. Το συγκρό-τημά μας έκανε πολιτισμέ-νους, κοινωνικούς καισωστούς ανθρώπους. Η χο-ρωδία μας πήρε μέρος σεόλα τα φεστιβάλ των πολιτι-κών προσφύγων στηνπρώην σοσιαλιστική Τσεχοσ-λοβακία με μεγάλες επιτυ-χίες. Παρακαλώ αν φτάσει τοπεριοδικό «Καλημέρα» σταχέρια σας, γράψτε ένα σχό-λιο, δυο λέξεις που βρίσκε-στε και τι κάνετε. Πολύ θαχαρώ.

(από αριστερά: Τολέφσκι,

Ευανθία Ντουμόφσκα,

Τάνας, Σοφία, Κριστέφσκα

Ζώγια, Τραϊκόφσκι Τράικο,

Θεοδώρα Μιχαηλίδου, Σα-

ραντόγλου Γιάννης, Καρα-

νίκα Βαγγελιώ)

Με την ευκαιρία χαιρετώ καιτα σημερινά συγκροτήματαστη δεύτερη πατρίδα μας,Τσεχία, που συνεχίζετε τιςπαραδόσεις των πρώην πο-λιτικών προσφύγων, που δενήταν άλλοι από τους γονείςσας, τους παππούδες σας,και τ’ αδέρφια σας.

Μετά το 1981 όταν φτάσαμεστη Θεσσαλονίκη κάναμεπροσπάθειες να συγκροτή-σουμε χορωδία, αλλά στά-θηκε αδύνατο. Πού αίθουσεςκαι πού άλλα προτερήματα;Αντί γι’ αυτά ψάχναμε ναβρούμε δουλειές, να βρούμεσπίτια για κατοικία και νατρέχουμε να πάρουμε τηνιθαγένειά μας, διότι πολλοίήμασταν αποκηρυγμένοι ωςΈλληνες. Κι ακόμη και σή-μερα τρέχουμε στα δικαστή-ρια για την επιστροφή τωνπεριουσιών των γονιών μας.Και να σε λένε από πάνω ότι«φύγατε εθελοντικά και πή-γατε στους ‘ληστοκομμουνι-στοσυμμορίτες’ και στησυνέχεια στο ‘σιδηρούν πα-ραπέτασμα’ και δεν τα δι-καιούσθε.»

Αυτή είναι μια αληθινή ανά-μνηση για τη δεύτερη μαςπατρίδα. Χαιρετώ τους ανα-γνώστες του «Καλημέρα»,γνωστούς και μη, κι όλες τιςφίλες και φίλους τσεχοσλο-βάκους. Ιδιαιτέρως χαιρετώτη σύνταξη του περιοδικούκαι σας προσωπικά, αγα-πητή μας Ζησάκη Τασούλα.Σας παρακαλώ πολύ να δη-μοσιευτεί το κείμενο μου στο«Καλημέρα» μαζί με τις φω-τογραφίες του συγκροτήμα-τος. Θα συγκινήσει ταπροσφυγόπουλα.

Ευχαριστώ ιδιαιτέρως τιςφίλες μου και μέλη του συγ-κροτήματος ΓΚΟΤΣΕ ΝΤΕΛ-ΤΣΕΦ που μένουν στηνΑθήνα – την Καρανίκα Βαγ-γελιώ και Κατσανίκου Μακε-δόνα, οι οποίες με βοήθησανστη συγκέντρωση του φωτο-γραφικού υλικού της χορω-δίας.

Μόλις έλαβα το «Καλημέρα»με συγκίνησε το ρεπορτάζτης Παγκόσμιας αθλήτριαςστην σφαίρα Εύα Κατσάνουπου είναι και πατριώτισσαμου, Γρεβενιώτισσα. Με εκτίμηση και βαθειά συγ-κίνηση

Καλόγερος Νίκος

Κ: Ευχαριστούμε τον Νίκο

Καλόγερο για την ενδιαφέ-

ρουσα επιστολή του και

για τις πολύτιμες φωτο-

γραφίες που μας έστειλε.

Θα προσπαθήσουμε το πε-

ριοδικό μας να φτάσει στα

χέρια των φίλων και γνω-

στών σας από το συγκρό-

τημα «Γκότσε Ντέλτσεβ».

Στο παλάτι Ποροουμπα

βρεθήκαμε με την Πασχα-

λινή Κότα, την κόρη της και

την εγγονή της. Μιλήσαμε

για τη χορωδία και το χο-

ρευτικό «Γκότσε Ντέλτσεβ»

και για τον Μίλαν Κότα, ο

οποίος δυστυχώς ήταν στο

νοσοκομείο. Ελπίζουμε

στο επόμενο τεύχος μας

να μπορέσουμε να σας πα-

ρουσιάσουμε τον Μίλαν

και την Πασχαλίνη. Στη

φωτογραφία η Πασχαλινή

με την κόρη της και την εγ-

γονή της στην Ελληνική

Ταβέρνα «Αγίου Γεωρ-

γίου» της Σοφίας Προ-

ύσαλη και Νίκου Κουλούρι

όπου έγινε η παρουσίαση

του βιβλίου «Ο Ελληνι-

σμός στην Τσεχία» της Τα-

σούλας Ζησάκη-Healey.

Αξίζει να επισκεφτείτε την

Ταβέρνα και να γευτείτε τα

φανταστικά νόστιμα φα-

γητά του σεφ Βαγγέλη Βα-

σιλάκη. Δεν το ήξερα κι

εγώ ότι ο Βαγγέλης έχει κι

άλλα ταλέντα εκτός από το

φανταστικό του μπουζούκι.

Όσο για τον άλλον σεφ,

τον Νίκο Κουλούρι, το δι-

ευθυντή του μουσικού συγ-

κροτήματος «Νίσο», παίζει

κλαρίνο, έμαθε τους

Οστραβίτες να τρων κρη-

τική κουζίνα σε ένα πολύ

κρητικό διακοσμημένο πε-

ριβάλλον με γνήσια κρη-

τικά χρώματα. Δεν είναι

μόνο η κουζίνα που θα

σας αρέσει. Τα παιδιά

έχουνε δημιουργήσει ένα

ζεστό και όμορφο περιβάλ-

λον με τις τοιχογραφίες,

τους πίνακες των δύο

αδερφών, Σοφία και

Μαρία, με ωραία ελληνική

μουσική (όλοι τους είναι

μουσικοί) που όλα αυτά

σου δημιουργούν την αί-

σθηση ότι μάλλον σε συ-

ναυλία είσαι. Είχα την

ευκαιρία και την ευτυχία να

μείνω τρεις μέρες στο πα-

λάτι Πόροουμπα και έμεινα

κατενθουσιασμένη από το

υψηλό καλλιτεχνικό και φι-

λόξενο περιβάλλον που

αυτή η παρέα προσφέρει

στην Οστράβα.

24

Πρώτη φωτογραφία η Πα-

σχαλινή και ο Μιλάν. Στη

δεύτερη φωτογραφία η Πα-

σχαλινή με την κόρη και

εγγονή της στην Ταβέρνα

«Αγίου Γεωργίου» και

στην τρίτη φωτογραφία η

Τασούλα με τον επιτυχη-

μένο Έλληνα επιχειρημα-

τία, Νίκο Μούμουλου

μπροστά από την τοιχο-

γραφία της Σοφίας και Μα-

ρίας.

Από τον Πάρη Γεωρ-

γιάδη, Θεσσαλονίκη

(επαναπατρίσθηκε το 1981

από την Τσεχοσλοβακία)

(Ο Πάρις μας έστειλε συν-

δρομή για το περιοδικό

μας και συνδρομή για να

γίνει μέλος της Ελληνικής

Κοινότητας Πράγας. Τον

ευχαριστούμε και ελπί-

ζουμε να συνεχίσει την

επαφή μαζί μας. Για μας

είναι συγκινητικό όταν

παίρνουμε τέτοιες επιστο-

λές με το «θυμάμαι» των

Ελλήνων που επαναπατρί-

σθηκαν και ακόμα δεν ξε-

χνάνε την

Τσεχοσλοβακία/Τσεχία.

Στη φωτογραφία ο Πάρις

με τη συντρόφισσα του

Αθηνά και πάλι στην

Πράγα…)

Τασούλα Καλησπέρα,

Καταρχήν χάρηκα για τηναπάντηση σου. Ήρθαμεστην Ελλάδα οικογενειακώςτο 1981 όπως και οι περισ-σότεροι από εμάς. Τότεήμουν 10 χρονών και αυτόπου μπορώ να σου πω ότιαν και μικρός θυμάμαι πολλάπράγματα, κυρίως τα λίγαχρόνια του σχολείου αλλά και

την απλή καθημερινότητα.Αυτό που θυμάμαι σαν παιδίστην Τσεχοσλοβακία ήταν τησύγκριση που έκανα κάθεμέρα ανάμεσα στην Τσεχοσ-λοβακία και την Ελλάδα τιςπρώτες μέρες του επαναπα-

τρισμού. Το σχολείο, τουςχώρους που έλειπαν από ταπαιδιά, την παιδεία, αλλά δυ-στυχώς και το ρατσισμό τωνντόπιων (Ελλήνων). Νομίζωότι η πορεία όλων των Ελλή-νων που επαναπατρίσθηκανήταν δύσκολη. Η άμεση προ-σαρμογή στο νέο σύστημαγια εμάς ήταν μονόδρομος.Ξέρεις πως οι γονείς μαςήταν μαχητές της ζωής καιδεν αρκούσαν παρά μόνολίγα χρόνια για να αφομοι-ωθούμε πλήρως σε όλουςτους τομείς της ελληνικήςκοινωνίας. Σήμερα ζούμεστην Ελλάδα σαν να μην εί-χαμε έρθει ποτέ από το εξω-τερικό. Η κατάσταση βέβαιατου ’80 με σήμερα είναι πολύδιαφορετική. Ο ρυθμός τηςελληνικής καθημερινότητας

είναι απερίγραπτος και αυτήείναι μια μεγάλη διαφορά μετην Τσεχία. Επίσης πιστεύωπως ο Τσέχος σήμερα κάνειπιο ποιοτική ζωή από τονΈλληνα και απολαμβάνει τιςυπηρεσίες και την κρατικήμέριμνα έστω και μετά τηναλλαγή του συστήματος πουκράτησε πολλά από τα καλάπου είχε. Σίγουρα η Τσεχίαέχει αλλάξει, έχει κρατήσειόμως την ίδια νοοτροπία σεότι αφορά τις ανθρώπινεςαξίες και ιδανικά, χωρίς ναλείπουν και οι εξαιρέσεις, βέ-βαια. Από την Ελληνική Κοι-νότητα της Κάρβιναςθυμάμαι τους χορούς, τουςγάμους, αλλά και τα ελληνικάστέκια που με έπαιρνε ο πα-τέρας μου. Το μήνυμα πουθέλω να στείλω σε όλουςτους Έλληνες είναι πως δενπρέπει να ξεχνούν την ιστο-ρία όπως και την καταγωγήτους και να σέβονται τουςαγώνες και τη θυσία τωνπρογόνων τους. Στις φωτο-γραφίες: τα παιδιά του Πάρηκαι της Αθηνάς, ο Πάρης μετην αδερφή του Άννα σε μιαέκθεση στην Οστράβα το1980, είναι 8 ετών και ο Γε-ωργιάδης Παναγιώτης σ’ έναπορτραίτο από την ιστορικήπερίοδο. Ήταν χρόνια μέλοςτου ΚΚΕ, πρόεδρος της το-πικής οργάνωσης της Κάρβι-νας και αγωνιστής τηςΕθνικής Αντίστασης. Πέθανεστην Κάρβινα το 1987. Μαςγράφει ο Πάρις – «Θα ήθελανα τους κάνεις ένα μικρόαφιέρωμα προς τιμήν του γιατα ιδανικά που πίστευε. (Κ:Θα πρέπει να βρω τα στοι-χεία και να είσαι βέβαιος ότισύντομα θα κάνω το αφιέ-

ρωμα). Σ’ ευχαριστώ για τησυνδρομή σου στο περιοδικόμας και καλωσόρισες στηνΕΚ Πράγας.

Από το Σίμο Ζησάκη,

ιστορικός, από τη Φι-

λιππούπολη, Βουλγα-

ρία

Αγαπητή Καλημέρα,

Καταρχήν, θέλω να σας ευ-χαριστήσω για το πολύ εν-διαφέρον περιοδικό σας,«Καλημέρα» που το διαβάζωτακτικά εδώ και χρόνια. Κιεγώ είμαι ένα από τα παιδιάπολιτικών προσφύγων και γι’αυτό τα άρθρα που δημοσι-εύετε σχετικά με τη ζωή μαςστις πρώην Λαϊκές Δημοκρα-τίες με ενδιαφέρουν και απόιστορική πλευρά.

Επίσης θέλω να μοιραστώμε τους αναγνώστες σας με-ρικές σκέψεις για το βιβλίο-εργασία, της ΤασούλαςΖησάκη, «Ο Ελληνισμόςστην Τσεχία», το οποίοέλαβα από την Ελλάδα και τοοποίο με ένα πρωτότυποτρόπο συνεισφέρει για τηνπιο ολοκληρωμένη καισωστή μελέτη μιας σημαντι-κής ιστορικής περιόδου.

Από το περιεχόμενο στηνένατη σελίδα ήδη φαίνεται ότιη συγγραφέας χρησιμοποιείμία βασική μέθοδο της ιστο-ρικής επιστήμης - από τη γε-

νική σύνοψη των ιστορικώνδραματικών δεδομένωνπρος τις προσωπικές και σί-γουρα πολύ συγκινητικέςαναμνήσεις των ανθρώπωνπου πήραν άμεσα μέρος σεαυτό το κοινωνικό και πολι-τικό δράμα στο τέλος καιμετά του Β’ Παγκοσμίου Πο-λέμου.

Η ταξινόμηση ανάλογα μετην ηλικία, επάγγελμα, μόρ-φωση, κομματική ταυτότητα,φύλο, κτλ, των αφηγητών,όπως και τα βαθιά μελετη-μένα στοιχεία που χαρακτη-ρίζουν την ανθρώπινη καιιστορική μνήμη, επιβεβαι-ώνουν την επιστημονικήπροσέγγιση της συγγραφέαςαυτής της εργασίας. Και οιδύο μέθοδες αποδεικνύουντην προσπάθεια της να μαςπροσφέρει, να αναλύσει και

25

να ερμηνεύσει τις αναμνή-σεις των αφηγητών αντικει-μενικά και με σεβασμό γιατην ιστορική αλήθεια.

Ένα άλλο σημαντικό στοιχείοτης εργασίας είναι το επιλεγ-μένο και γενικευμένο στατι-στικό υλικό, τα αυθεντικά καιπολύτιμα ντοκουμέντα, όπωςκαι η πλούσια συλλογή φω-τογραφικού υλικού, το οποίοείναι εύστοχα συνδεδεμένομε το κείμενο. Η βιβλιογρα-φία αυξάνει ακόμα πιο πολύτην επιστημονική και μορφω-τική αξία του βιβλίυ.Η ονομαστική κατάσταση(μέχρι το 1962) των πολιτι-κών προσφύγων, οι οποίοιάφησαν την τελευταία τουςπνοή στην Τσεχοσλοβακίαέχει τη δική της συναισθημα-τική και ιστορική αξία. Η συγ-γραφέας φαίνεται ναοδηγείται από μία αρχή: Κα-νένας δεν είναι ξεχασμένος,κανενός η προσπάθεια δενπήγε χαμένη.

Από την άλλη πλευρά η συγ-γραφέας δεν κρύβει την προ-σωπική της στάση προς ταγεγονότα και προβλήματα ταοποία παρουσιάζει. Αυτό δεμειώνει την αντικειμενικότητατης παρουσίασης των ιστορι-κών γεγονότων στην εργασίατης. Γενικά, το βιβλίο μπορείνα απευθύνεται προς το πο-λιτικό φάσμα της αριστεράςστην κοινωνία, αλλά πι-στεύουμε ότι και άλλες κοι-νωνικές ομάδες μπορούν ναωφεληθούν στην προσπά-θεια τους πιο αντικειμενικά,πιο αληθινά, ίσως και πιο αν-θρώπινα να βρουν απαντή-σεις σε κάποια ζητήματααυτής της δραματικής σελί-δας της ελληνικής και ευρω-παϊκής ιστορίας.

Ναι, είναι ένα βιβλίο για τουςαπλούς ανθρώπους, οιοποίοι πήραν μέρος σε ση-μαντικά ιστορικά γεγονότα, οιοποίοι δεν έκαναν τίποτα γιατον εαυτό τους για να μείνειη μνήμη τους αιώνια. Όμωςη ζωή αυτών των ανθρώπωνδεν πρέπει να μείνει χωρίςτην προσοχή μας, χωρίς τοσεβασμό μας, χωρίς την ευ-γνωμοσύνη μας, χωρίς την

υπόκλιση μας.

Από τον Αλέξανδρο

Παπαγεωργίου, Πρό-

εδρο της ΕΚ Γιάβορ-

νικ, Τσεχία

Η Ελληνική Κοινότητα του

Γιάβορνικ

Η επίσημη ημερομηνία τηςίδρυσής της Ελληνικής Κοι-νότητας του Γιάβορνικ είναι η29 Μάρτη 2008. Οι στόχοιτης Κοινότητάς μας είναι ηανάπτυξη των κοινωνικώνκαι πολιτιστικών σχέσεων

μεταξύ των Ελλήνων πουδιαμένουν στην Τσεχία και μεόλους τους άλλους πολίτεςστη χώρα όπως και η προ-ώθηση του δικού μας πολιτι-σμού και τη συμβολή μαςστον εμπλουτισμό της κοινω-

νικής και πολιτιστικής ζωήςτου τόπου μας. Η Κοινότητάμας αποτελείται από 46μέλη, κυρίως ελληνικήςεθνότητας, Τσέχοι και πολίτεςάλλων εθνοτήτων. Δεν είναιμόνο Έλληνες μέλη, αλλά καιπολίτες οι οποίοι αγαπούντον ελληνικό μας πολιτισμό.Πρόεδρος της Κοινότηταςεκλέχτηκε ο Αλέξανδρος Πα-παγεωργίου και αντιπρό-εδρος ο ΛαοκράτηςΠαπαδόπουλος.

Η πρώτη εκδήλωση της Κοι-νότητας ήταν η συμμετοχήμας στην έκθεση εικόνων μετον τίτλο «Η εικόνα το παρά-θυρο προς τον ουρανό» στοΒοντνι Τβρζι στην πόλη Γέ-σενικ στην οποία συμμετεί-χαμε με ελληνικέςπαραδοσιακές στολές ραμ-μένες από μας, με το μικρόχορευτικό μας συγκρότηματο οποίο παρουσίασε ελληνι-κούς παραδοσιακούς χορούςκαι με ελληνικά φαγητά καιπροϊόντα. Συνεχίσαμε τις εκ-δηλώσεις μας με τον εορτα-σμό του ελληνικού Πάσχα(3.5.2008) στο Ούχελνε μεένα πλούσιο πρόγραμμα τουχορευτικού συγκροτήματόςμας και βέβαια με το ψήσιμοαρνιών. Στη διάρκεια του2008 δημιουργήσαμε μια πε-τυχημένη στενή συνεργασίαμε την ΕΚ του Σούμπερκ και

με το χορευτικό τους συγ-κρότημα «Καλλιόπη». Γιαπρώτη φορά παρουσιάσαμεμαζί ένα πλούσιο πρό-γραμμα με τα χορευτικά τωνδύο Κοινοτήτων στις Ήμερεςτου Γιάβορνικ» στις7.6.2008. Παρελάσαμε με τιςελληνικές στολές και με τηνπρώτη ελληνική σημαία απότα χρόνια του ερχομού τωνΕλλήνων στην Τσεχοσλοβα-κία, στο χωριό Βιτνάβα.

Από τις 6 – 15 Αυγούστου2008 διοργανώσαμε εκ-δρομή στην περιοχή της Λε-πτοκαρυάς στην Ελλάδα. Γιατα 60χρονα από τον ερχομότων παιδιών του ελληνικούεμφυλίου πολέμου στην Τσε-χοσλοβακία (1948) διοργα-νώσαμε έκθεσηφωτογραφίας στο Πολιτι-στικό Κέντρο του Γιάβορνικ

στις 17.8.2008. Στις15.11.2008 γιορτάσαμε τηνεθνική επέτειο του «ΟΧΙ».

Φέτος, 2009 γιορτάσαμε τηνεθνική μας επέτειο της 25ηςΜαρτίου την οποία συνδυά-

σαμε με τον εορτασμό τουΠάσχα στην αίθουσα ΜπίλεμΠοτότσε. Ακόμα από 24Απρίλη αρχίσαμε τις πρόβεςγια τον εορτασμό της «ελλη-νικής Πρωτομαγιάς» με τοκαινούργιο χορευτικό μαςσυγκρότημα με 10 ενήλικεςκαι τέσσερα παιδιά. ΤηνΠρωτομαγιά διοργανώσαμεμια εκδήλωση με ελληνικόπεριεχόμενο – με ελληνικούςχορούς, τραγούδια και μου-σική του χορευτικού μας, τουχορευτικού του Σούμπερκ,και το χορευτικό από τη Θεσ-

σαλονίκη το οποίο το κάλεσεο πρώην πολίτης του Γιά-βορνικ, Στάθης Σοπρανίδης,ο οποίος επαναπατρίσθηκεκαι σήμερα ζει στο Κιλκίς,Ελλάδα. Ήταν μια πολύ πε-τυχημένη εκδήλωση, η οποίαμάζεψε όλους τους πολίτεςτου Γιάβορνικ και τα περί-χωρα στην κεντρική πλατείακαι πάρκο για να απολαύ-σουν την ελληνική μας κου-ζίνα, τους χορούς μας και ταελληνικά προϊόντα. Αυτή ηεκδήλωση είχε μεγάλη επιτυ-χία και ελπίζουμε ότι θα ακο-λουθήσουν και άλλες τέτοιεςεκδηλώσεις με τη συμμετοχήκαι συνεργασία όλων τωνμελών των κοινοτήτων καιφίλων του ελληνικού πολιτι-σμού στην Τσεχία.

26

Αξέχαστοι για πάντα

στην Τσεχοσλοβακία

Στο βιβλίο του Πολυχρόνη Χαρατσίδη, Πράγα 1982, «Οι

πολιτικοί πρόσφυγες στην Τσεχοσλοβακία» στο κεφά-

λαιο «Αξέχαστοι για πάντα στην Τσεχοσλοβακία» δημο-

σιεύονται πάνω από 2.000 ονόματα συμπατριωτών μας

που άφησαν την τελευταία τους πνοή στην Τσεχοσλο-

βακία από την άφιξη τους το 1949 μέχρι το 1982. Αρκετοί

αναγνώστες μας, μας γραφούν για να βρουν στοιχεία για

τους δικούς τους. Εμείς συνεχίζουμε τη δημοσίευση των

ονομάτων αυτών, ελπίζοντας ότι τα στοιχεία που μας

δίνει ο Π. Χαρατσίδης είναι σωστά. Σ’ αυτό το τεύχος δη-

μοσιεύουμε τα ονόματα που αρχίζουν με τα γράμματα

«Π», «Ρ» και «Σ». Ευχαριστούμε τους αναγνώστες που

μας στέλνουνε τα ονόματα των συγγενών τους. Αυτά θα

δημοσιεύονται σε ξεχωριστή σειρά.

ΑΞΕΧΑΣΤΟΙ ΣΤΗ ΦΙΛΟΞΕΝΗ ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΗ

ΤΣΕΧΟΣΛΟΒΑΚΙΑ

Σελ. 305 – 409

Αρκετοί από μας που βρήκαν πολιτικό άσυλο στη σοσιαλιστική Τσε-χοσλοβακία θα μείνουν για πάντα αξέχαστοι σ’ αυτήν την φιλόξενηχώρα. Για όλους αυτούς που αναπαύονται στις διάφορες παροικίες,το λαϊκό κράτος έστησε συμβολικά μνημείο στο Τέχονιν, πρώην γη-ροκομείο, όπου θάφθηκαν οι πρώτοι νεκροί.

Στους συναγωνιστές,

Που πολέμησαν ενάντια στις μουσολινικές ορδές, αγνίσθηκαν μεαυταπάρνηση στην μεγαλειώδη Εθνική Αντίσταση του ΕΑΜ, μάτω-σαν από τις τάξεις του θρυλικού ΕΛΑΣ τους βάρβαρους φασίστεςκαταχτητές και αντιστάθηκαν αποφασιστικά στην αγγλοαμερικανικήεπέμβαση, για τη λευτεριά, τη δημοκρατία και την προκοπή της Πα-τρίδας.

Στους συντρόφους μας,

Που δούλεψαν με όλη τη ψυχή τους για την ανοικοδόμηση της νέαςσοσιαλιστικής κοινωνίας στην Τσεχοσλοβακία και πάλεψαν ανυπο-

χώρητα να γυρίσουν στην Πατρίδα.

Στ’ αδέρφια μας,

Που δεν πρόλαβαν να ατενίσουν την ιδιαίτερη πατρίδα τους, να τα-φούν σ’ ένα μέτρο γης, γιατί τους το αρνήθηκε η μισαλλόδοξη δεξιάκαι στα παιδιά και τους νέους που δεν πρόλαβαν να γνωρίσουν την

Πατρίδα που λαχταρούσαν. Σ’ όλους αυτούς που θα μείνει αιώνια ημνήμη τους αφιερώνεται αυτό το έργο. Προσπαθήσαμε να μνημο-νεύσομε όλους στο προσκλητήριο που παραθέτομε σαν παράρ-

τημα. Μα τη μοίρα τους ακολουθούν κι άλλοι και ο κατάλογος θαμείνει ασυμπλήρωτος. Αν κανένας ως τώρα μας διέφυγε, ακόμη καιγια τα αθέλητα λειψά ή ανακριβή στοιχεία που θα’ χομε, ζητάμε συ-γνώμη από τους δικούς τους και όλους τους αγωνιστές.

ΛΛάτσος Γεώργιος, γεν. 1848, πεθ. 16.10.1952, γηροκομείο ΤέχονινΛαδά Ελένη, γεν. 1905, Όρμα, Πέλλης, πεθ. 28.3.1975,

Μπούρκβιζ, Μπρούνταλ

Λαγονίκα Παρασκευούλα, γεν. 1879, πεθ. Νίφτσι Χραντ, ΜπρούνταλΛαγονίκας Γεώργιος, γεν. 1952, πεθ. 4.11.1952, ΤσεχοσλοβακίαΛαγονίκας Γιάννης, γεν. 1940, Αιμιλιανό, Γρεβενών, πεθ. 5.8.1964,

Ντίφτσι Χραντ, Μπρούνταλ Λιάκος Θανάσης, γεν. 1881, πεθ. 1.12.1952, γηροκομείο Τέχονιν

Λαϊδής Βασίλης, γεν. 1895, πεθ. 21.6.1968, γηροκομείο ΣυροβίτσεΛάμπρος Θεόδωρος, γεν. 1920, πεθ. 30.5.1950, ΟπάβαΛαμπροπούλου Στεριανή, γεν. 1885, Πεύκο, Καστοριάς, πεθ. 11.8.1961,

Ρέιβιζ, ΓέσενικΛάμπρου Ευδοξία, γεν. 1896, Λιβαδοτόπι, Καστοριάς, πεθ. ΤσεχοσλοβακίαΛάμπρου Ζήσης, γεν. 1949, πεθ. 18.3.1950,

στο σανατόριο Πρόσετσνιτσε, Χρούντιμ

Λαβόβσκυ Γεώργιος, γεν.1912, Μικρολίμνη, Φλωρίνης, πεθ. 29.9.1972,ΤρούτνοβΛαβόβσκυ Χρήστος, γεν. 1938, Πυξό, Φλωρίνης, πεθ. 28.4.1976, ΓιάβορνικΛασπά Κατερίνη, γεν. 1904, πεθ. 1.2.1951, ΟπάβαΛασπίδου Σοφία, γεν. 1894, πεθ. 3.11.1958, ΤσεχοσλοβακίαΛαβάσης Χαραλάμπος, γεν. 1901, Λαχανόκαστρο, Πογωνίου, πεθ. 14.1.1979, ΜικουλόβιτσεΛαβασίου Κεβρεκή, γεν. 1872, πεθ. 19.12.1950, ΜίκουλοβΛαζαρίδης Αλέξανδρος, γεν. 1913, πεθ. 24.6.1972, ΜπρνοΛαζαρίδης Κυριάκος, γεν. 1901, Νέο Κάυκασο, Φλωρίνης, πεθ. 14.4.1976, ΓέσενικΛαζαρίδης Κοσμάς, γεν. 1884, πεθ. 24.10.1949, ΠράγαΛαζαρίδης Παρασκευάς, γεν. 1877, πεθ. 25.1.1972, ΒιτνάβαΛαζαρίδης Βασίλειος, γεν. 1888, πεθ. 1964, ΑλμπρεχτίτσεΛαζαρίδου Κυριακή, γεν. 1887, πεθ. 9.6.1975, ΒιτνάβαΛαζόπουλος Απόστολος, γεν. 1905, Βορεινό, Πέλλης,πεθ. 24.1.1959, ΚρνοβΛελιφάνη Λέλικα, γεν. 1895, Άγιο Γερμανό, πεθ. Στο Χόρνι ΜάρσοβΛεμπάμη Ντόνκα, γεν.1908, Σεδίνα, Φλωρίνης, πεθ. 16.3.1974, ΟστράβαΛεμονίδης Νικόλαος, γεν. 1884, πεθ. 18.4.1970, ΤρνάβαΛεωνίδης Νικόλαος, γεν. 1888, Πυξό, Φλωρίνης, πεθ. 24.8.1973, ΒιτνάβαΛεωνίδου Δάφνη, γεν. 1880, Πλατύ, Φλωρίνης, πεθ. 24.7.1957, ΒιτνάβαΛεωντίδης Δαβίδ, γεν. 1892, πεθ. 1952, ΤσεχοσλοβακίαΛευτάρα Μαρία, γεν. 1900, πεθ. 23.11.1953, ΤσεχοσλοβακίαΛιαμπίκη Ελένη, γεν. 1885, πεθ. 5.10.1954, ΤσεχοσλοβακίαΛιάκου Χρυσάνθη, γεν. 1931, Κάτω Ιδρούσα, πεθ. 6.8.1967, ΜπρούνταλΛιάκου Μαρία, γεν. 1882, Ομορφοκκλησιά, Καστοριάς, πεθ… ΤσεχοσλοβακίαΛιάκου Στεργιανή, γεν. 1895, Τσούκα, πεθ. Φλεβάρη, 1957, ΟστράβαΛιάπης Χρήστος, γεν. 1927, πεθ. 8.6.1953, Ούστι ναντ ΟρλιτσίΛιάβας Σωτήρης, γεν. 1893, Γιαννοχώρι, Καστοριάς, πεθ. 30.6.1973,

Τσεχοσλοβακία

Λίτσος Δημήτριος, γεν. 1900, Πεύκο, Καστοριάς, πεθ. 16.10.1968, Γιάνοβ, Μπρούνταλ

Λίτσος Παναγιώτης, γεν. 1887, πεθ. 29.7.1972, Ρέιβιζ, Γέσενικ

Λύκος Σωτήρης, γεν. 1920, Νότια, Πέλλης, πεθ. 11.3.1968, Οστράβα

Λιμπεράκη Αθηνά, γεν. 1880, πεθνν. 14.5.1954, ΤσεχοσλοβακίαΛιόλια Δέσποινα, γεν. 1880, Κοτύλη, Καστοριάς, πεθ. … Ζλάτε Χόρυ

Λιόλια Αικατερίνη, γεν. 1876, Βράχο, Καστοριάς, πεθ. 18.3.1960,

Χόρνι Ούντολι

Λιόλια Στεριανή, γεν. 1908, Πεύκο, Καστοριάς,πεθ. 27.10.1977, Αλμπρεχτίτσε

Λιόλια Ουρανία, γεν. 1942, πεθ. 1952, Μπίλα Βόντα

Λιόλια Ευαγγελία, γεν. 1882, πεθ. 24.12.1951, Τσεχοσλοβακία

Λιόλιας Δημήτριος, γεν. 1933, Βράχος, Καστοριάς,

πεθ. Αύγουστο, 1965, Χολτσοβίτσε, ΜπρούνταλΛιόλιας Χρήστος, γεν. 1904, Βράχο, Καστοριάς,

πεθ. 2.8.1977, Χολτσοβίτσε, Μπρούνταλ

Λιόλιας Ζήσης, γεν. 1876, Περιστερά, Καστοριάς,

πεθ. 13.12.1964, Χόρνι ΟύντολιΛυστρίδης Αντώνης, γεν. 1875, Νεοχώρι,πεθ. 5.2.1959, γηροκομείο ΤέχονινΛίτα Δέσποινα, γεν. 1890, Ζιάκκα, Γρεβενών,

πεθ. 21.10.1964, ΤσεχοσλοβακίαΛίτα Δέσποινα, γεν. 1894, Ζιάκκα, Γρεβενών, πεθ. 27.1.1971, Κρνοβ

Λιούμη Νεράντζα, γεν. 1892, Φλάμπουρο, Καστοριάς,πεθ. 28.5.1966, ΒρμπνοΛιούτας Δήμος, γεν. 1922, Αρναία, Χαλκιδικής, πεθ. 3.6.1964, ΠράγαΛογδανίδης Παναγιώτης, γεν. 1880, πεθ. 21.5.1963, γηροκομείο Συροβίτσε

Λόης Γεώργιος, γεν. 1897, Αγιόφυλλο, Καλαμπάκας, πεθ. 4.11.1973, ΚρνοβΛόλα Μάρθα, γεν. 1922, πεθ. 23.6.1950, Γιάβορνικ

Λόλα Ξάνθω, γεν. 1897, πεθ. 9.6.1980, Γίντριχοβ, ΜπρούνταλΛόλας Γεώργιος, γεν. 1895, Ζώνη, Κοζάνης,πεθ. 27.3.1970, Γίντριχοβ, ΜπρούνταλΛόλας Κώστας, γεν. 1937, Φιλιππαίους, Γρεβενών,

πεθ. 4.12.1967, ΜπρατισλάβαΛουλάκης Γεώργιος, γεν. 1887, Εφταχώρι, Καστοριάς, πεθ. 27.12.1976, γηροκομείο Συροβίτσε

Λουλούδη Ανάστα, γεν. 1918, πεθ. 7.6.1977, ΟλόμοουτςΛουπείδης Πρόδρομος, γεν. 1902, πεθ. 31.3.1980, ΚρνοβΛουπείδου Ελένη, γεν. 1910, πεθ. 25.3.1980, Χαβίρζοβ, Οστράβα

Λασπίδης Γιάννης, γεν. …, πεθ. 15.9.1978, γηροκομείο ΣυροβίτσεΛαζαρίδης Αβραάμ, γεν. 1888, Σέρβια, Κοζάνης, πεθ. … ΜπρνοΛιούμπας Γιάννης γεν. 1916, Μακροχώρι, Λαρίσης, πεθ. 5.6.1970, ΤρούτνοβΛάμπρου Πέτρος, γεν. 1925, Συκαριά, Λαρίσης,πεθ. 18.7.1981, Χράντετς Κράλοβε

ΠΠαγιαννίδης Ηλίας, γεν. 1887, Αμάραντα, Κιλκίς, πεθ. 16.12.1964, ΜπρνοΠάτσης Χρήστος, γεν. 1884, πεθ. 16.7.1965, Κρνοβ

Παγιώτα Ελένη, γεν. 1870, πεθ. 31.1.1953, γηροκομείο Τέχονιν

27

Πακοπούλου Ελένη, γεν. 1850, πεθ. 7.2.1950, ΣβατομπόρζιτσεΠαλανιάρης Αναστάσιος, γεν. 1889, πεθ. 12.2.1950, ΤσεχοσλοβακίαΠαλάσιου Μαρία, γεν. 1882, πεθ. 1.3.1976, ΦρένστατΠαναγιωτίδης Γεώργιος, γεν. 1899, πεθ. 11.12.1970, ΣούμπερκΠαντσάρη Ασπασία, γεν. 1935, Σκοπό, Φλωρίνης, πεθ. 15.4.1960, ΣιλχερόβιτσεΠανταζή Δέσποινα, γεν. 1890, Χρυσή, Καστοριάς, πεθ. 30.4.1976, ΤσεχοσλοβακίαΠανταζή Μαρίκα, γεν. 1959, πεθ. 16.8.1968, ΚρνοβΠανταζής Γιάννης, γεν. 1893, πεθ. …, ΤσεχοσλοβακίαΠανταζής Οδυσσέας, γεν. 1893, πεθ. Κράσνε Λόουτσκυ, ΜπρούνταλΠαντελιάδης Στέφανος, γεν. 1940, πεθ. 8.5.1949, Μαριάνσκε ΛάζνεΠαντή Μαλάμω, γεν. 1943, πεθ. 1950, ΟύντσινΠαντής Απόστολος, γεν. 1954, πεθ. 1956, ΦρένστατΠαντουλάρης Κώστας, γεν. 1876, Πάνω Περιβόλι, Καστοριάς, πεθ. …, ΤσεχοσλοβακίαΠαντούλη Όλγα, γεν. 1903, Αυγή, Καστοριάς,πεθ. 16.10.1957, ΤσεχοσλοβακίαΠαντούλη Στεργιανή, γεν. 1882, πεθ. 19.1.1953, γηροκομείο ΤέχονινΠαντούλης Φώτης, γεν. 1880, πεθ. 28.4.1953, γηροκομείο ΤέχονινΠανές Κώστας, γεν. 1909, Γέρμα, Καστοριάς, πεθ. 28.5.1973, ΤσεχοσλοβακίαΠανός Κώστας, γεν. 1932, Λευκή, Καστοριάς, πεθ. 12.4.1961, ΤσεχοσλοβακίαΠανός Στέργιος, γεν. 1875, πεθ. 15.2.1953, ΚρνοβΠανός Βαγγέλης, γεν. 1951, πεθ. 1952, ΓέσενικΠανταγγέλου Αλεξάνδρα, γεν. 1878, πεθ. 1958, ΛίμπιναΠανταγγέλου Γεώργιος, γεν. 1868, πεθ. 1959, ΛίμπιναΠαντελιάδης Γιάννης, γεν. 1910, πεθ. 2.9.1975, ΜπρνοΠαπά Χαρίκλεια, γεν. 1913, Νότια, Πέλλης, πεθ. 9.7.1975, ΓιάμπλονετςΠαπαντωνίου Θεοδόσης, γεν. 1875, πεθ. 28.12.1953, Πετροβίτσε

Παπαδάκη Σταμούλα, γεν. 1883, πεθ. Πετροβίτσε

Παπαδάκης Πασχάλης, γεν. 1935, Άνω Κλεινές, Φλωρίνης, πεθ. 7.5.1980, Τσεχοσλοβακία

Παπδάκης Ζήσης, γεν. 1881, πεθ. 23.7.1965, Πετροβίτσε

Παπαδαμάκης Δημήτριος, γεν. 1896, πεθ. 20.7. 1978, Τρίνετς

Παπαδημητρίου Ευαγγελία, γεν. 1878, πεθ. 11.1.1953, ΚρνοβΠαπαδημητρίου Γιάννης, γεν. 1922, Αηγινή, Αλμυρού,

πεθ. 11.4.1975, Τσεχοσλοβακία

Παπαδόπουλος Αθανάσιος, γεν. 1917,

πεθ. 23.7.1980, Μπούκοβα, ΣούμπερκΠαπαδόπουλος Ευστράτιος, γεν. 1911, πεθ. 2.10.1952, Τσεχοσλοβακία

Παπαδόπουλος Δημήτριος, γεν. 1936, Αετολόφο, Κομοτηνής,

πεθ. 10.10.1967, Τσεχοσλοβακία

Παπαδόπουλος Φώτης, γεν. 1885, πεθ. …., Τσεχοσλοβακία

Παπαδόπουλος Γεώργιος, γεν. 1879, πεθ. 23.7.1970, ΤσεχοσλοβακίαΠαπαδόπουλος Γεώργιος, γεν. 1899, πεθ. 26.3.1970, Γέσενικ

Παπαδόπουλος Χρήστος, γεν. 1880, πεθ…., Τσεχοσλοβακία

Παπαδόπουλος Χρήστος, γεν. 1890, Ασπρονέρι, Καστοριάς,

πεθ. 18.8.1973, ΤσεχοσλοβακίαΠαπαδόπουλος Ηλίας, γεν. 1908, πεθ. 19.8.1973, Οστράβα

Παπαδόπουλος Κυριάκος, γεν. 1875, πεθ. 23.3.1951, Γιάβορνικ

Παπαδόπουλος Κώστας, γεν. 1926, Ποταμιά, Κιλκίς, πεθ. 1962, ΟστράβαΠαπαδόπουλος Λάζαρος, γεν. 1900, πεθ. 26.4.1975, Ντίφτσι Χραντ, ΜπρούνταλΠαπαδόπουλος Μιχάλης, γεν. 1908, πεθ. 26.4.1950, Τσεχοσλοβακία

Παπαδόπουλος Παπαϊωάννης, γεν. 1879, Κοτύλη, Καστοριάς,

πεθ. 16.5.1960, Ζλάτε χόριΠαπαδόπουλος Παύλος, γεν. 1904, πεθ. 21.6.1953, Ούστι ναντ Ορλιτσί

Παπαδόπουλος Ράλλης, γεν. 1900, πεθ. 29.5.1980, ΟστράβαΠαπαδόπουλος Βασίλης, γεν. 1891, Νίκη, Φλωρίνης,

πεθ. 10.9.1964, ΓέσενικΠαπαδόπουλος Σάββας, γεν. 1873, πεθ. 10.3.1963, Πετροβίτσε

Παπαδοπούλου Αναστασία, γεν. 1882, πεθ. 12.11.1949, ΜπρατισλάβαΠαπαδοπούλου Ελένη, γεν.1880, Γοργόπη,

πεθ. 28.2.1952, γηροκομείο, ΤέχονινΠαπαδοπούλου Ελπίδα, γεν. 1895, Νίκη, Φλωρίνης,

πεθ. 20.7.1966, ΓέσενικΠαπαδοπούλου Νίκη, γεν. 1946, πεθ. 1950, Σούμπερκ

Παπαδοπούλου Ολυμπία, γεν. 1888, πεθ. 7.12.1968, ΓέσενικΠαπαδοπούλου Τριανταφυλλιά, γεν. 1879,

πεθ. 1.1.1952, γηροκομείο ΤέχονινΠαπαδοπούλου Βικτωρία, γεν. 1887, Δίλοφο, Βοΐου, πεθ. 27.12.1974, Κρνοβ

Παπαγεωργίου Ανθούλα, γεν. 1949, πεθ. 1950, ΜίκουλοβΠαπαγεωργίου Γιάννης, γεν. 1885, πεθ. 21.12.1951, Οπάβα

Παπαγεωργίου Γιάννης, γεν. 1878, Κυδωνιές, Γρεβενών, πεθ. 6.8.1973, ΚρνοβΠαπαγεωργίου Γιάννης, γεν. 1897, Κυπαρίσσι, Γρεβενών,

πεθ. 10.4.1960, ΚρνοβΠαπαγεωργίου Στυλιανή, γεν. 1878, Κυδωνιές, Γρεβενών, πεθ. 6.4.1958, Κρνοβ

Παπαϊωάννου Βελίκα, γεν. 1904, Βατοχώρι, Καστοριάς, πεθ. 15.11.1979, ΓιάμπλονετςΠαπαϊωάννου Αθηνά, γεν. 1890, πεθ. 18.1.1950, Πράγα Παπαγιάννη Πέτρος, γεν. 1909, Λέχοβο, Φλωρίνης, πεθ. 19.5.1980, ΤρούτνοβΠαπαϊωάννου Χρήστος, γεν. 1904, Ζιάκα, Γρεβενων, πεθ. 8.8.1966, ΚρνοβΠαπακυριάκου Γενοβέφα, γεν. 1928, πεθ. 19.2.1951, Νόβυ ΜπύντζοβΠαπακωνσταντίνου Πασχάλης, γεν.1888, Περιβόλι, πεθ. 20.7.1964, ΚάρβιναΠαπαλαζαρίδης Αβραάμ, γεν. 1905, πεθ. 1.3.1977, ΚρνοβΠαπαλαζαρίδης Σάββας, γεν. 1903, πεθ. 12.2.1958, ΜπρνοΠαπαρίζος Αναστάσιος, γεν. 1895, πεθ. 26.1.1956, ΤσεχοσλοβακίαΠαπαλαζαρίδου Αλεξάνδρα, γεν. 1891, πεθ. 13.12.1967, ΚρνοβΠαπαναστασίου Κυράτσω, γεν. 1898, Σπήλαιο, Καστοριάς, πεθ. 15.5.1969, γηροκομείο ΣυροβίτσεΠαπαρίζος Γεώργιος, γεν. 1947, πεθ. 1951, Ρέϊβις, ΓέσενικΠαπαρίζου Αγόρω, γεν. 1898, πεθ. 7.7.1953, ΤσεχοσλοβακίαΠαππάς Δημήτριος, γεν. 1904, Τσαρίτσανη, Ελασσόνας, πεθ. 18.1.1971, ΟστράβαΠαππάς, Γεώργιος, γεν. 1904, Ξυνόνερο, φλωρίνης, πεθ. 6.4.1971, γηροκομείο ΣυροβίτσεΠαπασχάλη Αθηνά, γεν. 1947, πεθ. 1950, ΜπεχάρζοβΠαπασταθοπούλου Ειρήνη, γεν. 1896, πεθ. 11.7.1972, ΓέσενικΠαπαστεργίου Δέπσοινα, γεν. 1889, πεθ. 19.4.1957, Πισκορζοβ, ΜπρούνταλΠαπαθεοδώρου Δημήτριος, γεν. 1890, Ζιάκα, Γρεβενών, πεθ. 16.12.1966, ΑλμπρεχτίτσεΠαπαθεοδώρου Ζώγια, γεν. 1885, Ζιάκα, Γρεβενών, πεθ. 14.6.1977, ΑλμπρεχχτίτσεΠαπαθεοδώρου Ευαγγελία, γεν. 1877, πεθ. 21.5.1971, ΤσεχοσλοβακίαΠαπαθεολόγου Νίκος, γεν. 1905, πεθ. 5.2.1974, Μπρίντλιτσνα, Μπρούνταλ

Παπατόλιος Θανάσης, γεν. 1887, Γρεβενά,

πεθ. 6.7.1960, γηροκομείο ΤέχονινΠαπαθωμά Δέσποινα, γεν. 1870, Μεσολούρι, Γρεβενών,

πεθ. …, Τσεχοσλοβακία

Παπαβασιλείου Δέσποινα, γεν. 1939, Γέρμα, Καστοριάς,

πεθ. 14.9.1962, ΤσεχοσλοβακίαΠαπαβασιλείου Βασίλης, γεν. 1915, Ρολολείβος,

πεθ. 14.11.1963, Τσεχοσλοβακία

Παπαζήση Βάγια, γεν. 1894, Καστανόφυτο, Καστοριάς,

πεθ. …, ΤσεχοσλοβακίαΠαπάζογλου Λεμονιά, γεν. 1894, Ελληνοχώρι, πεθ. 12.3.1976, Οστράβα

Παπάζογλου Θανάσης, γεν. 1892, Ελληνοχώρι, πεθ. 19.8.1975, Οστράβα

Παπιδάκη Ελισσάβετ, γεν. 1899, πεθ. 23.11. 1960, Τσεχοσλοβακία

Παπιδάκης Θανάσης, γεν. 1884, πεθ. Δεκέμβρη, 1959, Τσεχοσλοβακία

Παπουτσάκης Κώστας, γεν.1917, Λευκίμη, Σουφλίου, πεθ. 25.6.1978, Αλμπρεχτίτσε

Παπουτσής Αλέκος, γεν. 1928, πεθ. 14.6.1951, Οπάβα

Παπουλίδου Σοφία, γεν. 1935, πεθ. 28.6.1954, Τσεχοσλοβακία

Παπούρα αλεξάνδρα, γεν. 1883, Νεστόριο, Καστοριάς, πεθ. 21.5.1972, Τσεχοσλοβακία

Παρεσίδης Αργύρης, γεν. 1933, Κυανή, Έβρου,

πεθ. 22.5.1960, ΤσεχοσλοβακίαΠαρασκευάς Παρασκευάς, γεν. 1898, Άγιο Βλάσιο, πεθ. 26.6.1971, ΤσεχοσλοβακίαΠαρασκευαΐδου Ανατολή, γεν. 1889, πεθ. 7.9.1956, Τσεχοσλοβακία

Παρασκευόπουλος Παντελής, γεν. 1900, πεθ. 1955, Τσεχοσλοβακία

Παρασκευοπούλου Χρυσάνθη, γεν. 1909, πεθ. 20.2.1978, ΤσεχοσλοβακίαΠαρτσαλίδης Αθανάσιος, γεν. 1892, πεθ. 20.9.1954, Τσεχοσλοβακία

Παρτσαλίδης Στέφανος, γεν. 1895, πεθ. 21.12.1972, ΟστράβαΠαρτσαλίδου άννα, γεν. 1899, πεθ.2.4.1971, Τσεχοσλοβακία

Παρτσαλίδου Όλγα, γεν. 1900 πεθ…., ΤσεχοσλοβακίαΠαρίση Αναστασία, γεν. 1870, πεθ. 12.21961, Τσεχοσλοβακία

Παρλαπάνη Κωνσταντίνα, γεν. 1904, Περιβόλη, Καστοριάς,

πεθ. 23.4.1969, ΤσεχοσλοβακίαΠαρθενόπουλος Μιλτιάδης, γεν. 1898, πεθ. 14.1.1964, ΓιάμπλονετςΠασαλίδης Κώστας, γεν. 1898, πεθ. 14.5.1950, ΤσεχοσλοβακίαΠασαλής Τριαντάφυλλος, γεν. 1880, πεθ. 16.9.1952, γηροκομείο Τέχονιν

Πασαλής Βασίλης, γεν. 1889, πεθ. 17.3.1950, ΜπρνοΠάσχος Πασχάλης, γεν. 1874, πεθ. 30.3.1951, ΓιάβορνικΠάσχου Ευδοξία, γεν. 1880, πεθ. 21.7.1951, γηροκομείο Τέχονιν

Πασιά Ασπασία, γεν. 1903, Δοτσικό, Γρεβενών, πεθ. 17.5.1975, ΚρνοβΠασιάς Μιλτιάδης, γεν. 1903, Δοτσικό, Γρεβενων, πεθ. 16.12.1967, ΚρνοβΠασχαλίδου Αναστασία, γεν. 1900, Νεό Καύκασο, Φλωρίνης, πεθ. 14.3.1974, γηροκομείο Συροβίτσε

Παταρίδης Θωμάς, γεν. 1885, πεθ. 4.12.1952, ΚρνοβΠατελιάς Αριστοφάνης, γεν. 1865, πεθ. 24.4.1953, γηροκομείο Τέχονιν

Πατλάκας Βασίλης, γεν. 1874, Λευκίμη, Έβρου, πεθ. 26.6.1963, ΤσεχοσλοβακίαΠαυλίδης Αναστάσιος, γεν. 1910, πεθ. 1.5.1974, Τσεχοσλοβακία

Παυλίδης Δημήτριος, γεν. 1905, πεθ. …, ΤσεχοσλοβακίαΠαυλίδης Ευστάθιος, γεν. 1908, πεθ. 30.5.1974, Τσεχοσλοβακία

28

Παυλίδης Ηρακλής, γεν. 1894, πεθ. 2.8.1976, ΤσεχοσλοβακίαΠαυλίδης Συμεών, γεν. 1906, πεθ.29.6.1976, ΤσεχοσλοβακίαΠαυλίδου Χρυσούλα, γεν. 1950, πεθ. 1950, ΡουντόλτιτσεΠαυλίδου Μαρία, γεν. 1891, πεθ. …, ΤσεχοσλοβακίαΠαυλίδου Μαρία, γεν. 1956, πεθ. 25.7.1972, ΚρνοβΠαυλίδου Θεοδώρα, γεν. 1892, πεθ. 9.5.1960, ΤσεχοσλοβακίαΠετσίνης Γαρίφαλος, γεν. 1926, Πυρσόγιανη, Κονίτσης, πεθ. 21.5.1974Πέντσος Ευάγγελος, γεν. 1889, Κιλκίς, πεθ. 10.5.1954, ΤσεχοσλοβακίαΠέντσου Μαρία, γεν. 1905, πεθ. 19.4.1966, ΤσεχοσλοβακίαΠέντσου Παναγιώτα, γεν. 1890, πεθ. 28.5.1963, ΤσεχοσλοβακίαΠέκας Χρηστος, γεν. 1914, πεθ. 22.10.1973, ΤσεχοσλοβακίαΠελεκανούδης Κώστας, γεν. 1909, Αλεκοχώρι, Έβρου, πεθ. 15.5.1978Πένη Σόνια, γεν. 1879, πεθ. 14.1953, γηροκομείο ΤέχονινΠερτσακλής Γιάννης, γεν. 1879, πεθ. 21.12.1954, στην ΤσεχοσλοβακίαΠέσκος Παναγιώτης, γεν. 1900, Καματά, Φιλιατών, πεθ. 11.8.1967, ΤσεχοσλοβακίαΠετίνης Μιχάλης, γεν. 1918, Πλαγιάρι, Γιαννιτσών, πεθ. 21.2.1974, ΤσεχοσλοβακίαΠέτκου Παναγιώτα, γεν. 1935, πεθ. 27.10.1950, ΒίτκοβΠετκου Μαρία, γεν. 1886, πεθ. …, γηροκομείο ΤέχονινΠετρίδου Ελένη, γεν. 1959, πεθ. 1960, ΤσεχοσλοβακίαΠετρίδου Χριστίνα, γεν. 1892, Πυξό, Φλωρίνης, πεθ. 30.4.1964, ΤσεχοσλοβακίαΠετρίδου Μαρία, γεν. 1886, Πυξό, Φλωρίνης, πεθ. 18.11.1958, ΤσεχοσλοβακίαΠετρίδου Σάρα, γεν. 1900, πεθ. 17.7.1958, ΤσεχοσλοβακίαΠετρόπουλος Δημήτριος, γεν. 1870, 1870, πεθ. 26.9.1950, ΜίκουλοβΠετρόπουλος Κώστας, γεν. 1900, Νόστιμο, Καστοριάς, πεθ. 7.1.1962, ΤσεχοσλοβακίαΠίτσας Ταξίαρχος, γεν. 1893, Μίρνα, Κατερίνης, πεθ. 12.12.1976, ΚρνοβΠικατσίδης Γιάννης, γεν. 1898, πεθ. 29.5.1951, Γέσενικ

Πιλάης Γεώργιος, , γεν. 1905, χιονόνερο, Φλωρίνης,

πεθ. 1.12.1961, γηροκομείο ΤέχονινΠιλιτσίδης Χαράλαμπος, γεν. 1902,

πεθ. 5.3.1964, Ντίφτσι Χραντ, Μπρούνταλ

Ποιμενίδου Δέσποινα, γεν. 1879, πεθ. 5.6.1969, Ρούσιν

Ποινενίδου Ευτυχία, γεν. 1910, πεθ. 30.1.1974, ΤσεχοσλοβακίαΠυροβολέκης Γεώργιος, γεν. 1900, Καμαριά, Κρήτης,

πεθ. 29.9.1953, Τσεχοσλοβακία

Πίσιος Νικόλας, γεν. 1901, Σλίμνιτσα, Καστοριάς,

πεθ.20.3.1963, ΤσεχοσλοβακίαΠίτη Αννέτα, γεν. 1894,Λαγκαδιά, Πέλλης, πεθ. 19.3.1980, Τσεχοσλοβακία

Πίτης Θεόδωρος, γεν. 1897, Νεστόριο, Καστοριάς,

πεθ. 15.11.1966, Τσεχοσλοβακία

Πλάτσκου Κατίνα, γεν. 1880, Άγιο Γερμανό, Φλωρίνης,

πεθ. …, ΤσεχοσλοβακίαΠλάτσκου Φανή, γεν. 1900, Άγιο Γερμανό, Φλωρίνης,

πεθ. …, Τσεχοσλοβακία

Πλάκα Αθηνά, γεν. 1950, πεθ. 1952, Αλμπρέχτιτσε

Πλασταριά Ζουζάνα, γεν. 1901, πεθ. 1979, ΤσεχοσλοβακίαΠλιάτσκας Αθανάσιος, γεν. 1893, Πρόσβορο, Γρεβενών,

πεθ. 8.7.1975, Τσεχοσλοβακία

Πλήκα Ολυμπία, γεν. 1885, Ζιάκα, Γρεβενων, πεθ. 4.9.1951, ΤσεχοσλοβακίαΠλήκα Ευαγγελία, γεν. 1890, Ζιάκα, Γρεβενών, πεθ. 22.6.1980, Τσεχοσλοβακία

Πλήκας Απόστολος, γεν. 1892, Ζιάκα, Γρεβενών,

πεθ. 1964, ΤσεχοσλοβακίαΠλήκας Ευθύμιος, γεν. 1905, Ζιάκα, Γρεβενών,

πεθ. 13.12.1964, ΤσεχοσλοβακίαΠολίτου Αρχόντω, γεν. 1881, πεθ. 29.4.1975, Τσεχοσλοβακία

Πολυχρονίδης Αλέξης, γεν. 1908, Δροσάτο, Κιλκίς, πεθ. 8.9.1956, ΚρνοβΠαπαδόπουλος Αθανάσιος, γεν…., πεθ. 1970, Τσεχοσλοβακία

Πολυχρονίδου Ειρήνη, γεν. 1910, Δροσάτο, Κιλκίς, πεθ. 30.11.1977, ΟπάβαΠορτσέλης Δημήτριος, γεν.1914, Αρχάγγελο, Αριδαίας,

πεθ. 4.8.1976, ΤσεχοσλοβακίαΠοζίδης Κλήμης, γεν. 1934, Μεγάλη Στέρνα, Κιλκίς,

πεθ. 28.4.1952, ΤσεχοσλοβακίαΠοζίδης Παύλος, γεν. 1885, Μεγάλη Στέρνα, Κιλκίς, πεθ. 18.2.1966, Μπρνο

Ποζίδου Όλγα, γεν. 1900, Μεγάλη Στέρνα, Κιλκίς, πεθ…., Απρίλη,…, ΜπρνοΠρασόπουλος Σταυρός, γεν. 1914, Νέα Ζίχνη, πεθ. 24.2.1959, Όλοουμοτς

Πριμέτης Ηλίας, γεν. 1926, Πλατόστομο, Ιωαννίνων, πεθ. 27.6.1972, ΠράγαΠρίντζας Αλέκος, γεν. 1927, Κοσμάτι, Γρεβενών, πεθ. Νοέμβρη 1977, ΠράγαΠροδρομίδου Ελένη, γεν. 1880, πεθ. 25.12.1954, Τσεχοσλοβακία

Προϊκοφσκα Γιόνκα, γεν. 1942, πεθ. 1948, ΜπρνοΠρόιος Δημήτριος, γεν. 1908, Νιγρίτα, πεθ. 6.12.1965, Τσεχοσλοβακία

Πρόγιας Παύλος, γεν. 1930, πεθ.1955, ΤσεχοσλοβακίαΠρόιου Κατερίνα, γεν. 1887, Ζιάκα, Γρεβενών, πεθ. 29.6.1961, ΚρνοβΠροκοπίου Δημήτρης, γεν. 1904, πεθ. 25.5.1979, Κρνοβ

Πρόκος φώτης, γεν. 1864, πεθ. 19.1.1950, ΠράγαΠρόκος Μιχάλης, γεν. 1901, πεθ. 18.4.1951, Λίμβινα, ΣούμπερκΠρόκος Στυλιανος, γεν. 1884, Βροντερό, Φλωρίνης,

πεθ. Οκτώβρη 1965, ΤσεχοσλοβακίαΠρόκος Θανάσης, γεν. 1941, Βροντερό, Φλωρίνης, πεθ. 9.12.1961, ΤσεχοσλοβακίαΠρόκου Θεοδώρα, γεν. 1874, πεθ. 14.4.1955, γηροκομείο ΤέχονινΠρωτοψάλτης Γιάννης, γεν. 1906, πεθ. 22.5.1963, Τσσεχοσλοβακία Πουλιάκη Αλεξάνδρα, γεν. 1935, Λυκόραχη, Κονίτσης, πεθ. 12.10.1964, ΤσεχοσλοβακίαΠουλίδης Αθανάσιος, γεν. 1928, Άσπρο, Εδέσσης, πεθ. 29.7.1973, ΟστράβαΠουταχίδου Αναστασία, γεν. 1881, πεθ. 14.4.1963, ΤσεχοσλοβακίαΠουταχίδου Κατίνα, γεν. 1875, πεθ. 21.12.1970, ΤσεχοσλοβακίαΠάτσης Χρήστος, γεν. 1884, πεθ. …, ΤσεχοσλοβακίαΠαπανικολάου Γιάννης, γεν. 1923, Πέρδικα, Κοζάνης, πεθ. Γενάρη 1980, ΜπρνοΠαπαϊωάννου Αλέκος, γεν. 1912, Γέρμα, Καστοριάς, πεθ. 23.11.1979, ΓέσενικΠαπαποστόλου Βάιος, γεν. 1900, Δράνιτσα, Καρδίτσας, πεθ. …, ΤσεχοσλοβακίαΠαπαδόπουλος Πέτρος, γεν. 1914, Κρύα Βρύση, Γιαννιτσών, πεθ. …, ΟστράβαΠατλάκας Βαγγέλης, γεν. 1908, Λευκίμη, Έβρου, πεθ. Ιούνη 1968, ΦρενστάτΠολιτίδης Θεόδωρος, γεν. 1908, Πτολεμαΐδα, πεθ. 1978, ΓιάμπλονετςΠαπαδόπουλος Ευθύμιος, γεν. 1902, παλιό Γυναικόκαστρο,, Κιλκίς, πεθ. στην Ελλάδα!Πίντζιος Γιάννης, γεν. 1923, Ιεροπηγή, Καστοριάς, πεθ. …, ΜπρνοΠροδρομίδης Νεόφυτος, γεν. 1908, Αγία Κυριακή, Κιλκίς, πεθ. …., ΤσεχοσλοβακίαΠαπαδόπουλος Ανέστης, γεν. 1904, Κιλκίς, πεθ. 8.12.1971, ΟστράβαΠολύσης Δημήτριος, γεν. 1905, Ξηροπόταμο, Δράμας, πεθ. 1979, ΜπρνοΠολύσεφ Κώστας, γεν. 1915, Ξηροπόταμο, Δράμας, πεθ. 1978, Μπρνο

Παπάζογλου Παναγιώτης, γεν. 1927, Κορνοφωλιά, Σουφλίου,

πεθ. …, ΠράγαΠαγιώτας Κοσμάς, γεν. 1908, Φούστανη, Αριδαίας, πεθ…., Γιάμπλονετς

Πετρίδης Πέτρος, γεν. 1916, Χορύγι, Κιλκίς, πεθ. 1981, Μπρνο

Παπαδόπουλος Σπύρος, γεν. 1896, Καληράχη, Γεβενών, πεθ. …, Ελλάδα!!!

Πολιτίδης Γιάννης, γεν. 1914, Πεντάβρυσο, Πτολεμαΐδας, πεθ. … Ελλάδα!!!Παγιανίδης Θεόδωρος, γεν. …, Αμάραντα, Κιλκίς, πεθ. 1981, Μπρνο

Παπάρας Δημήτρης, γεν…., πεθ. 1981, Σούμπερκ

Παπαδημητρίου Πετρούλα, γεν…, πεθ. 1981, Γέσενικ

Παταρίδου Σοφία, γεν. …, πεθ. 1981, ΒρμπνοΠαπαστεφάνου Στέφανος, γεν…., πεθ. 1981, Ζλάτε Χόρυ

Πορφυρογέννης Μιλτιάδης, μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ, γεν….,

πεθ. 1969, Μπουντεγιόβιτσε

Πάζης…., γεν…., Ηράκλειο, Σερρών, πεθ. Φλεβάρη, 1983, Πράγα

Παντζίδης Διαμαντής, γεν…, Παλιά Βρύση, Έβρου, πεθ. 29.2.1983

ΡΡαδόγλου Βασίλης, γεν. 1895, πεθ. Σεπτέμβρη, 1971, ΚρνοβΡαφτόπουλος Παύλος, γεν. 1903, πεθ. 16.9.1976, Κάρβινα

Ρακόπουλος Γεώργιος, γεν. 1888, πεθ. 15.10…., γηροκομείο ΣυροβίτσεΡακάς Θανάσης, γεν. 1895, Βογατσικό, Καστοριάς, πεθ. 17.7.1963, ΤσεχοσλοβακίαΡάκος Βασίλης, γεν. 1874, πεθ. 22.4.1955, γηροκομείο Τέχονιν

Ραλέφσκα Αθηνά, γεν. 1935, πεθ. 17.10.1951, Ούστι ναντ Ορλιτσί

Ράλλης Γρηγόρης, γεν. 1870, πεθ. 28.1.1951, γηροκομείο ΤέχονινΡάλλης Σίμος, γεν. 1843, πεθ. 11.6.1953, γηροκομείο ΤέχονινΡαγκότη Στεφανία, γεν. 1891, Λαγγαδιά, Αριδαίας, πεθ. 9.7.1965, Τσεχοσλοβακία

Ραγκότης Πέτρος, γεν. 1889, Λαγγαδιά, Αριδαίας, πεθ. 11.12.1968, ΤσεχοσλοβακίαΡάπος Νικόλαος, γεν. 1885, πεθ. 11.10.1953, Ούστι ναντ Ορλιτσί

Ράπτη Μαρία, γεν. 1907, Ζιάκα, Γρεβενών, πεθ. 27.5.1973, ΑλμπρεχτίτσεΡάπτη Πανάγιω, γεν. 1896, Ζιάκα, Γρεβενών, πεθ. 8.1.1971, ΤσεχοσλοβακίαΡασκάκη Ξανθή, γεν. 1890, πεθ. 24.11.1961, Ούστι ναντ Ορλιτσί

Ράπτης Νίκος, γεν. 1918, Δερελί, Δομοκού, πεθ. 24.6.1962, ΤσεχοσλοβακίαΡασκοπούλου Μίρκα, γεν. 1951, πεθ. 1953, Βιλεμοβίτσε

Ρατκίδης Σταύρος, γεν. 1900, πεθ. 30.11.1976, ΟστράβαΡεχάκοβα Μιλιάνα, γεν. 1939, Κάτω Κλεινές, Φλωρίνης, πεθ. 29.4.1970, Τσεχοσλοβακία

Ρέικος Χρηστος, γεν. 1905, πεθ. 12.9.1954, γηροκομείο ΤέχονινΡέικος Τρύφων, γεν. 1871, Κάρπη, Κιλκίς, πεθ. 15.11.1959, ΤσεχοσλοβακίαΡέλας Γιάννης, γεν. 1878, Αιμιλιανό, Γρεβενών,

πεθ. 27.6.1957, γηροκομείο ΤέχονινΡέτκος Βαγγέλης, γεν. 1900, Φιλόκη, Αριδαίας, πεθ. 1960, ΤσεχοσλοβακίαΡέτκου Κυράτσα, γεν. 1907, πεθ. 26.11.1963, Τσεχοσλοβακία

Ρήγα Δέσποινα, γεν. 1880, πεθ. …, ΤσεχοσλοβακίαΡήγα Μαρία, γεν. 1900, Ζιάκα, Γρεβενών, πεθ. 5.4.1976, ΤσεχοσλοβακίαΡήγα Παναγιώτα, γεν. 1929, πεθ. 27.2.1954, Τσεχοσλοβακία

29

Ρήγας Γεώργιος, γεν. 1896, Ζιάκα, Γρεβενών, πεθ. 3.1.1974, ΤσεχοσλοβακίαΡήγας Χρήστος, γεν. 1902, Ζιάκα, Γρεβενών, πεθ. 11.4.1952, ΚρνοβΡιζόπουλος Απόστολος, γεν.1890, Πεύκο, Καστοριάς, πεθ. 5.12.1974, ΤσεχοσλοβακίαΡιζόπουλος Φώτης, γεν. 1862, πεθ. 14.1.1956, γηροκομείο Τέχονιν Ριζοπούλου Βαγγελή, γεν. 1891, πεθ. 16.11.1954, γηροκομείο ΤέχονινΡιζοπούλου Ευαγγελία, γεν. 1885, πεθ. 15.7.1950, ΓέσενικΡομανίδης Μιχάλης, γεν. 1885, πεθ. 1958, ΟστράβαΡοσμαράκη Αθηνά, γεν. 1933, Πυξό, Φλωρίνης, πεθ. 11.4.1973, ΤσεχοσλοβακίαΡούφος Πέτρος, γεν. 1887, πεθ. 18.1.1954, γηροκομείο ΤέχονινΡουμελιώτης Χαράλαμπος, γεν. 1910, πεθ. 28.8.1973, Χαβίρζοβ, ΟστράβαΡασκόπουλος Θανάσης, γεν. 1909, Τσούκα, Καστοριάς, πεθ. 1979, Γιά-βορνικ

ΣΣαχινίδης Γιάννης, γεν. 1899, πεθ. 11.5.1958, ΤρίνετςΣαχινίδης Παύλος, γεν. 1907, πεθ. 20.11.1976, ΚρνοβΣαχκεπίδης Ιωσήφ, γεν.1902, πεθ…., Πουρκαρτίτσε, ΜπρούνταλΣαΐτση Δέσποινα, γεν. 1885, Καλιράχη, Γρεβενών, πεθ. 6.5.1974, ΚρνοβΣαΐτσης Βασίλης, γεν. 1891, Καλιράχη, Γρεβενών, πεθ. 24.5.1953, ΚρνοβΣακαλής Θανάσης, γεν. 1891, Κρυονέρι, πεθ. 24.1.1960, ΚρνοβΣακοράφας Απόστολος, γεν. 1892, πεθ. 18.11.1954, ΤσεχοσλοβακίαΣακοράφα Μαρία, γεν. 1900, Πρόσβορο, Γρεβενών, πεθ. 23.10.1974, Κράσνε Λόουτσκι, ΜπρούνταλΣαλαμάνης Πέτρος, γεν.1920, Καρυδιά, Εδέσσης, πεθ. 1.1.1957, ΤσεχοσλοβακίαΣολωμονίδης Φίλιππας, γεν. 1885, πεθ. 5.10.1950, ΜπρνοΣαλβαρίδης Γεώργιος, γεν…., Χαλάστρα, Καστοριάς, πεθ…., Τρούτνοβ

Σαμαρά Κατίνα, γεν. 1934, πεθ. 3.3.1950, Γέσενικ

Σαμλή Βαρβάρα, γεν. 1910, πεθ. 21.11.1980, ΚρνοβΣανακίδης Βασίλειος, γεν. 1894, πεθ. 7.5.1970, Γιάμπλονετς

Σανακίδου Ελισσάβετ, γεν. 1857, πεθ. 9.5.1952, γηροκομείο Τέχονιν

Σανξαρίδης Κωνσταντίνος, γεν. 1898, πεθ. 14.4.1977, Τρίνετς

Σαπουντζή Αναστασία, γεν. 1890, Λαγκαδιά, Πέλλης, πεθ. 7.4.1973, Αλμπρεχτίτσε

Σαπουντζής Χρήστος, γεν. 1892, πεθ. …, Τρούτνοβ

Σαπουντζής Στέφανος, γεν. 1875, Λαγκαδιά, Πέλλης,

πεθ. 1959, ΑλμπρεχτίτσεΣαράντη Χριστίνα, γεν. 1899, πεθ. 18.12.1950, Λέσανη

Σαρίδης Λάζαρος, γεν. 1884, πεθ. 2.11.1950, Τσεχοσλοβακία

Σαριχαντάκη Φανή, γεν. 1912, Καβάλα, πεθ. 28.9.1969, Κρνοβ

Σαρρής Γεώργιος, γεν.1885, Σπήλαιο, Γρεβενών,

πεθ. 23.12.1956, Ντβουρ ΚράλοβεΣαρρής Ιορδάνης, γεν. 1935, Βέβη, Φλωρίνης, πεθ. 1.6.1966, Κάρβινα

Σαμαρτζίδου Άννα, γεν. 1880, πεθ. 24.4.1967, γηροκομείο Συροβίτσε

Σαββίδης Ισαάκ, γεν. 1905, πεθ. 6.10.1965, Ρούσιν, Μπρούνταλ

Σαββίδης Γιάννης, γεν. 1898, Παλατιανό, Κιλκίς, πεθ. 24.11.1976, ΣούμπερκΣαββίδης Λάζαρος, γεν. 1893, Αμάραντα, Κιλκίς, πεθ. 12.9.1973, Σούμπερκ

Σαββίδης Τάσος, γεν. 1931, πεθ. 2.5.1951, Βιτνάβα

Σαββίδου Δροσούλα, γεν. 1929, Λύρο, Έβρου, πεθ. 12.12.1963, ΟστράβαΣαββινίδης Στέφανος, γεν. 1908, πεθ. 21.6.1970, ΤσεχοσλοβακίαΣεφερίδου Ελένη, γεν. 1882, πεθ. 7.3.1970, γηροκομείο ΣυροβίτσεΣεχίδης Ιάκωβος, γεν. 1907, πεθ. 25.11.1973, Τρούτνοβ

Σέκρος Σταύρος, γεν. 1888, Δενδροχώρι, Καστοριάς,

πεθ. 4.6.1967, ΚάρβιναΣελεπίδης Γεώργιος, γεν. 1892, πεθ. 12.11.1962, Χράντετς, Σβίταβη

Σερλέτης Αχιλλέας, γεν. 1896, Πολιάνα, Ελασσόνας, πεθ. 15.2.1976, γηροκομείο Συροβίτσε

Σερής Απόστολος, γεν. 1887, πεθ. 17.5.1955, γηροκομείο ΤέχονινΣιαγκάρης Παύλος, γεν. 1898, Χιλιόδενδρο, Καστοριάς,

πεθ. 23.1.1975, ΓιάβορνικΣιάκη Ολυμπία, γεν. 1900, πεθ. 14.10.1950, Τσεχοσλοβακία

Σιάκης Χρήστος, γεν. 1906, πεθ. 4.6.1969, ΣούμπερκΣιαμάντος Δημήτριος, γεν. 1911, πεθ. 27.12.1951, Τσεχοσλοβακία

Σιαμήτρας Γιάννης, γεν. 1899, Λεπτοκαρυά, Κατερίνης, πεθ. …, γηροκομείο Συροβίτσε

Σιδερίδης Δημήτριος, γεν. 1871, πεθ.20.11.1951, γηροκομείο ΤέχονινΣιδερίδης Συμεών, γεν. 1903, πεθ. 4.6.1979, Ζλάτε Χόρυ

Σιδέρης Αντώνης, γεν. 1879, πεθ. 1.6.1957, Τσέρβενα ΒόνταΣιδέρης Στύλος, γεν. 1899, Αετομηλίτσα, Καστοριάς, , πεθ. 3.2.1963, γηροκομείο Τέχονιν

Σιδηρόπουλος Ανέστης, γεν. 1896, Μεταμόρφωση, Κιλκίς, πεθ. 8.8.1976, Πράγα

Σιδηρόπουλος Χρήστος, γεν. 1905, πεθ. 17.1.1964, ΜπρνοΣιδηρόπουλος Βασίλης, γεν. 1876, πεθ. 25.2.1952, γηροκομείο ΤέχονινΣιδηρόπουλος Αμανάτης, γεν. 1864, πεθ. 16.1.1959, , Βάλστεϊν, Μπρούνταλ

Σιδηρόπουλος Γεώργιος, γεν. 1900, πεθ. 3.6.1978, ΜπρνοΣιδηρόπουλος Γιάννης, γεν. 1891, πεθ. 9.11.1979, Αλμπρεχτίτσε, Μπρούνταλ

Σιδηρόπουλος Κλήμης, γεν. 1906, πεθ. 11.1.1969, ΟστράβαΣιδηρόπουλος Παντελής, γεν. 1908, πεθ. 4.7.1964, Οσομπλάχα, ΜπρούνταλΣιδηροπούλου Ελισσάβετ, γεν. 1880, πεθ. 4.12.1968, ΚρνοβΣιδηροπούλου Εύα, γεν. 1901, πεθ. 17.4.1976, Αλμπρεχτίτσε, ΜπρούνταλΣιδηροπούλου Χρυσούλα, γεν. 1929, Ελληνοχώρι, Έβρου, πεθ. 17.2.1979, ΟστράβαΣιδηροπούλου Μαρία, γεν. 1909, πεθ. 28.3.1976, ΜπρνοΣιδηροπούλου Παρασκευή, γεν. 1892, πεθ. 25.2.1974, Αλμπρεχτίτσε, ΜπρούνταλΣιδηροπούλου Σόνια, γεν. 1870, πεθ. 9.4.1950, ΚρνοβΣιδοπούλου Ζωΐτσα, γεν. 1903, Τσάκωνη, Καστοριάς, πεθ. 15.5.1963, ΚάρβιναΣιχιλίδης Νίκος, γεν.1914, πεθ. 29.9.1950, ΠόπραντΣυμεωνίδης Γιάννης, γεν. 1882, πεθ. 1.12.1957, ΓέσενικΣυμεωνίδης Κώστας, γεν. 1897, πεθ. 23.12.1979, Ντάμασεκ, ΜπρούνταλΣυμεωνίδης Στυλιανός, γεν. 1897, πεθ. 19.7.1975, ΟστράβαΣυμεωνίδου Δέσποινα, γεν. 1889, πεθ. 16.10.1978, ΓιάμπλονετςΣιώλτης Παντελής, γεν. 1898, Εφταχώρι, Καστοριάς, πεθ. 21.8.1964, Νόβυ ΝτβουρΣιόμπος Ζήσης, γεν. 1923, Βούρμπιανη, Ηπείρου, πεθ. 11.7.1957, ΠράγαΣειρηνόπουλος Γιάννης, γεν. 1878, Αμάραντα, Κιλκίς, πεθ. 24.11.1955, Ρύχνοβ ναντ ΚνέζνοουΣισκοπούλου Χαρίκλεια, γεν. 1935, πεθ. 17.5.1954, ΤσεχοσλοβακίαΣυτελίδης Αθανάσιος, γεν. 1898, πεθ. 5.1.1965, ΣούμπερκΣυτελίδου Λεμονιά, γεν. 1900, πεθ. Μάη, 1980, ΣούμπερκΣυτελίδου Ελένη, γεν. 1875, πεθ. 3.2.1952, ΜπρνοΣυτμαλίδου Ευθυμία, γεν. 1882, Γιαννοχώρι, Καστοριάς, πεθ. 14.6.1952, ΓέσενικΣιούκα Μαρία, γεν. 1882, Γιαννοχώρι, Καστοριάς,πεθ. …, Ρέιβις, Μπρούνταλ

Σκαρλατούδης Κώστας, γεν. 1910, Λευκίμη, Έβρου,

πεθ. 2.11.1974, Ζαμπλάτυ, ΚάρβιναΣκαρλατούδης Σκαρλάτος, γεν. 1876, πεθ. 23.9.1952, Κρνοβ

Σκεβής Θεόδωρος, γεν. 1870, πεθ. 1953, γηροκομείο Τέχονιν

Σκόρνος Χαράλαμπος, γεν. 1923, Νεστόριο, Καστοριάς,

πεθ. 24.9.1965, ΜοχελνίτσεΣκούπρα Καλλιόπη, γεν. 1932, Άγιο Παντελέημονα, Κατερίνης,

πεθ. 23.10.1965, Μπρνο

Σκουρλέτος Παναγιώτης, γεν. 1905, Βρεστενά, Λακεδαίμωνας,

πεθ. 19.3.1980, ΤρίνετςΣμαγκράνη Ευγενία, γεν. 1905, πεθ. …, Τσεχοσλοβακία

Σμαράγκιος Αντώνης, 1883, πεθ. 3.12.1949, Πράγα

Σόλα Γαρυφαλιά, γεν. 1915, πεθ. 1.2.1979, Γέσενικ

Σολομών Γεώργιος, γεν. 1895, πεθ. 1979, Ζούλοβα, Σούμπερκ

Σώμος Χρήστος, γεν. 1903, Βροντερό, Φλωρίνης, πεθ. 24.11.1977, ΚρνοβΣώμου Αμαλία, γεν. 1910, πεθ. 6.12.1954, Τσεχοσλοβακία

Σώμου Κωνσταντίνα, γεν. 1895, Μοσχοχώρι, πεθ. 8.3.1975, Κρνοβ

Σώμου Κωστέα, γεν. 1904, πεθ. 6.11.1949, Μπένεσοβ

Σώμου Σωτήρα, γεν. 1873, Μοσχοχώρι, πεθ. 10.11.1959, ΚρνοβΣυνακίδου Γαλήνη, γεν. 1895, πεθ. 1952, Τσεχοσλοβακία

Σωτηράκη Ελένη, γεν. 1875, πεθ. 19.6.1951, Γιάβορνικ

Σωτηράκης Σωτήρης, γεν. 1908, πεθ. 2.9.1976, ΚρνοβΣωτηράκης Δημήτριος, γεν. 1911, πεθ. 14.7.1953, ΤσεχοσλοβακίαΣπάνος Αλέκος, γεν. 1906, Καβάλα, πεθ. 20.10.1964, ΜπρνοΣπάνος Βασίλης, γεν. 1911, Δεσκάτη, Ελασσόνας,

πεθ. 9.4.1958, Γιάμπλονετς

Σπασόπουλος Ευριπίδης, γεν. 1900, πεθ. 22.2.1964, ΜπρούνταλΣπασόπουλος Νίκος, γεν. 1886, πεθ. 30.3.1958, Βιτνάβα, Σούμπερκ

Σπασόπουλος Σπασος, γεν. 1910, πεθ. Απρίλη, 1971, ΓιάμπλονετςΣπασοπούλου Μαρία, γεν. 1907, πεθ. 29.3.1967, Μπρούνταλ

Σπασόπουλος Ευάγγελος, γεν. 1953, πεθ. 5.5.1953, ΓέσενικΣπυριδόπουλος Μιχάλης, γεν. 1937, Πεύκα, Αλεξανδρούπολης, πεθ.

5.1.1979, Χερζμανοβίτσε, Μπρούνταλ

Σπυριδόπουλος Κοσμάς, γεν. 1903, πεθ. 12.3.1975, ΚρνοβΣπυρόπουλου Μαγδαληνή, γεν. 1900, πεθ. 3.5.1952, ΚρνοβΣταγιώτη Καλλιόπη, γεν. 1929, Κακαβιά, πεθ. 1950, Ούπιτσε, ΤρούτνοβΣταματάκης Σταμάτη, γεν. 1881, πεθ. 5.6.1955, Κρνοβ

Σταματιάδης Ισαάκ, γεν. 1887, πεθ. 4.11.1952, ΚάρβιναΣταματιάδης Γιάννης, γεν. 1882, πεθ. 19.11.1977, ΚρνοβΣταματιάδου Σάρρα, γεν. 1895, πεθ. 11.1.1975, Κρνοβ

Σταματοπούλου Κατερίνα, γεν. 1909, Σάκος, Έβρου, πεθ. 18.1.1976, ΟστράβαΣταμπολίδης Ευδόκιμος, γεν. 1890, πεθ. 19.11.1953, Γιντριχοβ, Μπρούνταλ

Σταμπολίδου Χριστίνα, γεν. 1908, πεθ. 10.3.1980, ΚάρβιναΣταμπολίδου Παρθένα, γεν. 1847, πεθ. 18.3.1950, Μίκουλοβ

Σταμπούλης Μάρκος, γεν. 1948, πεθ. 1950, ΚύγιοβΣταμπολίδης Ηλίας, γεν. 1928, πεθ. 3.10.1949, ΜπρατισλάβαΣταμπολίδης Νικόλαος, γεν. 1879, πεθ. 20.3.1974, Κάρβινα

Σταμπολίδης Πέτρος, γεν. 1909, πεθ. …, γέσενικΣταμπολίδης Στέφανος, γεν. 1949, Νησί, Γρεβενών,

30

πεθ. 7.5.1968, Ντίφτσι Χραντ, ΜπρούνταλΣταμπολίδου Ελένη, γεν. 1902, πεθ. 18.11.1968, ΓέσενικΣταμπολίδου Ελισσάβετ, γεν. 1883, πεθ. …, ΚάρβιναΣταμπολίδου Θεανώ, γεν. 1903, εθ. Αύγουστο 1974, ΤρούτνοβΣταμίδης Λευτέρης, γεν. 1923, Βάλτο, Έβρου, πεθ. 15.1.1975, ΠράγαΣταμόπουλος Αναστάσιος, γεν. 1903, πεθ. 29.7.1951, ΜπρνοΣταμουλίδης Σάββας, γεν. 1901, πεθ. 1953, ΤσεχοσλοβακίαΣταγκίδης Δημοσθένης, γεν. 1894, Σκόπελο, Θράκης, πεθ. 3.9.1960, ΣούμπερκΣτανίδη Ευανθία, γεν. 1915, Ορμά, Πέλλης, πεθ. 25.11.1964, Νεζντενίτσε, Ούχερσκε, ΧράντιστεΣτάνκα Ευανθία, γεν. 1950, πεθ. 22.8.1951, ΜπράνκυΣταβιάνης Κώστας, γεν. 1928, Έδεσσα, πεθ. 15.12.1978, Μικουλοβίτσε, ΣούμπερκΣταυράκης Γιάννης, γεν. 1895, πεθ. 27.7.1952, ΚρνοβΣταυρίδης Απόστολος, γεν. 1896, πεθ. 3.2.1974, ΤρίνετςΣταυρόπουλος Γιάννης, γεν. 1899, πεθ. 1955, ΤσεχοσλοβακίαΣταυρόπουλος Ναούμ, γεν. 1901, Φτέλια, Καστοριάς, πεθ. 31.5.1980, ΟστράβαΣταυρόπουλος Πασχάλης, γεν. 1941, Καστανόφυτο, Καστοριάς, πεθ. 23.11.1963, ΚάρβιναΣταυροπούλου Ελένη, γεν. 1895, Στενά, Καστοριάς, πεθ. 13.9.1977, ΟστράβαΣταυροπούλου Παναγιώτα, γεν. …, Καστοριά, πεθ. …, ΤσεχοσλοβακίαΣτεφανάκης Παναγιώτης, γεν. 1894, πεθ. 25.4.1973, ΓέσενικΣτεφανίδης Ιορδάνης, γεν. 1895, πεθ. 27.10.1977, Ζλάτε ΧόρυΣτεφανίδης Κυριάκος, γεν. 1890, πεθ. 18.6.1977, ΚρνοβΣτεφανίδου Μαρία, γεν. 1890, πεθ. 18.6.1974, ΟστράβαΣτεφανίδου Σουζάνα, γεν. 1896, πεθ. 21.10.1975, Ζλάτε χόρυΣτεφοπούλου Παναγιώτα, γεν. 1936, πεθ. 27.10.1950, ΤσεχοσλοβακίαΣτέφου Θεοδώρα, 1880, πεθ. 1.7.1951, γηροκομείο Τέχονιν

Στεργιάδης Αλέκος, γεν. 1896, Βροντερό, Φλωρίνης,

πεθ. 15.8.1977, ΚάρβιναΣτεργιάδης Γιάννης, γεν. 1902, Βροντερό, Φλωρίνης,

πεθ. 8.3.1972, Κάρβινα

Στεργιάδης Σταύρος, γεν. 1870, πεθ. 15.3.1953, Τσεχοσλοβακία

Στεργιάδου Στεφανία, γεν. 1895, πεθ. 18.7.1979, ΚάρβιναΣτεργίου Αριστείδης, γεν. 1933, πεθ. 16.7.1955, Τσεχοσλοβακία

Στεργίου Γρηγόρης, γεν. 1912, Κοτύλη, Καστοριάς,

πεθ. 14.4.1977, Οστράβα

Στεργίου Χάιδω, γεν. 1875, πεθ. …, ΤσεχοσλοβακίαΣτεργίου Νικόλαος, γεν. 1892, Δασερή, Φλωρίνης,

πεθ. 6.9.1968, Τράβνα, Σούμπερκ

Στεργίου Αθανάσιος, γεν. 1935, Κοτύλη, Καστοριάς,

πεθ. 19.9.1977, Οστράβα

Στεργίου Θεόδωρος, γεν. 1904, Κοτύλη, Καστοριάς, πεθ. 6.5.1963, Χερμανοβίτσε, Μπρούνταλ

Στεργιόπουλος Βασίλης, γεν. 1900, Κοτύλη, Καστοριάς,

πεθ. 29.5.1975, Κρνοβ

Στεργιοπούλου Πολυξένη, γεν. 1914, πεθ. 31.12.1949, ΛέσανυΣτεργιούλα Αγόρω, γεν. 1900, Δίστρατο, Κονίτσης,

πεθ. 25.10.1966, παυλοβίτσε, Μπρούνταλ

Στεργιούλας Χρήστος, γεν. 1926, πεθ. 1975, ΚρνοβΣτόφος Γεώργιος, γεν. 1867, πεθ. 6.11.1949, ΠράγαΣτοϊτσέλης Γεώργιος, γεν. 1895, Άγιο Γερμανό, πεθ. 3.10.1969, ΓέσενικΣτολάκη Ευθυμία, γεν. 1905, Τσαμάντι, Φιλιατών,

πεθ. 1.12.1971, Γιάμπλονετς

Στολτίδης Δημήτριος, γεν. 1911, πεθ. 1977, ΜπέροουνΣτράντσαλης Στέφανος, γεν. 1890, πεθ. 9.3.1980, Μπρούντλ

Στρατηγόπουλος, Ιππόλυτος, γεν. 1879, Αθήνα, πεθ. Μάη, 1960, Βιτνάβα, Σούμπερκ

Στρεμπίνης Παντελής, γεν. 1926, Δωροθέα, Πέλλη, πεθ. 17.8.1978, Βρμπνο, Μπρούνταλ

Στρέγος Φίλιππας, γεν. 1897, πεθ…., ΤέπλιτσεΣτούπος Αντώνης, γεν. 1900, Κοκκινοπλό, Ελασσόνας,

πεθ. 1967, ΧρούντιμΣουφχάρα Ελένη, γεν. 1954, πεθ. 16.5.1960, Μπρνο

Σουκαλόπουλος Χρηστος, γεν. 1908, Κρανοχώρι, Καστοριάς, πεθ. 7.4.1959, Νοβύ Γίτσιν

Σουμελίδης Νικόλαος, γεν. 1950, πεθ. 15.8.1950, ΧράνιτσεΣουμελίδης Ανέστης, γεν. 1917, πεθ. 18.3.1963, Τρίνετς

Σουμελίδης Στάθης, γεν. 1905, Κιλκίς, πεθ. 9.4.1965, ΜπρνοΣουμελίδου Ελένη, γεν. 1908, πεθ. 13.3.1977, ΜπρνοΣουμελίδου Μαρίκα, γεν. 1928, Παλαιό Καλαπότι, Δράμας,

πεθ. 3.6.1980, ΤρίνετςΣουμελίδου Σοφία, γεν. 1919, πεθ. Μάη, 1958, Πράγα

Σουσλόπουλος Βασίλειος, γεν. 1885, άνυδρο, Βοΐου, πεθ. 31.5.1962, γηροκομείο ΤέχονινΣούστας Νικόλαος, γεν. 1913, Νεοχώρι, Χαλκιδικής, πεθ. 16.2.1977, Μπρνο

Σουζούλη Ελισσάβετ, γεν. 1895, Δοτσικό, Γρεβενών, πεθ.23.11.1973, ΚρνοβΣουζούλης Στέργιος, γεν. 1890, Δοτσικό, Γρεβενών, πεθ. 7.7.1971, ΚρνοβΣέμου Ανθούλα, γεν. 1888, Κυπαρίσσι, Γρεβενών,

πεθ. 22.12.1966, ΤρούτνοβΣτράγκος Λάζαρος, γεν. 1881, πεθ. 16.3.1959, ΒιτνάβαΣτρόζη Γιαννούλα, γεν. 1876, πεθ. 29.3.1953, ΚρνοβΣδούκος Χρήστος, γεν. 1900, Λυκόραχη, Κονίτσης, πεθ. 7.11.1976, Ζλάτε ΧόρυΣδούκος Αλέξανδρος, γεν. 1943, πεθ.1948, Νόβε ΖάμκυΣδούκος Χρήστος, γεν. 1936, πεθ. 26.8.1952, ΠράγαΣδούκος Μιχάλης, γεν. 1900, Λυκόραχη, Κονίτσης, πεθ. 2.11.1969, ΚρνοβΣδούκου Ελένη, γεν. 1882, πεθ. 15.6.1952, ΚρνοβΣδούκου Ευανθία, γεν. 1950, πεθ. 1951, ΚρνοβΣδούκου Χρυσάνθη, γεν. 1886, Λυκόραχη, Κονίτσης, πεθ. 15.9.1959, Ζλάτε ΧόρυΣγουρή Ελένη, γεν. 1886, Αετομηλίτσα, Καστοριάς, πεθ. 11.4.1960, γηροκομειο ΤέχονινΣγουρού Ελένη, γεν. 1894, Καλή Βρύση, Καστοριάςν, πεθ. 20.2.1965, ΚοτσλίροβΣβέλτος Νίκος, γεν. 1922,Βέροια, πεθ. 14.3.1979, ΟστράβαΣβέλτου Παναγιώτα, γεν. 1952, πεθ. 1953, ΚρνοβΣτεφανίκου Ανάστα, γεν. 1912, Θρυλόριο, Κομοτηνής, πεθ. Ελλάδα!!!Στεργίου Μαρία, γεν. 1918, Κοτύλη, Καστοριάς, πεθ. 3.11.1978, ΟστράβαΣαμάντος Δημήτριος, γεν. 1911, Ξηρότοπο, Σερρών, πεθ…., ΓέσενικΣούλας Βασίλης, γεν. 1938, Χιλιόδεντρο, Καστοριάς, πεθ. 14.3.1979, ΣούμπερκΣυτμαλίδου Ελένη, γεν. 1917, Αετοχώρι, αλεξανδροπυπολης, πεθ. 1972, ΜπρνοΣαραντόγλου Ελένη, γεν. 1913, Κάρπη, Κιλκίς, πεθ. 1978, ΚρνοβΣουμελίδης Αμφιλόχιος, γεν. 1913, Κιλκίς, πεθ. 1975, ΜπρνοΣταματόπουλος Δημήτριος, γεν. 1921, Πέτρες, Φλωρίνης, πεθ…., ΓιουγκοσλαβίαΣαχινίδης Αλέκος, γεν. 1903, Κολχική, Φλώρίνης, πεθ…., ΜπρνοΣαχινίδης Νεόφυτος, γεν…., πεθ. 1981, Κρνοβ

Σταμπολίδης Γιάννης, γεν…., πεθ. 1981, Φρένστατ

Σταμπολίδης Χαράλαμπος, γεν…., πεθ. 1981, ΚάρβιναΣιδερίδου Λαμπρινή, γεν…., πεθ. 1981, Μπέροουν

Σιδερίδης Ιάκωβος, γεν. 1911, Μεγάλη Στέρνα, Κιλκίς, πεθ. 1982, Μπρνο

Ζαρουλάκης Νίκος, γεν. 1934, Έβρο, πεθ. 1982, Μπρνο

Σωτηροπούλου Ανέτα, γεν. 1907, πεθ. 26.6.174, Τσεχοσλοβακία