กรณธรรมกายบทเรยนเพอการศกษาพระพทธศาสนา และสรางสรรคสงคมไทย

ฉบบเพมเตม-จดลาดบใหม

พระพรหมคณาภรณ(ป. อ. ปยตโต)

เอกสารเพอพระธรรมวนย

กรณธรรมกายบทเรยนเพอการศกษาพระพทธศาสนา และสรางสรรคสงคมไทย

© พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

ISBN : 974-86986-4-5

พมพครงท ๒๔ — มกราคม ๒๕๕๑ ๑,๐๐๐ เลม(=ฉบบขยาย พมพครงท ๙)(=ฉบบเพมเตม-จดลาดบใหม พมพครงท ๒ และปรบแก-เตมเลกนอย)- สมาคมโพธธรรม ๑,๐๐๐ เลม

ปก : พระชยยศ พทธวโร

พมพท

ก

บนทกในการพมพฉบบเพมเตม-จดลาดบใหม

หนงสอ “กรณธรรมกาย” เปนงานเขยนเฉพาะหนา ออกมาในเวลาเรงดวน เพอแกปญหาถอยคาจาบจวงพระธรรมวนย มงสรางความเขาใจเฉพาะจดทถกทาใหสบสน ซงมกเปนหลกธรรมหรอขอธรรมทหนก ผอานทวไปทมพนฐานไมพอ อาจจบความไดยาก เมอเวลาผานไปจงเขยนขยายความและแทรกเพมตามโอกาสอกทงมบางทานแจงวาไดใชเปนอปกรณในการศกษาพระพทธ-ศาสนา จงเหนควรเพมเตมคาอธบายบางตอนใหมเนอความครบถวน

ในการพมพครงใหมน ไดเขยนแทรกเสรมเพมความใหชดเจนและไดเนอหาสาระมากขน โดยเฉพาะในตอนวาดวย “นพพานเปนอนตตา” เพมขนมาประมาณ ๒๕ หนา และทายเรอง “บญ-บารม” อก ๒ หนา สวนในทอนๆ กไดแทรกเสรมปรบปรงเลกๆ นอยๆ กระจายทวไป

อนง สวนทเขยนแทรกเพม มตอนเลกตอนนอยหลายแหง ทาใหดลกลน เมอจะพมพใหมคราวน จงจดแบงบท-ภาค และลาดบเนอหาใหมทงหมด

พระธรรมปฎก๑๔ มถนายน ๒๕๔๒

ข

คาปรารภ

หนงสอเลมนเกดขนดวยปรารภเหตเฉพาะหนา คอในปลายป ๒๕๔๑ เมอเกดกรณปญหาวดพระธรรมกายขนไมนาน ไดมเอกสารของวดพระธรรมกาย ทพยายามสรางความชอบธรรมแกคาสอนและกจกรรมของสานก เผยแพรออกไปจานวนมากมายอยางกวางขวาง เมอไดอานแมเพยงบางสวน กเหนเนอหาทจะกอความเขาใจผดพลาดสบสนแกประชาชนถงขนทาใหพระศาสนาสนคลอนได จงไดเรงเขยนคาชแจงขนมาจนเสรจไปขนหนง

นอกจากเหตเฉพาะหนานนกมเหตผลระยะยาววา ไมวาจะเกดกรณปญหาเชนนขนกตาม ไมเกดขนกตาม การสรางเสรมปญญาดวยการเผยแพรความรความเขาใจทถกตอง ยอมมความสาคญในตวของมนเอง เพราะความรเหนถกตองเปนฐานของพฤตกรรม จตใจ และกจการทกอยาง ทจะดาเนนไปไดโดยถกตอง และปลอดโปรงโลงเบา เกอกลตอการแกปญหาและการสรางสรรคทงปวง

หลงจากงานเรงเฉพาะหนาเสรจไปขนหนงแลว จงไดเขยนแทรกเสรมเพมความตอมาใหชดเจนและครอบคลมยงขน ดงปรากฏเปนหนงสอเลมขยายในบดน ซงแมจะพยายามเขยนใหสน กยงยาวเกนคาดหมายไปมาก

แมหากการแกปญหาของสวนรวมในบดนไมลลวง สาระทจดรวมไวกอาจชวยเออแกคนรนหลง หรอปจฉมาชนตา ผมปญญา

ค

ทจะมโอกาสมาแกปญหาหรอฟนฟกพระศาสนา อยางนอยกชวยใหรเขาใจเรองราวทเกดขนแลวครงหนง

เนอหาทนามาเสนอไว มงทขอมลความรและหลกการตามหลกฐานทยอมรบกนวาเปนมาตรฐานกลางของพระพทธศาสนาเถรวาท พรอมทงคาอธบายพอเชอมโยงระหวางฐานขอมล โดยแยกทศนะหรอความคดเหนออกไวตางหาก และใหมเพยงแตนอย

ดวยเหตทเปนหนงสอเลมขยาย ซงเขยนเพมเตม โดยแทรกเขาในหลายแหงของเลมเดม มใชเขยนตอเนองในคราวเดยว จงอาจมเนอความทลกลนและซาซอนบาง

เนองจากเปนเรองทเกยวกบกรณปญหาเฉพาะ แมมจงใจใหกระทบกระทง แตเมอจะใหเกดความชดเจน กจาเปนตองมคาและความบางสวนทพาดพงถงสานกพระธรรมกาย และทานผเกยวของ จงขออภยไว ณ ทนดวย โดยขอใหถอวามาชวยกนทาประโยชนเพอพระศาสนาและสงคมสวนรวม

หวงวาหนงสอเลมนจะเปนสวนรวมอยางหนง ทจะใหเกดความรความเขาใจทถกตอง เปนสมมาทศนะ ทจะเปนฐานแหงความมนคงยงยนของพระธรรมวนย และความเจรญแพรหลายแหงประโยชนสขของประชาชน สบตอไป

พระธรรมปฎก๑๐ เมษายน ๒๕๔๒

ง

สารบญยอ

กรณธรรมกายบทเรยนเพอการศกษาพระพทธศาสนา และสรางสรรคสงคมไทย .....๑

ตนเรอง ......................................................................................................๑ปญหาของวดพระธรรมกาย สวนทกระทบตอพระธรรมวนย ..........................๑๑รจกพระไตรปฎก ......................................................................................๑๓เบดเตลด ๑ รจกพระไตรปฎกอยางชาวบาน ........................................... ๕๓

ก) องคลมาลไมไดอานพระไตรปฎก .................................................................. ๕๓ข) ตดพระไตรปฎก - ตดตารา ...........................................................................๕๙

เบดเตลด ๒ อางฝรง ...............................................................................๖๕อางฝรง ๑ ......................................................................................................๖๖อางฝรง ๒.....................................................................................................๗๘

ภาค ๑: อนตตา–ธรรมกาย–อายตนนพพาน ...............๙๕นพพานเปนอนตตา ...................................................................................๙๕ธรรมกาย เรองสงทไมใหญ.....................................................................๑๗๔อายตนนพพาน คอดบอายตนะ .............................................................๒๒๔ขอพจารณา ............................................................................................๒๔๑บทสงทาย ..............................................................................................๒๖๔ผนวก ๑ เอกสารของวดพระธรรมกาย ............................................๒๗๑

ภาค ๒: บญ–บารม ทจะกแผนดนไทย..................๒๘๕บญกรยา: บญ เพอสรางสรรคชวตและชมชน .....................................๒๘๕เมตตาภาวนา – อหงสา: บญ เพอสรางสรรคโลก ............................๓๕๓บารม: บญ เพอสรางสรรคโลกแหงอสรภาพ........................................๓๕๘ผนวก ๑ ปญหาเรองวดพระธรรมกาย ................................... ๓๙๒ผนวก ๒ ถาม-ตอบเบดเตลด เรองขนาด และ จานวน ...................๔๐๑

จ

สารบญพสดาร

บนทกในการพมพฉบบเพมเตม-จดลาดบใหม ..............................................ฉคาปรารภ .....................................................................................................ขกรณธรรมกายบทเรยนเพอการศกษาพระพทธศาสนา และสรางสรรคสงคมไทย ......๑

ตนเรอง ......................................................................................... ๑กรณธรรมกาย ถงขนจวงจาบพระธรรมวนย.................................................๑ประพฤตวปรตจากพระธรรมวนย กราย แตทาพระธรรมวนยใหวปรต รายยงกวา..................................................๔

ไมควรยอมเสยพระศาสนา เพอรกษาตวของตน ........................................... ๖จบประเดนใหชดวางทาทปฏบตใหตรงตามตนเรอง............................................................๘

ปญหาของวดพระธรรมกาย สวนทกระทบตอพระธรรมวนย ..... ๑๑รจกพระไตรปฎก .........................................................................๑๓พระพทธศาสนาไมใชปรชญา .................................................................... ๑๓พระไตรปฎก คอทสถตของพระศาสดา ......................................................๑๔พระไตรปฎกสาคญตอพระพทธศาสนายงกวาทรฐธรรมนญสาคญตอประเทศชาต............................................๑๗

พระไตรปฎกบาลทคนไทยนบถอ คอฉบบเดมแท เกาแก และสมบรณทสด...............................................๑๙

เพราะไมรกษาคาสอนเดมของพระพทธเจาไวมหายานจงตางกนเองหางไกล ยงกวาตางจากเถรวาทอยางไทย..............๒๔

ฉ

ถาตรวนพระไตรปฎกได กถอนรากพระสงฆไทยสาเรจ ..............................๒๘เมอชาวพทธยงนบถอพระไตรปฎกกยงเคารพพระพทธเจา และมพระศาสดาองคเดยวกน..........................๓๒

ถาหลกคาสอนยงมมาตรฐานรกษาพระพทธศาสนากอยไปไดถงลกหลาน .................................................. ๓๕

นอกจากหลกฐาน ยงมหลกการทเปนมาตรฐานสาหรบวดคาสอน..........................................................๓๘

เพราะยงมพระไตรปฎกเถรวาทไวเปนมาตรฐานพระมหายานจงมโอกาสยอนกลบมาหาพทธพจนทแท ............................๔๐

สงควรทาทแท คอ เรงชวนกนหนมายกเอาพระไตรปฎกของเราขนศกษา .............................๔๔

เบดเตลด ๑ รจกพระไตรปฎกอยางชาวบาน ................................๕๓ก) องคลมาลไมไดอานพระไตรปฎก................................................... ๕๓ข) ตดพระไตรปฎก - ตดตารา ............................................................๕๙

เบดเตลด ๒ อางฝรง ......................................................................๖๕อางฝรง ๑: พระไตรปฎกอกษรโรมนของ PALI TEXT SOCIETY เปนฉบบสากล?๖๖สมาคมบาลปกรณพมพพระไตรปฎกอกษรโรมนได กเพราะมพระไตรปฎกของพวกเราใหเขาคดลอก ....................................๖๖

ถงแมมความเพยร แตเพราะขาดกาลงและประสบการณพระไตรปฎกอกษรโรมน จงลกลนไมเปนระบบ......................................๖๙

พระไตรปฎกบาลฉบบสากลโดยรปแบบ ยงไมมแตโดยเนอหา พระไตรปฎกบาลเปนสากลตลอดมา...............................๗๑

หนจากพระไตรปฎกแปลของ PALI TEXT SOCIETYชาวตะวนตกทศกษาพทธศาสนา เหออกมาสทางเลอกอน ......................๗๕

ช

อางฝรง ๒: ทศนะนกวชาการตะวนตก เรองนพพาน อตตา - อนตตา.......๗๘นกปราชญชาวตะวนตกกนายกยองอยแตตองรจกเขาใหพอดกบทเขาเปนจรง .................................................๗๘

ปราชญพทธศาสนาตะวนตกรนเกา ยงเขาใจสบสนระหวางพทธธรรม กบความคดเดมในวฒนธรรมของตน ....................... ๘๐

รถงตามทนวาคนนอกเขาคดเขาใจไปแคไหน แตไมใชรอใหเขามาวนจฉยหลกการของเรา...........................................๘๔

พอชาวตะวนตกมาบวชเปนพระฝรงความรพทธธรรมกเรมเขาสทางทถกตอง............................................... ๘๕

นาอนโมทนาทแมจะชาสกหนอยแตในทสดปราชญตะวนตกกตามจบหลกพทธได ..................................๘๘

ภาค ๑อนตตา–ธรรมกาย–อายตนนพพาน

นพพานเปนอนตตา ....................................................................๙๕นพพาน ไมใชปญหาอภปรชญา..................................................................๙๕แหลงความรทชดเจนมอย กไมเอากลบไปหาทางเดารวมกบพวกทยงสบสน............................................. ๑๐๐

พระพทธเจาตรสไวแนนอนเดดขาด วาลทธถออตตา ไมใชคาสอนของพระสมมาสมพทธเจา .......................๑๐๔

แทจรงนน ไมมอตตา ทจะยกมาถกเถยงวานพพานเปนอตตาหรอไม ................................................................ ๑๐๖

คนธรรมดายดถออตตา พราหมณยงพฒนาอตตาทยดไวใหวเศษพระพทธเจามา ใหเลกยดถออตตา แลวมองเหนธรรม ........................๑๐๙

ซ

เปนธรรมดามนษยปถชน เมอตวตนทเคยยดไวจะหลดหายยอมดนรนหาอตตาทจะเอามายดใหม ................................................. ๑๑๑

พทธพจนตรสไว อตตาจบแคขนธ ๕นพพาน ผานพนขนธ ๕ ไมมอตตาทตองมาพดถง ..............................๑๑๓

ถงจะนกเลยไปนอกขนธ ๕ กไมมอะไรทพระอรยะมองเหนเปนอตตา ............................................๑๑๗

จะยดอะไรกตามเปนอตตากคอยนยนวายงไมรจกนพพาน ..........................................................๑๑๙

พระอรหนตไมม “มญญนา”ทจะใหมามองนพพานเปนอตตา .........................................................๑๒๑

ยงยดถออตตา กไมรจกนพพานพอบรรลนพพาน กละอตตาเสยแลว...................................................๑๒๕

พระไตรปฎกและอรรถกถาระบวา นพพานเปนอนตตา ............................๑๒๘การหาทางตความ ใหนพพานเปนอตตา...................................................๑๓๖การใชตรรกะทผด เพอใหคดวานพพานเปนอตตา ...................................๑๔๒การจบคาความทผดมาอางเปนหลกฐานเพอใหนพพานเปนอตตา ....................................................................๑๔๕

เมอจานนดวยหลกฐาน กหาทางทาใหสบสน............................................๑๔๙เมอหลกฐานกไมม ตความกไมไดกหนไปอางผลจากการปฏบต..............................................................๑๕๑

เพราะไมเหนแกพระธรรมวนยจงตองหาทางดนรนเพอหนใหพนสจจะ ...............................................๑๕๕

พระพทธศาสนา คอศาสนาของพระพทธเจาจงตองหาคาสอนของพระองคมาเปนมาตรฐานใหได ............................๑๕๗

จะรกษาพระพทธศาสนาได พทธบรษทตองมคณสมบตทนาไววางใจ ............................................. ๑๖๐

ฌ

ความซอตรงตอหลกพระศาสนา และมเมตตาตอประชาชนคอหวใจของการรกษาระบบไตรสกขาไวใหแกประชาสงคม ..................๑๖๓

มทศนะสวนตวไดไมเสยหายแตอยาเลยไปถงขนจาบจวงธรรมวนย ................................................ ๑๖๕

พดกนไป พดกนมาระวงอยาหลงคาวา “อนตตา” ..............................................................๑๖๗

พดกนไป พดกนมาระวงอยาหลงประเดน ........................................................................๑๖๙

ธรรมกาย เรองสงทไมใหญ .......................................................๑๗๔ธรรมกายแบบไหน กมความหมายชดเจนของแบบนน ......................................................๑๗๔

ชวยกนระวงไว อยาไพลเอาพทธถอยลงไปเขาลทธลกลบ ........................................................................... ๑๗๘

ธรรมกายเดมแทในพทธกาล...................................................................๑๘๕บารงเลยงบรหารรางกายไว รปกายกเจรญงอกงามหมนบาเพญศลสมาธปญญา ธรรมกายกเตบโตขนมาเอง.....................๑๙๐

พบคาเทยบเคยงและคาประพนธกควรรทน เพอไดประโยชนทแทจรง...................................................๑๙๓

จะมองดรปกาย กอาศยเพยงตาเนอแตตองมตาปญญา จงจะมองเหนธรรมกาย ........................................๑๙๗

“ธรรมกาย” ตามวชชาททานวาเพงคนพบใหม ......................................................................๒๐๑

ธรรมกายแบบเดม เกดจากการเพมคณภาพในตวของเรา ........................๒๐๖ธรรมกายเปนอตตาไมเขากบหลกวชชาธรรมกาย ..............................................................๒๑๑

ญ

ธรรมกายเปนอตตาเปนเรองธรรมดาของคาอปมาอปไมย..................................................๒๑๔

จะเอาธรรมกายของพระพทธเจา หรอธรรมกายแบบไหนกมเสรภาพเลอกได แตขอใหบอกไปตามตรง .....................................๒๒๐

อายตนนพพาน คอดบอายตนะ ................................................๒๒๔“อตตา” ไมมโดยปรมตถ เปนเรองทชดเจนไปแลว..................................๒๒๔“อายตนนพพาน” ไมมโดยบาลนยมกชดเจนเชนกน.................................................................................๒๒๗

ทวานพพานเปนอายตนะ กเปนคนละเรองกนกบอายตนนพพาน................................................๒๓๐

อายตนนพพาน ไมม แตแปลใหมใหดกไดความหมายนพพานายตนะ ถงจะใชเปนศพทได แตไมใหความหมายทด .............. ๒๓๔

อายตนนพพานแท ทน เดยวน................................................................๒๓๖ใจหมดโลภโกรธหลง สวางโลงสดใส เมอไรกไดเหนนพพานของพระพทธเจา เมอนนทนท ...................................๒๓๘

ขอพจารณา............................................................๒๔๑ปญหาพฤตการณตอหลกการ ................................................................๒๔๒ปญหาพฤตการณทสบเนองจากหลกการ .................................................๒๕๐การใชหลกฐานแกปญหาเกยวกบหลกการ ...............................................๒๕๙

บทสงทาย..............................................................๒๖๔

ผนวก ๑ เอกสารของวดพระธรรมกาย ............................๒๗๑

ฎ

ภาค ๒บญ–บารม ทจะกแผนดนไทย

บญกรยาบญ เพอสรางสรรคชวตและชมชน...........................๒๘๕

หลกการใหญทตองรไวเพอทาบญใหถกตอง ......................................................................... ๒๘๕

ทาไมบญจงเนนทาน และเรมดวยทาน....................................................๒๘๘ทานในระบบของการทาบญ.....................................................................๒๙๐เหตใดทาบญ จงนยมถวายแกพระสงฆ ...................................................๒๙๔เกณฑวดและตดสนบญ ........................................................................๒๙๘บญขนพนฐานเพอสรางสรรคชวตและชมชน.............................................................๓๐๐

จะเหนคณคาของ “บญ” กวางขวางเมอรภมหลงหรอทมาของบญ .............................................................๓๐๔

พทธศาสนามาคนเลกบชายญ หนมารวมกนทาบญ ...................................................๓๐๙

พทธศาสนาลางเลอนคตการทาบญกเขว แคบ เคลอน ........................................................๓๑๓

เมอวดเปนนาบญ กจะมชมชนดทสรางขนดวยบญ .........................................................๓๑๖

ทาบญอยางเปนระบบใหบญพฒนาครบ อยางเตมกระบวน ..................................................๓๒๐

ทาบญใหครบ ๑๐แลวตรวจสอบใหครบ ๓ ....................................................................๓๒๖

ฏ

ทาน ศล ภาวนาคอระบบการพฒนาชวต ทตองครบองครวม .......................................๓๓๐

พฒนาจตใจ มคณใหญอนนตแตถาขาดปญญา อาจมโทษมหนต ....................................................๓๓๒

ปญญาเปนยอดรวม ใหทกอยางลงตวไดท .........................................................................๓๓๖

ตองไมขาดกจกรรมเสรมปญญาพทธศาสนาจงจะมชวตชวา ไมแหงเฉา...............................................๓๓๘

“บญ” กบ “ยญ” หมนเทยบกนไวความเขาใจจะไดไมถอยหลงลงหลมพราหมณ.....................................๓๔๓

ถาพระไมสอนหลกการทาบญใหตรงไวไมชาคนไทยคงหนไปบชายญ ............................................................๓๔๗

กวดใหกลบเปนนาบญกจะมทนสรางชมชนทด......................................................................๓๕๐

เมตตาภาวนา – อหงสาบญ เพอสรางสรรคโลก...............................................๓๕๓

มนษยกเปนพรหมสรางสรรคโลกไดไมตองรอใหพระพรหมมาเสกสรรบนดาล ...........................................๓๕๓

บารมบญ เพอสรางสรรคโลกแหงอสรภาพ .......................... ๓๕๘

ความเขาใจพนฐานในการจะบาเพญบารม........................................................................๓๖๐

ใหอยางไรแคไหน จงจะเรยกไดวา “ทานบารม” ...............................................................๓๖๕

ฐ

ทาบญดวยบชากด แตไมใชบารม อยาสบสนบชาทด ตองใหผลเกดม แกชวตและชมชน.........................................๓๖๙

บญกรยา - อหงสา - บารมระดบการสรางสรรคความดทเลอกได ................................................๓๗๓

ถาสรางชวตและชมชนแหงบญไดกกชพสงคมไทยสาเรจ ......................................................................๓๗๘

หมายเหต: ขอสงเกตแถมทาย......................................๓๘๔๑. รนถอย หรอรอยตอ ...................................................................๓๘๔๒. จากยญ สบญ/จากอาตมน สอนตตา..........................................๓๘๘

ผนวก ๑ ปญหาเรองวดพระธรรมกาย ....................................๓๙๒เรองอทธปาฏหารย .................................................................................๓๙๓เรองการทาบญ .......................................................................................๓๙๔เรองสงกอสรางใหญโต ...........................................................................๓๙๖เรองการระดมทน ...................................................................................๓๙๘ผนวก ๒ ถาม-ตอบเบดเตลด เรองขนาด และ จานวน..............๔๐๑สงมหศจรรยของโลก..............................................................................๔๐๑ชาวพทธโบราณกสรางเจดยใหญโต .........................................................๔๐๘สมยพทธกาลกมวดใหญโต ....................................................................๔๑๕ชวนคนมาทาดมากๆ..............................................................................๔๒๒ประชาธปไตย จะใหศรทธามากลากไปหรอใหสกขามานาไป ..........................................................................๔๓๐

ปมปญหาในอทธปาฏหารย .....................................................................๔๓๘

กรณธรรมกาย

ตนเรอง

กรณธรรมกาย ถงขนจวงจาบพระธรรมวนยเมอ ๙ วนทผานมาน คอวนท ๑๑ มกราคม ๒๕๔๒ ไดม

ผสอขาว จากสอมวลชนตาง ๆ มาถามปญหาเกยวกบเรองวดพระธรรมกาย และผสอขาวคนหนงไดถวายหนงสอ ชอวา “เจาะลกวดพระธรรมกาย ขอมลทไมเคยเปดเผยทใดมากอน ลบสดยอด”

ตอมาไดเปดหนงสอนอานดบางสวน โดยเฉพาะ“คาถามคาตอบทนาสนใจ” เมอพลกดผานๆ ไปจนจบ ปรากฏวา ๒ ขอสดทายเปนคาถามเกยวกบเรองนพพานเปนอตตาหรออนตตา และเรองธรรมกาย ในขอเกยวกบนพพานนนตงเปนคาถามวา

“มการถกเถยงกนวา นพพานเปนอตตาหรออนตตา ไมทราบจรง ๆ เปนอยางไร?”และขอสดทายวา“ธรรมกาย มในพระไตรปฎกหรอไม?”

สองขอนเปนเรองทเกยวกบหลกการ หรอหลกธรรมสาคญของพระพทธศาสนา โดยเฉพาะขอทวาดวยเรอง นพพานเปนอตตา หรออนตตา เมออานดลกษณะการเขยนคาตอบเปนไปใน

กรณธรรมกาย๒

เชงทจะทาใหผอานเกดความเขาใจไปวา หลกการสาคญของพระพทธศาสนา โดยเฉพาะเรองนพพานนน ไมชดเจน ไมแนนอน ยงหาขอสรปไมได เปนเรองของความคดเหน

การเขยนเชนนถอไดวาถงขนทจวงจาบพระธรรมวนย เปนเรองสาคญมาก และเปนเอกสารซงจะคงอยยาวนาน อาจกอผล กวางไกล จงสมควรรบชแจงไว เพอสรางความรความเขาใจทถกตอง

ตอมาอก ๒-๓ วน กมพระนาเอาหนงสอพมพมตชนรายวนฉบบวนพธ ท ๑๓ มกราคม ๒๕๔๒ มาใหด โดยเฉพาะหนา ๑๒ “สขสรรค” มบทความเรอง “สายตรงจากธรรมกาย นพพานเปนอตตาหรออนตตา” โดย พระสมชาย านวฑโฒ บทความนเมออานแลวจะยงสรางความสบสนตอหลกการสาคญของพระพทธศาสนาทกลาวมานนยงขน

อก ๒-๓ วนตอมากมรายงานขาวของหนงสอพมพ มตชนรายวน ฉบบวนอาทตยท ๑๗ มกราคม ๒๕๔๒ กลาวถงอดตขาราชการชนผใหญทานหนง ซงเขามาเกยวของกบการแกปญหาวดพระธรรมกาย ไดกลาวถงปญหาบางอยางทจะตองแกไข ตอนหนงไดกลาววา “เรองนพพานเปนความคดทหลากหลาย” การททานกลาวอยางน จะเปนผลจากการเผยแพรเอกสารของวดพระธรรมกาย หรอไมกตาม แตเปนเรองทตองเอาใจใสอยางยง

ทพดนมใชจะวากลาวขาราชการผนน เพราะทานไมไดทาความผดอะไร แตคาพดนนเทากบเปนสญญาณเตอนภยวา อนตรายทรายแรงกาลงเกดขนกบพระพทธศาสนา เพราะความสบสนหรอเขาใจผดตอหลกการสาคญของพระพทธศาสนา กาลงแผขยาย

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๓

ออกไปในหมประชาชน ซงจะนาไปสความสนคลอนของพระพทธศาสนาถงขนรากฐานเลยทเดยว

ทจรงนน หลกการสาคญของพระพทธศาสนามความชดเจน แนนอน และไมใชเปนเพยงเรองของความคดเหน แตเปนเรองของหลกฐานทชาวพทธถอกนวามาจากพระพทธเจาโดยตรง คอมาในพระไตรปฎก และมคมภรอรรถกถาเปนตน อธบายประกอบ ซงชาวพทธทกยคสมย ถอวาเปนเนอเปนตวของพระศาสนา เปนหลกสาคญทสด และไดเพยรพยายามอยางยงทจะรกษาไวใหแมนยา ดวยการทรงจา ศกษาเลาเรยน และมการสงคายนาเปนงานใหญหลายยคสมยตลอดมา

เมอมเหตการณรายเกดขนแกพระศาสนา ชาวพทธกควรตนตวขนมา ชวยกนขจดภยและปกปองรกษาพระศาสนาไว อยางนอยกใชเปนโอกาสทจะไดศกษา สรางเสรม หรอแมแตชาระสะสางความรความเขาใจในพระศาสนาทตนนบถอ ทาความเหนใหถกตอง ใหไดชอวาสามารถถอเอาประโยชนจากสถานการณทผานเขามา และผานพนปญหาไปอยางไดปญญา

ในการชแจงตอไปน จาเปนตองพดพาดพง ถาขอความทกลาวจะเปนเหตใหทานผเกยวของไมสบายใจ กขออภยไวกอน แตขอใหตงใจรวมกนวา เราจะทาการนเพอดารงรกษาพระพทธ-ศาสนาใหบรสทธบรบรณทสดเทาทจะทาได เพอใหพระพทธ-ศาสนาทบรรพบรษไดรกษาสบตอตกทอดกนมาจนถงเรา โดยอาศยกาลงความเพยรพยายาม เรยวแรง ความอตสาหะและศรทธาเปนอยางยง มใหสญเสยไป และเพอใหประชาชนทงใน

กรณธรรมกาย๔

บดนและเบองหนา ยงสามารถไดรบประโยชนทแทจรงจากพระพทธศาสนา คอ มงเพอรกษาพระธรรมวนยและประโยชนสขของประชาชน

ประพฤตวปรตจากพระธรรมวนย กราย แตทาพระธรรมวนยใหวปรต รายยงกวา

ปญหาเกยวกบวดพระธรรมกายทกาลงไดรบการวพากษวจารณกนอยนมหลายเรอง แยกไดหลายแงหลายประเดน เชนเรองความประพฤตสวนตวของพระ เรองการดาเนนงานขององคกร คอวดและมลนธ เกยวกบการครอบครองกรรมสทธในทดน เปนตน ตลอดจนการดาเนนธรกจตางๆ การแสวงหาเงนทอง โดยวธซงเปนทสงสยวาจะไมถกตอง ในแงกฎหมายบาง ในแงพระวนยบาง โดยเฉพาะการยกอทธฤทธปาฏหารยขนมาเผยแพรในลกษณะทเปนการชกจงใหคนบรจาคเงน การใชวธกงเกณฑใหเดกนกเรยน นกศกษา ตลอดจนขาราชการ เปนตน จานวนมากๆ มารวมกจกรรม โดยมเปาหมายทนาสงสยวาจะมงไปทการใหบรจาคเงนหรอไม

สดทายกคอ ปญหาทเกยวกบพระธรรมวนยโดยตรง โดยเฉพาะการแสดงหลกการของพระพทธศาสนา เรองนพพานเปนอตตา เรองธรรมกาย และเรองอายตนนพพาน

ปญหาทงหมดนน ลวนมความสาคญ และจะตองแกไขดวยวธทเหมาะสมใหถกตองแตละอยาง แตเมอพจารณาในแงของการดารงรกษาพระศาสนา ปญหาสาคญทสดกคอ ปญหาเกยวกบพระธรรมวนย ซงกระทบถงหลกการของพระพทธศาสนา พดให

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๕

เขาใจงายวา การทาพระธรรมวนยใหวปรต ซงรายแรงยงกวาการประพฤตวปรตจากพระธรรมวนย

๑. ประพฤตวปรตจากพระธรรมวนย หรอทาตววปรตจากพระธรรมวนย หมายความวา พระพทธเจาทรงสงสอนไวอยางไรกไมประพฤตปฏบตตามนน ละเมดพทธบญญต แตยงรตวหรอยอมรบวาการทาอยางนนเปนความผด

๒. ทาพระธรรมวนยใหวปรต หมายความวา พระพทธเจาสงสอนไวอยางหนง กลบบอกวาพระพทธเจาสงสอนไวอกอยางหนง สงทพระพทธเจาสอนไว กลบบอกวาพระพทธเจาไมไดสอน สงทพระพทธเจาไมไดสอน กลบบอกวาพระพทธเจาสอน สงทพระพทธเจาสอนวาชวราย ผด กลบสอนวาดงาม ถกตอง สงทพระพทธเจาสอนวาดงาม ถกตอง กลบสอนวาชวราย ผด เปนตน ปฏเสธ ลบลาง หรอบดเบอนคาสงสอนของพระพทธเจา

ยกตวอยางดานพระวนย เชน วนยบญญตไมใหภกษดมสรา ไมใหเสพเมถน แตภกษนนดมสรา หรอเสพเมถน เรยกวาประพฤตวปรตจากพระธรรมวนย กตองแกไขโดยดาเนนการลงโทษไปเปนสวนเฉพาะบคคล

แตถามพระภกษยดถอประกาศขนมาหรอเผยแพรวา การดมสรากด การเสพเมถนกด ไมผดวนย พระพทธเจาไมไดหามไวกเปนปญหาถงขนทาพระธรรมวนยใหวปรต ซงเปนเรองใหญถงกบทาใหเกดมการสงคายนา

ยกตวอยางดานธรรม เชน พระไตรปฎกระบไววา นพพานเปนอนตตา ถามภกษเหนวานพพานเปนอตตา หรอไมยอมรบวา

กรณธรรมกาย๖

นพพานเปนอนตตา เรยกวาเปนการเหนผดจากพระธรรมวนย กตองแกไขดวยการใหศกษาหรอทาความเขาใจกนใหถกตองเปนสวนเฉพาะตวของภกษนน

แตถามพระภกษยดถอประกาศขนมาหรอเผยแพรวา พระพทธเจาสอน หรอพระไตรปฎกระบไววานพพานเปนอตตา เปนสถานทดนแดนมขนาดวดได หรอบอกวาพระไตรปฎกทระบวานพพานเปนอนตตา เปนหลกฐานทเชอถอไมได กเปนปญหาถงขนทาพระธรรมวนยใหวปรต ซงเปนเรองใหญถงกบทาใหตองมการสงคายนา

ไมควรยอมเสยพระศาสนา เพอรกษาตวของตนยอนกลบไปขางตน ปญหาเกยวกบวดพระธรรมกายทวา ม

หลายเรอง หลายแง หลายดาน หลายประเดนนน มขอนาสงเกตวา เมอเรองเกดขนแลว ทางวดโดยเฉพาะเจาอาวาส เงยบอย และไดมผเรยกรองขอใหทานเจาอาวาสมาชแจง ตอมาทางวดมพระทออกมาพดกลาวตอบทานองวา

“เรายดแนวพระพทธเจาจะชนะดวยความสงบนง . . . พระพทธเจามผหญงมากลาวหาวามทองกบพระพทธเจา บางทมคนจางคนมารมดาสองขางทาง พระองคแกอยางไร พระพทธเจานงตลอด บอกไวเลยวาชนะไดดวยความสงบนง แลวความจรงกปรากฏในทสด พระพทธเจาไมเคยแกขาว อยดวยความนงสงบ และสดทายกชนะ ความจรงจะปรากฏ เราเองกเลยใชวธการเดยวกน”

(หนงสอพมพมตชนรายวน วนอาทตยท ๑๐ มกราคม ๒๕๔๒)

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๗

การกลาวอางเชนน ตองระวงมาก เพราะจะทาใหคนเขาใจผดตอพระพทธเจา ความจรงพระพทธเจาไมไดใชวธสงบนงอยางเดยว ทรงใชวธปฏบตใหเหมาะสมกบสถานการณ ทจะใหเรองจบสนลงดวยด ดวยความถกตองและชดเจน

พทธศาสนกชนทคนเคยวด คงจะไดยนพระสวดมนตบทหนงอยเสมอ เวลามงานเจรญพระพทธมนตหรอสวดพระพทธมนต กอนฉนเพลพระภกษสงฆกจะสวดบทสวดสาคญบทหนง เรยกกนวา บทพาหง หรอ พาหง ๘ บท เรยกเปนภาษาทางการวา ชยมงคลฏฐกคาถา บทสวดนทานรวบรวมขนไวเพอแสดงถงวธทพระพทธเจาทรงมชยชนะผานพนเหตการณราย โดยทรงแกปญหาดวยวธปฏบตตางๆ กน ดงคาบาลวา

“พาห สหสสมภนมมตสาวธนต . . .” เปนตนในเหตการณและปญหาเหลาน บางเรองพระพทธเจาทรงแก

ดวยวธเมตตา บางเรองทรงแกดวยขนต บางเรองทรงแกดวยอทธปาฏหารย บางเรองทรงแกดวยวธแหงอาการสงบ บางเรองทรงแกดวยความลกซงแหงการใชปญญา บางเรองทรงแกดวยการชแจงแสดงความจรง หรอแสดงธรรม

การทมากลาวอยางขางตนวา “เรายดแนวพระพทธเจา จะชนะดวยความสงบนง” นนเปนคาทกากวม อาจจะทาใหผคนเกดความเขาใจวา มเหตการณอะไรเกดขนพระพทธเจากทรงนงเฉย ซงนอกจากจะทาใหคนเขาใจผดตอพระพทธเจาแลว อาจจะเปนการเสอมเสยตอพระพทธคณ

สาหรบผ ทรเ รองพทธประวตด เมอไดยนไดฟงอยางน

กรณธรรมกาย๘

นอกจากจะตาหนไดวาเปนการกอใหเกดความเขาใจผดแลว กยงจะรสกไดวา ทานผกลาวนนมงแตจะรกษาตวเอง โดยไมคานงวาการกระทาของตน จะเปนการกอใหเกดความเสยหายตอองคพระพทธเจาและเสอมเสยตอศรทธาในพระพทธคณ ทถกนน ควรยอมสละตวเราเพอรกษาพระศาสนา ไมใชยอมใหเสยแกพระศาสนา เพอรกษาตวเรา

จบประเดนใหชดวางทาทปฏบตใหตรงตามตนเรอง

สงทจะพดตอไปน ไมใชเรองความคดเหน นเปนขอสาคญทตองยาไวกอน เพราะเอกสารของวดพระธรรมกายทเผยแพรออกมานน มลกษณะททาใหเกดความสบสน เชน เอาเรองขอเทจจรงบาง หลกฐานบาง เหตผลความคดเหนตางๆ บาง มาปะปนกนไปหมด จนทาใหคนเกดความรสกทมองวา แมแตพระไตรปฎกกเปนเรองของความคดเหน

จะตองแยกใหชดวา ขณะนกาลงพดถงหลกฐาน กาลงพดถงพระไตรปฎก เปนตน หรอกาลงพดถงความคดเหนของบคคล

ขอเขยนตอไปน หรอคาชแจงตอไปน จะแสดงเฉพาะหลกฐานทมาในคมภร เรมดวยพระไตรปฎกและอรรถกถา ถามความคดเหน กจะบอกไวดวยวาเปนความคดเหน

มบางทานพดทานองวา ควรจะปลอยใหตางคนตางทาไป เพราะเกรงวาจะทาใหเกดความแตกแยก เรองนจะตองระวงรกษาทาทใหถกตอง

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๙

ขอใหจาตระหนกตนเรองเดมไวใหด วาไมใชเปนเรองของคนทเปนฝกเปนฝายมาโตเถยงทะเลาะกน แตเรองอยทวา มปญหาเกดขนในทแหงหนง โดยมบคคลหรอกลมคนกลมหนงทาความเสยหาย หรอมพฤตกรรมทนาสงสยวาจะเปนความผดหรอเปนภย มผพบเหน แลวนามารองเรยนแกเจาหนาท และบอกกลาวแกมหาชน เจาหนาทและประชาชนทงหลายจงตองมาชวยกนแกไขระงบปญหา

โดยเฉพาะกรณนกคอ มกลมคนทมพฤตการณอนทาใหเกดความสงสยกนวากาลงกระทาความเสยหายตอพระธรรมวนย และตอประโยชนสข โดยเฉพาะผลประโยชนทางปญญาของประชาชน จงเปนหนาทของชาวพทธและประชาชนทกคน ทจะตองสนใจชวยกนปกปองรกษาธรรมวนยไว

ขอสาคญอยทวา จะตองระวงรกษาทาททถกตองนไว อยาทาดวยความรสก เปนฝกฝาย แตทาดวยเจตนาทมง จะดารงพระพทธศาสนา รกษาพระธรรมวนยของพระพทธเจาไวใหบรสทธ

ในเรองพระธรรมวนยนน การรกษาไวใหบรสทธบรบรณทสด เทาทจะทาได เปนเรองสาคญทสด เพราะพระพทธศาสนาอยไดดวยพระธรรมวนยนน

ไมตองพดถงเรองใหญโต แมแตเพยงวามภกษดมสรา ชาวพทธกตองสนใจหาทางแกไข ไมใชบอกวาปลอยทานเถด ใครอยากประพฤตอยางไร กตางคนตางประพฤตไป ถาไปวากลาวหรอทาอะไร เดยวจะเกดความแตกแยก ถาชาวพทธมทาทหรอทศนคตอยางน พทธศาสนากจะดารงอยไมได คงจะสญไปในไมชา

กรณธรรมกาย๑๐

ขอใหจาตระหนกไววา ทพระพทธศาสนาดารงอยยนยาว มาถงพวกเราได กเพราะพทธบรษททกยคทกสมย ถอวาการรกษาธรรมวนย เปนแกนกลางของการรกษาพระพทธศาสนา

เมอพระพทธเจาปรนพพานใหมๆ เพยงมภกษรปหนงพดวา พระพทธเจาปรนพพานแลว ตอไปไมมใครจะคอยวากลาว เราจะไดทาอะไรโดยสะดวก พระมหากสสปะไดฟงคาเพยงเทานกเรงชกชวนพระอรหนตทงหลายมาประชมกนสงคายนา รวบรวมคาสงสอนของพระพทธเจาวางไวเปนหลกของพระศาสนา ดงปรากฏอยในพระไตรปฎกสบมา

ความจรงนนเปนหนงเดยว และเมอเขาถงความจรง คนกจะเปนอนหนงอนเดยวกนโดยความจรงนน ไมมอะไรทจะทาใหเปนอนหนงอนเดยวกนไดจรงเทากบความจรง

เพอใหพจารณาเรองราวไดชดเจน ขอโอกาสนาเอาเอกสารของวดพระธรรมกายทไดเผยแพร ซงอางถงขางตนนน มาลงพมพไวดวย (ด ผนวก ๑ ทายภาค ๑) และขออภยอกครงหนง ทบางครงจะตองยกขนมาเปนบทตงในการพจารณา ทงนเพอใหเกดความชดเจน

ปญหาของวดพระธรรมกาย

สวนทกระทบตอพระธรรมวนย

วดพระธรรมกาย เผยแพรคาสอนคลาดเคลอนไปจากหลกพระพทธศาสนาหลายประการ เชน

๑. สอนวานพพานเปนอตตา๒. สอนเรองธรรมกายอยางเปนภาพนมต และใหมธรรมกาย ทเปนตว

ตนเปนอตตาของพระพทธเจามากมายหลายพระองค ไปรวมกนอยในอายตน-นพพาน

๓. สอนเรองอายตนนพพาน ทปรงถอยคาขนมาเองใหม ใหเปนดนแดนทจะเขาสมาธไปเฝาพระพทธเจาได ถงกบมพธถวายขาวพระ ทจะนาขาวบชาไปถวายแดพระพทธเจาในอายตนนพพานนน

คาสอนเหลาน ทางสานกพระธรรมกายสอนขนใหม ผดเพยนออกไปจากธรรมวนยของพระพทธเจา แตแทนทจะใหรกนตามตรงวาเปนหลกคาสอนและการปฏบตของครอาจารย ทางวดพระธรรมกายกลบพยายามนาเอาคาสอนใหมของตนเขามาสบสนปะปนหรอจะแทนทหลกคาสอนเดมทแทของพระพทธศาสนา

กรณธรรมกาย๑๒ยงกวานน เพอใหสาเรจวตถประสงคขางตน วดพระธรรมกายยงได

เผยแพรเอกสาร ทจวงจาบพระธรรมวนย ชกจงใหคนเขาใจผด สบสน หรอแมแตลบหลพระไตรปฎกบาล ทเปนหลกของพระพทธศาสนาเถรวาท เชน

– ใหเขาใจวาพระไตรปฎกบาล บนทกคาสอนไวตกหลน หรอมฐานะเปนเพยงความคดเหนอยางหนง เชอถอหรอใชเปนมาตรฐานไมได

– ใหนาเอาพระไตรปฎกฉบบอนๆ เชน พระไตรปฎกภาษาจน และคาสอนอนๆ ภายนอก มารวมวนจฉยพระพทธศาสนาเถรวาท

– ใหเขาใจเขวไปวาหลกการของพระพทธศาสนาเปนเรองอภปรชญา ขนตอการตความ และความคดเหน ตลอดจนการถกเถยงทางวชาการ

– อางนกวชาการตางประเทศ และการปฏบตของตน ดงวาจะใชวนจฉยหลกพระพทธศาสนาได

ฯลฯอกทงสงทยกมาอาง เชน คมภรของมหายาน และทศนะของนกวชาการ

ตะวนตก กไมตรงตามความเปนจรง หรอไมกเลอนลอยนอกจากนน ยงนาคาวา “บญ” มาใชในลกษณะทชกจงประชาชนให

วนเวยนจมอยกบการบรจาคทรพย เพอวตถประสงคตางๆ ชนดทสงเสรมความยดตดถอมนในตวตนและในตวบคคล อนอาจกลายเปนแนวโนมทบนรอนสงคมไทยในระยะยาว พรอมทงทาพระธรรมวนยใหลางเลอนไปดวย

พฤตการณของสานกวดพระธรรมกายอยางน เปนการจาบจวง ลบหล ยายพระธรรมวนย สรางความสบสนไขวเขวและความหลงผดแกประชาชน

ขอความบรรยายตอไปน ไดเขยนไวเพอเปนทางแหงการศกษา ใหเกดความเขาใจทถกตอง

พรอมทงเปนเหมอนคาขอรองตอชาววดพระธรรมกาย ผยงเหนแกพระพทธศาสนา เมอรเขาใจแลว จะไดหนมารวมกนทาบญทยงใหญ และสนองพระคณบรรพบรษไทย ดวยการรกษาพระธรรมวนยใหบรสทธสบไป

รจกพระไตรปฎก

พระพทธศาสนาไมใชปรชญาเบองแรกตองรความแตกตางระหวางศาสนากบปรชญากอน

ปรชญาเปนเรองของการคดหาเหตผล และถกเถยงกนในเรองเหตผลนนเพอสนนษฐานความจรง เรองทถกเถยงนนอาจจะไมเกยวกบการดาเนนชวตทเปนอย เชน นกปรชญาอาจจะถกเถยงกนวา จกรวาลหรอจกรภพเกดขนเมอไรและจะไปสนสดเมอไร โลกจะแตกเมอไร ชวตเกดขนเมอไร เปนตน

นอกจากนน นกปรชญากไมจาเปนตองดาเนนชวตตามหลกการอะไร หรอแมแตใหสอดคลองกบสงทตนคด เขาคดหาเหตผลหาความจรงของเขาไป โดยทวาชวตสวนตวอาจจะเปนไปในทางทตรงขามกได เชน นกปรชญาบางคนอาจจะเปนคนคมด-คมราย บางคนสามะเลเทเมา บางคนมทกขจนกระทงฆาตวตาย

แตศาสนาเปนเรองของการปฏบต เรองของการดาเนนชวต หรอการนามาใชใหเปนประโยชนในชวตจรง การปฏบตนนตองมหลกการทแนนอนอยางใดอยางหนง และจะตองมจดหมายชดเจนดวยวาตองการอะไร การทตองมขอปฏบตทแนนอนและตองมจดหมายทชดเจนนน ผปฏบตกตองยอมรบหลกการอยางใดอยางหนง

กรณธรรมกาย๑๔

และกตองถามตอไปวาจะยอมรบหลกการทบคคลผใดไดคนพบหรอแสดงไว ซงเราเรยกวาพระ “ศาสดา”

เพราะฉะนน ผปฏบตคอศาสนกชน เรมตนกตองยอมรบหรอเชอการตรสรหรอการคนพบความจรงขององคพระศาสดา หรอยอมรบหลกการทศาสนานนไดแสดงไว ซงเราเรยกวาคาสอน เพราะฉะนนศาสนกจงมงไปทตวคาสอนของพระศาสดา หรอหลกการทศาสนาวางไว คาสอนของพระศาสดานนกรวบรวมและรกษาสบทอดกนไวในสงทเรยกกนวาคมภร

ในพระพทธศาสนา เรยกคมภรทรกษาคาสอนของพระพทธเจา ซงเปนพระศาสดาของพระพทธศาสนาวา “พระไตรปฎก”

พระไตรปฎก คอทสถตของพระศาสดาคมภรศาสนา เชน ในพระพทธศาสนาคอพระไตรปฎกน

เปนมาตรฐาน เปนเกณฑตดสนความเชอและการประพฤตปฏบต เปนทมา เปนแหลงรกษาหลกการของศาสนานนๆ ถาคาสอนหรอหลกการทแทของพระศาสดาทรกษาไวในพระไตรปฎกหรอในคมภรนน สญสนหมดไป กถอวาศาสนานนสญสน

ดงนน ศาสนาทงหลายจงถอการรกษาคมภรศาสนาของตนเปนเรองสาคญทสด และพระพทธศาสนากถอวาการรกษาคมภรพระไตรปฎกเปนเรองใหญทสด

แมแตในประวตศาสตรชาตไทยของเรา มองยอนหลงไป ไมตองยาวไกล เพยงแคยคกรงธนบร และยครตนโกสนทร

หลงกรงเกาแตก เมอพระเจาตากสนมหาราชกอสรภาพได

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๑๕

รวบรวมคนไทย ตงกรงธนบรสาเรจ กทรงดาเนนงานใหญในการฟนฟพระพทธศาสนา คอ โปรดฯใหรวบรวมคมภรพระไตรปฎกจากหวเมองตางๆ มาคดจดตงเปนฉบบหลวง ทจะเปนหลกของพระศาสนาสบไป

เมอพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราช ทรงตงกรงเทพฯเปนเมองหลวงใหมเสรจ จดบานเมองเรยบรอยแลว กโปรดฯใหมการสงคายนา และคดพระไตรปฎกฉบบหลวงขนตงไว เปนหลกคบานคเมอง

พระพทธเจาเองไดตรสไววา เมอพระองคปรนพพานไปแลว ธรรมวนยททรงแสดงแลวและบญญตแลว แกสาวกทงหลายนน จะเปนศาสดาแทนพระองคสบตอไป ธรรมวนยนนเวลานอยทไหน กรกษาไวในพระไตรปฎก

ธรรมวนย กคอหลกการและหลกเกณฑของพระพทธศาสนา ทมาจากพทธพจนและพทธบญญต ซงเปนบรรทดฐานทชดเจน

ยงหลกการทสาคญ อยางนพพานซงเปนจดหมายสงสดของพระพทธศาสนาดวยแลว กจะตองมความแนนอนวาเปนอยางไร เพราะวาศาสนกหรอผปฏบตทงหลาย ยงไมอาจรเขาใจหลกการนดวยประสบการณของตนเอง พระศาสดาจงตองแสดงไวใหชด เทาทจะใชภาษาสอสารใหสตปญญาของผปฏบตรเขาใจได

ถามฉะนน เมอปฏบตไป แทนทจะบรรลนพพานของพระพทธศาสนา กอาจจะกลายเปนนพพานของฮนดไป หรออาจจะเขาถงฌานสมาบต แลวกเขาใจวานเปนนพพาน หรอปฏบตไป รสกวาจตไปเขารวมกบสภาวะอยางใดอยางหนง แลวกนกวานนเปนนพพาน

กรณธรรมกาย๑๖

เพราะฉะนน หลกการทสาคญน พระศาสดาจะตองวางไวอยางชดเจนทสด เทาทสตปญญาของคนทปฏบตซงยงไมรไดดวยตนเอง จะเขาใจได

พระไตรปฎกเปนแหลงรวมคาสงสอนของพระพทธเจา ทเรยกวา “ธรรมวนย” น ตงแตเรองนพพานซงเปนจดหมายสงสดลงมา ทงคาสอนทางปญญา อยางไตรลกษณ ปฏจจสมปบาท ทงขอปฏบตคอไตรสกขา ตลอดจนวนยเชนทเรยกวาศล ๒๒๗ ของพระภกษสงฆ ศล ๑๐ ของสามเณร และศล ๕ ศล ๘ ของอบาสกอบาสกา ทงหมดนอาศยพระไตรปฎกเปนแหลงรวบรวมไว และเปนมาตรฐานทงสน

ควรจะยกพทธพจนทตรสเมอจะปรนพพาน มายาเตอนพทธศาสนกชนกนไวเสมอๆ วา

โย โว อานนท มยา ธมโม จ วนโย จ เทสโต ป ตโต, โส โวมมจจเยน สตถา

(ท.ม.๑๐/๑๔๑/๑๗๘)

แปลวา: “ดกอนอานนท ธรรมและวนยใดทเราไดแสดงแลว บญญตแลว แกเธอทงหลาย,ธรรมและวนยนน เปนศาสดาของเธอทงหลาย เมอเราลวงลบไป”เวลาน ธรรมวนยททรงตงไวเปนศาสดาแทนพระองคอยทไหน

กอยในพระไตรปฎก เพราะฉะนนจงถอวา พระไตรปฎกเปนทสถตของพระพทธเจา

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๑๗

พระไตรปฎกสาคญตอพระพทธศาสนายงกวาทรฐธรรมนญสาคญตอประเทศชาต

ถาเทยบกบเรองทชาวบานพอจะเขาใจ พระไตรปฎกนนมความสาคญตอศาสนกชนยงกวาทรฐธรรมนญมความสาคญสาหรบพลเมอง คงไมมใครพดวารฐธรรมนญเปนเพยงตาราเลมหนง หรอวา เมอ ขนศาลมการยกรฐธรรมนญมาตรานนมาตรานขนมากลาว หรอแมแตยกกฎหมายอาญา กฎหมายแพงมาตรานนมาตรานขนมาอาง คงไมมใครพดวา กฎหมายมาตรานนน รฐธรรมนญมาตรานนนเปนเพยงความคดเหน

ทวาพระไตรปฎกสาคญยงกวารฐธรรมนญ สาหรบศาสนกชน เพราะรฐธรรมนญนน สามารถเปลยนแปลงไปโดยมตของประชาชนทผานทางองคกรนตบญญตตามยคตามสมย แตพระไตรปฎกไมอาจจะเปลยนแปลงได เพราะเปนคาสอนขององคพระศาสดา และพระศาสดากปรนพพานแลว ถาพระไตรปฎกสญหาย คาสอนของพระพทธเจากสญสน

การทเรานบถอพระพทธศาสนา กคอเรายอมรบการตรสรของพระพทธเจา พรอมทงอยากรและนาความจรงทพระองคตรสรนนมาปฏบต ดงนนสงทเราตองการทสด จงไดแกคาสอนของพระองค เมอพระองคปรนพพานแลว เราจงถอเปนสาคญทสดวาจะรกษาคาสอนหรอคาตรสของพระองคทเรยกวาพทธพจนไวใหแมนยาบรสทธบรบรณทสดไดอยางไร เพอใหพทธศาสนกชนสามารถเขาถงคาสอนของพระองคไดตอไป

เมอเรารกษาคาสอนของพระองคไวดทสดแลว เรากใชคาสอน

กรณธรรมกาย๑๘

ของพระองคนนเปนมาตรฐาน เปนเกณฑตดสนความเชอและการปฏบตทเรยกวาพระพทธศาสนาตอไป

ดงนน ในเรองธรรมวนยในพระไตรปฎกน แทนทจะคดวาจะปรบปรงเปลยนแปลง มแตวาจะตองรกษาไวใหบรสทธ ใหตรงตามเดมเทาทเปนไปได

อกประการหนง รฐธรรมนญเปนบทบญญตเพยงในดานวนย เชน กาหนดสทธเสรภาพ หนาทพลเมอง และหลกเกณฑในการอยรวมกนในสงคมเปนตน แตพระไตรปฎกนนบรรจไวทงธรรมและวนย คอทงแบบแผนระเบยบความเปนอยของพระภกษสงฆ และทงหลกการของพระพทธศาสนา

ถาศาสนกชนปฏเสธพระไตรปฎกหรอไมยอมรบพระไตรปฎกกคอไมยอมรบพระพทธศาสนา โดยเฉพาะพระพทธศาสนาแบบนน เชน แบบเถรวาท แบบมหายาน แลวแตวาจะเปนพระไตรปฎกฉบบไหน

ยงถาเปนพระภกษ การปฏเสธไมยอมรบพระไตรปฎก กคอการปฏเสธไมยอมรบความเปนพระภกษของตนนนเอง เพราะเหตวาการบวชของภกษนนกด สงทเรยกวา ศล ๒๒๗ ขอ คอสกขาบท ๒๒๗ ในพระวนยกด ทพระภกษนนรกษาอย กมาจากพทธบญญตในพระไตรปฎก เมอภกษไมยอมรบพระไตรปฎก กคอปฏเสธการบวช และปฏเสธศล ๒๒๗ เปนตนของตนนนเอง

ทกลาวนไมไดหมายความวาจะเปนการจากดสทธและเสรภาพ พระพทธศาสนาใหสทธและเสรภาพโดยสมบรณ แมแตสทธและเสรภาพทจะปฏเสธพระไตรปฎกและปฏเสธพระพทธเจา

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๑๙

แตขอสาคญในความเปนประชาธปไตย กคอความตรงไปตรงมา เมอเราไมยอมรบพระไตรปฎกน เราไมยอมรบการบวชเปนพระภกษแบบน กจะเปนเรองแปลกประหลาดทวาเรายงเอารปแบบทเปนบญญตในพระไตรปฎกนนมาใช

ยงหลกการทสงขนไปอยางเรองนพพาน กยงสาคญเพมขนไปอก เพราะวาวนยทรกษากเพอทจะเปนฐานใหเขาถงจดหมายนนเอง ถารกษาหลกการอยางนพพานซงเปนจดหมายสงสดไวไมได การรกษาความประพฤตปฏบตเบองตนเชนวนยกแทบจะหมดความหมาย

พระไตรปฎกบาลทคนไทยนบถอคอฉบบเดมแท เกาแก และสมบรณทสด

พระพทธศาสนาแบบทเ รานบถอกนอย ซง สบตอมาในประเทศไทยน เรยกวาพระพทธศาสนาเถรวาท หรอบางทกถก เรยกวา หนยาน ซงตงอยบนฐานของคาสอนทรกษามาในพระไตรปฎกภาษาบาล

พระไตรปฎกภาษาบาลของเถรวาทน เปนทยอมรบกนวาเปนคาสอนดงเดมแทของพระพทธเจา เกาแกทสดเทาทจะสบหาได แลวรกษากนมาอยางเครงครด ทงแมนยาทสดและครบถวนทสด

เวลานในโลกกรกนอยวาพระพทธศาสนามนกายใหญ ๒ นกาย คอ เถรวาท กบมหายาน นอกจากพระพทธศาสนาแบบเถรวาทอยางของเราน กมพระพทธศาสนาแบบมหายาน ทมในประเทศแถบเอเชยภาคเหนออยาง ญปน จน เกาหล มองโกเลย เปนตน

กรณธรรมกาย๒๐

รวมทงทเบตซงมกจะไมยอมเรยกตนเปนมหายาน แตเรยกตนวาวชรยาน กลายเปน ๓ นกาย

ทงโลกน รกน อยและยอมรบกนทว ไปวา เถรวาทเปนพระพทธศาสนาดงเดม พระไตรปฎกบาลกเปนพระไตรปฎกดงเดม ชาวพทธฝายมหายานกยอมรบเชนนน นกปราชญทเชยวชาญดานมหายานนนแหละ พดออกมาเองอยางเตมปาก

ยกตวอยางดานจน เชน Professor Soothill ผรวบรวมพจนานกรมศพทพระพทธศาสนาภาษาจน เขยนไวในคา “มหายาน” วา

“大 乘 Mahàyana . . . is interpreted as 大 教 the greaterteaching as compared with 小 教 the smaller, or inferior.Hãnayàna, which is undoubtedly nearer to the originalteaching of the Buddha, is unfairly described as anendeavour to seek nirvàna through an ash-covered body, anextinguished intellect, and solitariness; . . .”

๑

“มหายาน . . . ไดรบการแปลความหมายใหเปนหลกธรรมทยงใหญกวา โดยเปรยบเทยบกบ “หนยาน” ซง(ถกแปลความหมายให) เปนหลกธรรมทเลกนอยหรอดอยกวา. หนยานซงไมตองสงสยเลยวาใกลเคยงกบคาสอนดง เดมของพระพทธเจามากกวา ถกกลาวขานอยางไมเปนธรรม วาเปนความพยายามทจะแสวงนรวาณ(นพพาน) ดวยอาศยกายทหมกเถาธล ปญญาทดบอบแสง และการปลกตวหลกเรน; . . .”ตวอยางดานญปน เชน Professor Mizuno ไดเขยนหนงสอไว

ใหรวา ๑

William Edward Soothill and Levis Hodous, A Dictionary of Chinese Buddhist Terms(London: Kegan Paul, Trench, Trubner & Co., Ltd., 1934), p.83.

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๒๑“. . . of all the sects and schools of Buddhism, TheravadaBuddhism, one of the major Hinayana schools, is the onlyone that possesses a complete canon in a single language.”

๑

“ในบรรดาพทธศาสนาทงหมดทกนกายนน พทธศาสนาเถรวาท ซงเปนนกายใหญนกายหนงในสายหนยาน เปนพทธศาสนานกายเดยว ทมพระไตรปฎกครบถวนบรบรณอยในภาษาเดยว”ตวอยางดานประเทศตะวนตก T. O. Ling กเขยนไวใน Dictionary

ของเขาทานองเดยวกนวา“Tipitaka The canon of Buddh. scripture in Pali, regarded asauthoritative by the Theravada; it is earliest form of Buddh.teaching available and the most complete.”

๒

“ตปฏก คมภรหลกของพระพทธศาสนาในภาษาบาล ซงเถรวาทยดถอเปนแบบแผน ตปฏกเปนคาสอนของพทธศาสนาแบบดงเดมสดเทาทมอย และสมบรณทสด”เรองทวาพระไตรปฎกบาลเกาแก เดมแท ครบถวนทสดน

เปนทรและยอมรบกนทว แตทกาวไปไกลกวานน กคอการทปราชญมหายาน รวมทงในประเทศมหายานเอง ยอมรบดวยวาคมภรของตนไมใชพทธพจนแทจรง จนกระทงเหนวาจะตองหนมาศกษาพระไตรปฎกบาลของเถรวาทดวย

ยกตวอยาง นาย Christmas Humphreys ทเอกสารของวดพระธรรมกาย ยกยองใหเปน “ปราชญใหญทางพระพทธศาสนาในดนแดนตะวนตก ทมชอเสยงกองโลก” ไดเขยนไวในหนงสอตาราอางอง ๑ Kogen Mizuno, Buddhist Sutras (Tokyo: Kosei Publishing Co., 1982), p.30.๒ T. O. Ling, A Dictionary of Buddhism (New York: Charles Scribner's Sons,

1972), p.255.

กรณธรรมกาย๒๒

ของเขาใหรวา พระสตรของมหายานไมใชคาตรสของพระพทธเจา ดงความวา

“The Suttas of the Theravada are presented as actual sermonsof the Buddha; those of the Mahayana are frankly latercompilations put into his mouth”

๑

“พระสตรทงหลายของเถรวาทนน ทานนาเสนอไวโดยเปนพระธรรมเทศนาทแทจรงของพระพทธเจา; สวนพระสตรทงหลายของมหายาน พดกนตรงไปตรงมากคอคานพนธยคหลงทบรรจเขาในพระโอษฐ”ในประเทศญปน ความตนตวของมหายานทจะมาถงขนน

ตองผานความกระทบกระทงเจบปวดกนบาง อยางท Dr. Mizuno เขยนเลาตอนหนงวา

“Dr. Murakami stated that Shakyamuni is the sole historicalBuddha and that Amitabha Buddha . . . never existed . . .clearly the statement that Shakayamuni did not expoundMahayana teachings is consistent with historical evidence.”

๒

“ดร.มรากาม กลาววา พระศากยมนเปนพระพทธเจาทมอยพระองคเดยวในประวตศาสตร และกลาววา พระ อมตาภพทธะ (ทศาสนกนกายสขาวดทงหลายนบถอ) ไมเคยมจรง . . . คากลาวทวาพระศากยมนมไดตรสแสดงคาสอนของมหายานนน เปนการสอดคลองกบหลกฐานทางประวตศาสตรอยางแจงชด”Dr. Mizuno ไดเขยนถงสภาพปจจบนวา

๑ Christmas Humphreys, A Popular Dictionary of Buddhism (London: CurzonPress, 1976), p. 172.๒ Mizuno, p. 129.

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๒๓“. . . in Japan it is commonly held that, for a correctunderstanding, a thorough study of Mahayana Buddhismmust include both primitive and fundamental Buddhism.

The study of Pali sutras has served three importantpurposes. It has helped to provide a correct understanding ofboth primitive and fundamental Buddhism as the basis ofBuddhism; to advance unity and cooperation among JapaneseBuddhists of different sects, since the Mahayana Buddhistsects all originate in the same sources—primitive andfundamental Buddhism; and to provide agreement thatShakyamuni was the founder of Buddhism.”

๑

“. . . ในประเทศญปน ไดยดถอรวมกนวา เพอความเขาใจทถกตอง การศกษาพทธศาสนามหายานอยางทวตลอดจะตองรวมเอาพทธศาสนา (เถรวาท) ททงดงเดมและเปนพนฐานเขามาดวย”

“การศกษาพระสตรบาลสนองวตถประสงคสาคญ ๓ประการ คอ (๑) ชวยใหมความเขาใจอยางถกตองตอพระพทธศาสนา (เถรวาท) ททงดงเดมและเปนพนฐานนนวาเปนทตงของพระพทธศาสนา; (๒) เพอสงเสรมเอกภาพและความรวมมอกนในหมชาวพทธญปนผนบถอนกายตางๆ ดวยเหตทพทธศาสนามหายานทกนกายลวนมกาเนดจากแหลงเกดเดยวกนคอ พทธศาสนา (เถรวาท) ททงดงเดมและเปนพนฐานนน และ (๓) เพอใหมความเหนรวมกนวาพระศากยมน เปนพระศาสดาผประดษฐานพระพทธศาสนา”พระพทธศาสนาทงเถรวาทและมหายานตางกมหลกการ

ของตนเองทแนนอน ชดเจน ยงมหายานแตกแยกเปนนกายยอย ๆ มากมาย ดงเชนในญปน ไมตองนบนกายทลมหายสาบสญไปแลว ๑ Ibid., p.32.

กรณธรรมกาย๒๔

ในยคตาง ๆ ปจจบนนกยงมนกายใหญถง ๕ นกาย และแตกเปนนกายยอยอกประมาณ ๒๐๐ นกาย แตละนกายกมคาสอน มหลกการตางๆ ทแตกตางกน และมหายานดวยกนเองนนแหละแตกตางกนไกล บางทแตกตางกนเองมากยงกวาแตกตางกบพระพทธศาสนาฝายเถรวาทดวยซา

ถาพระพทธศาสนาฝายเถรวาทอยางของเราไมสามารถรกษาหลกการของตนไวได ปลอยใหหลกการหรอคาสอนภายนอกอยางของมหายานเขามาปะปน จะไมเพยงเกดความสบสนเทานน แตคาสอนทแทจรงของพระพทธเจา ทใครๆ หวงจากเรา กจะพลอยเลอะเลอนหมดไป

เพราะไมรกษาคาสอนเดมของพระพทธเจาไว มหายานจงตางกนเองหางไกล ยงกวาตางจากเถรวาทอยางไทย

ความจรงการชาระสะสางแยกกนชดเจนระหวางเถรวาทกบมหายานนน ไดมมานานแลวตงแตกอนเกดเปนมหายานดวยซาไป หมายความวา กอนจะมนกายมหายานนนมความคดเหนแปลกแยกออกไป ซงในระยะแรก เรยกวามหาสงฆกะ แลวจงพฒนาขนมาเปนมหายานภายหลง การชาระสะสางความคดเหนแปลกแยกเหลานทางฝายเถรวาทไดชแจงแสดงไวชดเจนแลว ตงแตสงคายนาครงท ๓ ทพระเจาอโศกมหาราชเปนองคอปถมภ เมอ พ.ศ. ๒๓๕

พระไตรปฎกภาษาสนสกฤตกด จนกด ทเบตกด หรอภาษาอะไรอนกดทนอกบาลทงหมดนน ลวนเปนของมหายาน หรอสบเนองตอมาหลงสงคายนาครงท ๔ (ทางมหายานถอวาเปนครงท ๓)

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๒๕

ทเมองบรษประ ทางตะวนตกเฉยงเหนอของอนเดย เมอ พ.ศ. ๖๔๓ ซงเปนการสงคายนาของนกายสรวาสตวาทน มหายานยอมรบการสงคายนาครงน ตอมานกายสรวาสตวาทน สาบสญไปแลว แตมหายานพฒนาตอมาโดยใชคมภรภาษาสนสกฤตอยางเดยวกบนกายสรวาสตวาทน

คมภรพระไตรปฎกสนสกฤตเปนของเกดภายหลงจากพระไตรปฎกภาษาบาลทเปนของดงเดม การชาระสะสางกด การรความแตกตางกนนนกด เปนเรองทชดเจนอยกอนแลว หมายความวา พระเถระทรวบรวมจดทาสงคายนาพระไตรปฎกบาลของเถรวาทนน ทานรความแตกตางอยกอนแลว และทานไดสะสางไวเสรจแลว เราจงไมควรจะนากลบไปปะปนกนอก

ยงพระไตรปฎกจนดวยแลว กเกดสบเนองจากพระไตรปฎกฉบบสนสกฤตนนอกตอหนง พระไตรปฎกจนนนไมไดเกดขนในอนเดย แตเกดขนในประเทศจน เพราะฉะนนกหางหลงฉบบภาษาสนสกฤตออกไปอก

เทาทนกประวตศาสตรสบทราบได พระพทธศาสนาทเขาไปสประเทศจนอยางจรงจงนน ไดเรมเมอประมาณ พ.ศ. ๖๐๘ เมอพระเจามงต หรอเมงต ทรงสงทต ๑๘ คนไปสบพระพทธศาสนาในประเทศตะวนตก คอ อนเดย หรอชมพทวป ในครงนนพระกาศยปะ มาตงคะทเขามาประเทศจนจากประเทศอนเดย ไดแปลพระสตรพทธวจนะ ๔๒ บท ทฝรงแปลเปนภาษาองกฤษวา The Såtra of

Forty-two Sections ขนเปนสตรแรกตอมาอกนานจงมการแปลคมภรพระไตรปฎกภาษาสนสกฤต

กรณธรรมกาย๒๖

เปนจนอยางจรงจงประมาณป พ.ศ. ๙๔๔ เมอพระกมารชวะจากแควนกจา ในเอเชยกลาง มาถงนครเชยงอานแลวไดแปลคมภรออกมาสวนหนง

ตอจากนนเหตการณใหญอกครงหนงกคอสมยราชวงคถง เมอหลวงจนทเรารจกกนด คอพระถงซาจง หรอหลวงจนเหยนจง หรอยวนฉาง ไดไปสบพระไตรปฎกในไซท คอแควนตะวนตก หรอดนแดนตะวนตก ซงหมายถงชมพทวป ใน พ.ศ. ๑๑๗๒ แลวกลบมาถงเมองจนเมอ พ.ศ. ๑๑๘๘ คอเกอบ พ.ศ. ๑๒๐๐ และไดแปลพระสตรภาษาสนสกฤตทนามาจากอนเดยเปนภาษาจน

สวนพระไตรปฎกภาษาทเบตกเชนเดยวกน เพงแปลมาจากภาษาสนสกฤตหลง พ.ศ. ๑๑๖๐ เพราะวาพระพทธศาสนาเพงเขาสทเบตในชวง พ.ศ. ๑๑๖๐ นน เมอกษตรยทเบตอภเษกสมรสกบเจาหญงเนปาลและเจาหญงจน ทนบถอพระพทธศาสนา

พระไตรปฎกมหายานทเปนหลก กมของจนกบของทเบตเทาน สวนพระไตรปฎกมหายานนอกจากน กถายทอดตอจากจน-ทเบตไปอก อยางของเกาหล๑ และญปนเปนตน หรอไมกเปนเพยงกระเสนกระสาย มนดๆ หนอยๆ หาเปนชนเปนอนไดยาก

ทนาเสยดายกคอ พระไตรปฎกฉบบภาษาสนสกฤตทเปนตนเดมของมหายานนน ไดสญหายไปแทบหมดสน แมจะกลบไปพบทฝงหรอเกบใสสถปเจดยไว กอยในสภาพกระจดกระจายหรอแหวงวน ๑ เกาหล เคยมพระไตรปฎกมหายานทนบวาสมบรณมาก ซงจารกจบในรชกาลพระเจา มนจง (King Munjong, พ.ศ. ๑๕๙๐-๑๖๒๕) แตถกทาลายเสยเมอครงมงโกลรกราน ใน พ.ศ. ๑๗๗๔ ตอมาไดทาขนใหม โดยจารกในแผนไม ใน พ.ศ. ๑๗๗๙

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๒๗

พระไตรปฎกเดมของสนสกฤต เกดหลงบาลอยแลว ยงมาสญหายไปเสยอก พระไตรปฎกฉบบภาษาจนและทเบตทแปลตอจากฉบบสนสกฤตนน กเลยแทบไมมตนฉบบเดมทจะตรวจสอบ การทจะสบหาคาสอนเดมทแทแปลใหตรงจรงจงเปนไปไดยาก ดงเชนพระไตรปฎกของจนนน บางเรองเปนพระสตรเดยวกน แตเมอไมมฉบบภาษาสนสกฤตทเปนตวเดม กเลยรวมเขาชดโดยเอาทงฉบบแปลของพระกมารชวะ (ราว พ.ศ. ๙๔๔) และฉบบแปลของหลวงจนเหยนจง (ราว พ.ศ. ๑๑๘๘) เพมความใหญโตใหแกพระไตรปฎกของมหายาน

เปนอนวา พระไตรปฎกของมหายาน ตงแตฉบบใหญของจนและทเบต ตลอดจนฉบบภาษาอนๆ ทมกระเสนกระสาย ไมวาจะพบทไหน กพดไดชดเจนวาเปนของเกดทหลง และเมอมองในแงของการรกษาคาสอนของพระพทธเจา กอยในสภาพงอนแงน นอกจากสบหาพทธพจนไดยากแลว กยงเปนสวนทแตงใหมใสพระโอษฐเขาไปอก

ทงนตางจากพระไตรปฎกบาลของเถรวาททนอกจากเปนของดงเดมกอนกวาแลว ยงมประวตการรกษาสบตอมาอยางมนคง ดงทปราชญพทธศาสนาไมวาทไหนๆ ไมตองพดถงตวเราเอง แมถงตะวนตกและประเทศมหายานเองกยอมรบทวกน

การพบพระไตรปฎกอน ๆ นนกเปนขอดใน ๒ ประการ คอประการท ๑ จะไดรวาเรองนนๆ ทางมหายานสอนวาอยางไร

และเมอพดถงมหายานกตองแยกนกายดวยวา นกายไหนของมหายานสอนไววาอยางไร แตไมใชหมายความวาจะเอามาปะปนกน

กรณธรรมกาย๒๘

(มหายานดวยกนเองเขากไมยอมใหตางนกายมาปนกบเขา) แตเอามาเทยบเพยงใหรวา ในเรองน เชน นพพาน ทางเถรวาทสอนวาอยางน มหายานนกายนสอนวาอยางน มหายานนกายนนสอนวาอยางนน

ทเปนอยางนกเพราะนกายมหายานนนแตกแยกกนออกไปมาก ตามคาสอนของอาจารยในแตละนกาย ดงทเรยกชอมหายานอกอยางหนงวา อาจารยวาท (บาลวา อาจรยวาท) มหายานเองกไมลงกน เราควรจะปลอยใหมหายานเถยงกน ดกวาจะไปเถยงดวย ถาเราเอาคาสอนมหายานจากพระไตรปฎกมหายานเขามาละกจะยงกนใหญ เพราะมหายานเองกยงกนอยแลว

ประการท ๒ ยงคนพบพระไตรปฎกในประเทศอนๆ มากเทาไร กยงเปนการชวยยาใหเราไดหลกฐานมายนยนเรองราวทพระไตรปฎกบาลของเราไดบนทกไวชดเจนกอนตงแต พ.ศ. ๒๓๕ แลววาทานไดชาระสะสางนกายแตกแยกแปลกปลอมทงหลาย แสดงวาลทธเชนนนเกดขนจรงๆ ดงหลกฐานทไดพบภายหลงเหลานน

ถาตรวนพระไตรปฎกได กถอนรากพระสงฆไทยสาเรจเรองนจะตองทาความเขาใจใหชด เวลาพดจะตองจาแนกวา

เถรวาทหรอพระไตรปฎกเถรวาทวาอยางน พระไตรปฎกมหายานวาอยางน ถาไมทาอยางนจะสบสนปนเปเกดปญหามากมายยงกนไมจบ และพระพทธศาสนาทแทกจะหมดไปดวย

ยกตวอยาง ดงทกลาวแลววาในประเทศญปนมพทธศาสนามหายานหลายนกาย และแยกนกายยอยเปนรอยๆ นกาย เอาเฉพาะ

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๒๙

นกายใหญ ๕ นกาย กสอนและปฏบตตางกนมากมายเวลานสงหนงทพระมหายานของญปนทกนกายรกษาไวไมได

กคอเพศพรหมจรรย นกายเซนทวารกษาไวดวยดมานาน เดยวนตวอาจารยเจาสานกกมครอบครวกนไป

พระญปนบางนกาย อยางนกายชน นอกจากมครอบครวแลว ยงทาธรกจ เปนเจาของโรงงานอตสาหกรรม เปนเจาของกจการ ทาการคาพาณชยตางๆ

โซกะงกไก สมาคมชาวพทธ ทตงขนเปนขบวนการในนกายนจเรน ไดตงพรรคการเมองโกเมโตขนเมอป ๒๕๐๗ นบวาเปนการกาวเขาสวงการเมอง แมจะไมเตมตวและเตมทเหมอนในอดต

พระญปนบางนกายนนในประวตศาสตรถงกบตงกองทพของตนเอง มอานาจทางการเมองและทางการทหารมาก แขงอานาจกบทางฝายบานเมองนน หรอแขงอานาจกบพวกขนนาง จนในทสดทางฝายบานเมองทนไมไหว ตองยกทพเขามาปราบปราม ทาสงครามกน ดงเชน ขนศกกโยโมร ยกทพไปปราบและทาลายวดโตไดและวดโกฟก แหงเมองนารา ใน พ.ศ. ๑๗๒๓ หรอในยคตอมา ขนศกซามไรโนบนางะทาลายวดเอนรอากสาเรจ ใน พ.ศ. ๒๑๑๔ และตอสกบพระนกรบแหงวดฮองอนอยกวา ๑๐ ป จงเอาชนะได ใน พ.ศ. ๒๑๒๓

สวนทางพระพทธศาสนาเถรวาทนน กอยางทกลาวแลววา รกษาวนยแบบแผนคาสอนหลกการเดมไวอยางแมนยาทสด เพราะฉะนนสภาพสบสนและเหตการณแปลกๆ อยางนนจะไมเกดขน เพราะวนยทพระรกษานน ปองกนไวอยางรดกมทสด ไมมทาง

กรณธรรมกาย๓๐

ทจะคลาดเคลอนไปได นอกเสยจากวาเราจะไมรกษาพระไตรปฎกบาลนไว

ถาไมรจกแยกอยางทวาขางตน ตอไปกอาจจะมการกลาวอาง เชนอาจจะมพระภกษบางรปพดขนมาวา เอะ! ทประเทศญปน พระไตรปฎกฉบบนกายนนไมเหนมพทธบญญตขอนน หรอวาบางนกายไมเหนตองใหความสาคญมากมายแกพระไตรปฎก เพราะเขานบถออาจารยเปนใหญ เขากเปนพระพทธศาสนาอยได เขาไมไดถอวนยอยางเรา วนยขอนนๆ ไมมในพระไตรปฎกของญปน เขาถออยางนน ๆ แลวทาไมเราจะตองมาถออยางนดวย

หากเปนอยางวานน กอาจจะเปนไปไดวา พระไทยตอไปจะรกษาความเปนพระภกษแบบเถรวาทไวไมได จะมครอบครว หรอจะทาธรกจอตสาหกรรม เปนเจาของโรงงาน เปนเจาของกจการคาขาย ทาการคาพาณชย ตลอดกระทงมอานาจในทางการเมอง อยางทเคยเปนหรอเปนอยในประเทศญปนและในบางประเทศอน ๆ

ในดานหลกการทางธรรม ถาเอาพระไตรปฎกฉบบอนๆ มาอางกนสบสน ตอไปกอาจจะมภกษบางรปพดวา เอะ! ในประเทศญปนนนบางนกายเขามพระสตรอนๆ ทเราไมม อยางเชน สขาวตวยหสตร ทเปนหลกสาคญของนกายโจโด และนกายชน ซงเปนนกายทนกบวชมบตรภรรยา และทากจการธรกจอตสาหกรรมทกลาวมาแลว

สขาวตวยหสตรนนสอนวา มสวรรคทศตะวนตก เรยกวาแดนสขาวด ทมพระพทธเจาชอวา อมตาภะ ประทบอย ใครอยากจะเกดในสวรรคสขาวดกใหเอยนามพระองคใหมากทสดโดยเฉพาะ

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๓๑

เวลาตาย กจะไดไปอยกบพระอมตาภะ และรอเขานพพานทนน ถาใครเกดบอกวาพระสตรนไมมในพระไตรปฎกบาลของเรา นาจะเอาเขามาดวยอยางนเปนตน จะวาอยางไร ความชดเจนในหลกการและในคมภรของตนเองนจงเปนเรองทสาคญอยางยง

คมภรพระไตรปฎกบาลของเถรวาทนนเปนของทสบมาจากการสงคายนาครงแรก จงถอวาตนเดมทสด และกไดชาระสะสางความเหนแตกแยกแปลกปลอม โดยเฉพาะในการสงคายนาครงท ๓ สมยพระเจาอโศกมหาราช พ.ศ. ๒๓๕ นน เปนทชดเจนจะแจงอยแลว วาอะไรใช อะไรไมใชคาสอนของพระพทธศาสนาแบบเดมแททเรยกวาเถรวาทน

จรงอยในเรองปลกยอยเลกๆ นอยๆ อาจจะมอะไรทไมชดเจนไดเปนเรองธรรมดา เชนอยางพระเทวทตกบพระสารบตรใครจะมอายมากกวากนอยางน อาจจะหาหลกฐานไมได หรอวาตนโพธชอวาอานนทโพธทพระเชตวนปลกขนปไหนในระหวางพทธกจ ๔๕ พรรษา ดงนเปนตน แตเรองเหลานไมใชขอสาคญ สงทสาคญกคอหลกการใหญๆ อยางทกลาวแลว เชนนพพานนนจะตองชดเจน ทานไมปลอยไวใหคลมเครอ ดงทกลาวแลว

ยงเปนเรองทผปฏบตหรอศาสนกไมอาจจะรเขาใจได ถาพระศาสดาไมวางหลกการไวใหชดเจน คาสอนของพระองคกแทบจะไมเกดประโยชน เพราะผปฏบตไมรวาตนปฏบตอะไรอย เปนการปฏบตคาสอนของพระพทธเจา หรอปฏบตคาสอนของเจาสานกทคดขนเองใหม หรอปฏบตอะไรทเปนความคดเหนสวนตวของเขาเอง หรอแมแตปฏบตลทธอนนอกพระพทธศาสนา

กรณธรรมกาย๓๒

จรงอย พระไตรปฎกมหายานทแปลไปเปนภาษาจนเปนตนแลว อาจใหประโยชนไดบางในแงทจะเทยบเคยงคาสอนเลกๆ นอยๆ เชนขอความในคาถาบางคาถา วามแปลกกนอยางไร แตนนไมใชเรองหลกการ สวนตวหลกการใหญนนทานวางไวและชาระสะสางกนชดเจนไปแลว มแตพดไดวา เถรวาทสอนวาอยางน มหายานสอนวาอยางนน หรอมหายานนกายนวาอยางน มหายานนกายนนวาอยางนน เปนตนเทานน ไมใชเรองทจะมาปะปนกน

เมอชาวพทธยงนบถอพระไตรปฎกกยงเคารพพระพทธเจา และมพระศาสดาองคเดยวกน

ประโยชนทพทธศาสนกชนตองการ คอ พระพทธศาสนาแททเปนพระดารสตรสสอนของพระพทธเจา พระไตรปฎกเปนแหลงทบรรจพระดารสตรสสอนทเราตองการนน และเปนทยอมรบทวกนรวมทงนกปราชญพทธศาสนาของมหายานวา พระไตรปฎกบาลของเถรวาทน เปนหลกฐานแสดงพทธวจนะท

– ดงเดมแทเกาแกทสด– รกษาคาสอนของพระพทธเจาไวไดแมนยาทสด– ครบถวนสมบรณทสดทวานมใชหมายความวา พระไตรปฎกบาลจะมพทธดารส

ครบถวนทกถอยคาของพระพทธเจา หรอวาทกถอยคาในพระไตรปฎกเปนพทธดารส แตหมายความวาพทธพจนเทาทบนทกไวได และมมาถงเรา อยในพระไตรปฎก พระไตรปฎกนนเรยกไดวาเปนแหลงเดยวทเราจะหาคาสอนทแทของพระพทธเจาได

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๓๓

เมอเรานบถอพระพทธศาสนา และปฏบตพระพทธศาสนา กคอเรายอมรบและตองการปฏบตตามทพระพทธเจาตรสสอน ซงหมายความวา เราจะตองไปเฝาและไปฟงพระพทธเจาตรสเอง ถงจะมใคร เชนครอาจารยชวยเลาตอใหฟง กไมเทาไดไปฟงพระองคตรสเอง เพราะฉะนน แมแตในสมยพทธกาล คนทอยเมองไกล ไดฟงคาสอนของพระพทธเจาจากพระอาจารยนาเขาสพระพทธศาสนาแลว ตอมาในทสดกเพยรพยายามเดนทางบกปาฝาดงแสนไกล มาเฝาพระพทธเจา

บดน เมอพระพทธเจาปรนพพานแลว เราจงไมมทางเลยงทจะตองไปหาและไปเอาคาสอนของพระองคจากพระไตรปฎก และใชคาตรสสอนในพระไตรปฎกนนเปนเกณฑตดสนวา สงทใครกตามเชอถอหรอปฏบตอย เปนพระพทธศาสนาหรอไม

ใครกตามทกลาวอางวาตนปฏบตไดโดยไมตองอาศยพระไตรปฎก กคอพดวา ตนปฏบตไดโดยไมตองอาศยพระพทธเจา เมอเขาปฏบตโดยไมอาศยคาตรสสอนของพระพทธเจา เราจะเรยกการปฏบตนนวาเปนพระพทธศาสนาไดอยางไร แนนอนวานนเปนการปฏบตลทธความเชอหรอความคดเหนของตวเขาเอง หรอของใครอนทคดขอปฏบตนนขนมา หรออยางดกเปนความทเอามาเลาตอจากพระไตรปฎก แบบฟงตามๆ กนมา ซงเสยงตอความคลาดเคลอนผดเพยน

เวลาน ชาวพทธควรจะตตงและตกเตอนกนใหตระหนกถงความสาคญของการปฏบตตอพระพทธเจาใหถกตอง เพราะมการกลาวอางพระพทธเจา หรอกลาวอางพระพทธศาสนา (แปลวา

กรณธรรมกาย๓๔

คาสอนของพระพทธเจา) กนงายๆ โดยมไดมการตรวจสอบวาพระองคตรสไวหรอไม หรอเปนเพยงความเชอหรอการคดเอาของตนเอง ซงถาไมถอวาเปนการกลาวตพระพทธเจา กเปนการไมเปนธรรมตอพระองค และถาไมถอวาเปนการหลอกประชาชน กเปนความไมใหความเปนธรรมแกประชาชน เชนเดยวกน

ในเมองไทยของเรา นาเปนหวงวากาลงมความโนมเอยงจะเปนอาจรยวาทกนมาก มกมการอางพระเถระ พระมหาเถระองคนนองคน จนจะกลายเปนการเอาอาจารยของตนไปตดสนพระพทธเจา แทนทจะอญเชญพระพทธเจามาเปนมาตรฐานแกอาจารย

ทจรงนน คาสอนของพระเถระ และครอาจารยทเราเรยกกนน ตามเกณฑมาตรฐาน ทานไมยอมใหเรยกวาเปนอาจรยวาทเลย ทานยอมใหเปนอตตโนมตเทานน

คาสอนของพระเถระ และพระอาจารยทงหลายนน เปนเครองชวยเราในการศกษา และชวยสอหรอโยงเราเขาหาพระพทธเจาเทานน ไมใชเปนเกณฑวนจฉยหรอตดสนพระพทธศาสนา อยาวาแตพระเถระและพระมหาเถระรนหลงๆ เหลานเลย แมแตพระธรรมเสนาบดสารบตร อครสาวกสงสด เมอมปญหาขอธรรม กยงมความเคารพตอองคพระศาสดา นาถวายพระพทธเจาทรงวนจฉย

แมพระมหากสสปเถระ พระอบาลผยอดแหงวนยธร และพระธรรมภณฑาคารกอานนท พรอมดวยพระอรหนตสาวก รวมดวยกน ๕๐๐ รป ผทนเหนทนเฝาทนตามเสดจพระพทธเจา กพรอมใจกนยกใหพระธรรมวนยทมาอยในพระไตรปฎกนมความสาคญเหนอกวา

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๓๕

วาทะของทานนนๆ เองเมอ ชาวพทธท ง ปวงยงนบถอและรกษาคาสอนของ

พระพทธเจาในพระไตรปฎก กยงสมควรแกคาทเรยกวาเปนผนบถอพระพทธศาสนา และมหลกทจะยดเหนยวใหเปนอนหนงอนเดยวกน โดยมพระพทธเจาองคหนงองคเดยวกน เปนแกนกลางและเปนศนยรวม

ถาหลกคาสอนยงมมาตรฐานรกษา พระพทธศาสนากอยไปไดถงลกหลาน

แททจรง บคคล ๒ ประเภทน เทากบประกาศตวอยโดยนยวา มไดนบถอพระพทธศาสนา มตองพดถงวาจะเปนพระภกษหรอผบวชอยในพระธรรมวนย กลาวคอ

๑. ผกลาวอางวา ตนปฏบตไดเอง โดยไมตองอาศย ไมตองฟง ไมตองสดบคาสอนของพระพทธเจา

๒. ผปฏเสธคาสอนของพระพทธเจา ดงทมมาถงเราในพระไตรปฎก

ทพดทงนมใชหมายความวาจะตองยอมรบคาและความทกอยางในพระไตรปฎก โดยมใหสงสยหรอไตถาม ในพระพทธศาสนาไมมการผกขาดเชนนน เพราะทานเปดเสรภาพใหแมแตทจะปฏเสธพระไตรปฎก และปฏเสธพระพทธเจา แลวปฏบตการอยางซอตรง โดยสละภกขภาวะหรอไมอยในพระพทธศาสนาตอไป แตสาหรบผทยงนบถอพระพทธศาสนา กตองปฏบตการตรงไปตรงมาเชนเดยวกน กลาวคอ การนบถอพระพทธศาสนา แปลวานบถอคาสอนของ

กรณธรรมกาย๓๖

พระพทธเจา จงตองเพยรหาคาสอนของพระองคผเปนพระศาสดาในพระไตรปฎก

เมอสงสยคาหรอความใดแมแตในพระไตรปฎก กไมจาเปนตองเชอทนทอยางผกขาด แตสามารถตรวจสอบกอน ดงทพระพทธเจาไดทรงวางหลกทวไปไวแลว ซงสาหรบพวกเราบดนกคอการใชคาสงสอนในพระไตรปฎก ตรวจสอบแมแตคาสงสอนในพระไตรปฎกดวยกนเอง

ในสมยพทธกาล พระพทธเจาไดตรสหลกมหาปเทส ๔ ไวไดแก ทอางองใหญ หรอหลกใหญสาหรบใชอางเพอสอบสวนเทยบเคยง เรมแตหมวดแรก ทเปนชดใหญ ซงแยกเปน

๑. พทธาปเทส (ยกเอาพระพทธเจาขนอาง)๒. สงฆาปเทส (ยกเอาสงฆทงหมขนอาง)๓. สมพหลตเถราปเทส (ยกเอาพระเถระจานวนมากขนอาง)๔. เอกเถราปเทส (ยกเอาพระเถระรปหนงขนอาง)๑

(ท.ม. ๑๐/๑๑๓/๑๔๔; อง.จตกก. ๒๑/๑๘๐/๒๒๗)

ทง ๔ กรณน พง “ตรวจสอบในสตร พงเทยบเคยงในวนย”ถาลงกน สมกน จงยอมรบได๒

นอกจากนน ถาเปนปญหาหรอขอสงสยทจากดลงมาในสวนพระวนย กสามารถใชหลกมหาปเทส ๔ ชดท ๒ ตรวจสอบ ซงจะไมกลาวรายละเอยดในทน เพราะนกวนยทราบกนด (ด วนย.

๑ ขอ ๓ และ ๔ บางททานเรยกใหสนวา คณาปเทส และ ปคคลาปเทส ตามลาดบ (อง.ฎกา ๒/๔๔๓)

๒ เมอพระพทธเจาปรนพพานแลว การอางกเหลอเพยงขอ ๒-๓-๔ และทงหมดนน ปจจบนหมายถงตรวจสอบกบพระไตรปฎก

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๓๗

๕/๙๒/๑๓๑)

เมอพจารณากวางออกไป โดยครอบคลมถงคาสอนรนหลงๆ หรอลาดบรองลงมา ทานกมหลกเกณฑทจะใหความสาคญในการวนจฉยลดหลนกนลงมา โดยวางเกณฑวนจฉยคาสอนความเชอและการปฏบต เปน ๔ ขน คอ (ด ท.อ.๒/๑๗๒/; วนย.อ.๑/๒๗๑; วนย.ฎกา ๓/๓๕๒)

๑. สตตะ ไดแก พระไตรปฎก๒. สตตานโลม ไดแก มหาปเทส (ยอมรบอรรถกถาดวย)๓. อาจรยวาท ไดแก อรรถกถา (พวงฎกา อนฎกาดวย)๔. อตตโนมต ไดแก มตของบคคลทนอกจากสามขอตน“สตตะ” คอพทธพจนทมาในพระไตรปฎกนน ทานถอเปน

มาตรฐานใหญ หรอเกณฑสงสด ดงคาทวา“แทจรง สตตะ เปนของคนกลบไมได มคาเทากบการกสงฆ(ทประชมพระอรหนตสาวก ๕๐๐ รป ผทาสงคายนาครงท ๑)เปนเหมอนครงทพระพทธเจาทงหลายยงสถตอย” (วนย.อ. ๑/๒๗๒)

“เพราะวา เมอคานสตตะ กคอ คานพระพทธเจา” (วนย.ฎกา.๒/๗๑)

พาหรกสตร (สตรภายนอก คอสตรทไมไดขนสสงคายนาทง ๓ ครงใหญ) ตลอดถงพระสตรของนกายมหาสงฆกะ (นกายใหญทจดเปนหนยานทสบตอจากภกษวชชบตร และตอมาพฒนาเปนมหายาน) ทานกจดเขาเกณฑไวแลววา

“...ไมพงยดถอ ควรตงอยในอตตโนมตนนแหละ หมายความวา อตตโนมต ในนกายของตน (เถรวาท) ยงสาคญกวาสตรทนามาจากนกายอน” (วนย.ฎกา ๒/๗๒)

กรณธรรมกาย๓๘

นเปนตวอยางหลกเกณฑตางๆ ทพระเถระในอดตไดถอปฏบตในการดารงรกษาพระธรรมวนยสบกนมา ซงแสดงใหเหนทงประสบการณในการทางาน และจตใจทใหความสาคญแกพระธรรมวนยนนอยางมนคงยงในหลกการ ทานจงรกษาพระพทธศาสนาใหคงอยยนนานมาถงเราได ชนดทวาแมพวกเราในปจจบนจะไมเอาใจใส คนยคตอไปทตนตวขนมา กยงมโอกาสเขาถงพระพทธศาสนาไดอก

นอกจากหลกฐาน ยงมหลกการทเปนมาตรฐานสาหรบวดคาสอน

ขอแทรกเรองควรทราบเพมเตมทสาคญสกหนอย ทกลาวมานนเปนเกณฑตรวจสอบหลกฐานทมา หรอทรองรบคาสอนของพระพทธเจา หลกฐานเหลานเปนทรองรบหลกการของพระพทธศาสนา ซงทาใหวนจฉยไดวา คาความทใครกตามยกมาอาง เปนคาตรสของพระพทธเจา หรอเปนคาสอนในพระพทธศาสนาหรอไม เชอถอไดหรอไม และแคไหนเพยงใด

ยงมเกณฑตรวจสอบอกอยางหนง คอ คาตรสของพระพทธเจา (ซงอยในหลกฐานทถกตอง) ทแสดงหลกการสาหรบใชวนจฉยคาสอน และการประพฤตปฏบตทวไป วาถกตองตามหลกพทธ-ศาสนาหรอไม เรยกงายๆ วา หลกตดสนพระธรรมวนย (ทพดไปกอนนนเปนเกณฑตดสนหลกฐานทแสดงพระธรรมวนย)

หลกตดสนพระธรรมวนยน พระพทธเจาตรสแกพระมหา-ปชาบดโคตมเถรครงหนง และแกพระอบาลเถระครงหนง

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๓๙

ชดทตรสแกพระมหาปชาบดโคตมเถร ม ๘ ขอ ใจความวา“ธรรมเหลาใด เปนไปเพอ๑. สราคะ (ความตดใครยอมใจ)๒. สงโยค (ความผกรดมดตวอยในวงวนแหงทกข)๓. อาจยะ (ความพอกพนกเลส)๔. มหจฉตา (ความมกมากอยากใหญ)๕. อสนตฏฐ (ความไมรจกพอ)๖. สงคณกา (ความมวสมคลกคล)๗. โกสชชะ (ความเกยจคราน)๘. ทพภรตา (ความเปนคนเลยงยาก)ธรรมเหลาน พงรวาไมใชธรรม ไมใชวนย ไมใชสตถสาสน (คา

สอนของพระศาสดา)สวนธรรมเหลาใด เปนไปเพอ๑. วราคะ (ความคลายออกเปนอสระ)๒. วสงโยค (ความเปลองตนจากวงวนแหงทกข)๓. อปจยะ (ความไมพอกพนกเลส)๔. อปปจฉตา (ความมกนอย ไมมกมากอยากใหญ)๕. สนตฏฐ (ความสนโดษ)๖. ปวเวก (ความสงด)๗. วรยารมภะ (ความเรงระดมเพยร)๘. สภรตา (ความเปนผเลยงงาย)ธรรมเหลาน พงรวาเปนธรรม เปนวนย เปนสตถสาสน”

(วนย.๗/๕๒๓/๓๓๑)

กรณธรรมกาย๔๐

สวนชดทตรสแกพระอบาลเถระม ๗ ขอ ใจความวา“ธรรมเหลาใด เปนไปเพอ๑. เอกนตนพพทา (ความหนายหายตดไดสนเชง)๒. วราคะ (ความคลายออกเปนอสระ)๓. นโรธ (ความดบกเลสไดไมมทกขเกดขน)๔. อปสมะ (ความสงบทกเลสระงบราบคาบไป)๕. อภญญา (ความรประจกษตรงตอความจรงจาเพาะ)๖. สมโพธะ (ความตรสรหยงเหนความจรงเตมพรอม)๗. นพพาน (ภาวะดบทกขหายรอนเยนสนท)ธรรมเหลานพงรวา เปนธรรม เปนวนย เปนสตถสาสน (คาสอน

ของพระศาสดา)” (อง.สตตก. ๒๓/๘๐/๑๔๖)

ถาตรงขามกบขางตนน กไมใชธรรม ไมใชวนย ไมใชสตถสาสน

เพราะยงมพระไตรปฎกเถรวาทไวเปนมาตรฐานพระมหายานจงมโอกาสยอนกลบมาหาพทธพจนทแท

มองในทางกลบกน ถาพระเถระในอดตเปนอยางทพวกเราเปนกนอยเวลาน กเหนไดชดวาพระพทธศาสนาคงไมอยยนยาวมาถงปจจบนไดแน หรอถาอยกคงเปนคลายอยางพระมหายานในญปน ทนอกจากมครอบครว เปนนกธรกจ ฯลฯ แลวกยงแตกแยกยอยออกไปมากมายเปนรอยๆ นกายยอย

ทมหายานเปนอยางน กสบมาแตเดม คอแตกแยกยอยกนมาเรอยๆ ตงแตกอนเปนมหายาน คอตงแตยคเดมทเปนหนยาน ซงคมภรของเถรวาทไดบนทกเรองราวไวแตตน ขอเลาโดยยอ

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๔๑

เมอพระพทธเจาปรนพพานแลวได ๑ ศตวรรษ คอ ถง พ.ศ. ๑๐๐ ภกษพวกหนง เรยกวา “วชชบตร” ไดถอตามลทธอาจารย (อาจรยวาท) วาการไมปฏบตตามพทธบญญตบางอยาง รวม ๑๐ ขอ ไมเปนความผด เปนเหตใหพระเถระผตองการรกษาพระธรรมวนยไวตามเดมแบบเถรวาท ไดจดใหมการสงคายนาครงท ๒ ขน

อยางไรกตาม ภกษวชชบตรไมยอม และไดแยกตวไปตงเปนนกายขนตางหาก เรยกชอวา “มหาสงฆกะ” (พวกสงฆหมใหญ) เปนอาจรยวาทกลมแรก พอแยกออกไปแลว ปรากฏวาลทธถอตามอาจารย (อาจรยวาท) กเกดมากขน มหาสงฆกะไดแตกแยกยอยออกไป จนกลายเปนอาจรยวาท ๖ นกายยอย

ทางดานเถรวาทเดม กไดมอาจรยวาทแยกตวออกไป ๒ พวก แลว ๒ พวกนน กไปแตกแยกยอยออกไปเรอยๆ จนกลายเปน ๑๑ อาจรยวาท

ความแตกแยกเกดอาจรยวาทตางๆ มากมายน เกดขนในชวงเวลา ๑๐๐ ป ดงนน เมอถง พ.ศ. ๒๐๐ จงมพระพทธศาสนานกายยอยรวมทงหมด ๑๘ นกาย๑ เปนเถรวาทดงเดม ๑ กบ ๑ การแตกแยกสรปงายๆ คอ เรม พ.ศ. ๑๐๐ จากเถรวาท ครงท ๑ พวกวชชบตรแยกออกไป ตงมหาสงฆกะ เปนอาจรยวาทแรกแลว จากมหาสงฆกะ แตกเพมอก ๒ คอ โคกลกะ และเอกพโยหารก, จากโคกลกะ กแตกเพมอก ๒ คอ ปณณตตวาท กบพหลยะ (หรอพหสสตกะ) แลวเกดเจตยวาทเพมซอนเขามาอก รวมมหาสงฆกะเองดวยเปนอาจรยวาท ๖

จากเถรวาทนน ครงท ๒ เกดอาจรยวาท แยกออกไปอก ๒ คอ มหสาสกะ กบ วชชปตตกะ แลววชชปตตกะไปแตกเพมอก ๔ (คอ ธมมตตรยะ ภทรยานก ฉนนาคารกและสมมตยะหรอสมตยะ) สวนมหสาสกะ กแตกเพมอก ๒ คอ สพพตถกวาท (=สรวาสตวาทะ) กบธมมคตตกะ แลวจากสพพตถกวาท เกดนกายยอยกสสปยะซงแตกเพมเปนสงกนตกะ ซงแตกตอออกไปเปนสคตวาท รวมทงหมดเปนอาจรยวาทใหม ๑๑

เมอนบทงหมด = เถรวาทเดม + อาจรยวาทชดแรก ๖ + อาจรยวาทชดหลง ๑๑

กรณธรรมกาย๔๒

อาจรยวาท ๑๗ นกายโดยนยน เมอถงรชกาลพระเจาอโศกมหาราช ใน พ.ศ. ๒๑๘

พระพทธศาสนาซงรงเรองในดานการอปถมภบารง กลบไมมเอกภาพ มการสงสอนลทธแปลกแยกกนมากมายสบสน จนทาใหตองจดการสงคายนาครงใหญอกเปนครงท ๓ ใน พ.ศ. ๒๓๕

ในการสงคายนาครงท ๓ น มการชาระสะสางทฏฐตางๆ ทแตกแยกแปลกปลอม ดงทประมวลไวในพระไตรปฎก เลม ๓๗ คอ กถาวตถ รวม ๒๑๙ หวขอ (เรยกวา กถา) เรมดวยขอแรก คอ ลทธถออตตา ของพวกนกายวชชบตร และนกายสมตยะ พรอมทงอญญ-เดยรถยมากมาย มความยาวเปนพเศษถง ๘๓ หนา เรยกรวมๆ วา “ปคคลกถา”

นกายมหาสงฆกะเปนเจาของทฏฐททานชาระสะสางครงน หลายเรอง (ไมตากวา ๑๙ เรอง) ยกตวอยาง เชน พวกมหาสงฆกะบางสวน ถอทฏฐรวมกบพวกนกายสมตยะ นกายวชชปตตกะ และนกายสพพตถกวาท (=สรวาสตวาท) วา พระอรหนตกเสอมถอยจากอรหตตผลทบรรลแลว กลบมาเปนปถชนอกได (เรองใน “ปรหานกถา”) ดงนเปนตน

หลงจากสงคายนาครงท ๓ แลว กเกดมเอกภาพขนอยางนอยในสวนกลางแหงมหาอาณาจกรของพระเจาอโศกมหาราช และไดมการสงพระศาสนทตไปประกาศพระศาสนา ๙ สาย ทรกนวาสายหนงมายงทวาราวด ซงอยในทตงของประเทศไทยปจจบนดวย รวมเปน ๑๘ นกาย ( = เถรวาท ๑ + อาจรยวาท ๑๗) ทง ๑๘ นกายน ถกมหายานเรยกวาหนยาน

อาจรยวาทเดม ทเปนหนยานทง ๑๗ นกายสญไปหมดแลว เหลอแตอาจรย-วาทปจจบน คอมหายาน ทพฒนาจากมหาสงฆกะ (อาจรยวาทแรกสด ซงกสญไปแลว)

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๔๓

อยางไรกตาม ในรอบนอกของชมพทวป ไกลออกไป กยงมพระภกษทถออาจรยวาทตางๆ ไปเผยแพรอย จงปรากฏตอมาวา หลงจากสมยพระเจาอโศกมหาราชเกอบ ๔ ศตวรรษ ใน พ.ศ. ๖๒๑ พระเจากนษกมหาราชครองแผนดนแถบอนเดยภาคตะวนตกเฉยงเหนอ ทเมองบรษประ (ปจจบนคอ Peshawar ในปากสถาน ไกลออกไปทางตะวนตกเฉยงเหนอ จากนครปาตลบตร ซงปจจบนคอ Patna เมองหลวงของพระเจาอโศกมหาราช ประมาณ ๑,๖๒๕ ก.ม.)

พระเจากนษกะทรงเลอมใสในพระพทธศาสนา ใฝพระทยศกษาธรรม ถงกบนมนตพระภกษไปสอนธรรมแกพระองคทกวน วนละรป พระภกษแตละรปสอนแตกตางกนบาง ขดกนบาง ทาใหทรงสบสน จนกระทงทรงปรกษาพระภกษรปหนง ซงไดถวายคาแนะนาใหจดการสงคายนาขนประมาณ พ.ศ. ๖๔๓

สงคายนาครงน ถอวาเปนของนกายสพพตถกวาท (สรวา-สตวาทะ) และมภกษมหายานรวมดวย ตอมาแมนกายสรวาสต-วาทะสญสนไปแลว เชนเดยวกบอาจรยวาทยคแรกทเปนหนยานหมดทง ๑๗ นกาย (มหาสงฆกะไดพฒนามาเปนมหายาน) ทางฝายมหายานกนบเอาสงคายนาครงน เปนครงท ๓ ของตน (ไมยอมรบสงคายนาครงท ๓ ทพระเจาอโศกมหาราชอปถมภ เมอ พ.ศ. ๒๓๕; และในทานองเดยวกนทางเถรวาทกไมนบการสงคายนาครงน)

พระเจากนษกะไดอปถมภบารงพระศาสนา และไดทรงสงสมณทตไปเผยแผพระพทธศาสนาในเอเชยกลาง ซงไดเปนแหลงสาคญททาใหพระพทธศาสนามหายานแพรหลายตอไปสจน เกาหล มองโกเลย และญปน

กรณธรรมกาย๔๔

เมอพระพทธศาสนามหายาน เจรญขนในประเทศเหลานนแลว กแตกแยกนกายและสาขายอยออกไปๆ จนในทสดจงมาเหนกนวา ถงจะแตกแยกไปเปนนกายไหนๆ กควรจะตองศกษาพระไตรปฎกบาลของเถรวาท เพอจะไดรหลกคาสอนตามพระพทธพจนดงเดม และมความเปนอนหนงอนเดยวกน อยางท Professor Mizuno กลาวไวดงไดยกมาใหดขางตน

สงควรทาทแท คอเรงชวนกนหนมายกเอาพระไตรปฎกของเราขนศกษา

เอกสารของวดพระธรรมกาย แสดงการยอมรบพระไตรปฎกบาลของเถรวาทวา “เปนแหลงอางองของคาสอนในพระพทธศาสนายคดงเดมทสาคญทสด” แตเขยนตอไปวา

“แตนอกจากพระไตรปฎกบาลแลว ยงมคาสอนยคดงเดมของพระสมมาสมพทธเจาอยในคมภรอนอกหลายแหลง เชน พระไตรปฎกจน พระไตรปฎกธเบต คมภรสนสกฤตคมภรในภาษาคนธาร ภาษาเนปาลโบราณ ภาษาถนโบราณของอนเดย เอเชยกลางและทอนๆ

“การจะศกษาใหเขาใจคาสอนของพระพทธศาสนายคดงเดมจรงๆ นน จงมความจาเปนจะตองศกษา ใหเขาใจคมภรทงหลายเหลานทงหมด นาเนอหาคมภรทคลายกนมาเปรยบเทยบกน วเคราะหดวยหลกทางวชาการทงดานภาษาศาสตร และอนๆ จงจะไดความเขาใจทรอบดานสมบรณ”

เอกสารของวดพระธรรมกาย ทงทนและทอน เมอกลาวถงพระไตรปฎก จะมลกษณะการพดทานองน ซงนอกจากสบสนแลว

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๔๕

ยงเปนการสรางความเขาใจผดทไมควรใหอภย เชน ออกชอคมภรในภาษาตางๆ มากมายใหดนาทงประหนงวา แตละภาษาเหลานนคงจะมพทธพจนบนทกไวนอกเหนอจากทเรารกนอกมากมาย แตแททจรงเอาเปนหลกอะไรไมได

คงจะไมตองชแจงใหมากและยดยาว ขอใหทราบงายๆ สนๆ วาเรองทงหมดกอนทจะมาเปนคมภรอะไรตางๆ ทยกมาอางขางบนน (ซงสวนมากเปนเรองกระเสนกระสาย บางอยางกไมใชแมแตจะเปนคมภร) พระเถระผรกษาพระพทธศาสนา ยค ๒๐๐ กวาปแรกทานรเหตการณทเกดขนกนด และไดชาระสะสางเสรจสนไปแลว หลงจากนน ถาจะมการยอมรบกน กเพยงพดใหชดวา คมภรนนๆ เปนของนกายไหน และนกายนนสอนวาอยางไร เชน เถรวาทวาอยางไร มหายานนกายยอยนวาอยางไร นกายยอยนนวาอยางไร ไมตองมาสบสนกนอก

ขอทบทวนเปนขอสรปไววา๑. พระไตรปฎกบาลของเถรวาททเรารกษาไว (แตไมคอย

ศกษากน) น เปนทยอมรบกนทวแมโดยฝายมหายานเอง วาเปนทรวบรวมพระพทธพจนทดงเดม แมนยาตรงตามจรง และครบถวนสมบรณทสด

๒. พระไตรปฎกฉบบอนๆ กคอ ทเปนของมหายานนน แมแตนกวชาการตะวนตก ทเอกสารของวดพระธรรมกายยกยองวาเปน “ปราชญใหญทางพระพทธศาสนา . . . ทมชอเสยงกองโลก” กยงพดวา “พระสตรทงหลายของมหายาน พดกนตรงไปตรงมา กคอคานพนธยคหลงทบรรจเขาในพระโอษฐ” ดงยกมาใหดขางตนแลว (หนา ๒๒)

กรณธรรมกาย๔๖

เรารกนดอยแลววา การรกษาพระพทธศาสนานน เราตองการคาสอนทแทจรงของพระพทธเจา เมอพระสตรของมหายานเปนของแตงใสพระโอษฐภายหลง แลวเราจะนาเอามาสบสนปะปนทาไม

๓. แมวาพระไตรปฎกมหายาน เชน ฉบบภาษาจน จะมคาสอนเกาครงหนยานอยดวย กแทบจะไมมคณประโยชนอะไรเปนสาระทเราจะพงสนใจ นอกจากจะไดรวาเคยมพทธศาสนานกายนนจรง และสอนวาอยางนนๆ ขอชแจงเลกๆ นอยๆ เชน

ก) หนยานทแตกแยกออกไปถง ๑๗ นกายและไดสญสนไปหมดแลว เปนเรองเกาททานสะสางเสรจกนไปแลว ถาจะไปพบหลงเหลอบนทกอยในฉบบของจนหรอแมภาษาอนๆ บาง กเปนของสวนเกน ไมใชเรองแปลกอะไร

ข) ในบรรดานกายตางๆ นน เถรวาทนเปนหลกมาแตเดม กอนมการแตกแยก และแมหลงแตกแยกแลว เมอนกายอนสญสนไป เถรวาทกดารงอยตอมา และเปนทรกนวารกษาคาสอนเดมแทของพระพทธเจาไวแมนยาครบถวนทสด เมอเปนอยางน ควรจะตงใจศกษาคาสอนททานเพยรพยายามรกษาไวใหนแหละใหด

ค) คาสอนของหนยานทวามอยบางในพระไตรปฎกมหายานฉบบภาษาจนนน อยางของนกายสรวาสตวาทน เดมรกษาไวดวยภาษาสนสกฤต กวาจะไดแปลเปนภาษาจนกใกล พ.ศ. ๑๐๐๐ แลว และคมภรสนสกฤตเดมกหายสญไปมาก ความนาเชอถอแมแตในแงทจะรกษาคาสอนของนกายของตนเองกเหลอนอยลงไป

ทจรงนน พระไตรปฎก ตลอดจนคมภรทงหลายอนๆ ทโนนบาง ทนบาง ของนกายใด มแคไหน เปนอยางไร กเปนเรองทรๆ กน

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๔๗

อยแลว ถงแมนานๆ จะมการตนเตนกนขนวา เกดไปพบอะไรขนมา เหมอนเปนของแปลกใหม แตแททจรงกเปนของนอกระดบมาตรฐาน และโดยมากกเปนของเกดขนรนหลงกวาคมภรอรรถกถาของเรา ไมตองพดถงการจะเอามาเทยบกบพระไตรปฎกบาล

คมภร หรอสวนของคมภร ทวาพบกนขนบางนน ถาเรามเวลาจะสนใจพเศษกไดในแงทวาเปนเครองประดบความร เชน เอาไวพสจนวา เปนของนกายเกาทสญสน ไปแลวนกายไหน เปนหลกฐานยนยนเรองบางอยางททานเลาไวในคมภรของเราเรองไหนบาง ใหความรประกอบเกยวกบเหตการณและสภาพสงคมอยางไรบางไหม เปนตน แตในแงตวหลกการของพระศาสนาแทๆ แลว เรยกไดวาไมมผลอะไร

พระไตรปฎกบาล ๔๕ เลม และอรรถกถา ๕๕ เลม เพยง ๑๐๐ เลมเทานกอน ไมนบคมภรภาษาบาลเลมอนๆ แมแตวสทธมคค ททานรกษาไวใหเราศกษามากมาย ขอใหตงใจศกษากนจรง ๆ จง ๆบางเพยง ๕ เลม ๑๐ เลม กยงจะไดรจกพระพทธศาสนาดกวาจะไปสนใจคมภรภายนอกทกระจดกระจายเหลานน ซงถามอะไรเปนประโยชนบาง กไมตองกงวล ผรผชานาญกจะเอามาบอกเราเอง หรอแมตวเราจะตองการรกได แตควรจบหลกเถรวาทของตวเองใหชดเสยกอน

เวลานกรกนด ใครๆ กยอมรบวา จะรพระพทธศาสนาทเปนคาสอนแทของพระพทธเจา ตองศกษาพระไตรปฎกบาลของเถรวาท และวงการมหายานอยางในญปนกเหนกนแลววา จะตองหนมาศกษาคาสอนเดมของพระพทธเจาในพระไตรปฎกบาลของเราเปนฐาน

กรณธรรมกาย๔๘

ดงไดกลาวขางตนสงควรทาทแนแทกคอ ควรจะปลกเรากระตนเตอนพวกเรา

กนเองนแหละ ใหหนมาศกษาพระพทธศาสนาทแท จากแหลงคาสอนทอยใกลตวอยแลวนกนเสยท วาธรรมะของพระพทธเจาทถกตองเปนอยางไร

ถาไมยอมศกษาเอง กชวยรกษาแหลงคาสอนเดมแทนไว เพอใหคนอนทเขาเหนคณคาจะไดมโอกาสศกษา โดยไมไปทาใหแปดเปอนเสยกอน ดวยความรเทาไมถงการณ กยงจะเปนบญกศลแกตนไดสวนหนง

แตถาจะใหเจรญงอกงามและเขมแขงมนคงจรง จะตองหมนเตอนจตสานกกนไววา ชาวพทธเราน จะรกษาพระพทธศาสนาใหดารงอยดวยความบรสทธไดอยางไร เพอมใหตนเองกลายเปนผทาลายมรดกสาคญทบรรพบรษไดอตสาหะเพยรพยายามรกษากนมาตงเปนพนๆ ป

ชาวพทธจะตองมการศกษาอยางนอยขนเบองตน ทจะทาใหรตระหนกถงความสาคญของพระธรรมวนย ททานรกษาไวในพระไตรปฎก และมองเหนความสมพนธระหวางพระไตรปฎกนนกบความเปนไปของพระพทธศาสนา

ขอเลาเรองหนงวา เมอหลายปมาแลว มพระภกษจากประเทศไทยคณะหนงเดนทางไปดการพระศาสนาทประเทศญปน วนหนงกไดไปเยยมวดของสงฆราชนกายหนง เมอเขาไปพบกบสงฆราชนกายนน กมหญงสาวนานาชามาตอนรบพระภกษไทย ไดความวา หญงสาวทนานาชามาตอนรบนน เปนลกสาวของสงฆราชญปนนนเอง

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๔๙

ถาคนไทยไมอยากเหนพระภกษไทยเปนอยางพระญปน กจะทาไดดวยการชวยกนรกษาพระไตรปฎกบาลของเถรวาทนไวใหบรสทธบรบรณมนคง

ดงเปนทรกนอย และเปนทยอมรบในหมผรทวโลกวา พระไตรปฎกบาลของเถรวาทนแหละ เปนแหลงบรรจรกษาคาสอนเดมแทของพระพทธศาสนาไว เราควรจะมความภมใจทสามารถรกษาคาสอนทบรสทธบรบรณของพระพทธเจา หรอพระพทธศาสนาทถกตองแทจรงนไวใหแกโลก เพอใหพระสทธรรมอานวยประโยชนสขทยงยนแกมวลมนษยสบไป

เรองเบดเตลด

เบดเตลด ๑: รจกพระไตรปฎกอยางชาวบานก) องคลมาลไมไดอานพระไตรปฎกข) ตดพระไตรปฎก – ตดตารา

เบดเตลด ๒: อางฝรงอางฝรง ๑: พระไตรปฎกอกษรโรมนของ

Pali Text Society เปนฉบบสากล?อางฝรง ๒: ทศนะนกวชาการตะวนตก

เรองนพพาน อตตา - อนตตา

เบดเตลด ๑

รจกพระไตรปฎกอยางชาวบาน

ก) องคลมาลไมไดอานพระไตรปฎกเมอปลายเดอนกมภาพนธ ทผานมา คนหนง ขณะฟงวทยอย

มผนาขอเขยนใน นสพ.พมพไทย มาอาน ไดใจความวา องคลมาล ไมตองอานพระไตรปฎก กไดสาเรจพระอรหนต เลยนกขนมาวาเปนตวอยางทดมาก ทจะชวยอธบายใหญาตโยมรจกพระไตรปฎก

ไดขอใหญาตโยมบางทานชวยหาให กไดมา เปนฉบบวนพฤหสบดท ๒๕ กมภาพนธ ๒๕๔๒ คอลมน “ววาทะ” จงขอโอกาสนามาใชประโยชนในการสรางความรความเขาใจ (ขออภยตอทานผเขยนดวย เพอประโยชนแกผอาน มใชประสงคจะโตเถยง) ขอเขยนตอนทเกยวของในคอลมนนนวา

“. . . กอยากจะถามวา เมอครงพทธกาล ผทสาเรจอรหนมตารา หรอพระไตรปฎกมาเปนทางนาไปสพระนพพานหรอไม

องคคลมารเทยวไลเขนฆาผคนจานวนมาก แตกไดสาเรจอรหนต เพยงแตพระพทธเจาตรสกบองคคลมารวา เราหยดแลว ทานยงไมหยด องคคลมารอานพระไตรปฎกเลมไหนกนครบ

กรณธรรมกาย๕๔

พระพทธเจากอนดบขนธปรนพพาน กตรสไวอยางชดเจนวา ‘เมอพระองคละสงขารไปแลว ใหถอพระธรรมวนยเปนแนวทางปฏบตตามพระองค ไมไดบอกใหถอพระไตรปฎกอยางทเขาใจกน’ ”

ทจรงตองพดใหมกลบตรงขามกบขอเขยนขางบนนวา“กอยากจะถามวา ถาไมมพระไตรปฎก เราจะรเรององคลมาล

และเรองผสาเรจอรหนตในครงพทธกาลหรอไม”ทจรงนน เพราะมพระไตรปฎก เราจงรเรององคลมาล คอ

เราอานและรเรององคลมาลจากพระไตรปฎกถาไมมพระไตรปฎก เรากไมไดรวาพระพทธเจาตรสกบ

องคลมาลวาอยางไรถาไมมพระไตรปฎก เรากไมไดรจกแมแตชอขององคลมาลองคลมาลจะอานพระไตรปฎกไดอยางไร เรองขององคลมาล

นนแหละมาอยในพระไตรปฎก พวกเราตางหากอานพระไตรปฎก เพอจะไดรเรององคลมาล (และเรองอนๆ ทเกยวกบพระพทธเจาและพระอรหนตทงหลายในพทธกาล)

แตนาเสยดายวา เวลานพวกเรานอยคนนกจะไดอานเรองพระพทธเจาจากพระไตรปฎก พวกเราแทบทกคนไดยนเรองพระพทธเจา และไดฟงธรรมในพระไตรปฎก จากพระสงฆ ครอาจารย ผเฒาผแก ฯลฯ ทฟงตอๆ กนมา กวาจะถงเราบางทหลายสบหรอหลายรอยทอด เพราะฉะนน กวาจะถงเรา บางทเรองราวกเพยนไปไกล บางทกเขาใจผดไปเลย นแหละจงเปนอนตรายอยางสาคญ ทจะทาใหพระพทธศาสนาเลอะเลอน เพราะชาวพทธไมสนใจจะเรยนธรรมจากตนแหลง คอ พระไตรปฎก

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๕๕

ยอนกลบไปเรององคลมาลอกถาม “องคลมาลสาเรจพระอรหนตไดเองหรอ?”ตอบ “ไมใช ทานไดฟงพระพทธเจาตรส จงสาเรจ”ถาม “แลวพวกเราเวลานละ รธรรมไดเองหรอ?”ตอบ “ไมใช พวกเรากรจากทพระพทธเจาตรสเหมอนกน

แตเรารผานพระสงฆ ครอาจารย ผใหญ ตารบตารา หนงสอตางๆ สอน หรอบอกตอๆ กนมา”

ถาม “พระสงฆ ครอาจารย ฯลฯ เหลานนไดพบพระพทธเจา แลวพระพทธเจาตรสสอนใหหรอ?”

ตอบ “ไมไดพบหรอก พระพทธเจาปรนพพานนานกวา ๒,๕๐๐ ปแลว”

ถาม “ถาอยางนน พระสงฆและครอาจารย ฯลฯ เหลานนไปเอาคาสอนของพระพทธเจามาจากไหน?”

ตอบ “คาสอนของพระพทธเจานน ทานรวบรวมบนทกไวในพระไตรปฏก และรกษาสบตอกนมาอยางดทสด ใครอยากรเรองพระพทธเจาและหลกธรรมคาสอนของพระองค กไปอานไปคนเอาจากพระไตรปฎก”

ทวามานแหละคอพระไตรปฎก ขอใหดงายๆ ดงน

ก. เมอพระพทธเจายงทรงพระชนมอยพระพทธเจา ตรส พทธพจน = ธรรมวนย (คาสงสอนของพระพทธเจา)

ข. หลงจากพระพทธเจาปรนพพานแลวพระไตรปฎก รกษา พทธพจน = ธรรมวนย (คาสงสอนของพระพทธเจา)

กรณธรรมกาย๕๖

เมอพระพทธเจาจะปรนพพานไดตรสวา เมอพระองคลวงลบไปแลว ใหสาวกทงหลายนบถอธรรมวนยเปนศาสดา (แทนพระองค)

กตองถามวา เราจะเอาธรรมวนยทไหนมานบถอ แลวกตอบวา ธรรมวนยทอยในพระไตรปฎก

นแหละ เพราะอยางน เราจงพดไดวา พระไตรปฎกเปนทประทบขององคพระศาสดา (คอธรรมวนย ทพระพทธเจาตรสไวใหเปนพระศาสดาของเราแทนพระองค)

ถาเราเหนแกพระพทธเจา และถาเราถอวาธรรมวนยสาคญ เรากตองเหนความสาคญของพระไตรปฎก (แลวกชวนกนศกษา และรกษาพระไตรปฎก)

พระพทธศาสนาทมาถงเราได กเพราะยงมพระไตรปฎกทรกษาไว หรอวาเรารจกพระพทธศาสนาได กเพราะยงมพระไตรปฎกตกทอดมาถงพวกเรา

ไมวาอะไรทเรารจกเกยวกบพระพทธศาสนา จะพดจะเลาขานถายทอดกนมาผานใครๆ อะไรๆ สบสาวไปถงตนตอทแนๆ กตองถงพระไตรปฎก บญกรรม บาปกรรม ทาน ศล ภาวนา ศล ๕ ของชาวบาน ศล ๘ ของอบาสกอบาสกา ศล ๑๐ ของสามเณร ศล ๒๒๗ ของพระภกษ เมตตา กรณา สต ปญญา สมาธ ความเพยร นรก สวรรค นพพาน หรอแมแตพระพทธเจา กบทงพระธรรม พระสงฆ เรองการบวช กฐน สงฆทาน โบสถ วหาร เจดย ตลอดจนภกษสามเณร อบาสกอบาสกา กมาจากพระไตรปฎกทงนน

ทานทอางวารเหนโนนนจากการปฏบต ไมวาพดเทาไร แต

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๕๗

ถอยคาททานใชในเรองธรรมะ ทจะสอสารกบพระเณร อบาสกอบาสกา และพทธศาสนกชนทงหลาย กไดมาจากพระไตรปฎกทงนน (แตอาจจะผานตอกนมาหลายทอด)

ถาศกษาพระพทธศาสนาจากพระไตรปฎกโดยตรง กไดคาสอนของพระพทธเจา(เทาทมมาถงเรา)อยางเทยงตรงแนนอน ถาฟงตอจากคนหรอหนงสออนไกลออกไปๆ กเสยงมากขนๆ วาจะไดพระพทธศาสนาทคลาดเคลอนผดเพยนหรอผสมปนเป๑

แตพระไตรปฎกกอาจจะยากสาหรบเรา เพราะฉะนนกจงใชทางสายกลาง คอใหครอาจารยหรอหนงสอธรรมะมาชวยเปนสอโยงเราเขาหาพระไตรปฎก หรอศกษาพระไตรปฎกโดยมครอาจารยและหนงสอเปนทป รกษา (อาศยพระสงฆมาสอพระธรรมของพระพทธเจา)

“ถงจะขอเมตตาครอาจารยสอนให กไมควรหางไกลจากพระไตรปฎก”

เวลาน พระสงฆและญาตโยมเหนหางพระไตรปฎกกนมาก จงมคาสอนและการปฏบตทคลาดเคลอนผดเพยนเกดขนมากมาย หรอไมกเปนโอกาสใหคนทเฉไฉเอาพระไตรปฎกมาอางแบบเพยนๆ หลอกเอาได แตตราบใดทพระไตรปฎกยงอย กอนใจไดวา ถงอยางไรกยงมทตรวจสอบใหไดของแทของจรงกลบคนมา

๑ อยางในขอเขยนทยกมาจาก พมพไทย นน องคคลมาร กด พระพทธเจาละสงขาร กด เปนตวอยางคาทเ พยนไปบางแลว ถาไมมพระไตรปฎกเปนศนยตรวจสอบทรกษาเอกภาพของชาวพทธ ตอไปคาความทงหลายกจะผดเพยนแตกตางกนออกไปเรอยๆ ไมรจบ นอกจากคาจะตางแลว คนกจะแตกกนดวย

กรณธรรมกาย๕๘

เมอญาตโยมรจกพระไตรปฎกอยางนแลว ถาใครมาพดธรรมะแลวบอกวาไมใหเชอพระไตรปฎก เรากรทนวา ออ ธรรมะทเขาพดนน เขากไดมาจากพระไตรปฎก นาสงสยวาเขาจะเอาคาอธบายสวนตวของเขาเขาใสแทนคาตรสของพระพทธเจา จงพยายามตดทางไมใหเราไปคนหาของจรงอนเดมในพระไตรปฎก

ขอทสาคญมากกคอ ขอเขยนในพมพไทยนน ฟองถงสภาพของชาวพทธเวลานวาไมรจกพระไตรปฎกวาเปนอะไร และสาคญอยางไร

เพราะฉะนน ตอนไป เพอไมใหเสอมกนลงไปมากกวานอก กตองสอนกนใหรจกพระไตรปฎก ใหแมแตเดกๆ กพดไดวา “เมอพระพทธเจาปรนพพานแลว พระไตรปฎกกสอนธรรมวนยแทนพระพทธเจา”

ตอนจบขอเขยนนน มขอความวา“ปดทายเรองพระนพพาน ‘อตตา-อนตตา’ หยดววาทะ

กนเถดครบ เพราะธรรมสองตวนตองพงพากน ไมมอตตา อนตตากไมม ไมมอนตตา กไมมอตตา ..?..”

ตรงนไมมอะไรมาก เพยงแตแสดงวา ยงไมเขาใจวา “อตตา-อนตตา” คออะไร

เรองมวา คนมกเลสมวแตยดตดถอมนกนอยในอตตา/ตวตน ทาใหเกดปญหามากมาย โดยเฉพาะกคอ เกดความบบคนกระทบกระทงเปนทกข พระพทธเจากมาตรสสอนใหเลกยดมน ไมใหยดเอาอะไรเปนอตตา/ตวตน “อนตตา” (น=ไม + อตตา=ตวตน) กเปนคาปฏเสธการยดถออตตา ใหรวาไมเปนอตตาเทานนเอง

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๕๙

ไมใชวา มอตตาอยขางหนง แลวกมอะไรอกอยางหนงเรยกวาอนตตา ทตรงกนขาม ไมใชเปนธรรมสองตวอะไรทไหนเลย ชาวพทธไมควรหลงถอยคาแลวเขาใจผดอยางนน

ข) ตดพระไตรปฎก - ตดตาราเมอหลายวนกอน โยมทานหนงนาหนงสอพมพ มตชนสด

สปดาห ฉบบหนงมา (จาวนทและฉบบทไมได แตอยราวปลาย ก.พ.หรอตน ม.ค. ๔๒) ไดอานดพบขอเขยนของทานผหนง (จาเลขหนาไมได แตกไมเปนไร เพราะเพยงแตเหนวา ไดตวอยางมาอธบายสรางเสรมความเขาใจในพระพทธศาสนาแกญาตโยม)

ทานผนนเขยนถงการถกเถยงกนเวลานเกยวกบกรณธรรมกาย อานดจบความไดวา ทานวา ทาไมจะตองไปถกเถยงใหเหนวานพพานเปนอนตตา เปนการยดตดในพระไตรปฎก นพพานอาจจะเปนอนตตาหรอเปนอตตา หรอไมเปนทงอตตาและอนตตา ฯลฯ กได๑

อานคราวๆ กพอจบจดไดวา ทานผเขยนยงจบประเดนของเรองทถกเถยงกนไมได หรอจบประเดนพลาดไป (อาจเปนไดวา ผทถกเถยงกนไมไดทาประเดนใหชดเจน)

ผเขยนนนเขาใจวา มการถกเถยงกนวา “นพพานเปนอตตาหรอเปนอนตตา”

แตทจรงตวประเดน คอ “ตามหลกการของพระพทธศาสนาเถรวาท ถอวา นพพานเปนอตตาหรออนตตา”

เรองน ถาถามตอบกนแบบชาวบาน กงายๆ เขาใจกนไดทนท คอ ๑ ความเขาใจเกยวกบความหมายของถอยคา “อตตา-อนตตา” พงดในขอ ก) ขางตน

กรณธรรมกาย๖๐

ถาเถยงกนวา “นพพานเปนอตตาหรออนตตา คณเหนวาอยางไร” ถาถามความคดเหนอยางน คณหรอใครๆ จะวาอยางไร กเชญเถยงกนไปเถด เราจะไมมาแยงหรอมายงเกยวดวยใหเสยเวลาเลย

แตนเขากาลงถกเถยงหรอพดกนในเรองทวา “พระพทธศาสนาเถรวาท บอกไววา นพพานเปนอตตาหรออนตตา” อนนจงตองวากนไปตามหลกการและตามหลกฐาน และจงตองเรยกรองความซอตรง

ผเขยนทานน คงไมไดดใหชดวา เขากาลงถกเถยงหรอพดจาเรองอะไรกน จงไพลเอาเรองหลกฐานและหลกการ ไปเปนเรองความคดเหน เฉออกนอกเรองไปเสย แถมยงพดใหเปนเรองทานองวชาการ เปนปรชญา โยงไปถงฝรงนกปราชญตะวนตกดวย

กเลยขอเลาเรองเชงเปรยบเทยบเพมอกหนอย เพอใหเขาใจงายสาหรบผทเลาเรยนมาแบบตะวนตกวา

มทานผหนงเทยวสงสอนเผยแพรความรวา เพลโตถอวาประสบการณทางประสาทสมผส (sense experience) เปนของจรงแทแนนอนกวาความคดเขาใจเชงเหตผล (idea) เพลโตจงเปน empiricist (นกประสบการณนยม)

เพอใหหนกแนน ทานผนยงยกนทานเปรยบเทยบเรองคนถกจองจาในถา (myth of the cave) จากขอเขยนของ เพลโตเอง เรอง Politeia (ทแปลเปนภาษาองกฤษ เรยกวา The Republic) มาอางดวย แตขอความเรองราวทยกมาอางนนผดเพยนคลาดเคลอนบาง แปลผดบาง (ทานองวาแปล sun คอดวงอาทตย หรอแสงแดด เปนลกชาย)

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๖๑

บดนน กมคณผหนงเขามาทวงตงและชแจงความจรงวา เพลโตไมใชเปน empiricist แตตรงขามเลยทเดยว และเรองราวขอความตาม myth of the cave ใน Politeia กไมไดเปนอยางททานผนนอาง แลวคณผนนกยกเอาขอความและคาแปลทถกตองจากกณฑท ๗ ของ Politeia มาแสดง

ในกรณนประเดนของเรอง ไมใชการถกเถยงวา “ประสบการณทางประสาทสมผส (sense experience) จรงแท หรอความคดเขาใจเชงเหตผล (idea) จรงแท”

แตประเดน คอ “แนวคดของเพลโตถอวา ประสบการณทางประสาทสมผสจรงแท หรอความคดเขาใจเชงเหตผลจรงแท”

การกระทาของ “คณผหนง” ทออกมาทวงตง “ทานผหนง” และชแจงตางๆ นน

๑. ทาไดโดยไมจาเปนทคณผหนงจะตองรวา ระหวาง sense experience กบ idea อยางไหนจะจรงแท (แตตองรหลกฐานหรอตวฐานขอมลใน The Republic)

๒. คณผหนง อาจจะไมสนใจดวยซาไป ทจะรวมถกเถยงวาระหวางสองอยางนน อยางไหนจรงแท (แตเขาสนใจทจะรกษาความเทยงตรงของหลกฐาน และการใหมความซอตรงในการอางอง)

๓. ในการกระทาอยางนน เขาไมไดทาตวเปนผตดสนความจรงวาตองเปนอยางนนอยางนแตประการใด (แตเขาสามารถยนยนวาหลกฐานและแนวคดหรอหลกการตามหลกฐานเปนอยางนนๆ)

กรณธรรมกาย๖๒

๔. แนนอนวาในการกระทาเชนนน เขาไมไดไปผกขาด หรอจากดปดกนตอความคดเหนของผใด (แตในการแสดงทศนะตองใหแยกไดชดวา อนไหนเปนตวหลกการ อนไหนเปนทศนะสวนตว ไมวาในทางลบหรอบวก)

๕. และพรอมกนนน กมใชเปนการตดตารา หรอยดมนในคมภร (“คณผหนง” ไมไดบอกดวยซาวา The Republic

จะตองถก หรอแมแตบอกวาเขาเชอเพลโต)แทจรงนน ไมมใครอาจรโดยเดดขาดสมบรณวา คาความท

บนทกไวใน Politeia ทนาสบกนมา ๒ พนกวาปนน เปนคาพดของเพลโตจรงทงหมดหรอไม หรอมากนอยเทาใด แตเราควรจะตองอภปรายหรอถกเถยงกนบนฐานแหงขอมลทมนใจหรอไวใจไดมากทสด

ถาหลกฐานหรอหลกการตามหลกฐานนน ไมตรงตามเปนจรง/ไมใชของแทของจรง การคดพจารณาถกเถยงอภปรายทสบเนองออกไปเกยวกบแนวคดของเพลโตกเหลวทงหมด

ในการพจารณาเรองน อยางนอยตองมการคดใหชด จดขอมลเปนลาดบ และจบประเดนใหถก

พดอยางงายๆ วาปญหาเกดจาก “การทาฐานขอมลใหเสย”

ปญหาในกรณธรรมกาย อาจแยกไดเปนหลายแง เชน๑. ความไมซอตรงตอขอมล หรอการนาขอมลไปใชไปอาง

อยางไมซอตรง๒. การทาฐานขอมลใหวปลาสคลาดเคลอนผดเพยนไป

หรอทาใหถกเขาใจผด

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๖๓

๓. การไมยอมรบหลกการทตงอยบนฐานขอมลแท และทาใหเกดความสบสน ดวยการบดเบอนหรอพยายามปลอมปนขอมล เพอนาเอาทศนะสวนตวขนมาตงเปนหลกการแทน

เรองนจะไมเกดเปนปญหา ถามการแยกใหชดเจน และปฏบตใหซอตรง คอ แยกระหวาง

๑. หลกการทเปนไปตามหลกฐานหรอฐานขอมลเดม ซงใชเปนมาตรฐานกลาง เปนทอางองรวม และเปนทรองรบการแสดงทศนะสวนตวและการอภปรายถกเถยงตางๆ

๒. ทศนะสวนตวและการถกเถยงอภปรายตางๆ ไมวาในทางบวกหรอในทางลบ ทปรารภหลกการ และอางองหลกฐานนน

ปญหาเกดขน เมอ๑. บนหลกฐานหรอฐานขอมลเดมเดยวกนนน บางคนยกเอา

ทศนะสวนตวขนมาตงเปนหลกการ ซอนขนมา หรอสบสนปนเปกบหลกการเดม หรอจะใหแทนทหลกการเดม

๒. เนองจากหลกฐานหรอฐานขอมลเดม ไมสอดคลองกลมกลนกบหลกการใหมของตน บางคนนนจงปฏบตการทไมซอตรงตางๆ ตอหลกฐานหรอฐานขอมลนน (เชน บดเบอน ลบลาง ชกจงคนไมใหเชอถอ ฯลฯ)

ในกรณทกระทาตอเพลโต แมผลเสยหายจะเกดขนในวงแคบ ในเรองเชงปรชญาทไมยต แตกถอวาเปนการประทษรายทางปญญาตอเพอนมนษย

กรณธรรมกาย๖๔

อยางนอยกเปนการทาความทจรตผดจรยธรรมทางวชาการ ดวยการยกมาอางใหผด บดเบอน และปลอมปนขอมล

กรณธรรมกายน นอกจากเปนเรองของการละเมดจรยธรรมทางวชาการ และประทษรายทางปญญาตอเพอนมนษยแลว ยงเปนปญหาทางศาสนาทมผลรายแรงอยางครอบคลม เพราะ

๑. สงผลออกมาสการปฏบตในชวตจรง คอกลายเปนวถชวตของคน

๒. เปนเรองของมวลชน หรอหมคนจานวนมาก หรอกระทบตอสงคมนนๆ ทงหมด

ยกตวอยางเชน๑. การบดเบอนหลกการใหแปรจากการรงเกยจอทธปาฏหารย

กลายเปนความลมหลงหมกมนในอทธปาฏหารยนน อาจนาไปสสภาพจตแบบหวงพง คานยมรอผลดลบนดาล ความออนแอ ไมรจกพฒนาตน ฯลฯ

๒. การบดเบอนหลกการใหแปรจากองครวมของการพฒนาทางพฤตกรรม จตใจ และปญญา ทเนนความสาคญของปญญาในฐานะตวชนา ขยายขอบเขต จดปรบ และปลดปลอยเปนอสระ มามงเนนการสมผสประสบการณทางจตดานความสขดมดา อาจนาไปสสภาพจตทลมหลง หมกมน ยดตดตวตนรนแรง ศรทธาแบบคลงไคล หรองมงาย ความเฉอยชา และตกอยในความประมาท

ดงนเปนตนฉะนน การพจารณาปญหาน จงไมจากดเพยงในเชงปรชญา

(ผพจารณาอาจไมสนใจเชงปรชญาเลยดวยซา) แตโยงถงทกดานของชวตและสงคม โดยมผลเกยวของ และกระทบถงทกคนในระยะยาว

เบดเตลด ๒อางฝรง

เอกสารของวดพระธรรมกาย ยกยองพระไตรปฎกและอรรถกถาฉบบอกษรโรมน ของสมาคมบาลปกรณ (Pali Text Society) ประเทศองกฤษ วาเปนพระไตรปฎกบาล ฉบบสากล และอางอง “ปราชญใหญทางพระพทธศาสนาในดนแดนตะวนตกทมชอเสยงกองโลก” ดงวาทศนะของนกวชาการเหลานน จะเปนมาตรฐานวนจฉยความหมายของหลกธรรมสาคญในพระพทธศาสนา

ดเหมอนวาคนไทยเรามคานยมตนตามตะวนตกกนมาก ซงเปนกนมานาน อนเปนเหตหนงททาใหมองไมเหนตามเปนจรง และขาดความเพยรในการพฒนาปญญา อกทงเกดนสยคอยรอคอยตาม ไมรจกคนควาวจยดวยตนเอง

ฝรงมดอยมาก แตเรากตองมองเขาใหพอดกบความจรง โดยเฉพาะในเรองพระพทธศาสนา ตองรสถานะของเขา โดยสมพนธกบภมหลง ผลงานทเขาทา ตลอดจนความเปลยนแปลงเปนไปทดาเนนอย

ในทน ตองการใหรเขาใจความจรง และวางทาทใหถกตอง จงไดชแจงคากลาวอาง ในเอกสารของวดพระธรรมกาย เกยวกบเรองขางตนไวดวย

“รจกพระไตรปฎก” ขางตน ไดบอกเลาใหรกนแลววา ผรทวโลก ทงปราชญตะวนตก และผนาของมหายาน ตางยอมรบวา พระไตรปฎกบาลเถรวาทของเรานแหละ เปนแหลงคาสอนของพระพทธเจา ทเดมแท แมนยา ครบถวนสมบรณทสด เขาเหลานนตางหากทหวงพงเรา เพอจะมโอกาสศกษาใหรหลกธรรมเถรวาท ทเปนเนอแทและเปนแกนกลางของพระพทธศาสนาทกนกาย

ในเรองเบดเตลดตอไปน จะใหผอานทาความเขาใจตอขออาง ๒ เรอง คอ๑. พระไตรปฎกอกษรโรมนของ Pali Text Society เปนฉบบสากลจรง

หรออยางไร๒. ทศนะของทานทถกเรยกวาเปนปราชญพทธศาสนาชาวตะวนตก ซง

เหนวานพพานเปนอตตานน ควรเชอถอหรอไม เปนความจรงเพยงใดขอ ๒ วาดวยนพพานเปนอตตาหรออนตตา แมเปนขอทจะพจารณาใน

ภาค ๑ แตสวนทชแจงทน โยงกบเรองพระไตรปฎก และนกวชาการตะวนตก อกทงเนอหาไมยาก จงลงไวในสวนตนน เหมอนเปนบทนาการชแจงขางหนา

อางฝรง ๑

พระไตรปฎกอกษรโรมนของ Pali Text Society เปนฉบบสากล?

สมาคมบาลปกรณพมพพระไตรปฎกอกษรโรมนได กเพราะมพระไตรปฎกของพวกเราใหเขาคดลอก

เอกสารของวดพระธรรมกายไดอางวา“แมในยคปจจบนกมนกวชาการพระพทธศาสนาทงใน

ดนแดนตะวนตก เชน ยโรป อเมรกา และทางตะวนออก เชน ญปน จน เกาหล ถกเถยงกนมาก (เกยวกบเรองอตตา) . . .”

เรองนไดตอบไปแลวเปนสวนมาก แตยงมแงทควรพดไวเปนเรองเบดเตลดอกประเดนหนง ซงไมสมความสาคญนก คอเรองของนกวชาการตะวนตกวามทศนะอยางไร

แตกอนทจะพดเรองทศนะของนกวชาการตะวนตกโดยตรง กอยากจะพดถงพระไตรปฎกบาลอกษรโรมน ของสมาคมบาลปกรณประเทศองกฤษ ทเอกสารของวดพระธรรมกายอางวา

“. . . พระไตรปฎกและอรรถกถาฉบบอกษรโรมน ของสมาคมบาลปกรณ แหงประเทศองกฤษ (Pali Text Society) ซง เปนพระไตรปฎกบาลฉบบสากล เปนทอา งองของนกวชาการพทธศาสนาทวโลกในปจจบน”

สมาคมบาลปกรณ คอ Pali Text Society นน ตงขนในกรง

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๖๗

ลอนดอนเมอ ค.ศ ๑๘๘๑ ตรงกบ พ.ศ ๒๔๒๔ โดย Professor T.W. Rhys Davids แลวกไดพมพพระไตรปฎก พรอมทงอรรถกถาภาษาบาลฉบบอกษรโรมน และคาแปลภาษาองกฤษ มาตามลาดบ ไดจานวนมากทเดยว

เบองตนจะตองเขาใจกนใหชดไวกอนวา พระไตรปฎกภาษาบาลนนทจรงมฉบบเดยวเทานน คอทรกษาสบตอกนมาตงแตครงทพระอรหนต ๕๐๐ รป ประชมกนรวบรวมคาตรสสอนของพระพทธเจามาตงเปนหลกไว เมอหลงจากพระพทธเจาปรนพพานได ๓ เดอน ทเรยกวาสงคายนาครงท ๑

พระไตรปฎกบาลฉบบเดยวกนน เมอชาวพทธในประเทศตางๆ จะนาไปรกษาและศกษาในประเทศของตนๆ กคดลอกกนไปโดยใชอกษรของประเทศของตนๆ แลวกเรยกวาฉบบอกษรนนๆ หรอฉบบของประเทศนนๆ เชน ฉบบอกษรสงหล หรอฉบบลงกา ฉบบอกษรไทย หรอฉบบไทย ฉบบอกษรพมา หรอฉบบพมา ฯลฯ ความแตกตางกมเพยงอกษรทใชเขยนหรอจารกเทานน ภาษากยงคงเปนภาษาบาลตามเดม และเนอหาทงหมดกเปนคาความเดยวกนในภาษาบาลของเดม

เพราะเหตททานถอวาคาสอนของพระพทธเจาในพระไตรปฎกบาลนเปนเนอเปนตวของพระพทธศาสนา เมอคดลอกกนไป กเกรงวาอาจจะมการผดเพยนตกหลน ทานจงคอยตรวจสอบกนอยเสมอๆ เวลาทประชมกนตรวจสอบเปนครงใหญๆ อยางทเรยกวาสงคายนาครงหนงๆ กรวบรวมเอาพระไตรปฎกบาลทมในประเทศตางๆ ทงหลาย มาตรวจชาระโดยสอบทานกน

กรณธรรมกาย๖๘

แตตองเขาใจวา พระสงฆทรวมทาสงคายนานน ไมใชมาดดแปลงถอยคาหรอขอความใดๆ ในพระไตรปฎก เพราะความมงหมายอยทจะรกษาของเดมไวใหแมนยาบรสทธบรบรณทสด (ถาใครขนแทรกอะไรเขาไป กเรยกวาเปนสทธรรมปฏรป คอของเทยมหรอของปลอม)

ดงนน ถาพบอะไรแปลกกนในตางฉบบ แมแตเลกนอยทสด เชนอกษรตางกนตวเดยว อยาง จ กบ ว ทานกจะทาเชงอรรถบอกไววา ฉบบนนม จ ฉบบนม ว

เพราะฉะนน ความแตกตางหรอพเศษกวากน กมเพยงวา๑. ฉบบไหนพมพทหลง กมโอกาสไดตรวจทานหลายฉบบ

และไดเปรยบทจะบอกขอแปลก เชนบนทกไวในเชงอรรถวา ทแปลกกนเลกๆ นอยๆ นนฉบบไหนเปนอยางไร

๒. เมอการพมพทนสมย อปกรณมประสทธภาพมากขน กมการจดรปหนา จดยอหนา วรรคตอน ตงหวขอ ใหตวอกษรหนา-บาง-เอน ทาดชนตางๆ และวางระบบอางอง เปนตน ใหใชงานสะดวกยงขน

แตไมวาจะอยางไรกตาม เนอตวของพระไตรปฎกแทๆ กของเดม อนเดยวกน

เมอสมาคมบาลปกรณ คอ Pali Text Society ทกรงลอนดอน จะพมพพระไตรปฎกภาษาบาลอกษรโรมนนน ชาวตะวนตกไมเคยมพระไตรปฎกภาษาบาลมากอน เขากมาคดลอกเอาไปจากพระไตรปฎกบาลฉบบอกษรสงหลของลงกา ฉบบอกษรไทยของประเทศไทย และฉบบอกษรพมาของพมานแหละ โดยเทยบเคยง

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๖๙

สอบทานกน แลวพมพดวยอกษรโรมน ซงถาพดงายๆ กคออกษรฝรง อยางทใชเขยนภาษาองกฤษ เยอรมน ฝรงเศส เปนตน นนเอง

อยางไรกตาม เพราะปญหาเรองทนและกาลงคนทมนอยจงตองทาอยางคอยเปนคอยไป โดยเลอกพมพออกมาทละเลมสองเลมตามความพรอมหรอเทาทมกาลง คมภรใดทเหนวาสาคญใชประโยชนมาก และมนกปราชญผรบาลทจะทาได กทาออกมากอน โดยไมมลาดบ ไมเปนระบบทจดวางไวโดยรวมทงหมด

ถงแมมความเพยร แตเพราะขาดกาลงและประสบการณพระไตรปฎกอกษรโรมน จงลกลนไมเปนระบบ

คมภรท Pali Text Society พมพออกมา นอกจากไมเปนลาดบ และไมครบถวนแลว คมภรไหนมคนใชนอย พมพออกมาแลวนานๆ พอหมดไปกตองปลอยใหขาดคราว หาไดยาก และกไมมระบบรวมเปนชด เชน พระสตรนกายหนงๆ กแยกออกมา จดเปนชดเฉพาะนกายนนๆ โดยเฉพาะนกายยอยคอ ขททกนกาย กระจดกระจายมาก

นอกจากนน เมอเขาทาไปกจงไดเรยนรไป บางอยางเกดเปนปญหาขนกแกไขไมได

ยกตวอยางเชน พระสตตนตปฎก มชฌมนกาย ซงมอย ๓ หมวด (๓ ปณณาสก) ตามปรกตกยอมแบงเปน ๓ เลม เชนในพระไตรปฎกบาลอกษรไทยกคอเลม ๑๒-๑๓-๑๔ แตฉบบ Pali Text Society เมอจะพมพ ไมไดวางแผนใหด หรอคดพลาดไป ปรากฎวามชฌมนกายเลม ๑ รวมเอาหมวดแรกจบแลวยงเกนเขาไปหมวด

กรณธรรมกาย๗๐

๒ ดวย แตกไมจบ ไดราวครงเดยว เลยกลายเปนวามชฌมนกาย หมวด ๒ คอมชฌมปณณาสกเขาไปอยในเลม ๑ เสยเกอบครง สวนทเหลออยพอพมพเปนเลม ๒ กกลายเปนเลมเลกๆ บางๆ

ตอมาเมอ Pali Text Society พมพฉบบแปลภาษาองกฤษ ไดรความบกพรองน กเลยจดแยกเลมของฉบบแปล ใหตรงกบทนยมกนทวไป เปนเหตใหพระไตรปฎกฉบบ Pali Text Society ฉบบบาลกบฉบบแปลภาษาองกฤษไมตรงกน คอฉบบแปลภาษาองกฤษซงเปนภาค ๒ เมอจะดภาษาบาล กกลายไปอยในเลม ๑ ครงเลม และอยในเลม ๒ อกครงเลม กลายเปนความลกลน

อกตวอยางหนง เมอจะพมพพระวนยปฎกภาษาบาล ตอนแรกคงคดวาจะจดลาดบเลมอยางไรด แลวกไมไดดาเนนตามแบบแผนของการจดแบงคมภรทมมาแตเดม คงจะเหนวาวนยปฎก ตอนมหาวรรค (ของไทยไดแกเลม ๔) มเรองในพทธประวตหลงตรสรใหม กอนจะตงพระศาสนา นาจะจดเปนเลมแรก กเลยเอาเลม ๔ (นบอยางของเรา)ไปจดเปนเลม ๑ เสรจแลวเลม ๑ ในฉบบของไทยกกลายเปนเลม ๓ ของฉบบ Pali Text Society

แตตอมาเมอจะพมพฉบบแปลภาษาองกฤษ คงเหนวาทตนทาไปตอนพมพพระวนยปฎกบาลนนไมถกตอง ควรจะทาตามวธจดแบงทมมาแตเดม กเลยจดลาดบเลมของฉบบแปลใหม ทาใหพระวนยปฎกฉบบแปลภาษาองกฤษของ Pali Text Society มลาดบเลมตรงตามแบบคลายของไทย แลวกกลายเปนวาพระไตรปฎกบาลสวนวนยปฎกของ Pali Text Society ฉบบตนเดมภาษาบาล กบฉบบแปลเปนภาษาองกฤษของตนเองนน ลาดบ

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๗๑

เลมลกลนไมตรงกนสวนฉบบภาษาบาลทจดลาดบผดไปนน ไมวาจะเปน

มชฌมนกายกตาม เปนวนยปฎกกตาม จะจดลาดบเลมใหมกทาไมได เพราะวาหนงสอนนถกใชอางองกนไปมากแลว ถาพมพใหมหลกฐานทอางองกนไวเดมกมาคนหาไมได กจะสบสนวนวาย จงตองปลอยไปอยางนน

ยงขททกนกายดวยแลว กวนวายไปหมด คอไมมระบบ ตองแยกพมพเปนเลมๆ บางเลมกพมพรวมกนไปทงบาลในพระไตรปฎกและอรรถกถา โดยเฉพาะบางเลมเวลาอางจะยงยากหรอปนเป ตวอยางเชน คมภรชาดก (Jàtaka) ซงรวมกน แยกไมออก ระหวางชาดกทมาในพระบาลคอในพระไตรปฎกแทๆ กบสวนทเปนอรรถกถา

พระไตรปฎกบาลฉบบสากลโดยรปแบบ ยงไมมแตโดยเนอหา พระไตรปฎกบาลเปนสากลตลอดมา

พระไตรปฎกบาลอกษรโรมนของ Pali Text Society ทจะเรยกไดวา”เปนสากล” กมความหมายอยอยางเดยว คอมความไดเปรยบในแงทใชอกษรฝรง ซงเรยกเปนทางการวาอกษรโรมน

อกษรฝรงนนมากบภาษาองกฤษ ซงเกอบจะเปนภาษากลางของโลก คนอานกนทวไป ชาวพทธในประเทศตางๆ ทอานพระไตรปฎกภาษาบาลนน อานอกษรของกนและกนไมคอยได อยางพระไทยหรอคนไทยกอานพระไตรปฎกบาลฉบบอกษรสงหลของลงกาไมคอยได หรอจะอานฉบบอกษรพมากอานไมคอยเปน

กรณธรรมกาย๗๒

คนพมากเชนเดยวกน จะอานของไทยหรอของลงกากไมคอยได คนลงกากอานของไทยหรอของพมาไมคอยเปน อยางนเปนตน แตคนทกประเทศนรจกอกษรฝรง เวลาจะเขยนเรองพระพทธศาสนาใหคนตางชาตอาน กเลยมาใชพระไตรปฎกบาลฉบบอกษรโรมนซงเปนอกษรฝรง อนนเปนเหตใหฉบบของ Pali Text Society ไดรบการอางองและใชกนมากกวา

แตถาวาถงเนอหาขางในแลว กอยทวา ใครทากอนทาหลง ฉบบททาทหลงกไดเปรยบ อยางทพดไปแลว ฉบบของ Pali Text Society นนพมพทหลงฉบบของลงกา ไทย และพมา จงมโอกาสสอบทานเทยบเคยงฉบบทงสามนน แลวทาเชงอรรถไดมากหนอย แตตอมาตอนหลง ไทยกด พมาเปนตนกด กมการตรวจชาระกนใหม อยางของพมา กมฉบบ ฉฏฐสงคต ซงตรวจชาระสมยฉลอง ๒๕ พทธศตวรรษ ชวง พ.ศ ๒๕๐๐ ซงมพระสงฆและนกปราชญประเทศตางๆ ไปรวมประชมมาก

ตามประวตดงทวามา เวลานพระไตรปฎกบาลฉบบฉฏฐ-สงคตของพมากจงไดรบความนยมมาก เมอใครจะตรวจชาระพระไตรปฎกกนใหม ไมมใครไปเอาฉบบอกษรโรมนของ Pali Text Society เปนแบบ มแตเขาไปเอาฉบบฉฏฐสงคตของพมาเปนหลก แลวกเอาฉบบอนๆ รวมทงฉบบอกษรโรมนนนมาเทยบเคยง ยกตวอยางเชน พระไตรปฎกบาลฉบบมหาจฬาฯ เมอตงฉบบของไทยเราเองเปนฐานแลว กสอบทานโดยใหความสาคญแกฉบบฉฏฐ-สงคตนน หรอฉบบอกษรเทวนาคร ททานโกเอนกาทา สาหรบใชในประเทศอนเดย กเอาตามฉบบฉฏฐสงคตของพมาเลยทเดยว

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๗๓

เพราะฉะนน ทวาพระไตรปฎกบาลอกษรโรมนของสมาคมบาลปกรณ หรอ Pali Text Society เปนฉบบสากลอะไรนน กจงไมไดมความหมายอะไร นอกเสยจากวาคนระหวางประเทศไดอาศยอกษรฝรงเปนสอทจะไดอานกนระหวางประเทศไดเทานนเอง

ประเทศไทยเราเวลาน เมอทาพระไตรปฎกบาล พรอมทงอรรถกถา (ขณะนมคาแปลภาษาไทยดวยแลว) เปนฉบบคอมพวเตอร กคดวา ชาวพทธทวไปไมควรจะตองไปอาศยฉบบอกษรโรมนของฝรงซงราคาแพงมาก๑ เพยงเพอจะคนเทยบเลขหนาคมภรในเวลาทคนชาตอนเขาอางอง กจงใชวธเอาเลขหนาของฉบบอกษรโรมนของสมาคมบาลปกรณมาใสไวในฉบบของเราดวย พรอมกนนนกสามารถกดปมแปลงบาลอกษรไทยเปนบาลอกษรโรมนบนหนาจอไดดวย เพราะฉะนนความจาเปนทจะใชพระไตรปฎกบาลอกษรโรมนของสมาคมบาลปกรณกจงหมดไปแทบจะโดยสนเชง

วธทวามานแหละ เปนหนทางสาคญทจะทาใหเกดความเปนสากลทแทจรง พระไตรปฎกบาลนนเปนสากลอยแลว คอ ของเถรวาทไมวาประเทศไหน กเปนอนเดยวกน แตในทนพดถงความเปนสากลของเลมหนงสอและตวอกษรทใชอาน ในความหมายทวาฉบบเดยวกใชเทยบกนและอางองไปไดระหวางทกฉบบดวย ซงเปนโครงการทจะทาตอไป คอจะใสเลขหนาของฉบบฉฏฐสงคตของพมา และฉบบสงหลเปนตน มารวมอยในฉบบเดยวกนของไทยนใหหมด ๑ พระไตรปฎกบาลอกษรโรมน ของ Pali Text Society มไมครบชด แตบางเลมรวมอรรถกถาตดมาดวย ราคาปจจบน คานวณวาไมตากวา ๕๕,๐๐๐.๐๐ บาท

กรณธรรมกาย๗๔

ถาทาครบตามทวามานเมอไร เราใชฉบบอกษรไทยฉบบเดยวกอางไปไดทว หรอเจอการอางทมาของพระไตรปฎกไมวาฉบบไหน จะเปนอกษรโรมนขององกฤษ หรอฉบบฉฏฐสงคตของพมา หรอฉบบสงหลของลงกา หรอฉบบเทวนาครของอนเดย กสามารถมาคนหาในฉบบคอมพวเตอรของไทยนไดหมดในทเดยว โดยเฉพาะการทไมตองใชฉบบอกษรโรมนนนชวยทนคาใชจายไดมาก เพราะวาฉบบอกษรโรมนนนราคาแพงเปนพเศษ

ทพดมาใหรวาเขามความบกพรองผดพลาดมากมายอยางนมใชเปนเรองทจะไปเยยหยนพระไตรปฎกบาลฉบบอกษรโรมนของ Pali Text Society แตตรงขามเราควรจะยกยองและสงเสรมเขาดวยซาไป เพราะวา ทงทเขามกาลงคนนอย และมกาลงทรพยนอย กยงมความเพยรพยายามและตงใจจรงอยางน๑ นบวานาสรรเสรญ พวกเราเสยอก ทงๆ ทมกาลงพทธศาสนกชนมาก มกาลงเงนทองในทางพระศาสนามาก แตไมคอยนามาใชในดานทเปนงานหลกสาคญของพระศาสนาอยางคมภรน จนกระทงตองมเอกชนทาขนมา

ในหมพวกเราน ใครมกาลงทรพยมาก จะไปชวยสนบสนนเขากสมควร แตการทจะไปใหกาลงทรพยสนบสนนนน กตองเขาใจวาไมใชใหเพราะความนบถอ แตใหเพอชวยเหลอสงเสรม คอเกอกลกน ๑ ในหลวงรชกาลท ๕ นอกจากพระราชทานพระไตรปฎกบาลทพมพเปนเลมครงแรกในประเทศไทย ชด ๓๙ เลม (พ.ศ. ๒๔๓๑) ใหเขาแลว ยงทรงบรจาคพระราชทรพยอปถมภการพมพหนงสอของ Pali Text Society ดวย อยางเทาททราบ เมอเขาจะพมพ Pali-English Dictionary ครงแรก ใน ค.ศ. ๑๙๒๑ (พ.ศ. ๒๔๖๔; พระราชทานไปกอนสวรรคตใน พ.ศ. ๒๔๕๓) กไดพระราชทานไป ๕๐๐ ปอนด

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๗๕

หนจากพระไตรปฎกแปลของ Pali Text Societyชาวตะวนตกทศกษาพทธศาสนา เหออกมาสทางเลอกอน

สวนพระไตรปฎกฉบบแปลเปนภาษาองกฤษนน กอยางทพดแลววานาสรรเสรญความเพยรพยายามและความตงใจจรงของเขา นอกจากนน ยงนาชนชมระเบยบวธในการทางานของเขา ซงสบเนองมาจากวฒนธรรมทางวชาการของตะวนตก อนทาใหผลงานของเขามลกษณะเปนวชาการมาก และอานวยประโยชนแกการศกษาคนควาไมนอย เชน ประมวลความรความคดเกยวกบคมภรเลมนนๆไว เปนบทนาอยางยดยาวยง มเชงอรรถชวยขยายความรและชองทางการคนควาตอไป และมระบบการอางองทด รวมทงศพทสงเคราะห และดชนตางๆ

อยางไรกตาม ความเปนนกภาษาบาลและวฒนธรรมทางวชาการเทานนยงไมพอ การทจะแปลคมภรพทธศาสนาใหถกตองแมนยานน ตองมความเขาใจหลกธรรม คอเขาใจตวพระพทธ-ศาสนาดวย ยงลกซงเทาไรกยงด แตกนาเหนใจผแปล ทเขาทาไปตามกาลงสดความสามารถ และเมอคนรนหลงเรยนรเขาใจมากขน กมการแกไขปรบปรงเรอยมา คมภรพระไตรปฎกฉบบแปลเปนภาษาองกฤษของ Pali Text Society จงไดมการเปลยนแปลงตอๆ มา

ยกตวอยางคมภรมชฌมนกายทพดไปแลว เมอแปลเปนภาษาองกฤษ ระยะแรกเปนฉบบท Lord Chalmers แปล ตอมากรกนวามความผดพลาดบกพรองมาก จงแปลใหมโดยคนใหม คอ Miss I. B. Horner ทกลาวถงแลว

กรณธรรมกาย๗๖

อยางไรกด ในแงของคมภรแปล ตลอดจนหนงสอตารบตาราตางๆ ทางพระพทธศาสนาน ระยะหลงๆเมอมชาวตะวนตกมาบวชเปนพระภกษในพทธศาสนา เชนมาบวชอยลงกา ไดเรยนรลกซงมากขน คนกหนมายอมรบนบถอและถอตามหนงสอตารบตารา และแมแตหนงสอแปลพระไตรปฎกและอรรถกถาของพระภกษชาวตะวนตกทมาบวชเปนภกษในพทธศาสนาแลวนมากกวา

พวกนกปราชญชาวตะวนตก เชนท Pali Text Society นน แมจะมาสนใจในทางพทธศาสนา แตหลายทานกสนใจแบบนกวชาการ โดยทพนฐานเปนชาวครสตมาแตเดม จงมแนวคดตดมาในแบบทยดถออตตา (Soul)

บางทานแมมาเปนนกปราชญภาษาบาล กยงนบถอศาสนาครสตอย เพราะความทไมคนกบบรรยากาศคาสอนในพระพทธ-ศาสนามาแตเดม ทาใหไมสามารถเขาใจซงถงหลกธรรมคาสอนของพระพทธศาสนาได

เพราะฉะนน คนทงหลายทวไปทศกษาเนอหาธรรมของพระพทธศาสนา จงหนไปใหความสนใจ คอยฟงคอยอานหนงสอของพระฝรงบาง พระลงกาบาง ทรพทธศาสนา ยกตวอยางเชน พระNyanatiloka ชาวเยอรมน ทไปบวชอยในลงกาจนกระทงมรณภาพในลงกานน และมลกศษยซงเปนชาวเยอรมนเชนเดยวกน ชอพระNyanaponika ซงกมรณภาพไปแลว ตอมากมรปอนๆ เชน พระ Ñàõamoli ซงเปนชาวองกฤษ

Pali Text Society เอง ตอนหลงๆ น เมอพมพงานแปลคมภรภาษาบาลเปนภาษาองกฤษ แทนทจะใชฝมอของพวกนก

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๗๗

ปราชญตะวนตกทอยในเมองฝรงอยางเดม กหนมาพมพคมภรทพระฝรงแปลมากขน อยางงานของพระ Ñàõamoli ภกษชาวองกฤษทบวชอยในลงกา กไดรบการตพมพมาก

ยงระยะหลงๆ น กมความโนมเอยงทวาชาวตะวนตกและฝรงทศกษาพระพทธศาสนาจะหนไปใชพระไตรปฎกฉบบแปลทสานกพมพอนพมพ แทนทจะใชฉบบแปลของ Pali Text Society อยางเชนเวลาน มชฌมนกาย ทพดถงเมอก กมฉบบของ Wisdom Publications ซงพมพฉบบแปลของพระฝรงทมาบวชอยในศรลงกาคอ Bhikkhu Ñàõamoli (ชาวองกฤษ บวชป ๑๙๔๙ = พ.ศ. ๒๔๙๒ มรณภาพป ๑๙๖๐ = พ.ศ. ๒๕๐๓) และ Bhikkhu Bodhi

(ชาวอเมรกน บวชป ๑๙๗๒ = พ.ศ. ๒๕๑๕) เปนตน แสดงถงการทวาวงการศกษาพทธศาสนายคหลงๆ นไมคอยเชอถอคาแปลคมภรของ Pali Text Society

ยงกวานน นกศกษาพระพทธศาสนา ทเปนฝรงมาบวชเรยนเหลานแหละ ไดพยายามทาผลงานแปลใหมกนขนเอง เชนอยางพระชาวอเมรกน ชอ Bhikkhu Bodhi นน ทมาบวชอยในศรลงกา แลวมาดาเนนการจดพมพหนงสอทางพระพทธศาสนา จนกระทงเวลานไดเปนประธาน และบรรณาธการ ของ Buddhist Publication Society ในศรลงกา

เพราะฉะนน หนงสอทเปนหลกจรงๆ ของ Pali Text Society กคอคมภรพระไตรปฎกบาลและอรรถกถาภาษาบาล ทใชอกษรโรมน ซงวงการศกษาภาษาบาลยงใชกนอยดวยเหตผลเพยงวา เพราะพวกนกศกษาทงหลายโดยทวไปตองอาศยอกษรฝรงเปนสอในการทจะตดตอระหวางกน

อางฝรง ๒

ทศนะนกวชาการตะวนตกเรองนพพาน อตตา - อนตตา

นกปราชญชาวตะวนตกกนายกยองอยแตตองรจกเขาใหพอดกบทเขาเปนจรง

เอกสารของวดพระธรรมกาย กลาวอางวา“ปราชญใหญทางพระพทธศาสนาในดนแดนตะวนตก

ทมชอเสยงกองโลกจานวนมาก กมความเหนวามอตตาทแทจรงอยในคาสอนทางพระพทธศาสนา เชน Mrs. Rhys Davids นายกสมาคมบาลปกรณ แหงประเทศองกฤษ ป พ.ศ. ๒๔๖๕-๒๔๘๕ . . . Miss I. B. Horner นายกสมาคมบาลปกรณแหงประเทศองกฤษ ป พ.ศ. ๒๕๐๒-๒๕๒๔ . . . Christmas Humphreys . . . และอกหลายๆ ทาน”

ขอความขางบนน ใหขอมลความจรงไมเพยงพอ และทาใหเกดภาพความเขาใจนกปราชญตะวนตกไมถกตอง

เรองของนกปราชญ และนกวชาการฝายตะวนตกน ถาจะเขยนสน ๆ ใหเขาใจเขาถกตอง อาจเลาววฒนาการทางความรความคดของเขาเกยวกบพระพทธศาสนา โดยแบงเปน ๓ ระยะ (เปนการแบงอยางคราวๆ พอใหเขาใจไดงายเทานน) คอ

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๗๙

ระยะท ๑ ปราชญตะวนตกยงตดความคดเกาๆ ปราชญในดนแดนตะวนตก แมจะรภาษาบาล และคนควาเรองราวทางพระพทธศาสนาไมนอย แตยงสบสน หลายคนยงจบหลกการของพระพทธศาสนาไมได มกมองพระพทธศาสนา และหลกธรรมตางๆ ภายใตอทธพลความคดของตะวนตกเอง หรออทธพลของศาสนาฮนด ตลอดจนแนวคดพทธศาสนามหายาน บางกเขาใจวา พระพทธศาสนาสอนวามอตตาหรออาตมนทแทจรงอยในขนสดทาย บางกเขาใจวา นพพานเปนการดบอตตา บางกจะเขาใจไปทานองวา นพพานดบอตตาสามญแลวจะมอตตาทแทเหนอนนขนไป

ระยะท ๒ ฝรงมาบวชพระไดทศนะทถกตอง ในขณะทปราชญทางพระพทธศาสนาในดนแดนตะวนตก ยงคงสบสน จบหลกการของพระพทธศาสนากนไมคอยไดนน ไดมชาวตะวนตกมาบวชเปนพระภกษอยในประเทศพทธศาสนา โดยเฉพาะศรลงกา และเมอไดศกษาถงตนแหลงแทจรงแลว กเขาใจหลกธรรมไดถกตอง เชน จบไดชดวา พระพทธศาสนาสอนวา ไมมอตตาอยจรงโดยปรมตถ และไดเขยนหนงสอเผยแพรพระพทธศาสนาตามหลกการนมากขนตามลาดบ

ในระยะท ๒ น แมวาคนในตะวนตกจะยงตองอาศยคมภรพระพทธศาสนาภาษาบาลอกษรโรมนทพมพในตะวนตก แตในดานหลกธรรม ชาวตะวนตกไดหนมาฟง และอานหนงสอของชาวตะวนตกทมาบวชเปนพระภกษในประเทศพทธศาสนาเองเหลานมากขน

ระยะท ๓ ปราชญรนใหมในเมองฝรงหนมาสทางทหายสบสน

กรณธรรมกาย๘๐

นกปราชญภาษาบาลและพทธศาสนาในดนแดนตะวนตกเอง ไดเรยนรและเขาใจหลกการของพระพทธศาสนา อยางชดเจนถกตองมากขน และความสนใจในพระพทธศาสนาเถรวาท กเรมแพรขยายมากขนโดยทวไป ปรากฏวา นกปราชญรนใหมในตะวนตกนนกลบไปโตแยงคดคานปราชญรนเกาในประเทศของตน และเผยแพรพระพทธศาสนาในแนวทางทแมนยาชดเจนมากขน เชน เขยนบอกชดลงไปวา พระพทธศาสนาสอนวาอตตามอยเพยงโดยสมมต ไมมจรงโดยปรมตถ

ขอเลาประดบความรความเขาใจ พอเปนสงเขปดงน

ปราชญพทธศาสนาตะวนตกรนเกา ยงเขาใจสบสนระหวางพทธธรรม กบความคดเดมในวฒนธรรมของตน

ระยะท ๑ เรองนกสบเนองจากทพดขางตน ดงไดกลาวแลววา คนทเรยกกนวานกปราชญทางพทธศาสนาในดนแดนตะวนตกนน บางกเปนเพยงนกวชาการชงยงเปนชาวครสตอย บางคนถงแมมาเปนชาวพทธแลวกมพนฐานความคดเดมตดมาจากศาสนาครสต นอกจากนนในยคแรกนฝรงมาเอเชยในกระแสของลทธอาณานคม โดยเฉพาะองกฤษมาพบอารยธรรมเกาแกทอนเดย กรจกและคนกบแนวคดของศาสนาฮนดทยดมนในลทธอาตมน พรอมกนนน พระพทธศาสนาทฝรงรจกในยคแรกนนกเปนฝายมหายานซงเขาไปในตะวนตกกอน

ฉะนน ฝรงทศกษาพทธศาสนายคแรกๆ ซงยงไมคนกบบรรยากาศทางความคดแบบใหม จงยงมอทธพลความคดแบบ

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๘๑

กรกและศาสนาครสตเดมชกพามาก และมกตความพระพทธศาสนาตามแนวคดฮนด หรอไมกแบบมหายาน

ทงนจะเหนวา ไมวาจะเปน Max Muller ปราชญใหญทแปลคมภรบาลและสนสกฤตไวหลายเรอง กตาม Mrs. C.A.F. Rhys Davids และ Miss I. B. Horner ทไดเปนนายกสมาคมบาลปกรณ สบตอกนมา กตาม ตลอดจนนกศกษาหรอจะเรยกวานกปราชญพทธศาสนาของตะวนตกหลายคน ไดมความคดทจะมองหรอจะหาทางใหพระพทธศาสนาสอนเรองอตตา หรอยอมรบวามอตตาใหได

ยกตวอยาง Miss I. B. Horner นน เปนปราชญทางภาษาบาล แตพนฐานเดมเปนฝรงในประเทศครสตศาสนา มความเขาใจเกยวกบเรองตวตนเปนฐานความคดทยดมนอย นอกจากแปลคมภรภาษาบาลเปนภาษาองกฤษแลว ครงหนงกเคยไปทาหนงสอรวมกบ Coomaraswamy (เพยงแคชอกฉายความเปนฮนดออกมาแลว) ใหชอวา The Living Thought of Gotama the Buddha

ในตอนทวาดวย Self (อตตา/ตน) พทธพจนแรกทสองทานนยกมา กคอคาถาธรรมบทวา

อตตา ห อตตโน นาโถ

พทธภาษตน ชาวพทธไทย แมแตชาวบานทแทบจะไมไดศกษาอะไรเลย แตเพราะความทคนกบบรรยากาศในพระพทธศาสนา และเปนพทธภาษตทคนห กจงแปลกนไดวา “ตนเปนทพงของตน” และเขาใจความหมายกนดพอสมควร

แต I. B. Horner และ Coomaraswamy พอเหนวามคา “อตตา/ตน” อยดวยกน ๒ ครงในพทธภาษตน แทนทจะเขาใจอยางทชาว

กรณธรรมกาย๘๒

พทธรกน กไปนกถง อตตา ๒ อยาง แลวกคงจะแปลความหมายไปตามแนวคดคาสอนของฮนด หรอเอาพระพทธศาสนาไปโยงกบศาสนาฮนด ซงถอวามอตตา หรออาตมน ๒ อยาง ไดแก อาตมนใหญ เรยกวา ปรมาตมน กบอาตมนเฉพาะบคคล เรยกวา ชวาตมน

ปรากฏวา I. B. Horner กบ Coomaraswamy แปลพทธภาษต ในคาถาธมมบท ท ๑๖๐ อตตา ห อตตโน นาโถ . . . น วา

“The Self is lord of the self . . .”๑

พงสงเกตวา Self แรกใช S ใหญ สวน self หลงใช s เลก ทานองวา อตตาใหญ เปนนาถะของอตตาเลก

ทงสองทานไดเจอพทธภาษตอกบทหนงวาอตตนา ว กต ปาป อตตนา สงกลสสต อตตนา อกต ปาป อตตนา ว วสชฌต

(ข.ธ.๒๕/๒๒/๓๗)

ซงชาวพทธทวไปกเขาใจกนไมยาก ตามคาแปลวา“ตวทาชว ตวกเศราหมองเอง ตวไมทาชว ตวกหมดจดเอง”พอเจออยางน ผถอลทธอตตา/อาตมน กคงงงไปพกหนงวา

อตตา/อาตมน/ตวตน ซงเปนสงเทยงแทถาวร จะมาทาความชวไดอยางไร ในทสดกเลยเอาอตตา/ตน ในกรณนไปจดเปน อตตาเลก

ทงสองทานไดแยกหวขอยอยในหนงสอ ตอนทวาดวย Self น ออกเปน ๓ หวขอยอย คอ ๑

Ananda K. Coomaraswamy and I. B. Horner, The Living Thought of Gotama theBuddha (London: Cassell & Co., Ltd., 1984), p.174.

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๘๓(a) The Two Selves(b) The Great Self แลวก(c) The Little Selfใน ๓ หวขอยอยน ผรวบรวมไดยกพทธพจนอนๆ มาแปลไว

อกมากมาย ตงแตหนา ๑๗๔ ไปถงหนา ๑๙๒ ทาใหตอนทวาดวย Self (อตตา/ตวตน) ยาวรวมเกอบ ๒๐ หนา นคอตวอยางความเขาใจของคนทเรยกวาเปนปราชญตะวนตกรนคอนขางเกา

ฝรงในประเทศตะวนตกเองนน ยอนหลงไปไมกปน นอยคนนกจะเขาใจพทธศาสนาไดถกตอง ซงกตองเหนใจเขา เพราะอทธพลความคดทตดมาจากพนฐานวฒนธรรมเดมมกาลงชกนาใหมองผดเพยนหรอเอยงไป เอกสารของวดพระธรรมกาย จงไมสมควรจะไปยกยองนบถอเขามากนกถงกบใหเปน “ปราชญใหญทางพระพทธศาสนา . . . ทมชอเสยงกองโลก” ควรจะดเพยงวา คนใดเขาใจดขนมา กอนโมทนาเขาไป

นอกจากพวกทเขาใจวา พระพทธศาสนาสอนวามอตตาในขนสดทายทนอกเหนอจากขนธ ๕ แลว บางพวกกเขาใจผดไปอกแบบหนงวา พระพทธศาสนาสอนวานพพานเปนการดบอตตา

แมแตหนงสออางองใหญๆ อยาง Encyclopaedia

Britannica กยงตดความเขาใจผดๆ มาเขยนกนจนบดน เชน พดถงนพพานเปนการดบอตตา (ทจรงตามหลกพระพทธศาสนา ไมมอตตาทจะตองดบ) แหงหนงวา

“The approaches to the divine or sacred are various ratherthan uniform . . . , it moves toward the ultimate goal: theannihilation of the self, . . . , Nirvàõa (the state of bliss) inBuddhism, . . .”

๑

๑Encyclopaedia Britannica (Chicago, 1988), s.v. “Religious Experience,” vol.26,p.633. (แมจนถงปจจบน ค.ศ. ๑๙๙๙ หวขอนกยงคงอยอยางน)

กรณธรรมกาย๘๔

“วธเขาถงทพยภาวะหรอภาวะศกดสทธนน แตกตางกนหลากหลาย มากกวาจะเปนรปแบบเดยว . . . เปนการกาวสจดหมายสงสด คอการดบสลายอตตา, . . . ,ไดแกนรวาณ(นพพาน—ภาวะบรมสข) ในพทธศาสนา, . . . ,"

รถงตามทนวาคนนอกเขาคดเขาใจไปแคไหนแตไมใชรอใหเขามาวนจฉยหลกการของเรา

อยางไรกตาม เวลานความคดหรอทศนะเหลานนไดเปลยนแปลงไปมากแลว ความจรงทศนะเหลานไมมความสาคญทจะตองยกมาอาง เพราะไดพดไปแลววาเรากาลงพดถงหลกฐานทมา วาพระพทธศาสนาเอง หรอพระพทธศาสนาในพระไตรปฎกบาลเถรวาทเองน แสดงหลกการของตนไวอยางไร ไมใชมาเทยวรอทศนะของผอนทจะมาวนจฉยใหตวเรา ซงเปนการไมถกตอง และท เอกสารของวดพระธรรมกาย กลาววา

“เกดมการอางองหลกฐานในคมภร ทงบาล สนสกฤต จน ทเบต และภาษาอนๆ มากมายอนนามาสขอสรปความเหนน แตกมนกวชาการทไมเหนดวย ยนยนวาไมมอตตาในพระพทธศาสนาเชนกน ตางฝายตางกมเหตผลของตน”

ความจรงเรองนงายๆ ชดเจน ไมสบสน เพราะนกปราชญปจจบนเขารกนแลววา ตองแยกแยะออกไปวาหลกการในเรองนของพทธศาสนาแบบเถรวาทเปนอยางไร แบบมหายานเปนอยางไร และในมหายานดวยกนนน นกายไหนวาอยางไร ไมเอามาสบสนปะปนกน

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๘๕

การพดอยางน ถาเปลยนเอาอกเรองหนงเขาไปแทน กเหมอนกบพดวา

“ปญหาเรองภกษควรมครอบครวหรอไม กมการอางองหลกฐานทงคมภรบาล สนสกฤต จน ทเบต และในภาษาอนๆ มากมาย อนนามาสการสรปความเหนของตน ตางฝายตางยนยนทศนะของตน ฝายหนงกวาภกษควรมภรรยา มครอบครว อกฝายหนงกวาไมควรม ตางฝายตางกมเหตผลของตน”

อยางนใครๆ กอางได แตไมมประโยชน

พอชาวตะวนตกมาบวชเปนพระฝรงความรพทธธรรมกเรมเขาสทางทถกตอง

ระยะท ๒ ไดกลาวแลววา I. B. Horner เขาใจเรองอตตาตามแนวคดแบบอาตมนคลายๆ ศาสนาพราหมณ แตตอมาชาวตะวนตกทเขามาบวชในพระพทธศาสนา กด พระภกษในพระพทธศาสนาเถรวาทชาวประเทศนน ๆ เอง กด ไดแปลพทธพจนเกยวกบอตตานกนใหม อยางพทธภาษตวา อตตา ห อตตโน นาโถ กจะแปลกนทานองนวา

“Oneself is one’s own protector (refuge); . . .”๑

ตรงกบทชาวพทธไทยทวไป แมแตชาวบานเขาใจกนดอยแลวทจรงเรองนพระภกษชาวตะวนตกทมาบวชในประเทศพทธ

ศาสนาเถรวาทนน มความเหนลงกน ไมไดมปญหามานานแลว ม ๑ เชน Walpola Rahula, What the Buddha Taught (New York: Grove Press, 1974),

p.130.

กรณธรรมกาย๘๖

แตฝรงนกวชาการชาวตะวนตกทอยในเมองของตนนน ทวนวายเรองวาอตตาเปนอยางไร พทธศาสนามสอนเรองอตตาหรอเปลา จนกระทงมาจบท Professer Richard Gombrich ทจะกลาวถงขางหนา จงมาเขาสหลกพทธศาสนาแบบเถรวาทจรง

เรองนพพานเปนอตตา หรอเปนอนตตาน ชาวตะวนตกทมาบวชเปนพระภกษในพทธศาสนาเถรวาทอยางในลงกา เชน พระNyanatiloka (ชาวเยอรมน) ทานไมสบสนไปดวย ดงตวอยางททานไดเขยนไวนานแลว เชนในหนงสอ Buddhist Dictionary ในคา “Nibbàna” วา

“. . . the Buddha is known as the Anatta-vàdi . . . thetruth of Anattà (q.v.), the egolessness and insubstantiality ofall forms of existence. Without such an understanding, onewill necessarily misconceive Nibbàna—according to one’seither materialistic or metaphysical leanings—either asannihilation of an ego, or as an eteral state of existence intowhich an Ego or Self enters or with which it merges.”

๑

“พระพทธเจาทรงมพระนามวาเปนอนตตวาท...หลกความจรงแหงอนตตา คอภาวะไรตวตน และความไมมตวแทแหงสภาวธรรมทงปวง หากไมมความรเขาใจเชนนน คนกจะตองเขาใจนพพานผดพลาดไปตามความโนมเอยงของตนทเปนขางวตถนยม หรอไมกขางอภปรชญาวา (นพพาน)เปนการขาดสญของอตตา หรอไมกเปนภาวะเทยงแทถาวรทอตตาหรอตวตนเขาถงหรอกลนรวมเขาไป”และอกแหงหนงในหนงสอเลมเดยวกน คอในคาวา “Anattà

ทานเขยนวา ๑ Nyanatiloka, Buddhist Dictionary (Colombo: Frewin & Co., Ltd.1972), p.106.

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๘๗“While in the case of the first two Characteristics it is

stated that “all formations” (sabbe sankhàrà) are imper-manent and subject to suffering, the corresponding text forthe third Characteristic states that “all things are not-self”(sabbe dhammà anattà; M. 35, Dhp. 279). This is foremphasizing that the false view of an abiding self orsubstance is neither appilcable to any “formation”, orconditioned phenomenon, nor to Nibbàna, the Uncon-ditioned Element (asankhatà dhàtu)”

๑

“ในกรณของลกษณะ ๒ อยางแรก ตรสวา “สงขารทงหลายทงปวง” (สพเพ สงขารา) ไมเทยง และเปนทกข สวนพระบาลทเขาชดกน สาหรบลกษณะท ๓ ตรสวา “ธรรมทงปวงเปนอนตตา” (สพเพ ธมมา อนตตา; มชฌมนกาย สตรท๓๕ และธรรมบท คาถาท ๒๗๙) พทธพจนนชวยยาวาความเหนผดวามอตตาหรอตวตนทอยยงนน จะใชกบสงขารหรอสงทปจจยปรงแตงใดๆ กตาม หรอจะใชกบนพพาน ทเปนอสงขตธาตกตาม กไมไดทงนน”นกเปนตวอยางความลงกนของพระพทธศาสนาเถรวาท ซง

ไมมปญหาการทวดพระธรรมกายมาสอนวานพพานเปนอตตา ดวยวธ

ทาหลกคาสอนทมอยเดมใหคนเขาใจสบสนไขวเขวอยางน เปนเรองของความวปรตผดพลาดทรายแรง ซงชาวพทธจะตองรเทาทน แลวรบแกไข

๑Ibid., p.13.

กรณธรรมกาย๘๘

นาอนโมทนาทแมจะชาสกหนอยแตในทสดปราชญตะวนตกกตามจบหลกพทธได

ระยะท ๓ เอกสารของวดพระธรรมกาย นน ตองขออภยทจะกลาวดวยคาทอาจจะรสกวารนแรงสกหนอยวา มใชเปนการกลาวตเฉพาะพระธรรมวนยเทานน แตยงไดกลาวตนกปราชญและนกวชาการทางพระพทธศาสนาชาวตะวนตกดวย ขอเลาถงความเขาใจของปราชญชาวตะวนตกตอไปวา

เมอการศกษาพทธศาสนาของชาวตะวนตกเดนหนาตอมาผานพนยคของ Mrs. Rhys Davids, Miss I. B. Horner, Christmas Humphreys, Edward Conze เปนตนมาแลว เวลานกถงนายกสมาคมบาลปกรณคนปจจบน ชอวา Professor Richard Gombrich ซงถามองในแงลาดบกาลเวลา ตองถอวาเปนปราชญภาษาบาลและพทธศาสนาของตะวนตกรนลาสด

ปรากฏวา Richard Gombrich คดคานทศนะของปราชญตะวนตกรนกอนตน เชนคดคาน Mrs. Rhys Davids ทเคยเปนนายกสมาคมบาลปกรณมากอนอยางเรยกวาเตมท โดยเฉพาะในเรองนพพานกบอตตา วาพระพทธศาสนาถอวา อตตามจรงหรอไมน เราอาจจะถอ Richard Gombrich เปนเหมอนผลสะสมแหงปญญาของนกวชาการตะวนตกผศกษาพระพทธศาสนา ทไดเดนทางมาถงจดทเปนมตใหมของนายกสมาคมบาลปกรณปจจบน

ทศนะของ Richard Gombrich ทาใหขอสรปแหงเอกสารของวดพระธรรมกาย ทพดไว ๒ ขอนน หมดความหมายไปทนท

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๘๙

Richard Gombrich ไดเขยนหนงสอขนเลมหนงชอวา Theravada Buddhism พมพครงแรกเมอป ๑๙๘๘ แตเดยวนพมพหลายครงแลว เขาเขยนไวในหนงสอเลมทกลาวนน หนา ๒๑ วา

“Many scholars of Buddhism, both Western and Hindu, havetried to prove that the Buddha himself did not preach the doctrineof no-soul as it has been understood in the Theravadin tradition . .. This amounts to a claim that this great religious teacher has beencompletely misunderstood by his followers . . .”

๑

“นกปราชญพทธศาสนาจานวนมาก ทงชาวตะวนตกและทเปนชาวฮนด ไดพยายามพสจนวา พระพทธเจาเองไมไดทรงสอนหลกอนตตา อยางทเขาใจกนในสายความคดของเถรวาท การกระทาอยางนเทากบเปนการตวาเหลาสาวกของพระพทธเจาเอง ไดเขาใจองคพระศาสดาของตนผดพลาดไปอยางสนเชง . . .”เรองนจะตองทาความเขาใจกอนวา พวกฝรงรนกอนทถอวา

เปนนกปราชญทางพทธศาสนานน มความเขาใจผดเกยวกบเรองนพพานกบอตตา แบบตางๆ แบบหนงเขาใจวามอตตาหรอตวบคคลทเขานพพาน บางกเหนวานพพานเปนอตตา บางกคดวานพพานเปนการดบอตตา แต Richard Gombrich สรปตางออกไป โดยคานพวกนกปราชญตะวนตกรนกอนตน หรอรนพทแลวมาทงหมด

ทศนะของ Gombrich มาตรงตามหลกการของเถรวาทอยางแทจรง คออตตานนโดยปรมตถไมมอยเลย มแตโดยสมมตอยางเดยวเทานน เมออตตามอยโดยสมมต คอไมมของจรงอย ๑

Richard F. Gombrich, Theravada Buddhism (London: Routledge & Kegan PaulLtd., 1994), p. 21.

กรณธรรมกาย๙๐

แลว กไมตองไปดบอตตาอะไรอก เรยกวาไมมอตตาทจะตองดบ หมายความวาดบแตความหลงผดและความยดมนในอตตาเทานน เมอดบความหลงผดและความยดมนในอตตาแลว กไมมอะไรเปนอตตาทจะตองพดถงอก ดงทตอมาหนา ๖๓ เขาเขยนอกวา

“Endless misunderstanding has been caused byWestern writers, who have assumed that Nibbana is theblowing out of the personal soul . . . there is no soul or self asa separate entity, for such terms as soul, self, individual etc.,are mere conventional terms . . . there can be no question ofgetting rid of a soul because one has never had one . . .”

๑

“ไดมความเขาใจผดกนอยางไมรจกจบสน ซงเกดขนจากนกเขยนชาวตะวนตก ผไดยดถอวานพพานคอการดบอตตาของบคคล๒ . . . ไมมอตตาหรอตวตน ทเปนสงมอยจรงตางหาก เพราะคาทงหลายทงปวงเชน อตตา ตวตนบคคล เปนตน เปนเพยงคาสมมตบญญตเทานน . . . ไมตองพดถงการทจะกาจดอตตา เพราะวา ใครๆ กไมไดเคยมอตตากนมาเลย”ถามอง Richard Gombrich วาเปนผลรวมแหงความเพยร

พยายามศกษาและสตปญญาของนกปราชญพทธศาสนาชาวตะวนตก กจะเหนไดวาความเพยรพยายามศกษาทงหมดนน เพงมาบรรลผลทน คอมาจบทการยอมรบหรอรจกคาสอนของพระพทธศาสนาทแทจรงวา ไมยอมรบอตตา หรอปฏเสธลทธอตตา และเกดความเขาใจถกตองขนมาวา ในหลกการของพระพทธ ๑

Ibid., p. 63.๒ ในเมองไทย บางทเราพดวา “ดบอตตา” โดยถอเปนเพยงสานวนพดเทานน คาพดนมความหมายวาดบความยดมนในอตตา ไมไดหมายความวาดบอตตา เพราะไมมอตตาทจะตองไปดบ มแตความยดมนทเกดจากความหลงผดวามอตตาเทานน

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๙๑

ศาสนาเถรวาท อตตาเปนเพยงคาสมมตทางภาษา เพอสอสารกนในชวตประจาวน แตไมมอยจรงโดยปรมตถ ไมวาในรปใดๆ ไมมอตตาแมแตทจะตองไปดบ เปนการระงบคาสรปในเอกสารของวดพระธรรมกาย ๒ ขอ ทบอกวา

“ปราชญทางพทธศาสนาทมผลงานมากมายเปนทรจกกนทวโลกเหลาน มความเหนทตรงกนในเรองอตตา น ๒ ประเดนใหญๆ คอ

ก. พระสมมาสมพทธเจาไมเคยปฏเสธอยางชดเจนวา อตตาทแทจรงไมม และไมเคยตรสปฏเสธวาไมมอตตาใด ๆ ทงสน ในสจจะทกระดบ

ข. เขาเหลานเชอตรงกนวา ในคาสอนของพทธศาสนายคดงเดมบงบอกนยวา มอตตาทแทจรง ซงอยในภาวะทสงกวาขนธ ๕ หรอสงขตธรรม”

ตอนนเมอมาถง Richard Gombrich กเลยตองพดใหมวา“ปราชญทางพทธศาสนาของตะวนตกไดมความเหน

ผดกนมามากและยาวนาน จนกระทงในทสดน กไดมความเหนถกตองวาก. พระสมมาสมพทธเจา ปฏเสธอยางชดเจน วาอตตาทแท

จรงไมม พระองคปฏเสธอตตาในระดบปรมตถโดยสนเชงข. ปราชญตะวนตกมาถงจดทยอมรบแลววา ในคาสอนของ

พระพทธศาสนายคดงเดม ไมถอวามอตตาทจะตองพดถงใด ๆ อก นอกจากอตตาคอตวตนโดยสมมตเทานน”

เรองนพพานเปนอนตตาน ประเทศพทธศาสนาฝายเถรวาททงหลายรวมลงเปนอนหนงอนเดยวกน ไมไดมความขดแยงกนเลย

กรณธรรมกาย๙๒

ปญหาไมนาจะมขนมา สวนเรองของนกวชาการตะวนตกอะไรนน กเปนเรองของเขา เปนความคดเหนอยางทวามาแลว ซงกมาจบท Richard Gombrich ทมารจกพระพทธศาสนาตรงกบพระสงฆฝายเถรวาทในทสด

ขอใหนกดวาตองใชเวลาชานานเทาไร กวาปราชญตะวนตกจะเดนทางมาถงจดทรเขาใจคาสอนของพระพทธศาสนาอยางน ขณะทในประเทศเถรวาทนน เราไดรเขาใจกนมาเปนอยางเดยวกนอยางนนานนกหนาแลว เพราะฉะนนการอางนกวชาการตะวนตก จงไมมความหมายอะไร

แตแมวาปราชญชาวตะวนตกจะรถกตองขนแลว กไมใชเรองทเราจะตองไปนาเขามาอางอง เพราะประการแรก ไดกลาวแลววา เราไมเอาความคดเหน และประการทสอง นกปราชญตะวนตกเหลานกมาศกษาจากพระไตรปฎกเถรวาทของเรา ไมใชเขาจะเปนผวนจฉยคาสอนของพระพทธศาสนา

เมอรอยางนแลว ชาวพทธกควรจะวางทาทใหถกตอง คอ ยนดอนโมทนาปราชญและนกวชาการชาวตะวนตก ทไดเกดความเขาใจถกตองนขนมาไดในทสด และหนมากระตนเตอนจตสานกของพวกเรากนนเองวา ควรจะหนมาชวยกนรกษาพระไตรปฎก ทเปนแหลงคาสอนทแทจรงของพระพทธศาสนาไวใหแกโลกตอไป เพอใหคนทงหลาย ดงเชนนกวชาการตะวนตกเหลาน ยงมโอกาสทจะมาศกษาและรจกพระพทธศาสนาทถกตอง

ภาค ๑

อนตตา–ธรรมกาย–อายตนนพพาน

ภาค ๑อนตตา–ธรรมกาย–อายตนนพพาน

นพพานเปนอนตตา

นพพาน ไมใชปญหาอภปรชญาทพดไปแลวนนเปนเรองความสาคญของพระไตรปฎก ตอไปน

ยอนกลบไปพดเรองนพพานไมใชปญหาอภปรชญาเอกสารของวดพระธรรมกาย กลาวไววา

“. . . เรองซงอยพนเกนกวาประสบการณของปถชนคนสามญจะไปถงหรอเขาใจได เชน เรองนรก สวรรค กฎแหงกรรม นพพาน ททานเรยกวาเปนเรองอภปรชญา หรอเรองทเปนอจนไตยนน หลายๆ เรอง เชน เรองนพพาน ในทางวชาการสามารถตความไดหลายนย”คากลาวนนไมถกตอง เพราะนพพานไมใชทงเรองอจนไตย

และกไมใชเรองปญหาอภปรชญาดวยอจนไตย ม ๔ อยาง ตามพทธพจนทตรสแสดงวา

“ภกษทงหลาย อจนไตยม ๔ อนไมพงคด๑ ซงเมอคด ๑ ไมไดหมายความวาหามคด แตถาคด จะคดไมออก คอเปนสงทไมสาเรจดวยการคด หรอไมสามารถเขาถงไดดวยการคด

กรณธรรมกาย๙๖

จะพงมสวนแหงความเปนบา จตเครยดไปเปลา ๔ อยางนน คอ๑. พทธวสย๒. ฌานวสย๓. กรรมวบาก หรอวบากแหงกรรม และ๔. โลกจนตา ความคดเกยวกบเรองโลก (อง.จตกก. ๒๑/๗๗/๑๐๔)

นพพานไมอยในอจนไตย ๔ น และกไมไดเปนปญหา metaphysics หรอ อภปรชญา

ปญหา metaphysics หรอ อภปรชญานน เปนเรองทพระพทธเจาไมทรงพยากรณ คอไมทรงตอบ หรอไมทรงเสยเวลาทจะพยายามทาใหกระจาง แตนพพานนน ตรงขามกบปญหา metaphysics เลยทเดยว เรองนเปนอยางไรจะไมตองบรรยายยาว ขอใหมาดคาสอนของพระพทธเจา เรองมวา

ครงหนง เมอพระพทธเจาประทบอยทนครสาวตถ ในวดพระเชตวน พระภกษชอ มาลงกยบตร ไดเกดขอสงสยขนมาวา มแงทฐทพระพทธเจาไมทรงตอบ คอ เรองโลกเทยง หรอไมเทยง (โลกในทนคอ จกรภพ หรอมวลแหงทกสงทกอยางทแวดลอมตวมนษยเราอย) โลกหรอจกรภพนมทสด หรอไมมทสด ชวะกบสรระเปนอนเดยวกน หรอชวะกอยางหนงสรระกอยางหนง ตถาคตหลงจากมรณะแลวมอย หรอวาตถาคตหลงจากมรณะแลวไมม หรอวาตถาคตหลงมรณะมอยกไมใช ไมมอยกไมใช

พระมาลงกยะคดวาจะไปทลถามพระพทธเจาขอใหทรงตอบ ถาพระพทธเจาตรสตอบกจะอยประพฤตพรหมจรรยตอไป แตถาพระพทธเจาไมตรสตอบกจะบอกคน (ลาสกขา) เสรจแลวกไปเฝา

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๙๗

พระพทธเจากราบทลความคดของตนอยางทกลาวไปแลววา ถาพระพทธเจาตอบกจะอยประพฤตพรหมจรรยตอไป แตถาพระพทธเจาไมตอบกจะบอกคนสกขา (คอจะลาสก)

พระพทธเจาไดตรสถามวา มาลงกยบตร เราไดกลาวหรอเปลาวา มาลงกยบตร เธอมานนะ มาประพฤตพรหมจรรย เราจะตอบเรองโลกมทสดหรอไมมทสด เปนตนน มาลงกยบตรกกราบทลวา พระพทธเจาไมไดตรสอยางนน แลวพระพทธเจากตรสถามตอไปวา แลวเธอเองละไดบอกเราไวไหมวา เธอจะประพฤตพรหมจรรยแลวใหเราตอบเรองโลกเทยงหรอโลกไมเทยงน มาลงกยบตรกกราบทลวาไมไดเปนเชนนน พระพทธเจากตรสวาแลวอยางนใครจะเปนคนบอกคนใครละ แลวพระองคกตรสวา

ถาใครจะพดวา ขาพเจาจะไมประพฤตพรหมจรรยในพระศาสนาของพระพทธเจา ตราบใดทพระผมพระภาคเจาไมพยากรณ (ไมตอบ/ไมทาใหกระจาง) เรองโลกเทยงหรอโลกไมเทยงเปนตนน ถงคนนนจะตาย พระตถาคตกยงไมไดตอบ/ยงไมไดทาใหกระจาง แลวพระองคกตรสอปมาวา

เปรยบเหมอนวา คนผหนงถกเขายงดวยลกศรอาบยาพษทรายแรง เพอนๆ ญาตมตรสหายกพาหมอผาตดมา คนทถกลกศรนนกบอกวา ขาพเจาจะไมยอมใหผาตดเอาลกศรนออก จนกวาขาพเจาจะรวาใครเปนคนยงขาพเจา เขาเปนคนวรรณะกษตรย หรอพราหมณ หรอแพศย หรอศทร มชอมแซวาอยางไร เปนคนสง เปนคนรางเตย หรอสนทด เปนคนดา หรอคนคลา เขาอยหมบาน นคม นครไหน และธนทใชยงน เปนแบบไหน ชนดไหน หวลกศร

กรณธรรมกาย๙๘

ทาดวยอะไร สายธนทาดวยอะไร ปลายธนตดขนนกชนดไหน ดงน เปนตน กวาคนนนจะรสงทเขาถามเหลาน เขากตายเสยกอนแลว

เหมอนกบคนทมาบวชน ถาจะรอใหพระพทธเจาตรสตอบคาถามอภปรชญาเหลาน พระองคยงไมทนไดตอบใหเขารกระจาง เขากตายไปกอนแลว

ไมวาจะมทฏฐวาโลกเทยงหรอไมเทยง ฯลฯ การครองชวตประเสรฐกหาไดเกดมขนไม ถงจะมทฏฐเหลานหรอไม ทกขของคนกยงมอยนนเอง และทกขเหลานแหละคอสงทพระองคทรงประสงคจะแกไขใหเสรจสนไปในปจจบน ฉะนน อะไรทไมทรงพยากรณกใหรวาไมทรงพยากรณ และอะไรททรงพยากรณกใหรวาทรงพยากรณ

เรองอยางทวามานน เปนปญหาอภปรชญา คอคาถามทวาโลกเทยงหรอไมเทยง มทสดหรอไมมทสด เปนตนนน พระพทธเจาไมทรงพยากรณ เพราะอะไรจงไมทรงพยากรณ กตรสตอบไววา

“นแนะมาลงกยบตร ถงจะมทฏฐวา โลกเทยง (คงอยตลอดไป) การครองชวตประเสรฐจะไดมขนกหาไมถงจะมทฏฐวา โลกไมเทยง การครองชวตประเสรฐจะไดมขนกหาไม . . . ถงจะมทฏฐวาโลกเทยง หรอโลกไมเทยง ความเกด แก เจบ ตาย โสกะ ปรเทวะ ทกข โทมนส อปายาส(ความผดหวงคบแคนใจ) กยงคงมอย อนเปนทกขทเราบญญตใหแกไขเสยในปจจบนนทเดยว . . .

“อะไรเลาทเราไมพยากรณ? ทฏฐวาโลกเทยง . . . โลกไมเทยง . . . โลกมทสด . . . โลกไมมทสด . . . ฯลฯ . . .เราไมพยากรณ . . . เพราะไมประกอบดวยประโยชน ไมเปน

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๙๙

เบองตนแหงชวตประเสรฐ ไมเปนไปเพอนพพทา วราคะ นโรธสนต อภญญา ความตรสร ไมเปนไปเพอนพพาน

“อะไรเลาทเราพยากรณ? เราพยากรณ(ตอบ/ทาใหกระจาง)วา นทกข นทกขสมทย (เหตใหเกดทกข) นทกขนโรธ (ความดบแหงทกข) นทกขนโรธคามนปฏปทา (ขอปฏบตทนาไปสความดบทกข) . . . เพราะประกอบดวยประโยชน เปนเบองตนแหงชวตประเสรฐ เปนไปเพอนพพทา วราคะ นโรธ สนตอภญญา ความตรสร นพพาน” (ม.ม.๑๓/๑๕๑-๒/๑๕๐-๒)

จะเหนวา พระพทธเจาทรงสอนหรอทรงพยากรณ เรองทจะทาใหดบทกขได คอนพพานน และนพพานกอยในขอทกขนโรธ ซงเปนเรองทตรสโดยตรง และเปนเรองตรงขามกบอภปรชญา

เพราะฉะนน นพพานสาหรบชาวพทธ ไมใชเรองอภปรชญา แตนกปรชญาอาจจะเอาเรองนพพานนไปถกเถยงในแงของปรชญาของเขากได สวนใครจะไปรวมวงถกเถยงเรองนพพานในแงอภปรชญา กบนกปรชญากแลวแต แตถามวถกเถยงอยกไมไดปฏบต และกไมบรรลนพพาน

นพพานเปนเรองของความไรทกข ภาวะทปราศจากปญหา หรอภาวะทไมมโลภะ โทสะ โมหะ ภาวะแหงความสงบ สนต อสรภาพ เปนความบรสทธ เปนความสะอาด สวาง สงบ ดวยปญญาทรเทาทนความเปนจรงของสงขาร หรอโลกและชวต ทเปนอยเฉพาะหนาตลอดเวลาน

กรณธรรมกาย๑๐๐

แหลงความรทชดเจนมอย กไมเอากลบไปหาทางเดารวมกบพวกทยงสบสน

ตอไป เอกสารของวดพระธรรมกายเขยนไววา“เรองอตตาและอนตตาน เปนเรองหนงทมการถกเถยง

กนมากตงแตยคโบราณหลงพทธกาลเปนตนมา และมมาตลอดประวตศาสตรพระพทธศาสนา แมในยคปจจบนกมนกวชาการพระพทธศาสนาทงในดนแดนตะวนตก เชน ยโรป อเมรกา และทางตะวนออก เชน ญปน จน เกาหล ถกเถยงกนมาก ประเดนทถกเถยงกนกมหลากหลายเชน . . .

ขอความน ถาจะใหถกตองและชดเจน ควรพดใหมวา“เรองอตตาน มการยดถอกนมามากตงแตกอนพทธกาล

โดยเฉพาะในลทธศาสนาพราหมณ และหลงพทธกาลแลวศาสนาฮนดกไดพยายามทาใหมนคงยงขน เหนไดจากหลกเรองพรหมน-อาตมน หรอปรมาตมน-ชวาตมน แตในพทธศาสนานนทานมทาททชดเจน คอไมยอมรบทฤษฎอตตาดวยประการใดๆ คอ ไมยอมรบอตตาโดยปรมตถ ซงเปนทาททชดเจนอยางยง เพราะฉะนนจงตองระวงไมใหลทธภายนอก และลทธเดมกอนพทธกาลทพระพทธเจาทรงปฏเสธแลวนน กลบแทรกแซงเขามา”การทจะยนยนหลกพทธศาสนานไวได จะตองมความ

เขมแขงมาก เพราะวา๑. ลทธอาตมน/อตตาเดม กมอทธพลมากอยแลว๒. เปนเรองทเขาใจยาก บคคลทเขามาในพระพทธศาสนา

แมมาบวชกอาจจะนาเอาความคดเหนทผดเขามาได

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๑๐๑

ลทธถออตตาวามจรงน ทานผรกษาพระธรรมวนยในอดตถอเปนเรองสาคญมากทจะตองระวงไมใหแทรกหรอแปลกปลอมเขามาในพระพทธศาสนา เพราะเปนลทธทมกาลงครอบงาสงคมชมพทวปอยกอนพระพทธศาสนา เปนหลกการใหญทตรงขามกนระหวางพระพทธศาสนากบลทธศาสนาเกา ซงเขาจะตองพยายามแผอทธพลเขามา และเปนสภาพความเชอของมนษยทแวดลอมพระพทธศาสนาตลอดมา

พดงายๆ วา พระพทธศาสนาทงทวนกระแสทฏฐของลทธศาสนาทมอทธพลใหญ และทวนกระแสกเลสในใจของมนษยปถชน

อยางไรกตาม พระเถระในอดตทานมนคงยงนกในหลกการของพระธรรมวนย ดงทปรากฏวา หลงจากพทธกาลไมนาน ประมาณ พ.ศ. ๒๓๕ ในสมยพระเจาอโศกมหาราช พระสงฆมพระโมคคลลบตรตสสเถระเปนประธาน ไดปรารภเรองทฐความเหนแตกแยกแปลกปลอมเขามาในพระพทธศาสนา ซงมจานวนมากมาย แยกกนไปถง ๑๘ นกาย ซงจะตองแกไข จงไดจดการสงคายนาครงท ๓ ขนในพระบรมราชปถมภของพระเจาอโศก-มหาราช

ในการสงคายนาครงน พระโมคคลลบตรตสสเถระ ไดรวบรวมคาวนจฉยขนมาคมภรหนงชอวา กถาวตถ อยในพระอภธรรมปฎก พมพเปนพระไตรปฎกบาลอกษรไทยเลมท ๓๗ ซงประมวลเอาความเหนแตกแยกแปลกปลอมมาตงขน ๒๑๙ หวขอ แลวทานกกลาวแก

เรองการถออตตานเปนเรองสาคญทสดเรองหนง ทเปนขอ

กรณธรรมกาย๑๐๒

ปรารภในการทใหตองสงคายนา ถงกบจดเปนหวขอแรกของกถาวตถน เรยกวา “ปคคลกถา”

คาวา ปคคละ ใน “ปคคลกถา” น ทานใชแทนคาทงหมดทเกยวกบการถออตตา อยางทในภาษาไทยในวงการธรรมเราพดกนอยเสมอจนตดปากวา สตว บคคล ตวตน เรา เขา ดงททานใหความหมายไววา

ตตถ ปคคโลต อตตา สตโต ชโว (ป จ.อ. ๑๒๙)

แปลวา: “ในพระบาลนน คาวาบคคล ไดแก อตตา สตวชวะ” และคาวา “อนตตา” ทานกใหความหมายไวดวยวา

อนตตาต อตตนา ชเวน ปคคเลน รหโต (ป จ.อ. ๑๕๘)

แปลวา: “อนตตา หมายความวา ปราศจากอตตาปราศจากชวะ ปราศจากบคคล”

พวกปคคลวาท ซงถอวา บคคล หรออตตา หรอสตว หรอชวะ มจรงโดยปรมตถน ทานแนะนาใหรจกในอรรถกถาวา

เก ปน ปคคลวาทโนต สาสเนว วชชปตตกา เจว สมตยา จ พหทธาจ พห อ ตตถยา (ปญจ.อ. ๑๒๙)

แปลวา: “ชนเหลาไหนเปนปคคลวาท ตอบวา ในพระศาสนาเองไดแกพวกภกษวชชบตร และพวกนกายสมตยะ และภายนอกพระศาสนาไดแก อญญเดยรถยจานวนมาก”

การทยกเรองกถาวตถขนมากเพอใหเหนวา๑. เรองนพพานเปนอตตาหรอเปนอนตตา และการถออตตา

ในรปแบบตางๆ นน

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๑๐๓

ก) หลกการของเถรวาทมความชดเจน และไดปฏเสธไวแนนอนแลววา อตตาไมมจรงโดยปรมตถ มเพยงโดยสมมต

ข) ทานถอเปนเรองสาคญทจะไมทงไวใหสาวกหรอศาสนกทงหลายจะตองมาคดเหนและถกเถยงกนวนวายไป

๒. เปนการชใหเหนวา เรองอยางนทมการถกเถยงกนนน พระเถระผดารงพระศาสนา ทานมความตระหนกรกนอยตลอดมาวาอะไรเกดขน และเปนเรองททานแสดงไวชดเจนแลว ทานรมาเนนนานในเรองการถอความเหนแตกแยกแปลกปลอม ซงเกดขนตงแตสมยหลงพทธกาล เพราะสบเนองมาจากลทธเกากอนดวย และทานกแยกไวชดเจนแลว เพราะฉะนนถงเราจะไปพบเหนคมภร หรอแนวคดทฐอะไรเกยวกบเรองอตตาอก กใหรวาเปนเพยงหลกฐานยนยนสงททานไดชาระสะสางไวนานมาแลว

ในขณะทหลกการของพระพทธศาสนาทตนบวชเขามาชดเจนแนนอนอยแลว เอกสารของวดพระธรรมกาย กลบจะใหรอไปหวงพงคนภายนอก ททานปฏเสธไปแลวบาง ทเขายงอยในระหวางศกษาคลาหาทางอยบาง (เหมอนจะจบเอาองคพระศาสดามาใหผศกษาวนจฉย)

กรณธรรมกาย๑๐๔

พระพทธเจาตรสไวแนนอนเดดขาดวาลทธถออตตา ไมใชคาสอนของพระสมมาสมพทธเจา

การปฏเสธอตตาทานถอเปนเรองสาคญเพยงไร จะเหนไดจากการททานยกขนตงเปนหวขอแรก ในคมภรกถาวตถน และอทศเนอทใหมากเปนพเศษ ดงเนอความภาษาบาลอกษรไทย พมพในพระไตรปฎกยาวถง ๘๓ หนา

จะยกตวอยางพทธพจนททานอางไวใน “ปคคลกถา” มาแสดงใหเหนหลกการเกยวกบเรองอตตา ๓ แบบ วาอยางไหนไมใชพทธศาสนา อยางไหนเปนพทธศาสนาดงน

ตโยเม เสนย สตถาโร สนโต สวชชมานา โลกสม . . .ตตร เสนย ยวาย สตถา ทฏเ เจว ธมเม อตตาน สจจโต

เถตโต ป เปต, อภสมปราย จ อตตาน สจจโต เถตโต ป เปต;อย วจจต เสนย สตถา สสสตวาโท.

ตตร เสนย ยวาย สตถา ทฏเว ห โข ธมเม อตตาน สจจโตเถตโต ป เปต, โน จ โข อภสมปราย อตตาน สจจโต เถตโตป เปต; อย วจจต สตถา อจเฉทวาโท.

ตตร เสนย ยวาย สตถา ทฏเ เจว ธมเม อตตาน สจจโตเถตโต น ป เปต, อภสมปราย จ อตตาน สจจโต เถตโต นป เปต; อย วจจต เสนย สตถา สมมาสมพทโธ.

(อภ.ก. ๓๗/๑๘๘/๘๒ และ อภ.ป ๓๖/๑๐๓/๑๗๙)

แปลวา: “ดกรเสนยะ ศาสดา ๓ ประเภทนมปรากฏอยในโลก . . . ในศาสดา ๓ ประเภทนน๑. ศาสดาทบญญต อตตา โดยความเปนของจรง โดย

ความเปนของแท ทงในปจจบน ทงในเบองหนา นเรยกวาศาสดาทเปนสสสตวาท (ลทธมจฉาทฏฐวาเทยง)

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๑๐๕

๒. ศาสดาทบญญต อตตา โดยความเปนของจรง โดยความเปนของแท เฉพาะในปจจบน ไมบญญตเชนนนในเบองหนา นเรยกวาศาสดาทเปนอจเฉทวาท (ลทธมจฉาทฏฐวาขาดสญ)

๓. ศาสดาทไมบญญต อตตา โดยความเปนของจรง โดยความเปนของแท ทงในปจจบน ทงในเบองหนา นเรยกวาศาสดาผสมมาสมพทธะ”

โดยเฉพาะลทธมจฉาทฐทเรยกวาสสสตวาทนน อรรถกถาไดอธบายไวอกวา

อตตาน สจจโต เถตโต ป เปต: อตตา นาเมโก อตถ นจโจ ธโวสสสโตต ภตโต ถรโต ป เปต (ป จ.อ.๘๓)

แปลวา: “ขอความวา บญญตอตตา โดยความเปนของจรงโดยความเปนของแท หมายความวา (ศาสดาทเปนสสสตวาท)บญญตโดยความเปนของจรง โดยความเปนของมนคงวามภาวะอยางหนงทเปนอตตา ซงเทยง (นจจะ) คงท (ธวะ) ยงยน(สสสตะ)”ถาจะพดกนใหชดลงไป ตามหลกการของพระพทธศาสนานน

ไมมเรองอตตาทจะเลยขนมาใหตองพจารณาในขนวา นพพานเปนอตตาหรอไมดวยซา คอเรองอตตานนจบไปตงแต ขนพจารณาเรองขนธ ๕ วาไมเปนอตตา แลวกจบ คอทานถอวาอตตาซงเปนศพททใชแทนกนไดกบ ชวะ หรอสตว บคคล ตวตน เรา เขาน เปนคาทมโดยสมมต เปนภาษาสาหรบสอสารกนเทานน และในภาษาบาลของพทธศาสนาเถรวาท คาวา “อตตา/ตวตน” นน

กรณธรรมกาย๑๐๖

กใชในความหมายทเปนสมมตทงหมดถาอานพทธศาสนาดวยความเขาใจถกตองอยางน กไมม

ปญหาเรองอตตาทจะตองมาพจารณากนเลยในขนปรมตถสรปสาระวา พทธพจนขางตนตรสวา ในคาสอนของ

พระสมมาสมพทธเจา อตตาไมมจรงโดยปรมตถ อตตามเพยงตามภาษาสมมตเทานน

ขอยาวา ไมมเรองอตตาทจะพจารณาขนมาถงขนวานพพานเปนอตตาหรอไม เพราะมนจบไปกอนหนานนแลว

แทจรงนน ไมมอตตา ทจะยกมาถกเถยงวานพพานเปนอตตาหรอไม

สาเหตสาคญอยางหนง ททาใหหลายคนถกเถยงหรอคดหาทางใหนพพานเปนอตตา/ตวตน กเพราะไมเขาใจความหมายของคาวา “อตตา” โดยหลงคดไปวา ถานพพานเปนอนตตา/ไมเปนอตตา นพพานกจะเปนความขาดสญ ไมมอะไร

ความคดเหนวานพพานเปนความขาดสญ หรอความไมมนนเปนมจฉาทฏฐรายแรงอยางหนง เรยกวา อจเฉททฏฐ (ความเหนวาขาดสญ/เหนวาอตตาหายสนไป) เปนความเหนสดโตง ตรงขามกบสสสตทฏฐ (ความเหนวาเทยง/เหนวามอตตาทยงยนตลอดไป)

เพอรวบรด ขอทาความเขาใจวา๑. สงทม หรอสภาวะทมอยจรง ทานเรยกวา “ธรรม” หรอ

เรยกใหจาเพาะลงไปอกวา “สภาวธรรม” ซงแยกออกเปน ๒ อยาง คอ

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๑๐๗

๑) ธรรม หรอสภาวธรรม ทมอยอยางมเงอนไข ขนตอเหตปจจย เรยกวา สงขตธรรม หรอสงขาร เชน รป เวทนา เปนตน (ขนธ ๕)

๒) ธรรม หรอสภาวธรรม ทมอย โดยไมขนตอเหตปจจย เรยกวา อสงขตธรรม หรอวสงขาร ไดแก นพพาน

๒. สาหรบมนษยปถชน จะมความยดถอขนมาตอธรรมหรอสภาวธรรมนน วาเปน“อตตา/ตวตน” (แยกกบตวอน คนอน เปนตน) และ“อตตนยะ/สงทเนองดวยตน” (เชน ทรพยสนของตน)

อตตา/ตวตน จงเปนเพยงภาพทมนษยสรางขนในจตใจ ซอนบงสภาวธรรมอกชนหนง แลวมนษยกยดตดในภาพคออตตา/ตวตน แตอตตา/ตวตนนนมอยเพยงในความยดถอหรอทฏฐของคนเทานน ไมมอยจรง

ความยดถอในภาพตวตน/อตตานน เรยกวา อตตทฏฐ เมอมนษยมอตตทฏฐ ยดตดอยกบภาพอตตา/ตวตนแลว ภาพอตตา/ตวตนนนกจะกนบงเขาไมใหเหนสภาวธรรม หรอเหนบดเบอนผดเพยนไป ทาใหคบแคบ อดอด ผกมด ไมโปรงโลงเปนอสระ เปนทมาของทกข ทงทกขในใจคน และทกขเนองจากการเบยดเบยนกนในสงคม

เมอมอตตทฏฐ ยดตดอยกบภาพอตตา/ตวตน กเปนธรรมดาทจะมองไมเหนสภาวธรรม เรยกวา ไมเหนธรรม ไมวาจะเปนสงขตธรรม/สงขาร/ขนธ ๕ หรออสงขตธรรม/วสงขาร/นพพานตามเปนจรง หรอตามทมนเปน

แตมนษยปถชนรจกเพยงแคสงขตธรรม/สงขาร/ขนธ ๕ ยง

กรณธรรมกาย๑๐๘

ไมรจกนพพาน สงทเขาจะยดถอเปนอตตา/ตวตนไว กคอสงขตธรรม/สงขาร/ขนธ ๕ เทานน

เมอเขามองเหนสงขาร/ขนธ ๕ นนตามเปนจรง อตตทฏฐ/ความยดถอตวตน กหมดไป พดอกสานวนหนงวา อตตทฏฐ/ความยดถออตตาถกละหมดไป จงมองเหนธรรมตามทมนเปน

เมอมองเหนธรรมตามเปนจรง นอกจากมองเหนสภาวธรรมทเปนสงขตะ/สงขาร/ขนธ ๕ ถกตองแลว กมองเหนสภาวธรรมทเรยกวานพพาน ทเปนอสงขตะ/วสงขาร ดวย

ละอตตทฏฐ/ความยดถออตตาได จงมองเหนนพพาน หรอวาจะมองเหนนพพานกเมอละความยดถออตตา/ตวตนแลว หรอวาเมอลนพพาน กไมเหลออตตทฏฐ พดเปนสานวนวา ผบรรลนพพาน ไมเหนอตตา กจงเหนแตธรรม หรอเพราะมองเหนธรรม กไมเหน(วาม)อตตา

เมอภาพอตตา (ทเคยสรางขนมายดไวเอง) ซงบงธรรมไว หายไป จงมองเหนธรรม กไมมเรองอตตา/ตวตน ทจะตองมาพดถงกนอก

เพราะฉะนน วากนโดยแทโดยจรง จงไมมเรองอตตาทจะมาพดถงกนอก ในขนทวานพพานเปนอตตาหรอไม (เพราะอตตทฏฐ/การยดถออตตา มอยกบปถชน ทยงวนวายอยกบสงขาร/ขนธ ๕ พอละอตตทฏฐในสงขารได เรองอตตา/ตวตนหมด หรอเลกไปแลว กเหนสภาวธรรมแหงนพพาน)

เมอยงยดถออตตา(มอตตทฏฐ) กไมเหนนพพาน พอเหนนพพาน ภาพอตตาทยดถอไวดวยอตตทฏฐกหมดไปแลว จงเลกพดเรองอตตา

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๑๐๙

คนธรรมดายดถออตตา พราหมณยงพฒนาอตตาทยดไวใหวเศษพระพทธเจามา ใหเลกยดถออตตา แลวมองเหนธรรม

เมออยในโลก คนจาเปนตองสอสารกน จงตองเรยกชอสงตางๆ หรอกาหนดชอใหแกธรรมตางๆ ตามทตกลงยอมรบรวมกน(สมมต) ชอและการกาหนดหมายตางๆ กเกดซอนขนมาบนสภาว-ธรรมนนๆ ไปๆ มาๆ มนษยปถชนกหลงยดถอไปตามชอหรอขอกาหนดซอนตามตกลง(สมมต)นน เวลามองสงทงหลายกเหนอยแคชอและภาพทซอนบงนน ไมเหนสภาวธรรมทเปนจรง

แตพระอรยะ แมจะใชชอเรยกตางๆ ตามภาษาสอสารทตกลงกนในโลก กใชอยางรเทาทน ไมตดหรอมองอยแคภาพทกาหนดดวยชอเรยก แตตระหนกรอยในสภาวธรรมตามทมนเปน

เมอมองถงสภาวธรรม ถอยคาทกาหนดเปนชอเรยกสงตางๆ กเปนเพยงเรองรกนตามตกลง(สมมต)สาหรบสอสาร คาสาคญๆ ทมนษยใชเปนหลกเพราะโยงเขาหาตว กคอ สตว บคคล ตวตน เรา-เขา หรอตามภาษาบาลวา สตโต ปคคโล อตตา อห-ปโร (เตมบาลอกคาหนง คอ ชโว = ชวะ) คาเหลานเปนคาชดเดยวกน สอความหมายอยางเดยวกน หรอใชแทนกนได

บรรดาคาเหลาน คาทเดนคอ “อตตา/ตวตน” เพราะแสดงนยของการแบงแยกชดเจน จงสอความหมายถงการยดถอไดลกซง แตบางแหง เชนคมภรกถาวตถ ใชคาวา “ปคคโล/บคคล” แทนคาวา “อตตา/ตวตน” และคาอนๆ ในชดนทงหมด

ภาพอตตาทยดถอไว และการยดตดถอมนนน นอกจากปดกนบงไมใหเหนความจรงแลว กทาใหคบแคบ ผกรด จากด บบคน

กรณธรรมกาย๑๑๐

อดอด กอความรสกกระทบกระทง ขนมว เศราหมอง กดดนใหดนรนหาความสขทขาดไป และตดหลงกบความสขทไดประสบ พรอมกบแฝงไวดวยความหวนหวาดตอทกขและความเลอนหายไปแหงสขนน

เมอการยดถอและภาพอตตานหมดหายไป กสวางโลง มองเหนความจรงทวตลอด ปลอดโปรงโลงเบา เปนอสระ จตเปนวมรยาทกต คอกวางขวางไรเขตแดน มสข เกษมศานต เปนคณสมบตประจาอยภายในโดยไมตองดนรนใฝหา

หลกอนตตาของพระพทธศาสนา ทไมมตวตน มแตธรรมน พระพทธเจาทรงสอนขนมา ทามกลางความยดถอในศาสนาเกาของชมพทวป คอศาสนาพราหมณ ทสอนหลกอตตา/อาตมน อนสบมาจากพรหม หรอพรหมน

เมอมพรหม กมอาตมน(อตตา) เมอมแตธรรม กเปนอนตตา(ไมมอตตาหรออาตมน)

จากหลกการใหญทตางกนน คาสอนปลกยอยทงหลายกไปคนละทาง เรมแตขอปฏบตในชวตประจาวน

ในศาสนาพราหมณ หลกปฏบตใหญ ในชวตของทกคน คอการบชายญ หรอยญกรรม ไดแกการเซนสรวงออนวอนตอเทพเจาขอผลทปรารถนาใหแกตน มงกาม ทงลาภ ยศ หรอทรพย อานาจ ความยงใหญ ความมชยเหนอศตร และทกอยางทจะเสรมขยายอตตา/ตวตนทยดถอไวนนยงขนไป ทายสดเหนอการบชายญ คอการทอตตา/อาตมน ไดเขารวมกบพรหม

ในพทธศาสนา หลกปฏบตใหญในชวตของทกคน คอการทา

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๑๑๑

บญ หรอบญกรรม ไดแกการทาความด อนเกอกลแกชวตของตน และบคคลอน อนชาระลางความยดถอในตวตน ลดทอนความเหนแกตว ดวยไมเบยดเบยนตน ไมเบยดเบยนผอน และเพมเตมเสรมพฒนาคณภาพแหงชวต ใหกาย วาจา จตใจ และปญญา มคณสมบตประณตแกกลา มความดงามและความสขยงขน พรอมกนไปกบความสามารถทจะทาประโยชนสขแกผอน จนทายสดขนเหนอบญ ละความยดถออตตา/ตวตน ไดสนเชง มชวตทเปนอยดวยปญญา มสนต และอสรภาพอยางสมบรณ

เปนธรรมดามนษยปถชน เมอตวตนทเคยยดไวจะหลดหายยอมดนรนหาอตตาทจะเอามายดใหม

สาเหตสาคญอกอยางหนง ททาใหบางทานพยายามคดใหนพพานเปนอตตา/ตวตน กเพราะเหนพทธพจนทตรสปฏเสธใหรวาขนธ ๕ เปนอนตตา/ไมเปนอตตา แลวคดตอไปวา พระพทธเจาคงจะ ทรงมพระประสงคใหเหนวา สงทเปนอตตานนมอยเลยขนธ ๕ ไป ไดแก นพพาน

ทานทถกเรยกวาเปนนกปราชญพทธศาสนาชาวตะวนตกหลายทานในยคทผานมา กไดรวงหลนลงไปในหลมความคดน จงพากนหลงผดไปวาพระพทธศาสนา(คงจะ)สอนวามอตตา/ตวตน ทอยเหนอเลยขนธ ๕ ไป จนกระทงถงยคทชาวตะวนตกมาบวชเปนพระภกษเองบาง ปราชญในตะวนตกรนใหมไดศกษาชดเจนขนอกบาง จงพนจากความหลงผดของนกปราชญตะวนตกรนเกาเหลานนไปได

กรณธรรมกาย๑๑๒

คดงายๆ วา ในเมอนพพานเปนธรรมสาคญยง เปนจดหมายสงสดของพระพทธศาสนา พระพทธเจาเมอทรงปฏเสธขนธ ๕ ใหรวาไมใชอตตาไปแลว และทรงอตสาหอธบายมามากมายวานพพานเปนวสทธ เปนวมตต เปนสนต ฯลฯ ถานพพานเปนอตตา ทาไมจะทรงปลอยทงไว พระองคกจะตองตรสระบลงไปอยางแนนอน

แตทพระพทธองคตรสปฏเสธขนธ ๕ แลว ไมตรสถงอตตาอก กเพราะอตตาเปนเรองของความยดถอ มอยกบการยดถอขนธ ๕ เมอเลกยดถอขนธ ๕ แลว เรองอตตากจบแคนน ไมตองพดถงอกตอไป

เรองนไมควรจะตองเสยเวลาอธบายยาว เพราะมพทธพจนตรสไวชดอยแลว ขอสรปวา

๑. แททจรง พระพทธเจามไดทรงปฏเสธเฉพาะขนธ ๕ เทานน วาเปนอนตตา/ไมเปนอตตา แตมพทธพจนทตรสละเอยดกวานน ซงปฏเสธอายตนะหมดทง ๑๒๑ เลยทเดยว คอปฏเสธทกสงทกอยางประดามทมนษยจะรถงได ไมใหยดอะไรทงนนเปนอตตา หรอใหรวาไมมอตตา ไมวาดวยประการใดๆ (นอกจากโดยสมมต)

[ทจรงพทธพจนวา สงขาร ทงปวงไมเทยง … เปนทกข ธรรมทงปวงเปนอนตตา กเพยงพออยแลว แตการทรงปฏเสธอายตนะ ๑๒ ยงทาใหชดมากขนอก] ๑ อายตนะ ๑๒ คอ ตา-รป ห-เสยง จมก-กลน ลน-รส กาย-โผฏฐพพะ ใจ-ธรรม ครอบคลมทกสงทกอยาง

โดยเฉพาะอายตนะท ๑๒ คอ ธรรม (= ธมมายตนะ) นน รวมทงนพพาน ดวย เพราะเปนสภาวะทรดวยใจ

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๑๑๓

๒. พระพทธเจาตรสไวดวยวา อตตามขนเพราะการยดถอขนธ ๕ และมอยกบการยดถอขนธ ๕ เทานน เมอพนการยดถอขนธ ๕ ไปแลว กไมมเรองอตตาทจะพดถงอก (เพราะฉะนน จงตรสวา พระอรหนตละอตตา คอหมดความยดถอหรอความเหนวามอตตาไปแลว)

พทธพจนตรสไว อตตาจบแคขนธ ๕นพพาน ผานพนขนธ ๕ ไมมอตตาทตองมาพดถง

เมอสรปหลกการทวไปเกยวกบอตตา-อนตตาแลว กมาดพทธพจนไวเปนหลกฐานอางอง

พระพทธเจาตรสวา เมอมขนธ ๕ และเพราะยดถอขนธ ๕ นน จงมทฏฐ คอความเหน ความเชอ ความยดถอ หรอความเขาใจผดวา มอตตา/ตวตน

กสม น โข ภกขเว สต, ก อปาทาย, ก อภนวสส เอว ทฏ อปปชชต: เอต มม, เอโสหมสม, เอโส เม อตตาต . . .

รเป โข ภกขเว . . .เวทนาย . . . สาย . . . สงขาเรส . . . ว าเณสต (รป . . .เวทน . . . ส . . . สงขาเร . . .) วาณ อปาทาย . . .อภนวสส เอว ทฏ อปปชชต: เอต มม, เอโสหมสม, เอโส เม อตตาต.

(ส.ข.๑๗/๔๑๙/๒๕๐)

แปลวา: ภกษทงหลาย เมออะไรมอย เพราะอาศยอะไรเพราะยดถออะไร จงเกดทฏฐขนวา นนของเรา, เราเปนนน,นนเปนอตตา/ตวตนของเรา . . .

ภกษทงหลาย เมอรป . . . เมอเวทนา . . . เมอสญญา. . . เมอสงขาร . . . เมอวญญาณมอย เพราะอาศย (รป...

กรณธรรมกาย๑๑๔

เวทนา... สญญา... สงขาร...) วญญาณ เพราะยดมน (รป …เวทนา … สญญา … สงขาร …) วญญาณ จงเกดทฏฐขนวานนของเรา, เราเปนนน, นนเปนอตตา/ตวตนของเรา”เปนอนวา อตตามแคทมขนธ ๕ และมเพราะไปยดมนขนธ

๕ นนไวพทธพจนอกแหงหนง กตรสไวชดวา การทจะมองอะไรเปน

อตตา กมองเอาอปาทานขนธ (ขนธอนเปนทตงแหงอปาทาน หรอขนธทประกอบดวยอปาทาน) ๕ นแหละเปนอตตา เมอหมดอวชชา เกดวชชาขนแลว ความยดถอตวเรา/ตวก และตวเรา/ตวกจะเปนอยางนนอยางน กจะไมม นอกจากนนยงตรสถงเหตปจจยททาใหเกดการยดถออตตานนขนมาดวย แตพทธพจนนคอนขางยาว จะยกมาเพยงบางสวน ผตองการศกษา พงดตามทมาขางทาย

เย ห เกจ ภกขเว สมณา วา พราหมณา วา อเนกวหต อตตานสมนปสสมานา, สมนปสสนต สพเพ เต ป จปาทานกขนเธ, สมนปสสนตเอเตส วา อ ตร. กตเม ป จ?

อธ ภกขเว อสสตวา ปถชชโน . . . รป อตตโต สมนปสสต, รปวนตวา อตตาน, อตตน วา รป, รปสม วา อตตาน, เวทน . . . ส . . .สงขาเร . . . ว าณ . . . . (ส..ข.๑๗/๙๔/๕๗)

แปลวา: “ภกษทงหลาย สมณะทงหลาย กด พราหมณทงหลาย กด เหลาหนงเหลาใด กตาม เมอจะมองเหนอตตา/ตวตน แบบตางๆ เปนอเนก ยอมมองเหนอปาทาน-ขนธเหลานนทงหมด หรอไมกมองเหนอยางใดอยางหนงในบรรดาอปาทานขนธเหลานน กลาวคอ:

ภกษทงหลาย ปถชนในโลกน ผมไดเรยนสดบ . . . ยอม

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๑๑๕

มองเหนรปวาเปนอตตา/ตวตนบาง ยอมมองเหนอตตา/ตวตนมรปบาง ยอมมองเหนรปในอตตา/ตวตนบาง ยอมมองเหนอตตา/ตวตนในรปบาง ยอมมองเหนเวทนา...สญญา... สงขารทงหลาย... วญญาณ (ทานองเดยวกน) โดยนยดงกลาวนน การมองเหนนแล กกลายเปนความปกใจของเขาวา “ตวเราม/ตวเราเปน”

ภกษทงหลาย เมอเขาปกใจวา “ตวเราม/ตวเราเปน”ดงนแลว เมอนน กม การลงสนอง (อวกกนต) ของอนทรย๕ คอ จกขนทรย โสตนทรย ฆานนทรย ชวหนทรยกายนทรย (ตา ห จมก ลน กาย)

ภกษทงหลาย มนะ(ใจ)มอย ธรรมทงหลาย (อารมณตางๆ) มอย อวชชาธาตมอย เมอปถชนผมไดเรยนสดบ ถกกระทบดวยการเสวยอารมณทเกดจากอวชชาสมผสแลว เขายอมมความรสกยดถอวา ตวเราม/ตวเราเปนบาง เราเปนนๆบาง เราจกเปนบาง เราจกไมเปนบาง ฯลฯ

ภกษทงหลาย ทงทอนทรย ๕ ยงคงอยอยางนน (แต)อรยสาวกผไดเรยนสดบแลว ละอวชชาได วชชาเกดขน,เพราะอวชชาจางคลายไป วชชาเกดขน เธอยอมไมมความรสกยดถอวา ตวเราม/ตวเราเปนบาง เราเปนนๆ บาง เราจกเปนบาง เราจกไมเปนบาง ฯลฯ”พระพทธเจาตรสไวดวยวา เมอมอตตา/ตวตน กจงมอตตนยะ/

สงทเนองดวยอตตาหรอสงทเนองดวยตน เมอมอตตนยะ/สงทเนองดวยตน กจะตองมอตตา/ตวตน แตเมอตามความเปนจรง ไมมทง

กรณธรรมกาย๑๑๖

อตตา/ตวตน และอตตนยะ/สงทเนองดวยตน การยดถออตตา/ตวตน ทจะเปนอยเทยงแทนรนดร จงเปนพาลธรรม (ธรรมของคนพาล) อยางเตมท ดงพทธพจนวา

อตตน วา ภกขเว สต, อตตนย เมต อสสาต, เอว ภนเต. อตตนเย วาภกขเว สต, อตตา เมต อสสาต, เอว ภนเต.

อตตน จ ภกขเว อตตนเย จ สจจโต เถตโต อนปลพภยมาเน, ยมปททฏ ฏาน โส โลโก โส อตตา โส เปจจ ภวสสาม นจโจ ธโว สสสโตอวปรณามธมโม สสสตสม ตเถว สสามต นนาย ภกขเว เกวโล ปรปโรพาลธมโมต. ก ห โน สยา ภนเต, เกวโล ห ภนเต ปรปโร พาลธมโมต.

(ม.ม.๑๒/๒๘๔/๒๗๕)

แปลวา: ภกษทงหลาย เมอมอตตา กจะม(ความยดถอวา) อตตนยะ/สงทเนองดวยอตตา ของเรา ใชไหม? เปนอยางนน พระเจาขา

ภกษทงหลาย เมอมสงทเนองดวยอตตา กจะม(ความยดถอวา) อตตา/ตวตน ของเรา (ทเปนเจาของอตตนยะนน)ใชไหม? เปนอยางนน พระเจาขา

ภกษทงหลาย ในเมอทงอตตา และอตตนยะ เปนสงหาไมไดโดยจรง โดยแท, ฐานแหงทฏฐทวา “นนโลก นนอตตา, ตวเรานน ละชวตนแลว จกเปนผเทยงแท ยงยน คงอยเรอยไป ไมตองผนแปร จกดารงคงอยอยางนน เทยงแทสมาเสมอตลอดไป ดงน กยอมเปนพาลธรรม (ธรรมของพาลชน) อยางเตมทสนเชง มใชหรอ? ขาแตพระองคผเจรญจะไมเปนพาลธรรมไดอยางไร แทจรง ฐานแหงทฏฐนนยอมเปนพาลธรรมอยางเตมทสนเชงเลยทเดยว”

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๑๑๗

ถงจะนกเลยไปนอกขนธ ๕กไมมอะไรทพระอรยะมองเหนเปนอตตา

พระพทธเจาตรสไวดวยแลววา ไมเฉพาะขนธ ๕ เทานน ทพระอรยะไมยดถอเปนอตตา/ตวตน แตพระอรยะไมยดถอธรรมทเปนขนธ ๕ และอายตนะหมดทง ๑๒ (รป เวทนา สญญา สงขาร ตา-รป ห-เสยง จมก-กลน ลน-รส กาย-โผฏฐพพะ ใจ-ธรรมารมณ) ดงน

สตวา จ โข ภกขเว อรยสาวโก . . . รป . . . เวทน . . . ส . . . สงขาเร. . . ยมปท ทฏ สต มต ว าต ปตต ปรเยสต อนวจรต มนสา ตมป . . .ยมปท ทฏ ฏาน โส โลโก โส อตตา โส เปจจ ภวสสาม นจโจ ธโว สสสโตอวปรณามธมโม สสสตสม ตเถว สสามต ตมป ‘เนต มม, เนโสหมสม, นเมโส อตตาต สมนปสสต, โส เอว สมนปสสนโต อสต น ปรตสสตต.

แปลวา: “ภกษทงหลาย อรยสาวกผไดเรยนสดบแลวยอมมองเหนรป . . . เวทนา . . . สญญา . . . สงขาร . . .รปทเหน เสยงทไดยน อารมณทสบทราบ (ทางจมก ลนกาย) ธรรม/สงทแจงใจ ทถงแลว แสวงหาแลว ตรองแลวดวยใจ . . . แมทงฐานแหงทฏฐทวา นนโลก นนอตตา เรานน ละชวตนแลว จกเปนผเทยงแท ยงยน คงอยเรอยไปไมตองผนแปร จกดารงคงอยอยางนนเทยงแทสมาเสมอตลอดไป (มองเหนธรรม/สง) แมทงนนวา นนของเรากหามได เราเปนนน กหามได นนเปนอตตา/ตวตน ของเรากหามได; อรยสาวกเมอมองเหนอยางน ถงสงใดๆ จะไมมกไมสะดงใจ”นกศกษาธรรมทราบกนดวา อายตนะภายนอกท ๖ (=

กรณธรรมกาย๑๑๘

อายตนะท ๑๒) คอ ธรรมทงหลาย (เรยกเขาชดวา ธมมายตนะ)นน รวมทงนพพานดวย พทธพจนขางตนนแสดงวา อรยสาวกมองเหนสภาวะทกสงทกอยางไมเปนอตตา ไมมยกเวน

แตเมออรรถกถาอธบาย อรรถกถากจะจากดความลงมาวา ธมมายตนะในทน หมายเอาธรรมทยงยดถอเปนตวเปนตนได(สกกายปรปนน - ม.อ.๑/๔๐) ซงสอดคลองกบพทธพจนบทกอนทยกมาใหดแลววา ไดแก อปาทานขนธ ๕

พงสงเกตวา เมอพระพทธเจาตรสวา รป เวทนา สญญา สงขาร วญญาณ (อปาทานขนธ ๕) ไมเทยง เปนทกข มาตามลาดบแลว กจะตรสตอไปวา สงเหลานนเปนอนตตา

แตถาตรสแยกตางหากกน จะตรสวา• อปาทานขนธ ๕ เปนอนจจง/ไมเทยง (เชนเดยวกบตรสวา

อปาทานขนธ ๕ เปนทกข) แต• อายตนะ ทงภายในและภายนอก ๖ ค (=๑๒) คอรวมทง

ธมมายตนะ เปนอนตตา/ไมเปนตวตนขอใหดพทธพจนตอไปน

รป … เวทนา … ส า … สงขารา … ว าณ … อนจจนต อต อเมสป จส อปาทานกขนเธส อนจจานปสส วหรต …

จกข … รป … โสต … สททา … ฆาน … คนธา … ชวหา … รสา … กาโย… โผฏพพา … มโน … ธมมา อนตตาต อต อเมส ฉส อชฌตตกพาหเรสอายตเนส อนตตานปสส วหรต … (อง.ทสก. ๒๔/๖๐/๑๑๖)

แปลวา: “(ภกษ) ตามเหนในอปาทานขนธทง ๕ เหลานวาเปนสภาวะไมเทยง ดงน คอวา รป … เวทนา … สญญา… สงขาร … วญญาณ ไมเทยง …

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๑๑๙

(ภกษ) ตามเหนในอายตนะภายในและภายนอก ทง ๖(ค) วาเปนอนตตา/ไมเปนอตตา ดงน คอวา ตา … รป … ห… เสยง … จมก … กลน … ลน … รส … กาย …โผฏฐพพะ … ใจ … ธรรม เปนอนตตา/ไมเปนตวตน”ทงนกเชนเดยวกบทตรสแยกวา สพเพ สงขารา อนจจา … ทกขา

แต สพเพ ธมมา อนตตา

จะยดอะไรกตามเปนอตตากคอยนยนวายงไมรจกนพพาน

มพทธพจนสาคญทตรสไวชดเจน ซงปรากฏในพระไตรปฎกหลายแหงวา เปนไปไมไดทพระอรยบคคลตงแตโสดาบนขนไปจะยดถอสงใดๆ หรอยดถออะไรๆ วาเปนอตตา เชน

ฉยมาน ภกขเว อภพพฏานาน. กตมาน ฉ?๑. อภพโพ ทฏ สมปนโน ปคคโล ก จ สงขาร นจจโต อปคนต .๒. อภพโพ ทฏ สมปนโน ปคคโล ก จ สงขาร สขโต อปคนต .๓. อภพโพ ทฏ สมปนโน ปคคโล ก จ ธมม อตตโต อปคนต.๔. อภพโพ ทฏ สมปนโน ปคคโล อนนตรยกมม กาต.๕. อภพโพ ทฏ สมปนโน ปคคโล โกตหลมงคเลน สทธ ปจจาคนต.๖. อภพโพ ทฏ สมปนโน ปคคโล อโต พหทธา ทกขเณยย คเวสต.

(อง.ฉกก. ๒๒/๓๖๔/๔๘๙)แปลวา: “ภกษทงหลาย อภพพฐาน (ฐานะทไมอาจเปน

ไปได) มอย ๖ ประการดงน กลาวคอ๑. บคคลผมความเหนถกตองสมบรณ (คอพระโสดาบน)

เปนผไมอาจเปนไปได ทจะยดถอสงขารใดๆ วาเทยง๒. …ไมอาจเปนไปได ทจะยดถอสงขารใดๆ วาเปนสข

กรณธรรมกาย๑๒๐

๓. …ไมอาจเปนไปได ทจะยดถอธรรมใดๆ วาเปนอตตา๔. …ไมอาจเปนไปได ทจะกระทาอนนตรยกรรม๕. …ไมอาจเปนไปได ทจะเชอความบรสทธสาเรจดวยการ

ตนของขลงมงคล๖. …ไมอาจเปนไปได ทจะแสวงหาทกขไณยนอกหลกคา

สอนน”บางแหงกตรสโดยเทยบระหวางพระโสดาบนกบปถชน ขอ

ยกเฉพาะคาแปลแบบรวบความมาใหดดงน“ดกอนอานนท ภกษในธรรมวนยน ยอมรชดวา มใช

ฐานะ มใชโอกาส ทบคคลผมความเหนถกตองสมบรณ (พระโสดาบน) จะพงยดถอสงขารใดๆ วาเทยง … จะพงยดถอสงขารใดๆ วาเปนสข … จะพงยดถอธรรมใดๆ วา เปนอตตา นนมใชฐานะทจะเปนไปได

“แตมฐานะซงเปนไปได ทปถชน จะพงยดถอสงขารบางอยางวาเทยง … จะพงยดถอสงขารบางอยางวาเปนสข …จะพงยดถอธรรมบางอยางวาเปนอตตา นนเปนฐานะทเปนไปได …”

(ด ม.อ. ๑๔/๒๔๕/๑๗๐; อง.เอก. ๒๐/๑๕๓/๓๔; อภ.ว. ๓๕/๘๓๙/๔๕๔)

คมภรตางๆ ตงแตอรรถกถาเปนตนมา อธบายพทธพจนนไวทานองเดยวกน๑ ขอยกมาใหดเฉพาะโมหวจเฉทน ซงพดไวสนๆ วา ๑ อรรถกถาและฎกาตางๆ อธบายความตอนนไวนาสนใจ สรปไดความวา

ในตอนวาดวยการยดถออตตาทตรสวา "ธรรมใดๆ" นน สาหรบอรยสาวกหมายถงธรรมในภม ๔ ทงหมด (คอรวมถงโลกตตรธรรมทงนพพาน) แตสาหรบปถชนไดแค

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๑๒๑อตตโต อปคมนวาเร กสณาทปณณตตยา นพพานสส จ

สงคณหนตถ “สงขารนต อวตวา “กจ ธมมนต วตต.(โมหวจเฉทน ฉบบฉฏฐสงคต น. ๒๗๖)

แปลวา: “ในตอนวาดวยการยดถอวาเปนอตตา ไมตรสวา “สงขาร” แตตรสวา “ธรรมใดๆ” เพอรวมทงนพพาน และบญญต เชน กสณ เปนตน เขาดวย”

พระอรหนตไมม “มญญนา”ทจะใหมามองนพพานเปนอตตา

บางแหงพระพทธเจาตรสถงธรรมตางๆ ทปถชนจาหมายไวยดถอ แตพระอรหนตรแจงไมยดถอ ตงแตสงขารไปจนถงนพพาน โดยระบชอเรยงไปทละอยาง ดงพทธพจนตอไปน (ขอความทตรส ธรรมในภม ๓

อกอยางหนง แมแตสาหรบอรยสาวก จะกาหนดเอาแคธรรมในภม ๓ กได เพราะเปนการตรสเทยบใหเหนความแตกตางระหวางปถชนกบอรยสาวก หมายความวา ปถชนยดถอตดอยในสงใด อรยสาวกกถอนความยดถอจากสงนน คอเปนการถอนความยดถอทมอยในปถชน ซงยดถอไดแคธรรมในภม ๓

สวนธรรมในภมท ๔ คอ โลกตตรธรรม (มรรค ผล และนพพาน) ไมตองพดถง เพราะผทบรรลโลกตตรธรรม กคอพระอรยบคคล ตงแตโสดาบนขนไป ซงเปนผละทฏฐไดแลว ดงนน การยดถอสงขารในภมท ๔ (=มรรค และผล) หรอธรรมในภมท ๔ (=รวมทงนพพาน) จงไมเกดขนเอง เปนธรรมดา และดวยเหตน คาวา "ธรรมใดๆ" ทจะมการยดถอขนได กหมายถง บญญต เชน กสณ เปนตน เทานน สวนนพพานไมอยในวสยของทฏฐทจะเกดมการยดถอขนได (หมายความวา คนมทฏฐคอยงมการยดถอ กยงไมไดบรรลนพพานทจะเอามายดถอ ผทบรรรลนพพานกหมดหรอไมมทฏฐทจะมายดถอนพพานเสยแลว)

[ด อง.อ.๑/๔๐๓; ม.อ.๔/๗๔; วภงค.อ.๔๕๔; อง.ฎกา.๑/๒๖๒ เปนตน - และดพทธพจนทจะยกมาใหพจารณาตอไปวา พระอรหนตไมสาคญมนหมายนพพาน ไมถอนพพานเปนของตน และไมตดใจนพพาน เพราะรนพพานแลว และสนราคะ โทสะ โมหะ, ม.ม.๑๒/๗/๙]

กรณธรรมกาย๑๒๒

ยาวมาก จะยกมาใหดเปนตวอยาง โดยเฉพาะในพากยภาษาบาล จะยกมาเพยงสนๆ ใหเหนตอนสาคญ คอ ความเขาใจตอนพพาน)

อธ ภกขเว อสสตวา ปถชชโน … ปว … อาป … เตช … วายฯเปฯ ทฏ … สต … มต … วาต … เอกตต … นานตต … สพพ …นพพาน นพพานโต ส ชานาต นพพาน นพพานโต สตวา• นพพาน มต• นพพานสม ม ต• นพพานโต ม ต• นพพานมเมต ม ต• นพพาน อภนนทต

ต กสส เหต? อปร าต ตสสาต วทาม …โยป โส ภกขเว ภกข อรห ขณาสโว … ปว … อาป … เตช … วาย

ฯเปฯ ทฏ … สต … มต … ว าต … เอกตต … นานตต … สพพ …นพพาน นพพานโต อภชานาต นพพาน นพพานโต อภ าย• นพพาน น ม ต• นพพานสม น ม ต• นพพานโต น ม ต• นพพานมเมต น ม ต• นพพาน นาภนนทต.

ต กสส เหต? ปร าต ตสสาต วทาม … ขยา ราคสส วตราคตตา …ขยา โทสสส วตโทสตตา … ขยา โมหสส วตโมหตตา.

(ม.ม.๑๒/๒-๗/๑-๙)

แปลวา: “ภกษทงหลาย ปถชนในโลกน ผมไดเรยนสดบ … ยอมจาหมาย ดน … นา … ไฟ … ลม ฯลฯ

ยอมจาหมายรปทมองเหนโดยความเปนรปทมองเหน ครนจาหมายรปทมองเหน โดยความเปนรปทมองเหนแลว• ยอมสาคญมนหมายรปทมองเหน (เชนวาเปนอตตา/ตวตน)• ยอมสาคญมนหมายในรปทมองเหน

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๑๒๓

• ยอมสาคญมนหมายสงอนจากรปทมองเหน• ยอมสาคญมนหมายวา รปทมองเหน ของเรา• ยอมตดใจรปทมองเหนขอนนเพราะเหตไร? เรากลาววา เพราะเขายงมไดรเขาใจรปท

มองเหน (ปถชนจาหมาย) เสยงทไดยน … เรองทสบทราบ … อารมณทแจงใจ … ภาวะหนงเดยว … ภาวะตางหลากหลาย … สรรพภาวะ …

(ปถชนจาหมาย) นพพาน โดยความเปนนพพาน ครนจาหมายนพพานโดยความเปนนพพาน แลว

• ยอมสาคญมนหมายนพพาน (เชนวาเปนอตตา/ตวตน)• ยอมสาคญมนหมายในนพพาน• ยอมสาคญมนหมายสภาวะอยางอนจากนพพาน• ยอมสาคญมนหมายวานพพานของเรา• ยอมตดใจนพพาน

ขอนนเพราะเหตไร? เรากลาววา เพราะเขายงมไดรเขาใจนพพาน

ภกษทงหลาย แมภกษใด เปนอรหนต สนอาสวะแลว… เธอยอมรแจมชด ดน … นา … ไฟ … ลม ฯลฯ

ยอมรแจมชดรปทมองเหน โดยความเปนรปทมองเหนครนรแจมชดรปทมองเหน โดยความเปนรปทมองเหนแลว• ยอมไมสาคญมนหมายรปทมองเหน (วาเปนอตตา/ตวตน เปนตน)

• ยอมไมสาคญมนหมายในรปทมองเหน• ยอมไมสาคญมนหมายสงอนจากรปทมองเหน

กรณธรรมกาย๑๒๔

• ยอมไมสาคญมนหมายวารปทมองเหนของเรา• ยอมไมตดใจรปทมองเหน

ขอนนเพราะเหตไร? เรากลาววา เพราะเธอไดรเขาใจรปทมองเหน (ภกษผเปนอรหนตนนรแจมชด) เสยงทไดยน… เรองทสบทราบ … อารมณทแจงใจ … ภาวะหนงเดยว …ภาวะตางหลากหลาย … สรรพภาวะ …

(ภกษผเปนอรหนตนนรแจมชด) นพพานโดยความเปนนพพาน ครนรแจมชดนพพานโดยความเปนนพพานแลว• ยอมไมสาคญมนหมายนพพาน (วาเปนอตตา/ตวตน เปนตน)

• ยอมไมสาคญมนหมายในนพพาน• ยอมไมสาคญมนหมายสภาวะอยางอนจากนพพาน• ยอมไมสาคญมนหมายวานพพานของเรา• ยอมไมตดใจนพพาน

ขอนนเพราะเหตไร? เรากลาววา เพราะเธอไดรเขาใจนพพาน … เพราะเธอเปนผปราศจากราคะ ดวยราคะสนไป… เพราะเธอเปนผปราศจากโทสะ ดวยโทสะสนไป … เพราะเธอเปนผปราศจากโมหะ ดวยโมหะสนไป”

ขอความตวเอนในวงเลบวา “วาเปนอตตา/ตวตน เปนตน”นน เปนคาอธบายความหมายโดยยอ ยงไมครบถวน จงขอชแจงเพมเตมวา

ความสาคญมนหมายนน คาบาลเรยกวา “มญญนา” หรอ

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๑๒๕

“มญญตะ” จาแนกเปน ๓ อยาง คอ๑๑. ตณหามญญนา ไดแกความสาคญมนหมายดวยตณหา

วา “เอต มม” (นนของเรา, นนของก)๒. มานมญญนา ไดแกความสาคญมนหมายดวยมานะวา

“เอโสหมสม” (เราเปนนน, กเปนนน)๓. ทฏฐมญญนา ไดแกความสาคญมนหมายดวยทฏฐวา

“เอโส เม อตตา (นนเปนอตตา/ตวตนของเรา, นนเปนตวก)พทธพจนทยกมาใหดขางตนนน แสดงใหเหนชดวา พระ

อรหนตบรรลนพพานแลว ไมสาคญมนหมายสงใดๆ ไมวาอะไรทงสน ตลอดถงนพพาน ดวยมญญนาทง ๓ อยางนน มแตปถชน ซงยงไมบรรลนพพาน ทจะสาคญมนหมายเอานพพานและสงตางๆ ทงหลาย เปนนนเปนน เปนอตตา เปนตวตน เปนของตน

ยงยดถออตตา กไมรจกนพพานพอบรรลนพพาน กละอตตาเสยแลว

เนองจากอตตา/ตวตน มขนมาเพราะความหลงผดยดถอ หรอมอยในความยดถอ และมอยกบความยดถอเทานน เมอไมมความยดถอ กไมมอตตา บางครงทานจงใช “อตตา” คาเดยว ในความหมายวาเปนความยดถออตตา (=อตตทฏฐ) เชนในพทธพจนวา “ละอตตา” จะแปลวา ละความยดถออตตา หรอละอตตาทยดถอไว หรอจะแปลเพยงวา ละความยดถอ กได ๑ มาใน ข.ม.๒๙/๑๙๓/๑๔๙ และอรรถกถา เชน ปฏส.อ.๒/๔๘, ๗๖

กรณธรรมกาย๑๒๖

แตจะใชอยางไรกตาม ความหมายกคอ พระอรหนตไมมความยดถออะไรๆ วาเปนอตตา เพราะทานละอตตา (=ความยดถอหรอความเหนวามอตตา)เสยแลว จงพดวา อตตา/ตวตน ไมเปนเรองทจะตองยกขนมาพดถงเกยวกบนพพาน ขอใหดพทธพจนวา

อตต ปหาย อนปาทยาโนาเณป โส นสสย โน กโรตส เว วยตเตส น วคคสารทฏ มป โส น ปจเจต ก จ (ข.ส.๒๕/๔๑๒/๔๙๑)

แปลวา: “ละ(การถอหรอเหนวาเปนหรอม)อตตา/ตวตนแลว ไมยดตดถอมน(อะไรๆ) เขาไมสรางทพกพงแมในความร (ญาณ) ไมแลนไปเขาฝกฝายในหมชนผแยกกนดวยทฏฐหลากหลาย ไมคนหาทฏฐแมอยางใดๆ”เปนธรรมดาสาหรบมนษยปถชนทวไป ทจะหลงผดยดตดถอ

อตตา/ตวตน ดงเหตผลทพระพทธเจาไดตรสไวแลว แตพวกพราหมณไดพฒนาแนวคดยดตดถออตตา/ตวตนนนใหประณตเหนยวแนนลกซงยงขน

พระพทธศาสนาเกดขนทามกลางแนวคดอาตมวาท หรออตตทฏฐของพราหมณน แตพระพทธเจาไดทรงสอนสวนทางกบพราหมณอยางตรงขาม คอสอนหลกอนตตา ใหเลกละความยดตดถออตตาวามจรง ไมวาดวยประการใดๆ และใหรจกธรรมคอสภาวะทมอยตามธรรมดา

หลกการถออาตมน/อตตา กบหลกอนตตาน เปนหลกการพนฐานทตางกนระหวางศาสนาพราหมณกบพระพทธศาสนา

พระพทธเจาทรงสอนพราหมณดวยวา ถาจะเปนพราหมณ

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๑๒๗

แท กคอเปนพระอรหนต ซงเปนผละอตตา คอละความยดตดถออตตาได เรยกวา “อตตญชหะ” (ผละอตตา คอละความยดตดถออตตา) ดงพทธพจนวา

น พราหมโณ อ โต สทธมาหทฏเ สเต สลวเต มเต วาป เ จ ปาเป จ อนปลตโตอตต ชโห นยธ ปกพพมาโนต

(ข.ส. ๒๕/๔๑๑/๔๘๙)

แปลวา: “พราหมณ(ทแท) ไมกลาววาจะมความบรสทธไดโดยมรรคาอยางอน ไมวา(ดวยลทธทถอความบรสทธ)ดวยสงมองเหน ดวยสงสดบ ดวยศลและพรต หรอดวยสงสบทราบ พราหมณ(ทแท)นน ไมตดในบญและในบาปเปนผละ(การถอหรอเหนวาเปนหรอม)อตตา/ตวตนได ไมกอความปรงแตงในโลกน”

สรปอกครงหนงวา• ไมมพทธพจนทไหนตรสวา มอตตา/ตวตน ไมวาในกรณใดๆ นอกจากโดยสมมต (ขอตกลงในการสอสาร)

• มแตพทธพจนทปฏเสธอตตา/ตวตน กระจายทวไป• สงใดทคนจะยดถอเปนอตตา พระพทธเจาไดทรงปฏเสธทกอยาง

• พนความยดถอของปถชนขนมาแลว กไมมเรองอตตา/ตวตนทจะตองยกขนมาถกเถยงกนวานพพานเปนอตตาหรอไม

• ไมมทจอดหรอชองใหลงสาหรบความเหนวานพพานเปนอตตา/อาตมน/ตวตน

• ในพทธกาลไมปรากฏวามใครยดถอนพพานเปนอตตา ทจะตองยกขนมาเปนเรองใหพจารณา

กรณธรรมกาย๑๒๘

พระไตรปฎกและอรรถกถาระบวา นพพานเปนอนตตาอยางไรกตาม เมอยงจะยนยนใหไดวา นพพานเปนอตตา

ทานกใหหลกการทชดเจนไว สาหรบเอามาใชเปนหลกฐาน ทจะแสดงวานพพานเปนอนตตา

กอนจะพดกนตอไป ตองทาความเขาใจ หรอตกลงกนใหชดวา๑. คาตอบทตองการ คอ

- พระพทธเจาตรสวา๑ นพพานเปนอตตา หรอตรสวานพพานเปนอนตตา

- แหลงตนเดมทเราเอาคาวา “นพพาน” มาพดกนน๑บอกไวเองวา นพพานเปนอตตาหรออนตตา

- หลกการทเปนมาตรฐานกลางของพระพทธศาสนาเถรวาท๒ ถอวา นพพานเปนอตตาหรออนตตา

เพราะฉะนน คาตอบตอไปน จงเปนการนาเอาหลกฐานมาแสดงตามทพระไตรปฎก และอรรถกถาเปนตนแสดงไว ชนดทระบโดยตรงอยางชดแจง ไมตองเสยเวลาแมแตจะคดตความ

ไมเอาทศนะ ความคดเหน คากลาว คาเลาผลการปฏบต ของผใดทงสน ไมวาจะเปนพระมหาเถระ พระเถระ หรอครอาจารยทานใด (รวมทงของผเขยนหนงสอนเอง)

ถาทใดมการตความ หรอเปนความคดเหน กจะวงเลบหรอ ๑ คาตรสของพระพทธเจา เทาทมมาถงเรา หรอเทาทเราจะรได = พระไตรปฎก๑ แหลงตนเดมทเราไดคาวา “นพพาน” มา ก = พระไตรปฎก๒ หลกการของพระพทธศาสนาเถรวาท = คาสอนในพระไตรปฎกบาล พรอมทงคมภรสาคญ เชน อรรถกถา ฎกา อนฎกา

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๑๒๙

เขยนบอกไว แตตามปกตอยางมากกจะมเพยงคาอธบายประกอบ๑

๒. ทวานพพานเปนอนตตานน คาวา “เปนอนตตา” เปนการทบศพทบาล เพอความสะดวกในการกาหนดหมายเทานน โดยสาระ กคอ เปนการปฏเสธอตตา (= น + อตตา)

มใชมอะไรอยางหนงเรยกวาอนตตา ทตรงขามกบอตตา- นพพานเปนอตตา หรออนตตา = นพพานเปนอตตา หรอไมเปนอตตา๒

- ภาษาไทยวา “ไมเปนอตตา” = พดทบศพทบาลวา “เปนอนตตา”- “อนตตา” ในภาษาบาล กคอ “ไมเปนอตตา” ในภาษาไทย เทานนเอง

สวนการยดถอทตรงขามกบอตตา นน ทานมคาใหใชอยแลว พระพทธเจาทรงใชคาวา “นรตตา” แตเรอง อตตา กบ นรตตา ไมใชประเดนทจะพดกนทน๓

๑ คาอธบายประกอบ คอ การขยายความหมายของคาออกไปตามหลกทมอยแลว เชน ถามหลกฐานกลาวถงอรยสจจ ๔ หากกลววาคนทวไปจะไมเขาใจ กอาจจะวงเลบไววา (คอ ทกข สมทย นโรธ มรรค) อยางนเปนการอธบายประกอบ ไมใชความเหน

๒ จะแปล “อนตตา” วา ไมเปนอตตา ไมใชอตตา หรอไมมอตตา กไมตองเถยงกน อยทเขาใจใหชดวา โดยสาระกคอเปนการปฏเสธความเปนอตตา เทานนเอง

๓ “นรตตะ” หรอ “นรตตา” เขาคกบ “อตตะ” หรอ “อตตา” เปนการยดถอทตรงกนขาม คอ อตตะ/อตตา = การยดถอวาเปนอตตาเทยงแทถาวร กบ นรตตะ/นรตตา = การยดถอวาไมมอตตาแบบลทธขาดสญ (เชน ข.ส.๒๕/๔๑๐/๔๘๘; ๔๑๗/๕๐๑; ๔๒๑/๕๑๔ และอธบายใน ข.ม.๒๙/๑๐๗/๙๗ เปนตน) แตเรองนเกนขอบเขตทพจารณาในทน จงจะไมอธบาย ถาพดไวสนๆ กวา อตตา กบนรตตา เปนเรองของความยดถอ(ทฏฐ) สวน อนตตา เปนเรองของความร (ปญญา/ญาณ)

กรณธรรมกาย๑๓๐

ขอสรปใหวา- ในคมภรพระพทธศาสนา เรมแตพระไตรปฎก และอรรถกถาไมมหลกฐานในคมภรใดเลยทกลาวถอยคาระบลงไปวานพพานเปนอตตา

- แตหลกฐานในคมภรทระบลงไปวานพพานเปนอนตตานนม และมหลายแหง

หลกฐานในพระไตรปฎกและอรรถกถา ทระบวานพพานเปนอนตตา มมากแหง ในทนจะยกมาพอเปนตวอยาง

๑. ในพระไตรปฎกเลมท ๘ มคาสรประบชดไว ดงน อนจจา สพพสงขารา ทกขานตตา จ สงขตานพพาน เจว ปณณตต อนตตา อต นจฉยา ฯ

(วนย. ๘/๘๒๖/๒๒๔)

แปลวา: “สงขารทงปวง อนปจจยปรงแตง ไมเทยง เปนทกข เปนอนตตา นพพานและบญญตเปนอนตตา วนจฉยมดงน”๑

คมภรวมตวโมทนไดอธบายขอความในคาถาสรปนไววาปาฬย นพพาน เจว ป ตตต เอตถ ยสมา สงขตธมเม

อปาทาย ป ตตา สมมตสจจภตา ปคคลาทป ตต ปรมตถโตอวชชมานตตา อปปตตวนาสยตตวตถธมมนยเตน อนจจทกข-ลกขณทวเยน ยตตาต วตต อยตตา, การกเวทกาทรเปน ปนปรกปปเตน อตตสภาเวน วรหตตตา “อนตตา”ต วตต ยตตา.

๑ มบางทานแปลขอความในพระไตรปฎกตรงน แทนทจะแปลวา “นพพานและบญญตเปนอนตตา” กลบไพลไปแปลวา “บญญต คอนพพาน เปนอนตตา” ซงเปนการแปลทผดพลาดอยางเหนไดชด ดงจะเหนไดจากคาอธบายในคมภรวมตวโนทน

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๑๓๑

ตสมา อย ป ตตป อสงขตตตสาม โต วตถภเตน นพพาเนนสห “อนตตา อต นจฉยา” ต วตตา.

อวชชมานาป ห สมมต เกนจ ปจจเยน อกตตตา อสงขตา เอวาต(วมตวโนทนฏกา ๒/๓๕๑)

แปลวา: “ในขอความนวา “นพพาน เจว ป ตต”ในพระบาล มอธบายดงน

ดวยเหตทบญญตมบคคลเปนตน อนเปนสมมตสจจะเปนสงทอาศยสงขตธรรมบญญตขน เพราะเปนสงทไมมจรงโดยปรมตถ จงไมควรจะกลาววาประกอบดวยลกษณะ ๒คอ อนจจลกษณะ และทกขลกษณะ ซงกาหนดดวยสงทประกอบดวยอบต และวนาศ (เกด-ดบ) แตควรจะกลาววาเปนอนตตา เพราะปราศจากสภาวะทเปนอตตา ซงกาหนดดวยอาการทเปนผกระทาและเปนผเสวยหรอรบผลเปนตน

เพราะฉะนน กบทงนพพาน ทเปนสงมอย แมบญญตน ทานกกลาววา “วนจฉยวาเปนอนตตา” เพราะเสมอกนโดยความเปนอสงขตะ

จรงอย สมมต(=บญญต)แมไมมอย กเปนอสงขตะเพราะไมถกปจจยใดๆ กระทาขน”(นพพานเปนอสงขตะทมจรง สวนบญญตเปนอสงขตะทไมม

จรง เพราะฉะนนอสงขตธรรมแทจรงมอยางเดยว คอนพพาน แตทง ๒ อยางนนเปนอนตตา)

๒. หลกธรรมหมวดใหญทครอบคลมทกสงทกอยาง ซงชาวพทธรจกกนด คออรยสจจ ๔ นพพานกอยในอรยสจจ ๔ ดวย คอเปนจดหมายของพระพทธศาสนา ไดแก อรยสจจขอ ๓ ทเรยกวา “นโรธ”

กรณธรรมกาย๑๓๒

นโรธนเปนไวพจน คอใชแทนกนไดกบ “นพพาน” โดยมกใชเปนคาแสดงความหมายของกนและกน ดงพทธพจนทบนทกไวในพระไตรปฎกบอยครงวา ภาวะสงบระงบสงขารทงปวง…วราคะ นโรธ นพพาน น เปนธรรมทพระองคตรสร ซงลกซง เหนไดยาก (เชน ท.ม.๑๐/๔๒/๔๑; อรรถกถากอธบายวา นพพานเมว นโรธสจจนต = “นพพานนนเองคอนโรธสจจ” — วภงค อ.๔๔๕ เปนตน)

พระไตรปฎกเลม ๓๑ ระบวาอรยสจจ ๔ ทงหมด ซงรวมทงนโรธ คอนพพานดวยนน เปนอนตตา ดงน

อนตตฏเน จตตาร สจจาน เอกปฏเวธาน . . . นโรธสส นโรธฏโอนตตฏโ. (ข.ปฏ. ๓๑/๕๔๖/๔๕๐)แปลวา: “สจจะทง ๔ (ทกข สมทย นโรธ มรรค) มการ

ตรสรดวยกนเปนอนเดยว (คอดวยมรรคญาณเดยวกน)โดยความหมายวาเปนอนตตา . . . นโรธมความหมายวาดบ(ทกข) กมความหมายวาเปนอนตตา”อรรถกถาอธบายวา

อนตตฏเนาต จตนนมป สจจาน อตตวรหตตตา อนตตฏเน(ปฏส.อ.๒/๒๒๙)

แปลวา: “คาวา ‘โดยความหมายวาเปนอนตตา’ หมายความวา โดยความหมายวาเปนอนตตา เพราะสจจะแมทง ๔เปนสภาวะปราศจาก อตตา”

๓. อกแหงหนง ในพระไตรปฎกเลม ๓๑ คมภรปฏสมภทามคคกลาวไววา

เอกสงคหตาต ทวาทสห อากาเรห สพเพ ธมมา เอกสงคหตาตถฏเน อนตตฏเน สจจฏเน . . .

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๑๓๓(ข.ปฏ ๓๑/๒๔๒/๑๕๕)

แปลวา: ทวารวมเปนอนหนงอนเดยวกน อธบายวาธรรมทงปวงรวมเปนอนหนงอนเดยวกนโดยอาการ ๑๒คอ โดยอรรถวาเปนอยางนน โดยอรรถวาเปนอนตตา โดยอรรถวาเปนสจจะ...”อรรถกถาอธบายความตรงนไวใหชดขนวา

สพเพ ธมมา เอกสงคหตา สงขตาสงขตธมมา เอเกน สงคหตาปรจฉนนา. ตถฏเนาต ภตฏเน, อตตโน อตตโน สภาววเสน วชชมานฏเนาตอตโถ. อนตตฏเนาต การกเวทกสงขาเตน อตตนา รหตฏเน.

(ปฏส.อ. ๑/๓๔๓)

แปลวา: ธรรมทงหลายทงปวงสงเคราะหเปนอนหนงอนเดยวกน คอ ทง สงขตธรรม (สงขาร/ขนธ ๕) และอสงขตธรรม (นพพาน) สงเคราะห หมายความวา กาหนดไดโดยความเปนอนหนงอนเดยวกน

ทวา “โดยอรรถวาเปนอยางนน” (ตถา) คอโดยอรรถวามอย หมายความวา โดยอรรถวา มอยตามสภาพของมน ๆ

ทวา “โดยอรรถวาเปนอนตตา” คอโดยความหมายวาปราศจากอตตา ซงนบวาเปนผทาและผเสวยหรอรบผล...”

๔. ในพระไตรปฎกเลม ๑๗ กลาวถงพทธพจนวาสพเพ สงขารา อนจจา, สพเพ ธมมา อนตตาต

(ส.ข. ๑๗/๒๓๓)

แปลวา: “สงขารทงหลายทงปวงไมเทยง ธรรมทงหลายทงปวงเปนอนตตา”

กรณธรรมกาย๑๓๔

อรรถกถา อธบายวาสพเพ สงขารา อนจจาต สพเพ เตภมกสงขารา อนจจา. สพเพ ธมมา

อนตตาต สพเพ จตภมกธมมา อนตตา(ส.อ. ๒/๓๔๖)

แปลวา: “พทธพจนวา สงขารทงหลายทงปวงไมเทยงหมายความวา สงขารในภม ๓ (กามาวจรภม รปาวจรภมอรปาวจรภม) ทงปวง ไมเทยง

พทธพจนวา ธรรมทงหลายทงปวงเปนอนตตาหมายความวา ธรรมในภม ๔ (กามาวจรภม รปาวจรภมอรปาวจรภม และโลกตตรภม คอมรรค ผล นพพาน)ทงหมดทงปวงเปนอนตตา”

๕. อรรถกถาทอธบายเรองเหลานยงมอกมากมาย จะยกมาเพยงอก ๒-๓ แหงกเพยงพอ ทจรงเพยงแหงเดยวกตองถอวาพอ เพราะไมมทใดขดแยง

๑) สพเพ ธมมา อนตตาต นพพาน อนโตกรตวา วตต(นท.อ.๒/๘)

แปลวา: “ขอความวา ‘ธรรมทงปวงเปนอนตตา’ นนพระพทธองคตรสรวมทงนพพานดวย”๒) สพเพ ธมมาต นพพานมป อนโตกรตวา วตตา อนตตาอวสวตตนฏเน. (นท.อ. ๑/๒๑๙ และ ปฏส.อ. ๑/๖๘)

แปลวา: “ขอความวา ‘ธรรมทงปวง’ ตรสไวรวมแมทงนพพานดวย ชอวาเปนอนตตา โดยความหมายวาไมเปนไปในอานาจ”บางแหงใชคาวา อตตสญญ แปลวา วาง หรอ สญจากอตตา

กม เชน

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๑๓๕

๓) นพพานธมโม อตตสเสว อภาวโต อตตส โ(ปฏส.อ. ๒/๒๘๗)

แปลวา: “ธรรม คอนพพาน สญ (วาง) จากอตตาเพราะไมมอตตานนเอง”๔) สงขตาสงขตา ปน สพเพป ธมมา อตตสงขาตสส ปคคลสส อภาวโตอตตส าต. (ปฏส.อ. ๒/๒๘๗)

แปลวา: “กธรรมทงหลาย แมทงปวง ทงสงขตะ (สงขาร)และอสงขตะ (นพพาน) ลวนสญ (วาง) จากอตตา เพราะไมมบคคล กลาวคอ อตตา”๕) นพพาน อคคปรมตถวเสน สอปาทเสสอนปาทเสสวเสน จ ทวธา กตวาวตต. ตาน เทว อตตตตนยสโต สงขารส โต จ สภาคาน.

(ปฏส.อ.๒/๒๘๖)

แปลวา: นพพานตรสแยกเปน ๒ เปนอครสญกบปรมตถ-สญ และสอปาทเสสนพพานกบอนปาทเสสนพพาน นพพานทง ๒ ประเภทเหลานนเสมอภาคกน โดยเปนภาวะทวางจากอตตาและสงทเนองดวยอตตา และโดยเปนภาวะทวางจากสงขาร”เอกสารของวดพระธรรมกาย กลาววา

“อตตามนยมากมาย ทงอตตาโดยสมมต...และอตตาในระดบทสงขน”

ขออธบายสนๆ วา ในทน ขอความในพระไตรปฎก และอรรถกถานน ปฏเสธตรงไปทอตตาเลย ไมวาจะมกนย คอ ไมตองปฏเสธนยไหนของอตตาทงนน แตปฏเสธอตตาทเดยวหมดไปเลย คอปฏเสธอตตาวาไมมอยจรงโดยปรมตถ เปนอนวาไมตองไปพด

กรณธรรมกาย๑๓๖

วาเปนอตตาหรอตวตนแบบไหน นยอยางไหน เพราะทานไมไดปฏเสธความหมายตางๆ ของอตตา แตทานปฏเสธทคาวาอตตาตรงไปตรงมา ทเดยวเสรจสนไปเลยวา อตตาโดยปรมตถไมม

สวนอตตาโดยสมมต คอตวตนตามภาษาพดทใชสอสารในชวตประจาวนและในระดบศลธรรม กเปนธรรมดาอยแลว ไมไดมปญหาอะไร หมายความวา นอกจากอตตาททานปฏเสธไปแลวน คาทกลาวถงอตตากเปนการกลาวโดยสมมตเทานน

แตทสาคญกคอวา ไมมพทธพจน หรอขอความในอรรถกถา หรอในคมภรแหงใดทระบวานพพานเปนอตตา แตมชดเจนทระบวานพพานเปนอนตตา

สวนคาวาอตตาจะใชในนยไหน อนนนเปนอกเรองหนงหรอเปนอกประเดนหนงทเดยว และกไมไดมปญหาอะไรในเมอเรารอยแลววาเปนการใชโดยสมมตทงสน

การหาทางตความ ใหนพพานเปนอตตาขอยาอกครงหนงวา- ไมมหลกฐานในคมภรใดเลยทกลาวถอยคาระบลงไปวานพพานเปนอตตา

- แตหลกฐานในคมภรทระบลงไปวานพพานเปนอนตตานนม และมหลายแหงดงทยกตวอยางมาแสดงแลวเมอไมสามารถหาหลกฐานมาแสดงวานพพานเปนอตตา

ผทหาทางจะทาใหนพพานเปนอตตา กใชวธตความ หรอทาใหเกดความสบสน

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๑๓๗

ขอใหพจารณาขอความทเอกสารของวดพระธรรมกาย ไดกลาวไว

“๓. คาวา สพเพ ธมมา อนตตา ธรรมทงปวงเปนอนตตา ซงเปนคาทมการอางองกนมากน คาวา สพเพ ธมมา คอ ธรรมทงปวง กนความกวางเพยงใดเพราะมทงคมภรชนอรรถกถาทบอกวา ธรรมทงปวงในทน รวมเอาพระนพพานดวย (อรรถกถา ขททกนกาย จฬนเทส ฉบบมหาจฬาลงกรณราช-วทยาลย หนา ๘; อรรถกถา ขททกนกาย มหานเทส ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย หนา ๒๑๙) และมทงคมภรอรรถกถาทบอกวา ธรรมทงปวงทวาเปนอนตตานนหมายเอาเฉพาะขนธ ๕ ไมไดครอบคลมถงพระนพพาน (อรรถกถาธรรมบท ฉบบมหามกฏราชวทยาลย ภาค ๗ หนา ๖๒ )”

คากลาวนจะทาใหเกดความเขาใจผดหรอสบสน ถาไมเปนเพราะตวผกลาวสบสนเอง กเปนเพราะตงใจจะทาใหเกดความสบสน เปนการเสยงตอการตพระธรรมวนยเปนอยางยง ความจรงคาอธบายของอรรถกถาไมไดขดกนเลย ขอใหดพทธพจนแสดงหลกน ททานนามาอธบายไว ซงตางกนเปน ๒ แบบ

แบบท ๑ พทธพจนทแสดงแตหลกทวไปเปนกลาง ๆ วาสพเพ ธมมา อนตตาต (เชน ส.ข. ๑๗/๒๓๓/๑๖๔)

แปลวา: “ธรรมทงปวงเปนอนตตา”ในกรณเชนน คาอธบายของพระอรรถกถาจารย จะกลาว

ครอบคลมหมดโดยไมมขอแมวาสพเพ ธมมา อนตตาต สพเพ จตภมกธมมา อนตตา

(ส.อ. ๒/๓๔๖)

กรณธรรมกาย๑๓๘

แปลวา: “พทธพจนวา ‘ธรรมทงปวงเปนอนตตา’ หมายความวา ธรรมทมในภม ๔ ทงหมด เปนอนตตา”ขอนชดเจนไมมขอแม ไมมเงอนไขใดๆ คอ ทกอยางรวมทง

นพพานดวย เปนอนตตา

แบบท ๒ พทธพจนเฉพาะแหง ซงมขอความทเปนเงอนไขจากดตอทาย

สพเพ ธมมา อนตตาต ยทา ป าย ปสสตอถ นพพนทต ทกเข เอส มคโค วสทธยา

(ข.ธ. ๒๕/๓๐/๕๒; ข.เถร. ๒๖/๓๘๓/๓๖๖)

แปลวา: “เมอใดบคคลมองเหนดวยปญญาวาธรรมทงปวงเปนอนตตา เมอนนยอมหนายในทกข นเปนทางแหงวสทธ”ในกรณน อรรถกถาเถรคาถา อธบายไวบรบรณวา

สพเพ ธมมา อนตตาต สพเพป จตภมกา ธมมา อนตตา. อธปน เตภมกธมมาว คเหตพพา (เถร.อ. ๒/๒๘๓)

แปลวา: “ขอความ (พทธพจน) วาธรรมทงปวงเปนอนตตา หมายความวา ธรรมทงหลายทเปนไปในภม ๔ แมทงหมด (คอ กามาวจรภม รปาวจรภม อรปาวจรภม และโลกตตรภม คอ มรรค ผล นพพาน) เปนอนตตา

แตในทน พงถอเอาเฉพาะธรรมทเปนไปในภม ๓(สงขาร/ขนธ ๕) เทานน”๑

๑ คาอธบายตรงนอรรถกถาธรรมบทจบเฉพาะทอนหลงทตองการวา ตตถ สพเพ ธมมาตป จกขนธาเอว อธปเปตา (ธ.อ. ๗/๖๔)แปลวา: “คาวา ‘ธรรมทงปวง’ ในคาถานน ทรงประสงคเอาขนธ ๕ เทานน”

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๑๓๙

ทจรงคาอธบายนกชดเจนอยแลว คอ ทานแบงเปน ๒ ทอนทอนแรก แสดงหลกทวไป คอตวความจรงแทๆ ทเปนกลาง ๆ

ซงเปนความหมายทสมบรณวา ธรรมทงปวง รวมหมดทงภม ๔ ซงรวมทงนพพานดวยนน เปนอนตตา

สวนทอนทสอง จากดความหมายใหอยในขอบเขตทตองการ หรอตามความประสงคเฉพาะกรณ ดงจะเหนวามทงคาวา อธ ซงจากดเทศะวา “ทน” หรอ “ในกรณน” หรอ “ในคาถาน” และคาวา คเหตพพา ซงจากดวตถประสงควา “พงถอเอา” (หรอในอรรถกถาธรรมบทใชคาวา อธปเปตา แปลวา “ทรงประสงคเอา”)

คาวา ในทน กด คาวา พงถอเอา หรอทรงประสงคเอา กด เปนคาจากดขอบเขต คอ อธ “ทน” กจากดสถานท หรอเฉพาะกรณ และ คเหตพพา “พงถอเอา” หรอ อธปเปตา “ทรงประสงคเอา” กจากดความตองการ

การใชคาจากดอยางนเปนการบอกชดอยแลววา เปนการตดออกมาจากสวนรวมทงหมด โดยจบเอาเฉพาะสวนทประสงคในกรณนนๆ เพราะในทางพทธศาสนาถอวาความจรงนนเปนกลางๆ ไมขนตอความตองการของใคร เพราะฉะนนทานจงแสดงหลกทเปนความจรงกลางๆ ไวกอน แลวทอนหลงจงแสดงความมงหมายทตองการใชเฉพาะในกรณนนๆ หรอเปนเรองสมพนธกบเงอนไขบางอยางในทนน

พดงายๆวา ไมวาเราจะถอเอาแคไหน จะประสงคเอาหรอจะเอามาใชเทาไร ความจรงกเปนอยของมนอยางนน

อยางในกรณน ขออธบายประกอบ จะเหนวามคาวา “อถ

กรณธรรมกาย๑๔๐

นพพนทต ทกเข” ซงแปลวา “เมอนนยอมหนายในทกข” แสดงถงความรสกของผปฏบตทเปนปถชน กอนจะหลดพนจากทกข และทกขคออะไร ทกขในทางธรรม วาโดยรวบยอดกไดแกอปาทาน-ขนธ ๕

กรณน อรรถกถาเองกไดอธบายวา เปนวปสสนาวธในการปฏบตของผทกาลงพจารณาธรรม ซงในทนหมายถงพจารณาเบญจขนธ โดยยกหลกทวไป คอ สพเพ สงขารา อนจจา, สพเพ สงขาราทกขา, สพเพ ธมมา อนตตา มาแสดงเตมตามแบบ แตความหมายทตองการในทน ซงใชในวปสสนาวธนน จากดเฉพาะการพจารณาขนธ ๕ หรอพจารณาสงขาร และเมอพจารณาเหนอยางนนกหนายในทกข รบกน คอ หนายในขนธ ๕ หรออปาทานขนธ ๕ ทพจารณานน

จะอธบายตามหลกอยางสนๆ กไดวา “ธรรมทงปวง” สาหรบปถชนยอมนกไดแคภม ๓ ตางจากพระอรยะทเหนครอบคลมภมทง ๔ (ดคาอธบายในเชงอรรถ หนา ๑๒๐)

เปนอนวาในทนเปนการใชจากดความหมายเฉพาะขอบเขตโดยมเงอนไข แตหลกกลางกไมไดเสยหายไปไหน เพราะไดบอกแจงไวทอนตนอยแลว เพราะฉะนน คาอธบายของทานจงไมไดขดกนแตประการใด

และถงอยางไร คาอธบายพทธพจนเหลานกไมมการระบวา นพพานเปนอตตา แตตรงขาม คาอธบายทปรากฏขางตนนนกบอกชดวา นพพานรวมอยในธรรมทเปนอนตตา

บางทานเมอหาพทธพจน หรอคาระบในคมภรวานพพานเปนอตตาไมไดแลว กเลยมาเอาขอความตรงนทวา “ในกรณน

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๑๔๑

ธรรมทงปวงทรงประสงคเอาขนธ ๕” แลวกไปตความหมายเอาวา เมอธรรมทงปวงหมายเอาขนธ ๕ เพราะฉะนนนพพานกเปนอตตา ซงก

๑. ไมมพทธพจน ไมมขอความ ไมมถอยคาทระบอยางนน๒. ขดตอคาอธบายของอรรถกถาทกลาวขางตนนน ซงชดอยแลวขอสรปปดทายอกหนอยวา คาอธบายพทธพจน “สพเพ ธมมา

อนตตา — ธรรมทงปวงเปนอนตตา” ทมขอความจากดขอบเขตของความหมายวา “แตในทนพงถอเอาเฉพาะธรรมในภม ๓ (=สงขาร/ขนธ ๕) เทานน” กด “คาวา ‘ธรรมทงปวง’ ในคาถานน ทรงประสงคเอาขนธ ๕ เทานน” กด เปนคาอธบายเฉพาะในกรณของพทธพจน “สพเพ ธมมา อนตตาต” ในคาถาทม “ยทา ป าย ปสสต” มาตอทายเทานน

แตพทธพจน “สพเพ ธมมา อนตตา” ในทอน ๆ ซงแสดงหลกทวไปโดยไมมขอความทเปนเงอนไขหรอจากดขอบเขตมาตอทายเลยนน อรรถกถาอธบายวา “ธรรมทงปวงเปนอนตตา หมายความวา ธรรมในภม ๔ ทงหมด เปนอนตตา” หรอไมกอธบายวา “ทวาธรรมทงปวงเปนอนตตานน พระพทธเจาตรสรวมทงนพพานดวย” เมอใหความหมายชดเจนเดดขาดอยางนแลว ทานกจบแคนน

ความหมายและเหตผลตางๆ ของอรรถกถาทงหลาย จงชดเจนและสอดคลองกนทงหมด ไมมความขดแยงสบสนหรอเคลอบคลมแตประการใด

ในหลกทวไปของไตรลกษณ๑ พระพทธเจาตรสมาตาม ๑ พงสงเกตวา “ไตรลกษณ” กด “สามญลกษณะ” กด เปนคาทใชในรนอรรถกถา สวนในพระไตรปฎก เรยกวา ธรรมนยาม (ธมมนยามตา)

กรณธรรมกาย๑๔๒

ลาดบวา สงขาร(=ขนธ ๕)ทงปวงไมเทยง สงขารทงปวงเปนทกข แตพอถงขอ ๓ ทรงเปลยนเปนวา ธรรมทงปวง เปนอนตตา

ถาสงขาร/ขนธ ๕ เทานนเปนอนตตา เมอพระองคตรสผาน ๒ ขอแรกมาตามลาดบอยแลววา สงขารทงปวงไมเทยง สงขารทงปวงเปนทกข กยอมตรสตอไปไดเลยวา สงขารทงปวงเปนอนตตา พระองคจะทรงเปลยนคาใหมทาไมใหยงยากลาบาก ทงแกพระองคเองและแกผฟง (และอรรถกถายงจะตองมาอธบายกลบใหลาบากอกวา ธรรมหมายเอาแคสงขาร/ขนธ ๕)

การทพระองคเปลยนมาตรสวา ธรรมทงปวงเปนอนตตากแสดงอยแลววา ขอท ๓ คอ “ธรรมทงปวงเปนอนตตา” มอะไรแตกตางออกไปจาก ๒ ขอตน และสงทแตกตางกคอ เปลยนจากสงขาร(สงขตธรรม/ขนธ ๕) มาเปน ธรรม(สงขตธรรม+อสงขตธรรม/นพพาน)

ฉะนน สงขาร(ขนธ ๕)ทงปวงไมเทยง สงขาร(ขนธ ๕)ทงปวงเปนทกข ธรรม(ขนธ ๕+นพพาน)ทงปวงเปนอนตตา จงมความหมายชดเจนและสอดคลองกนทกกรณแลว โดยสมบรณ

การใชตรรกะทผด เพอใหคดวานพพานเปนอตตานอกจากนน เอกสารของวดพระธรรมกาย ยงเขยนไววา

“และนพพานนเปนสงทอยพนจากกฎของไตรลกษณแนนอน เพราะมพทธพจนยนยนวา นพพานนนเปนนจจง คอเทยงแท ยงยน และเปนบรมสข . . . นพพาน ปรม สข แปลวาพระนพพานเปนสขอยางยง”

อนนเปนเรองธรรมดา ไมไดมอะไรพเศษ เพราะรบกน

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๑๔๓

อยแลวกบพทธพจนแสดงไตรลกษณ แตควรพดใหครบถวนวา นพพานพนจากไตรลกษณ ๒ ขอแรก คอ

ขอท ๑ สพเพ สงขารา อนจจา สงขารทงปวงไมเทยง, ในเมอนพพานพนจากความเปนสงขาร นพพานกเทยง เปนนจจง ขอนถก

ขอท ๒ สพเพ สงขารา ทกขา สงขารทงปวงเปนทกข, นพพานไมเปนสงขาร พนจากสงขาร เพราะฉะนนนพพานกเปนสข ขอนกมหลกฐานยนยนอยมากมาย ไมมปญหา

แตหลกฐานทจะบอกวา นพพานเปนอตตานน ไมม มแตธรรมทงปวงเปนอนตตา ซงรวมทงนพพานดวยอยแลว เพราะฉะนน ขอ ๓ น ถงอยางไรกเอานพพานเปนอตตาไมได

เอกสารของวดพระธรรมกาย ยงพยายามใชวธตรรกศาสตรมาสรปโดยอางพทธพจนวา “ยทนจจ ต ทกข, ย ทกข ตทนตตา” ทแปลวา“สงใดไมเทยง สงนนเปนทกข สงใดเปนทกข สงนนเปนอนตตา” แลวกบอกวา

“จงนาคดวา ถามองในเชงกลบกน ในเมอนพพานเทยง และเปนสข เรากจะสรปไดวา สงใดเทยง สงนนเปนสข สงใดเปนสข สงนนกนาจะเปนอตตา”คาวา “นาจะ” นนเปนคาททานวาเอาเอง ซงไมมทางเปนจรง

ทง ๒ ประการประการท ๑ มบาลระบไวแลววา นพพานเปนอนตตา และ

ไมมขอความใดระบวานพพานเปนอตตาประการท ๒ การใชตรรกะแบบนนไมถกตอง เหมอนกบคาพด

ในประโยคทวา

กรณธรรมกาย๑๔๔

“ชวตใด เคลอนไหวยายทเองได ชวตนนเปนสตว,ชวตทเปนสตวทงปวงตองตาย”แลวกจะมาสรปเอาวา“พชไมเปนชวตทเคลอนไหวยายทเองได กจงไมเปนสตวเพราะฉะนน พชกไมตองตาย”การสรปอยางนใชไมได เปนตรรกะทผดพลาดไรผล

เพราะวาชวตทเปนพชกตองตายเหมอนกน เฉพาะขอความทวาตองตายนครอบคลมหมด ไมเฉพาะชวตทเคลอนไหวยายทเองได ทเปนสตวเทานน

เชนเดยวกบคาวา “ธรรมทงปวง เปนอนตตา” กคลมไมเฉพาะสงทไมเทยงเปนทกขเทานน แตรวมทงสงทเทยงและเปนสขดวย

ในทสด ทวามาทงหมดกสอดคลองกลมกลนกน ลงในขอสรปแหงพทธพจนทวา

สพเพ สงขารา อนจจา = สงขาร (ขนธ ๕/สงขตธรรม)ทงปวง ไมเทยง

สพเพ สงขารา ทกขา = สงขาร (ขนธ ๕/สงขตธรรม)ทงปวง เปนทกข

สพเพ ธมมา อนตตา = ธรรม (ขนธ ๕ + อสงขตธรรม)ทงปวง เปนอนตตา

ชวต มความหมายกวางกวาสตว คลมไปถงพชดวย ฉนใดธรรม กมความหมายกวางกวาสงขาร(สงขตธรรม) คลมไปถง

วสงขาร (อสงขตธรรม) คอ นพพานดวย ฉนนน

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๑๔๕

การจบคาความทผดมาอางเปนหลกฐานเพอใหนพพานเปนอตตา

มพทธพจนอกแหงหนง ทบางทานชอบนาไปอางเพอยนยนวานพพานเปนอตตา คอ พทธพจนวา

ช า นพพานมตตโน (ข.อ. ๒๕/๗๗)

แปลวา: “พงรนพพานของตน”ทจรงในสตตนบาตกมพทธพจนคลายกนวา

สกเข นพพานมตตโน (ข.ส ๒๕/๔๒๒)

แปลวา: “พงศกษานพพานของตน”ทจรงพทธพจนนกชดเจนอยแลววา ไมใชนพพานเปนอตตา

แตมสงหนงททานใชคาวาอตตา/ตน มาเปนเจาของนพพานสงทวาเปนอตตา/ตวตนทเปนเจาของนพพาน คอ อตตโน

ตวน สาหรบในสตตนบาต ทานมคาอธบายไวในพระไตรปฎกนนเอง คอคมภรมหานทเทส ซงขยายความวา

“สกเข นพพานมตตโนต . . . นพพานมตตโนต อตตโน ราคสสนพพานาย โทสสส นพพานาย โมหสส นพพานาย...

แปลวา: “พทธพจนวา ‘พงศกษานพพานของตน’ มความหมายวา … นพพานของตน คอ (พงศกษา) เพอดบราคะเพอดบโทสะ เพอดบโมหะ ของตน” (ข.ม.๒๙/๘๑๖ เปนตน)

และอรรถกถา (ทงอรรถกถาสตตนบาต−สตต.อ ๒/๔๔๐ และอรรถกถามหานทเทส−นท.อ.๑/๒๗) ยงเอาไปไขความอกคลายๆ กนวา

“สกเข นพพานมตตโนต อตตโน ราคาทน นพพานมตถาย อธสลาทนสกเขยย”

กรณธรรมกาย๑๔๖

แปลวา: “พทธพจนวา ‘พงศกษานพพานของตน’ หมายความวา พงศกษาอธศลเปนตน เพอประโยชนในการดบกเลสทงหลาย มราคะเปนตน ของตน”เปนอนวา “นพพานของตน” กคอ ดบกเลสของตวเรานนเอง

(และตนหรอตวเราทเปนเจาของนพพาน กคอตวเราทเปนเจาของกเลสและเปนเจาของการดบกเลสนน) ไมเกยวกบเรองทนพพานจะเปนอตตาแตประการใดเลย

สวนพทธพจนในคมภรอทาน ทวา “พงรนพพานของตน” นน คาวา “ของตน” อรรถกถา (อ.อ.๒๐๑) อธบายวาไดแก มรรคญาณ และผลญาณ ซงกชดอยแลววา มรรค กตาม ผล กตาม ญาณ หรอปญญา กตาม นนเปน สงขตธรรม คอเปนสงขารอยในขนธ ๕ เพราะฉะนน คาวาตนในทน จงเปนอตตาโดยสมมตอยางทรกนอยแลว เพราะวาเมอ มรรคญาณ ผลญาณ เปนสงขาร อยในขนธ ๕ กเปนอนตตานนเองโดยปรมตถ

เรารกนดวา พระพทธศาสนาเปนศาสนาแหงการพงตน และ“พงตน” กคอ ผลกดนกระบวนการแหงเหตปจจย ทเรยกวา “ธรรม” ใหดาเนนไปสจดหมาย พดงายๆ วา ทาเหตปจจย หรอปฏบตธรรมนนๆ เอง ไมใชคอยโชคหรอรอใหใครบนดาลให เพราะฉะนน จงมคาสอนทใหรวา พงตน กคอพงธรรม

เอกสารของวดพระธรรมกาย กนาเอาพทธพจนเกยวกบการพงตนมาอางดวย เพอยนยนวามอตตา ดงบาลวา

อตตทปา วหรถ อตตสรณา อน สรณา, ธมมทปา ธมมสรณาอน สรณา. (ท.ม.๑๐/๙๓/๑๑๙)

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๑๔๗

แปลวา: “เธอทงหลายจงมตนเปนเกาะ จงมตนเปนทพงมใชมสงอนเปนทพง, จงมธรรมเปนเกาะ จงมธรรมเปนทพงมใชมสงอนเปนทพง”

ทจรง พทธพจนนเปนคาสอนภาคปฏบต ไมเกยวกบการทจะแสดงวาม “อตตา” แตอยางใดเลย ขอใหพจารณาเหตผลงายๆ วา

๑. เปนคาสอนใหพงตนเอง คอใหทาหรอใหปฏบตดวยตนเองตามภาษาอยางทเราเขาใจกนในชวตประจาวน (เหมอนอยางพทธ-ภาษตวา อตตา ห อตตโน นาโถ = ตนเปนทพงของตน ซงชาวบานไทยเขาใจกนด แตฝรงรนเกาบางคนเอาไปคดเลยเถดเปนวา พระพทธเจาสอนหลกอาตมน)

๒. ในพทธพจนน พระพทธเจากตรสไขความไวชดเจนแลว วาทวามตนเปนทพง กคอมธรรมเปนทพง หมายความวาพงตน กคอพงธรรม โดยปฏบตธรรมนนแหละ

๓. ยงกวานน พทธพจนนยงไมจบ ยงมตอไปอก (แตเอกสารของวดพระธรรมกายไมยกมาแสดงดวย) ซงทรงอธบายวา พงตน =พงธรรมนน พงโดยทาอยางไร ขอใหดพทธพจนนนตอไปวา

กถ จ อานนท ภกข อตตทโป วหรต อตตสรโณ อน สรโณ,ธมมทโป ธมมสรโณ อน สรโณ, อธานนท ภกข กาเย กายานปสส วหรต… เวทนาส … จตเต … ธมเมส … (ท.ม.๑๐/๙๓/๑๑๙)

แปลวา: “ดกอนอานนท อยางไรเลา ภกษจงจะชอวาอยอยางมตนเปนเกาะ มตนเปนทพง ไมมสงอนเปนทพง, จงจะมธรรมเปนเกาะ มธรรมเปนทพง ไมมอยางอนเปนทพง.ดกอนอานนท ภกษในธรรมวนยน เปนผตามเหนในกายวาเปนกาย … ในเวทนา … ในจต … ในธรรมทงหลาย …”

กรณธรรมกาย๑๔๘

จะเหนชดเจนวา พระพทธเจาเองทรงอธบายไวชดเจนแลววา ใหพงตน = พงธรรม = เอาธรรมมาปฏบต = ปฏบตตามหลกสตปฏฐาน ๔ = พงตนได = มธรรมเปนทพง ไมมอะไรเกยวของกบการมอตตา หรอการทนพพานจะเปนอตตา แตอยางใดเลย

ทจรง ในระหวางการปฏบต จะมคาสอนทกลาวถงตน/อตตาอยางนมากมาย กระจายทวไป

ตน หรออตตาในกระบวนการปฏบตน กคอคาพดตามภาษาสมมตในชวตประจาวนเทานนเอง

เมออธบาย ทานกจะบอกวา ตน/อตตา คอ ธรรม หรอทบางทเรยกวา ธรรมกาย (คอประมวลแหงธรรมหรอคณสมบตทงหลาย)

นอกจากทตรสวา พงตนโดยปฏบตสตปฏฐาน ๔ แลว ทานใหความหมายของตน/ธรรมนนอยางกวางๆ วา ไดแก โลกยโลกตตร-ธรรม บาง ไดแก โลกตตรธรรม บาง (เชนวา พงตน พงธรรม, ท.ม.

๑๐/๙๓/๑๑๙; ตน/อตตา = ธรรม = โลกยโลกตตรธรรม, ท.อ. ๓/๓๐; ตน/อตตา = ธรรม = โลกตตรธรรม ๙, ส.อ. ๓/๒๗๗; ตน/อตตา = ธรรมกาย ซงอยางสงคอโลกตตรธรรม ๙, จรยา.อ.๓๒๔) แลวแตขนตอนของการปฏบต

ทงน เปนการบอกใหรวา ตน/อตตาน เปนคาเรยกขานตามสมมตของภาษา และเปนคาทใชในกระบวนการปฏบต หมายถงธรรมทเปนขอปฏบตตางๆ ตลอดจนคณสมบตทเปนผลของการปฏบต (คอธรรมตางๆ ในระดบสงขาร/สงขตธรรม/ขนธ ๕ ทขางตนไดบอกแลววาโดยปรมตถเปนอนตตา)

แตไมมการใช “ตน/อตตา” นในฐานะเปนจดหมายทจะไปเขาถง เชน ไมมคาวาบรรลอตตา หรอเขาถง/เขารวมกบอตตา/อาตมน อยางลทธทถออตตา พดงายๆ วา นพพานไมเปนอตตา

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๑๔๙

เมอจานนดวยหลกฐาน กหาทางทาใหสบสนปญหาทงหมดนเกดขนมาจากการพยายามทาใหสบสน

โดยวธตางๆ เชน เอาหลกฐานกบความคดเหนของบคคลมาปะปนกนเปนตน ทกคนจะตองทนและแยกแยะใหถก การทจะวนจฉยไดแนชดจะตองไมออกนอกประเดน

ขอยกขอความในหนงสอ “นพพาน—อนตตา” (หนา ๑๐-๑๑) มากลาวซาอก

“ประเดนทพจารณาในทน คอ พระไตรปฎกและอรรถกถาวาอยางไร ไมไดพดถงความเหนของบคคล จงเปนเรองงายๆ เพยงเอาคาพดของคมภรมาแสดงใหเหนแทๆ ลวนๆ

เมอแสดงหลกฐาน ถอยคาของคมภรเสรจแลว ตนเองมความเหนอยางไรกแสดงออกไป ไมเอาไปปะปนกบถอยคาของคมภร ผอานจงจะไมสบสนและไมเขาใจผด

ตองการรอยางเดยววา คมภรพดวาอยางไร กเอาถอยคาของคมภรมาแสดงจาเพาะ แท ๆ ลวน ๆ ไมเอาถอยคาและความคดเหนของตนเขาไปปะปน

ตอจากนนตนมความเหนอยางไร ในเรองนน หรอไดเหนผลจากการปฏบตของตน หรอของสานกของตนอยางไร กบอกแจงหรอแสดงไปตามนน (ผอนไมจาเปนตองยอมรบและเหนดวย)

ถอยคาหรอมตของคมภรนนๆ ตนเหนดวยหรอไมเหนดวย กมสทธวพากษวจารณไปตามตรง

คมภรนนๆ ตนจะเชอหรอไม หรอจะวาเชอถอไดหรอไม กเปนอกประเดนหนง แตไมวาตนจะเชอหรอไม ขอความในคมภรกเปนอยอยางนน”

นอกจากนเอกสารของวดพระธรรมกายยงพดเฉไฉออกไปอกวา

“นอกจากนยงมความจาเปนตองศกษาใหเขาใจสภาพสงคมอนเดยในครงพทธกาล วาผคนมความคดความอาน ความเชออยางไร นกวชาการทางพระพทธศาสนาจงตองศกษาใหเขาใจคาสอนของ พระเวท อปนษท เชน และลทธความเชออนๆ ของอนเดยทมอทธพลในยคนน ๆ

กรณธรรมกาย๑๕๐

รวมทงศกษาประวตศาสตร และววฒนาการของการเผยแผพระพทธศาสนา การแตกนกาย ปฏสมพนธระหวางพระพทธศาสนานกายตางๆ และระหวางพทธกบลทธศาสนาอน การศกษาใหเขาใจภมหลงทางสงคม เศรษฐกจ การเมอง ความเชอในยคนนๆ นเอง จะทาใหเราตความเขาใจความหมายของคาสอนในพระพทธศาสนาของเราเองไดถกตองลกซงชดเจนขน”

ขอความนเปนคากลาวผดทและสรปผดเปา เพราะกรณนเปนเรองของหลกการทมหลกฐานแนนอนอยแลว ซงระบไวชดเจนมาแตดงเดมในพระไตรปฎก ไมใชเปนเรองของการตความ และไมใชเรองความเหน สงทตองทาคอการกลาวใหตรงไปตรงมาตามขอความทมมาในคมภร ทานวาอยางใดกยกมากลาวอยางนน

ขอสาคญอยทวา เมอเราไดหลกฐานของพระไตรปฎกแนชดแลว การศกษาสงคมอนเดย พรอมทงประวตศาสตรและววฒนาการทางความคด จงจะเกดประโยชนทแทจรง คอจะชวยใหเรามองอะไรๆ ชดเจนขน เชน เขาใจขนมาวาสงคมอนเดยเปนอยางไร ศาสนาพราหมณมอทธพลอยางไร และประชาชนถกครอบงาทาใหเกดปญหาอยางไร พระพทธเจาจงไดตรสแสดงหลกการนขน

แตตรงขาม ถาจบหลกการของพระพทธศาสนาไมชด แลวไปศกษาผดๆ มา ตนเองกจะเกดความลมหลงไขวเขว แทนทจะเขาใจสงคมอนเดย และเขาใจพระพทธศาสนา กกลายเปนการสรางความสบสนยงขน

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๑๕๑

เมอหลกฐานกไมม ตความกไมไดกหนไปอางผลจากการปฏบต

เมอไมมแหลงทมาจากคมภรทจะอาง ซงระบวานพพานเปนอตตา ทางสานกธรรมกาย นอกจากจะใชวธตความหรอแปลผดพลาด ตลอดจนอางคาสอนของลทธนกายอน และคาถกเถยงของนกวชาการแลว อกอยางหนง คอการอางวาตนไดเหนอยางนนจากการปฏบต

การอางผลจากการปฏบตนน เปนเรองทพดไดงาย แตเสยงตอความผดพลาดมากทสด เพราะ

ก) สงทอางวาเหนในการปฏบตนนจานวนมาก หรอสวนมาก เปนเพยงนมต คอภาพทจตสรางหรอปรงแตงขน หรอแมแตเปนภาพหลอน

ข) แมแตผทปฏบตไปถงขนสง หรอสงมาก ซงเหนผลจากการปฏบตทเปนจรง กยงมไมนอยทผดพลาด คอผลทเหนนนเปนของจรงในระดบหนง แตตวผปฏบตเขาใจผดวาเปนผลของการปฏบตอกระดบหนง เชนไดฌาน เหนภาวะจตในฌานนนแลว เขาใจวาเปนนพพาน ความเขาใจผดอยางนเปนโทษมาก เพราะทาใหทานผนนหยดจบอยแคนน ยากจะรตวขนมา และเมอไมรตวกเทากบตดโอกาสของตนทจะกาวตอขนไป

ทวาน รวมถงการเขาใจผด เอาผลการปฏบตนอกพระพทธศาสนามาเปนผลอยางใดอยางหนงในพระพทธศาสนา

นเปนเพยงตวอยางของความเสยงอนตรายในการอางหรอแมแตมองตวเองวาเหนผลการปฏบต ดงนนในพทธกาลจงระวงมาก

กรณธรรมกาย๑๕๒

ผปฏบตจะไมเทยวอางงายๆ และใหการอางไดรบการวนจฉยจากองคพระพทธเจา

เนองดวยการอางผลจากการปฏบต เสยงตอความผดพลาดมากอยางน เมอมใครอางผลจากการปฏบต โดยเฉพาะอางวาเหนนพพาน จงควรมขอพจารณา และวธทจะตรวจสอบ อยางนอยตอไปน

๑. ผทไดยนคาอางเชนนน มสทธตงขอสงสยไวกอนวา การเหนในการปฏบตททานผนนอาง ไมวาจะเหนนพพานหรอเหนอะไรกตาม อาจจะเปนเพยงการเหนนมต หรอแมแตภาพหลอน หรอเหมอนการอางของคนทบอกหวย วาเหนเลขลอตเตอรจากการปฏบต

๒. ขนตอไป จะตองตรวจสอบการปฏบตดวยหลกการซงเปนเกณฑตดสนวา เปนการปฏบตทถกตองหรอไม ตรงกบขนตอนของธรรมปฏบตจรงหรอไม เพราะวา ถาเปนการปฏบตทผดหลกการ ผลทไดเหนนนกไมถกตอง

ในสมยพทธกาล ผลการปฏบตนนจะตองไดรบการตรวจสอบจากพระพทธเจา เมอพระพทธเจาปรนพพานไปแลว กตองตรวจสอบดวยคาสอนของพระองค คอหลกการทบนทกไวในพระไตรปฎก

สาหรบพระพทธศาสนาเถรวาท ถาการปฏบตนนไมเปนไปตามหลกการ ซงปรากฏในพระไตรปฎก การปฏบตนนกเปนเรองของการปฏบตไปตามทศนะสวนตวของบคคลนน หรอไมกเปนเพยงเรองของสานกนน หรอมคาเทากบการปฏบตของฤาษโยค เปนตน

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๑๕๓

นอกพระพทธศาสนา เปนแตเพยงอาศยรปแบบในพระพทธศาสนาเทานน

เนองจากผลการปฏบตนนกลาวอางกนงายๆ และเมอไมมการตรวจสอบ กเสยงอนตราย ดงนน ในหลายกรณ ผทไดฟงคาอางทงหลาย จงไมไดคดอะไรอน นอกจากดใจทเราไมไดไปรวมปฏบตอยางนนดวย

ทงๆ ทตนอาศยรปแบบทกาหนดไวในพระไตรปฎก แตเวลาปฏบตกลบปฏบตไปตามความคดเหนของตนเอง ถาไมปฏบตตามคาสอนของพระพทธเจา แลวจะเปนการปฏบตทเรยกวาพทธศาสนาไดอยางไร

๓. เปนการเสยงตอการอวดอตรมนสสธรรม อยางทกลาวแลววา ในสมยพทธกาลนน เมอจะตรวจสอบวาตนเองไดบรรลธรรม ไดเหนนพพานหรอไม เปนตน กตองไปใหพระพทธเจาตรสรบรองดงทเรยกวาพยากรณ ถาภกษรปใดกลาวขนกบภกษรปอน แทนทจะนาไปกลาวขอรบพยากรณจากพระพทธเจา อาจจะถกตงขอสงสยไวกอนวาอวดอตรมนสสธรรม

ในเรองนจะเหนไดวา แมแตพระสารบตรอครสาวกเคยพดอะไรบางอยาง ภกษบางรปกยงตงขอกลาวหาวาทานอวดอตรมนสส-ธรรม ซงตองรบคาวนจฉยจากพระพทธเจา (ดเรองใน ส.น.๑๖/๑๐๔/๕๙)

เมอพระพทธเจาปรนพพานแลว การทจะตดสนกคอ ตดสนดวยหลกการทพระองคทรงวางไว ซงมอยแลวในพระไตรปฎก ถาจะตรวจสอบวาเหนนพพานหรอไม กตองพสจนตวเอง อยางทพระพทธเจาตรสวา

กรณธรรมกาย๑๕๔

“ภกษเหนรปดวยตา . . . ไดยนเสยงดวยห . . . ฯลฯยอมรชดในตวของตวเองวา ภายในใจของเรามโลภะ มโทสะมโมหะหรอไม” (ส.สฬ. ๑๘/๒๔๐/๑๗๓)

การตรวจสอบตนเองอยางน จงจะทาใหรไดวาบรรลธรรมถงขนเหนนพพานหรอไม และพระพทธเจาทรงมงใหแตละคนสารวจตรวจสอบในตนเอง ไมใชใหไปอวดอางแกผอน

ถาเหนโนนเหนน แลวมาอวดอางแกผอน บอกวาไดมรรค ไดผล เหนนพพาน กควรจะตองถกขอใหมองดในตวของผอวดอางนนเองวาใจยงม โลภะ โทสะ โมหะ หรอไม พรอมกบการทจะตองถกตรวจสอบวาอาจจะเปนการอวดอตรมนสสธรรม

ถาบอกวาเหนนพพานเปนรปเปนรางอยางนนอยางน อยทนนทน กบอกไดทนทวานนไมใชการเหนนพพาน แตเปนการหลงเอานมตอะไรสกอยางเปนนพพาน ซงตรงขามกบนพพาน ทเปนภาวะแหงความหลดพนเปนอสระ

เวลานไปกนไกลถงกบมการพดวา ทานผนนผน พระภกษรปนนรปน เปนนกปฏบตหรอไม โดยจะดวาไปนงสมาธหรอเปลา ไปเขาปา ไปนงวปสสนาหรอเปลา อะไรทานองน คอไปตดอยทรปแบบ

จรงอย รปแบบเหลานกชวยเปนเครองประกอบในการพจารณาขนตน แตถาเปนวธของพระพทธเจาแทๆ ไมใชอยทตรงน การดวาทานผใดเปนผปฏบตหรอไม กดทพฤตกรรมของทานวาเปนไปตามศลหรอไม แลวกดความเปนอย การดาเนนชวต การแสดงออกและอาการความเปนไปทงหลายทแสดงวา มโลภะ

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๑๕๕

โทสะ โมหะนอยหรอมากเพยงใด อนนคอการดการปฏบตทแทจรง ซงเปนเนอแทตามหลกการของพระพทธเจา

เพราะไมเหนแกพระธรรมวนยจงตองหาทางดนรนเพอหนใหพนสจจะ

ระยะหลงน ทางวดพระธรรมกายไดเผยแพรขอเขยนคากลาวชอ “เถรบญญต” ทวาเปนของสมเดจพระสงฆราชพระองคหนง “เถรบญญต” นน แสดงความไมเหนดวยกบเรองนพพานเปนอนตตา และเหนวานพพานเปนอตตา และไดทราบวาหลงจากนนกยงไดเผยแพรทศนะของพระเถระ และพระมหาเถระรปอนๆ อก ทกลาวในเชงวานพพานเปนอตตา

ขอเขยนคากลาวทงหมดนน ทาใหไดขอพจารณาสาหรบทาความเขาใจใหชดเจนวาจะนาเกณฑวนจฉยธรรมวนยททานแสดงไวขางตนมาใชปฏบตไดอยางไร

เบองแรกทสด ขอเขยนคากลาวของพระเถระและพระมหาเถระเหลาน เปนตวอยางของสงทเรยกวาทศนะหรอความคดเหนตางๆ

การนาเกณฑวนจฉยธรรมวนยมาตรวจสอบทศนะหรอความคดเหนตางๆ เหลานน ในทนจะพดไว ๒ ขนตอน คอ

ขนท ๑ ดวาทศนะเหลาน อยในฐานะอยางไร และจะยอมรบไดหรอไม

ขนท ๒ ถาทศนะนนๆ ไมถกตอง จะกอผลเสยหายตอพระธรรมวนย และเปนความผดหรอไมเพยงใด

สาหรบขนท ๑ จะเหนวา ทศนะหรอความคดเหน ตลอดจน

กรณธรรมกาย๑๕๖

คาอธบายบรรยายเกยวกบเรองนพพานเปนอตตาหรอไม น แมแตของทานผทเรยกวาเปนผรหรอเปนปราชญ ยงมอกมากมาย เมอทางวดพระธรรมกายยกทศนะทเหนวานพพานเปนอตตามาอาง ผอนกอาจจะยกทศนะของผ รทานอนท เหนวานพพานเปนอนตตาขนมาอาง เชน ยกขอเขยนคากลาวของสมเดจพระสงฆราชพระองคอนขนมาคดคานมตขององคกอน แลวกจะอางกนไปอางกนมา ไมมทสนสด

ในการวนจฉยวา อะไรเปนธรรม อะไรเปนวนยอยางน ทานมหลกเกณฑวนจฉย ซงเปนเครองรกษาพระศาสนาตลอดมา เปนเครองตดสน ดงไดยกมาแสดงขางตนแลว (หนา ๓๖-๓๗) คอมหาปเทส ๔ ทง ๓ ชด

สาหรบกรณอยางน กใชชดท ๓ อนไดแก๑. สตตะ คอ พระไตรปฎก๒. สตตานโลม คอ มหาปเทส (ยอมรบอรรถกถาดวย)๓. อาจรยวาท คอ อรรถกถา (พวงฎกา อนฎกา)๔. อตตโนมต คอ มต ทศนะ ความเหนของทานผร เปนตนขอ ๑. ตดสน ขอ ๒ - ๓ - ๔ขอ ๒. ตดสน ขอ ๓ - ๔ขอ ๓. ตดสน ขอ ๔ทศนะ ความเหน คาอธบายของพระเถระ และพระมหาเถระ

ทงหลายเปนตน จดเปนอตตโนมต (ทานไมยอมรบเปนอาจรยวาท เพราะอาจรยวาทนนจบเอาขนเปนอาจรยวงส)

ในการวนจฉยเรองนพพานเปนอตตาหรออนตตา เมอมสตตะ

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๑๕๗

จนถงอาจรยวาทอยแลว กนามาตดสนทเดยว ไมวาจะมทศนะของพระเถระ พระมหาเถระ เปนตน กรอยกพนอยาง กจบทเดยว และไมมประโยชนทจะยกมาอางตอไป

มต ทศนะ ความเหน คาอธบายของพระเถระ พระมหาเถระ ครอาจารยนน มไวสาหรบเปนเครองชวย หรอเปนเครองรวมในการศกษาพระธรรมวนยแกเรา แตจะนามาใชเปนเกณฑวนจฉยพระธรรมวนยไมได มแตตองเอาธรรมวนยมาวนจฉยครอาจารย

พระพทธศาสนา คอศาสนาของพระพทธเจาจงตองหาคาสอนของพระองคมาเปนมาตรฐานใหได

พระพทธศาสนา เปนศาสนาของพระพทธเจา และพทธ-ศาสนกชนทกคนกนบถอพระพทธเจา ซงทรงเปนแหลงตนเดมของคาสอน และเปนศนยรวมของพทธบรษท

จะเปนครอาจารย หรอพระเถระ พระมหาเถระองคใดกตาม ถาใครมาอางวารอยางนน เหนอยางนน ตามทศนะ หรอจากผลการปฏบต เรากฟงไว ถาเหนวาเขาหลกด กเอามาใชชวยการศกษาของเรา แตจะเอามาตดสนพระพทธศาสนาไมได เพราะจะตองอญเชญหลกของพระพทธเจามาวนจฉย

ขอใหสงเกตธรรมเนยมแตเดมครงพทธกาล เมอใครพบนกบวชทนาเลอมใส แลวอยากรธรรม และเขาไปหา เขาไมถามวา ทานสอนวาอยางไร แตเขาถามวา “ทานบวชอทศใคร ใครเปนศาสดาของทาน ศาสดาของทานมหลกการหรอสอนวาอยางไร” (เชน วนย.๔/๖๔/๗๓)

กรณธรรมกาย๑๕๘

ขอใหดเรองพระสารบตรกบพระอสสชเปนตวอยาง พระสาร-บตรเมอครงยงเปนปรพาชก เหนพระอสสชแลวเลอมใส เขาไปหาและไดถามอยางขางตน พระอสสชทงทเปนพระอรหนตแลว ทานกไมอางหรอเอาตวทานเองเปนหลก แตทานตอบแกพระสารบตร ซงยงเปนปรพาชกอยวา พระพทธเจาตรสสอนวาดงน ๆ

แมแตพระภกษผมความรนอย เมอถกถามในหลกธรรมสาคญๆ อยางเรองนพพาน แมตนเองจะยงไมร ยงไมเขาใจ ยงไมบรรล กตอบไดตามวธปฏบตเดยวกนน คอตอบวา ขาพเจาเองกยงไมรเขาใจเพยงพอ แต

๑. มหลกการทพระพทธเจาตรสสอนไวดงนๆ หรอพระไตรปฎกและคมภรนนๆ แสดงไวดงนๆ และ

๒. ตามทขาพเจารเขาใจ ขาพเจามทศนะหรอความคดเหนวาดงน

แมบรรลธรรมสงสด เปนพระอรหนตแลว หมดกจทตองทา(ในการทจะฝกฝนพฒนาตน)แลว พระสาวกยคเดมกยงหนมาใชเวลาเลาเรยนปรยต๑ คอคาสงสอนของพระพทธเจา เพอชวยดารงพระศาสนาและทาประโยชนแกผอนตอไป ดงททานเรยกวา ภณฑาคารกปรยต

แมเพยงในการปฏบตขนตนๆ เมอปฏบตไปไดพบประสบ-การณบางอยางทางจต แลวเอาถอยคาศพทธรรมทตนไมไดศกษาความหมายตามบญญตใหชด หยบผดศพทผดคามาเรยก ๑ ปรยต นน ตามความหมายทแทจรง ไมใชเปนเพยงการเลาเรยนทวๆ ไป แตหมายถงพทธพจนทจะพงเลาเรยน

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๑๕๙

ประสบการณของตน กอาจทาใหเกดความสบสน เปนโทษแกผอนทกาลงศกษา ฉะนนทานจงใหไมประมาทในการศกษา เรมตงแตความมนคงถองแทในปรยต

เพราะฉะนน จงควรสงคายนาแมแตแนวปฏบตทวไปในดานหลกธรรมวา เมอพทธศาสนกชนสนทนากบพระภกษ พงถามเกยวกบสงทตนสงสยวา พระพทธเจาสอนวาอยางไร และพระภกษเมอจะตอบคาถาม กควรยกคาตรสของพระพทธเจาขนมาแสดงกอน แลวจงกลาวคาอธบาย และแสดงทศนะของตน โดยแยกใหชดวาสวนใดเปนหลกคาสอน สวนใดเปนความคดเหนหรอทศนะหรอประสบการณของตน

ชาวพทธจะตองยากบตวเองวา พระพทธศาสนาคอศาสนาของพระพทธเจา ไมใชศาสนาของพระเถระ มหาเถระ หรอบคคลผใด เราจะฟงคาสอนของพระพทธเจา เราจะแสดงหลกทพระพทธเจาสอน และเราจะเอาหลกททรงสงสอนนนเปนมาตรฐาน หรอเปนเกณฑวนจฉย ถาหาคาสอนของพระพทธเจามาเปนมาตรฐานไมได กตองยอมรบความจรงวาพระพทธศาสนาไดหมดไปแลว

ถาพทธบรษทยงปฏบตตามหลกทวามาน กจะดารงพระ-พทธศาสนาไวได พรอมทงพทธบรษททงหมดกจะมความเปนอนหนงอนเดยวกน

กรณธรรมกาย๑๖๐

จะรกษาพระพทธศาสนาไดพทธบรษทตองมคณสมบตทนาไววางใจ

ธรรมเนยมในการแสดงธรรมทมมาแตโบราณ กแสดงวาคนสมยกอนไดเอาใจใสใหความสาคญแกหลกคาสอนในพระไตรปฎกตลอดมา เชน เวลาเทศน กจะตองตงบาลนกเขปบทขนกอน คอ ยกคาถาพทธภาษต หรอพทธพจนขนมาตงเปนกระทแลววสชนาไป กบทงในระหวางอธบาย กมการยกพทธพจนอนขนมาอางตามโอกาส

แนวปฏบตน ไดสบตอมาในหลกสตรนกธรรมและธรรมศกษาของคณะสงฆไทย คอ ในวชาเรยงความแกกระทธรรม

ทวาน มใชหมายความวาจะตองถอตามรปแบบเกาอยางนน แตเปนการเตอนกนวา รปแบบวธ อาจเปลยนแปลงไปใหไดผลสมกาลสมย แตในแงสาระกคอ ใหเปนการอธบายธรรม ตลอดจนแสดงทศนะอยางองหลก หรออยางมหลกฐาน

ทวาน มใชเปนการตดคมภร แตเปนการซอตรงตอพระพทธเจา หรอเคารพองคพระศาสดา เมอเราจะแสดงคาสอนทเรยกวา พระพทธศาสนา กตองพยายามสอพทธธรรมออกไปใหได ไมใชอางชอพระพทธศาสนา แตคาทพดไปกลายเปนเพยงความรความเขาใจความคดเหนหรอประสบการณสวนตว

การตดคมภรนนเปนสดโตงอกทางหนง ตรงขามกบการสอนอยางเลอนลอย เราไมควรไปหาสดโตง ๒ อยางนน แตควรดาเนนตามทางสายกลาง ซงเปนการปฏบตทถกตอง คอการสอนอยางมหลก มทไปทมา ทอางองได

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๑๖๑

การปฏบตอยางน นอกจากเปนการชวยกนดารงรกษาพระพทธศาสนาแลว กเปนการทาใหมเอกภาพในวงพทธบรษทดวย นอกจากนนกจะเปนเครองชวยเรงเรากระตนเตอน หรอเปนเงอนไขใหพระสงฆตองเอาใจใสศกษาพทธพจนในพระไตรปฎก

ประโยชนพเศษอกอยางหนงทจะพลอยไดไปดวย กคอ พทธบรษทจะมความสามารถปกปองพระธรรมวนย ปดชองทางแหงปรปวาท (คาจวงจาบพระธรรมวนย) และรกษาพระพทธศาสนาทแทไวได

มฉะนน เวลามคาสอนแปลกปลอมเกดขน พทธบรษทเอง กสบสน ถกคากลาวอางพทธพจน หรออางพระไตรปฎกแบบบดเบอน หรอปลอมปน กเสยกระบวน ถาไมพลอยเขวไป กตงรบไมทน

ตวอยางขณะน กคอ กรณสานกธรรมกาย ซงตองขออภยอกทจะพดวา ไดเผยแพรคาสอนแปลกปลอมดวยวธการทกรปแบบ เชน

– ยกเอาคาบาลในพระไตรปฎก และในอรรถกถาเปนตน ขนมาใช แตใสความหมายใหมตามลทธของตนเองเขาไปแทน

– อางพระไตรปฎก และอรรถกถาเปนตน อยางสบสนปนเปกบลทธของตนบาง แปลยกเยองใหเขากบหรอสนบสนนลทธของตนบาง

– เมอตดตนดานหลกฐานในพระไตรปฎก กเฉออกไป• วาพระไตรปฎกบาลบนทกไวตกๆ หลนๆ เชอถอหรอใชเปนมาตรฐานไมได

• วาจะตองนาเอาพระไตรปฎกจน เปนตน มารวมวนจฉย• วาพระไตรปฎกเปนเพยงความคดเหน จะตองฟงคาวนจฉยของนกวชาการ

กรณธรรมกาย๑๖๒

– เอาหลกฐาน การตความ และความคดเหนของบคคลมาทาใหสบสนกน

– อางวาเปนเรองทปถชนไมอาจรเขาใจได แตตนไดรไดมองเหนผลจากการปฏบต

– ยกเอาทศนะหรอมตของพระเถระ มหาเถระ หรอพระอาจารยท เ รยกวา เปนนกปฏบต ทพ อจะเขาแนวของตนไดมาสนบสนนลทธของตน

ถาพทธบรษทรจกพระไตรปฎกบาล และมนในหลกการของพระธรรมวนย ทจารกไวในพระไตรปฎกบาลนน แมมใครมาอางหรอชกจงอยางไร กไมหวนไหว ไมไขวเขว และสามารถชวยกนระงบปญหาได

ถาจะเปนพทธบรษททด ตามมาตรฐานของพระพทธเจา ถงขนเปนทนาไววางใจทจะเปนศาสนทายาท รบมอบพระพทธศาสนาจากพระบรมศาสดามาสบทอดรกษาไวได จะตองมคณสมบต ตามทพระพทธเจาตรสแสดงไววา พระองคจะปรนพพาน ตอเมอพทธบรษททง ๔ ไมวาจะเปนภกษกตาม ภกษณกตาม อบาสกกตาม อบาสกากตาม มคณสมบต ๓ ประการตอไปน (ท.ม.๑๐/๑๐๒/๑๓๒)

๑. ดานตนเองก) รเขาใจหลกธรรมคาสอนของพระพทธเจาข) ปฏบตไดถกตองตามหลกธรรมคาสอนนน

๒. ดานความสมพนธกบผอน ทงมความรความสามารถ และมนาใจเมตตา ทจะเผอแผใหความรธรรมแกผอนได

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๑๖๓

๓. ดานหลกการ สามารถชแจงแกไขปรปวาท คอ คากลาวราย หรอความเขาใจคลาดเคลอนจากพระพทธศาสนา

ความซอตรงตอหลกพระศาสนา และมเมตตาตอประชาชนคอหวใจของการรกษาระบบไตรสกขาไวใหแกประชาสงคม

หลกเกณฑแหงมหาปเทสทกลาวขางตน มความจาเปนและยตธรรม เพราะพระพทธศาสนาไมมการบงคบศรทธา แตใหเสรภาพแกทกคนอยางเปดกวางทสด จงตองมหลกเกณฑเปนมาตรฐาน เหมอนอยางในสงคมประชาธปไตย ซงตองอยดวยกฎหมายหรอกตกา

ดวยวธน พระพทธศาสนาตวจรงทเปนหลกการจงอยมาได ทามกลางประชาชนทมความรความเขาใจในพระศาสนาตางๆ กน มากบางนอยบาง และมความคดเหนหลากหลาย โดยทสถาบนพระพทธศาสนาอยกบเขาดวยเมตตา ไมไปบงคบเขาใหตองเชอและทาตาม

เมอมองสงคมพทธเถรวาทในวงกวาง กเปนคลายอยางทฝรงเปนตนบางพวกมามองวา เมองไทยเหมอนมพระพทธศาสนา ๒ แบบ คอ พทธศาสนาตวแทตวจรง กบพทธศาสนาแบบชาวบาน

แตนอกเหนอจากทวาน ยงมอกอยางหนงทเขาอาจจะมองไมถง คอสะพานเชอมระหวางพระพทธศาสนา ๒ แบบนน

ทวานหมายความวา ในขณะทพระพทธศาสนาแบบตวแทดารงรกษาหลกการแหงนพพานทเปนสภาวธรรมอสงขตะไว ประชาชนอาจจะเชอถอเพยนออกไปไกล จนแมแตมองพระ

กรณธรรมกาย๑๖๔

นพพานเปนอมตมหานคร ดงคาประพนธเชงกวในภาษาบาลและวรรณคดเกาๆ ของไทย ทงสองอยางกอยคกนมาได โดยไมอดอดขดแยง เพยงแตคอยระวงโดยไมประมาท ไมใหถลาไปไกล

แตขอสาคญ ระหวาง ๒ แบบนน ทวามสะพานเชอม กคอ พระพทธศาสนาแบบตวแทกจะคอยหาโอกาสแนะนาสงสอนหลกการทแทจรงอยเสมอ แลวในหมประชาชนมากมายทแตกตางหลากหลายเหลานน บางคนบางสวนกจะทยอยกาวขนมาสพระพทธศาสนาแบบตวแทตวจรงนน โดยนยนการพฒนาคน และพฒนาสงคมกเกดขน

ปจจยสาคญทรกษาระบบนไว กคอ การดารงรกษาหลกการทแทจรงไวอยางมนคงดานหนง และเสรภาพทางปญญาของประชาชนในบรรยากาศแหงเมตตาอกดานหนง พรอมกบตวประสานกคอการทพระสงฆปฏบตศาสนกจนาธรรมวนยทไดเลาเรยนศกษาปฏบตมาเผยแผสงสอนประชาชนโดยไมประมาท

ปญหาสาคญทเกดขน ซงจะมาทาลายระบบทวามานเสย กคอ การฉวยโอกาสหาผลประโยชนจากศรทธาของประชาชนชาวบาน พรอมกบทาลายตวหลกการทแทของพระพทธศาสนา ซงจะทาใหสะพานเชอมระหวางพระพทธศาสนา ๒ แบบนน พงทลายขาดไปดวย เหลอไวแตความสบสน พรอมกบความสญสนของพระพทธศาสนา และความเสอมสลายแหงประโยชนสขของประชาชน

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๑๖๕

มทศนะสวนตวไดไมเสยหายแตอยาเลยไปถงขนจาบจวงธรรมวนย

ยอนกลบมาสเรองการตรวจสอบทศนะของพระเถระมหาเถระ ครอาจารยทงหลาย ดวยเกณฑวนจฉยธรรมวนยอกครงหนง

สาหรบขนตอนแรกทพจารณาวาทศนะเหลานนจะเปนทยอมรบไดหรอไมนน ไดพดไปแลว คราวนกมาถงขนตอนท ๒ ทดวา ถาทศนะนนไมถกตอง จะเสยหายหรอเปนความผดหรอไมเพยงใด

ในขนตอนน ความชดเจนในการพจารณาปญหาอยางหนง กคอ การแยกแยะขนตอนหนกเบาของการกระทา วาแคไหนจะกระทบกระเทอน หรอถงกบทาลายพระธรรมวนย อยางนอยจะเหนไดวา สามารถแยกเปน ๓ ขน

๑) ขนทศนะสวนตว ทานผนนยงไมรไมเขาใจ หรอไมเชอ และอาจจะแสดงทศนะออกมา ถงทานจะบนวาพรรณนาตางๆ มากมายวาไมยอมรบ ไมพอใจ หรอนอยใจตอคาสงสอนในพระธรรมวนย กเปนความเหนสวนตวของทาน ยงไมเอาความเหนสวนตวนนไปสอนวาเปนหลกการของพระพทธศาสนา หรอเอาไปสบสนกบหลกฐาน จงยงเปนเรองของการทจะชแจงถกเถยง ทาความเขาใจ แกไขปรบทศนะ หรอดาเนนการอยางใดอยางหนง ในกระบวนการของการศกษา สวนหลกการกลางและหลกฐานตางๆ กยงคงอยใหผอนมโอกาสรและศกษากนตอไป

กรณธรรมกาย๑๖๖

๒) ขนปฏเสธพระศาสดา หรอปฏเสธพระธรรมวนย เชน กลาววาพระไตรปฎกเปนหลกฐานทเชอถอไมได หรอพยายามทาใหผคนเขาใจสบสนวา พระไตรปฎกบนทกไวตกๆ หลนๆ เอาเปนมาตรฐานไมได เพราะฉะนนหลกการทมอยในคมภรจงเชอถอไมได (ขนนคอทกลาววา ถาผปฏเสธเปนพระภกษ กคอปฏเสธความเปนพระภกษของตน เพราะเปนการปฏเสธพทธบญญตทกาหนดการบวชและศล ๒๒๗ ทตนรกษา)

๓) ขนปลอมปนพระธรรมวนย คอกลาวใหผดพลาดคลาดเคลอนไป เชน เมอพระไตรปฎกสอนวาอยางน กลบบอกวาพระไตรปฎกไมไดสอนอยางน แตสอนอยางนน หรอนาเอาคาสอนและบญญตภายนอก แมแตของพทธศาสนานกายอนๆ เขามาแทรกแซงปะปนในพระธรรมวนยหรอในพระไตรปฎก ทาหลกการและหลกฐานใหสบสน

ขนท ๒ และ ๓ น เรยกวา เปนการจาบจวงพระธรรมวนยสาหรบขนท ๒) นน เมอปฏเสธพระไตรปฎกแลว กอาจจะ

พยายามนาเอาทศนะของตน หรอของครอาจารยของตน ขนมาวางเปนหลกการใหยดถอแทน ซงนอกจากปฏเสธพระศาสดาแลว กเปนการยกตวหรอยกอาจารยของตนขนเหมอนเปนศาสดาแทน

จะเหนวา พระเถระ และพระมหาเถระทงหลาย ทแสดงมต ทศนะ ความเหนตางๆ กนไปนน กอยเพยงในขนท ๑ ทานไมไดกาวลวงมาถงขนท ๒ และ ๓ เมอพทธศาสนกชนรหลกเกณฑ

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๑๖๗

วนจฉยในพระศาสนา กรบฟงดวยความเทาทนและชวยกนศกษาตอไป

แตปญหาทเกดขนตามเอกสารของวดพระธรรมกาย เปนเหตใหตองแกไข กเพราะเปนการกระทาทถงขนจวงจาบพระธรรมวนย ทงขนท ๒ และ ขนท ๓

อนง นาสงเกตดวยวา พระเถระและมหาเถระทสานกพระธรรมกายยกเอาทศนะนพพานเปนอตตาของทานขนมาอางนน แททจรง ทางสานกพระธรรมกายกไมไดยอมรบนบถอหรอเหนดวยกบคาสอนของทานเหลานน แตคงยกมาอางเพยงดวยหาแงทจะใชประกอบสงทตนยดถออยเทานน แมการยกหลกฐานในพระไตรปฎกเปนตนขนมาอาง กจะเปนทานองเดยวกน จงมการทาหลกฐานใหสบสนบอยครง

ในทางทถกตอง ควรจะศกษาและอางองหลกฐานเหลานน ดวยเจตนาทมงหาความจรง ไมควรจะเอาทานมาใชประโยชนเพอสนองความมงหมายอะไรบางอยางของตนเอง

พดกนไป พดกนมา ระวงอยาหลงคาวา “อนตตา”

เรองนพพานเปนอตตา หรออนตตาน ไดพดมามากแลว ขอแถมทายเปนการทบทวนไวอกหนอย

ไดพดไวตงแตตนใหกาหนดไวใหชดวา คาวา “อนตตา” น เราพดทบศพทภาษาบาลเพอความสะดวกเทานน

จะตองระลกไววา อนตตาเปนคาปฏเสธความเปนอตตา ไมให

กรณธรรมกาย๑๖๘

เกดการยดถอเปนอตตา ไมใชวามอะไรอยางหนงหรอสภาวะอยางหนงทเรยกวา อนตตา ทตรงขามกบอตตา

คาทบศพทบาลวา “อนตตา” แปลเปนไทยวา ไมเปนอตตา“ไมเปนอตตา” เปนภาษาไทย คนทรภาษาบาลอยางเดยว

ฟงไมรเรอง แตถาบอกเขาวา “อนตตา” เขากเขาใจตรงกบทเราพดวา “ไมเปนอตตา” นนเอง

นพพานเปนอนตตา = นพพานไมเปนอตตาแตหลายคนกอดไมได ถาไมคอยเตอนใหระวงไว กชกจะ

เพลนไปหรอโนมเอยงไปโดยไมรตว ทจะรสกเหมอนวา อนตตา เปนอะไรอยางหนงทตรงขามกบอตตา

เพราะฉะนน สาหรบคนไทยทวไป แทนทจะพดวานพพานเปนอตตา หรอเปนอนตตา ซงชวนใหหลง กสามารถพดเปนคาภาษาไทยงายๆ วา

“พระพทธเจาสอนวา นพพานเปนอตตาหรอไม?”แลวกตอบงาย ๆวา “พระพทธเจาไมไดสอนวานพพานเปนอตตา”หรออาจจะพดใหกวางไปเลยกไดวา “พระพทธเจาไมไดสอน

ใหยดเอาอะไรเปนอตตาทงสน”พระพทธเจามแตทรงสอนใหรทนคาวา อตตา/ตวตน ในภาษา

ทวไป หรอคาพดในชวตประจาวน และใหใชมนอยางรเทาทนตามสมมต

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๑๖๙

พดกนไป พดกนมาระวงอยาหลงประเดน

อกอยางหนง ซงกสาคญไมนอย คอ เมอพดกนสนๆ วานพพานเปนอตตาหรออนตตา พดกนไปพดกนมา บางทกจะเพลนหลงไปวาเปนการมาเถยงกนวา นพพานเปนอตตาหรออนตตา

ถาใครจะมาเถยงกนวา นพพานเปนอตตา หรอเปนอนตตา หรอใครจะมาแสดงความคดวา เขาเหนวานพพานเปนอตตา กเปนเรองความคดเหนสวนตวของเขา ใครสนใจจะรวมวงถกเถยงกบเขากได แตเราทงหลายสวนมากคงไมสนใจจะเถยงเรองน กใหเปนความเหนสวนตวของคนนนๆ ไป

แตปญหาเกดขนเมอมผเอาความเหนสวนตว (หรอแมแตประสบการณหรอผลการปฏบตของเขา) มาอางใหกลายเปนวา พระพทธเจาสอนวานพพานเปนอตตา หรอวาพระไตรปฎกสอนวานพพานเปนอตตา หรอทาใหเกดความสบสนปะปนตางๆ ซงเปนความไมซอตรงตอความเปนจรง และบดเบอนพระธรรมวนย ซงเปนตวพระพทธศาสนา

ถงตอนนกจงกลายเปนหนาทของพทธบรษท ทจะชแจงสรางความรความเขาใจทตรงความเปนจรงวาพระพทธเจาสอนวาอยางไร หลกการของพระพทธศาสนาเถรวาทวาอยางไร อะไรเปนมาตรฐานทจะถอรวมกนวาเปนคาสอนของพระพทธเจา หรอเปนหลกการของพระพทธศาสนาเถรวาท และมาตรฐานนนวาอยางไร

เปนอนวา ประเดนปญหาไมใชการเถยงกนวา นพพานเปนอตตาหรออนตตา

กรณธรรมกาย๑๗๐

ซงไดบอกแลววา ชาวพทธสวนมากคงจะไมสนใจไปถกเถยงดวย และเรากอาจจะบอกวาเราไมมความรพอทจะไปถกเถยง

แตประเดนทพดกนมา คอพระพทธเจาทรงสอนวา นพพานเปนอตตาหรอไมหรอวา หลกการของพระพทธศาสนาเถรวาทถอวา นพพาน

เปนอตตา หรออนตตา/ไมเปนอตตาหรอวา พระไตรปฎก (ตลอดจนคมภรตางๆ) วา นพพาน

เปนอตตา หรออนตตา/ไมเปนอตตาสาหรบคาถามอยางน เรามมาตรฐานไวแลว ชาวพทธแมจะ

ไมมความรอะไรมาก กตอบตรงไปตรงมาอยางพอดกบความจรงไดอยางมนใจวา

(เทาทมหลกฐานบอกไว) พระพทธเจาสอนวานพพานเปนอนตตา/ไมเปนอตตา (หรอจะบอกวา พระพทธเจาไมไดสอนวานพพานเปนอตตา กได)

หรอวา หลกการของพระพทธศาสนาเถรวาทถอวา นพพานเปนอนตตา/ไมเปนอตตา

หรอวา พระไตรปฎก (และคมภรอรรถกถาเปนตน) สอนวานพพานเปนอนตตา/ไมเปนอตตา

เมอจบหลกไดอยางนแลว แมแตถาถกถามกวางๆ วา “นพพานเปนอตตาหรอเปนอนตตา” ชาวพทธกตอบได ทงอยางถกตอง และอยางใจกวาง

บางทานตอบวา “นพพานเปนเรองสงมาก ฉนยงไมร ฉนยงไมบรรล ฉนตอบไมได” อยางนกไปสดโตงขางหนง

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๑๗๑

บางทานวา “ฉนปฏบตมาแลว รวานพพานเปน (หรอไมเปน) อตตา” กไปสดโตงอกขางหนง

บางทานวา “พระไตรปฎกบอกวา นพพานเปนอตตา” กกลายเปนกลาวต บดเบอน หรอปลอมปนพระธรรมวนยไปเลย

การทชาวพทธจะตอบคาถาม โดยเฉพาะในเรองลกซง ซงไมอาจพสจนใหเหนกบตาเหมอนยกวตถมาตงใหด และถงจะอวดวาบรรล เขากไมอาจรวาเราบรรลจรงหรอไม อยางเรองนพพานน พงตอบโดยวธจาแนกแยกแยะอยางนอยเปน ๒ ขน คอ

ขนท ๑ แสดงหลกการหรอหลกฐานทเปนมาตรฐานกลาง อยางทกลาวขางตน เชนบอกวา พระพทธศาสนาเถรวาท ถอวานพพานเปนอนตตา/ไมเปนอตตา ฯลฯ

ขนท ๒ แสดงความคดเหนสวนตววา สาหรบขาพเจาคดเหนวาอยางนๆ หรอวาขาพเจายงไมรยงไมไดบรรล จงไมขอแสดงความคดเหน ฯลฯ

วธตอบแบบน มประโยชนและเหตผลหลายอยาง เชน• เราไดรกษาหลกการไว แตกไมไดผกขาดปดกนความ

คดเหนของใคร เมอเราตอบอยางนแลว ใครจะแสดงความคดเหนถกเถยงกนอยางไร กแสดงไป

ถงตอนนกอาจจะกลายเปนการถกเถยงทางปรชญา ซงเราจะรวมวงถกเถยงดวยกได หรออาจบอกเขาวา เราไมถนดในการถกเถยง หรอจตของเราไมโนมไปในทางปรชญา จงขอลาไป แตเรากไดทาหนาทอยางถกตองแลว

• เมอไดรกษาหลกการและหลกฐานไวชดแลว ถงใครจะถกเถยงกนไปอยางไร หลกการนนกจะไมหายไป แตยงคงอย

กรณธรรมกาย๑๗๒

ใหคนอนๆ ไดศกษาพจารณากนอก โดยเฉพาะคนรนหลงๆ ภายหนาในบางยคสมยเขาอาจมสตปญญาดกวาคนรนเรา เขาอาจจะเขาถงและอธบายไดชดเจนกวา

แตถาเอาเพยงความคดเหนของเรา ไมรกษาหลกฐานไว กจะกลายเปนวา คนรนเรามาใชเสรภาพของตนไปผกขาดจากดเสรภาพและปดกนโอกาสของคนรนหลงทจะไดศกษาความจรง

• เปนการเคารพพระศาสดา ไมลบหลพระไตรปฎกและคมภรทงหลายททานถอกนมาเปนมาตรฐาน แตกไมใชตดคมภรและไมไดเอาพระไตรปฎกเปนตนมาผกขาดปดกนความคดเหนของใคร แมวาใครจะไมเหนดวย กวาไป แตแยกกนใหชดวาหลกฐานวาอยางไร และใครเหนวาอยางไร อนไหนเปนหลกการทวางไว อนไหนเปนความคดเหนสวนตว

วาทจรง คมภรทงหลายนน กเหมอนครอาจารยทลวงลบไปแลว ทานไมมโอกาสลกขนมาพดแสดงความเหน การทเราสารวจมตของทานทบนทกไว กเหมอนกบไปเชญทานมาพดใหเราฟงดวย เปนทงการรจกใชประโยชนจากความรของทาน และเปนการใหโอกาสแกทานทจะมารวมพดหรอถกเถยงกบเรา

• แมวาผตอบจะยงไมรหรอยงไมบรรลธรรมนน กตอบไดถกตอง และสามารถทาประโยชนแกผอน เทากบทาหนาทสอธรรมใหแกเขา ใหเขานาไปศกษาพจารณา เหมอนอยางพระภกษสามเณรทวไป ถงจะยงไมบรรลนพพาน กตอบอยางนได ชวยประชาชนไดแมแตในเรองทตนเองยงไมรแจง (แตตองบอกไปตรงๆ ตามหลกฐาน) ทงไมเปนการอวดอางตนเองวาบรรล และไมเปนการตงตวเปนผวนจฉยนพพาน

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๑๗๓

ฝายผฟงเขากไมไดฟงเราในฐานะเปนศาสดา แตฟงในฐานะทเราชวยนาคาสอนของพระศาสดามาสอหรอถายทอดใหเขา ชวยเขาในการศกษาปฏบต หรอแมแตรวมกาวไปดวยกนกบเขาในการศกษาปฏบตนน

• เปนการแสดงขอมลความรทชดเจน เปนลาดบ ไมสบสน อยางทเรยกวา “ไมปนกนมว” อกทงซอสตย ตรงไปตรงมา พอดๆ ไมผกขาดหรอปดกนจากดใคร เชน แยกไดวา อนไหนตรงไหนเปนหลกการหรอหลกฐาน อนไหนเปนการตความ อนไหนเปนความคดเหน หรอเปนประสบการณสวนตว อนไหนเปนของพระพทธศาสนาเถรวาท อนไหนเปนของนกายอนนกายใด หรอเปนของลทธภายนอกทไหน ฯลฯ

เรองหลกการของพระพทธศาสนาถอวานพพานเปนอนตตา/ไมเปนอตตา หรอวาพระพทธเจาไมไดสอนวานพพานเปนอตตา เหนควรยตเพยงนกอน

ธรรมกาย เรองสงทไมใหญ

ธรรมกายแบบไหนกมความหมายชดเจนของแบบนน

เอกสารของวดพระธรรมกาย กลาวอางวา“คาวา ‘ธรรมกาย’ นจงมมาแตครงพทธกาลแนนอน

โดยไมมขอสงสยและขอโตแยงใดๆ ทเปนประเดนถกเถยงกนกคอ ความหมายของคาวา ‘ธรรมกาย’ บางกกลาววาหมายถงโลกตรธรรม ๙ บางกกลาววาหมายถงพระธรรมคาสงสอนของพระพทธเจา บางกกลาววาหมายถงกายแหงการตรสรธรรมของพระพทธเจา สงทสามารถสรปไดอยางมนใจอยางหนงกคอ เราไมสามารถอาศยหลกฐานทางคมภรเทาทมเหลออยในปจจบนมาเปนเครองยนยนวา ความคดเหนทแตกตางกนนนความคดอนใดอนหนงถกตองอยางปราศจากขอโตแยงใดๆ”

ความจรง “ธรรมกาย” ไมใชเรองซบซอนสบสนอะไร และกไมใชเรองทใครจะมาลงมตวนจฉย เพราะเปนขอมลความจรงทปรากฏอย และเปนเรองทเราจะตองพดไปตามททานแสดง ไมขนตอความคดเหนของผใด และหลกฐานกชด ไมควรเอามาทาใหสบสน

แทจรงนน เรองน ถาพดไปตามลาดบ กพดไดงายมาก ทงตรงตามความเปนจรง และเขาใจกนไดชดเจน ดงน

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๑๗๕

คาวา “ธรรมกาย” นน ตามศพท แปลวา กองแหงธรรม ทรวม ทชมนม หรอทประมวลไวแหงธรรม มความหมายเฉพาะซงทานนามาใชตามความเปนมา ดงน

๑. เดมทเดยว ครงพทธกาล ตามทบนทกไวในพระไตรปฎก พระพทธเจาทรงคดคานศาสนาพราหมณทสอนวา พระพรหม ผเปนเจาเปนผประเสรฐ เลศ สงสด เปนผสรางสรรคบนดาลโลก และพราหมณเปนวรรณะประเสรฐสงสด เพราะเปนผทพระพรหมสราง เกดจากโอษฐพระพรหม

พระพทธองคไดตรสขนใหมในทางตรงขามวา ธรรม คอ ความจรงทมอยในธรรมชาตนแหละ ประเสรฐ เลศ สงสด เปนเกณฑ เปนมาตรฐานแกโลก ไมมใครสงหรอทรามมาแตกาเนด ตามพระพรหมกาหนด แตมนษยทกคนจะทรามหรอประเสรฐอยทประพฤตธรรมหรอไม แลวตรสวา เหลาสาวกของพระองคนเปนผทธรรมสรางขนมา เกดจากโอษฐของพระองคผเปนธรรมกาย (คอทรงเปนแหลงทประมวลไวและเปนทหลงไหลออกมาแหงพระธรรมทตรสแสดง)

พระพทธเจาทรงใชคาวา “ธรรมกาย” เรยกพระองคครงเดยว ในกรณน ในสถานการณน ตอมาจงมการใชคาวา “ธรรมกาย” กบผอนในคาประพนธเชงสดด ซงปรากฏในพระไตรปฎกอก ๓ ครง (ใชกบพระพทธเจาพระองคอน พระปจเจกพทธเจา และพระมหา-ปชาบดโคตมเถร) และใชกนตอๆ มาในคมภรอรรถกถาเปนตน โดยใชเทยบเคยงกบคาวา “รปกาย” บางทกใชคกน บางทกมาตางหาก

กรณธรรมกาย๑๗๖

ทานใชคาวา “ธรรมกาย” เพอใหเหนวา คนเราในดานรปกายซงเปนทรวมแหงรปธรรม เชน อวยวะตางๆ เมอเราเลยงดกเจรญเตบโตขนมา ในทานองเดยวกน เมอพฒนาธรรมคอคณสมบต ความดงาม เชน ศล สมาธ ปญญาขน คนนนกมธรรมกาย คอประมวลหรอทชมนมแหงธรรมทเจรญเตบโตขน จนกระทงเปนทรวมแหงธรรมระดบสงสด คอ โลกตตรธรรม อนไดแกมรรค ผล นพพาน

ธรรมกาย เปนคาพดรวมๆ เชน หมายถงโลกตตรธรรมทงหมด อยางทวามาแลว ไมไดหมายถงองคธรรมขอใดขอหนงโดยเฉพาะ

๒. ตอมาอกหลายรอยป พระพทธศาสนามหายาน สบทอดความหมายของคาวา “ธรรมกาย” จากพทธศาสนาหนยานนกายสรวาสตวาทน ซงพระพทธศาสนาเถรวาทไดชาระสะสางออกไปในการสงคายนาครงท ๓ เมอ พ.ศ. ๒๓๕ และตอมาสาบสญไป แลวมหายานกไดพฒนาความหมายของคาวา ”ธรรมกาย” ใหมความสาคญขนมา ถงขนเปนหลกการอยางหนง โดยใหธรรมกายนเปนกายหนงในกาย ๓ อยางของพระพทธเจา ซงม “กาย” ทคดศพทเพมขนมาใหมอก ๒ อยาง รวมเรยกวา “ตรกาย” คอ

๑) ธรรมกาย ไดแก ตวสจจภาวะ หรอแกนสภาวธรรม ซงเปนตวแทของพระพทธเจา

๒) สมโภคกาย ไดแก กายในทพยภาวะ ทเสวยสขในสรวงสวรรค

๓) นรมาณกาย ไดแก กายนรมต ทสาแดงพระองคเพอบาเพญพทธกจในโลกมนษย

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๑๗๗

๓. ตอมาหลงพทธกาล ๒ พนปเศษ พระมงคลเทพมน (หลวงพอสด จนทสโร วดปากนา) ไดนาคา ”ธรรมกาย” มาใชเรยกประสบการณบางอยาง ในระบบการปฏบตททานจดวางขน

ถาพดตรงไปตรงมา ตามเรองทเปนไป กงาย ชดเจน แตเอกสารของวดพระธรรมกาย กลาววา

“คาวา ‘ธรรมกาย’ มหลกฐานปรากฏในพระไตรปฎกอย ๔ แหง และในคมภรอรรถกถาและฎกาอกหลายสบแหง ดงรายละเอยดในหวขอเรองหลกฐานวชชาธรรมกาย นอกจากน ยงมคมภรพระไตรปฎกจนในสวนทเปนเนอหาของหนยาน มการกลาวถงคาวา “ธรรมกาย” ในหลายๆ แหง ระบถงความหมายของคาวาธรรมกาย และแนวทางการเขาถงไวอยางนาสนใจ แตเนอหาในพระไตรปฎก ฉบบบาลตกหลนไป”

การกลาวทานองน เปนการสรางความสบสนขนใหมในเรองทชดเจนอยแลว มทงการพดในลกษณะทจะใหเหนวา พระไตรปฎกบาลเถรวาททตนเองอาศยอย อาจจะเชอถอไมได หรอบกพรองยงกวาพระไตรปฎกจน ในสวนทเปนเนอหาของหนยาน ทงทหนยานนกายนน กถกชาระสะสางไปแลว และพระไตรปฎกจนกเปนของแปลขนภายหลง การทกลาววา เอกสารของวดพระธรรมกาย จาบจวงพระธรรมวนย จงไมใชเปนการกลาวหา แตเปนการกระทาทแสดงออกมาเองอยางชดเจน

ยงกวานน ยงมการกระทาทนารงเกยจอยางยง แฝงอยในคากลาวนนอก ๒ ประการ (ไมตองพดถงเจตนาทอยเบองหลง) คอ

๑) กลาวถงพระไตรปฎกจนขนมาอยางเลอนลอย ไมแสดงเนอหาทอางนนออกมาไดเลย อาจจะเปนการกลาวตพระไตรปฎก

กรณธรรมกาย๑๗๘

จนนนดวย๒) กลาววา “ระบถง...แนวทางการเขาถง (ธรรมกาย) ไวอยางนาสนใจ”

แตทจรง ไมมพระไตรปฎกฉบบใดจะตองแสดงวธเขาถงธรรมกาย เพราะคาวา “ธรรมกาย” เปนคาพดรวมๆ หมายถงธรรมตางๆ ทประสงคจะกลาวถงทงชด หรอทงหมวด หรอทงมวล เชนโลกตตรธรรมทง ๙ และธรรมเหลานน เชน โลกตตรธรรม ๙ นนแหละททานจดวางระบบวธปฏบตเพอใหเขาถงไวเรยบรอยแลว

เมอมรรค ผล นพพาน มวธปฏบตเพอใหบรรลถงพรอมบรบรณอยแลว จงไมตองมวธปฏบตเพอเขาถงธรรมกายขนมาตางหาก มแตวา ผทปฏบตเขาถงมรรค ผล นพพานแลว กจะมธรรมกายทประกอบดวยธรรมคอ คณสมบตตางๆ มากมาย ตามแตจะเลอกพรรณนา

ดงกลาวแลววา “ธรรมกาย” ไมใชหลกธรรมอนใดอนหนงโดยเฉพาะ ทานใชขนมาในความหมายพเศษดงกลาวแลว ดงนน จะทราบไว เทานก เ พย งพอแลว แตถาตอ งการทราบเปนเครองประดบความร กขอขยายความตอไป

ชวยกนระวงไว อยาไพลเอาพทธถอยลงไปเขาลทธลกลบ

กอนจะพดถงเรองธรรมกาย ควรนกถงสภาพทวไปทางศาสนา อนเปนภมหลงทพระพทธศาสนาเกดขนสกเลกนอย

สงคมอนเดยยคใกลพทธกาลนน นอกจากอยใตอทธพลของศาสนาพราหมณแลว กมการแสวงหาทางจตใจกนมาก พระพทธเจาเองนอกจากทรงอยในบรรยากาศของสงคมอยางนนแลว

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๑๗๙

เมอออกผนวช กไดเสดจไปศกษาปฏบตทดลองวธการของสานกตางๆ บางอยางกทรงนามาใชประโยชน แตหลายอยางทเดยวทไดทรงปฏเสธและทรงพยายามเลกลมหรอแกไข

เรองอทธฤทธปาฏหารยทนยมกนมากในยคนน ถงกบใชวดความเปนพระอรหนต พระพทธเจากทรงรงเกยจ ดงทตรสในเรองปาฏหารย ๓ (ท.ส.๙/๓๓๘-๓๕๐/๒๗๒-๒๘๓) และครงทพระมหาสาวกชอปณโฑลภารทวาช แสดงฤทธครงใหญ แกชาวเมองราชคฤห ดวยความหวงดตอพระศาสนา ผคนพากนเลอมใสศรทธามาก พระพทธเจากทรงตาหนอยางแรงวาเปนการไมสมควร ไมใชกจของสมณะ เปรยบเหมอนสตรทอวดแสดงของสงวน เพราะเหนแกเงนทอง และทรงบญญตสกขาบทหามภกษแสดงอทธปาฏหารยแกคฤหสถ (วนย.๗/๓๑-๓๓/๑๓-๑๖)๑

๑ เนองจากยคนนคนนยมอทธปาฏหารยมาก และถงกบใชอทธปาฏหารยนนวดความเปนพระอรหนต พระพทธเจาในฐานะองคพระศาสดาผประดษฐานพระพทธศาสนา ตองทรงผจญกบเรองเหลานมาก จงเปนธรรมดาทจะตองทรงมความสามารถดานนประกอบดวย จงมเปนครงคราวททรงใชอทธปาฏหารย เปนขนตอนเบองตนในการประกาศพระศาสนา แตโดยมากทรงใชฤทธเพอปราบความเมาฤทธ เพอใหเขายอมรบฟง และไมมการใชฤทธเพอบนดาลผลทปรารถนาใหแกผใด

พระพทธศาสนาไมไดปฏเสธฤทธปาฏหารยในแงวาเปนจรงหรอไม แตขอสาคญคอมทาทเชงปฏบตทชดเจนวา ฤทธปาฏหารยถงจะทาไดจรง ชาวพทธกไมหวงพง และไมมววนวายดวย เพราะมโทษหลายอยาง โดยเฉพาะ๑. ทาใหออนแอ มวแตหวงผลจากการดลบนดาล ไมหวงผลจากการกระทา ไมเพยร

ทาการใหสาเรจดวยเรยวแรงการกระทาของตน (ขดหลกกรรม)๒. ทาใหไมมงมนแนวแนไปในการฝกฝนพฒนาตน ทจะทาใหสามารถทาการใหสาเรจ

ดวยกาลงสตปญญาของตน เมอไมคดไมทา พฤตกรรมจตใจและปญญากไมพฒนา (ขดหลกไตรสกขา)

๓. ทาใหตดนสยหวงพงผอน หรอรอคอยอานาจบนดาลผลจากภายนอก ตองพงพา

กรณธรรมกาย๑๘๐

นอกจากเรองอทธปาฏหารยแลว วงการศาสนาและผคนทเขามาสมผสกบศาสนา มกจะโนมเอยงไปทางดานความรสก หรอในเรองทเปนดานอารมณมาก คอชนชมหรอไปตดอยกบความรสกทดๆ อยางลกซงดมดาหรอรนแรง โดยเฉพาะ

๑. ศรทธา เกดความรสกซาบซง เลอมใส เชอมน มกาลงใจ ขนลกขนพอง ตนเตน อศจรรย เหนตาม คลอยตาม จนถงยดมนวาจะตองใหเปนอยางนน

๒. สขซง มความรสกอมใจ เอบอาบซาบซาน ดมดา รสกวาเขาถงอะไรบางอยาง และเปนสขอยางลกซง

ความรสก ๒ อยางน เปนคณคาทางจตใจ ทดงาม เปนประโยชนแกชวตอยางสง เปนจดเดนของความรสกทางศาสนา แตกมดานลบทเปนโทษดวย และบอยทเดยวทโทษรายแรงมากอยางคาดคดไมถง

ศรทธาทแรงกลา อาจหลงงมงาย และกลายเปนความยดมนรนแรง จนถงกบเขมนหมายวาจะตองใหเปนอยางทตนเชอ อาจถงกบไปบงคบขมคนอนใหเชอตาม หรอเชอจนไมคดพจารณา เขาจะบอกใหทาอะไร กทาไดทกอยาง จะไปรบราฆาฟนทาสงครามอยางไรกได ดงทไดเกดสงครามศาสนาทโหดเหยมรายแรงกนเรอยมาตลอดประวตศาสตร จนถงปจจบน โดยเฉพาะ

ขนตอความชวยเหลอ พงตนเองไมได และไมเปนอสระ (ขดหลกพงตนและหลดพนเปนอสระ)

๔. ทาใหปลอยเวลาเสยไปเปลา เพราะมวหมกมนวนวาย หรอเพราะรอคอยผลทตนทาเองไมได เกดนสยยอหยอนเฉอยชา ตกอยในความประมาท (ขดหลกอปปมาทะ)เพราะฉะนนผลทไดจงไมคมเสย โดยเฉพาะแกชวตและสงคมในระยะยาว

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๑๘๑

ในซกโลกตะวนตกความรสกสขอยางลกซง ดมดาเอบอาบทวสรรพางค อาจ

สงผลไปเสรมศรทธาใหมนยงขน บางทกทาใหหลงผด เขาใจวาตนไดบรรลผลวเศษทเปนจดหมายอยางนนๆ เชน เปนนพพาน หรอแลวแตอาจารยหรอผสอนจะบอก อาจทาใหหลงเพลดเพลน อยากปลกตวไมยงกบใคร หรอปลอยทงกจการงาน หรอลมปญหา ใชเปนทหลบทกข และตกอยในความประมาท

ศาสนาในอนเดยยคพทธกาล นบไดวาไมมปญหาจากความรสกอยางแรกคอศรทธา ในแงทจะไปบบคนเบยดเบยนบงคบฆาฟนกนหรอกอการรนแรง เพราะโนมเอยงหนกไปทางดานความรสกอยางทสอง คอความสขดมดา ดงพวกโยคฤาษดาบสทปลกตนเกบตวอยในปา ดมดาอยในฌานสมาบต และแนวโนมนดเหมอนจะตกทอดเรอยมาในศาสนาสายอนเดย ถาไมศกษาพระพทธศาสนาใหชดเจน กจะแยกไมออก และจะพลอยทาใหพระพทธศาสนาตกลงไปในกระแสนนดวย

การเกดขนของพระพทธศาสนามจดเดนทตาง หรอจะเรยกวาเตมขนมาจากศาสนาทงหลาย คอการกาวไปสปญญา และถอปญญาเปนองคธรรมสาคญทสด

ศรทธาตองมปญญาประกอบตงแตเรมตน และตองนาไปสปญญา จงจะไมหลงงมงาย และไมนาไปสความรนแรง หรอการฆาฟนเบยดเบยนกน

ความสขดมดาลกซงทชวนตดเพลนสยบปญญา ตองพลกกลบใหเปนฐานแกการทาจตใหเหมาะหรอพรอมแกการใชงาน แลว

กรณธรรมกาย๑๘๒

นาจตนนไปใชงานทางปญญา เอาปญญามาปลดปลอยจตใหเปนอสระ แลวเปนอยกบชวตในโลกทเปนจรง ดวยความร ตน เบกบาน

ถาไมกาวถงปญญา กยงไมถงพระพทธศาสนา และคณคาดานจตทวาดวาเลศ ไมวาจะเปนศรทธา สมาธ หรอความสข กอาจจะกลายเปนกอโทษทรนแรงเฉพาะหนา หรอไมกลกซงยาวไกล

ความโนมเอยงของหมชนในวงการศาสนาอกอยางหนงคอความตนเตนชอบใจ นอมไปในเรองลกลบ การไดรไดเหนสงทคนอนหรอคนทวไปเขาไมไดสมผสหรอไมเขาถง การไดอยในกลมพเศษทไดรบการเลอกสรรทจะเขาถงสงเลศวเศษบางอยาง การไดรบคาสอนในเรองเรนลบ หรอความรเรองวเศษ การเปนศษยวงในเปนตน

พระพทธเจาทรงรงเกยจสภาพเชนน ทมอยเดมในสงคมศาสนาพราหมณ เชน การผกขาดการศกษาวาคนวรรณะสงจงเรยนพระเวทได คนวรรณะตาอยางพวกศทรตองหาม (ตอมาในมนธรรมศาสตร ถงกบตรากฎลงโทษ เชนวา ถาคนวรรณะศทรฟงสาธยายพระเวท ใหเอาตะกวหลอมหยอดห ฯลฯ) พระเวทนนจะตองรกษาไวดวยภาษาพระเวททเปนตนเดมของภาษาสนสกฤต ตลอดจนหวงวชา และมการสอนแบงแยกสงวนเฉพาะ เปนตน

พระพทธเจาไมทรงยอมรบการแบงแยกคนวาสงตาดวยชาตกาเนดตามระบบวรรณะ ๔ พระองคตรสสอนวา คนไมใชสงหรอทรามเพราะกาเนด แตจะสงหรอทรามกดวยการกระทาของเขาเอง ทรงเปดรบทกคนทพรอมเขาบวชเรยนในธรรมวนย อยางเสมอภาคกนในระบบไรวรรณะ โดยถอวา ใครกตามทฝกศกษา

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๑๘๓

พฒนาตนสนกเลสแลว เปนผเลศสงสดกวาทกวรรณะ๑ และใหพระสาวกจารกไปประกาศธรรมทวทกหนแหง

เคยมพระภกษทออกบวชจากวรรณะพราหมณ เขามาทลเสนอขอใหยกพทธพจนขนรกษาไวดวยภาษาสนสกฤตแบบพระเวท พระพทธเจากลบทรงตาหน และทรงบญญตสกขาบทหามการผกขาดจากดแคบเชนนน และทรงใหเลาเรยนพทธพจนดวยภาษาของตน๒

คาสอนของพระองคเปดกวางแกประชาชนทกคน จงปรากฏตอมาวา พระสงฆไปถงไหน มวดขนทใด การศกษากไปถงทนน พรอมดวยระบบบรษท ๔ คอ ภกษ ภกษณ อบาสก อบาสกา ทาใหการเกดขนของพระพทธศาสนาเปนทมาของการศกษามวลชน ทไมจากดชาตชนวรรณะเพศวย๓

เมอจะปรนพพาน พระพทธเจาไดตรสแสดงลกษณะคาสอนของพระองคไวอยางชดเจนวา ๑ เชน ข.ส.๒๕/๓๐๖/๓๕๒; อง.อฏก.๒๓/๑๐๙/๒๐๕; ท.ปา.๑๑/๗๑/๑๐๗๒ วนย.๒/๑๘๐/๗๐๓ พระพทธศาสนาและการศกษามวลชนเจรญแพรหลายมากขนตามลาดบ จนกระทง ๒๑๘ ปหลงพทธกาล พระเจาอโศกมหาราชขนครองชมพทวป เมอเปลยนมานบถอพระพทธศาสนาใน พ.ศ. ๒๒๖ แลว ไดทรงเรมนโยบายธรรมวชยตามแนวทางของพระพทธศาสนา โปรดใหสรางวด ๘๔,๐๐๐ แหง ทวราชอาณาจกรซงกวางใหญทสดในประวตศาสตรอนเดย และโปรดใหเขยนศลาจารกประกาศธรรมไปทกหนแหง มวดภกษและวดภกษณใหการศกษาแกประชาชนทงหญงชาย หนงสออางองสาคญบางฉบบถงกบเขยนไววา สถตคนรหนงสอของอนเดยขนสงถงรอยละ ๖๐ ตอมาเมอพราหมณยดอานาจคนไดแลว ศาสนาฮนดกจากดการศกษาตามระบบวรรณะอก และขมวดระบบวรรณะนนใหเขมงวดยงขนจนตงจด กบทงเกดความนยมใหคนแตงงานแตวยเดก การศกษาเสอมโทรมลง จนกระทงเมอตอนจะเกดสงครามโลกครงท ๒ สถตคนรหนงสอของอนเดย ตากวารอยละ ๑๐ (ด "Education, History of," Encyclopaedia Britannica (1965), VII, 1010)

กรณธรรมกาย๑๘๔

“ดกรอานนท ธรรมอนเราแสดงแลว ไมมใน ไมมนอก(คอไมแบงแยก ไมจากด และไมกดกน ไมมวงนอก-วงในเชน ไมจาเพาะบคคล ไมจาเพาะพวกหรอกลม)

ดกรอานนท ตถาคตไมมอาจรยมฏฐ (กามอของอาจารยคอคาสอนทซอนเรน เปนความลบ หรอสงวนไว) ในธรรมทงหลาย”

(ท.ม.๑๐/๙๓/๑๑๗)

ทพดมานเปนตวอยางลกษณะคาสอนในพระพทธศาสนา ทงในแงทพระพทธเจาทรงมงใหรความจรงตามธรรมดาของธรรมชาต เปนเรองเปดเผยเรยบงาย๑ พรอมทงมตเชงเสรในทางสงคม ซงชาวพทธควรจะระลกตระหนกไวใหชดเจนมนคง เพอไมใหถกความรสกเชงศาสนาแบบทวไปมายวยวนลอหลอก ใหดงพระพทธ-ศาสนากลบลงไปในกระแสศาสนาแหงศรทธาและเพยงความรสกทางจตใจ

ความเขาใจนจะเปนประโยชนในการพจารณา เรอง “ธรรมกาย” และเรอง “อายตนนพพาน” เปนตน ตอไปดวย ๑ ทวานมใชขดกบพทธพจนทวา “อธคโต โข มยาย ธมโม คมภโร ทททโส ทรนโพโธ” เปนตน

(“ธรรมทเราบรรลน ลกซง เหนยาก รตามไดยาก . . . หมสตวน ละเลงอยในสงตดพน . . . จงเหนสถานะนไดยาก กลาวคอ อทปปจจยตาปฏจจสมปบาท . . . แมทงนพพาน” — เชน วนย.๔/๗/๘) หมายความวา๑) ธรรมหรอความจรงนนเปนสภาวธรรมตามธรรมดาของธรรมชาต เปดเผยตวอย

ตลอดเวลา ไมมสงเรนลบเฉพาะพเศษ๒) แตมนษยมความยดตดปดตาตวเอง ดวยความหลงละเลงอยในเครองผกพน๓) ความจรงนนรแจงดวยปญญา ซงจะตองพฒนาขนมาในจตทฝกใหพรอม (การฝก

สมาธกเพอเปนฐานใหแกปญญา ไมใชเปนตวใหถงจดหมาย)

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๑๘๕

ธรรมกายเดมแทในพทธกาลคาวา “ธรรมกาย” นน มมาในพระไตรปฎก รวมทงหมด

มาเปนคาโดดๆ ๓ ครง และมาในคาสมาสคอ คาวา “พหธมมกายา” ๑ ครง รวมเปน ๔ ครง

ทมาเปนคาโดด ๓ ครงนน มาในรป “ธมมกาโย” ๒ ครง“ธมมกาย” ๑ ครง

แตในทงหมด ๔ ครงนน ครงทสาคญทสด คอทมาในตวพระสตรแทๆ ซงเปนขอความรอยแกว มครงเดยว นอกนนมาในคมภรอปทาน (พระไตรปฎกเลม ๓๒-๓๓) เปนคารอยกรองประเภทเลาประวตเชงสรรเสรญคณของพระพทธเจาและพระปจเจกพทธเจา

“ธรรมกาย” ทมาครงแรก และครงเดยวอยางเปนเรองเปนราวในพระสตรนน พระพทธเจาทรงใชเปนพระนามเรยกพระองคเอง และทเรยกเปนพระนามอยางน กเกดจากการททรงเทยบ ระหวางหลกการของพระพทธศาสนา กบหลกการของศาสนาพราหมณ

เรองเกดขนเมอครงทพระพทธเจาตรสกบวาเสฏฐะ และภารทวาชะ

วาเสฏฐะ และภารทวาชะเปนมาณพ คอเปนพราหมณหนม ไดเลอมใสในพระพทธเจากเลยมาขอบวช ตอนนนยงเปนสามเณรอย วนหนงพระพทธเจาเสดจจงกรมอย วาเสฏฐะ และภารทวาชะเหน กเลยเขามา แลวกสนทนาปราศรย

พระพทธเจาตรสถามวา เธอสองคนมาบวชอยางน แลวพราหมณทงหลายเขาไมตอวาเอาหรอ

กรณธรรมกาย๑๘๖

วาเสฏฐะ และภารทวาชะกกราบทลวา เขาดาอยางรนแรง เรยกวาดาจนถงทสดเลยทเดยว พระองคกตรสถามวา เขาดาอยางไรละ ทงสองกกราบทลวา พวกพราหมณดาวา แกทงสองคนน เกดมาดแลวในวรรณะสงสด เปนพราหมณผประเสรฐ เกดจากโอษฐของพระพรหม เปนผทพระพรหมสรางขน เปนพรหมนรมต เปนพรหมทายาท แลวเรองอะไรละ มาสละวรรรณะทประเสรฐนเสย แลวไปบวชเปนสมณะ เปนคนชนตา เกดจากพระบาทของพระพรหม เขาดาวาอยางน

พระพทธเจากเลยปรารภเรองน แลวกตรสวา ทพราหมณวา เขาเกดจากพระพรหม พรหมเนรมตขน เกดจากโอษฐของพระพรหมนน ใครๆ กเหนกนอย พวกพราหมณทเกดกนมานน ตอนกอนจะเกด นางพราหมณกมทอง ตอมากคลอด พราหมณกออกมาจากครรภของนางพราหมณ กเหนๆ อย แลวบอกวาเกดจากปากพระพรหม

พระองคไดตรสตอไปวา ทวาในวรรณะ ๔ พราหมณเปนวรรณะประเสรฐนน ความจรงคนไมใชประเสรฐทกาเนดหรอก จะเปนวรรณะไหนกตาม ไมวาจะเปนกษตรย เปนพราหมณ เปนแพศย เปนศทร ถาประพฤตด ทากรรมด กเปนผประเสรฐ แมแตเกดในวรรณะสง เปนพราหมณเปนตน แตถาทากรรมชว กเปนคนตาชาเลวทราม ฉะนนการทจะประเสรฐหรอไม ไมไดอยทชาตกาเนด แตอยทการกระทา แลวอะไรเปนตววดการกระทา กคอธรรม ธรรมนแหละเปนมาตรฐาน เปนเกณฑวด ฉะนนไมใชพรหมสงสด แตธรรมสงสด นคอขอสรปของพระพทธเจา

นกคอการแยกใหเหนความแตกตาง ทเปนจดยนของพระพทธศาสนากบศาสนาพราหมณ

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๑๘๗

ทางฝายศาสนาพราหมณถอวา พรหม เปนเทพยงใหญ เปนผประเสรฐเลศสงสด เปนผสรางและจดสรรบนดาลทกสงทกอยาง ทงโลกแหงวตถและสงคมมนษย

สวนในพระพทธศาสนา พระพทธเจาใหทรงถอ ธรรม คอ ความจรงทมอยโดยธรรมชาต เปนใหญ เปนมาตรฐาน เปนเกณฑวดทกอยาง

ทางฝายศาสนาพราหมณถอวา พราหมณเปนผประเสรฐ เปนวรรณะสงสด เกดจากโอษฐพระพรหม เปนผทพระพรหมเนรมตขน เปนทายาทของพรหม

พระพทธเจาตรสวา พราหมณหรอคนวรรณะไหนกตาม ไมไดสงประเสรฐโดยชาตกาเนด แตสงประเสรฐดวยการกระทาความประพฤตของตน ซงจะตองเอาธรรมเปนเกณฑตดสน ธรรมสงเลศประเสรฐสด แมแตพราหมณนนกเกดตามธรรมดา คอ เกดจากครรภของนางพราหมณเทานนเอง ความประเสรฐของพราหมณนนอยทธรรม ถาไมประพฤตธรรมกตาทรามเชนเดยวกน ไมวาวรรณะไหน

เพอเทยบกบการทศาสนาพราหมณสอนวาพราหมณเกดจากโอษฐของพระพรหม พระพทธเจากตรสวาพระภกษทงหลายกเกดจากธรรม คอเกดจากหลกการแหงความจรงความถกตองดงาม และธรรมน กออกมาจากพระโอษฐของพระองค เหลาสาวกของพระองคจงชอวาเกดจากโอษฐของพระพทธเจา ในฐานะททรงเปน “ธรรมกาย” คอเปนแหลงทรวมไวและเปนทหลงไหลออกมาแหงธรรมนน

กรณธรรมกาย๑๘๘

ในขณะทศาสนาพราหมณสอนวา พราหมณเปนพรหมนรมต (ผทพระพรหมเนรมตขน) เปนพรหมทายาท (ทายาทของพรหม) พระพทธเจาตรสวา เหลาสาวกของพระองค เปนธรรมนรมต (ผทธรรมสรางขน) เปนธรรมทายาท (ทายาทของธรรม)

ขอใหดขอความทมาของ “ธรรมกาย” ในพระไตรปฎก ทเทยบคาของฝายพราหมณ กบของพระพทธเจา ดงน

“พราหมณา ภนเต เอวมาหส: พราหมโณ ว เสฏโ วณโณ, หนาอ เ วณณา; พราหมโณ ว สกโก วณโณ, กณหา อ เ วณณา;พราหมณา ว สชฌนต, โน อพราหมณา; พราหมณา พรหมโน ปตตาโอรสา มขโต ชาตา พรหมชา พรหมนมมตา พรหมทายาทา . . .”

“ธมโม ห วาเสฏา เสฏโ ชเนตสม ทฏเ เจว อภสมปราย จ . . .ยสส โข ปนสส วาเสฏา ตถาคเต สทธา นวฏา มลชาตา ปตฏ ตาทฬหา อสหารยา . . . ตสเสต กลล วาจาย ภควโตมห ปตโต โอรโส มขโตชาโต ธมมโช ธมมนมมโต ธมมทายาโทต. ต กสส เหต ตถาคตสสเหต วาเสฏา อธวจน ธมมกาโย อตป พรหมกาโย อตป ธมมภโต อตปพรหมภโต อตป . . .”

วาเสฏฐะ และภารทวาชะ กราบทลวา “ขาแตพระองคผเจรญ พราหมณทงหลายกลาวอยางนวา: พราหมณเทานนเปนวรรณะประเสรฐ วรรณะอนตาทราม พราหมณเทานนเปนวรรณะขาว วรรณะอนดา พราหมณเทานนบรสทธวรรณะอนไมบรสทธ พราหมณเปนบตร เปนโอรสของพระพรหม เกดจากโอษฐของพระพรหม พราหมณเกดจากพระพรหม เปนพรหมนรมต (ผทพระพรหมสราง) เปนพรหมทายาท (ทายาทของพระพรหม) . . .”

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๑๘๙

พระผมพระภาคเจาตรสวา: ดกรวาเสฏฐะ และภารทวาชะ. . . ขอทพราหมณทงหลายกลาวนน วญชนทงหลายหา ยอมรบไม เพราะเหตวา ในบรรดาวรรณะทง สนนผใดกตามเปนอรหนต หมดสนอาสวะแลว . . . ผนนเรยกวาเปนผสงสดในวรรณะทงหมด ทงนกเพราะธรรม หาใชเพราะอธรรมไม, ธรรมนแหละประเสรฐสด ในหมมนษย ทงในปจจบนและเบองหนา;

บคคลผใด มศรทธาทฝงราก หยงลง ประดษฐาน มนคงในตถาคต . . . ใครๆ ไมอาจพรากไปได, ควรเรยกบคคลผนนวาเปนบตร เปนโอรส เกดแตโอษฐของพระผมพระภาคเจา เปนผเกดจากธรรม เปนธรรมนรมต (ผทธรรมสราง) เปนธรรมทายาท (ทายาทแหงธรรม) ขอนนเพราะเหตไร? เพราะคาวา “ธรรมกาย” กด “พรหมกาย” กด“ธรรมภต” กด “พรหมภต” กด เปนชอของตถาคต”

(ท.ปา. ๑๑/๕๑/๙๑)

“กาย” แปลวา กอง ทรวม ทชมนมหรอประมวลไว เมอเปนทรวมหรอเปนท ชมนมประมวลไวแหงธรรม ก จง เรยกวา “ธรรมกาย”

เพราะฉะนน คาวา”ธรรมกาย” กคอคาทกลาวขนมาเพอใชเรยกพระพทธเจา ในฐานะททรงเปนแหลงทรวมและเปนทหลงไหลออกมาแหงธรรม คอพระพทธเจาทรงคนพบธรรมและทรงคดพจารณาจดลาดบระบบคาสอนของพระองค แลวกตรสออกมา เพราะฉะนนพระองคกเปนธรรมกาย ดงททานอธบายไววา

กรณธรรมกาย๑๙๐ตถาคโต ห เตปฏก พทธวจน หทเยน จนเตตวา วาจาย อภนหร.

เตนสส กาโย ธมมมยตตา ธมโมว. อต ธมโม กาโย อสสาต ธมมกาโย.(ท.อ.๓/๕๐)

แปลวา: “แทจรง พระตถาคต ทรงคดพทธพจนทงไตร-ปฎก ดวยพระหทยแลว ทรงนาออกแสดงดวยพระวาจาดวยเหตนน พระกายของพระองค กเทากบเปนธรรม เพราะแลวดวยธรรม ธรรมเปนพระกายของพระตถาคตโดยนยดงน ฉะนน พระองคจงเปนธรรมกาย”นคอความหมายทแทจรงของคาวาธรรมกาย

บารงเลยงบรหารรางกายไว รปกายกเจรญงอกงามหมนบาเพญศลสมาธปญญา ธรรมกายกเตบโตขนมาเอง

คาวา “ธรรมกาย” ในพระไตรปฎกอก ๓ แหงตอมา ทวามาในคารอยกรองแสดงประวตเชงสดดนน กเปนการใชเชงเปรยบเทยบอกอยางหนง ซงเปนความหมายทใชไดกบคนอนๆ ทวไปดวย โดยใชคหรอใชเชงเทยบเคยงกบคาวา “รปกาย”

คนเรานน ตามปกตกมความเจรญเตบโตของรางกาย ทภาษาบาลเรยกวา”รปกาย” ซงแปลวา กอง หรอทรวม หรอทชมนมแหงรปธรรมตาง ๆ เชน ธาตดน นา ลม ไฟ หรออวยวะตางๆ เชน ผม ขน เลบ ฟน หนง เนอ เอน กระดก ตบ ไต หวใจ ปอด เปนตน

คนเรากนอาหารเปนตน เวลาผานไป รางกายหรอรปกายกเจรญเตบโตมากขน ในทานองเดยวกน เมอเราศกษาปฏบตธรรม พฒนาคณสมบตทดงามตางๆ เชน ศรทธา ศล เมตตา กรณา สต สมาธ ปญญา เปนตน เพมขนๆ ธรรมกเจรญเพมพนขน กลายเปน

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๑๙๑

กองแหงธรรมทใหญขนๆ คาวากองแหงธรรมหรอชมนมแหงธรรมนเรยกวา “ธรรมกาย”

คนเราเจรญเตบโตขนมาทางรปกายนน ดานหนงแลว แตอกดานหนงเรากควรเจรญดวยคอดานธรรมกาย เพราะฉะนนในความหมายน “ธรรมกาย” กเลยเปนคาคกนกบ “รปกาย”

ธรรมกายทเจรญขนมาถงขนสงสดในขนอดมคตกคอ ถงขนโลกตตรธรรม ไดแก มรรค ผล นพพาน เพราะฉะนน ในขนสงสดและในความหมายทจาเพาะ ทานจงใชคาวาธรรมกายน ใหหมายถง ชมนมแหงธรรมทเปนโลกตตระ คอ มรรค ผล นพพาน แตกเปนคาพดครอบคลมรวมๆ กนไปทงกลมทงหมด ไมใชหมายถงหลกธรรมขอหนงขอใดโดยเฉพาะ

คาวา ”ธรรมกาย” ทใชในความหมายนครงสาคญกคอ คราวทพระมหาปชาบดโคตม ซงเปนพระมารดาเลยงและเปนพระนานางของพระพทธเจา ซงไดมาผนวชเปนภกษณรปแรกในพระพทธศาสนา เมอชราภาพแลว วนหนงไดมาทลลาพระพทธเจาไปปรนพพาน

พระนางไดกลาวเปนคารอยกรอง คอคาถา ตอนหนงวา พระนางเปนพระมารดาของพระพทธเจา แตพระพทธเจากเปนพระบดาของพระนางดวยเชนเดยวกน ขยายความวา พระนางไดเลยงดรปกายของพระพทธเจาใหเจรญเตบโตขนมา แตพระพทธเจากไดชวยทาใหธรรมกายของพระนางเจรญเตบโตขนเชนเดยวกน คอชวยใหพระนางไดปฏบตธรรม บาเพญไตรสกขา จนกระทงบรรล มรรค ผล นพพาน ดงคากลาวของทานเองตอนนวา

กรณธรรมกาย๑๙๒

“ขาแตพระสคตเจา หมอมฉนเปนมารดาของพระองคขาแตพระธระเจา พระองคกเปนบดาของหมอมฉน ขาแตองคพระนาถะ พระองคทรงเปนผประทานความสขอนเกดจากพระสทธรรม ทรงใหกาเนดแกหมอมฉน

“ขาแตพระสคตเจา รปกายของพระองคน หมอมฉนไดเลยงดใหเตบใหญขนมา แลพระองคกไดพฒนาธรรมกายของหมอมฉนใหเจรญพรอมดวย

“หมอมฉนใหพระองคดดดมนานมอนระงบความหวกระหายใหสงบไดชวคราว แตพระองคไดใหหมอมฉนดดดมธรรมกษรธาร คอนานมแหงธรรม อนนาใหเกดสนตแททไมคนคลาย ขาแตพระองคพระมหามน พระองคมไดเปนหนหมอมฉนเลยในภาระผกพนและการปกปกรกษา

“เลากนมาวา สตรทปรารถนาบตร ทาการเซนสรวง จะไดบตรสมปรารถนา ถงกระนน สตรแมทเปนพระมารดาของมหาราชดงพระเจามนธาตราช กยงดาดงอยในหวง มหรรณพแหงภพ แต โอ ! พระโอรสเจา หมอมฉนผมารดานยามทยงจมอยในทะเลแหงภพ อนพระองคไดโปรดชวยใหขามพนไปไดแลวจากภวสาคร

“พระนามวา พระมเหสพระพนปหลวงนน สตรทงหลายยงไดกนงาย แตนามวาพระพทธมารดาน แสนยากทใครจะไดขาแตพระมหาวระเจา นามวาพทธมารดานน หมอมฉนกไดรบแลว ปวงปณธานใดๆ ทงนอยแลใหญ หมอมฉนไดสมฤทธเตมเปยมแลว ดวยพระองค

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๑๙๓

“(บดน) หมอมฉนปรารถนาจะละรางกายนปรนพพานขาแตองคพระวรนายก ผบาบดทกขบาราศสน โปรดทรงอนญาตเถด ขอไดโปรดทรงเหยยดออก ซงพระบาทอนดารดาษดวยลายจกรและธงชย ทงละเอยดออนดงกมลมาลยหมอมฉนจะถวายบงคมพระยคลบาทนน แสดงความรกฉนมารดาตอบตร

ขาแตองคพระนายกเจา หมอมฉนไดเหนพระวรกายทงามเปลงปลงดงกองทอง ปรากฏชดดวยดแลว จะขอเดนทางสสนตแหงพระนพพาน . . .”

(ข.อป.๓๓/๑๕๗/๒๘๔)

เมอไดอานคากลาวนดวยตนเองแลว พทธศาสนกชนกคงจะเขาใจสาระและวตถประสงคในคากลาวนนไดชดเจน จะสงเกตเหนวาคากลาวนมคากวเชงเปรยบเทยบ หรออปมาอปไมยมากมาย นอกจากธรรมกายแลว ยงมธรรมเกษยร (นานมแหงธรรม) ภวอรรณพ และภวสาคร (ทะเลแหงภพ) เปนตน ผอานนาจะชนชมกบความงดงามของคาประพนธ ทจะโนมใจไปสการเจรญธรรม ดกวาจะไปนกถงเรองอะไรทดลกลบพสดาร

พบคาเทยบเคยงและคาประพนธกควรรทน เพอไดประโยชนทแทจรง

อยางในกรณของพระวกกล ทตดตามดพระพทธเจา เพราะหลงใหลในพระรปโฉมของพระองค ครงหนงพระองคไดตรสวา

“อล วกกล ก เต อมนา ปตกาเยน ทฏเน. โย โข วกกล ธมมปสสต, โส ม ปสสต; โย ม ปสสต, โส ธมม ปสสต . . .”

กรณธรรมกาย๑๙๔

แปลวา: “ดกอนวกกล รางกายทเปอยเนาไดน เธอเหนแลวจะไดประโยชนอะไร ผใดเหนธรรม ผนนเหนเรา ผใดเหนเรา ผนนเหนธรรม” (ส.ข. ๑๗/๒๑๖/๑๔๖)

คาวาผใดเหนธรรม ผนนเหนเราน ในพระไตรปฎกเอง พระพทธเจาไมไดทรงใชคาวาธรรมกายและรปกาย แตอรรถกถาไดอธบายโดยใชคาวารปกายกบธรรมกายเขามาเทยบ เพอใหเขาใจไดงายยงขน (ด ส.อ.๒/๓๔๒; อ.อ.๓๓๓; อต.อ.๓๓๔; ฯลฯ)

เมอวาโดยสาระทแทจรง การเหนธรรมนนแหละคอการเหนพระพทธเจา พระพทธเจาไมตองการใหสาวกตดอยกบพระรปกายของพระองค แตทรงพระประสงคใหทกคนเหนธรรม คอเหนความจรงทพระองคตรสร ซงจะเปนการเหนพระพทธเจาทแท คอเหนความเปนพระพทธเจา หรอเหนความจรงททาใหพระองคเปนพระพทธเจา

เมอเราเหนธรรม คอเหนความจรง กคอเหนสงเดยวกบทพระพทธเจาเหน และดวยการเหนธรรม ซงเปนสงเดยวกบทพระองคเหน เรากเปนพทธะอยางทพระองคเปน

เมอเอาคาวาธรรมกายและรปกายเขามาอธบายแบบเทยบกนกทาใหรสกเปนจรงเปนจงยงขน คาวาเหนธรรมกายกคอ เหนตวธรรมนนเอง

คาวา “ธรรมกาย” ทมาอก ๒ ครง ในพระไตรปฎก กใชในความหมายอยางน แตไมไดระบคาวา “รปกาย” เขาคไวดวย ครงแรกเปนคาพรรณนาพระคณของพระปจเจกพทธเจาทงหลายวาเปน “พหธมมกายา” คอทรงเหมอนกบเปนพระวรกายททรงไว

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๑๙๕

ซงธรรมมากมายเปนอเนก ขอยกขอความตอนทกลาวถงนนมาใหด ดงน

“เหลาทานผเปนปราชญ ทเจรญสญญตวโมกขอปปณหตวโมกข และอนมตตวโมกข๑ สาเรจแลว หากมเขาสความเปนสาวก กเปนพระสยมภปจเจกพทธเจา

“พระปจเจกพทธเจาเหลานน เปนผมธรรมยงใหญ เปนกายทรวมแหงธรรมมากมาย (พหธรรมกาย) ทรงอานาจเปนใหญเหนอจต ขามหวงทกขทงปวงแลว มใจโสมนส มองเหนปรมตถเปรยบดงราชสห อยเดยวไปเดยวดงนอแรด มอนทรยสงบมใจสงบ มนแนว เทยวจารกมงไปดวยใจการณยตอหมชนถนหางไกลชายแดนทงหลาย เปนดงดวงประทปทสาดสองแสงสวาง ทงโลกนและโลกหนา บาเพญประโยชนตอเนองตลอดเวลา กเลสทจะกางกนไวกละไดหมดสนแลวเปนจอมชน เปนประทปสองโลก เหมอนแทงทองคาจรสแสง

๑ บางทานเหนคาพรรณนาพระคณตอนน มขอความวา “เจรญสญญตวโมกข อนมตตวโมกข และอปปณหตวโมกข สาเรจแลว หากมเขาสความเปนสาวก กเปนพระสยมภปจเจกพทธเจา”ดงนแลว กตความเตลดออกไป แทจรงททานกลาวถงการเจรญสญญตวโมกข อนมตต-วโมกข และอปปณหตวโมกขนน กคอวธหนงในการพดถงกระบวนการปฏบตเ พอใหบรรลอรหตตผล ซงเปนกระบวนการปฏบตโดยทวไป คอในการเจรญวปสสนาโดยพจารณาไตรลกษณนน ถาการพจารณาอนตตลกษณะเปนตวเดนททาใหหลดพน การหลดพนของทานผปฏบตนนกเรยกวา สญญตวโมกข ถาการพจารณาทกขลกษณะเปนตวเดนททาใหหลดพน กเรยกวาอปปณหตวโมกข ถาการพจารณาอนจจลกษณะเปนตวเดนททาใหหลดพน กเรยกวาอนมตตวโมกข การหลดพนหรอบรรลอรหตตผลน จะบรรยายดวยวธพดอยางอนกได และทานทหลดพนแลวอยางนน ถาบรรลอรหตตผลโดยมไดเปนสาวกของพระสมมาสมพทธเจา กจดเปนพระปจเจกพทธเจา สาระสาคญมเทาน

กรณธรรมกาย๑๙๖

เปนทกขไณยบคคลอยางดใหแกโลกไดโดยมตองสงสย เปนผเอบอมทกเวลา . . .” (ข.อป.๓๒/๒/๒๐)

อกครงหนงเปนคารอยกรองแสดงประวตของพระเถระชอ อตถสนทสสกะ เลาถงการททานเมอครงเปนพราหมณชอนารทะ ไดเคยเฝาพระพทธเจาพระนามวาปทมตตระ ในอดต และตอนหนงมคาสรรเสรญพระคณของพระพทธเจาพระองคนน โดยมคาวา “ธรรมกาย” อยดวย ดงจะยกมาใหด ดงน

“เรานงในโรงอนกวางใหญ ไดเหนพระปทมตตรพทธเจาองคขณาสพ ผเปนโลกนายก ทรงเพยบพรอมดวยพลธรรมประทบอยนาหนาหมภกษสงฆจานวนแสน ททรงวชชา ๓และอภญญา ๖ ซงแวดลอมองคพระสมพทธ ใครเหนแลว จะไมเลอมใส พระสมพทธเจานน ไมมใครเทยบเทยมในพระญาณได ตลอดถงเทวโลก ใครเหนพระองคผทรง อนนตญาณแลวจะไมเลอมใส พระองคผทรงสาดสองธรรมกาย ทงพระองคเปนแหลงรวมแหงประดารตนะ๑ ทคนทงหลายไมอาจทาใหกระจดพลดพราย ใครเลาเหนแลวจะไมเลอมใส . . .”

(ข.อป.๓๒/๑๓๙/๒๔๒)

ไดยกขอความในพระไตรปฎกทมคาวา “ธรรมกาย” มาใหดครบหมดทกแหงแลว สามแหงทายลวนมาในคาประพนธเชงประวตแหงคมภรอปทาน ทเปนคาพรรณนาพระคณ ๑ คาบาลวา “รตนากร” บอเกดหรอแหลงรวมแหงรตนะทงหลาย คอแหลงแหงคณสมบตหรอความดงามมากมาย แต เอกสารของวดพระธรรมกาย แปลวา “เปนบอเกดแหงพระรตนตรย” ซงเปนการแปลทเหมอนจงใจใหคลาดเคลอน เพอใหไปสนองวตถประสงคบางอยางของตน

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๑๙๗

คาสรรเสรญพระคณอยางนมมากมายนานปการ และทานกลาวไวในแงตางๆ ดวยถอยคาพรรณนาทหลากหลาย โดยเฉพาะคาอปมาอปไมย สมกบเปนคมภรเชงสดดพระคณ

ทามกลางคาสรรเสรญมากมายหลายเรอง (ยาวทงหมดเกอบพนหนา)นน การทมคาวา “ธรรมกาย” ปรากฏขนบางบางครง จงไมใชเรองแปลกอะไร ถาไดอานคมภรอปทาน ๒ เลมนตลอดหรอผานไปทวๆ กจะเขาใจลกษณะของคมภร และไมมองคาวา “ธรรมกาย” เกนเลยออกนอกความหมายททานตองการ

จะมองดรปกาย กอาศยเพยงตาเนอแตตองมตาปญญา จงจะมองเหนธรรมกาย

ในคมภร รนรองลงมา ตงแตอรรถกถา มการใชคาวา “ธรรมกาย” บอยขน เพราะมการพรรณนาพระคณของพระพทธเจาบอยขน และจานวนคมภรกมากดวย แตความหมายกชด คอ มกใชคเคยงกบคาวา “รปกาย” ยกตวอยางสกแหงหนง

โยป โส ภควา อสตอนพย ชนปฏมณฑตทวตตสมหาปรส-ลกขณวจตตรปกาโย สพพาการปรสทธสลกขนธาทคณรตนสมทธธมมกาโย

(วสทธ.๒/๗)

แปลวา: “พระผมพระภาคเจานน แมพระองคใด ทรงมพระรปกายอนวจตรดวยมหาบรษลกษณะ ๓๒ ประการอนประดบดวยอนพยญชนะ ๘๐ ทรงมพระธรรมกายอนสาเรจดวยรตนะ คอพระคณ เชน ศลขนธ (กองศล)อนบรสทธโดยอาการทงปวง”

กรณธรรมกาย๑๙๘

ยกตวอยางอกแหง แตเพราะขอความยาวมาก ขอคดมาแสดงเพยงบางสวน

ปาสาทกนต พตตสมหาปรสลกขณ . . . รปกาย . . . ปสาทนยนตทสพลจตเวสารชชฉอสาธารณาณอฏารสอาเวณกพทธธมมปปภตอปรมาณคณคณสมนนาคตาย ธมมกายสมปตตยา . . . ปสาทารห วา.

(อ.อ.๙๐)

แปลวา: “(พระผมพระภาคเจา) ‘ผนาเลอมใส’ หมายความวา ทรงนามาซงความเลอมใสทวทกดาน แกชนผขวน-ขวายในการเหนพระรปกาย เพราะความสมบรณ ดวยความงามแหงพระสรระของพระองค อนประดบดวยมหาบรษลกษณะ ๓๒ อนพยญชนะ ๘๐ พระรศมเปลงออก ๑ วาโดยรอบ และพระเกตมาลา นาเลอมใสทวทกสวน

‘ผเปนทตงแหงความเลอมใส’ หมายความวา เปนทตงแหงความเลอมใส เหมาะทจะพงเลอมใส หรอควรแกความเลอมใสของคนผมปญญาอนสม เพราะความสมบรณดวยพระธรรมกาย อนประกอบดวยมวลแหงพระคณอนประมาณมได เรมแตพระทศพลญาณ เวสารชชญาณ ๔อสาธารณญาณ ๖ และพทธธรรมทเปนพระคณสมบตเฉพาะ ๑๘ ประการ”จากตวอยางเลกนอยน กพอจะใหมองเหนความหมายของ

คาวา “ธรรมกาย” พรอมทงความมงหมายในการกลาวคานในคมภร วามงใชในการพรรณนาพระคณสมบตตางๆ ของพระพทธเจาเปนสวนมาก แตกเปนพระคณทเราควรจะอนวตรตามกาลง เพอใหธรรมกาย คอ กองแหงธรรมหรอคณสมบตในตวเราเจรญงอกงาม

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๑๙๙

ขนดวย โดยบาเพญคณสมบตและขอปฏบตนนๆ ขนมา แตไมใชมาปฏบตการอะไรอยางหนง เปนการเฉพาะ ทเรยกวาเขาถงธรรมกาย

ขอประมวลไวเปนความรประกอบวา คาวา “ธรรมกาย” น มมาในคมภรตางๆ ทเปนภาษาบาล เทาทรวบรวมไวตอนน

ก. โดยรปศพท ๔๓ รป แยกเปน๑) มาในรปโดดๆ เฉพาะ ธมมกาย-ทแจกวภตตตางๆ ๑๔ รปศพท๒) มาในคาสมาส มคาอนตอทาย ๑๓ รปศพท๓) มาในคาสมาส มคาอนนาหนา ๑๖ รปศพท

ข. โดยหลกฐานทมา ๑๒๕ แหง แยกเปน๑) มาในพระไตรปฎก (รปโดด ๓+รปสมาส ๑) ๔ แหง๒) มาในปกรณพเศษ (มลนทปญหา ๑+เปฏโกปเทส ๑+วสทธมคค ๒) ๔ “๓) มาในอรรถกถา ๔๓ “๔) มาในฎกาและอนฎกา ๖๘ “๕) มาในคมภรรนหลงนอกน ๖ “

(สวนเอกสาร และหลกฐานนอกภาษาบาล ไมตองนามากลาว)ถาเทยบกบขอธรรมสาคญอยาง ศล สมาธ ปญญา วมตต ฯลฯ

กนบวา “ธรรมกาย” มาไมมากครง แตถามองในแงวาเปนคาทใชในความหมายพเศษ ไมใชตวหลกธรรม หลกฐานทมาเพยงเทานกไมนอย และเกนพอทจะใหเหนความหมายไดชดเจน จงมองไมเหนเหตผลทจะกลาววาตกหลนไป (ถงจะตกหลน กไมเปนเหตใหเสยความหมาย หรอกระทบอะไรตอหลกการแมแตนอย)

เปนอนวา “ธรรมกาย” นเปนคาพดรวมๆ หมายถงธรรมหลายๆ อยาง ทงชดทงหมวด (สมกบคาวา “กาย” ทแปลวากอง หรอทรวม

กรณธรรมกาย๒๐๐

หรอชมนม) โดยเฉพาะโลกตตรธรรมทงหมด คอมรรค ผล นพพาน ทง ๙

คาวา “ธรรมกาย” มความหมายอยางทกลาวมาน คอเดมนนไมไดเปนคาสาคญในพระพทธศาสนา แตเปนการกลาวขนในสถานการณบางอยาง โดยเฉพาะใชในเชงเปรยบเทยบ และขอสาคญกคอไมใชเปนหลกธรรมอนใดอนหนงโดยเฉพาะ แตเปนการกลาวรวมๆ เชนอยาง โลกตตรธรรม กหมายถงโลกตตรธรรมทพดแบบคลม ๆ รวมๆ ทงหมดทงชด

อนง การเหนธรรมกายทวาน ทานกอธบายวาไดแกการเหนอรยสจจ ๔ นนเอง และทานกบอกไวดวยวา การเหนธรรมกายคอเหนอรยสจจ ๔ น ตองเหนดวยปญญาจกษ คอดวยตาปญญา เราเหนรปกายดวยตาเนอ แตจะเหนธรรมกายดวยตาปญญา(ไมใชเหนดวยสมาธ ถาเหนดวยสมาธกจะเปนการเหนนมตอะไรอยางใดอยางหนง)

สมาธนนเราใชเพยงเปนตวชวยทาใหจตพรอมทจะทางานในทางปญญา ซงจะทาใหมองเหนธรรมกายดวยปญญานนอกทหนง ดวยเหตนจงไมมคาวาวชชาธรรมกาย เพราะธรรมกายเปนเพยงถอยคาเชงอปมาอยางทกลาวมาแลว ใชเฉพาะในบางกรณ และใชเชงเปรยบเทยบ อกทงเปนคากลาวคลมๆ รวมๆ

ในหลกการสาคญของพระพทธศาสนานน คาวา “วชชา” ทานมหลกวางไวแลว ในคาวชชา ๓ ซงหมายถง บพเพ-นวาสานสตญาณ จตปปาตญาณ และอาสวกขยญาณ หรอวชชา ๘ ประการ ทขยายออกไปอก ซงกไมมคาวาวชชาธรรมกายน

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๒๐๑

หมายความวา คาวา”วชชา”ของทานมอยแลว และวชชาเหลานกยงปรากฏในคาสอนอยครบถวน และเปนตวหลกทแทของการทจะใหบรรลธรรมขนสงในพระพทธศาสนา ตลอดจนบรรลนพพาน ไมมวชชาอะไรทหายไป จงไมตองมวชชาอะไรมาเพมเตมอก

จะตองยาวา “ธรรมกาย” เปนคาพดรวมๆ หมายถงองคธรรมหลายอยาง ประมวลเขาดวยกน โดยเฉพาะมรรค ผล นพพาน

หลกธรรมสาคญๆ เหลานน มวธปฏบตเพอบรรลหรอเขาถงชดเจนจาเพาะอยแลว จงไมตองมวธปฏบตเพอเขาถงธรรมกายซอนขนมาอก

“ธรรมกาย” ตามวชชาททานวาเพงคนพบใหม

“ธรรมกาย” ตามแบบของสานกพระธรรมกายนน ไมมมาในพระพทธศาสนาดงเดม แตเปนคาสอนและแนวปฏบตตามหลกทเรยกวา “วชชาธรรมกาย” ซงทางสานกกลาววา อาจารยใหญของสานกไดคนพบ เมอ พ.ศ. ๒๔๖๐ หลงจากทสญหายไปหลงจากพทธปรนพพานได ๕๐๐ ป

ตามหลก วชชาธรรมกาย นน “ธรรมกาย คอกายในกายทสดละเอยด พนจากกายในกายโลกยะ”

ตามหลกปฏบตทเรยกวา “วธทาใหเหนธรรมกาย” นน เรมตน ผปฏบต

“. . . นกกาหนดนมตเปนดวงแกวกลมใส ขนาดเทาแกวตาดา ใสสนท . . . นกเหมอนดวงแกวนนมานงสนทอย

กรณธรรมกาย๒๐๒

ณ ศนยกลางกายฐานท ๗๑ นกไปภาวนาไปอยางนมนวล เปนพทธานสตวา “สมมาอะระหง” หรอคอยๆ นอมนกดวงแกวกลมใสใหคอยๆ เคลอนเขาสศนยกลางกาย . . . และเมอนมตมาหยดสนท ณ ศนยกลางกาย ใหวางสตลงไปยงจดศนยกลางของดวงนมต . . .”

“. . . ใจหยดนงอยกลางดวงนนแหละ . . . พอนงแลวกเขากลางของกลาง กลางของกลาง กลางของกลาง นงหนกเขา นกวากลางของกลางหนกเขาประเดยวเดยวแหละ ดวงนนขยายโตออกไป ออกไป ออกไป . . . เปนดวงใสเทาดวงจนทรดวงอาทตย . . .”

“ทาใจใหหยดนงอยในกลางศนยกาเนดของกายมนษย ศนยนเปนทไปเกดมาเกดของสตว อยตรงศนยกลางกายพอด . . . เมอทาใจใหหยดนงอยตรงนนไดถกสวนแลว จะเหนดวงปฐมมรรค (ผดซอนขนมาจากกงกลางดวงนมต) ซงเรยกวาธรรมานปสสนาสตปฏฐาน เพราะเปนดวงธรรม ททาใหบงเกดเปนกายขน, ขนาดของดวงทปรากฏนน อยางเลกทสดกเทากบดวงดาว อยางโตทสดขนาดเทาพระอาทตยหรอพระจนทร, สณฐานกลมรอบตวใสบรสทธยงนก, เมอเหนชดเจนดแลว กทาใจใหนงลงไปกลางดวงใสนน พอถกสวนเขากจะเหนกายทพย ปรากฏขนจากกลางวางของดวงใสทเหนแลวนน, ตอไปทาใจใหหยดนงอยในศนยกาเนดของกายทพย พอถกสวนดแลวจะเกดดวงธรรม (คอดวงกลมใสนนเอง) ดวงนคอ ดวงทตยมรรค เมอดวงนขยายสวนโตและ

๑ ฐานทกาหนดอารมณ ๗ ตามลาดบ คอ ๑. ชองจมก ๒. เพลาตา ๓. กงกลางศรษะ ๔. เพดานปาก ๕. ชองคอเหนอลกกระเดอก ๖. สะดอ ๗. เหนอสะดอ ๒ นว (ตรงฐานท ๗ มศนย ๕ คอ ศนยธาตดน -อยขวา, ศนยธาตนา -อยหนา, ศนยธาตลม -อยซาย, ศนยธาตไฟ -อยหลง, ศนยธาตอากาศ -อยกลาง วญญาณธาตและปฐมมรรคอยตรงกลางน)

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๒๐๓

เหนชดเจนดแลว กทาใจใหนงลงไปกลางดวงใสนน พอถกสวนเขากจะเหนกายรปพรหมปรากฏขนกลางเหตวางของดวงทตยมรรคนน . . .”

นบจากกายเนอของมนษย ซงจดวาเปนกายหยาบทสดของมนษย ผปฏบตเหนกายในกายทซอนกนอยเปนชนๆ กายซอนกายๆ เขาไปขางในจนสดละเอยด รวมทงสน ๑๘ กาย (ณ ศนยกลางกายมนษย สะดอทะลหลง ขวาทะลซาย ดายกลมขงเสนตง ตรงกลางมาจดกน เรยกอยางรกนวา “กลางกก”) ใหปฏบตไปตามลาดบ ดงน

ก) ขนสมถะ - กายโลกยะ = กายมนษย = อตตาสมมต๑. ใจหยดนงอยกลางดวงธรรม ททาใหเปนกายมนษย (หยาบ) ใสบรสทธ

อยางกระจกคนฉองสองเงาหนา เทาฟองไขแดงของไก๒. ใจหยดนงอยทศนยกลางดวงธรรม ททาใหเปนกายมนษย(หยาบ)

ถกสวนเขา กเขาถง/เหนกายมนษยละเอยด ๒ เทาฟองไขแดงของไก๓. ใจหยดนงอยกลางดวงธรรม ททาใหเปนกายมนษยละเอยด

ถกสวนเขา กเขาถง/เหนกายทพย (หยาบ) ๓ เทาฟองไขแดงของไก๔. ใจหยดนงอยกลางดวงธรรม ททาใหเปนกายทพย

ถกสวนเขา กเขาถง/เหนกายทพยละเอยด ๔ เทาฟองไขแดงของไก๕. ใจหยดนงอยกลางดวงธรรม ททาใหเปนกายทพยละเอยด

ถกสวนเขา กเขาถง/เหนกายรปพรหม (หยาบ) ๕ เทาฟองไขแดงของไก๖. ใจหยดนงอยกลางดวงธรรม ททาใหเปนกายรปพรหม(หยาบ)

ถกสวนเขา กเขาถง/เหนกายรปพรหมละเอยด ๖ เทาฟองไขแดงของไก๗. ใจหยดนงอยกลางดวงธรรม ททาใหเปนกายรปพรหมละเอยด

ถกสวนเขา กเขาถง/เหนกายอรปพรหม (หยาบ) ๗ เทาฟองไขแดงของไก

กรณธรรมกาย๒๐๔

๘. ใจหยดนงอยกลางดวงธรรม ททาใหเปนกายอรปพรหม(หยาบ)ถกสวนเขา กเขาถง/เหนกายอรปพรหมละเอยด ๘ เทาฟองไขแดงของไก

ข) ขนวปสสนา - กายโลกตตระ = กายธรรม = ธรรมกาย = อตตาแท๙. ใจหยดนงอยกลางดวงธรรม ททาใหเปนกายอรปพรหมละเอยด

ถกสวนเขา กเขาถง/เหนกายธรรม[โคตรภ](หยาบ) เปนรปพระปฏมากรเกตดอกบวตม หนาตกหยอนกวา ๕ วา สง ๕ วา

๑๐. ใจหยดนงอยกลางดวงธรรม ททาใหเปนธรรมกาย (หยาบ)ถกสวนเขา กเขาถง/เหนกายธรรมละเอยด เปนรปพระปฏมากรเกตดอกบวตม หนาตก ๕ วา สง ๕ วา

๑๑. ใจหยดนงอยกลางดวงธรรม ททาใหเปนธรรมกายละเอยดถกสวนเขา กเขาถง /เหนกายพระโสดา เปนรปพระปฏมากรเกตดอกบวตม หนาตก ๕ วา สง ๕ วา ใสหนกขนไป

๑๒. ใจหยดนงอยกลางดวงธรรม ททาใหเปนกายพระโสดาถกสวนเขา กเขาถง/เหนกายพระโสดาละเอยด เปนรปพระปฏมากรเกตดอกบวตม หนาตก ๑๐ วา สง ๑๐ วา

๑๓. ใจหยดนงอยกลางดวงธรรม ททาใหเปนกายพระโสดาละเอยด ถกสวนเขา กเขาถง/เหนกายพระสกทาคา เปนรปพระปฏมากรเกตดอกบวตม หนาตก ๑๐ วา สง ๑๐ วา

๑๔. ใจหยดนงอยกลางดวงธรรม ททาใหเปนกายพระสกทาคาถกสวนเขา กเขาถง/เหนกายพระสกทาคาละเอยด เปนรปพระปฏมากรเกตดอกบวตม หนาตก ๑๕ วา สง ๑๕ วา

๑๕. ใจหยดนงอยกลางดวงธรรม ททาใหเปนกายพระสกทาคาละเอยด ถกสวนเขา กเขาถง/เหนกายพระอนาคา เปนรปพระปฏมากรเกตดอกบวตม หนาตก ๑๕ วา สง ๑๕ วา

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๒๐๕

๑๖. ใจหยดนงอยกลางดวงธรรม ททาใหเปนกายพระอนาคาละเอยด ถกสวนเขา กเขาถง/เหนกายพระอนาคาละเอยด เปนรปพระปฏมากรเกตดอกบวตม หนาตก ๒๐ วา สง ๒๐ วา

๑๗. ใจหยดนงอยกลางดวงธรรม ททาใหเปนกายพระอนาคาละเอยด ถกสวนเขา กเขาถง /เหนกายพระอรหต เปนรปพระปฏมากรเกตดอกบวตม หนาตก ๒๐ วา สง ๒๐ วา

๑๘. ใจหยดนงอยกลางดวงธรรม ททาใหเปนกายพระอรหตถกสวนเขา กเขาถง/เหนกายพระอรหตละเอยด เปนรปพระปฏมากรเกตดอกบวตมหนาตก ๓๐ วา สง ๓๐ วา

“ใจกหยดน งอย ศนยกลางดวงธรรมท ทาให เปนธรรมกายอรหตละเอยดน เสรจกจในพระพทธศาสนาพระสมณโคดมแคน”

“สวน ‘พระนพพาน’ นน คอกายธรรมทไดบรรลอรหตผลแลว”

“พระนพพานนประทบอยในอายตนะนพพาน”“อายตนนพพานกมหนาทดงดดพระพทธเจา พระอรหนต

เขาไปสอ ายตนะของตน สถานอนเปนทป ระทบของพระพทธเจาเรยกวา ‘อายตนนพพาน’ สวนพระพทธเจาทประทบอยในอายตนนพพานนน เราเรยกวา ‘พระนพพาน’”

“อายตนนพพาน คอ ทประทบของพระนพพาน (ธรรมกายทบรรลพระอรหตผลแลว) ทเขาอนปาทเสสนพพานแลว . . .”๑

“ในอายตนนพพานนนมแตพระนพพาน ซงทรงประทบเขานโรธสงบตลอดกนหมด ไมมการไปมาหาสกนดงเชนสตวโลกทงหลาย ทเหนกนอยในภพสามน”

๑ จากเอกสารตางๆ ของสานกพระธรรมกายหลายเลม เชน หลกการเจรญภาวนา สมถวปสสนากรรมฐาน, วดพระธรรมกาย จ.ปทมธาน, พ.ศ. ๒๕๔๐

กรณธรรมกาย๒๐๖

ทยกมาใหดทงหมดในตอนนนแหละ คอ ธรรมกาย ตามแบบของสานกพระธรรมกาย ซงเหนไดชดเจน และจะตองยอมรบกนตามจรง วาเปนธรรมกายแบบใหม ไมมมาในพระพทธศาสนา อนจะตองแยกออกไวตางหาก ไมใหสบสนปะปนกบหลกธรรมในพระพทธศาสนา

(ถาจดเขาในพระพทธศาสนา ทานผรทงหลายกจะจดเปนนมต คอภาพทจตปรงแตงขน ระหวางทกาลงเจรญสมาธบางระดบ)

แมคาวา “นพพาน” และ “อายตนนพพาน” ทกลาวถงในตอนนกเปนของใหม ตามแบบเฉพาะของสานกพระธรรมกาย ไมพงนามาปะปนกบหลกธรรมในพระพทธศาสนาเชนเดยวกน

ธรรมกายแบบเดมเกดจากการเพมคณภาพในตวของเรา

ขอยอนยาเพอสาทบความเขาใจใหชดวา “ธรรมกาย” ในความหมายเดมของพระพทธศาสนานน

๑. เปนคาตรสหรอคาพดเชงเปรยบเทยบ เพอใหเหนความหมายอยางเปนรปธรรม กลาวคอ

ก) พระพทธเจาตรสหลกการของพระพทธศาสนาทถอธรรมสงสด แยกจากศาสนาพราหมณทถอวาพระพรหมสงสดและตรสเชงเปรยบเทยบวา ทศาสนาพราหมณสอนวาพราหมณเกดจากโอษฐของพระพรหมนน ภกษสาวกทงหลายกเกดจากโอษฐของพระพทธเจา คอเกดจากธรรม/คาสอน/หลกการท

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๒๐๗

หลงไหลออกมาจากโอษฐของพระองค ผเรยกไดวาเปนธรรมกายในฐานะเปนแหลงทรวมและหลงไหลออกมาของธรรมเหลานน (เปนการตรสในสถานการณทเกยวของเพยงครงเดยว ซงตรสตอไปดวยวาจะเรยกพระองควาเปนพรหมกาย คอตวพระพรหมทแท กได ในฐานะเปนแหลงธรรมอนประเสรฐ ทใหกาเนดแกอรยชน)

ข) คาประพนธคอคาถาบางแหงในพระไตรปฎกเลมทายๆ ใชคาวาธรรมกาย ในเชงเทยบเคยงกบรปกาย คอรางกาย เพอสรรเสรญพระคณของพระพทธเจา ดวยทวงทานองของความรสกซาบซงงดงามนอมนาศรทธาบาง เพอใหมองเหนการพฒนาดานในคอจตใจและปญญาทเจรญงอกงามขนมา เหมอนการเลยงดรางกายใหเจรญเตบโตบาง

๒. เปนคาตรสหรอคาพดแบบคลมๆ รวมๆ หมายถงธรรมคอคณงามความดหรอคณสมบต ทงหมดหรอทงชด ตามแตจะประสงคในกรณนนๆ และตรสหรอพดอยางผานๆ พอใหเปนเครองโนมนาใจเขาหาหลกธรรมตางๆ ทพงรพงปฏบตตอไป ดงนน ธรรมกายจงไมตองมวธปฏบตขนมาโดยเฉพาะตางหาก ใหเกดความซาซอนโดยใชเหต

ไดกลาวแลววา ในพระไตรปฎกทมคาวา “ธรรมกาย” ปรากฏอย ๔ ครงนน ใชเรยกเปนพระนามอยางหนงของพระพทธเจา ๑ ครง กลาวถงพระคณหรอคณสมบตของพระพทธเจาพระองคอน ๑ ครง ของพระปจเจกพทธเจา ๑ ครง ของพระมหาปชาบดโคตมเถร ๑ ครง

กรณธรรมกาย๒๐๘

หลงจากพระไตรปฎกแลว คมภรอรรถกถาเปนตนมกใชคาวาธรรมกาย เฉพาะกบพระพทธเจา ในความหมายเชงสรรเสรญพระพทธคณ คอ พระคณสมบตตางๆ ทางนามธรรม เทยบเคยงกบพระพทธลกษณะดานพระรปกาย และมกกลาวไวคกนกบพระรปกายนน เชน บรรยายวา พระพทธเจาทรงมพระรปกายงามสงาดวยมหาบรษลกษณะ ๓๒ ประการ ฯลฯ และมพระธรรมกายทประกอบดวยพระทศพลญาณ เปนตน สวนกรณทจะใชกบบคคลอน หรอใชอยางกวางๆ แทบไมมเลย๑

เมอใช “ธรรมกาย” กบพระพทธเจาแลว บางทกเลยผอนลงมาใชกบพระโพธสตว คอทานผจะตรสรเปนพระพทธเจาตอไป ซงกเปนบคคลพเศษ (พบใชอยางนแหงเดยว = จรยา.อ.๓๒๔) โดยหมายถงประดาธรรมคอคณความดและคณสมบตทงหลายทพระโพธสตวไดสงสมเพมพนขนมาจากการบาเพญบารม ซงรวมเขาดวยกนเหมอนเปนเนอตวของพระโพธสตวนน

สาหรบผอนทจะมาเกยวของกบธรรมกาย กคอ เหนธรรมกายของพระพทธเจา ซงเปนสานวนเชงรปธรรม เพอเทยบเคยงกนไดกบการเหนรางกาย/รปกาย ความหมายกคอการเหนธรรมนนเอง และบางททานกพดเทยบกนไวดวยวา เหนพระรปกายของพระพทธเจา ดวยมงสจกษ หรอประสาทจกษ (ตาเนอ) และเหนพระธรรมกายของพระพทธเจา ดวยปญญาจกษ หรอญาณจกษ (ตาปญญา) [เชน อต.อ.๓๓๔; วนย.ฏกา ๑/๔๘๒]

การเหนธรรมกายของพระพทธเจา ทวาหมายถงเหนธรรม ๑ ทใชกวางๆ พงดตวอยางท สตต.อ.๒/๔๔๓

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๒๐๙

นนเองนน กเทากบทพระพทธเจาตรสวา ผใดเหนธรรม ผนนกเหนพระพทธเจา เพราะความเปนพระพทธเจาอยทการตรสรธรรม พดงายๆ วา สาระของความเปนพระพทธเจากคอโพธ ไดแกปญญาทตรสรธรรม ผใดถงโพธ ผนนกเปนพทธะ เมอเราเกดปญญารธรรม กเทากบเหนองคพระพทธเจา และการเหนธรรมนเมอพดออกมาเปนหลกการ กหมายถงการเหนอรยสจจอยางทเคยกลาวขางตน ซงกคอการบรรลมรรคผลนพพาน

พดอกสานวนหนง การเหนพระพทธเจา กคอเหนพระคณหรอคณสมบตของพระองค เพราะพระพทธเจากคอพทธคณ หรอคณสมบตททาใหเปนพระพทธเจานนเอง๑

นอกจากนจะสงเกตเหนวา เรองการเหนธรรมกาย และปญญาจกษทเปนเครองเหนธรรมกายนน เนองจากเปนคาประเภทพรรณนาคณ มใชเปนคาศพทจาเพาะมาแตเดม จงมความหมายกวาง ไมจากดแนนแฟนอยางคาวา “ธรรมจกษ” (ธมมจกข) ทหมายถงการเหนธรรมขนอรยมรรคแนลงไป ดงปรากฏวา ปญญาจกษมองเหนธรรมกาย ในระดบอรยมรรคอยางนนกม (บางททานกเรยกวาโลกตตรจกษ คกบโลกยจกษทมองเหนรปกาย — สตต.อ.๑/๓๙) แตบางทกผอนลงมา หมายถงการเขาใจธรรมดวยปญญาของมนษยปถชน

ยกตวอยางเรองพระเจาอโศกมหาราช ตอนททรงหนมานบถอพระพทธศาสนา ตามททานเลาไววา ไดทอดพระเนตรเหน ๑ พทธคณาต จ อตถโต พทโธเอว ตถาคตสส โส เอต วาสฏ อธวจน ธมมกาโย อตปต วจนโต.

(วนย.ฏกา ๑/๕๔๗) แปลวา “โดยอรรถะ พระพทธเจากคอพทธคณทงหลาย เพราะพระดารสวา ดกรวาเสฏฐะ คาวา ธรรมกายนเปนชอของตถาคต”

กรณธรรมกาย๒๑๐

นโครธสามเณรแลวทรงเลอมใส โปรดใหนมนตมาฉนภตตาหาร ทรงฟงธรรมแลว ไดทรง ”เหนธรรมกายของพระทศพล อนปรากฏในกระจกเงา คอคากลาวของสามเณร”๑ จงไดทรงเลอมใสในพระรตนตรย ทรงตงอยในสรณะและศล แลวเจรญพระราชศรทธายงๆ ขนนบแตนนมา

การเหนธรรมกายในกรณของพระเจาอโศกมหาราชน กคอการททรงเกดความเขาใจธรรมสวางจาขนจนเลอมใสศรทธาในพระรตนตรยเทานน ไมใชการบรรลมรรคผลแตอยางใด และกไมตองทรงปฏบตตามหลกวชชาอะไรเพอจะเขาถงหรอเหนธรรมกายนน นอกจากใชพระปญญาของพระองคเองพจารณาไตรตรองธรรมทสามเณรแสดงถวายในเวลานน

เนอ งจากธรรมกายเปนถอยคาแบบเปรยบเทยบหรอเชงกวนพนธ ไมใชหลกธรรมใดโดยเฉพาะ จงเปนเรองทพรรณนากนไปไดยดยาว ซงในทนเหนวาจะเกนจาเปน จงขอยตลงอกตอนหนง

แตไหนๆ กไดพดกนมามากแลว ชาวพทธควรจะไดประโยชนในเชงปฏบตจากเรองธรรมกายนดวย ประโยชนทจะไดม ๒ ขน คอ

๑. การบารงเลยงธรรมกายของตนเองใหเจรญเตบโตขน๒. การเหนธรรมกายของพระพทธเจาขอท ๑ พงเหนตวอยางในกรณของพระนางมหาปชาบดโคตม

ผมธรรมกายทเจรญเตบโตแลว และในกรณของพระโพธสตว ซงอยในระหวางบารงเลยงธรรมกายของตนใหงอกงามยงขนๆ ๑ สามเณรสส วจนาทาเส ทสสมาน ทสพลธมมกาย ทสวา” (วนย.ฏกา ๑/๑๙๑)

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๒๑๑

คตทจะไดในขนน คอควรหมนเตอนตวเอง และเตอนกน เชน เตอนลกหลานวา อยามวบารงเลยงแตเพยงรางกาย/รปกายเทานนใหเตบโต แตควรพฒนาคณความดหรอคณสมบตตางๆ เชน ความขยนหมนเพยร ความเขมแขง สมาธ ปญญา ความกตญกตเวท ฯลฯ ใหธรรมกายของเราเจรญเตบโตขนดวย

ขอท ๒ กสบเนองจากขอท ๑ นนเอง กลาวคอ เมอเราพฒนาธรรมกายของเราใหเตบใหญแขงกลามากขน คณสมบตตวสาคญคอปญญา ทผานการฝกฝนลบมาอยางด กจะเฉยบคมยงขน จนถงขนทหยงรหยงเหนสจธรรม เปนโพธ ซงรแจงความจรงททาใหเปนพระพทธเจา พดเปนสานวนเชงอปมาวา เหนธรรมกายของพระพทธเจา หรอเหนองค(ธรรมททาใหเปน)พระพทธเจา

ธรรมกายเปนอตตาไมเขากบหลกวชชาธรรมกาย

ทางสานกพระธรรมกายยดถอวา “ธรรมกายเปนอตตา”และไดพยายามหาหลกฐานในคมภรมาอาง ปรากฏวามหลกฐานอยทเดยว ในอรรถกถาแหงหนง ซงกลาวถงธรรมกายเปนอตตา/ตวตน แตหลกฐานนนกลบมาคดคานขดแยงตอหลกการของสานกพระธรรมกายทยดถอไวเอง ความในอรรถกถานนวา

ปร วา อตตภตโต ธมมกายโต อ , ปฏปกข วา ตทนตถกรกเลสโจรคณ มนาต หสตต ปรโม, มหาสตโต . . . ตสส ภาโว กมม วาปารมตา, ทานาทกรยาว. (จรยา.อ. ๓๒๔)๑

๑ หลกฐานนมแหงเดยว แตคมภรรนฎกาและหลงจากนนยกไปอางตออกประมาณ ๓ แหง คอ ฎกาแหงทฆนกาย ไดแก สลกขนธวคคฏกา และ สลกขนธวคคอภนวฏกา ภาค ๑; และสททนตปกรณ (ธาตมาลา)

กรณธรรมกาย๒๑๒

แปลวา: “พระมหาสตว(พระโพธสตว) ยอมบนทอน คอกาจดฝายอน อนไดแกสภาวะอยางอนจากธรรมกาย ทเปนอตตา/ตว(ของพระมหาสตว) หรอยอมบนทอนคอกาจดปฏปกษ อนไดแกหมโจรคอกเลส ทจะกอความพนาศแกอตตา/ตว(ของพระมหาสตว) เพราะเหตนน พระมหาสตวจงชอวาเปนปรมะ (ผยอดยง); ภาวะ หรอกรรม (การกระทา)ของพระมหาสตวผเปนปรมะ(ยอดยง) นน ชอวาปารมตา(บารม) ไดแกการกระทา (๑๐ อยาง) มทาน เปนตน นนเอง”ขอความในอรรถกถาขางบนน อธบายความหมายของคาวา

“บารม” คอความดอยางสงทพระโพธสตวบาเพญ มใจความวา การกระทาความด ๑๐ ประการ มทานเปนตน ทเรยกวาบารม กเพราะเปนภาวะหรอเปน(กศล)กรรมของพระโพธสตว ผเปนปรมะ (บรม คอยอดยง) ตามความหมายทวา พระโพธสตวนน ปองกนรกษาธรรมกาย ทเปนอตตา คอเปนตวหรอเปนเนอเปนตวของทานไวได โดยกาจดสงอนๆ ทนอกเหนอจากธรรมกายนน หรอกาจดหมโจรคอกเลสความชวรายทงหลายทเปนศตร ไมใหมากอความเสอมเสยทาอนตรายแกธรรมกาย คอปวงความดททานไดเพยรบาเพญสรางสมมา

ทอรรถกถากลาววา “ธรรมกายซงเปนอตตา” ในทน ไมตรงตามความหมายททางสานกพระธรรมกายตองการ เพราะ

๑ . ตามหลกคาสอนในพระพทธศาสนาทพดมาแลว ธรรมกายเปนคารวมๆ คลมๆ หมายถงธรรม หรอคณสมบตตางๆ ทงหมดหรอทงชด ไมจาเพาะขอใดขอหนง แมแตธรรมกายในระดบสงสด

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๒๑๓

กยงรวมโลกตตรธรรม ๙ ทงหมด และในโลกตตรธรรมทง ๙ นน มรรค ๔ ผล ๔ กยงเปนสงขาร และทางสานกพระธรรมกายกยอมรบเองวาสงขารไมใชอตตาแท เปนเพยงอตตาสมมต จงยงเปนอนตตา เพราะฉะนน ตามหลกใหญน ธรรมกายกไมเปนอตตาแทททางสานกพระธรรมกายตองการ แตเปนไดเพยงอตตา/ตวตนสมมต

๒. ธรรมกายของพระโพธสตว คอความดหรอคณสมบตทงมวลททานไดสะสมมา อนเปน(ประดจ)เนอตวหรออตตาของทานน อาจจะถกศตรคอกเลสเขามาทาลาย พระโพธสตวจงตองคอยระวงปองกนไว แมวาทานจะยอดเยยมทสามารถกาจดศตรเหลานน แตกเหนไดชดวาธรรมกายอยางน ไมมลกษณะทจะเปนธรรมกายในแบบของสานกพระธรรมกายไดเลย และเปนเพยงคาพดเชงอปมาเทานน

๓. ถาถอตามหลกของสานกพระธรรมกายเอง ทสอนวา ธรรมกายคอนพพาน หรอนพพานเทานนเปนธรรมกาย ถาถออยางน ธรรมกายในขอความภาษาบาลจากอรรถกถาขางตน ซงเปนธรรมกายของพระโพธสตว กเปนธรรมกายตามความหมายของสานกพระธรรมกายไมได เพราะพระโพธสตวเปนปถชน ยงไมไดบรรลนพพาน เพราะฉะนน ธรรมกายทวาเปนอตตา/ตนของพระโพธสตวในขอความทยกมาอางนน กเปนเพยงอตตาสมมตตามภาษาพด คอโดยสภาวะทแทกเปนอนตตาอยนนเอง

๔. ตามหลกวชชาของสานกพระธรรมกายเอง คนจะเขาถงหรอเหนธรรมกาย ตองปฏบตกาวไปจนเลยกายอรปพรหมละเอยด ถงกายธรรมโคตรภ แตพระโพธสตวตามหลกพทธศาสนาเดมแท

กรณธรรมกาย๒๑๔

ยงเปนปถชน ไดอยางสงกแคฌานสมาบต อยในระดบพรหม คอยงไมถงธรรมกาย เพราะฉะนนธรรมกายในทนกตองไมใชธรรมกายแบบของสานกพระธรรมกาย แตเปนธรรมกายตามความหมายของพระพทธศาสนาเดมแท ซงเปนอตตา/ตวตนโดยสมมตเทานน

เปนอนวา ไมวาจะมองในความหมายของพระพทธศาสนาเดมแท หรอตามความหมายของสานกพระธรรมกาย คาวาธรรมกาย เปนอตตาทอรรถกถาขางตนวาไว กไมเปนอตตาแททสานกพระธรรมกายตองการ

ธรรมกายเปนอตตา เปนเรองธรรมดาของคาอปมาอปไมย

แททจรง คาอธบายของอรรถกถาขางตนนน ไมใชเรองทจะตองมองความหมายไปไกลจนเกนเลยความจรงททานตองการ คาวา “ธรรมกาย” กเปนคาพดเชงเปรยบเทยบ และคาวา”อตตา/ตว/ตวตน” กเปนคาพดเชงเปรยบเทยบ หมายความวา พระโพธสตวไดเพยรพยายามบาเพญบารมสรางสมความดมามากมาย ความดเหลานนพดรวมเขาดวยกนกเปนธรรมกาย คอกองหรอประมวลแหงคณสมบตทงหลาย ซงเปนเหมอนเนอตวของทาน ททานรกษาไวไมใหศตรหมโจรคอกเลสมาทาอนตรายใหเสอมเสยไป

คาพดเชงเปรยบเทยบหรออปมาแบบน มมากมายในพระไตรปฎก และคมภรรนตอๆ มา อยางเรองพระเจาอโศกทรงเหนพระธรรมกายของพระพทธเจาในกระจกเงา (คนฉอง) คอคาบรรยาย

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๒๑๕

ของสามเณรนโครธทกลาวถงขางตน คอบอกวาคาเทศนของสามเณรนนเปนเหมอนกระจกเงาทสะทอนใหเหนองคพระพทธเจา ธรรมกายทมองเหนในกระจกเงา หรอในคาบรรยายอยางน ยอมไปกนไมไดกบธรรมกายในความหมายของสานกพระธรรมกาย เพราะไมตองมานงเพงใหเหนทศนยกลางกาย

นอกจากธรรมกายแลว กยงมคาอนอกมากทใชทานองน อยางคาวา “ธรรมจกร” ทเราไดยนกนบอย “ธรรมนคร” หรอแมแต “นพพานนคร”

“ธรรมจกร” แปลวา วงลอธรรม ทวาพระพทธเจาทรงประกาศธรรมจกรหรอหมนวงลอธรรม เมอคราวเทศนครงแรกแกเบญจวคคย กไมไดมวงลออะไร แตหมายถงการเรมใหธรรมเคลอนขยบแผขยายไป เทยบกบ “อาณาจกร” คอวงลอแหงอานาจ ทราชาแผขยายไป หรอเทยบวาพระพทธเจาทรงเรมแผดนแดนแหงธรรมทรมเยนคอธรรมจกรออกไป คกบคาวาราชาแผอาณาจกรทเปนดนแดนแหงการใชอานาจบงคบ

คาวา “ธรรมนคร” กตาม “นพพานนคร” กตาม หรออยางฝายรายเชน “กเลสโจร” กตาม กเปนคาททานใชกนเปนธรรมดา ผรธรรมกอานไปโดยเขาใจความหมายททานตองการ ขอยกตวอยางมาใหดอก ๒-๓ แหง เชน

“พระสมนพทธเจา ผทรงเปนนายกแหงโลก . . .ไดทรงสรางพระอมตนครอนประเสรฐ (นพพานนคร) อนมศลเปนปราการกวางใหญ แวดลอมดวยสมาธเปนคเมองมวปสสนาญาณเปนประตพระนคร มสตสมปชญญะเปน

กรณธรรมกาย๒๑๖

บานประตอนมนคง ประดบประดาดวยมณฑปแหงสมาบตเปนตน คบคงไปดวยโพธปกขยประชาชน . . . ทรงสรางมหาวถ(ถนนใหญ) แลวดวยสตปฏฐาน อนไมคดเคยว ตรงและกวางขวาง . . .” (พทธ.อ.๒๒๗)

หรออยางงายๆ วา“แทจรง บรษผมปญญา เจรญวปสสนาแลว เปด

อรยมรรคทวาร เขาสนพพานนคร ยอมบรรลความสาเรจแหงสาวกบาง ความเปนพระปจเจกพทธเจาบาง สมมา-สมโพธญาณบาง” (มงคล. ๑/๑๔๖)

บางทคาสาคญๆ คาเดยว ทานใชเชงอปมายกเยองไปตางๆ มากมาย เชน กเลส เรยกเปน กเลสโจร (โจรคอกเลส) ในตวอยางขางตนบาง กเลสอคค (ไฟกเลส เชน ชา.อ.๔/๘๐) กเลสพยาธ (เชน ชา.อ.๑/๖) กเลสโรค (เชน เถร.อ.๒/๑๐) กเลสมล (มลทนคอกเลส เชน อป.อ.๑/๕) กเลสวนะ (ปากเลส เชน วมาน.อ.๒๔๖) กเลสกณฏกะ (หนามกเลส เชน เถร.อ.๒/๓๙๓) กเลสกททมะ (เปอกตมกเลส เชน อป.อ.๒/๑๙๖) กเลสทคคะ(หลมกเลส เชน ธ.อ.๗/๑๕๔) กเลสราส (กองกเลส เชน ท.อ. ๒/๑๗๕) ฯลฯ

อยางคาวา “กเลสโจร” (โจรคอกเลส) กมใชบอยๆ นอกจากทยกมาดขางตน กเชน

“สมมาทฏฐนแล ทานเรยกวา . . . ปญญาศสตรา (มดหรอศสตราแหงปญญา) . . . โยคาวจรบคคล กาจดอวชชาอนธการ ดวยสมมาทฏฐ กลาวคอวปสสนาญาณน ในเบองบพภาคแลว ฆาประดากเลสโจรเสย ยอมลถงนพพานโดยเกษม” (เชน ท.อ. ๑/๒๘๒)

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๒๑๗

ในฝายดกเชนกน มคาใชเชงเปรยบเทยบใหเปนรปธรรมอยางนทวไป ซงเปนวธพดใหเหนงายและนาสนใจมากขน อยางคาวา “ธรรม” กเปนตวอยางทด มคาใชมาก นอกจาก ธรรมกาย ธรรมจกษ ธรรมจกร ธรรมนคร ธรรมราชา ยงมอกแทบไมตองนบ (ไมตองเแสดงทมา เพราะจะกนเนอทเกนไป) เชน ธรรมโอสถ ธรรมรส ธรรมนาวา ธรรมาทาส (แวนธรรม) ธรรมประทป ธรรมปชโชต(ดวงชวาลาแหงธรรม) ธรรมโฆษ (เสยงธรรม) ธรรมรส ธรรมบรรพตธรรมโกศ (คลงธรรม) ธรรมเมฆ ธรรมเภร (กลองธรรม) ธรรมเสต(สะพานธรรมขามสงสารวฏ) ฯลฯ

แมแต ธรรมรตนะ ในชดแหงพระรตนตรย ทมพทธรตนะ ธรรมรตนะ และสงฆรตนะ กเปนคาใชเชงเทยบเคยงอยางน แตเปนคาทใชสอกนจนลงตว

คาวา “ธรรมกาย”น บางททานกใชคาวา “ธรรมสรระ” แทน โดยมความหมายอยางเดยวกน (เชน อ.อ.๑/๒๗)

อปทาน (พระไตรปฎกเลม ๓๒-๓๓) ซงเปนคมภรเดยวในพระไตรปฎกทปรากฏมคาวา “ธรรมกาย” (ยกเวนครงเดยวทมในทอน คอเลม ๑๑ ทพระพทธเจาตรสเทยบหลกการของพทธกบพราหมณ) นน ดงไดกลาวแลววา เปนคมภรเชงชวประวต ประเภทคาประพนธรอยกรองเปนคาถาลวน มงแสดงพทธจรยา และสาวกจรยา ในลกษณะทเนนความงดงามแหงถอยคาและพรรณนาโวหาร มากดวยอปมาอปไมย ทจะใหเกดความซาบซงนอมนาศรทธาและปต

ในคมภร อปทานนน ไมวาจะกลาวถงบคคลหรอขอธรรมทงหลายกตาม มกมถอ ยคาและเน อ ความเช ง เปรยบเทยบ

กรณธรรมกาย๒๑๘

ประกอบอยทวไป ซงเมอไดอานแลวกจะไมแปลกใจ ทไดพบคาวาธรรมกาย ซงทานใชในคมภรนในลกษณะเชนเดยวกนนน ขอใหดตวอยางคาของพระอบาลเถระทพรรณนาพระพทธจรยาวา

“ขาแตองคมหาวระ พระองคดงขตตยราช กาจดหมปจจามตรแลว ไดพระนามวาเปนธรรมราชาแหงโลก พรอมทงเทวพภพ พระองคปราบเหลาเดยรถย กบทงมารพรอมดวยปวงเสนา ทรงขจดความมดมนอนธการเสรจสนแลวกไดทรงสรางธรรมนครขนไว อนมศลเปนปราการ มญาณเปนซมประต ขาแตองคพระธรเจา ศรทธาเปนเสาระเนยดและสงวรเปนนายทวารบาล สตปฏฐานเปนปอม พระปญญาของพระองคเปนลานจตรส และอทธบาทเปนสแยก ธรรมวถกไดทรงสรางไวดวยดแลว

“พระสตร พระอภธรรม และพระวนยหมดทงสน คอนวงคพทธพจน เปนธรรมสภา วหารธรรมอนมสญญต-อนมตต และอปปณหตวโมกข กบทงอาเนญชสมาบต และนโรธสมาบต เปนธรรมกฎของพระองค

“ทานผมนามวาสารบตร ซงจดเจนในปฏภาณ ททรงตงไวใหเปนเอตทคคะดานปญญา ไดเปนธรรมเสนาบดของพระองค ทานผเจนจบทางฤทธ เชยวชาญในจตอบต นามวาโกลตะ (พระโมคคลลานะ)ไดเปนปโรหตของพระองค ขาแตองคพระมน ทานพระมหากสสปะ ผทรงไวซงโบราณวงศเลศในธดงคคณ ผมเดชสง ยากจกหาผทดเทยมได เปนผพพากษา ทานผมนามวาอานนท ซงเปนพหสต ทรงธรรม

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๒๑๙

ชานาญพระบาลทงหมดในพระศาสนา เปนขนคลงรกษาธรรมของพระองค องคพระมหาฤาษผมพระภาคเจา ทรงกาวผานพระเถราจารยทงปวงนนแลว ประทานแกขาพระองค ซงหนาทวนจฉย อนวญแสดงไวในวนย . . .”

(ข.อป. ๓๒/๘/๖๓)

ไมมใครตองไปคดหรอตความวา ธรรมนคร น เปนดนแดน บานเมอง หรอเปนสถานทอะไรจรงจง

เพราะฉะนน ในเรองธรรมกายน จงไมมขอทจะตองคดใหไกลเกนไป ทางทดควรจะใชใหไดประโยชนในชวตประจาวนอยางทกลาวมาแลว คอมาชวนกนบารงเลยงธรรมกายของเราแตละคนใหเจรญงอกงาม ดวยการพฒนาชวต ทงดานพฤตกรรม (ศล) จตใจ (สมาธ) และปญญา จนกระทงปญญาแกกลาเหนความจรงของโลกและชวต มจตใจเปนอสระ ร ตน เบกบาน นนแหละ จงจะเปนการเหนธรรมกาย/กองธรรมทแทจรง ทมใชเปนเพยงนมตภาพในใจทจตสรางสรรคขนมา

ขอจบทายดวยขอความกลาวธรรมเชงอปมาของพระนาคเสน ในมลนทปญหา วา

“ดกอนมหาบพตร . . . พระผมพระภาคเจาทรงธรรมจกรแลว บรรลความเปนสพพญ ทรงมชยชนะสงครามแลวไดทรงสรางธรรมนคร . . . ธรรมนครของพระผมพระภาคเจานน มศลเปนปราการ มหรเปนคเมอง มสตเปนนายทวารบาล มญาณเปนซมประต มความเพยรเปนปอม มศรทธาเปนเสาระเนยด มปญญาเปนปราสาท มพระสตร

กรณธรรมกาย๒๒๐

เปนลานจตรส มพระอภธรรมเปนสแยก มพระวนยเปนศาลวนจฉยความ มสตปฏฐานเปนทางวถ . . . บนถนนสตปฏฐานวถของธรรมนครนน มรานคาเรยงราย กลาวคอ รานบบผชาต (=สญญา ๑๐) รานเครองสาอาง (=ศลตางประเภท)รานผลไม (=อรยผล และสมาบตตางๆ) หางเวชภณฑดบพษ (=อรยสจจ ๔) หางเภสชภณฑ (=โพธปกขยธรรม ๓๗) หางอมฤตภณฑ (=กายคตาสต) หางเพชรรตนอญมณ (=ศล สมาธ ปญญาวมตต วมตตญาณทสสนะ ปฏสมภทา โพชฌงค) และหางสรรพสนคา (=นวงคพทธพจน . . . สงฆรตนะ ชาต-โภค-อาย-อาโรคย-วรรณ-ปญญา-ญาณ-มนษย-ทพย-นพพานสมบต)” (มลนท.๔๑๓)

จะเอาธรรมกายของพระพทธเจา หรอธรรมกายแบบไหนกมเสรภาพเลอกได แตขอใหบอกไปตามตรง

เปนอนวา เรองธรรมกายทมความหมายแตกตางกน เปนเรองสมพนธกบกาลเวลาทตางยคตางสมย จงไมมอะไรจะสบสน เรองธรรมกายในมหายานเขากมชดของเขาอยแลว และถาตองการรวาตางกบเถรวาทอยางไร กไมตองไปเทยวหาใหยาก จะศกษาหาอานเมอไรกหาได

มหายานเขากยอมรบอยวา คาสอนเรองธรรมกายนนเขาพฒนากนขนมาหลงพทธกาลหลายรอยป และของมหายานนนธรรมกายเปนสวนหนงของหลกตรกาย ทถอวาพระพทธเจาทรงม ๓ กาย คอ ธรรมกาย สมโภคกาย และนรมาณกาย

ทางเถรวาทเรามขอความในพระไตรปฎกทกลาวถง

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๒๒๑

ธรรมกายอยบาง ในฐานะเปนถอยคาเชงเปรยบเทยบ ทานองเดยวกบคาวา ธรรมจกร และธรรมนคร เปนตน ซงมความหมายชดเจนอยแลว ความตางระหวางธรรมกายทเปนความหมายเดมของพระไตรปฎกบาล กบธรรมกายทมหายานพฒนาขนมา กศกษากนไดงาย

แตเวลานยงมธรรมกายของมหายาน กบธรรมกายของวดพระธรรมกาย ซงมความหมายไมเหมอนกน อนนจะตองมาศกษากนใหม คอกลายเปนเรองวา จะตองศกษาความแตกตางระหวางธรรมกายของมหายานซงเปนกายหนงในสามของตรกาย กบธรรมกายของวดพระธรรมกายซงทางมหายานเขายงไมเคยไดยน และทางวดพระธรรมกายเองยงไมไดพดถงอก ๒ กาย คอ สมโภคกาย และนรมาณกาย จงควรแสดงเหตผลแกทางฝายมหายานวา เหตใดจงไมมอก ๒ กายนน สวนทางเถรวาทนชดเจนอยแลว ไมตองเถยงกบใคร เพราะไมไดถอธรรมกายเปนเรองใหญโตอะไร

ตรกายนนเปนหลกของฝายมหายาน เทาททราบกวาพฒนากนขนในพทธศาสนานกายสรวาสตวาทน หรอสรวาสตวาทะทไดสญไปแลว แลวมหายานกพฒนาตอมา ซงเปนเรองของผศกษาพทธศาสนามหายานเอง ไมใชเรองททางเถรวาทจะไปพดวาอะไร เพราะปราชญมหายานกยอมรบอยเองวาเรองตรกายนนเกดหลงพทธกาลตงหลายศตวรรษอยางทกลาวแลววา มหายานรบชวงพฒนาตอจากนกายสรวาสตวาทะ ซงเวลานวาอยางไร กหาคาอธบายไดไมยาก

กรณธรรมกาย๒๒๒

ตอมาพอถงพทธศาสนาแบบตนตระ ธรรมกายกมาเปนอาทพทธะ คอเปนพระพทธเจาองคตน ซงนาสงสยวาจะเปนทมาของลทธตนธาตตนธรรมหรอไม

ปจจบนน องคทะไลลามะนน ทางพทธศาสนาแบบทเบตถอวาเปนนรมาณกายของพระโพธสตวอวโลกเตศวร พระโพธสตว-อวโลกเตศวรเองกเปนเรองสมยหลงพทธกาลมากมายหลายศตวรรษ เรองอยางนนกปราชญศกษากนมาเพยงพอแลว เพยงแตเรารวาเปนคาสอนของมหายานทเกดขนทหลง สวนในทางพทธ-ศาสนาเถรวาทนน เรามงทคาสอนเดมแทของพระพทธเจา

คาวาธรรมกายกเปนคาทมอยเดม ทางมหายานนนแหละทจะตองมาศกษาวา หลกคาสอนเรองตรกายของตนซงรวมทงเรองธรรมกายนน ไดพฒนาขยายความหมายขนมาจากธรรมกายในพทธศาสนาดงเดมทมในพระไตรปฎกบาลของเถรวาทอยางไร เพอจะหาความหมายเดมแท ๆ การทจะเอาคาสอนเรองธรรมกายของมหายานทเกดขนภายหลงตงหลายศตวรรษ มาปะปนกบความหมายเดมนนไมถกตอง มแตจะทาใหวนวายสบสนกนใหญ

ขอยาวา คาสอนธรรมกายของมหายาน กบคาสอนธรรมกายของวดพระธรรมกายนน ตางกนมากมายยงกวาธรรมกายมหายานตางจากธรรมกายเดมของพระพทธเจา

เรองวชชาธรรมกายปจจบนของสานกวดพระธรรมกายนน กควรจะกลาวลงไปตรงๆ ไมตองไปบอกวาพระพทธเจาคนพบ หรอทรงสอนไวแลวหายไปจนตองมการคนพบใหม กพดไปตรงๆ วา อาจารยของสานกทานไดจดวางของทาน และไดสอนขนมาใน

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๒๒๓

ความหมายของทาน เรองกเทานนเอง เพราะวาธรรมกายทวาน กไมไดมความหมายตรงกบธรรมกายเดมในพระไตรปฎก หรอแมแตธรรมกายของมหายาน ทเขาไดพฒนาขนมาในยคหลงจากพระพทธเจาปรนพพานไปหลายรอยป

ควรจะมความแจมชด และวากนไปตามตรง ดงทกลาวมาแลว

อายตนนพพาน คอดบอายตนะ

“อตตา” ไมมโดยปรมตถ เปนเรองทชดเจนไปแลว

เอกสารของวดพระธรรมกาย เขยนวา“ลาพงการอาศยหลกฐานทางคมภรเทาทมเหลออย

และศกษาคมภรเพยงบางสวนเทานนแลวมาสรปลงไปวา มลกษณะเปนอยางใดอยางนนโดยเดดขาด พรอมกบปฏเสธทรรศนะอนโดยสนเชง ทงทยงมประเดนทางวชาการทตองศกษาวเคราะหอยางละเอยดรอบคอบอกมากอยางททาอยนน เปนสงทพระเถระทงหลายในอดตของเราไมทากน เปนการสรปเกน เปนผลเสยตอพระพทธศาสนาและอาจนามาซงความแตกแยก”

ตอมาอกแหงหนงเขยนวา“ในขณะทประเดนปญหาวา นพพานเปนอตตาหรอ

เปนอนตตา ในทางวชาการยงไมอาจสรปลงไดนน สงทชาวพทธพงทราบกคอ อายตนนพพานน พระสมมาสมพทธเจาทรงยนยนวา มอยจรง และทรงปฏเสธวาไมใชสงนน ไมใชสงน เพราะอายตนนพพานเปนสงทเกนกวาวสยและประสบ-การณในโลกของปถชนใดๆ จะสามารถเขาใจได . . .”

ขอสงเกตเบองตน กคอ ในตอนแรกทพดถงเรองนพพานเปน

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๒๒๕

อตตาหรออนตตา ทงทหลกฐานวานพพานเปนอนตตา มหลายแหงและสอดคลองกนทงหมด เอกสารของวดพระธรรมกาย กพดเฉออกไปทานองวาหลกฐานทมเหลออยเทานไมเพยงพอ อางวาเปนขอสรปทางวชาการ ซงยงสรปไมได และยงอางวาพระเถระในอดตกไมวนจฉยอกดวย

แตตอนหลง พอพดเรองอายตนนพพาน ทงทหลกฐานทจะอางในพระไตรปฎกมแหงเดยว กลบยกเปนขอยนยนเตมท

เรอง “นพพานเปนอนตตา” หลกฐานวาอยางไรและสอดคลองเปนอนหนงอนเดยวกนหรอไม กไดยกตวอยางมาแสดงเพยงพอแลว

“นพพานเปนอนตตา” เปนเรองของหลกฐานแสดงหลกการของพระธรรมวนย และหลกฐานนนชดเจน ไมใชเรองทศนะความคดเหน และไมเปนเพยงขอสรปทางวชาการ เรองนชดเจนแลว ไมควรอางเรองทศนะความคดเหนและขอถกเถยงทางวชาการขนมาอก

“นพพานเปนอนตตา” เปนเรองของหลกการทแนนอนของพระพทธศาสนา พระเถระในอดตถอเปนเรองสาคญยงทจะไมใหเกดการสอนผดพลาด และไมใหเกดการนาลทธแปลกปลอมเขามาปน ทานจงเอาจรงเอาจงในการชาระสะสาง ดงกรณสงคายนาครงท ๓ ทไดเลาไปแลว เอกสารของวดพระธรรมกายทวา “พระเถระทงหลายในอดตของเราไมทากน” นน เปนการกลาวตรงขามกบความเปนจรง จะกลายเปนการกลาวตพระเถระในอดตเหลานน

เรอง “พระพทธศาสนาไมยอมรบอตตาโดยปรมตถ โดยประการทงปวง” เปนเรองของหลกการสาคญ ซงเมอมปญหา

กรณธรรมกาย๒๒๖

ทานกไดยกขนมาพจารณาและชาระสะสางเสรจสนไปแลว ถายงมพระไตรปฎกหรอคมภรมหายานฉบบใด หรอนกายใดวาอยางอน กไมใชเรองทจะนามาอางใหสบสนปะปน

ทานองเดยวกบเรองสวรรคแดนสขาวดของพระอมตาภะ ทางพทธศาสนานกายชนของญปนวาม กเปนเรองของนกายชนนน ไมจาเปนทพทธศาสนาเถรวาทจะตองมสวรรคสขาวด หรอแมแตพระอมตาภะนนไปดวย

วธพดเพอแสดงหลกการกมอยแลว คอ อางใหชดลงไปวา คมภรของนกายนน หรอคาสอนของนกายนนวาอยางนน จะไดรความแตกตางกน ไมตองเอามาปะปนกน

(ทจรงนน คาสอนของพทธศาสนามหายานทวไป กไมปรากฏวาจะสอนใหนพพานเปนอตตาหรออาตมนแตประการใดถามมหายานนกายยอยใดสอนอยางนน ทางวดพระธรรมกายกควรยกขนมาแสดงใหปรากฏ มหายานนกายอนๆ จะไดแสดงเหตผลขอโตแยงบาง)

เรอง “มตของพระพทธศาสนาทแทวา อตตามเพยงโดยสมมต ไมมจรงโดยปรมตถ” นน เมอมองดขอสรปของนกวชาการทางตะวนตก แมวาขอสรปนนจะไมมความสาคญทจะมาวนจฉยหลกการของพระพทธศาสนาได แตกนาอนโมทนาวา เวลานนกวชาการตะวนตกรนใหมๆ ไดเรมมความเขาใจถกตองตรงตามหลกการน ดง Professor Richard Gombrich นายกสมาคมบาลปกรณแหงองกฤษ คนปจจบน ไดเขยนหนงสอแสดงไว (ไมตรงกบท เอกสารของวดพระธรรมกายอาง)

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๒๒๗

“มตของพระพทธศาสนาทแทวา อตตามเพยงโดยสมมต ไมมจรงโดยปรมตถ และนพพานกรวมอยในธรรมทเปนอนตตา” นน พระไตรปฎกและอรรถกถากลาวระบไวชดเจนแลว

การมหลกฐานแสดงหลกการสาคญๆ ของพระศาสนาไวเปนการแนนอนน เปนสงสาคญทพทธบรษทจะไดใชเปนมาตรฐานวดการศกษาและการปฏบตของตน ทาใหมความเปนอนหนงอนเดยวกน และไมเกดความแตกแยก

แตตรงขาม ถาไมมหลกการทชดเจนแนนอน หรอมแลว แตไมปฏบตตอหลกการนนดวยความซอตรง จงจะทาใหเกดความแตกแยก

ในเรองหลกฐานทแสดงหลกการนน แททจรง ถงจะมระบแนนอนแหงเดยว เมอสอดคลองกบคาสอนและหลกการโดยรวม กเพยงพอ แตทตงขอสงเกตในทนกเพราะวา เอกสารของวดพระธรรมกาย นน แสดงทาททไมสมาเสมอ

“อายตนนพพาน” ไมมโดยบาลนยมกชดเจนเชนกน

เรอง “อายตนนพพาน” นน ถาเปนจรงตามหลกฐานทอางกไมมปญหา แตเรองไมเปนเชนนน เพราะถาสงเกตดจะเหนวา ทงเอกสารของวดพระธรรมกาย และพฤตการณตางๆ มงจะใหประชาชนเขาใจไปวา มนพพานอยางหนง ทเรยกวา “อายตนนพพาน” ซงมลกษณะเปนสถานท หรอเปนดนแดน ดงคาบรรยายตามหลกความเชอของสานกพระธรรมกายวา

กรณธรรมกาย๒๒๘

“นพพานเปนอายตนะอนหนง . . . อายตนะนพพานกมหนาทดงดดพระพทธเจา พระอรหนตเขาไปสอายตนะของตน สถานอนเปนทประทบของพระพทธเจาเรยกวา อายตนะ-นพพาน สวนพระพทธเจาทประทบอยในอายตนะนพพานนน เราเรยกวา “พระนพพาน”

“อายตนะนพพาน มลกษณะกลมรอบตวขาวใส บรสทธจนกระทงมรศมปรากฏ ขนาดของอายตนะนพพานนนวดเสนผาศนยกลางไดราว ๑๔๑ ลาน ๓ แสน ๓ หมน (๑๔๑,๓๓๐,๐๐๐) โยชน ขอบของอายตนะนพพานหนาดานละ ๑๕,๑๒๐,๐๐๐ โยชน รอบขอบทง ๒ ดานเปน ๓๐,๒๔๐,๐๐๐ โยชน ขอบนกกลมรอบตวเชนเดยวกน สวนเนอทๆอยในขอบเทาไร เปนทประทบของพระพทธเจาทงสน ในนพพานเปนสถานทโอโถงปราศจากสงอนใดทงสน สวางไสวไปดวยรศมธรรม อนโชตชวง ปราศจากความสวางจากรศมอนใด . . .

“ . . . อายตนะนพพานนมอย สงขนไปจากภพ ๓ น เลยออกไปจากขอบเนวสญญานาสญญายตนะภพ . . .

“สวน “พระนพพาน” นนคอ กายธรรมทไดบรรลอรหตตผลแลว กายเหลานม กาย หวใจ ดวงจต และดวงวญญาณวดตดกลาง ๒๐ วา เทากนทงสน หนาตกกวาง ๒๐ วา สง ๒๐ วา เกศดอกบวตมขาวใสบรสทธมรศมปรากฏ พระนพพานนประทบอยในอายตนะนพพาน บางพระองคทเปนพระสพพญพทธเจา กทรงประทบอยทามกลางพระอรหนต-สาวกบรวาร เปนจานวนมาก บางพระองคทเปนพระปจเจก-พทธเจา มไดเคยสงสอนหรอโปรดผใดมากอนในสมยทยงมพระชนมอย องคนนกประทบโดดเดยวอยโดยลาพง หาสาวก

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๒๒๙

บรวารมได สวนรงสทปรากฏ กเปนเครองบอกใหรถงการสรางบารมของพระพทธเจา พระอรหนตเหลานนวา มากนอยกวากนเพยงไรแคไหน . . .”๑

ทงน ถงกบมพธถวายขาวพระ และมผเขาสมาธนาขาวบชานนไปถวายแดพระพทธเจาในอายตนนพพาน

ผศกษาธรรมทวๆ ไป อานดลกษณะของ “อายตนนพพาน” ทบรรยายขางตน ยอมเหนไดชดเจนทนทวา นพพานอยางนไมมในคาสอนของพระพทธเจา

นพพานชนดเปนสถานท มขนาด วดได กเพยนไปไกลอยแลว ยงเปนทดดเอาพระพทธเจาและพระอรหนตไปรวมไวดวยกน แลวคนในโลกนยงเขาสมาธไปเฝาถวายขาวบชาอกดวย ยงเปนเรองเลอนลอย จะมไดกแตเพยงเปนภาพนมตทจตปรงแตงขนตามคาบอกนา

ไมตองพดถงนพพาน ทพนเรองอาหาร พนปจจยปรงแตงใดๆ ไปหมดแลว เพยงแคเทวดาทวไปในสวรรคทงหลาย กไมตองเกยวของอะไรกบอาหารของมนษยในโลกน

วาทจรง แมแตคาวา “อายตนนพพาน” เอง กไมมในพทธพจนแหงใด (และไมวาในทไหนๆ รวมทงคมภรอนๆ ทงหมดทงสน ไมวาจะเปนชนรองลงมาจากพระไตรปฎก หรอชนหลงใดๆ กตาม)

๑ ทางมรรค ผล นพพาน (ธรรมปฏบตตามแนววชชาธรรมกาย), พมพครงท ๒ วนท ๑๐ ตลาคม พ.ศ. ๒๕๒๓, หนา ๖๒๐-๖๒๔.

กรณธรรมกาย๒๓๐

ทวานพพานเปนอายตนะกเปนคนละเรองกนกบอายตนนพพาน

ทางสานกพระธรรมกายมกอางพทธพจนแหงหนงวานพพานเปนอายตนะ แลวเหมาเอาวามอายตนนพพาน (ทางสานกมกเขยนเปน “อายตนะนพพาน”)

แตทจรง คาวา “อายตนนพพาน” ไมมในพระไตรปฎก หรอคมภรบาลใดเลย

แมจะประกอบศพทขนมาเองอยางนน กกลายเปนของใหมทไมถกตอง เกดความขดของทางภาษา และไมไดความหมายทตองการ

ในพระสตรทอางนน (ปฐมนพพานสตร, ข.อ.๒๕/๑๕๘/๒๐๖) พระพทธเจาทรงนาคาวา “อายตนะ” มาใชอธบายหรอบรรยายลกษณะของภาวะดบทกขทเรยกวา “นพพาน” วานพพานนนเปนอายตนะทไมมดน นา ลม ไฟ เปนตน ตามบาลทวา

“อตถ ภกขเว ตทายตน ยตถ เนว ปว น อาโป น เตโช น วาโย นอากาสาน จายตน น ว าณ จายตน น อาก จ ายตน นเนวส านาส ายตน นาย โลโก น ปรโลโก น อโภ จนทมสรยา ตมหภกขเว เนว อาคต วทาม น คต น ต น จต น อปปตต อปปตฏ อปปวตต อนารมมณเมว ต เอเสวนโต ทกขสส ฯ” (ข.อ.๒๕/๑๕๘/๒๐๖)

แปลวา: “ภกษทงหลาย อายตนะนนมอย ดน นา ไฟ ลมอากาสานญจายตนะ วญญาณญจายตนะ อากญจญญายตนะเนวสญญานาสญญายตนะ โลกน โลกหนา พระจนทรและพระอาทตยทงสอง ยอมไมมในอายตนะนน ภกษทงหลายเราไมกลาวอายตนะนนวาเปนการมา เปนการไป เปนการตงอยเปนการจต เปนการอปบต อายตนะนนหาทตงอาศยมไดมไดเปนไป หาอารมณมได นแลเปนทสดแหงทกข”

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๒๓๑

คาวา “อายตนะ” นน แปลวา แหลง แดน บอเกด ขม ทเกด ทตอ ทบรรจบ ทชมนม ทอย เหต เปนถอยคาสามญทชาวบานเขาใชกน เชน สวณณายตนะ แปลวา บอทอง อรญญายตนะ แปลวา แดนปา เทวายตนะ แปลวา ถนเทวดา หรอในขอความเชนวา แควนกมโพชเปนแหลงมา ทกษณาบถเปนแหลงโค เปนตน ซงเปนความหมายทางรปธรรม

เมอนามาใชในทางธรรม คาวา “อายตนะ” กจะมความหมายเชงนามธรรม โดยเฉพาะทคนเคยพบกนบอย กคอ แดนรบร หรอทมาบรรจบกนของอนทรย (เชน ตา) กบอารมณ (เชน รป) และวญญาณ (เชน จกขวญญาณ) ทาใหเกดการรบรขน ซงแยกเปนอายตนะภายใน ๖ ไดแก ตา ห จมก ลน กาย ใจ อายตนะภายนอก ๖ ไดแก รป เสยง กลน รส สงสมผสกาย และธรรมารมณ หรอสงรบรทางใจ

เรองนกทานองเดยวกบคาวา “นพพาน” เอง ซงเปนคาทชาวบานใชกนในความหมายสามญเชงรปธรรม แปลวาการดบ เชน “อคคนพพาน” คอดบไฟ หายรอน อยางสงทถกเผามา เมอดบไฟแลวเยนลง แตเมอนามาใชในทางธรรม กมความหมายพเศษเชงนามธรรม หมายถงการดบกเลส ดบทกข โดยดบเพลงกเลส หรอดบไฟโลภะ ไฟโทสะ ไฟโมหะ ไฟทกข ไฟโศก หมดความเรารอน สงบเยน

สาหรบพระสตรน ทานอธบายดวยความหมายทางธรรม ตรงกบทเราคนๆ กนอยางขางตน คออธบายโดยเทยบกบความหมายของอายตนะ คอ อายตนะภายใน กบอายตนะ

กรณธรรมกาย๒๓๒

ภายนอกวา เหมอนกบทรปเปนแดนรบร คอเปนอารมณของจกขวญญาณ นพพานกเปนแดนรบร เพราะเปนปจจยโดยเปนอารมณแกมรรคญาณ คอปญญาททาใหทาลายกเลสได และผลญาณ คอปญญาทรภาวะหมดสนกเลสและกองทกขเปนตน (พงสงเกตวา นพพานไมมอารมณ แตนพพานเปนอารมณได) ดงอรรถาธบายวา

“ตทายตนนต ต การณ, ทกาโร ปทสนธกโร. นพพาน หมคคผลาณาทน อารมมณปจจยภาวโต รปาทน วย จกขว าณาทนอารมมณปจจยภตานต การณฏเน “อายตนนต วจจต.” (อ.อ.๔๑๗)

แปลวา: “บทวา ‘ตทายตน’ ไดแก เหตนน, ท อกษรเปนตวเชอมคา. จรงอย พระนพพานตรสเรยกวา ‘อายตนะ’เพราะอรรถวาเปนเหต โดยเปนอารมมณปจจยแกมรรคญาณและผลญาณเปนตน เหมอนรปารมณ เปนตน เปนอารมมณ-ปจจยแกจกขวญญาณ เปนตน”

คาอธบายของทานใหความหมายชดเจนอยแลว ซงเปนการบอกไปดวยในตววา ไมใหแปลความหมาย “อายตนะ” เปนแดนทางรปธรรม คอ เปนสถานทอยางใดอยางหนง

นอกจากนน พทธพจนทตรสตอไปวา ไมมดน นา ลม ไฟ ฯลฯ จนถงวาไมใชพระจนทร พระอาทตย กเปนการบงบอกวาไมใหเขาใจเอานพพานเปนดนแดนหรอสถานทใด และอรรถกถากอธบายยาเขาไปอกวา ทตรสตงแตไมมดน นา เปนตน ไปจนถงไมมอากาสานญจายตนะ เปนตน กเปนการแสดงวา ไมใชเปนภพไหนๆ รวมทงอรปภพ และยงตรสตอไปวา ไมมการไป การมา จต อบต ฯลฯ ซงเปนคาปฏเสธเรองสถานท โลก หรอภพ ทกอยาง ทงนน

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๒๓๓

แตทงทพระพทธเจาและพระสาวก พยายามอธบายปฏเสธเรองดนแดนสถานททงหลายทงปวงอยางน ทางสานกวดพระธรรมกาย กตความใหมสถานทและดนแดนทเลยจากนขนไปใหได

พระพทธเจาทรงมงใหรวา นพพานเปนภาวะทไมใช ภพ สถาน ดนแดนใดๆ แตวดพระธรรมกายกจะตความใหนพพานเปนดนแดนสงขนไปอก

เอาคาของทานมาใช แตมาดดแปลงความหมายเอาตามทตนตองการ

ความจรง คาวา “อายตนะ” ทใชในคาวา “ตทายตนะ” อยางในพระสตรน พระพทธเจาทรงใชในทอนๆ ในการอธบายเรองอนๆ อกหลายแหง เชน ใชอธบายวโมกขตางๆ ซงเปนภาวะจตแหงฌานทงหลาย และพระเถรธรรมทนนากไดใชคานทานองนน (ม.ม. ๑๒/๕๑๑/๕๕๔; ม.อ. ๑๔/๖๒๘/๔๐๔) และทพระอานนทยกพทธพจนมาอธบายการปฏบตเพอเขาถงอรหตตผลสมาธ ทในกระบวนการปฏบต ตลอดอรปฌาน ๓ ขนตน ไมมการเสวยอายตนะ มรปเปนตน (อง.นวก.๒๓/๒๔๑/๔๔๕) และอธบายเรองกายสกขโดยเรยกอนปพพวหาร ทง ๙ วาเปนอายตนะ (อง.นวก.๒๓/๒๔๗/๔๗๓)

ทจรง ของเดมทานมคาวา “นพพานนคร” และ “ธรรมนคร” เปนตนอยกอนแลว (อยางทยกมาใหดในตอนทวาดวย “ธรรมกาย”) ถานพพานของพระพทธเจาเปนดนแดน ทานกตองบอกไวนานแลว และเรากตองเจอ เพราะแมแตเพยงคาทไมสาคญ เปนแคอปมาอปไมยกยงอยด มไดหายไปไหน

ยงกวานน ถานพพานเปนดนแดนจรงอยแลว จะตองอปมาอกทาไม

กรณธรรมกาย๒๓๔

สถานท ถนฐาน ดนแดนทงหลาย มแตทเปนโลก เปนภพ เทานน นพพานเปนโลกตตระ พนจากโลก พนจากภพทงหมดแลว จงไมเปนสถานทหรอถนแดนใดๆ

อายตนนพพาน ไมม แตแปลใหมใหดกไดความหมายนพพานายตนะ ถงจะใชเปนศพทได แตไมใหความหมายทด

ไดกลาวแลววา คาวา “อายตนนพพาน” นน ไมมในพระพทธศาสนามากอน ทานผใชคงจะมงใหแปลวา “แดนนพพาน” แตคาวา อายตนนพพาน ไมชวยใหไดความหมายทประสงค เพราะกลายเปนมความหมายวา “ดบอายตนะ”

ถาจะใหนพพานเปนดนแดนจรงๆ กควรจะประกอบศพทใหมใหถกตองตามหลกภาษา จงจะไดคาแปลทตองการ คอ นพพาน+อายตนะ เปน “นพพานายตนะ” แปลวา แดนนพพาน

เมอประกอบศพทถกตองตรงตามหลกภาษาบาลแลว กจะมคาเทยบไวยนยนมากมาย ดงเชน เทวายตนะ = ถนแดนเทวดา อสสรายตนะ = ถนแหงอสรชน อรญญายตนะ = แดนปา เปนตน

สงขนไปในการปฏบตทางจตกมคาเทยบ เปนฌานระดบสงสดเลยทเดยว ไดแก อรปฌาน ๔ คอ อากาสานญจายตนะ(อากาสานญจ+อายตนะ) = แดนอวกาศอนอนนต, วญญาณญจายตนะ(วญญาณญจ+อายตนะ) = แดนวญญาณอนอนนต, อากญจญญายตนะ(อากญจญญ+อายตนะ) = แดนแหงภาวะทไมมอะไรเลย, และเนว-สญญานาสญญายตนะ (เนวสญญานาสญญา+อายตนะ) = แดนแหงฌานทมสญญากไมใชไมมสญญากไมใช แลวนพพานกจะมาตอยอด

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๒๓๕

สมาบตทสงสดน ดจะเขาชดกนอยางไรกตาม เมอเหนกนอยวาพระพทธเจาไดทรงปฏเสธไว

แลวในพระสตรทอางนนเอง วานพพานไมใชเปนสถานทหรอดนแดน การทจะใชคาวา “นพพานายตนะ” กไมถกตอง รปศพทจะชวนใหตความไขวเขวออกไปจากหลกพระพทธศาสนา

สาหรบ “อายตนนพพาน” นน ถงจะหกแปลใหเปนวา นพพานทเปนอายตนะ ภาษากไมให และจะกลายเปนวาตองมนพพานทไมเปนอายตนะมาเขาค

ถาจะใชอายตนนพพาน กนจรงๆ กตองใชในความหมายทถกตองตามศพทวา “ดบอายตนะ” จงจะสอดคลองกบหลกพระพทธศาสนา ซงกจะมความหมายทดวา อายตนะตางๆ ทงตา ห จมก ลน กาย และใจ ดบเยน ไมเรารอน ไมลกเปนไฟ ไมเผาลน

ถาใชในความหมายอยางน กจะเขากบพทธพจนใน อาทตต-ปรยายสตร (วนย.๔/๕๕/๖๓; ส.สฬ.๑๘/๓๑/๒๓) ทตรสสอนเหลาชฎล ผเปนนกบวชบชาไฟวา อายตนะทง ๖ คอ ตา ห จมก ลน กาย ใจ ลกเปนไฟ รอนไปหมดแลว คอ เรารอนดวยไฟราคะ ไฟโทสะ ไฟโมหะ และไฟแหงความทกขในรปลกษณตางๆ เมอเกดปญญามองเหนความจรงแลวกจะดบไฟเหลานนได หายเรารอน หายรอนรน กจะมาเขาสความหมายทวา อายตนะเหลาน คอ ตา ห . . . จตใจ สงบเยนลง อยางนกพอจะนาคาวาอายตนนพพานมาใชได

อายตนนพพาน ทแปลวา ดบอายตนะน จะมศพทเทยบเขาชดกนได และเปนคาสาคญมากดวย คอ กเลสนพพาน (ดบกเลส) ขนธนพพาน (ดบขนธ) โดยเฉพาะขนธ กบอายตนะ เปนศพทธรรม

กรณธรรมกาย๒๓๖

ประเภทเดยวกน มกมาตามกนอยแลว กจะมขนธนพพาน (ดบขนธ)ตอดวยอายตนนพพาน (ดบอายตนะ) สอดคลองกนจรงๆ

อยางไรกตาม ทงคาวา “อายตนนพพาน” กด “นพพานายตนะ”กด กไมมมากอนในพระพทธศาสนา เพราะฉะนน ทางทดทสดถาเหนแกพระธรรมวนย ไมประสงคจะทาใหกระทบกระเทอนตอหลกการของพระพทธศาสนา และเปนความตรงไปตรงมา เมอจะใชคาวา “อายตนนพพาน” และใหมความหมายตามประสงค กสอนใหชดเจนตรงตามทเปนจรงวา คานทานพระอาจารยผนนๆ ไดนามาใชใหมความหมายดงนๆ ตามหลกการททานไดจดวางขนใหม กจะเปนการรกษาผลประโยชนทางปญญาของประชาชน มใหเกดความสบสน และไมเสยหาย แตถาจะใหถกตองแทจรง เมอเปนพระภกษกตองสอนใหตรงตามพระธรรมวนย

อายตนนพพานแท ทน เดยวนดงไดกลาวแลววา คาวา “อายตนนพพาน” ไมเคยมใน

พระพทธศาสนามากอน อยางไรกตาม ถาจะใชคานใหได กไมใชแปลวาแดนนพพาน หรอนพพานทเปนคลายดนแดน แตแปลวา “ความดบเยนแหงอายตนะ” ดงกลาวแลวขางตน ซงทงไดความหมายทถกตองตามหลกภาษา และสอดคลองกบหลกการของพระพทธศาสนา

อายตนนพพานตามหลกภาษา และในความหมายทถกตองอยางน เปนภาวะทชวตและสงคมขณะนกาลงตองการอยางยง

คนจานวนมากมอายตนะ ตงแต ตา ห จนถงใจ ทเรารอน

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๒๓๗

ถกรนเราดวยเพลงราคะหรอไฟโลภะ ซงทาใหรานรนจองมองหาแตสงเสพบารงบาเรอตน มงแตจะแสวงหาผลประโยชนมาสนองความเหนแกตว หาทางเอารดเอาเปรยบเพอนมนษย

คนมอายตนะ ตา ห ฯลฯ ใจ ทเรารอนดวยไฟโทสะ เพราะถกขดผลประโยชนเปนตน แลวขดเคองแคนใจ ทาใหคดประทษรายผอน หาทางขดขวางและใชพลงอานาจมาทาลายลางซงกนและกน

คนม ตา ห จนถง ใจ ทเรารอนดวยไฟโมหะ ถกกดดนครอบงาดวยความไมรไมเขาใจและไมรจกแสวงปญญา ทาใหตองหาสงปลอบประโลมกลอมใจ ตลอดจนมอมเมาหลอกตวเอง และหลอกกนเอง เพอชวยใหเพลดเพลน หลบทกข ลมปญหา หรออยดวยความหวง รอคอยผลดลบนดาลจากอานาจยงใหญหรอสงลกลบภายนอก

ถาอายตนะ คอ ตา ห จนถง จตใจ ทงหมดน ดบเยนสงบลงได ไมถกเปลวและควนแหงไฟโลภะ โทสะ โมหะ เผาลนใหเรารอนและกลมรมบดบงใหพรามว กจะแจมใส สามารถใชปญญาพจารณาแกปญหา และมองเหนวาอะไรเปนประโยชนหรอไมเปนประโยชนทแทจรง แลวทาการสรางสรรคใหสาเรจไดอยางถกตอง

อายตนะทบรสทธแจมใส สงบเยนจากไฟกเลสและเพลงทกขนน กจะมองดเพอนรวมโลก ดวยความรความเขาใจ มองเหนสขทกขของเขา ทาใหเกดเมตตากรณาทจะชวยเหลอเกอกลกน เปนทางทจะนาโลกนไปสสนตสข

ถาปฏบตศล สมาธ ปญญา ใหอายตนะทงหลาย โดยเฉพาะใจ สงบเยนจากไฟราคะ/โลภะ โทสะ และโมหะ ไดอยางน จงจะเขาถง

กรณธรรมกาย๒๓๘

อายตนะทเปนนพพานไดอายตนนพพานชนดเปนแดน ทตวตนของเราไปพบไปเฝา

ตวตนของพระพทธเจานน ไมมในพระพทธศาสนาอยางแนนอนแตถาเปนอายตนนพพาน ทเปนภาวะดบเยนของอายตนะ

คอ ตา ห จมก ลน กาย ใจ ทพนจากความเผาลนของไฟราคะ/โลภะ โทสะ และโมหะแลว สวางผองใสดวยปญญา และแผรงสแหงเมตตากรณาตอสรรพสตว กเปนอายตนนพพานแท ทน เดยวน และอยางนจงจะเปนนพพานของพระพทธเจา

ใจหมดโลภโกรธหลง สวางโลงสดใส เมอไร กไดเหนนพพานของพระพทธเจา เมอนนทนท

อายตนะเปนเพยงคาหนงในบรรดาคามากหลายททรงใชอธบายความหมายของนพพาน ไมใชมนพพานอยางหนงทเรยกวา “อายตนนพพาน”

คาสาคญทมใชเพยงใชอธบายนพพาน แตเปนไวพจน คอใชแทนกนไดกบนพพานเลยทเดยว กเชน วมตต วสทธ สนต อสงขตะ(ไมปรงแตง) อนาทาน (ไมยด) อนาลย (ไมตด) อสสรยะ (อสรภาพ) อโสก (ภาวะไรโศก) อาโรคยะ (ภาวะไมมโรคทางจตใจ) นโรธ(ภาวะทไมมทกขเกดขน) เขมะ (ความเกษม) ปรมตถ (ประโยชนหรอจดหมายสงสด) เปนตน และคาทใชเชงอธบาย ทสาคญ กเชน ตณหกขยะ (ภาวะสนตณหา) ภวนโรธ (ความดบภพ)

โดยเฉพาะคาทใชพจารณาตรวจสอบวดผลการปฏบตของตนทชดเจน คอ ราคกขยะ โทสกขยะ โมหกขยะ (ภาวะสนราคะ

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๒๓๙

โทสะ โมหะ) ดงพทธพจนตรสแสดงวธตรวจสอบในใจของตนเอง ทเคยยกมาอางแลวขางตน (หนา ๑๕๔)

อยางนอยควรจะรตระหนกวา นพพานไมใชมไวสาหรบไปดไปเหนไปชม หรอไปพบกบใครๆ แตมไวสาหรบทาใหประจกษแจงเปนจรงกบตวในภาวะหมดกเลสหมดทกข ถาจะไปนพพาน กไมใชเขาสมาธเหาะไป แตไปกบความกาวหนาในการปฏบตทจะทาใหโลภะ โทสะ โมหะ ลดนอยหมดสน

เพราะฉะนนจงตองตรวจสอบตนเองวา เมอปฏบตไปๆ ความโลภ ความโกรธ ความหลงในใจของเราลดนอยลงหรอไมถากเลสเหลาน และความขนมวเศราหมองความทกขไมลดหายไป ไมวาจะเหนอะไร ทดเลศวเศษแคไหน กไมใชการปฏบตของพระพทธเจา แตเปนการหางออกไปจากนพพาน เปนการไถลหลงออกนอกทาง

ถาจะพดวาเหนนพพาน กไมใชเหนสถานทหรอแดนวเศษอศจรรยอะไรทงสน แตเปนการเหนความเบาบางจางหายจนหมดไปของโลภะ โทสะ โมหะ ในใจของตนเอง เหนความบรสทธหมดจดปราศจากความขนมวเศราหมอง ปลอดพนความโศก ความทกขและความยดตดถอมนทงหลาย

โดยสรป การเหนนพพาน มจดตรวจสอบทสาคญ คอ๑. รบรรปเสยงหรออารมณใดๆ กมจตบรสทธ

เหนภาวะทไมมโลภะ โทสะ โมหะ ในใจของตนไมใชเหนบคคล สถานท รปภาพ หรอองคอะไรทดวเศษ

๒. เปนการเหนดวยปญญา ไมใชเหนดวยจตสมาธ

กรณธรรมกาย๒๔๐

๓. ถงภาวะหลดพน โปรงโลงเปนอสระ ไมใชจมอยแคความปลาบปลมดมดาตดใจ

จะตองยาเตอนกนอยางยง ใหมนอยในหลกตรวจสอบของพระพทธเจาขอน คอ การมองในจตใจของตนเองวา มโลภะ โทสะ โมหะ เบาบางลงหรอไม อยกบความเปนจรงและปฏบตตอประสบการณและสถานการณตางๆ ดวยปญญาไดดขนหรอไม หายทกขโศก และมความสขอยางเปนอสระเบกบานโดยไมตองอาศยสงปลอบประโลมกลอมใจหรอพงพาความหวงหรอไม ลกๆในใจตรวจดแลวมความมนคงสดใสอยางไมตองพงพา และพรอมทจะเปนทพงแกผอนหรอไม ถายง กพงปฏบตในหนทางทจะใหเปนอยางน โดยไมตองหวงเรองการทจะไดเหนสงวเศษใดๆ

พระพทธเจาไมเคยสอนพทธบรษทใหไปตามหาตามดนพพานทไหน นอกจากนพพานทเปนความสงบระงบกเลส ไถถอนทกขโศกภายใน สวางสดใสโปรงโลงดวยปญญา และทาจตใจของตนเองใหบรสทธสะอาดเปนอสระ

อยาวาถงจะไปดนพพานเลย แมแตสวรรคทวามความสขพรงพรอม กไมทรงสอนใหวนวายกบการทจะไปดไปเหน ขอสาคญอยทวา เมอเราปฏบต ดาเนนชวต พฒนาตนถกตอง สงเหลานกเปนผลดทเกดขนเองตามเหตปจจย

ขอพจารณาจากเรองราวและหลกฐานทไดพจารณามา จะเหนวา คาสอน

และการปฏบตของสานกพระธรรมกายผดแผกแตกตางออกไปเปนอนมากจากพระพทธศาสนา โดยเฉพาะพระพทธศาสนาเถรวาท ทงททางสานกพระธรรมกายกปฏญาณตนเปนผนบถอพระพทธ-ศาสนาเถรวาท และผสอนกเขามาบวชอยในภกขภาวะทเกดมจากพระไตรปฎกบาล ซงเปนทรกษาหลกเกณฑและหลกการของพระพทธศาสนาเถรวาทนน

ขอทสาคญมาก กคอ ความผดเพยนนนเกยวดวยหลกการใหญทเปนจดหมายสงสดของพระพทธศาสนา ดงเรองทพจารณามา คอเรองนพพานเปนอตตาหรออนตตา เรองธรรมกาย และเรองอายตนนพพาน ซงในทสดกโยงเปนเรองเดยวกน คอ เปนเรองของนพพาน

คาสอนและการปฏบตสวนสาคญๆ ของสานกพระธรรมกายในเรองทกลาวนน นอกจากไมมอยในคาสอนเดมของพระพทธศาสนาแลว กยงขดแยงอยางมากกบหลกการเดมทถอวาเปนมาตรฐานของพระพทธศาสนาเถรวาทนนดวย

พดอยางหนง กเหมอนกบเปนเพยงการมานาเอาถอยคาในพระพทธศาสนาเถรวาทไปใช แลวกาหนดความหมายและวธปฏบตขนเองใหมเปนระบบของตนเองตางหาก (แตยงอางวาพระพทธศาสนาเถรวาทเปนอยางนน)

กรณธรรมกาย๒๔๒

ปญหาพฤตการณตอหลกการในคาสอนของสานกพระธรรมกายนน ธรรมกายมรปรางเปน

เนอเปนตว แมแตเปนภาพพระพทธรปปางประทบนง และนพพานกเปนสถานททธรรมกายทมรปรางอยางนนไปรวมกนอยนงๆ

แตในหลกคาสอนของพระพทธศาสนาเถรวาท ธรรมกายเปนนามธรรมในความหมายกวางๆ รวมตงแตคณธรรมตางๆ ทเราปลกฝงพฒนาขนมา จนถงความจรงแทสงสดทรแจงดวยปญญา และนพพานกเปนสภาวธรรมแหงภาวะทจตปลอดพนแลวจากกเลสและความทกข บรสทธ โปรงโลง ผองใส เปนอสระ ไมมรปรางเปนเนอเปนตวหรอเปนสถานทอยางใดๆ

ในคาสอนของสานกพระธรรมกายนน การปฏบตเพอเขาถงหรอเหนธรรมกายเปนเรองสาคญมากหรอเปนหลกใหญทสด และการปฏบตนนจะตองผานการเหนกายตางๆ ซอนลกเขาไปๆ ตามลาดบ จนถงทสดรวม ๑๘ กาย จงเปนกายสดทาย คอกายพระอรหตละเอยด ทจบการปฏบต ถงนพพาน

แตในหลกการของพระพทธศาสนาเถรวาท ธรรมกายไมอยในระบบการปฏบตเลย เพราะเปนเพยงถอยคาเชงเปรยบเทยบ คอไมเปนเรองของการปฏบตในตวมนเอง แตอาจจะพดขนมาเมอใดกได เพอสอโยงเขาสการปฏบตอกตอหนง เปนคาพดคลมๆ รวมๆ บางครงจะพดวา “ธรรม” หรอพดวา “ธรรมกาย” กมความหมายเทากน และไมมการแบงแยกออกไปเปนกายชนตางๆ จะมกเพยงเปนการพดเทยบเคยงกบรปกาย คอรางกายของเราตามปกต ธรรมดา เวลาพดถงนพพานจงไมมการพดถงธรรมกาย

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๒๔๓

เนองจากคาสอนและการปฏบตของสานกพระธรรมกาย มระบบของตนเองโดยเฉพาะ ซงตางไปจากหลกการของพระพทธ-ศาสนาเถรวาท ดงนน เมอพยายามนาเขามารวมหรอผสมกบพทธศาสนาเถรวาท นอกจากขดแยงกบหลกคาสอนและหลกปฏบตของพระพทธศาสนาเถรวาทแลว ยงสงผลสะทอนตกลบใหเกดความขดแยงขนในคาสอนและระบบปฏบตของสานกพระธรรมกายเองดวย เลยจะยงพลอยสบสนไปดวยกนทงหมด

ยกตวอยางเชน เมอ”ธรรมกาย” ซงมไดเปนคาหลก และไมอยในระบบการปฏบตของพระพทธศาสนาเถรวาท แตกลายไปเปนแกนสาคญของคาสอนและการปฏบตของสานกพระธรรมกายแลว กปรากฏวา ธรรมกาย(ทบรรลอรหตผลแลว) นเองเปนนพพาน ธรรมกายกเลยเปนอสงขตธรรม แลวทงธรรมกายและนพพานกเปนอตตาไปดวยกน

เมอสานกพระธรรมกายถออยางนนแลว กตองตความพทธพจน สพเพ สงขารา อนจจา (สงขารทงปวงไมเทยง) สพเพ สงขารา ทกขา (สงขารทงปวงเปนทกข) และ สพเพ ธมมา อนตตา (ธรรมทงปวงไมเปนอตตา) โดยให ธมมา คอธรรมทงปวง ทเปนอนตตา มความหมายอยางเดยวกบ สงขารา คอสงขารทงปวง เทากนกบสองขอแรก

พรอมกนนนกจาเปนจะตองไมยอมรบหลกฐานทงหลาย ทงในพระไตรปฎกและอรรถกถาเปนตน ทระบวานพพานเปนอนตตา หรอทระบวา สพเพ ธมมา ไมใชแค สพเพ สงขารา แตรวมนพพานดวย หรอมฉะนนกตองหาทางตความหลบเลยงไปอยางใด

กรณธรรมกาย๒๔๔

อยางหนง ตลอดจนกลาววาพระไตรปฎกเปนตน ผดพลาดตกหลน หรอไมยอมรบพระไตรปฎก แมกระทงพยายามพดชกนาใหประชาชนไมเชอถอพระไตรปฎก และอางเอาผลการปฏบตของตนเองบาง อางพระเถระครอาจารยภายหลงทเปนอตตโนมตบาง มาเปนหลกฐานแทน

ธรรมกายเดมของพทธศาสนาเถรวาท ทเปนคากวางๆ ไมอยในขายทจะตองพจารณาวาเปนอตตาหรออนตตา เพราะโดยทวไปเปนสงขตธรรมเทานน กเลยพลอยมาเปนอสงขตธรรมในคาสอนของสานกพระธรรมกาย และในคาสอนของสานกพระธรรมกายเอง ธรรมกายเปนนพพาน และพระนพพานทเปนอตตา กไปรวมกนอยในอายตนนพพานทเปนสถานทอกทหนง เลยจะมนพพานขนมาตางกนอก คอนพพานทเปนอตตา กบนพพานทเปนสถานท

พอนพพานเปนสถานท กมเรองยดยาวตอไปอก เพราะมเขตยาวกวางหนาเปนตน อยางทยกมาแสดงขางตน แตไมอยในอนนตจกรภพ แทนทจะพนจากภพ กจะกลายมาเหมอนเปนอกภพหนงตางหากออกไปจากภพ ๓ เพยงแตไมเรยกวาเปนภพ มการเขาสมาธของคนในโลกน ไปเฝาจบเนอตององคและถวายภตตาหารแกพระพทธเจาในอายตนนพพานได นพพานกชกจะกลายเปนสวนเพมขยายมอะไรๆ บางอยางเทยบไดกบสวรรค (แตเทวดาในสวรรคไมตองการอาหารของมนษย)

เมอมคาสอนอยางน กอาจจะทาใหชาวบานคดเปรยบเทยบวา อยในสวรรคชนดาวดงสของพระอนทร หรออยในพรหมโลก กบ

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๒๔๕

อยในอายตนนพพาน ไหนจะดกวากน หรออาจจะไปเทยบกบสวรรคสขาวด ในนกายโจโดและโจโดชนของมหายาน แตกไมใชประเดนในทน ขอสาคญกคอไมเขากบหลกการของพระพทธ-ศาสนาเถรวาท

นอกจากจะผดแผกแตกตางและขดแยงกบหลกการของพระพทธศาสนาเถรวาทแลว ทางสานกพระธรรมกายเองกยงอยในระหวางการพฒนาทฤษฎของตนเองเพอใหระบบคาสอนและการปฏบตกลมกลนชดเจน ยงกวานน สานกพระธรรมกายเอง ซงมตางแหงกน กยงมคาสอนและการปฏบตแตกตางไมลงกน การนาคาสอนมาผสมระคนกน จงมแตจะทาใหเกดปญหาซบซอนสบสนยงเหยงนงนงมากขน

ทางทดทสด กคอ นาจะยอมรบตามทมนเปนอยางนนๆ แลวมาเทยบเคยง จดขนตอนกนตามทเปนจรง

คงเปนเพราะความพยายามไมถกทาง จงไดเกดเปนปญหาขนมาถง ๒ ชน คอ

๑. มคาสอนและการปฏบตของสานกพระธรรมกาย ทไมมในพระพทธศาสนาเถรวาท และบางเรองกมถอยคาเดยวกนเหมอนกน แตสอความหมายคนละอยาง ขดแยงกบหลกการของพระพทธศาสนาเถรวาท แตอางวาเปนพระพทธศาสนาเถรวาท

๒. ในการอางนน ไดมการกระทาทเปนปญหาซอนขนมาอก ซงทาใหเกดความสบสนขนมาแกหลกการและหลกฐานของพระพทธศาสนา และแกประชาชนทนบถอพระพทธศาสนาเถรวาท เชน ปฏเสธหลกฐานในพระไตรปฎก อางหลกฐานอยางผดพลาด

กรณธรรมกาย๒๔๖

ตความหลกฐานใหเปนไปตามทศนะของตน เอาหลกฐานกบทศนะมาปะปนสบสนกน ชกจงประชาชนใหไมเชอถอพระไตรปฎก อางผลการปฏบตหรอทศนะของตน หรอคากลาวของพระเถราจารยรนใหมบางทาน ขนมาลบลางหลกฐานในพระไตรปฎก และคมภรตางๆ เปนตน

ปญหาจงรายแรงถงขนทอาจจะทาใหพระพทธศาสนาดงเดมทรกษากนมาไดยาวนานเปนพนๆ ป อาจจะถงคราวสญสนลง ใหประวตศาสตรไดจารกไวในคราวน

การทคาสอนและการปฏบตของสานกพระธรรมกาย ไมมและหรอขดแยงกบหลกการของพระพทธศาสนาเถรวาทนน ยอมเปนเรองธรรมดา เพราะทางสานกพระธรรมกายกประกาศอยแลววา วชชาธรรมกายน พระอาจารยใหญของสานกเพงคนพบใหม เมอ พ.ศ. ๒๔๖๐ ความเปนวชชาใหมน ชาวพทธทงหลายคงยอมรบไดทวกน

แตตอนทกลาวอางตอไปอกวา เปนวชชาของพระพทธเจาคอเปนหลกการของพระพทธศาสนา แตหายไป ๒,๐๐๐ ป เพงไดกลบมา อนนชาวพทธทงหลายยอมไมอาจยอมรบ เพราะเปนทรกนวาหลกการสาคญๆ ของพระพทธศาสนากยงอยครบครน ไมมสวนใดสญหาย และทานทกลาวอางวาหายและพบขนมาใหม กไมมหลกฐานทจะใหผอนยอมรบหรอเหนตาม

ขอทจะใชอางเปนหลกฐาน กคอ บอกวาความรนเกดจากผลการปฏบตของตน ทานองเดยวกบทอางวารเองดวยญาณ ซงชาวพทธแมจะยอมรบฟง กใหเปนความรตามเสรภาพสวนตวของ

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๒๔๗

ทานผนน แตไมอาจยอมรบเปนมาตรฐานได โดยเฉพาะจะเอามาแทนหลกการของพระพทธศาสนาเถรวาทเดมทมหลกฐานชดเจน กยงไมถกตอง

นอกจากนน ถายอมรบตามคาทอางผลการปฏบตอยางน กมบคคลอน หรอสานกอนทอางผลการปฏบตของตน ทงกอนน ในปจจบน และเบองหนาอกมากมาย กเลยจะตองยอมรบกนเรอยไป ดงนน การทจะเอาคาอางประสบการณหรอผลการปฏบตของบคคลหรอสานกใดๆ มาตดสนหลกการของพระพทธศาสนา จงไมอาจทาได

พระพทธเจาเองกไมทรงยอมรบผลการปฏบตของฤาษชไพรในหมพานต ทงกอนและในพทธกาลอยแลว จะมหลกประกนอนใดวาผลการปฏบตทอางใหมนน จะไมยอนไปเหมอนเปนประสบการณจากผลการปฏบตของโยคดาบสเหลานน หรอแมแตคาอางผลปฏบตของพราหมณทจะไปอยรวมกบพระพรหม อยางนอยกเปนเพยงประสบการณในการปฏบตเฉพาะตวของทานผนน ททานคนคดพบเหนขนมา เดยวกจะกลายเปนการรบเอาผลการปฏบตของทานผใดผหนง ไปแทนทผลการปฏบตของพระพทธเจา

ชาวพทธยอมตองการผลการปฏบตของพระพทธเจาทพระองคตรสเลาประสบการณไว อนมอยในคาสอนและระบบปฏบตทไดพยายามรกษากนอยางดทสดสบมา ไดเทาไรกเทานน ดกวาไปรบเอาผลปฏบตของทานผอน เขาไปแทนท หรอแมแตเขามาปะปนใหสบสนกน

ทวาถายอมรบคาอางผลการปฏบตของบคคลหรอสานกน

กรณธรรมกาย๒๔๘

เดยวกมบคคลหรอสานกอนอางขนมาอก กจะยงยง แตไมใชเทานน นอกจากตวหลกการของพระพทธศาสนาเองจะเลอนลางลงไปแลว ปญหายงจะบานปลายตอไปอก

ขอยกตวอยาง แมแตพระเถราจารยทงหลายทสานกพระธรรมกายยกขนมาอางเพอสนบสนนตนวา ทานเหลานนกมประสบการณเหนนพพานเปนอตตา เชนกบตนดวยนน แททจรงแลว ทางสานกพระธรรมกายเองกไมไดยอมรบคาสอนและระบบการปฏบตของทานเหลานน และทานเหลานนกไมไดเหนดวยกบคาสอนและระบบการปฏบตของสานกพระธรรมกาย มแตความแตกตางกนมากมายหรอหางไกล

ถาชาวพทธละหลกการไปยอมรบผลการปฏบต คออตตโนมตทงหลาย กเทากบเปดชองวางใหสานกทงหลายเหลานนทะเลาะววาทกนตอไป ปญหาจะยงขยายใหญโตออกไปไมมทสนสด

ทางทถกตอง ซงเปนคณแกทกฝาย กคอชวยกนรกษาและยกหลกการเดมของพระพทธศาสนาขนตงไวเปนมาตรฐานกลาง และเปนเกณฑตดสน

เมอมมาตรฐานกลาง และชาวพทธมการศกษาจนรจกหลกการกลางนนชดเจนแลว ใครจะมความคดเหน ทศนะ หรอประสบการณสวนตวอยางไร กแสดงออกได ไมมการปดกน แตทกคนรกน และแยกไดวา อนไหนเปนหลกการ อนไหนเปนทศนะสวนตวหรออตตโนมต คอแยกใหชดโดย

๑. ยกหลกการเดมขนไวเปนมาตรฐานกลาง๒ . แสดงทศนะของตนๆ บนฐานของหลกการท เปน

มาตรฐานกลางนน

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๒๔๙

เมอปฏบตอยางน กจะไดทงการไมลบลางหลกการ ไมละเลยหลกฐาน และไมลบหลมาตรฐาน อกทงไมเกดความสนสนปนเป พรอมกบทบคคลกมเสรภาพทางปญญาทเออตอการศกษา ไดทงการรกษาพระธรรมวนยไวดารงพระพทธศาสนา และรกษาความสามคคในหมชาวพทธทวกน

แตทเกดเรองราวเปนปญหาขนมา กเพราะไปปฏบตในทางตรงขาม คอ

๑. ยกเอาทศนะของตนหรออตตโนมตของอาจารยขนตงเปนหลกการ แลว

๒. หาทางปรบหลกการกลางใหเปนไปตามทศนะของตน หรอตามอตตโนมตนน ดวยวธการตางๆ ตงแตปฏเสธหลกฐาน ไปจนถงจะลบลางหลกการและหลกฐานเดมดวยการอางประสบการณของบคคล (จากเรองราวทตอเนองมา ทาใหดคลายจะเปนวา เบองแรกหาทางเอาหลกฐานทรองรบหลกการเดมมาเสรมประกอบยนยนหลกการตามทศนะใหมของตน แตเมอเหนวาจะไมสาเรจ กเปลยนเปนหาทางลบหลหลกฐาน และลบลางหลกการเดมนนเสยเลย)๑

๑ ถาสงเกตจะเหนไดไมยาก คอ ในเวลาอางองหลกฐาน จะเหนพฤตการณของคนทหาขออางมาสนบสนนตวเอง ซงแตกตางไปจากคนทคนควาหาความจรง เชน เมอตงใจวาจะใหคนเชอวาพระพทธศาสนาสอนวานพพานเปนอตตาใหได และหาหลกฐานทระบ ตรงๆ วานพพานเปนอตตากไมไดแลว พอไปเจอพทธพจนอยาง “นพพาน ปรม สข” (นพพานเปนสขอยางยง)

ถาเปนผทศกษาคนหาความจรง เมอสงสยวาคงจะตองมอตตาทเสวยความสข กจะตองคดวาทาไมจงตรสอยางน ไมขดกนหรอ และศกษาคนหาคาอธบาย แลวกจะ

กรณธรรมกาย๒๕๐

ปญหาพฤตการณทสบเนองจากหลกการชาววดพระธรรมกายจานวนมากไดชอวาเปนผมศรทธา

สภาพเรยบรอย มระเบยบ รกษาศล ใจบญ พรอมทจะบรจาค และนอมใจไปในสมาธ ซงเปนคณสมบตทนานยม ชาวพทธทงหลายผรกประเทศชาตและพระศาสนา ยอมชนชมอนโมทนา ดวยหวงวาจะเปนกาลงสรางสรรคสงคมใหเจรญมนคงตอไป แตในทามกลางความดงามนนกมอาการความเปนไปตางๆ ทนาหวงกงวล และบางอยางกทาใหสญเสยความไววางใจ

ชาววดพระธรรมกายจานวนมากนน ตามเกณฑนยมของสงคมไทยเวลาน ถอวาเปนผมการศกษาด ไดเลาเรยนมาสง แตทานเหลานนสวนมากกคงตองยอมรบความจรงวา ตนเขามาวดโดยไมมพนฐานความรในพระพทธศาสนามากอน จงเปนผใหมตอการศกษาพระพทธศาสนา และเปนผมาเรมตน

ความเปนผมการศกษาสงทตดตนมานน จะมความหมายกตอเมอนาเอาจตใจของผศกษาตดมาใชดวย อยางนอยกเปดใจรบหรอหาความรพระพทธศาสนาดวยความใฝรและการคนควาไตรตรองของตนเองบาง มใชรอรบฟงแตคาบอกจากแหลงศรทธา เพราะในพระพทธศาสนานน ถอปญญาเปนสาคญ คนพบคาอธบายของทาน เชนทแยกความสขในกรณอยางน เปน ๒ แบบ คอ เวทยตสข กบอเวทยตสข และนพพานนนเปนอเวทยตสข ไมมอะไรเกยวของกบเรองทจะเปนอตตา กหมดความสงสย และกาวตอไปในการศกษา

แตคนทหาขออางเพยงเพอสนบสนนตวเอง พอพบพทธภาษตน เหนแงมมทจะเอามาใชหนนทศนะของตนได กยกมาอาง และตความใหเขากบทตนตองการเลย โดยไมคานงวาททานกลาวไวนน ทานมคาอธบายของทานวาอยางไร

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๒๕๑

ธรรมทงหลายตองมปญญานา คม และจดปรบเพอใหถกตอง แมจะมศรทธา รกษาศล บรจาคทาน สนทในสมาธ อยางจรงจงหนกแนนเพยงไร แตถาขาดปญญา กเคลอนคลาดเขวไปและเกดโทษได ยงมศรทธา ทาน ศล สมาธ แรงกลา เมอผดทางแลว แทนทจะเปนคณ กยงกอโทษไดมาก ไดลกและยาวนาน ทงแกชวตและสงคม อยางนอยกควรจะหมนตรวจสอบตวเองวา การประพฤตปฏบตของเราไมเปนไปเพอเบยดเบยนตน ไมเปนไปเพอเบยด-เบยนผอน และเรายงเจรญกาวไปในไตรสกขาอยหรอไม

เมอมเรองราวปญหาเกดขนเวลาน ชาววดพระธรรมกายคงจะตองเหนใจพทธศาสนกชนทวไป วาทานเหลานนกยอมรกเคารพและหวงใยพระพทธศาสนาและประเทศชาตบานเมองของเรา การททานเหลานนออกมาวากลาวทางสานกวดพระธรรมกายวาสอนอะไรทาอะไรผดพลาด หรอแมกระทงแสดงความไมพอใจตางๆ กคงตองมเหต ซงคงมใชวาเขาจะประสงครายตอเราไปหมด

แมบางทานจะรนแรงทางถอยคาบาง กอาจเปนเพราะความทรกพระพทธศาสนาและบานเมองมาก เมอเหนอยชดเจนวาคาสอนและการปฏบตของชาวสานกผดแผกแตกตางหรอสวนทางไปไกล ดวยความรกตอพระศาสนาและสวนรวม จงทาใหทานเหลานนอดใจไมได ตองแสดงออกมารนแรง แตกเพยงดวยวาจา

สงทชาววดพระธรรมกายควรทา กคอ การทจะศกษาใหรเหตผลวาทาไมจงเกดปญหา และคาสอนของพระพทธศาสนาเดมทพระสงฆและชาวพทธทวไปศกษาปฏบตกนมาเปนอยางไร ยงเมอมคนออกมาวากลาวกนขนน หลายคนเขากไดพจารณา

กรณธรรมกาย๒๕๒

ใครครวญมาก เราควรมองใหดทจะไดประโยชน เหมอนทานเหลานนมาเตอนสตและชชองทาง อยางนอยใหเหนจดเหนแงทจะพจารณาตรวจตราตนเอง พรอมทงศกษาพระพทธศาสนายงขนไป และแกไขปรบปรงการปฏบตดาเนนชวตใหเปนไปเพอความดงาม และประโยชนสขยงขน

ความจรงนน ชาวพทธทวไปภายนอกกเหนใจชาววดพระธรรมกายกนอยไมนอย แตความทเหนแกพระพทธศาสนาและสวนรวมระยะยาวเปนเรองใหญ แมแตพอแมทรกลกมาก เมอลกไมทาความดอยางใจ บางรายกยงแสดงออกหมอนดงโกรธชงลกของตน

แทจรงนน ชาววดพระธรรมกายเสยอกทควรเหนใจชาวพทธทวไปใหมาก ทไดอดใจยอมตอชาววดพระธรรมกายมากทเดยว เพราะวาแมแตศรทธาของชาววดพระธรรมกายทวาแรงกลา กมเหตใหนากลวสาหรบผหวงใยตอพระศาสนาและสงคม

ดงเชนเรองราวในชวง ๒๐ ปมาน ทนกศกษาในสถาบนอดมศกษาเอามาเลาขางนอกวา เมอนกศกษาสายวดพระธรรมกายเรมเขาครองการบรหารงานกลมหรอชมรมพทธ กรรมการหรอชมรมพทธใหมนน มกแสดงการไมยอมรบหรอไมสามารถทนเหนทนฟงหนงสอธรรมของอาจารยสานกอน โดยทาการเชงพลการทสรางความไมสบายใจแกนกศกษาชาวพทธผมไดเขาพวกและไมมการจดตงภายนอกสนบสนน แทนทจะพดจาหรอยกเรองขนมาพจารณาถกเถยงกนใหเรองยตลงตามเหตผล

ศรทธาอยางน นอกจากกลายเปนการยดมนอยางศาสนา

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๒๕๓

ทเนนศรทธา ซงแปลกจากแนวทางของพระพทธศาสนาแลว กมแนวโนมทจะนาไปสความรนแรง และไมเออตอการศกษา เพราะไมรจกทจะรบฟงใคร ชาววดพระธรรมกายควรจะยอมยนดเปดใจใหมาชวยกนวเคราะหแกไข สงใดทไดผดพลาด กควรยอมรบ เพอความงอกงามในบญกศลตอไป และเพอสรางสรรคสงคมของเราใหดงาม เปนสข และเขมแขงทงทางพฤตกรรม จตใจ และปญญา

อยางเวลาน ททางสานกพระธรรมกายจดทาพธถวายขาวพระเปนประจา โดยมการเขาสมาธนาขาวบชานนไปถวายแกพระพทธเจาในอายตนนพพาน ชาววดพระธรรมกายกจะตองเหนใจวา ชาวพทธทวไปยอมไมอาจเหนชอบได เพราะไมมหลกการในพระพทธศาสนาทจะอางองหรอแนะนาใหกระทาเชนนน หากแคนาไปสวรรคกยงทาเนา นไปถงนพพาน ชาวพทธทรหลกยอมอาจมองไดวาเปนการสรางความเขาใจผด กอความเสอมเสยตอพระพทธศาสนา เมอเขาเหนอยางนน ชาววดพระธรรมกายกควรตองศกษา เพอใหเขาใจเหตผลของเขาวาเปนไปโดยชอบธรรมหรอไม

อกทงการปฏบตเชนน กเปนเรองของการแสดงอทธฤทธปาฏหารย และโยงไปหาพทธบญญตเกยวกบอตรมนสสธรรม ยอมกอความไมสบายใจแกพทธบรษททรธรรมวนย และปรารถนาจะรกษาภกษบรษทไวใหบรสทธ ไมตองพดถงผลเสยทเกดจากการวนวายกบเรองเชนน

พรอมกนนน ชาวพทธทวไป ตลอดจนประชาชนภายนอก กอาจมความรสกไมดหรอรงเกยจ รวมทงไมเชอ ซงหากถอวาเปน

กรณธรรมกาย๒๕๔

กจกรรมในพทธศาสนาจรง กจะโยงความรสกไมดนมาถงพระพทธศาสนาดวย

การทเขาจะไมเชอหรอรงเกยจนน ชาววดพระธรรมกายกจะตองเหนใจเขาดวย เพราะมเหตผลใหเขามองไดอยางนน เพราะเรองทานองนกไดมมาในหมสานกพระธรรมกาย ใหคนภายนอกคดเทยบเคยง

เมอ พ.ศ. ๒๕๓๓ มลนธธรรมกาย ไดพมพเผยแพรหนงสอชอ “เดนไปสความสข” ในหนงสอน หนา ๓๘ ไดเลาเรองครงสงครามโลกครงท ๒ ตอนทฝายสมพนธมตรนาระเบดปรมาณไปทงทประเทศญปน อนเปนเหตใหสงครามโลกนนยตลง ตามคายนยนในหนงสอดงกลาวเลาวา แมชจนทร ขนนกยง ไดรบมอบหมายใหไปสบสอบวา

“. . . มลกระเบดแปลกประหลาดลกใหญกวาเพอนอยลกหนง พวกสมพนธมตรประชมกนวาจะมาทงทประเทศของเรา เพราะ มญปนอยแยะ ดซ ถามาทงจะเปนอยางไร”

อบาสกาจนทร ใชธรรมกายตอบตามทไดเหนในญาณวา“ประเทศของเราเตยนราบเปนหนากลอง แหลกเปนจรณ

ทงตนไมใบหญาตกตนตกตา ไมมอะไรทมชวตเหลออยเลย” “. . . จากเวลานนศษยในสถานเจรญภาวนาทกคนตองทางานทางจตกนทงวนทงคน ไมมเวลาไดพกผอน . . . ตลอดเวลา ๗ วน ๗ คน . . . ชวยกนเอาลกระเบดลกนนออกไปใหพนประเทศไทยในวนท ๗ ผลทปรากฏคอ (ลกระเบดนน) พนไปจากประเทศไทยจรง แตไปทาความราบเรยบเปนหนากลองไวทเมองฮโรชมา ในประเทศญปน ทเรารจกกนในชอตอมา

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๒๕๕

วา ลกระเบดปรมาณ”“(อาจจะมใครทไดอานแลวอยากจะคดคนดกเปนได . . .

มทางพสจน ลองไปสอบถามคณะกรรมาธการของฝายสมพนธมตรสมยนนดกได เขาใจวายงมชวตอยอกหลายคน)”๑

แมวาชาววดพระธรรมกายจะเชอเรองน เชนเดยวกบทเชอเรองการเขาสมาธไปถวายขาวบชาพระพทธเจาในอายตนนพพาน แตกจะตองใหโอกาสแกคนอน ผยงไมอาจเหนตามในเรองการปดระเบดปรมาณจากประเทศไทยใหไปตกในประเทศญปน ทเขาจะคดวา การเขาสมาธนาขาวบชาไปถวายพระพทธเจาในอายตน-นพพาน กคงจะเปนทานองเดยวกบการเขาสมาธไปปดระเบด ปรมาณจากประเทศไทยไปตกลงในประเทศญปน หมายความวา ผทเชอ กควรจะเชอทงสองเรอง และผไมเชอ กจะไมเชอทงสองเรองดวยเชนกน

การทแมชจนทร เขาสมาธไปปดระเบดปรมาณ (ชาววด ๑ เรองนเปนเหตให ทานอดตเอกอครราชทต กนตธร ศภมงคล ผเรยบเรยงเรองประวตสงครามโลกครงท ๒ ไวในหนงสอ การวเทโศบายของไทย ระหวางป พทธศกราช ๒๔๘๓-๒๔๙๕ ตองคดคนควาหาขอมลเพมเตมใหมเพอมาปรบปรงหนงสอดงกลาว ทานไดใชเวลาไปไมนอยทเดยวทจะตรวจสอบขอมลใหแมนยา และในทสดทานเลาวา ไดอานจากหนงสออตตชวประวตของประธานาธบดทรแมน วาไดกาหนดจดทงระเบดนนไว ๔ เมองในประเทศญปน คอ ฮโรชมา โกกรา นอกาตา และนากาซาก เทานน กบทงไดรบคายนยนดวยวาจาจาก ดร.เพยรช เอส. กอรเดน หวหนาฝายความมนคงระหวางประเทศและนโยบายนวเคลยรของรฐบาลอเมรกน ในกระทรวงกลาโหมวา ฝายสมพนธมตร โดยเฉพาะสหรฐอเมรกา ไมเคยคดจะนาลกระเบดปรมาณมาทงในประเทศไทยเลย (ด เอกสาร “บนทกกนลม เรองการใชระเบดปรมาณปลายสงครามโลกครงท ๒” ของ ศ.ดร.กนตธร ศภมงคล, ๘ มนาคม ๒๕๔๒)

กรณธรรมกาย๒๕๖

พระธรรมกายบางทานวาอมระเบดนนไป) จากประเทศไทย ใหไปตกในประเทศญปนนน ยอมเปนอทธฤทธ อนแสนวเศษมหศจรรยทชาววดพระธรรมกายสามารถเชอกนโดยไมตองถาม ไมสงสยแมแตวาเหตใดจงไมปดระเบดปรมาณนนใหไปตกในมหาสมทรอนกวางใหญ มทรองรบเหลอเฟอ จะไดไมตองใหประชาชนชาวญปนเดอดรอน และการทใหระเบดไปตกทาลายคนญปนเชนนน ในฐานะเปนผทรงศล จะไมเปนปาณาตบาตหรออยางไร ดงนเปนตน

อยางไรกด สาหรบชาวพทธทวไป การปดระเบดปรมาณใหพนประเทศไทย ไปตกในประเทศญปนนน นาจะยงมใชสงอศจรรยแทจรง สงทนาอศจรรยยงกวานนกคอ แมแตชาววดพระธรรมกายบางทานทถอกนตามมาตรฐานปจจบนวามการศกษาสง เปนผบรหารในสถาบนระดบอดมศกษา กยงเชออทธปาฏหารยในการปดระเบดปรมาณครงนน

สาหรบทานเหลาน แมหากวาประธานาธบดทรแมน แหงสหรฐอเมรกา ผออกคาสงทงระเบดปรมาณนนเอง จะมายนยนวาตนไมไดคดจะทงระเบดปรมาณทประเทศไทยเลย ประธานาธบดอเมรกนนนกคงถกกลาวหาวาพดเทจ ความเชออยางนสเปนสงอศจรรยแทจรง เปนเรองมหศจรรยทสด

ทพดนมใชเปนการเยยหยน แตแทจรงเปนเรองทนาหวงใยอยางยง ถาสงคมไทยอยในสภาพเชนน กคอการตกอยในภาวะถกชนาดวยความเชอ มศรทธาเปนตวกาหนด แทนทจะเอาปญญาเปนตวนา แลวเอาศรทธามาเสรมกาลงทจะแลนไปตามปญญา

เมอสภาพอยางนฟองอย กไมควรมาอางกนอกตอไปวาม

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๒๕๗

การศกษาสงไดเลาเรยนมาถงชนนนชนน เพราะแททจรง กจะเปนเหมอนคนทเรยกวามการศกษา ในประเทศทพฒนาแลวอยางอเมรกาและญปน จานวนมากทเดยว ทไปเขาสานกและลทธประหลาด ทเชอคาทานายตางๆ เกยวกบภยพบตขางหนา และเชอคาเจาสานกหรอเจาลทธสดแตจะบญชา

ยกตวอยาง พวกสาวกของวลเลยม มลเลอร ทหวหนาบอกใหขายทรพยสนใหหมดแลวใหมาประชมกนทยอดเขาแหงหนงในรฐนวยอรค เพอรอรบเสดจพระเยซ เมอป ๑๘๔๓ หรอ ๑๘๔๔

ทเมองโจนสทาวน เมอป ๑๙๗๘ จมสโจนส ไดสงใหสาวกดมยาพษ ฆาตวตายพรอมกน ๙๑๓ คน

กลมลทธ โอม ชนรเกยว ซงปลอยแกสประสาท ทสถานรถไฟใตดนในโตเกยว เมอเดอนมนาคม ๑๙๙๕ ทาใหคนตาย ๑๒ บาดเจบกวา ๕,๕๐๐ คน ดวยความเชอคาทานายวา ภยพบตใหญกาลงจะเกดแกประเทศญปน จะตองหาทางชวยกนใหพนไปสโลกเบองบนทเปนแดนวเศษ ดงนเปนตน

ระยะทผานมา ผคนมากมายในยคมการศกษาสงน ตนเตนกนเรองคาทานายวาโลกจะแตก หรอจะมภยพบตใหญใน ค.ศ. ๒๐๐๐ คนไทยกตนเตนมาก และวนวายกนในการหาทางแกไข ทเปนไปในทางของโชคลาง และไสยศาสตร

ปรากฏวาทางวดพระธรรมกาย แทนทจะสงสอนแนะนาประชาชนใหปฏบตตอสถานการณดวยปญญา กลบชกนาไปในเรองอทธปาฏหารย และมการโฆษณาอานภาพพระมหาสรราชธาตบาง พรรณนาอานสงสของการสรางมหาธรรมกายเจดยบาง จงใจ

กรณธรรมกาย๒๕๘

ใหบรจาคเงนกน โดยเชอมโยงหรออางองถงความเชอหรอคาทานายเกยวกบภยพบตขางหนาทานองน

อยางไรกด แมวาจะเชอเรองอยางนมากเทาไรกตาม ในฐานะทเปนชาวพทธ กควรจะศกษาวา ทเขาวาพระพทธเจาไมทรงสรรเสรญอทธปาฏหารย และไมใหพระสงฆชกจงชาวบานในเรองนนน เปนจรงหรอไม เพราะเปนเรองทเกยวกบหลกการของพระพทธศาสนา และจะเปนความรเขาใจทเออตอความเจรญงอกงามในพระพทธศาสนา

อยางนอยกจะไมนาเรองอทธปาฏหารยอยางนมาใชอาง ในลกษณะทเปนการชกจงใหผคนบรจาคเงน ทาความหนกใจแกชาวพทธทหวงใยพระพทธศาสนา หรอทาใหเขาตองรสกรงเกยจ ดวยหมนเหมตอการเปนอเนสนา คอการแสวงหาลาภในทางทไมสมควร ซงเปนมจฉาชพสาหรบพระสงฆ

ยงในสงคมไทย และวงการพทธศาสนาเวลาน เรามปญหาความวปรตผดเพยนตางๆ รวมทงการอวดอางอทธปาฏหารยโดยตรงบาง โดยออมบางมากมาย แกไขกนไมคอยไหว หรอถกปลอยปละละเลยกนอยแลว วดพระธรรมกายซงมกจการกวางขวางใหญโต และถงกบเชอกนวา มคนมการศกษาไปนบถอมาก ควรจะมาชวยกนแกปญหา ชกพาสานกเลกๆ นอยๆ ใหเดนไปในทางทถกตอง แทนทจะมาซาเตมปญหาทมอยแลวใหหนกลงไปอก หรออยางนอยกกลายเปนวา จะมาชวยเปนตราประทบรบรองความวปรตผดเพยนเหลานนใหกลายเปนถกตอง

อยางนอยกไมนาจะมาซาเตมองคกรบรหารปกครองคณะสงฆ

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๒๕๙

และทางการบานเมอง ใหตองถกตดพอตอวา ดงเสยงทพดจากนวา ทบคคลและสานกเลกๆ นอยๆ ทาอะไรๆ ทานองน นดๆ หนอยๆ กถกดาเนนการตางๆ บางทกจบสกเอางายๆ แตพอเปนทใหญโตมเงนทองและกาลงอทธพลมาก กเหมอนดงวาจะทาอยางไรกได

การใชหลกฐานแกปญหาเกยวกบหลกการตามปกตนน ผทศกษาพระพทธศาสนาทกคน ถาไมเฉไฉไป

เสย ยอมรวา ธรรมตางๆ และเรองราวตนเดมทงหลายเกยวกบพระพทธศาสนา แมแตคาวานพพานทถกเถยงกนอยน เรารและไดมาจากพระไตรปฎก

ถาไมมพระไตรปฎก ไมตองพดถงนพพานหรอก แมแตคาวาพระพทธเจา หรอเรองพนๆ อยางศล ๕ ศล ๑๐ ศล ๒๒๗ การบรรพชาอปสมบท หรอคางายๆ อยาง สต ปญญา เมตตา กรณา ความกตญกตเวท เรากไมไดรจก

ทงทรจกเรองราวหลกธรรมเหลานจากพระไตรปฎก แตนาเสยดายวา พวกเราสวนมากรดวยฟงบอกเลาตอๆ กนมา บางทผานหลายชน ไมไดรหรอดจากพระไตรปฎกโดยตรง เมอผานกนมาหลายชน ความคลาดเคลอนผดเพยนกยอมเกดขนไดเปนอนมาก ปญหาจงเกดขนวา ความรความเขาใจธรรมวนยและการปฏบตของชาวพทธไดสบสนหรอเสอมทรามลงไป แตถงกระนน ถารจกแหลงตนเดมของหลกการทจะใชเปนมาตรฐานตรวจสอบ คอพระไตรปฎกน กจะชาระสะสางหรอฟนฟความรและการปฏบตใหกลบคนสความถกตองได

กรณธรรมกาย๒๖๐

แตนาเสยดายยงขนไปอกวา เวลานเปนไปไดอยางไรทชาวพทธทงหลาย แมถงพระภกษสามเณรทเลาเรยนกนอยางนบวาสง แตไมรจกพระไตรปฎก และไมเหนตระหนกถงความสาคญของพระธรรมวนย เมอเกดเหตการณกระทบกระเทอนตอหลกพระศาสนาอยางทเปนอยน กทาใหสภาพทวานปรากฏชดขนมา ซงนาจะทาใหตองทบทวนถามกนวา ทาไมจงเปนไปไดถงอยางนน และนาจะเปนเหตใหตนตวกนขนมา ทจะปรบปรงการศกษาธรรมวนยใหไดผลจรง

เมอธรรมวนยออกจากพระพทธเจา มาถงเราดวยพระไตรปฎก และอยในพระไตรปฎก กจงตองอาศยพระไตรปฎกเปนแหลงเดมทจะเปนหลกฐานและเปนมาตรฐานตรวจสอบหลกคาสอนและการปฏบตในพระพทธศาสนา พรอมดวยคมภรรนอธบายพระไตรปฎกทสบตอกนมาเปนทปรกษา

เวลาน เมอมกรณปญหาวดพระธรรมกาย และเปนปญหาตอหลกการของพระพทธศาสนาโดยตรง กเปนเวลาทจะตองยกเอาหลกการจากแหลงตนเดมคอพระไตรปฎก พรอมทงคมภรทปรกษาเหลานน ขนมาเปนมาตรฐานกลางทจะวนจฉยกนอก

วาทจรง คาสอนและหลกการปฏบตของสานกพระธรรมกาย ทวาเปนปญหา กมใชถงกบเปนลทธภายนอกอยางโยคฤาษดาบสอยางนอยกมฐานทเปนจดเรมตนอยในพระพทธศาสนาเถรวาทนเอง เนองดวยทานผใหกาเนด คอหลวงพอสด กเปนพระภกษ ซงโดยสวนตวของทาน กไดรบความเคารพนบถอวา เปนผทรงศลาทคณ เปนผอทศตนตอพระพทธศาสนา ใฝปฏบตมนในภาวนา เปนคร

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๒๖๑

อาจารยของมหาชน ทงคณสมบตจรยาวตรสวนตว และผลการปฏบตททานบอกเลาสงสอนไว กควรไดรบการเออเฟอใหความสาคญ แตทงนกตองอยในขอบเขตแหงคณความดของบคคล ทวดดวยหลกการของสวนรวมทรองรบตวทานอย

นอกจากนน เมอหลวงพอสดถงมรณภาพแลว ชาวสานกทเปนศษยกไดสงสอนและปฏบตกนสบมา และแยกสานกยอยขยายออกไป สานกนนๆ จงเปนผรบผดชอบหลกคาสอนและการปฏบตทขยายออกไป การพจารณาหลกการกจะตองมองถงความเปลยนแปลงทแกไขหรองอกขนใหมในสานกนนๆ ซงอาจมความคลาดเคลอนผดเพยน อนเกดจากความผนแปรทตองแยกออกจากครอาจารย

ถาเปนคาสอนและการปฏบตทยงอยในหลกพระพทธศาสนา ความผดพลาดสวนหนงอาจเปนขอปลกยอยทเปนเพยงเรองประกอบ แมแตสวนทเปนตวปญหา เมอสอบกบหลกการเดม และจบวางลงใหตรงตาแหนงแหงท กอาจจะเหนความลงตวไดชดเจน จดซงเปนทตงของปญหา มกจะอยทขอสาคญ ๒ อยาง คอ

๑. การใชถอยคาสอสภาวะ คอ นาคาเดมในพระไตรปฎก มาใช แตความหมายทตองการสอเปนคนละอยางกบของเดม ซงจะตองจดปรบใหคาทสอ ตรงกบสภาวะทตองการสอ

๒. การกาหนดระดบและผลของการปฏบต คอ ปฏบตอยในหลกการของพระพทธศาสนาจรง และกาหนดผลการปฏบตทมจรงในหลกการของพระพทธศาสนา แตกาหนดระดบ หรอจดวางขนตอนของการปฏบตและผลการปฏบตนน ไมตรงกบตาแหนง

กรณธรรมกาย๒๖๒

แหงทตามหลกการเดม ซงกจะตองนาคาสอนและระบบการปฏบตของสานก มาวางเทยบกบหลกเดม แลวระบใหมใหถกตองตรงตาแหนงแหงท ขนตอน และระดบทแสดงไวในแหลงตนเดมนน

คาสอนและการปฏบตของสานกพระธรรมกายนน เสยงของผรทกลาวออกมาจากทโนนบาง ทนบาง ตางกาล ตางวาระ กจะจบความไดลงกนวา เปนการปฏบตในระดบทเนองดวยนมต เสยงทกระจดกระจายเหลาน ถาไดรบโอกาสมารวมกบทางสานกพระธรรมกายทจะพจารณาใหมตพรงพรอมกน กนาจะเปนคณทงแกสานก และแกพระศาสนาสวนรวม

ทานผรเหลานนพจารณาแลว นอกจากชวยกนทาใหสบายใจหมดความสงสยเกยวกบตาแหนงแหงทในระบบการปฏบตแลว กอาจจะเหนวา ในดานการใชนมตมาชวยการเดนจตในระดบหนงน ทางสานกพระธรรมกายมความชานชานาญเปนพเศษ สามารถเปนคตเออประโยชนแกผปฏบตทวๆ ไป หรอในทอน และพลอยชนชมอนโมทนา

บดน เมออธกรณเกดขนแลว เปนกรณใหญ คอววาทาธกรณ ทมการถอตางออกไปในหลกแหงพระธรรมวนย จดเปนอธกรณขอแรก ในอธกรณทง ๔ เปนกจหนาททสงฆจะตองดาเนนการแกไขใหเรยบรอย

ในการแกปญหา หากทางคณะสงฆเหนวาจะไมใชวธตดสนเดดขาดเอง กอาจจะตงผรธรรมวนยทชานาญในแหลงเดมแหงพทธพจนขนมาจานวนหนง เปนคณะพจารณา โดยจดเปน ๓ คณะ เพอพจารณาวนจฉยกรณลดหลนเปนลาดบตอกนขนไปเปนชนๆ

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๒๖๓

เพอความรอบคอบคณะพจารณานทาหนาทแทนสงฆสวนรวมและพทธบรษท

ทงหมด โดยมใชในนามบคคลหรอสานกใดๆ แตมาชวยสอโยงขอพจารณา เขาหาพทธพจนทเปนแหลงแหงพระธรรมวนย นามาตรฐานกลางของพระพทธศาสนามาเปนเครองวนจฉยและยตปญหา กจะรกษาพระพทธศาสนาไวได พรอมดวยความสามคคแหงมวลพทธบรษท ทจะชวยใหสงคมดารงอยในสนตสขสบไป

บทสงทาย

บางทานกลาววา “ทนนเขาตองมอะไรดซ จงมคนทมการศกษาสงๆ ไปกนมาก” คากลาวอยางน เปนขอททาใหโตเถยงกน เพราะบางคนกกลบพดแยงในทางตรงขามวา “ทพดนนนาสงสย ถาวาโดยอตราสวนแลวคนมการศกษาสงไปมากจรงหรอเปลา ถาวเคราะหกนใหดจะเปนไปในทางตรงขามหรอเปลาวา ทนนคนมการศกษาสงๆ สวนมากไมไป” แลวกเลยโตเถยงกนอยนนไมจบสน

ทจรง เรองทนาพจารณาคอปญหาในวงกวาง ไมเฉพาะเรองของวดพระธรรมกายเทานน แตเปนปญหาของสงคมทงหมด โดยเฉพาะสงคมไทยของเราน

เวลาน อยางทรกนอย เมอสงคมเจรญสงทางวตถ คนกลบมปญหาจตใจมาก ในสภาพเชนน วธแกปญหาทางจตดวยวธการงายๆ ทางวตถ กมากอน เชนการใชยา การพงสรา ยาเสพตด การมวสม หรอไมกทารายตวเอง จนถงฆาตวตาย

คนอกพวกหนง ทอาจถอวาดขนมาหนอย กหาวธแกปญหาจตใจนนดวยวธการทางจต ซงชวยใหรสกวามความหวง มกาลงใจ มสงปลอบประโลมใจ หรอกลอมใจ ตลอดจนสงทใหความรสกวาไดทพง ซงชวยใหเกดความมนใจมากขน หรอดงตวเองหลดหลบออกไปจากปญหาหรอความทกขได แมแตความรสกมกาลงใจ

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๒๖๕

เขมแขงหรอมอานาจ อยางนอยกครมใจขนมาจากการมสงกด รวมพวกรวมหม

บางกออนลาทางใจ อยากมอะไรทตนไวใจวางใจหรอมอบใจใหแลวปลอยตวไปตาม แลวแตเขาจะสง หรอทาไปตามทเขากาหนดให

สงสนองความตองการทางจตน นอกจากสงทใหความหวงแลว กรวมไปถงสงลกลบ ความเชออานาจดลบนดาลตางๆ ตลอดจนสมาธทใชเพอมงผลทางจต

วธการทางจตเหลาน ถาไมระวงใหด จะกอปญหาไดมาก ลกษณะทวไป กคอ เปนการพงพา ไมวาจะพงพาดวยการผกใจอยกบความหวง หรอพงพาความเชอในสงลกลบ อานาจดลบนดาลกตาม และอยกบความกลอมใจ หรอทาใหดมดาเขาไป แลวหลบทกขลมปญหาไปได

เรองนสอดคลองกบสภาพของสงคมยคน หรอสงคมน อกอยางหนง คอการทคนทงหลายมกปฏบตตอสถานการณตางๆ ดวยความรสกหรออารมณ มากกวาจะใชเหตผลหรอปญญา เพราะฉะนนตวแรงจงใจทจะใหตดสนใจทาอะไร หรอไปไหน จงมกจะเปนเรองของความตองการทางจตใจ มากกวาการทจะใชปญญา หรอตองการแสวงปญญา

การดนรนหาทางออกจากปญหาจตใจดวยวธการทางจตน เปนสดโตงอกดานหนง ซงเปนการแกปญหาดานหนง แตกลบกอใหเกดปญหาใหม ซงอาจจะรายแรงและยดเยอมากกวา และขอสาคญคอไมเปนวธทจะแกปญหาไดจรง นอกจากทาใหเกดการพงพา และ

กรณธรรมกาย๒๖๖

เปนการกลอมใจแลว โทษททางพระพทธศาสนาถอวารายแรงมาก กคอทาใหตกอยในความประมาท และเปนการแกปญหาแบบชวคราว หรอกลบปญหา ไมพนไปจากปญหาไดจรง เพราะเปนวธกดทบไว ดงททานเปรยบวาเหมอนเอาหนทบหญา

พระพทธศาสนาไมไดปฏเสธการแกปญหาดวยวธการทางจต วธการทางจตนน ไมใชวาผด แตไมเพยงพอ และตองใชในขอบเขตทพอด คอพอใหจตใจไดพก ทาใหจตใจผอนคลายสงบหายเรารอนกระวนกระวายวาวน และมกาลงขน คอเปนเครองเตรยมจตใหพรอมแลวตองตอดวยวธการทางปญญา เพอแกปญหาดบทกขใหจบสนไป

ถาเรามปญหาหรอมทกข วธการทางปญญาจะชวยใหเราวางใจวางทาทตอปญหาหรอทกขนนไดถกตอง แลวอยกบปญหาหรอทกขนนไดอยางมความสข หรออยไดดขน และอาจจะนาเอาทกขหรอปญหานนมาใชใหเปนประโยชนได พรอมกนนน กไมลมและไมละเลยทจะแกปญหา

ผทใชวธการทางจต จะตองไมลมใชปญญา อยางนอยกคอยตรวจสอบสารวจตวเองวา วธแกทกขของเรา เปนการหลบทกขหลบปญหาหรอเปลา เราลมหรอละเลยการแกปญหาทแทจรงหรอไม ความสขทเราไดนมากบความดมดาแบบลมหลง ทไมตางมากนกกบความสขของคนเสพยาหรอไม เราอยกบความกลอมใจ หรอการพงพาหรอเปลา จตใจของเราอยกบความเปนจรงอยางเปนอสระดวยทาททถกตองตอโลกและชวตหรอไม

ในทสด สภาพการดนรนหาทางแกปญหาชวตจตใจของคนเหลาน กเปนเครองฟอง ไมเฉพาะถงสภาพจตใจของคนเทานน

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๒๖๗

แตบงชถงกระแสสงคม เชน คานยมของผคน และศกยภาพของมนษยในสงคมนนทจะนาพาสงคมของตนใหกาวไปอยางไร และเปนปญหาทางการศกษา ทจะทาใหตองถามวา การศกษาทเราจดกนอยปจจบนนมความผดพลาดบกพรองอยางไร จงทาใหคนทแมแตเลาเรยนกนสงๆ กลายเปนอยางนไป

อยามวถกเถยงกน อยามาอางกนเลยในเรองการศกษาสงๆ แตสงคมของเรานควรหนมาสารวจตวเองกนใหจรงจง วาเหตใดเราจงพฒนาวฒนธรรมทางปญญาขนมาไมได

เปนทรกนโจงแจงชดเจนวา คนไทยเราทอยในเมองใหญๆ ทเจรญมากๆ นน เวลามขาวเกยวกบการแสดงธรรม หรอรายการทางปญญา ถงจะพยายามประชาสมพนธ กหาคนสนใจไดยาก มคนไปไมกคน แตถามขาวแวว ๆวา มอาจารยขลง ชานาญทางเสกเปาทานายทายทก หรอเกยวดวยเรองศกดสทธฤทธเดชปาฏหารย อยางนอยวานงสมาธแลวไดเหนโนนเหนน วาทานเดนทางมา คนกจะตนเตนยกหโทรศพทบอกตอกนเอง และไปชมนมคบคง

พฤตกรรมทานองน เปนเครองบงชถงสภาพจตใจ และลกลงไปถงภมธรรมภมปญญา แสดงวาเราอยในขนของความตองการทางจตใจ และไมพฒนาความตองการทางปญญา ถาเราพฒนาวฒนธรรมทางปญญาขนมาไมได เราจะถอเอาประโยชนแทจรงจากพระพทธศาสนาไดยาก สงคมของเราจะหมนเวยนอยในวงวนของผตามเสพผล และจมอยกบความลมหลง หลอกกนไปหลอกกนมา ยากทจะฟนตวขนได ไมตองพดถงวาจะเปนผนาชาวโลกในการแกปญหาและเสรมสรางสนตสข

กรณธรรมกาย๒๖๘

เวลาน ทพยายามปฏรปการศกษากน กเพราะมองเหนวาการศกษาทจดกนมามความผดพลาดบกพรอง แตการทจะปฏรปการศกษาใหไดผลนน จะตองเหนชดวามขอผดพลาดบกพรองอยางไร

จงตองถามอยางทพดเมอกวา การศกษาทเราจดกนมานผดพลาดบกพรองอยางไร คนแมแตเลาเรยนกนสง ๆ แลวจง

๑. ขาดความใฝร พฒนาวฒนธรรมทางปญญาไมขน และคดไมเปน ไมรจกแยกแยะ แยกไมออก แมแตระหวาง ขอเทจจรง หลกฐาน ความเหน และในเรองความเหนกยงแยกไมออก ระหวางความเหนเพอคนหาความจรงตามเหตผล กบการหาเหตผลเพอปกปองตวเอง

๒. แตกอนนเรามงใหการศกษากนมา ในแงหนงกโดยหวงวาเมอคนมการศกษาแลว มอาชพการงานทาและเปนคนด จะไดไมตองทาความชว ทจะทาใหตองไปตดคก แตเมอใหการศกษากนไปมา กลบไดผลกลายเปนวา การศกษานทาใหคนฉลาด มความสามารถทจะทาความชวไดโดยไมตองตดคก

๓. การศกษานเปนอยางไร จงไมสามารถทาใหคนมความเขมแขง ทจะดารงตนอยในความสจรตได แตกลบออนแอในทาง-จรยธรรม ถกลอชกจงใหทาความชวเพอเหนแกผลประโยชนไดงาย

๔. การศกษานเปนอยางไร จงทาใหคนมปญหาจตใจมาก และเมอมปญหาจตใจขนมาแลว กไมสามารถทจะใชปญญาแกไขปญหานนได ตองไปหาไสยศาสตร ตองไปหาอทธฤทธปาฏหารยใหมาชวย รอผลจากอานาจดลบนดาลภายนอก หรอหวงพงสงกลอมใจตางๆ

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๒๖๙

มการพดกนวา เปนการดททาใหคนจานวนมากๆ ไปวด ไปรวมกจกรรมทางศาสนา เขาไปทาความด ดกวาไปสามะเลเทเมา เขาบาร ไนทคลบ ฯลฯ เรองนจะตองพจารณา ดวยความระมดระวง โดยไมประมาท

ในทางพทธศาสนานน ทานสอนใหรวา ความชวมหลายอยาง มทงความชวดานโลภะ ความชวดานโทสะ และความชวดานโมหะ

คนมกจะหลงลมมองขามความชวดานโมหะ แมจะไมทาความชวเพราะโลภะ แมจะไมทาความชวเพราะโทสะ แตอาจจะทาความชวดวยโมหะ ซงรายแรงมาก

บางครง คนผจะทาการรายดวยโลภะ อาจฉวยโอกาสใชโมหะของคนอนๆ มาเอาโลภะเขาลอ แลวชกพาคนเหลานนใหทากรรมชวอนเปนทตงแหงโมหะยงขนไป

ถาเปนเรองของความลมหลง หรอเชอถอผดๆ จะมผลรายระยะยาว และยงคนไปมากกยงนากลววา จะทาใหเกดผลรายทแผกวางลกซงอยางยากทจะแกไข

มพทธพจนวา ถาคนทเปนหลก หรอบคคลผนา เปนผมมจฉาทฐ มความคดเฉไฉผดทางเสยแลว กจะเปนไปเพอความพนาศหายนะของมหาชนหรอคนจานวนมาก (ด อง.เอก.๒๐/๑๙๒/๔๔)

คณคาของพระพทธศาสนา มใชเพยงเพอแกปญหาการปลนฆา ฉกชง ลกขโมย ทารายกนภายนอก แตเพอแกไขตลอดขนไปจนถงการทารายทางปญญา และการเบยดเบยนชวตและสงคมชนดแอบแฝง ทลกลาซอนเรนนดวย

คณคาพเศษของความเปนมนษย อยทศกยภาพในการทจะ

กรณธรรมกาย๒๗๐

ฝกศกษาพฒนาได และความประเสรฐของมนษย กอยทความเปนผไดฝกศกษาพฒนาแลว จนมปญญารทนธรรมดาของธรรมชาต ซงทาใหสามารถนาชวตและสงคมไปสอสรภาพ

มนษยมความสามารถพเศษในการคด ซงเปนอปกรณสาคญในการพฒนาปญญา แตถามนษยไมพฒนาปญญา และไมใชความสามารถในการคดนนเพอพฒนาปญญา ความคดนนเองจะนาทกขมาใหเขามากมายอยางทสตวอนทงหลายไมรจก หรอมฉะนนมนกจะสรางคกทคมขงทางจต ใหตดใหจมอย ปดลอมตวเอง กลายเปนอปสรรคขดขวางไมใหบรรลอสรภาพ

คณคาพเศษของพระพทธศาสนา อย ทก ารสาดสองแสงสวางแหงปญญา ใหมนษยรจกพฒนาตวเอง จนมปญญารแจงความจรงของธรรมชาต ทเรยกวาโลกและชวต แลวทาลายความยดตดถอมนทจตสรางขนมาคมขงปดลอมตวเองนนออกไป ทาชวตจตใจใหเปนอสระไดแทจรง

คนททาความด ตองมความไมประมาท มใชเพยงทจะไมภมพองและตดเพลนอยกบความดเทาททา แตตองไมประมาททจะหมนใชปญญา เพอพฒนากรรมด และมใหมการทาความดทขาดปญญา

จะตองระลกตระหนกไววา เจตนาดทขาดปญญา และเจตนาไมดทใชความขาดปญญาของคนอนเปนเครองมอ ไดนาความเสอมความพนาศมาใหแก ชวต และสงคมมนษยแลวมากมายตลอดมา

ผนวก ๑

เอกสารของวดพระธรรมกาย

เอกสารของวดพระธรรมกาย ตอไปน เปนจดปรารภสวนสาคญใหตองเขยนหนงสอนขน เพราะไดพจารณาเหนวา เปนเอกสารทจะกอความเขาใจผดพลาดสบสนขนแกประชาชนเปนอยางมาก และทราบวาไดตพมพเผยแพรออกไปแลวอยางมากมายกวางขวาง ถอไดวาเปนอนตรายตอความมนคงของพระพทธ-ศาสนา

หนงสอทเขยนขนสวนขางตน ไดชแจงแกความเขาใจผดพลาดสบสนในเอกสารน จงนาเอกสารนมาตพมพไวใหเปนฐานขอมลสาหรบพจารณา

กรณธรรมกาย๒๗๒

นพพานเปนอตตาหรออนตตา∗

บทนา

ในระยะ ๒-๓ เดอนน ประเดนเรองนพพานวาเปนอตตาหรออนตตา ไดกลบมาเปนหวขอทถกเถยงกนอยางกวางขวางอกครง และบางทานถงกบสรปวา ความเหนวานพพานเปนอตตานนผดเพยนจากหลกการของพระพทธศาสนา จงทาใหอาตมภาพมความจาเปนตองออกมาใหขอมล เพอใหชาวพทธเกดความเขาใจและมทาททถกตองในเรองน

จากการศกษา โดยสวนตวอาตมภาพมความเชอวา นพพานเปนอตตา แตบทความนไมมความประสงคทจะวเคราะหลงในรายละเอยดทางวชาการ เพอยนยนวานพพานตองเปนอตตาหรออนตตา แตตองการชใหเหนในภาพกวางวา เรองซงอยพนเกนกวาประสบการณของปถชนคนสามญจะไปถง หรอเขาใจได เชน เรองนรกสวรรค กฎแหงกรรม นพพาน ททานเรยกวาเปนเรองอภปรชญา หรอเรองทเปนอจนไตยนน หลายๆ เรองเชน เรองนพพาน ในทางวชาการสามารถตความไดหลายนย ลาพงการอาศยหลกฐานทางคมภรเทาทมเหลออยและศกษาคมภรเพยงบางสวนเทานน แลวมาสรปลงไปวามลกษณะเปนอยางใดอยางหนงโดยเดดขาด พรอมกบปฏเสธทศนะอนโดยสนเชง ทงทยงมประเดนทางวชาการทตองศกษาวเคราะหอยางละเอยดรอบคอบอกมาก อยางททาอยนน เปนสงทพระเถระทงหลายในอดตของเราไมทากน เปนการสรปเกน เปนผลเสยตอพระพทธศาสนาและอาจนามาซงความแตกแยก สงทชาวพทธควรปฏบตคอ การตงใจปฏบตธรรม เจรญมรรคมองค ๘ ตงใจรกษาศล เจรญสมาธภาวนา จนเกดปญญาความรแจงดวยตวของตวเอง แลวเมอนนเรายอมเขาใจประจกษชดดวยตวของเราเองวา นพพานเปนอยางไร โดยไมตองถกเถยงกนเลย

∗ จากหนงสอ นพพานเปนอตตาหรออนตตา โดยพระสมชาย านวฑโฒ วดพระธรรมกาย อ.คลองหลวง จ.ปทมธาน พ.ศ. ๒๕๔๒

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๒๗๓

แหลงอางองคาสอนของพระสมมาสมพทธเจา คาสอนของพระสมมาสมพทธเจา ไดรบการรวบรวมไวในคมภรชนพระไตรปฎก

ซงพระไตรปฎกบาลของพระพทธศาสนานกายเถรวาทของเรา เปนพระไตรปฎกทไดรบการยอมรบวา สามารถรวบรวมรกษาคาสอนของพระสมมาสมพทธเจาไวไดมากทสด เปนแหลงอางองของคาสอนในพระพทธศาสนายคดงเดมทสาคญทสด

แตนอกจากพระไตรปฎกบาลแลวยงมคาสอนยคดงเดมของพระสมมาสมพทธ-เจาอยในคมภรอนอกหลายแหลง เชน พระไตรปฎกจน พระไตรปฎกธเบต คมภรสนสกฤตและคมภรในภาษาอนๆ

พระไตรปฎกจน เนอหาสวนใหญในพระไตรปฎกจนเปนคมภรมหายาน ซงทกคนรวาเปนคมภรทแตงขนในชนหลง ไมใชพทธพจนโดยตรง แตในพระไตรปฎกจนนมเนอหาสวนหนงเปนคาสอนของหนยาน มความยาวประมาณ ๒ ลาน ๓ แสนตวอกษร ครอบคลมเนอหาพระวนยและพระสตร ๔ นกายแรก โดยสวนใหญและขททกนกายบางสวน เนอหาโดยสวนใหญคลายกบพระไตรปฎกบาล แตแตกตางในรายละเอยดในทางวชาการแลว เนอหาพระไตรปฎกจนสวนน มความเกาแกทดเทยมกบพระไตรปฎกบาล

พระไตรปฎกธเบต เนอหาเปนคมภรมหายานและวชรยานเปนสวนใหญ แตกมเนอหาทยกเอาคมภรหนยานขนมาอางองกลาวถงเปนตอนๆ ซงในการศกษาคาสอนยคดงเดมของพระพทธศาสนา เนอหาสวนนกมความสาคญ จะตองคดแยกออกมาศกษาเปรยบเทยบกบคาสอนในแหลงอน เพอใหไดความเขาใจทถกตองชดเจนทสด ใกลเคยงคาสอนดงเดมมากทสด

คมภรสนสกฤต มคาสอนในชนพระไตรปฎกเหลออยเพยงบางคมภร ไมครบทงชด แตกมความเกาแกสาคญ ทจะตองศกษาอยางละเอยดเชนกน

คมภรในภาษาอนๆ เชน คมภรในภาษาคนธาร ภาษาเนปาลโบราณ ภาษาถนโบราณของอนเดย เอเชยกลาง และทอนๆ คมภรเหลานกมคณคาทางวชาการสงมากเชนกน บางคมภร เชน คมภรธรรมบทในภาษาคนธาร ถงขนาดไดรบการยอมรบในหมนกวชาการพระพทธศาสนาวา เปนคมภรธรรมบททเกาแกทสดในโลก

การจะศกษาใหเขาใจคาสอนของพระพทธศาสนายคดงเดมจรงๆ นน จงมความจาเปนจะตองศกษาใหเขาใจคมภรทงหลายเหลานทงหมด นาเนอหาคมภรทคลายกนมาเปรยบเทยบกน วเคราะหดวยหลกทางวชาการทงดานภาษาศาสตรและอนๆ จงจะไดความเขาใจทรอบดานสมบรณ

กรณธรรมกาย๒๗๔

นอกจากนยงมความจาเปนตองศกษาใหเขาใจสภาพสงคมอนเดยในครงพทธกาลวาผคนมความคดความอาน ความเชออยางไร นกวชาการทางพระพทธศาสนาจงตองศกษาใหเขาใจคาสอนของพระเวท อปนษท เชน และลทธความเชออนๆ ของอนเดยทมอทธพลในยคนนๆ รวมทงศกษาประวตศาสตรและววฒนาการของการเผยแผพระพทธศาสนา การแตกนกาย ปฏสมพนธระหวางพระพทธศาสนานกายตางๆ และระหวางพทธกบลทธศาสนาอน การศกษาใหเขาใจภมหลงทางสงคม เศรษฐกจ การเมอง ความเชอในยคนนๆ นเอง จะทาใหเราตความเขาใจความหมายของคาสอนในพระพทธศาสนาของเราเองไดถกตองลกซงชดเจนขน

มผเปรยบเทยบไววา พระพทธศาสนาเปรยบเหมอนดอกไมอนงดงามทบานสะพรงขนอยางโดดเดนในสวนแหงหนง ซงเปรยบเสมอนอนเดยในยคนน หากเรามองดแตดอกไมดอกนนเทานน โดยไมเหนถงสภาพสวนนนหมดวาเปนอยางไร กเปนการมองทคบแคบและอาจเขาใจหลายอยางผดไปได

หากจะยกตวอยางทางโลกมาประกอบใหเขาใจงายขนแลว เหมอนกบวา หากในอนาคตมผมาอานบทกวของคณจระนนท พตรปรชา ในตอนทวา

“ฉนคอกรวดเมดราวแหลกแลวดวยความเศราหมองหมนปรารถนาจะเปนธลทรนดกวาทนกลนใจอยใตนา”

จากหนงสอ “ใบไมทหายไป”

แลวไมรถงภมหลงของสงคมไทยในยคนน ไมรประวตชวตของคณจระนนท พตรปรชา ไมรเบองหลงความคดของคากวทเกดขนน ความรสก ความเขาใจในความหมายของบทกวเพยงตวหนงสอของบคคลผนนกตนเขนยงนก

การศกษาพระพทธศาสนาใหเขาใจ เพอการปฏบตและการสงสอนประชาชนใหเปนคนด การศกษาพระไตรปฎกบาลสามารถใหความรกบเราได แตการจะลวงเลยไปถงขนาดกลาระบวา ทศนะทางอภปรชญาใดใชหรอไมใชคาสอนของพระพทธศาสนายคดงเดม พรอมทงปฏเสธทศนะอนโดยเดดขาดนน ลาพงการศกษาพระไตรปฎกบาลอยางเดยวไมเพยงพอ ผนนจะตองศกษาแหลงอางองคาสอนพระพทธศาสนายคดงเดมทกแหลงใหเจนจบ และเขาใจสภาพภมหลงของสงคมอนเดยในครงพทธกาลอยางลกซงกอน

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๒๗๕

คาสอน ๒ ระดบในพระพทธศาสนา คาสอนในพระพทธศาสนา เราอาจแบงออกไดเปน ๒ ประเภท คอ ๑. คาสอนทเปนไปเพอการปฏบต เชน มรรคมองค ๘ ไตรสกขา สงคหวตถ ๔

ทศ ๖ บญกรยาวตถ ๓ อทธบาท ๔ เปนตน ๒. คาสอนทางดานอภปรชญา คอ สงทพนเกนกวาประสบการณของปถชนคน

ธรรมดาจะสมผสรเหนไดโดยตรง เชน เรอง นรกสวรรค กฎแหงกรรม นพพาน จกรวาล วทยา โครงสรางของโลก เปนตน

เรองทางดานอภปรชญาบางเรอง เชน โลกมทสนสดหรอไม ตถาคตเมอนพพานแลวยงดารงอยหรอไม เมอมผถามพระสมมาสมพทธเจา พระองคจะไมทรงพยากรณ คอไมตอบ เพราะถาผฟงยงไมไดปฏบตธรรมจนมภมธรรมถงขดคนแลว กไมสามารถเขาใจตามไดอยางแทจรง ถาตอบไปแลวหากเขาไมเชอกยงเสยหายไปใหญ ไมเกดประโยชน

ทงนเพราะบคคลทวไป จะทาความเขาใจสงตางๆ โดยนาไปเปรยบเทยบกบประสบการณเดมของตน หากเปนสงทตนไมเคยประสบพบเจอมากอน หลดไปอกมตหนงกยากยงนกทจะทาความเขาใจได เหมอนการพรรณนาสสรรความสวยงามของดอกไมใหคนตาบอดแตกาเนดฟง เขายอมยากจะเขาใจได ดวยเหตนเอง เมอกลางถงนพพานพระสมมาสมพทธเจาจงทรงยนยนวาอายตนะนนมอย แตทรงอธบายดวยการปฏเสธวา ไมใชสงนนสงน เพราะนพพานอยเหนอเกนกวาประสบการณของมนษยปถชนจะเขาใจได

เพราะเหตทพระสมมาสมพทธเจา ไมไดตรสอธบายเรองทางอภปรชญาไวอยางละเอยด เพยงแตบอกเปนนยใหทราบเทานน ความเหนความเขาใจในเรองทางอภปรชญานจงมความหลากหลายมาก สรปยตลงเปนอนหนงอนเดยวกนไดยาก ถาใครยนกรานความเหนในความเหนหนงวาถกตองเดดขาดและปฏเสธความเหนอนทงหมดวาผดเปนสทธรรมปฏรป ทาลายพระพทธศาสนา ตองขจดใหหมดไป พระพทธศาสนาคงจะเตมไปดวยการทะเลาะเบาะแวงและความแตกแยกระสาระสาย อยาวาแตเรองของนพพานเลย แมเพยงแคเรองนรกสวรรค กมบางทานคดวาเปนเรองสวรรคในอกนรกในใจ คอทาดกเยนใจเหมอนขนสวรรค ทาบาปกรอนใจเหมอนตกนรก ไมเชอวามนรกสวรรคทเปนภพภมสถานทหนงจรง บางทานกเชอวามสวรรคนรกทเปนภพภมสถานท มวมานเทวดานางฟาบนสวรรค มกะทะทองแดง ไฟนรก สตวนรก อยในนรกจรง โดยอางถง

กรณธรรมกาย๒๗๖

พระไตรปฎกและอรรถกถาวา มกลาวถงนรกสวรรคทเปนภพภมนมากมายชดเจน ยงกวาเรองนพพานเยอะ และถาคนกลมนปฏเสธคนกลมแรกทไมเชอวานรกสวรรคทเปนภพภมมจรง หาวาเพยน นอกลนอกทางพระพทธศาสนา ตองขจดใหหมดไป เทานกคงเพยงพอทจะทาใหเกดการแตกแยกในพระพทธศาสนา

จรงๆ ยงมอกหลายเรองทในประเทศไทยไมใครมการถกเถยงกน แตในตางประเทศ กมการถกกนมาก เชน เรองการอทศสวนกศล วาขดกบหลกกฎแหงกรรม ใครทาใครไดหรอไม อยๆ จะมายกบญใหแกกนไดอยางไร กมทงคนเหนดวย ไมเหนดวย ถกกนมากมายและกหาขอยตททกคนยอมรบโดยไมมขอโตแยงไมได เรองเหลานไมวาเรองใดกตาม หากมใครยนกรานความเหนอยางใดอยางหนง ปฏเสธความเหนอนโดยสนเชง ลวนนามาซงความแตกแยกทงสน และเปนโทษตอพระพทธศาสนามากกวาเปนคณ

เมอเปนเชนนน ถามวาเราจะปลอยใหใครสอนอยางไรกไดตามใจชอบหรอ คาตอบ กคอ ไมใช หลกสาคญมอยวา ตราบใดทยงสอนใหทาความดตามหลกคาสอนทเปนไปเพอการปฏบตในพระพทธศาสนา เชน เจรญมรรคมองค ๘ ไตรสกขา ทศ ๖ บาเพญบญกรยาวตถ ๓ ลด ละ เลก อบายมข เปนตน แมความเหนในเรองอภปรชญาจะอางองบทคมภรคนละจด ตความและมความเหนตางกนบาง เรากยอมรบซงกนและกน และรวมแรงรวมใจทางานยกระดบศลธรรมของผคนในสงคมชวยกนได นคอ ความเปนประชาธปไตยในพระพทธศาสนา และเปนทาทอนชาญฉลาดของปยาตายายบรรพบรษไทย ทรกษาพระพทธศาสนามาใหเราถงปจจบน ทาใหพระพทธศาสนาในประเทศไทยมความเปนเอกภาพสามคค เปนปกแผนยงกวาประเทศใดๆ เปนสงทเราชาวไทยควรภาคภมใจ

หากเปรยบไปแลว เราทกคนเปรยบเสมอนนกเดนทางไกลในวฏฏสงสาร แมใน ระหวางเดนทางอาจมความเหนไมตรงกนวา เปาหมายปลายทางนาจะเปนอยางไร เรากสามารถเดนบนเสนทางเดยวกน ชวยเหลอเกอกลกนได และหากเราเดนอยบนเสนทางทถกตอง คอหนทางแหงอรยมรรคมองค ๘ โดยไมเลกละกลางคนแลวละก ในทสดเรากยอมจะบรรลเปาหมายปลายทางนน และรแจงกระจางชดดวยตวของเราเองวาปลายทางเปนอยางไร และทกคนกจะเขาใจตรงกน โดยไมตองทะเลาะกนเลย ถาระหวางเดนทางมามวถกเถยงกนวาเปาหมายปลายทางตามทวาในลายแทงนนเปนอยางไร แลวเลยทะเลาะแตกแยก เสยเวลาเดนทาง หรอแยกทางกนเดน เปนสงไมใหประโยชน ยงถาใครไมยอมเดนหรอเดนถอยหลง เชนไมยอมรกษาศล ไมเจรญสมาธภาวนา แลวมาถกเถยงกนเรองนพพานวาเปนอยางไร กคงเสยประโยชนเปลา ไมมวนเขาถงนพพานนนไดเลย

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๒๗๗

ขอใหตงสตพจารณาพทธพจนตอไปนใหด “ดกอนภกษทงหลาย เมอภกษไมหมนเจรญภาวนา แมจะพงเกดความปรารถนา

ขนอยางนวา โอหนอ ขอจตของเราพงหลดพนจากอาสวะเพราะไมถอมน กจรง แตจตของภกษนนยอมไมหลดพนจากอาสวะเพราะไมถอมนไดเลย ขอนนเพราะเหตไร จะพงกลาวไดวา เพราะไมไดเจรญ เพราะไมไดเจรญอะไร เพราะไมไดเจรญสตปฏฐาน ๔ สมมปปธาน ๔อทธบาท ๔ อนทรย ๕ พละ ๕ โพชฌงค ๗ อรยมรรค ประกอบดวยองค ๘ เปรยบเหมอนแมไกมไขอย ๘ ฟอง ๑๐ ฟอง หรอ ๑๒ ฟอง ไขเหลานนแมไกกกไมดใหความอบอนไมพอ ฟกไมได แมไกนนแมจะพงเกดความปรารถนาขนอยางนวา โอหนอ ขอใหลกของเราพงใชปลายเลบเทาหรอจะงอยปากเจาะกะเปาะไข ฟกตวออกมาโดยสวสด กจรง แตลกไกเหลานนไมสามารถทจะใชปลายเลบเทาหรอจะงอยปากเจาะกะเปาะไข ฟกตวออกมาโดยสวสดได ขอนนเพราะเหตไร เพราะแมไกกกไมด ใหความอบอนไมพอ ฟกไมด ฉะนน

ดกอนภกษทงหลาย เมอภกษหมนเจรญภาวนา แมจะไมพงเกดความปรารถนาอยางนวา โอหนอ ขอจตของเราพงหลดพนจากอาสวะเพราะไมถอมน กจรง แตจตของภกษนน ยอมหลดพนจากอาสวะเพราะไมถอมน ขอนนเพราะเหตไร พงกลาวไดวา เพราะเจรญ เพราะเจรญอะไร เพราะเจรญสตปฏฐาน ๔ ฯลฯ อรยมรรคประกอบดวยองค ๘ เปรยบเหมอนแมไกมไขอย ๘ ฟอง ๑๐ ฟอง หรอ ๑๒ ฟอง ไขเหลานนแมไกกกด ใหความอบอนเพยงพอ ฟกด แมแมไกนนจะไมพงปรารถนาอยางนวา โอหนอ ขอใหลกของเราพงใชปลายเลบเทาหรอจะงอยปากเจาะกะเปาะไข ฟกตวออกมาโดยสวสด กจรง แตลกไกเหลานนกสามารถใชเทาหรอจะงอยปากเจาะกะเปาะไข ฟกตวออกมาโดยสวสดได ขอนนเพราะเหตไร เพราะไขเหลานน แมไกกกด ใหความอบอนเพยงพอ ฟกด ฉะนน”

(องคตตรนกาย สตตกนบาต เลม ๒๓ ขอ ๖๘ หนา ๑๒๖-๑๒๗)

นพพานเปนอตตาหรออนตตา เรองอตตาและอนตตาน เปนเรองหนงทมการถกเถยงกนมากตงแตยคโบราณ

หลงพทธกาลเปนตนมา และมมาตลอดประวตศาสตรพระพทธศาสนา แมในยคปจจบน กมนกวชาการพระพทธศาสนาทงในดนแดนตะวนตก เชน ยโรป อเมรกา และทางตะวนออก เชน ญปน จน เกาหล ถกเถยงกนมาก ประเดนทถกเถยงกนกมหลากหลาย เชน

๑. อตตา ตวตนทแทจรง มหรอไมในคาสอนของพระพทธศาสนา มทงผทคดวามอตตาตวตนทแทจรงอย และมทงผทคดวาไมม และดเหมอนวาผทมความเหนวามอตตา

กรณธรรมกาย๒๗๘

นนจะมจานวนมากกวา ปราชญใหญทางพระพทธศาสนาในดนแดนตะวนตกทมชอเสยงกองโลกจานวนมาก กมความเหนวามอตตาทแทจรงอยในคาสอนทางพระพทธศาสนา เชน

Mrs. Rhys Davids นายกสมาคมบาลปกรณ แหงประเทศองกฤษ ป พ.ศ. ๒๔๖๕-๒๔๘๕ [Steven Collins, Selfless Person; Imagery and thought in Theravada Buddhism, (Cambridge; University Press, 1997), p.7],

Miss I.B.Horner นายกสมาคมบาลปกรณ แหงประเทศองกฤษ ป พ.ศ. ๒๕๐๒-๒๕๒๔ [Peter Harvey, The selfless Mind, (Curzon Press, 1995), p.17.]

ทง ๒ ทานนลวนเปนผอทศตนเพองานพระพทธศาสนาอยางแทจรง เปนผเชยวชาญทางพระพทธศาสนาทหาตวจบยาก มบทบาทสาคญในการตรวจชาระจดสรางพระไตรปฎกและอรรถกถาบาลฉบบอกษรโรมน ของสมาคมบาลปกรณ แหงประเทศองกฤษ (Pali TextSociety) ซงเปนพระไตรปฎกบาลฉบบสากล เปนทอางองของนกวชาการพระพทธศาสนาทวโลกในปจจบน

Christmas Humphrey [Christmas Humphreys, Buddhism, (PenguinBooks, 1949, p.88.],

Edward Conze [Edward Conze, Buddhist Thought in lndia, (George Allen and Unwin, 1962), p.39.]

และอกหลายๆ ทาน ปราชญทางพระพทธศาสนาทมผลงานมากมายเปนทรจกกนทงโลกเหลาน มความเหนทตรงกนในเรองอตตาน ๒ ประเดนใหญๆ คอ

ก) พระสมมาสมพทธเจาไมเคยปฏเสธอยางชดเจนวา อตตาทแทจรงไมม และไมเคยตรสปฏเสธวาไมมอตตาใดๆ ทงสนในสจจะทกระดบ

ข) เขาเหลานเชอตรงกนวา ในคาสอนของพระพทธศาสนายคดงเดม บงบอกนยวามอตตาทแทจรงซงอยในภาวะทสงกวาขนธ ๕ หรอสงขตธรรม เหตทพระพทธองคไมตรสตรงๆ วา มอตตาทแทจรงอย เพราะผทยงไมไดปฏบตธรรมอาจเขาใจผดวาเปนอตตาแบบเดยวกบทศาสนาพราหมณสอน

มการอางองหลกฐานในคมภรทงบาล สนสกฤต จน ธเบต ในและภาษาอนๆ มากมาย อนนามาสขอสรปความเหนน แตกมนกวชาการทไมเหนดวย ยนยนวา ไมมอตตาในพระพทธศาสนา เชนกน ตางฝายตางกมเหตผลของตน

๒. ความหมายทถกตองของคาวา “อตตา” และ “อนตตา” คออะไร นกวชาการบางสวน เมอพบศพทธรรมะคาหนง กมแนวโนมทจะเขาใจวามความหมายเดยวกนโดย

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๒๗๙

ตลอดทาใหตความเขาใจพระไตรปฎกคลาดเคลอนมาก เพราะในการแสดงธรรมแตละครงพระสมมาสมพทธเจาจะตรสสอนใหตรงกบจรตอธยาศยและภมธรรมของบคคลผฟง ความหมายของศพทธรรมในแตละแหงทพบในพระไตรปฎก จงมนยทลกซงตางกนเหมอนดงทพระเถระในอดตกลาวไววา “บาลมนยเปนรอย”

ในกรณของศพทวา “อตตา” และ “อนตตา” น กเชนกน คาวา “อตตา” บางทานกตความวาเปนตวตนแบบทศาสนาพราหมณเขาสอนกนวา ม อาตมน อยภายในคนแตละคนซงเมอถงทสดแลวตองไปรวมกบ ปรมาตมน หรอ อาตมนใหญ กเลยเกรงวา ถาพทธยอมรบวามอตตา จะกลายเปนยอมรบศาสนาพราหมณไป ซงจรงๆ เปนคนละเรอง อตตามนยมากมาย ทงอตตาโดยสมมต เชน ความรสกวาเปนตวเรา ของของเรา ครอบครวของเราเปนตน และอตตาในระดบทสงขน เชน ความรสกในเรองอตตาของเทวดา ของพรหม กยอมตางกน หรออตตาในระดบทสงกวานน เปนอตตาทแทจรง ทพระสมมาสมพทธเจาทรงสอนใหชนทงหลายยดเปนเกาะ เปนทพง ในพทธพจนทวา

“อตตทปา วหรถ อตตสรณา อน สรณา ธมมทปา ธมมสรณา อน สรณา” แปลวา “เธอทงหลายจงมตนเปนเกาะ จงมตนเปนทพง อยามสงอนเปนทพง จง

มธรรมเปนเกาะ จงมธรรมเปนทพง อยามสงอนเปนทพง” (ทฆนกาย มหาวรรค เลม ๑๐ ขอ ๙๓ หนา ๑๑๙)

อตตาในทน กยอมมความหมายทแตกตางจากอตตาในระดบสมมต และอตตาของศาสนาพราหมณ ในการศกษาพระไตรปฎก จงตองวนจฉยแยกแยะทาความเขาใจความหมายทแทจรงของศพทธรรมะทพบในแตละทใหด

ความหมายของคาวา “อนตตา” กเชนกน มทงผทมความเหนวา อนตตา แปลวา ไมมอตตา และมทงผทมความเหนวา อนตตา แปลวา ไมใชอตตา เหมอนคาวา อมนษย แปลวาไมใชมนษย ไมไดหมายความวา ไมมมนษย เปนมมมองทตางกนในการพจารณารปคาสมาส และเมอพระสมมาสมพทธเจาทรงสอนวา ขนธ ๕ ไมใชตวตน กมนยใหรวา มตวตนทแทจรง ซงอยสงกวาขนธ ๕ อย ทรงสอนใหยดอตตานนเปนทพง เปนสรณะ และจะเขาถงอตตาทแทจรงนนไดดวยการปฏบต สตปฏฐาน ๔ คอการตามเหนกายในกายการตามเหนเวทนาในเวทนา การตามเหนจตในจต และการตามเหนธรรมในธรรมประเดนนกมการถกเถยงกนมากมาย

๓. คาวา สพเพ ธมมา อนตตา ธรรมทงปวงเปนอนตตา ซงเปนคาทมการอางอง

กรณธรรมกาย๒๘๐

กนมากน คาวา สพเพ ธมมา คอ ธรรมทงปวง กนความกวางเพยงใด เพราะมทงคมภรชนอรรถกถาทบอกวา ธรรมทงปวงในทนรวมเอาพระนพพานดวย

(อรรถกถา ขททกนกาย จฬนเทส ฉบบมหาจฬาราชวทยาลย หนา ๘.;อรรถกถา ขททกนกาย มหานเทส ฉบบมหาจฬาราชวทยาลย หนา ๒๑๙)

และมทงคมภรอรรถกถาทบอกวา ธรรมทงปวงทวาเปนอนตตานนหมายเอาเฉพาะขนธ ๕ ไมไดครอบคลมถงพระนพพาน (อรรถกถาธรรมบท ฉบบมหามกฏราชวทยาลย ภาค ๗ หนา ๖๒)

และนพพานน เปนสงอยพนจากกฎของไตรลกษณแนนอน เพราะมพทธพจนยนยนวา นพพานนนเปนนจจง คอ เทยงแท ยงยนและเปนบรมสข

ยสส อปปาโท ป ายต วโย นตถ ตสส ย ทตถ ป ายต นพพาน นจจ ธว สสสต อวปรณามธมมนต อสหร อสกปปฯ

แปลวา ความเกดขนแหงนพพานใดยอมปรากฏ ความเสอมแหงนพพานนนมไดม ยอมปรากฏอยโดยแท นพพานเปนคณชาตเทยง ยงยน มนคง มไดมความแปรปรวนเปนธรรมดา เพราะฉะนน จงชอวา อนอะไรๆ นาไปไมได ไมกาเรบ

(ขททกนกาย จฬนเทส เลม ๓๐ ขอ ๖๕๙ หนา ๓๑๕)

นพพาน ปรม สขฯแปลวา พระนพพานเปนสขอยางยง

(ขททกนกาย ธรรมบท เลม ๒๕ ขอ ๒๕ หนา ๔๒)

และมพทธพจนตรสไววายทนจจ ต ทกข ย ทกข ตทนตตา...แปลวา สงใดไมเทยง สงนนเปนทกข สงใดเปนทกข สงนนเปนอนตตา

(สงยตตนกาย ขนธวารวรรค เลม ๑๗ ขอ ๙๑ หนา ๕๖)

จงนาคดวา ถามองในเชงกลบกน ในเมอนพพานเทยง และเปนสข เรากจะสรปไดวา สงใดเทยง สงนนเปนสข สงใดเปนสข สงนนกนาจะเปน...อตตา

สงขตธรรม เชน ขนธ ๕(อยในกฎไตรลกษณ)

อสงขตธรรม เชน นพพาน(อยพนกฎไตรลกษณ)

ไมเทยงเปนทกขเปนอนตตา

เทยงเปนสขอตตา...?

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๒๘๑ในการถกเถยงกนนน มการอางองหลกฐานคมภรชนพระไตรปฎกในภาษาตางๆ

กนมากมาย และมการวเคราะหวจยถงความสอดคลองโดยองครวมกบคาสอนของพระพทธศาสนาทงหมด มการวเคราะหถงปญหาทตดตามมากบขอสรปในแตละดาน เชน ถาไมมอตตาทแทจรงอยเลย แลวจะอธบายในเรองกฎแหงกรรมไดอยางไรวา ผลบญ ผลบาปทกระทาไว จะสงผลไปในภพชาตตอไปไดอยางไร อะไรเปนตวนาไป กมผตงทฤษฎใหความเหนกนมากมาย แตกไมมความเหนใดไดรบการยอมรบทงหมด ลวนมผถกเถยงหกลางกนไปมาทงสน

การจะสรปวา ความเหนใดในเรองอภปรชญานเปนความเหนทถกตองจรงแทแนนอนของพระพทธศาสนา โดยปฏเสธความเหนอนอยางสนเชง วาเปนความเหนนอกพระพทธศาสนานน เปนเรองใหญมาก จะตองศกษาแหลงอางองทางพระพทธศาสนายคดงเดมทกแหลงเทาทมอย ไมเฉพาะคมภรบาลเทานน และตองศกษาการถกเถยงเรองนในประวตศาสตรตงแตสองพนกวาปกอน ซงมการเขยนเปนคมภรในภาษาตางๆ มากมายวาแตละฝายมเหตผลใด รวมทงตองศกษาผลงานวจยในเรองนของปราชญทงหลายในยคปจจบนในประเทศตางๆ ตองสามารถหกลางเหตผลของความเหนทแยงกบความเหนตนลงใหไดทงหมด จนเปนทยอมรบ ไมมหลกฐานเหตผลแยงทเปนอรรถเปนธรรมใดๆ เหลออยเลย จงจะสรปไดและเปนทยอมรบ มฉะนนขอสรปของตนกจะเปนเพยงความเหนอนหนงในเรองนนๆ เทานน จะถอเปนขอสรปวาพระพทธศาสนาตองสอนอยางนเทานนไมได

จากการศกษาประวตศาสตรพระพทธศาสนา สงทอาจสรปไดประการหนงกคอ เราไมสามารถอาศยหลกฐานทางคมภรเทาทมเหลออยในปจจบน มาสรปยนยนความถกตองของความเหนในเรองนพพานวาเปนอตตาหรออนตตา โดยไมมประเดนใหผอนโตแยงคดคานได

หากประเดนเรองนพพานเปนอตตาหรออนตตาน เปนทสนใจของชาวพทธไทยมาก กนาสนใจวา เรานาจะลองจดสมมนาทางวชาการพระพทธศาสนานานาชาต เชญปราชญใหญผเชยวชาญทางพระพทธศาสนายคดงเดมจากทวโลกมาแสดงความเหน วเคราะหวจยเรองนกนเปนการใหญในประเทศไทยดสกครง

ทาททถกตองของชาวพทธ ในขณะทประเดนปญหาวา นพพานเปนอตตาหรออนตตา ในทางวชาการ ยงไม

อาจสรปลงไดนน สงทชาวพทธพงทราบกคอ อายตนนพพานน พระสมมาสมพทธเจาทรงยนยนวา มอยจรง และทรงอธบายดวยการปฏเสธวาไมใชสงนน ไมใชสงน เพราะอายตนนพพานเปนสงทเกนกวาวสยและประสบการณในโลกของปถชนใดๆ จะสามารถเขาใจได ดงความในพระไตรปฎกฉบบสยามรฐ เลมท ๒๕ ขอท ๑๕๘ ปฐมนพพานสตร ความวา

กรณธรรมกาย๒๘๒

“ดกอนภกษทงหลาย อายตนะนนมอย ดน นา ไฟ ลม อากาสานญจายตนะ วญญาณญจายตนะ อากญจญญายตนะ เนวสญญานาสญญายตนะ โลกน โลกหนา พระจนทร และพระอาทตยทงสอง ยอมไมมในอายตนะนน ดกอนภกษทงหลาย เรายอมไมกลาวซงอายตนะนนวาเปนการมา เปนการไป เปนการตงอย เปนการจต เปนการอบต อายตนะนนหาทตงอาศยมได มไดเปนไป หาอารมณมได นแลเปนทสดแหงทกข”

ดงนนสงทเราชาวพทธพงเชอมน กคอ อายตนนพพานนน พระสมมาสมพทธเจา ทรงยนยนวามอยจรง และเปนทสดแหงทกข เปนเปาหมายสงสดในการสรางความดของชาวพทธทงหลาย และเมอทราบดงนนแลวกขอใหขวนขวายทาความด ดวยการเจรญมรรคมองค ๘ ปฏบตตามหลก ศล สมาธ ปญญา เมอเราปฏบตจนสามารถเขาถงอายตนนพพานนนไดแลว เรายอมตระหนกชดดวยตวของเราเองวา นพพานนนเปนอตตาหรออนตตา ดกวาการมานงถกเถยงกนโดยไมลงมอปฏบต

พระสมชาย านวฑโฒวดพระธรรมกาย

แพทยศาสตรบณฑต จฬาลงกรณมหาวทยาลยพทธศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยโตเกยว

Doctor Candidate (Buddhist Studies)Dip. in Chinese : Dip. in Japanese

๑ มกราคม ๒๕๔๒

ภาค ๒

บญ–บารม ทจะกแผนดนไทย

ภาค ๒บญ–บารม ทจะกแผนดนไทย

บญกรยาบญ เพอสรางสรรคชวตและชมชน

หลกการใหญทตองรไวเพอทาบญใหถกตอง

“บญ” เปนคาสอธรรมทสาคญคาหนงในพระพทธศาสนา ยงเมอพระพทธศาสนาเขามารงเรองในสงคมไทย คาวา “บญ” กยงมความสาคญโดดเดนเปนพเศษ แมเมอสงคมเหนหางออกไปจากเนอหาสาระของพระพทธศาสนา คนทวไปไมมโอกาสศกษา ขาดความรความเขาใจเกยวกบหลกธรรมในพระพทธศาสนา แตคาวา “บญ” กยงเปนคาสามญในสงคมไทย ทคนปากชนใจและถกนามาใชนามาอางกนอยเสมอ แมวาความหมายทเขาใจนนอาจจะลางเลอน หรอคลาดเคลอนออกไปจากหลกการทแทจรง

เมอมโอกาสจงควรทบทวนหรอชาระสะสางความรความเขาใจใหถกตองตรงตามหลกซงเปนแหลงทมาตวจรง เพอวาเรา

กรณธรรมกาย๒๘๖

จะไดปฏบตใหถกตองและไดรบประโยชนจาก “บญ” อยางเตมเปยมสมบรณยงขน ซงกหมายความวาจะเขาถงคณคาทแทของพระพทธศาสนา อยางนอยกไมปฏบตผดพลาดจนกลายเปนวาจะทาบญแตกลบสรางบาป

คนไทยทใกลวดสกหนอยจะจาไดแมนวา การทาบญ ม ๓ ทาง คอ ทาน ศล ภาวนา แตความเขาใจเกยวกบคาทง ๓ นน อาจจะไมชดเจน และไมกวางขวางเพยงพอ

พทธพจนสาคญแหงหนง ซงเปนทมาของหลกการทาบญ ๓ อยางน มวา

“ภกษทงหลาย บญกรยาวตถ๑ (หลกแหงบญกรยา คอการทาบญ) ม ๓ อยางดงน กลาวคอ๑. ทานมย บญกรยาวตถ (หลกการทาบญ คอ ทาน)๒. ศลมย บญกรยาวตถ (หลกการทาบญ คอ ศล)๓. ภาวนามย บญกรยาวตถ (หลกการทาบญ คอ ภาวนา)”

(ข.อต. ๒๕/๒๓๘/๒๗๐)๑. ทาน ไดแก การให การเผอแผแบงปน๒. ศล ไดแก ความประพฤตสจรต มกาย วาจา ทเกอกล ไม

เบยดเบยนกน๓. ภาวนา ไดแก การฝกอบรมพฒนาจตใจ เจรญปญญาหลกการทาบญ ๓ อยางน มความหมายและขอบเขตท

กวางขวางมาก เกนความหมายของคาวา “จรยธรรม” อยางทเขาใจกนในปจจบน พดสนๆ วาครอบคลมกระบวนการพฒนามนษยทงหมด แตในขนตน จะเหนความหมายพนฐานไดจากพทธพจน ๑ แปลตามศพทวา การทาบญ ซงเปนทตงแหงผลดนนๆ

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๒๘๗

ทตรสเปนคาถาสรปหลกการทาบญ ๓ อยางขางตนนนวาป เมว โส สกเขยย อายตคค สขทรยทาน จ สมจรย จ เมตตจตต จ ภาวเยเอเต ธมเม ภาวยตวา ตโย สขสมททเยอพยาปชฌ สข โลก ปณฑโต อปปชชต

(ข.อต. ๒๕/๒๓๘/๒๗๐)

แปลวา: “คนผใฝประโยชน ควรศกษาบญนแหละ ซงมผลกวางขวางยงใหญ อานวยสขให คอ ควรเจรญทาน ควรพฒนาความประพฤตทชอบธรรม และควรเจรญเมตตาจตครนเจรญธรรม ๓ ประการน อนเปนแหลงทกอเกดความสขแลว บณฑตยอมเขาถงโลกทเปนสข ไรการเบยดเบยน”

มขอควรสงเกตในคาถาพทธพจนน อยางนอย ๓ ประการ๑) ตรสวา “ควรศกษาบญ” คอควรฝก ควรหด ควรหมนทา

แสดงวาบญเปนคณสมบตทควรศกษา คอ ควรพฒนากาวหนาสงขนไป ไมใชหยดอยแคเดมและขนเดม (ใน ๓ ขนนน)

๒) การทาบญทง ๓ ขนนน วาโดยภาพรวม จะเหนวาทรงเนนการอยรวมกนดวยด ดวยการเกอกลกนในสงคม เปนพนฐานกอน โดยเผอแผแบงปนกน (ทาน) ไมเบยดเบยนกน (ศล) และในขนภาวนา ทรงเนนใหเจรญเมตตา คอความรกความหวงด อยากใหคนอนเปนสข ใฝทาประโยชนแกกน (เมตตา)

๓) ผลจากการศกษา คอพฒนาบญทง ๓ น กจะเขาถงโลกทเปนสข ไรการเบยดเบยน

กรณธรรมกาย๒๘๘

ทาไมบญจงเนนทาน และเรมดวยทานวาทจรง การทพระพทธเจาตรสยก “ทาน” ขนเปนหลกการ

ทาบญขอแรก กแสดงอยในตวแลววาทรงเนนการเกอกลกนในสงคม แตกตองถามตอไปอกวา เหตใดการเกอกลกนในสงคม จงตองเรมตนดวยทาน

ดวยการยกทานขนตงเปนขอแรก พระพทธศาสนาเนนความสาคญของวตถ

แตพรอมกนนน การทพระพทธเจาตรสทานนนไวในหลกบญกรยา ๓ ทรวมกนเปนชด โดยมศล และภาวนามาตอ กเปนการบอกถงขอบเขตความสาคญของวตถ พรอมทงสอนใหรจกใชประโยชนจากวตถใหถกตองดวย

วตถหลากหลาย โดยเฉพาะปจจย ๔ เปนสงจาเปนสาหรบการดารงชวตของมนษย และเปนพนฐานทมนษยตองอาศยเพอกาวตอไปในการสรางสรรคสงดงามทสงขนไป สงคมทดจงตองวางระบบจดสรรเพอเปนหลกประกนใหมนษยทกคนทเปนสมาชกของสงคมนนมวตถโดยเฉพาะปจจย ๔ นน เพยงพอแกความเปนอย และเปนพนฐานทจะพฒนาชวตใหกาวสงขนไป

ในหลกการของพระพทธศาสนา ทเรยกวา “ธรรมวนย” นน สวนทเรยกวา วนย ของพระภกษ ไดใหความสาคญอยางมากแกการจดสรรและปฏบตตอวตถ โดยเฉพาะปจจย ๔ น

สวนในสงคมใหญของชาวบาน “ทาน” กเขามา ณ จดน ดวยเหตผล ๒ ประการ

๑) ดานบคคล: เนองจากความจาเปนในการทจะอยรอด

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๒๘๙

และหาความสข มนษยทงหลายตางกดนรนแสวงหาวตถเสพบรโภคใหแกตน เมอทาเชนนนอยเสมอกจะเกดความเคยชนของจตใจ ทมงจะหา และคดจองแตจะไดจะเอา ตอกยาความเหนแกตว และถาทกคนเปนอยางนน กจะมแตความขดแยงแยงชงเบยดเบยนกน

เพอสรางดลยภาพขนในจตใจของคน ใหมความคดทจะใหขนมาคกบความคดทจะไดจะเอา จงใหมหลก “ทาน” ขนมา เปนการฝกฝนขดเกลาพฤตกรรมและจตใจของมนษย พรอมกนนนกเปนการสรางดลยภาพขนในสงคมไปพรอมกนดวย

๒) ดานสงคม: ในการแสวงหาวตถ เชนปจจย ๔ นน มนษยมโอกาส มกาลง มสตปญญาความสามารถไมเทากน เมอตางคนตางมงแตจะหาจะไดจะเอา คนทมโอกาส-กาลง-ความสามารถมากกวา กจะไดเปรยบ กอบโกยเอามาใหแกตน ตลอดจนขมเหงรงแกครอบงาผอน สวนคนทดอยโอกาส-กาลง-ความสามารถ กจะขาดแคลนอดอยากแรนแคน มความทกขมาก และกตองคอยหาทางแอบแฝงแยงชงเอาจากคนทมมากกวา และคนทมงมนน กหาเปนสขไดจรงไม เมอมองโดยรวม กคอ เปนสงคมแหงการเบยดเบยน

ดวยเหตน นอกจากจะตองมการจดตงวางระบบระเบยบในการอยรวมและสมพนธกน ไมใหคนละเมดตอกน ดวยกฎหมาย ขอบงคบ หรอกตกาตางๆ คอวนย ในขนของศลแลว สงทเปนพนฐานยงกวานน กคอ การปฏบตตอวตถ เชนปจจย ๔ นนเอง ใหเปนเครองเกอหนนความอยดรวมกน แทนทจะใหวตถกลายเปนเหตแหงการเบยดเบยนกน ดงนน “ทาน” จงเขามาทาหนาทน

กรณธรรมกาย๒๙๐

เพอใหมการแบงปนวตถแกกน ชวยใหผดอยโอกาส-กาลง-ความสามารถ กเปนอยได และผมงมกอยเปนสข ไมตองหวาดระแวง ทาใหสงคมรมเยน มสนตสข

ทานในระบบของการทาบญอยางไรกด ความจาเปนและความสาคญของวตถ กม

ขอบเขตทตองสานกตระหนกไว การมวตถเพยงพอ หรอพรงพรอมเทานน ยงไมพอทจะใหชวตและสงคมดงาม ถาไมมระบบการพฒนามนษยทถกตอง วตถแมแตทพรงพรอมกจะเปนโทษแกมนษยเอง อยางนอยกทาใหจมอยกบความฟงเฟอลมหลงมวเมาประมาท และใชวตถในทางทกอผลราย

การปฏบตทถกตองตอวตถ คอ ใหมนเปนพนฐานทเราจะไดอาศยในการทจะนาชวตและสงคมกาวขนสความดงามและการสรางสรรคทสงขนไป ดงททางพระเรยกวตถทงหลายวา “ปจจย” บาง “นสสย” บาง คอมใชใหความพรงพรอมทางเศรษฐกจเปนจดหมาย แตใหเปนเครองอาศยเกอหนน หรอเปนตวเออตอการพฒนาชวตทประเสรฐ และการสรางสรรคสงคมทเปนสข

ทพดตรงนสาคญมาก จะตองยากนใหมากวา เราจะตองมองวตถหรอความเจรญพรงพรอมทางเศรษฐกจเปนปจจย คอเปนเครองเกอหนนใหเรากาวขนสประโยชนสขความดงามทสงขนไป ไมใชเปนจดหมาย

ถงตอนน ทาน จงเขามาอยในระบบการพฒนามนษยทมองครวม ๓ ซงเรยกวา บญกรยาวตถ โดยมบญกรยาขอท ๒ และ ๓

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๒๙๑

มาประสานและรบชวงตอทาน เปนบญกรยา คอการทาบญ ซงแปลงายๆ กคอการ

ทาความด เพราะบญ แปลวา ความด แตโดยตวศพทเอง “บญ”แปลวา

๑) เครองชาระ สงททาใหสะอาด หรอคณสมบตททาใหบรสทธ

๒) คณสมบตททาใหเกดภาวะทนาบชา คอ ควรยกยอง นบถอ

ทาน คอการให หรอแบงปน เปนเครองชาระจตใจใหบรสทธ ในระดบหนง คอชาระลาง หรอกาจดกเลส โดยเฉพาะความโลภ ความเหนแกตว ความมใจคบแคบ ตระหน และความเปนทาสของวตถ พรอมทงทอนกาลงของความยดตดถอมนในตวตนใหเบาบางลดนอยลง ทาใหใจเปดกวางและเปนอสระมากขน จงเปนการเตรยมจตใจใหพรอมทจะบมเพาะเพมพนคณความดและการทาบญอนๆ ทสงขนไป

ดงนน ทาน นอกจากเปนเครองเกอหนนสงคมในทางวตถ ดวยการกระจายสงบรโภคใหทวถงกน ลดความกดดนในสงคม และยดเหนยวสงคมใหมเอกภาพ ใหคนเปนอยโดยไมตองเบยดเบยนแยงชงกน เปนเครองสนบสนน “ศล” แลว กชวยใหกาวตอไปใน “ภาวนา” ดวย เรมดวยเปนปจจยตอกนกบเมตตา พรอมกบพฒนาความสข

เมอคดจะไดจะเอา เราจะมองหรอจองไปทวตถ แลวพรอมกนนนกจะเกดความรสกหวาดระแวงตอคนอน ทาใหเกดทศนคตตอเพอนมนษยแบบเปนคแขงหรอเปนปฏปกษ การคดจะไดจะเอา

กรณธรรมกาย๒๙๒

จงเปนปจจยแกโทสะ ซงนาไปสความขดแยง แลวทกขและปญหากตามมา

แตเมอคดจะให เราจะมองไปทคน จะเหนหนาตา เหนสขทกข และความตองการของเขา ความเขาใจเหนใจจะเกดขน แลวกจะเกดเมตตา (ความตองการใหเขาเปนสข) และกรณา (ความตองการใหเขาพนจากทกข)

เมอเกดความตองการใหมนน คอ ความตองการใหคนอนพนจากทกข (กรณา) และความตองการใหเขาเปนสข (เมตตา) เรากหาทางสนองความตองการนนของเรา ดวยการพยายามชวยใหเขาพนจากทกข และมความสข และเมอนน การใหแกเขากกลายเปนการสนองความตองการของเรา แตเปนความตองการทเปนบญเปนกศล ทเรยกวา เมตตากรณา และเมอไดสนองความตองการนนแลว เรากมความสข ถงตอนน การใหกกลายเปนความสข

โดยนยน ทานบญกรยา คอการทาบญดวยการให จงเปนปจจยแกภาวนา ในดานการพฒนาจตใจ ซงทาใหเกดทงเมตตากรณา และความสข และความสขนนกเปนความสขแบบประสานทงสองฝาย คอ ทงผรบกเปนสข และผใหกมความสข เสรมสรางไมตรระหวางกน ตางจากความสขจากการได ซงเปนความสขแบบแบงแยกและแกงแยง ทฝายหนงได อกฝายหนงกเสยหรออด ฝายหนงสข อกฝายหนงทกข

เมอทงสองฝายเปนสขดวยกน กคอโลกนเปนสข บญจงเปนคณสมบตทนามาซงความสข ดงพทธพจนวา

สขสเสต ภกขเว อธวจน อฏสส กนตสส ปยสส มนาปสสยทท ป าน (ข.อต.๒๕/๒๐๐/๒๔๐)

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๒๙๓

แปลวา: “ภกษทงหลาย คาวาบญน เปนชอของความสข ทนาปรารถนา นาใคร นารก นาพอใจ”พรอมกนนน บญขนภาวนา ซงในกรณน คอ เมตตากรณา

และความสข กยอนกลบมาเปนปจจยแกทาน ทาใหเตมใจและมความพรอมทจะใหยงขน

จะเหนวา การทาบญทเรยกวาทานน กคอการชวยเหลอเกอกลกนดานปจจยยงชพและวตถเครองใชสอยตางๆ แกเพอนมนษย ตลอดจนสตวรวมโลกทงหลาย ซงเปนการยดเหนยวสงคม (=สงคหะ/ทาใหสงคมมนคงและมเอกภาพ) พรอมกนไปกบการฝกฝนพฒนาตนเอง (=สกขา/ศกษา)

บญในขอทานน โดยทวไป จะทาใน ๒ กรณ คอ๑. เพออนเคราะห คอ ชวยเกอหนนคนตกทกขไดยาก อดอยาก

ยากไร ขาดแคลน หรอประสบภยพบต ใหเขามโอกาสเปนอยและตงตวขนมา

๒. เพอบชาคณ คอ ใหเพอยกยองเชดชผมพระคณ เรมแตพอแม หรอผมคณธรรมความด ทจะนาคนกาวไปในการทาความดและเปนแบบอยางแกสงคม และสนบสนนผททาคณประโยชนใหมกาลงทจะทาความดไดยงขนไป

นอกเหนอจากนไปกเปนการใหเพอแสดงนาใจสงเคราะหกนตามปกต ดวยเมตตาไมตร เชน ชาวบานแตกอน วนไหนทากบแกงแปลกๆ กแบงเอาไปใหเพอนบานใกลเคยง

ในสมยโบราณ บางทานถงกบถอเปนวตร (ขอปฏบตทตองทาเพอฝกตนเปนประจา) วา ทกวน ตนนอนขนมาแลว ถายงไมได

กรณธรรมกาย๒๙๔

ใหอะไรแกใคร จะยงไมรบประทานอาหาร (ถาถออยางจรงจง จะเปนสวนหนงของการบาเพญบารม)

เหตใดทาบญ จงนยมถวายแกพระสงฆมขอควรทราบทสาคญอยางหนงวา ตามปกต คนทวไปทก

คนยอมมหนาทรบผดชอบในการทามาหาเลยงชพ เพอเลยงตวและครอบครวของตนเอง ทาน คอการใหแกกน เราจงปฏบตตอเมอเกดเหตรายภยพบตขาดแคลน เฉพาะครงเฉพาะคราว แตมบคคลประเภทหนงทถอเปนประเพณของสงคม ททกคนควรจะชวยกนอดหนนดวยปจจย ๔ เปนประจา ไดแก พระสงฆ หรอสมณพราหมณ

มเหตผลสาหรบการปฏบตเชนนน คอ๑. พระสงฆมวถชวตทมงสละ เวนการหาความสขทางวตถ

อาศยวตถแตนอยเพยงเทาทจาเปนแกการดารงชวตโดยไมสะสม และมงทจะฝกฝนพฒนาตนใหกาวสงขนไปในไตรสกขาสจดหมายสงสดทางนามธรรม หรอถาเปนผทบรรลจดหมายทางนามธรรมนนแลว กจะทาหนาทดารงธรรมไวใหแกสงคม และเผยแพรสงสอนธรรมนนเพอประโยชนสขแกประชาชน

ดงนน ประชาชนหรอสงคมจงเขามาอปถมภสนบสนนโดยรบภาระดานวตถปจจย ๔ สนองความตองการเพยงเลกนอยนน เพอใหพระสงฆอทศตวอทศเวลาใหแกการทาหนาททางนามธรรมไดเตมท โดยไมตองหวงกงวลดานวตถ

๒. จากความสมพนธในขอ ๑ นนเอง ในพระพทธศาสนา

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๒๙๕

กไดจดวางเปนระบบความสมพนธทชดเจน ใหเปนวถชวตของชมชนชาวพทธทเรยกวาพทธบรษทเลยทเดยว กลาวคอ พทธบรษท ๔ (ภกษ ภกษณ อบาสก อบาสกา) ทจดเปน ๒ ฝาย คอ บรรพชต/พระสงฆ กบคฤหสถ/ชาวบาน นน พงพงพาอาศยซงกนและกนดวยการใหแกกน กลาวคอ พระสงฆใหธรรมทาน (สงสอนแนะนาใหธรรม) แกชาวบาน และชาวบานกถวายอามสทาน (ถวายอาหารบณฑบาตและสงจาเปนอนๆ ทางวตถ) แกพระสงฆ ตามหลกแหงพระพทธพจนทตรสไววา

พหการา ภกขเว พราหมณคหปตกา ฯเปฯ สมมาทกขสสอนตกรยายาต (ข.อต.๒๕/๒๘๗/๓๑๔)

แปลวา: “ภกษทงหลาย พราหมณและเหลาชาวบาน เปนผมอปการะมากแกพวกเธอ โดยเปนผบารงเลยงดวยจวรบณฑบาต เสนาสนะ และเภสชบรขาร; แมเธอทงหลาย กจงเปนผมอปการะมากแกพราหมณและเหลาชาวบาน โดยแสดงธรรม . . . ประกาศการครองชวตทประเสรฐ . . . แกเขา

ทงคฤหสถ และบรรพชต อยครองชวตอนประเสรฐโดยอาศยซงกนและกน (ดวยอามสทาน และธรรมทาน)เพอผานลวงหวงกเลส และกาจดทกขใหหมดสนไปโดยชอบอยางน”

ตามหลกการใหญน พระพทธเจาไดทรงจาแนกเปนขอปฏบต ดงทปรากฏในหลกทศ ๖ ขอสดทาย คอความสมพนธระหวางกลบตรกบสมณพราหมณ คอระหวางชาวบานกบพระสงฆ ซงเปนคหวนย (วนยของคฤหสถ) สวนหนง ดงน

กรณธรรมกาย๒๙๖

“ชาวบาน ปฏบตตอพระสงฆ เสมอนเปนทศเบองบน โดยสถาน ๕

๑. จะทาสงใด กทาดวยเมตตา๒. จะพดสงใด กพดดวยเมตตา๓. จะคดสงใด กคดดวยเมตตา๔. ตอนรบดวยความเตมใจ๕. จดถวายของใชของฉนพระสงฆอนเคราะหชาวบาน ดวยขอปฏบต ๖ ประการ๑. หามปรามสอนใหเวนจากความชว๒. สงสอนชกนาใหตงอยในความด๓. อนเคราะหดวยนาใจงาม (เชนบอกแหลงหาความรธรรม)๔. ใหไดฟงไดรสงทยงไมเคยรไมเคยฟง๕. สงทเคยฟงแลวกชแจงขยายใหเขาใจแจมแจง๖. บอกทางสวรรคใหรจกดาเนนชวตในวถทดงามมความสข”

(ท.ปา.๑๑/๒๐๔/๒๐๖)

เพอใหระบบความสมพนธนดาเนนไปดวยด พระพทธเจายงไดทรงบญญตขอปฏบตในวนย มใหพระภกษประกอบอาชพ แตใหเปนอยดวยปจจย ๔ ทชาวบานถวาย โดยมความสนโดษ และทาตวใหเขาเลยงงาย อกทงโดยทวไปไมมสทธทจะขอ

พระสงฆตองประพฤตตวและทาหนาทของตนใหควรแกของทเขาถวาย โดยเปนทานทเกดจากศรทธาของเขาเอง พรอมดวยปญญาทเหนคณคา ดวยเหตน ทานทถวายแกพระสงฆจงอยในประเภทใหเพอบชาคณ คอเพอยกยองเชดชสนบสนน ทงแกบคคล

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๒๙๗

และกจการผนาชาวพทธฝายคฤหสถครงพทธกาลไดปฏบตในเรองทาน

ทงดานเกอหนน(อนเคราะห) และดานสนบสนน(บชา) เชนอนาถ-ปณฑกเศรษฐ ซงจดถวายอาหารบณฑบาตแกพระภกษสงฆทกวน และพรอมกนนนกจดอาหารไวเลยงดคนทกขยากอนาถาเปนประจาดวย

นอกจากเหตผลในแงของบทบาททเปนไปตามวถชวตและระบบความสมพนธระหวางพระสงฆกบคฤหสถแลว ยงมเหตผลอนอก ททาใหประชาชนนยมถวายทานแกพระสงฆ เชนในแงของผลแหงทาน คอ

๓. พระสงฆเปนผมศล ทรงคณธรรม อยางนอยกมพระวนยรกษา จงเปนเหตใหทานนนมผลมอานสงสไดมาก เรยกวาเปน นาบญอนประเสรฐ สามารถขยายบญและผลบญใหแผกวางขวางออกไป ตรงขามกบการใหแกคนทจรต ไรศล ซงอาจจะกลายเปนเครองสงเสรมหรอใหกาลงแกเขาทจะทาการรายกอโทษภยไดมากยงขน

๔. มหลกอยวา ทานอยางสง คอการใหแกสวนรวมหรอเพอประโยชนแกสวนรวม ทเรยกวา “สงฆ” ดงทพระพทธเจาตรสวา ทานอทศสงฆ หรอสงฆทาน มผลมากทสด เมอพจารณาตามหลกนจะเหนวา พระภกษผปฏบตตามพระธรรมวนย จะมชวตทมความเปนสวนตวนอยอยางยง และทานเปนสวนรวมอยในชมชนใหญ ทมบทบาทหนาทเปนอนหนงอนเดยวกน คออยในระบบการพฒนาตนตามไตรสกขา และสบทอดดารงธรรมไวใหแกสงคม

กรณธรรมกาย๒๙๘

พระภกษแตละรป เปนตวแทนของชมชนใหญน ทงชมชนรปธรรม คอภกษสงฆทเปนสมมตสงฆ และชมชนนามธรรมในอดมคต คอสาวกสงฆทเปนอรยสงฆ การถวายทานแกพระภกษจงสอความรสกใหโยงไปถงสงฆอนเปนชมชนใหญสวนรวมนน และเกดเจตนาทเปนการตงใจถวายทานอทศสงฆ อนใหเกดผลทางจตใจอยางกวางขวางยงใหญ มความเบกบานผองใสสะอาดบรสทธไดเตมท เปนบญเปนกศลมาก

เกณฑวดและตดสนบญในฐานะททานเปนบญ ซงกลาวแลววาเปนสงทพงศกษา

คอเปนกจกรรมทเปนสวนของการพฒนาชวต ผปฏบตจงควรทาดวยปญญา ใหเกดผลดทงแกชวต แกบคคล และแกสงคม ดงทพระพทธเจาตรสวา

วเจยย ทาน สคตปปสฏ (ข.ว.๒๖/๑๐๖/๑๙๖)

แปลวา: “การพจารณาเลอกเฟนแลวจงให (วไจยทาน)เปนกรรมทพระสคตเจาทรงสรรเสรญ”

มเกณฑวนจฉยวาทานจะมผลมากนอยเพยงใด โดยพจารณาองคประกอบ ๓ อยาง คอ

๑. ทายก คอ ผให เปนผมศล มคณธรรม โดยเฉพาะดทเจตนาวาเปนอยางไร เชน เจตนาประกอบดวยเมตตากรณา ตงใจจะใหเปนประโยชนแกผรบอยางแทจรง ใหเขาพนทกขมสข มงเพอใหสงคมรมเยนมนคง ใหดวยความคดเสยสละ โดยบรสทธใจไมหวงผลตอบแทน ใหดวยศรทธา ใหดวยใจผองใสเบกบาน ไมขนมวเศราหมอง หรอเสยดาย ตงใจใหเพอฝกฝนพฒนาจตใจของ

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๒๙๙

ตน และมเจตนาทประกอบดวยปญญา๑ กจะทาใหทานมผลมาก๒. ปฏคาหก คอ ผรบ ถาผรบไมมศล เชนมงหาลาภหรอ

แสวงหาผลประโยชนดวยเจตนาหลอกลวง หรอประพฤตไมด เปนโจรผราย หรอมความไมสจรต เมอไดรบทานแลวกจะยงมกาลงทาการรายไดมากและรนแรงยงขน ทานกมผลนอย ในทางตรงขาม ถาปฏคาหกเปนผมศล มคณธรรม เปนผทาความดงาม บาเพญคณประโยชน ทานกจะมผลมาก

๓. ไทยธรรม คอ วตถหรอสงของทมอบให เปนของบรสทธ เชน ไดมาโดยสจรต เปนของประณต หรอจดหาจดทามาดวยความตงใจตามกาลง ไมใชเปนของทงขวาง เปนของเหมาะสมหรอสมควรแกผรบจะใชได เชนจะถวายเครองนงหมแกพระภกษ กถวายจวร ไมใชถวายเสอ และของนนเปนประโยชน

โดยเฉพาะสาหรบทายก เนองจากเจตนาเปนองคประกอบสาคญ เพราะเปนตวกรรม ทานจงแยกแยะละเอยดลงไปอกวาทานนนจะมผลมาก เมอประกอบดวยเจตนาทดตลอดทง ๓ กาล คอ

๑. บพเจตนา เจตนากอนให คอ มความตงใจใหดวยความเลอมใสศรทธา หรอเมตตากรณา หรอดวยความปรารถนาจะฝกตนในการเสยสละ ทาจตใหเปนอสระ เปนตน จตใจผองใส ตงใจจรงจงมาแตตน

๒. มญจนเจตนา เจตนาขณะให คอ ในเวลาทใหกทาดวยความตงใจจรง ยงมกาลงศรทธา กาลงเมตตากรณา กาลงฉนทะทจะฝกตน เปนตน พรงพรอมด และจตใจผองใสเบกบาน ม ๑ ปญญาททานเนนมาก ไดแก ความคดเหนความเขาใจถกตอง ทเรยกวา ทฏ ชกรรม หรอ สมมาทศนะ ทจะกลาวขางหนา

กรณธรรมกาย๓๐๐

ปญญารเขาใจคณคา ความมงหมาย และประโยชนของการทจะใหนน

๓. อปราปรเจตนา เจตนาสบเนองตอๆ ไป คอ หลงจากใหแลว กมความเอบอม ชนใจ ปตทไดทาการให ระลกหรอนกขนมาเมอใดกมความดใจสขใจ ไมเสยดาย แต“อนสรณดวยโสมนส” เหนคณคาและปรารถนาทจะทาตอๆ ไปหรอยงขนไป

แมของจะนอย ไมมราคาคางวด เพราะผใหมกาลงหรอทนทรพยนอย แตถามเจตนาดงามแรงกลา กมผลมาก หรอแมแตมหาศาล

แมจะใหทานแกโจรราย ซงเปนปฏคาหกทไมด แตผใหรกษาจตใจใหบรสทธ ใหดว ยความตง ใจปรารถนาดแทจ รง และรจกใหดวยปญญา ทาใหโจรรายเกดความซาบซง อาจละพยศหมดความหยาบกระดาง กลบตวกลบใจได กเปนบญกศลยงใหญ

บญขนพนฐานเพอสรางสรรคชวตและชมชน

ไดกลาวแลวขางตนวา ทานนเปนเพยงการทาบญอยางหนง ในระบบการทาบญซงจะตองทาใหครบ และทานเปนบญขนตน ซงเปนการเตรยมชวตและสงคมใหมฐานทางวตถ อนจะชวยใหพรอมทจะกาวสความดงามและการสรางสรรคทสงขนไป ยงมบญดานอนหรอขนสงขนไปทจะตองทาตอไปอก

ทานเปนการทาบญทคอนขางเดน โดยเฉพาะในสงคมไทย แตทจรงในบางสงคม โดยเฉพาะในชมชนพนฐาน ทชาวบานอย

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๓๐๑

ใกลชดกบธรรมชาต และระบบครอบครวยงเขมแขง ทานจะกลมกลนอยในชวตประจาวน ไมเดนออกมา คอมกเปนการชวยเหลอกนของคนทอยใกลชด เฉพาะกรณ หรอเปนรายยอย และเปนการใหเพยงสงจาเปนพนฐานในการดารงชวต เชนอาหารและเครองใชในชวตประจาวน

ในชมชนเชนนน การทาบญทสาคญอาจจะเปนกจกรรมดานอน ทชวยใหชมชนอยรวมกนดวยด เออตอความสขความเจรญแหงชวตของทกคนทอยรวมกนในชมชนนน

มตานานเรองหนงในคมภรพทธศาสนา ทชาวบานสมยกอนคงจะคนกนด เพราะเปนเรองประวตของพระอนทร ทเปนเทวดาสาคญซงชาวพทธรจกมากทสด และมาในคมภรหลายแหง๑พระสงฆยอมจะนามาเทศนหรอเลาใหชาวบานฟงบอยๆ

ตานานพระอนทรน เปนเรองของการทาบญ ซงเปนตวอยางทจะชวยใหเขาใจความหมายของ “บญ” และ“การทาบญ” ถกตองชดเจนมากขน พรอมกนนนกทาใหมองเหนวาชาวบานสมยกอนคงจะเขาใจความหมายของ “บญ” กนกวางขวางพอสมควร

ตานานทางพระพทธศาสนาเลาวา กอนมาเกดเปนทาวสกกะ ทเรยกกนวาพระอนทร หรอทาวมฆวานนน พระองคไดทาบญไวครงเมอเกดเปนมาณพชอมฆะ เรยกงายๆ วา “มฆมาณพ” อยในหมบานเลกๆ แหงหนง

๑ ตานานพระอนทร คอ เรองมฆมาณพ มาในคมภรสมงคลวลาสน อรรถกถาทฆนกาย

(ท.อ.๒/๓๒๖) กม ในอรรถกถาธรรมบท (ธ.อ.๒/๙๙) กม ในอรรถกถาชาดก (ชา.อ.๑/ ๒๙๘) กม เนอเรองเหมอนกน แตรายละเอยดปลกยอยตางกนบาง

กรณธรรมกาย๓๐๒

วนหนง ขณะทชาวหมบานกาลงทางานกนอยทบรเวณกลางหมบาน มฆมาณพ ซงคงจะเปนคนทรกความสะอาดเรยบรอย ไดชาระขยะมลฝอย ทาบรเวณสวนทตนพกใหหมดจดสะอาดตา นาสบายใจ แตแลวมใครอนบางคนชอบใจทนนกเขามาใช มฆมาณพตองออกไป แตกไมโกรธ กไปชาระทาความสะอาดทจดอนแลวยายไปอยตรงนน แลวกถกคนอนแยงเอาทนนไปอก เขากไมโกรธ คงยายไปทาทอนตอๆ ไป พรอมกบคดวา คนเหลานไดรบความสขกดแลว เขามความสขดวยการกระทาของเรา การกระทาของเรานนกตองเปนกรรมทเปนบญ ซงจะใหความสขแกเราดวย

เมอเรองมาถงขนนแลว ความคดกเดนหนา วนตอมาเขาจงเอาจอบมาขดแตงจดทาเปนบรเวณลานทเรยบรอยนารนรมย กลางหมบาน ใหทกคนททางานไดอาศยใชพกผอนทวกน จดทผงไฟในยามหนาว จดหานาไวใหในคราวรอน จากนนกไปพฒนาทางเขาหมบาน ปรบใหสมาเสมอเรยบรอยสะดวกแกยานพาหนะ แลวสรางศาลาขนทสแยก ขดสระนา สรางสะพาน

เมองานทตองทามากขน กเปนเหตใหกลบบานคามด เจอเพอนบานถามวาไปทาอะไรมา กตอบเขาวา ไปทาบญ ชาระทางสวรรค ตอมากมผสนใจเหนคลอยตามไปรวมทาบญอยางนเพมขนทละคนสองคน จนพวกคนหนมในหมบานเขารวมกบเขาเปนกลมใหญถง ๓๓ คน คอยเทยวดแลรวมกนทางานบญ (บญกรรม) แบบนเปนประจา

ตวนายมฆะเอง ซงเปนหวหนากลมทาบญ (คอบาเพญประโยชน)อยางน เมอไดรบความนบถอเชอฟงมากขน กไดแนะนา

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๓๐๓

ชกชวนชาวบานทงหลายใหเออเฟอเผอแผแบงปนกน และละเวนสงชวรายทงหลาย เชนสรายาเสพตด และการพนน จนชาวบานอวยทานรกษาศลกนทงหมบาน

ฝายนายบานไดเหนความเปลยนแปลงน กเกดความไมพอใจ เพราะมองเหนวา กอนนน เมอพวกชาวบานเหลานยงดมสรา ยงนกตกปลาลาสตว เปนตน ตนกมรายไดจากคาตมสรา และเกบสวยเปนตน แตพอชาวบานหนมาทาบญตามนายมฆะกน รายไดนนกหมดไป จงหาทางขดขวาง ในทสดขดใจมาก กเลยไปฟองทางการจนถงพระราชาวา มฆมาณพคดการใหญ สองสมผคนจะกอการกาเรบเสบสาน

พระราชาทรงสงไพรพลตามนายบานไป เหนกลมนกทาบญกาลงนงประชมปรกษากนอยเกยวกบงานทจะทาในวนตอไป กเหนสมคาฟอง และไดลอมจบตวทงหมดทกคนมาสงพระราชา มฆมาณพกบพวกจะถกลงโทษ แตดวยสจกรยากพนภย

พระราชาทรงสอบสวนทราบวา คนเหลานรวมกลมกนทาบญ เชนเทยวดแลปรบถนนหนทางใหเรยบรอย สรางศาลาพกตามทางแยก ขดสระนา สรางสะพานใหแกประชาชน กทรงสนบสนน รวมทงพระราชทานพระราชทรพยมาเปนกาลงดวย

นกทาบญกลมน เมอไดกาลงหนนกยงคดทาบญมากขนไปอก โครงการตอไปคอสรางศาลาพกแบบถาวรทสแยก งานบญใหญคราวนพวกผหญงแมบานกขอมสวนรวมทาบญ(ปตต)ดวย เชน จางคนทาอปกรณบางสวนของศาลา ใหคนขดสระนา ปลกไมพมไมกอ ไมดอกไมประดบตางๆ จนศาลาถาวรหลงนนสาเรจเรยบรอย

กรณธรรมกาย๓๐๔

มฆมาณพและเพอนๆ ผเปนนกทาบญทงหลาย ไดทากรรมอนเปนบญ(บญกรรม/งานบญ)อยางน เมอสนชวตแลวไดไปเกดในสวรรค โดยมฆมาณพผเปนหวหนา ไดเปนทาวสกกะ คอพระอนทร๑

จะเหนคณคาของ “บญ” กวางขวางเมอรภมหลงหรอทมาของบญ

จากเรองการทาบญในตานานพระอนทรของพระพทธ-ศาสนาน มขอควรทราบและควรสงเกตหลายอยาง เชน

ประการแรก การกระทาทเปนบญ หรองานบญ (บญกรรม) ในเรองของมฆมาณพน เนนการกระทาความดดวยการรวมกนสรางสรรคชมชนใหรมเยนสงบสข ซงจะชวยใหทกคนอยรวมกนดวยดมความสข พรอมกบทแตละคนกทาชวตของตนใหดงาม พดสนๆ วา เนนการกระทาเพอประโยชนสขของชมชน พรอมกบการทาชวตของแตละคนใหดงาม สอดคลองกบพทธพจนวา

อารามโรปา วนโรปา เย ชนา เสตการกาปป จ อทปาน จ เย ททนต อปสสยเตส ทวา จ รตโต จ สทา ป ปวฑฒตธมมฏา สลสมปนนา เต ชนา สคคคามโนต

(ส.ส.๑๕/๑๔๖/๔๖)

แปลวา: “ชนเหลาใด ปลกสวน ปลกปา สรางสะพาน(รวมทงจดเรอขามฟาก) จดทบรการนาดม และบงบอสระนาใหทพกอาศย บญของชนเหลานน ยอมเจรญงอกงาม ทง

๑ นกทาบญกลมนมจานวน ๓๓ ซงตรงกบคาบาลวา “เตตตส” อนเปนทมาของชอสวรรคชนนวา “ตาวตสา” (ดาวดงส = สวรรคท ๓๓ คนมาเกด)

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๓๐๕

คนทงวน ตลอดทกเวลา, ชนเหลานน ผตงอยในธรรม ถงพรอมดวยศล เปนผเดนทางสวรรค”ตามคตแหงพทธพจนน พรอมทงเรองทานทกลาวขางตน จง

มเรองราวปรากฏในคมภรวา คนทคดจะทาความด หรอคดกลบตวจากความชว จะตงใจทาบญทานองนวา

“ขาพเจาจกใหขาว ใหนา ใหเสอผา ใหทนงทนอน จะจดศาลาบรการนาดม สระนาบอนา ทใด(มหลมเลนสงกดขวางขรขระ)เดนทางยาก กจะสรางเครองขามไป (เชนสะพาน) ฯลฯ ใครหว เชญมากน ใครกระหาย เชญมาดมใครขาดเสอผา เชญมานงหม ผใดสตวทเทยมยานมาลาสนแรง กเชญมาเลอกหาสตวเทยมยานตามตองการ๑ ใครตองการรม ของหอม ดอกไม หรอ(แมกระทง)รองเทา กเชญมารบได . . .” (ข.เปต.๒๖/๑๐๖/๑๙๒)๒

ประการท ๒ การทาบญ(บญกรยา)ดวยบญกรรมตางๆ น เปนคาสอนภาคปฏบต ทสบเนองจากหลกกรรม หมายความวา กรรมเปนหลกความจรงตามกฎธรรมชาต คอ ผลยอมเกดขนตามเหตปจจยททา เมอทาเหตปจจยชวรายไมด กเกดผลราย เมอทาเหตปจจยด กเกดผลด การกระทาเหตปจจยทไมด เรยกวาบาปกรรม หรอเรยกสนๆ วา “บาป” การกระทาเหตปจจยทด เรยกวา บญกรรม หรอเรยกสนๆ วา “บญ”

คนเราตองการผลด เชน ชวตทมความสขความเจรญ และ ๑ ถาเทยบสมยน กเชน มรถเสยในถนของตน กชวยเขน ชวยใหนามนรถ ฯลฯ๒ เรองทานองน พงด ๒๖/๕๒/๙๓; ๑๐๔/๑๘๑

กรณธรรมกาย๓๐๖

สงคมทรมเยนมสนตสข เพราะฉะนน ในภาคปฏบต เมอรความจรงตามหลกกรรมนนแลว จงควรทากรรมทเปนบญ คอบญกรรมทเรยกสนๆ วา “บญ”

ประการท ๓ เรองบญกรรม หรอลกลงไปคอเรองกรรมทงหมดน มขอควรทราบเกยวกบภมหลงของสงคมชมพทวปทพระพทธ-ศาสนาเกดขน และเมอทราบแลวกจะเขาใจ พรอมทงเหนคณคาของพระพทธศาสนามากขน

ในชมพทวปคออนเดยนน กอนพระพทธศาสนาเกดขน สงคมทงหมดอยใตอทธพลของศาสนาพราหมณ ซงถอวามเทพเจายงใหญ เปนผสรางโลกสรางจกรวาล และดลบนดาลทกสงทกอยาง รวมทงจดสรรสงคมมนษยใหแบงเปนวรรณะ ๔ ใครจะดชวตาทรามหรอประเสรฐ กอย ทชาตกาเนดวาเกดมาในวรรณะไหน ใครจะประสบผลดหรอรายกแลวแตเทพเจาจะลงโทษหรอโปรดปรานบนดาลให

เมอเชอวา ผลดหรอรายจะเกดขนเพราะเทพเจาบนดาล คนกตองเอาอกเอาใจเทพเจา วธเอาอกเอาใจเทพเจา กคอเซนสรวงออนวอน เรยกสนๆ วา “บชายญ”

เมอเทพเจาพอใจ กจะยกโทษให หรอประทานสงทตองการ มนษยกวนวายกบการทาพธบชายญ โดยมพราหมณเปนผจดเตรยมพธให เมอไดบชายญแลว กรอดวยความหวงวาเทพเจาจะบนดาลผลใหตามทปรารถนา

เมอพระพทธศาสนาเกดขน พระพทธเจาทรงปฏเสธลทธรอผลดลบนดาลนน พระองคไมยอมรบวามเทพเจายง ใหญทดลบนดาลทกสงทกอยาง แตตรสสอนวาทกสงทกอยางเปนไป

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๓๐๗

ตามเหตปจจยในกฎธรรมชาต ทเรยกวาธรรม พระองคตรสวา ธรรม นแหละสงสด ไมใชเทพเจาสงสด

เมอสงทงหลายเปนไปตามกฎธรรมชาต คอ ธรรม กหมายความวา ผลดหรอผลราย จะเกดขนตามเหตปจจยของมน ไมใชเกดขนเพราะการบนดาลของเทพเจา เมอเราไมตองการผลราย เรากตองไมทาเหตปจจยทจะทาใหเกดผลอยางนน และถาเราตองการผลด เรากตองทาเหตปจจยทจะทาใหเกดผลด

เพราะฉะนน ในแงทเกยวกบมนษย ผลดหรอผลรายกเกดขนจากการทาเหตปจจยของเราเอง และผลนนจะสาเรจแคไหนกอยทวาเราทาถกตองตรงเหตปจจย และทาเหตปจจยครบถวนสมบรณหรอไม การกระทาเหตปจจยนเรยกวากรรม

ดงนน เมอมนษยไมตองการผลราย กตองหลกเวนการกระทาเหตปจจยไมด เรยกวา ละเวนบาปกรรม หรอเรยกสนๆ วา บาป และเมอตองการผลด กตองประกอบการกระทาเหตปจจยทด เรยกวา ประกอบบญกรรม หรอเรยกสนๆ วา บญ

ถาถอวาเทพเจาสงสด เปนผบนดาลผล เรากตองสมพนธกบเทพดวยการเซนไหวบชายญ สงทเรารบผดชอบกคอพยายามจดสรรพธและเครองบชาใหถกใจเทพเจา เมอบชาแลวกรอคอยดวยความหวงสดแตทานจะโปรดบนดาล

แตถาถอวาธรรมสงสด ทกอยางเปนไปตามเหตปจจย เรากตองสมพนธกบธรรมดวยการทากรรมด ทจะใหผลตรงตามทตองการ สงทเราตองรบผดชอบ คอ

๑. ตองเพยรพยายาม เพราะตองทาเหตปจจยเอง (ตรงขามกบการหวงใหเทพบนดาลให) = หลกวรยะ/ความเพยร

กรณธรรมกาย๓๐๘

๒. ตองศกษาเหตปจจย เพราะยงรเหตปจจยครบถวน กยงทากรรมไดผลสมบรณ จงตองฝกฝนพฒนาตนเอง โดยเฉพาะพฒนาปญญา (ตรงขามกบการพยายามหาทางเอาใจใหถกใจเทพเจา) = หลกสกขา/ฝกฝนพฒนาตน

๓ ตองไมประมาท คอมจตสานกตระหนกในความสาคญของกาลเวลา ซงผานไปพรอมกบความเปลยนแปลงของเหตปจจยทงหลาย ทเราจะตองเรงรรบทาใหทนใหตรงใหถก (ตรงขามกบการรอคอยเทวดา ปลอยเวลาผานไปกบความหวง) = หลกอปปมาทะ/ไมประมาท

๔. ตองพงตนใหไดและหลดพนเปนอสระ โดยทาตนใหเปนทพงได ดวยการเรงขวนขวายฝกฝนพฒนาตนใหมปญญารเหตปจจย และเพยรพยายามทาใหตรงและใหครบสมบรณตามเหตปจจย [คอปฏบตตามขอ ๑-๒-๓] (ตรงขามกบการพงพาขนตอเทพเจา สดแตพระองคจะพอใจ และบนดาลให) = หลกพงตนไดเปนอสระ

รวมความวา แทนหลกการของพราหมณทถอเทพสงสดพระพทธเจาไดทรงตงหลกการใหมใหถอธรรมสงสด และดงนนจงแทนหลกการของพราหมณทใหบชายญ๑ ดวยการใหทาบญ หรอแทนยญกรรม ดวยบญกรรม

นเปนการเปลยนแปลงครงใหญในสงคมชมพทวป พดใหเหนความหมายเพมเตมวา ๑ บชายญ รวมเขาประเภทเดยวกนกบการเซนสรวงออนวอน การหวงพงสงศกดสทธอทธฤทธปาฏหารย ลทธผสางเทวดา และไสยศาสตร ซงมสาระสาคญอยทการหวงพงอานาจลกลบภายนอกมาบนดาลผลทตองการให

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๓๐๙

ในขณะทพราหมณสอนวา ความปรารถนาทรพยและอานาจ หรอเงนทองและความยงใหญ จะสาเรจไดดวยการดลบนดาลของเทพเจา และสงทจะชวยใหมนษยไดผลสาเรจสมปรารถนา กคอมนษยจะตองบชายญ (หรอบวงสรวงออนวอนขอพงอานาจสงศกดสทธ)

พระพทธศาสนาสอนวา มนษยไมควรลมหลงกบความใฝปรารถนาทรพยและอานาจอยางเหนแกตว แตควรชวยกนสรางสรรคชมชน และทาชวตของตนใหดงาม ซงจะสาเรจไดดวยความเพยรพยายามและสตปญญาของมนษย ผพฒนาตนเองดวยการทาบญ

ถาใครยงเคยชนยดตดอยกบการบชายญ พระพทธเจากตรสสอนใหเปลยนวธบชายญ จากการฆาสตวสงเวยเทพเจา มาเปนการแจกจายใหเครองสงเคราะหแกประชาชน

พทธศาสนามาคนเลกบชายญ หนมารวมกนทาบญ

เมอพระพทธศาสนาเจรญรงเรองมากขน การทาบญกแผขยายออกไป ทาใหการบชายญลดนอยเสอมถอยลง บญกรรมเขาแทนทยญกรรม จนถงขนทศาสนาฮนดเขยนบนทกไวในคมภรของตน ดงตวอยางขอความวา

“เทพยดาทงหลายไดมารองทกขตอองคศวะเปนเจา วา

กรณธรรมกาย๓๑๐

พระวษณไดเขาสงสรางของพระพทธเจาในโลกมนษย๑ เพอผลประโยชนของตน

บดน เหลาชนผเกลยดชงพระศาสนา (ของพระศวะ) ผดหมนพราหมณ ดหมนธรรมแหงวรรณะ และดหมนอาศรมธรรม ไดมจานวนมากมายเตมแผนดน ไมมบคคลใดประกอบยญพธ เพราะคนทงหลายไดกลายไปเปนคนนอกศาสนา (=นอกศาสนาฮนด) คอเปนชาวพทธ เปนพวกกาปาลกเปนตน ทาใหเทพยดาทงหลายไมไดเสวยเครองเซนสงเวย

“องคพระศวะเปนเจา (ไดทรงสดบแลว) กไดโปรดเหนชอบกบเหลาเทพยดาทงนน และไดเสดจอวตารลงมา เปนศงกราจารย เพอกอบกคาสอนแหงพระเวทใหฟนคนมาเพอใหสากลโลกมความสขและกาจดความประพฤตชวรายใหหมดสนไป”๒

ทวาเทพยดาไมไดเสวยเครองเซนสงเวยนน ทจรงกคอพราหมณสญเสยผลประโยชน ไมไดคาประกอบพธบชายญ เพราะเมอพระพทธศาสนาเจรญรงเรอง การถอวรรณะกลดลง คนทาพธบชายญนอยลง เปนตน พราหมณกเสอมอานาจและสญเสยผลประโยชน จงไดเพยรพยายามทจะกาจดกวาดลางพระพทธ-ศาสนาเรอยมาเปนระลอกๆ และดวยวธตางๆ ๑ ชาวฮนดนกายไศวะ ทนบถอพระศวะ (อศวร) เปนปฏปกษกบชาวฮนดนกายไวษณวะทนบถอพระวษณ (นารายณ) เมอจะกาจดพระพทธศาสนา กถอโอกาสปายสพระวษณดวย

๒Wendy Doniger O'Flaherty, The Origins of Evil in Hindu Mythology (Delhi: Motilal Banarsidass, 1988), p.209

ขอความน เขาแปลจากคมภร “ศงกรทควชยะ”; บนทกเรองราวน นกบวชฮนดทาขนในชวงประมาณ พ.ศ. ๑๓๐๐

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๓๑๑

ในสมยพระเจาอโศกมหาราช (ประมาณ พ.ศ. ๒๑๘-๒๕๘) พระพทธศาสนาเจรญรงเรองไปทวมหาอาณาจกรอนกวางใหญไพศาล การบชายญเลอนลางหายไป มแตการทาบญกรรมหรองานบญอยางทกลาวขางตน เชน ปลกสวน ปลกปา ขดแหลงนา ทาถนนหนทาง สรางศาลาพกคนเดนทาง และโรงพยาบาล เปนตน ดงหลกฐานในศลาจารกของพระเจาอโศกมหาราช เชนวา

“ . . . ขาฯ ไดใหประดษฐานหลกศลาจารกธรรมขนไว ไดแตงตงธรรมมหาอามาตย และจดใหมการประกาศธรรม . . .

“ตามถนนหนทาง ขาฯไดใหปลกตนไทรขนไว เพอเปนรมเงาแกสตวและมนษยทงหลาย ใหปลกสวนมะมวง ใหขดบอนาไวทกระยะครงโกรศะ (ประมาณ ๒ ก.ม.) ใหสรางทพกคนเดนทาง และใหสรางอางเกบนาจานวนมากไวในทตางๆ. . . แตการใชประโยชนเชนนยงจดวาเปนสงเลกนอย . . .ทขาฯไดทาการเชนน กดวยความมงหมายขอน คอ เพอใหประชาชนทงหลายประพฤตปฏบตตามธรรม”๑

“ณ ถนน บคคลไมพงฆาสตวใดๆ เพอการบชายญ . . .”๒“ณ ททกสถาน ในแวนแควนของพระเจาอยหวปรยทรรศ

ผเปนทรกแหงทวยเทพ และในดนแดนขางเคยงทงหลาย. . . ไดโปรดใหจดบรการดานเวชกรรมไว ๒ ประการ คอการบาบดโรคของมนษยอยางหนง การบาบดโรคของสตวอยางหนง เครองสมนไพรทเปนยาสาหรบมนษย และทเปนยาสาหรบสตวไมม ณ ทใด กโปรดใหนาเขามา และใหปลก

๑ จารกหลกศลา ฉบบท ๗๒ จารกแผนศลา ฉบบท ๑

กรณธรรมกาย๓๑๒

ขนไว ณ ทนน ในทานองเดยวกน ไมรากและไมผลไมมณ ทใด กโปรดใหนาเขามา และใหปลกไว ณ ทนนๆ ตามถนนหนทางทงหลาย กโปรดใหปลกตนไมและขดบอนาไวเพอใหสตวและมนษยทงหลายไดอาศยใชบรโภค”๑

“ไมมทานใดเสมอดวยการใหธรรม (ธรรมทาน) การแจกจายธรรม (ธรรมสงวภาค) และความสมพนธกนโดยธรรม(ธรรมสมพนธ) อาศย(ธรรมทานเปนตน)น ยอมบงเกดมคณความด ดงน• การปฏบตชอบตอคนรบใชและคนงาน• การเชอฟงมารดาบดา• การเผอแผแบงปนแกมตรสหาย คนคนเคย ญาต และแกสมณพราหมณ

• การไมฆาสตวเพอบชายญ” ๒

“. . . บดน เพราะการประพฤตธรรมของพระเจาอยหวปรยทรรศ ผเปนทรกแหงทวยเทพ เสยงกลองศก (เภรโฆษ)ไดเปลยนเปนเสยงประกาศธรรม (ธรรมโฆษ) แลว . . .”๓

๑ จารกแผนศลา ฉบบท ๒๒ จารกแผนศลา ฉบบท ๑๑๓ จารกแผนศลา ฉบบท ๔

(คาแปลศลาจารกทยกมาทง ๕ แหงนไดคดมาและปรบปรงเลกนอย จากทแปลไวเดมใน“จารกอโศก” ซงสานกพมพมลนธโกมลคมทอง ไดนามารวมพมพในหนงสอ ลกษณะสงคมพทธ ใน พ.ศ. ๒๕๒๗ หนา ๑๘๕-๒๕๒)

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๓๑๓

พทธศาสนาลางเลอนคตการทาบญกเขว แคบ เคลอน

หลงจากพระเจาอโศกมหาราชสวรรคตแลวประมาณ ๔๗ ป พราหมณชอปษยมตร กไดปลงพระชนมกษตรยราชวงศโมรยะ ทเปนเชอสายของพระเจาอโศกมหาราช และไดขนครองแผนดน ตงราชวงศใหม ชอศงคะ แลวดาเนนการกวาดลางพระพทธศาสนา

แมจะกาจดไมสาเรจ เพราะพระพทธศาสนาไดรงเรองแพรหลายทวไปหมดแลว กาจดไมไหว อกทงมหาอาณาจกรของพระเจาอโศกทกวางใหญไพศาล กไดแตกออกไปอยใตการปกครองของกษตรยอนๆ ดวย แตปษยมตรกไดเชดชศาสนาพราหมณ และรอพนพธบชายญขนมาใหม โดยตวกษตรยปษยมตรเองไดประกอบพธบชายญอนยงใหญ ทเรยกวา “อศวเมธ”๑

ในยคตอๆ มา แมวาศาสนาฮนดทพฒนาจากศาสนา ๑ อศวเมธ เปนพธบชายญทถอวายงใหญทสด สาหรบพระราชาทจะครองอานาจสงสด และประกาศความยงใหญ มวธปฏบต คอเลอกมาขนมาตวหนงทดทสด แลวปลอยมานนใหไปตามใจมนเปนเวลา ๑ ปเตม โดยมเจาชายและนายทหารตดตามมาไปดวยเมอมาเขาแดนของประเทศใด ถาประเทศนนยอมใหมาผานกแสดงวายอมอยใตอานาจ ถาไมยอมใหผานกตองทาสงครามกน ราชาทยอมหรอรบแพตองตามมามา เมอครบ ๑ ป กกลบถงประเทศของตน แลวกฆามานนบชายญสงเวยแดเทพเจา พรอมทงมงานฉลองทยงใหญ แลวราชานนกสามารถใชพระนามเฉลมพระเกยรตยศวาเปนจกรพรรด

เมอพระพทธเจาอบตขน ไดทรงสงสอนใหเลกบชายญ และใหผปกครองประเทศ เปลยนจากอศวเมธ (อศว=มา + เมธ=ฆา) มาเปน สสสเมธ (สสส=ขาวกลา + เมธ=ปรชาสามารถ) คอเปลยนจากการประกาศพระราชอานาจดวยการฆามาบชายญ มาเปนการใชพระปรชาสามารถในการบารงพชพนธธญญาหาร (สสสเมธ เปนราชสงคหวตถ อยางหนงใน ๔ ประการ เชน ส.อ.๑/๑๖๙) และใหราชาเปนจกรพรรดดวยการบาเพญจกรวรรดวตร คอ ทาหนาทผปกครอง ทคมครองประชาราษฎร สรางความเปนธรรมและบาเพญประโยชนสขแกประชาชน (ท.ปา.๑๑/๓๕/๖๕)

กรณธรรมกาย๓๑๔

พราหมณจะมกาลงมากขน แตพระพทธศาสนากเจรญมาคกน ไดมความพยายามกาจดพระพทธศาสนาอกหลายคร ง และพราหมณกกาจดพทธศาสนาไดคอนขางงาย เพราะในยคทกษตรยเปนพทธ กจะยกยองอปถมภทกลทธศาสนา โดยเฉพาะจะใหเกยรตพราหมณ เชนตงเปนปโรหต

นอกจากปษยมตรผเปนพราหมณทปลงพระชนมกษตรยวงศโมรยะ ทตนเองรบราชการอยดวยอยางทเลาขางตนแลว ตอมาในรชสมยของพระเจาหรรษวรรธนะ กษตรยพทธทยงใหญพระองคหนง (ประมาณ พ.ศ. ๑๑๐๐) พวกพราหมณทรบราชการในราชสานก ไดวางแผนปลงพระชนมพระองค ครงแรกถกจบได ทงทไดรบพระราชทานอภยโทษ แตพราหมณกไมเลกความพยายาม และในทสดกปลงพระชนมสาเรจ

นอกจากวธรนแรงแลว ศาสนาฮนดยงใชวธอนอกทจะกาจดพระพทธศาสนา โดยเฉพาะวธกลมกลน คอ

ศาสนาฮนดนกายไวษณวะ ใชวธสรางทฤษฎขนมาโดยจดใหพระพทธเจาเปนนารายณอวตารปางท ๙

สวนนกายไศวะ โดยเฉพาะศงกราจารย ซงไดเรยนคาสอนฮนดจากอาจารยทเอาหลกพทธศาสนาไปใช กไดนาคาสอนของพทธศาสนาไปใชดวย จนถกพวกฮนดดวยกนทตางนกายเรยกวาเปน “พทธแอบแฝง” (ปรจฉนนเพาทธะ) ศงกราจารยนาเอาธรรมในพระพทธศาสนาไปดดแปลงเขาในแนวคดของตน อกทงไดตงคณะสงฆและวดขนเลยนแบบพทธศาสนา แตเปนสงฆมวรรณะ คอรบเฉพาะคนวรรณะพราหมณ

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๓๑๕

อยางไรกตาม จะตองไมมองขามความเสอมโทรมทเกดขนในวงการพระพทธศาสนาเองดวย โดยเฉพาะการแขงกบฮนดดวยวธทเขวออกไปจากแนวทางของพระพทธศาสนา เชน การตงคตพระโพธสตวอยางใหมขนมา ใหมอทธฤทธปาฏหารยทจะชวยบนดาลผลใหแกมนษย คลายอยางเทพเจาของฮนด แทนทจะเปนพระโพธสตวอยางเดมทเปนสามญมนษย หรอแมแตเปนสตวเลกนอย อยางนก กระตาย ชาง กวาง เนอทราย ทเสยสละบาเพญความดเปนแบบอยาง

คตแหงการออนวอนนอนกระหยมรออานาจลกลบยงใหญบนดาลให เขามาแทนทคตแหงความสามคคทคนพรอมเพรยงรวมกนทาดวยเรยวแรงของมนษยผมนาใจเมตตาไมตร เหนอกเหนใจกน

ความนยมใหญโตโออานาระทกใจ เขามาแทนทความสงบเรยบงายทมความงดงามอยางเปนธรรมชาต

งานพธทกระหมมโหฬารใชเงนทองมหาศาล ดงความสนใจของชาวบานออกจากกจกรรมของชมชนในชวตทเปนจรง

ความตองการทนทรพยมหาศาล และภาระในการรบผดชอบดแลสงกอสรางใหญโต พรอมทงการพงพาแหลงทรพยและอานาจอยางยดเยอทตกทอดไปถงพระสงฆรนหลง เขามาบดบงชวตแหงความมกนอยสนโดษพงพาวตถนอย ทคอยดแลเอาใจใสอวยธรรมทานแกญาตโยมชาวบานพรอมทงอทศตนตอการบาเพญไตรสกขา

ความวนวายกบวตถและเหนแกสะดวกสบายพรงพรอมแลวตดท เขามาแทนความเปนอสระเสรทจะจารกไปอยางคลองตว

กรณธรรมกาย๓๑๖

คลองใจในหมประชาชน เขาถงชาวบานในถนตางๆและในทสด แมแตไสยศาสตรเวทมนตคาถากเขามา

เกลอนกลน ระบบการควบคมทางสงคมดวยศรทธาและความเปนอาจารยสอนธรรมระหวางชาวบานกบพระสงฆ กเลอนลางลง ความประพฤตยอหยอนผดเพยนกแพรระบาดกวางขวาง

เมอพระสงฆนาพระพทธศาสนาเขาไปแขงขนในแดนของฮนด เหนหางออกไปจากหลกการทแทของพระพทธศาสนา ในขณะททางฝายฮนดกมแผนทจะกลนพระพทธศาสนาอยดวย พระพทธ-ศาสนากออนแอลง และสญเสยเอกลกษณของตน เมอกองทพเตอรกมสลมยกเขามาฆาเผาในชวง พ.ศ. ๑๗๐๐ แลว พทธบรษททเหลอรอดจากภยรกราน กถกกลนเขาในสงคมฮนดโดยงาย พระพทธศาสนาในดนแดนพทธภมแหงชมพทวป ทเจรญรงเรองมายาวนานถง ๑๗๐๐ ป กถงจดอวสาน

เมอวดเปนนาบญกจะมชมชนดทสรางขนดวยบญ

เมอหลกการทถอธรรมสงสดเลอนลางไป หรอคนเขาใจความหมายของหลกการนผดเพยน กเปนชองใหเกดความสบสนกบลทธถอเทพสงสด หรออยางนอยกจะมลทธหวงพงอานาจดลบนดาลเกดขน และเมอนนแมแต “บญ” กมความหมายผดเพยนคลาดเคลอนไป กลายเปนอานาจวเศษอยางหนงทจะ-บนดาลผลวเศษทปรารถนา

ผจะทาบญ แทนทจะมองถงกจกรรมตางๆ ทจะทาชวตใหด

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๓๑๗

งามและชวยกนทาใหชมชนรมเยนเปนสข กมองขามไปเสย มงแสวงหาอานาจวเศษทจะบนดาลโชคลาภแกตน เปนดจของแลกเปลยน คลาดออกจากวถแหงปญญา เขาสวถแหงความลมหลง และเปดโอกาสแกการทจะหลอกลวง ความหมายทแทแตเดมของบญหายไปแทบไมมเหลอ

ตองยอมรบวา เวลาน ความรความเขาใจเกยวกบ “บญ” ของคนไทย ไดคลาดเคลอนคบแคบและคลมเครออยางมาก ถงเวลาแลว ทจะตองหนมา “ศกษาบญ” ตามทพระพทธเจาทรงสอนไว เรมตงแตชาระสะสางความรความเขาใจนนใหถกตอง และตงตนเอาจรงเอาจงกบการทาบญขนพนฐานชนดท “ทาชมชนใหอยด –ทาชวตใหงอกงาม”

ยอนหลงไปดสงคมไทยเมอคอนศตวรรษทผานมา ยงพอทวนความจากนไดบาง ถงชวตชมชนทปฏบตตามคตการทาบญอยางมฆมาณพ หรออยางพระเจาอโศกมหาราช เรมแตเรองเลกๆ นอยๆ อยางการจดบรการนาดมแกผเดนทาง การใหทพกอาศย การสรางศาลาทพกแรม การชวยกนสรางหรอบรณะถนนหนทาง การสรางศาลาทานา ตลอดจนประเพณลงแขกชวยงานเกยวขาว ถางปา ปลกเรอน เปนตน

แมวาการชวยเหลอเกอกลรวมแรงกนเหลาน จะเกดจากสภาพความเปนอยและสงแวดลอมในยคสมยนนเปนปจจยชกนาดวย เนองจากสงคมยคกอนโนนคนมจานวนนอย มผลประโยชนรวมกน และตองพงพาอาศยกนมากกจรง แตคตการทาบญตามคาสอนของพระพทธเจานยอมเปนกาลงหนนนาสาคญ ททาให

กรณธรรมกาย๓๑๘

การปฏบตเชนนนซมแทรกเขาไปในวถชวตของประชาชน อยางหนกแนน ลกซงและกลมกลน

แนนอนวากจกรรมทาบญจานวนมากไปรวมอยทวด แตกเหนไดชดถงเหตผลททาใหเปนเชนนน นอกจากการถวายทานบารงพระสงฆ เนองจากเหตผลดานวถชวต บทบาทและความสมพนธของทานกบคฤหสถ พรอมทงความเปนนาบญอยางทกลาวขางตนแลว เหตผลสาคญทสดอยทวา วดไดเปนศนยกลางของชมชน จนกระทงวา สงททาใหแกวดและพระสงฆกคอการบาเพญประโยชนแกชมชนนนเอง ดงคาสรปตอนหนงทเสฐยรโกเศศ กลาวไวในหนงสอ ชวตชาวไทยสมยกอน วา

“. . . จะเหนไดวา วดและพระมคณแกชาวบานสกเพยงไรถาชาวบานไมรเรองอยางน ธระอะไรจะกระตอรอรนเรองสรางวด . . . ”๑

สงคมมความเจรญและเสอมเรอยมาตามธรรมดาอยแลว โดยเฉพาะสงทสบตอกนมาทางรปแบบ เมอเวลาผานไปนาน สาระทางปญญากมกเลอนลางไป ยง เมอสงคมไทยมการเปลยนแปลงครงใหญ ในคราวทเขาสยคสมยปจจบน วถชวตของผคนพลกผนเปลยนโฉมหนาใหมอยางรวดเรว คนรนใหมไมรจกกจกรรมบญกศลทเนองอยในวถชวต และภาวะทวดเปนศนยกลางของชมชนกเหลออยเพยงพราๆ ลางๆ คตการทาบญกเหนหางหรอขาดลอยจากชวตทเปนอยจรงของประชาชน ความหมายของ ๑ เสฐยรโกเศศ, ชวตชาวไทยสมยกอน (กรงเทพฯ: ราชบณฑตยสถาน, พ.ศ. ๒๕๑๐), หนา ๑๔๒ (ดคาบรรยาย หนา ๑๓๐-๑๕๓)

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๓๑๙

“บญ” กคลาดเคลอน คบแคบและพรามวลงอยางทกลาวขางตน จนกระทงกลายหรอเขวออกไป

ถาจะพนฟพระพทธศาสนาในสงคมไทย จะตองรอฟนคตและความหมายทแทของ “บญ” กลบขนมาใหได ซงกจะเปนการกอบกประโยชนสขใหแกสงคมไทยไปพรอมกนดวย เรองนจะตองถอเปนบททดสอบสาคญอยางหนงสาหรบพทธบรษท และการฟนฟกเรมทการทาบญนแหละ

คนไทยสวนมากยงอยในชนบท และคนทกทองถนมชมชนของตนๆ ทกคนควรถอเปนสาคญวา ไมวาจะทาบญอะไรกตามทคดวาสาคญ และกอนจะไปทาบญใหญโตทไหน ขอใหถามกนวา พวกเราสามารถทาบญขนพนฐานไดสาเรจหรอไม บญพนฐานทวาน คอ กจกรรมทจะทาชมชนใหอยด และทาชวตใหงอกงามเครองพสจนความสามารถในการรอฟนระบบการทาบญของพทธบรษทคอ

๑. หนมาทาบญทเกอกลตอชวตชมชนขนเปนพนฐาน๒. ทาบญเหลานนใหสาเรจดวยความรวมแรงรวมใจสามคค๓. ทาวดทมอยของชมชนใหเปนนาบญทแผขยายคณภาพชวตไปทวถงทกคน

ถาทา ๓ ขอนได บญทแทอนถกตองตามความหมายจะกลบคนมาอยางมชวตชวา พระพทธศาสนาจะกลบเฟองฟในสงคมไทย และสงคมไทยเองกจะเขมแขงมนคงบรรลประโยชนสขแทจรง

แตถาไมใสใจหนมาทาบญขนพนฐานขนแกชมชนของตนอยางน ถงจะมอะไรยงใหญโอฬารขนมา กจะเปนเพยงเครอง

กรณธรรมกาย๓๒๐

หลอกตาหลอกใจใหตกอยในความประมาท วงการพระพทธศาสนากจะสบสนระสาระสายมากขนๆ พทธบรษทกจะออนแอลงไปๆชมชนจะเสอมสลาย และหายนภยกจะคบคลานใกลเขามาทกท

ทาบญอยางเปนระบบใหบญพฒนาครบ อยางเตมกระบวน

ยอนกลบไปดหลกการทาบญของกลมมฆมาณพอกครงหนง งานบญหรอบญกรรมสวนใหญของกลมนกทาบญน เปนเรองของการบรการ ชวยเหลอรบใชผอน และบาเพญประโยชนแกชมชน ซงเรยกดวยศพทสนๆ คาเดยววา ไวยาวจจะ หรอไวยาวจจ

นอกจากไวยาวจจนแลว คนกลมนกไดทาบญอนอกหลายอยาง เชน ทสามญทสดคอ การใหหรอแบงปน (ทาน) การรกษาความสจรตและไมเบยดเบยน (ศล) ความสภาพ รจกตดตอสมพนธ ไมแขงกระดางกาวราว รจกผใหญผนอย (อปจายนะ) การแนะนาชกจงผอนในทางทดงาม (ธรรมเทศนา) เปนตน

ควรจะสงเกตเปนพเศษดวยวา นอกจากกลมเองจะรวมกนทางานบญตางๆ โดยสามคคภายในพวกของตนแลว ยงมการเปดโอกาสใหคนอนเขามามสวนรวมในโอกาสตางๆ ดวย การใหมสวนรวม และการเขารวมนกเปนบญกรรมเชนกน (เรยกวา ปตต)

บคคลทมสวนรวมในการทาบญ หรอทากจกรรมงานบญนน แตละคนเรยกวาเปน “บญภาค” เชนสตรทเขามารวมโครงการสรางศาลาถาวรของมฆมาณพ โดยจดสวนดอกไมให เปนตน

คนนอกกลมนน แมทไมไดเขารวม ถาเพยงแตพลอยชนชม

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๓๒๑

ยนดสนบสนน ทานกเรยกวาไดทาบญอยางหนงดวย คออนโมทนา (เรยกวา ปตตานโมทนา) นอกจากนนคนอนๆ ในชมชนนน ทหางเรองออกไป กอาจจะเพยงรบฟงคาแนะนาชแจงชกชวนในทางความดงาม และละเวนความชว การสดบรบฟงของคนเหลานกเปนบญกรรมอยางหนงเชนกน (เรยกวา ธรรมสวนะ)

นอกจากน ลกลงไปภายในตวของทกคนทงกลมนน สงทเปนตวเรมและนาใหกจกรรมทงกระบวนเดนหนาไปในทศทางทถกตอง เปนบญกรรมหรองานบญอยได กคอ แนวคดความเหนความเขาใจและความเชอทเปนสมมาทศนะ เชน เชอวาการกระทาอยางนด เปนประโยชน ควรทา ชวตและชมชนทดควรเปนอยางน เฉพาะอยางยงความเชอตามหลกกรรมวา กรรมดมผลด ผลดทเราตองการจะเกดจากการเพยรพยายามทาเหตปจจยใหถกตองโดยรวมมอกน ไมใชรอใหใครมาชวยหรอบนดาลให

สมมาทศนะหรอสมมาทฏฐ ในทนทานเรยกวา ทฏ ชกรรมแปลวา การทาความเหนใหตรง การทเรยกชออยางน เพอใหมความหมายเชงพฒนา เพราะหมายถงการทคอยแกไขดดปรบความเชอและความคดเหนความเขาใจใหถกตอง ตรงตามหลกและความเปนจรงอยเสมอ

ไดกลาวแลวขางตนวา พระพทธเจาทรงแสดงหลกการทาบญไว ๓ อยาง คอ ทาน ศล ภาวนา แตนนเปนการจดประเภทใหญทครอบคลม จากหลกใหญๆ ๓ ประเภทน สามารถแยกออกเปนกจกรรมยอยไดอกมาก ดงทไดแจกแจงงานบญของกลมเพอนมฆมาณพใหดแลวขางตน ซงเปนไปตามวธจดประเภทบญทพระอรรถกถาจารยไดแสดงไว

กรณธรรมกาย๓๒๒

พระอรรถกถาจารยไดกลาวถงบญกรยาวตถ คอหลกหรอเรองการทาบญ เพมขนมาอก ๗ ขอ คอ อปจายนมย ไวยาวจมย ปตตทานมย ปตตานโมทนามย ธมมสสวนมย ธมมเทสนามย และทฏ ชกรรม เมอรวมกบ ๓ ขอใหญเดม กเปนบญกรยาวตถ ๑๐

อยางไรกด บญกรยาวตถ ๗ ขอทพระอรรถกถาจารยระบเพมขนมานน เปนเหมอนตวอยางสาหรบการทจะจาแนกแยกยอยหลกใหญ ๓ ขอนนเองออกไป ดงนนพระอรรถกถาจารยเองจงไดจด ๗ ขอทระบเพมนนเขาไวใน ๓ ขอใหญเดมดวย ดงน

๔. อปจายนะ/อปจายน (อปจต กได) คอความสภาพ ออนโยน นบไหว รจกตดตอสมพนธดวยด ไมกาวราว เปนเรองของการอยรวมในสงคมอยางเกอกล ไมเบยดเบยน จงจดเขาใน ศล

๕. ไวยาวจจะ/ไวยาวจจ คอการขวนขวายชวยเหลอ รบใช บรการ เปนการกาวหนายงขนไปอกในการเกอกล และสรางเสรมความสมพนธทดในสงคม กจดอยใน ศล

๖. ปตตทาน คอการใหสวนบญ หรอใหความมสวนรวมในการทากจกรรมหรองานบญนน กเปนการใหอยางหนง โดยเฉพาะคอการใหโอกาส จงจดเขาใน ทาน

๗. ปตตานโมทนา คอการพลอยยนด เหนชอบ ชนชม สนบสนน ซาบซงใจดวยกบบญสวนทเขาแจงใหทราบ กเปนการใหอยางหนง คอใหความรวมใจ จงจดเขาใน ทาน เชนกน

๘. ธมมสสวนะ เรยกสนๆวา สวนะ คอการสดบรบฟงคาแนะนาสงสอนอธบายใหความร ในเรองทเปนความจรง ความ

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๓๒๓

ถกตอง ความด ความงาม รวมทงวชาความรทเปนประโยชน๑เปนการพฒนาดานปญญา จงจดเขาใน ภาวนา (ดานปญญา)

๙. ธรรมเทศนา เรยกสนๆวา เทศนา คอการแสดงธรรม การชแจงแนะนา อธบาย ใหความร เกยวกบความจรง ความถกตอง ความด ความงาม รวมทงวชาความรทเปนประโยชน๒ แกผอนตวผเทศนาเองกไดฝกฝนพฒนาตนดวย เปนเรองของการพฒนาปญญา จงจดเขาในภาวนา (ดานปญญา) เชนกน

ธรรมเทศนา และธมมสสวนะ หรอเทศนาและสวนะน อาจจะจดในรปของธรรมสากจฉา คอการสนทนาถกถอยอภปราย ซงเปนการรวมทงสองฝาย และทงสองอยางในคราวเดยวกน

๑๐. ทฏ ชกรรม คอการทาความเหนใหตรง คอยสารวจตรวจสอบ ปรบทฏฐ แกไขปรบปรงพฒนาความคดเหนความเขาใจใหถกตองตามธรรม ใหเปนสมมาทศนะอยเสมอ เปนการพฒนาปญญาอยางสาคญ กอยในภาวนา (ดานปญญา) ดวย

ทานกาชบไววา ทฏ ชกรรม หรอสมมาทศนะน จะตองประกบและประกอบเขากบบญกรยาอนทกขอ เพอใหงานบญขอนนๆ เปนไปอยางถกตองตามความหมายและความมงหมาย พรอมทงไดผลถกทาง

ยกตวอยาง เชน ทาน ถาไมมทฏ ชกรรม หรอสมมาทศนะ ๑ ทานวา นรวชชวชชาทสวนเจตนาป เอตเถว สงคยหต แปลวา: แมความตงใจสดบ/เลาเรยนวชาทไรโทษเปนตน กรวมในขอน (สงคห.ฏกา ๑๗๓)

๒ ทานวา นรวชชวชชาทอปทสนเจตนาป เอตเถว สงคยหต แปลวา: แมความตงใจแนะนาสงสอนวชาทไรโทษเปนตน กรวมในขอน (สงคห.ฏกา ๑๗๓)

กรณธรรมกาย๓๒๔

กจะเขวไปตางๆ เชน ใหเพอลอหลอกเอาคนอนเปนเหยอ หรอทาเพอผลตอบแทนอยางใดอยางหนง แตถามสมมาทศนะ กจะใหเพอชวยเหลอเกอกลกนดวยเมตตา ปลดเปลองทกขของเขาดวยกรณา ฝกตนในความเสยสละลดละกเลส ทาจตใจใหกวางขวาง มองเหนเหตผลในการทควรตองใหวา ดวยการทาเหตปจจยอยางน ชวตและสงคมจงจะดารงอยดงามมนคงได ฯลฯ

บญกรยาขออนทกขอ กตองมทฏ ชกรรมประกอบดวยทงนน จงจะถกตองและเดนหนาสคณความดทสงขนไป สมกบทตรสวา “ศกษาบญ” และจงจะเปนมหาผล คอมผลมาก ดงททานกลาววา

ทฏ ชคต สพเพส นยมลกขณ, ย ห ก จ ป กโรนตสส ทฏ ยาอชภาเวเนว ต มหปผล โหต.

(ท.อ.๓/๑๙๕; อต.อ.๒๓๔; สงคณ อ.๒๐๙)

แปลวา: “ความเหนทตรงถกตอง เปนลกษณะทกาหนด (ตดสน) บญกรยาวตถทกอยาง เมอจะทาบญอยางหนงอยางใดกตาม บญนนจะมผลมาก กเพราะความเหนความเขาใจถกตรง”

เมอทาความเขาใจอยางนแลว กเขยน บญกรยาวตถ ๑๐รวมอยในบญกรยาวตถทเปนหลกใหญ ๓ ดงน

๑. ทาน การให เผอแผ แบงปน เกอหนนคนทกขยาก สนบสนนคนทาด บารงพระสงฆผดารงธรรม

๖) ปตตทาน การใหสวนรวมในบญ เปดโอกาสใหเขารวมบญ

๗) ปตตานโมทนา การพลอยยนดในสวนบญทผอนแจงให

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๓๒๕

๒. ศล การรกษาความประพฤตทางกายวาจาและการงานอาชพใหสจรต ไมเบยดเบยน ไมกอเวรภย

๔) อปจายน ความประพฤตสภาพ ออนโยน นบไหว ไมแขงกระดาง หรอกาวราวรกราน

๕) ไวยาวจจ การขวนขวาย ชวยเหลอ รบใช บรการ บาเพญประโยชน

๓. ภาวนา การฝกอบรมพฒนาจตใจ (จตตภาวนา) และพฒนาปญญา (ปญญาภาวนา)

๘) ธมมสสวนะ การเลาเรยนสดบฟงคาแนะนาสงสอนชแจงอธบายเกยวกบหลกความจรง ความถกตองดงาม และวชาการทเปนประโยชน เพอนาไปใชหรอปฏบตเองกด เพอเสรมความรความสามารถทจะไปแนะนาสงสอนผอนกด

๙) ธรรมเทศนา การแสดงชแจงอธบายแนะนาสงสอนใหความรเกยวกบหลกความจรง ความถกตอง ดงาม และวชาการทเปนประโยชน (จดเขาในทานกได ในฐานะธรรมทาน)

๑๐) ทฏ ชกรรม การทาความเหนใหตรง หมนสารวจตรวจสอบ แกไข จดปรบ พฒนาความคดเหนความเขาใจในทกสงททา ใหถกตอง ตรงตามความหมายและความมงหมายเปนตน ใหเปนสมมาทศนะอยเสมอ

(ท.อ.๓/๒๔๖; สงคห.๒๙,๑๗๑)

กรณธรรมกาย๓๒๖

ทาบญใหครบ ๑๐แลวตรวจสอบใหครบ ๓

การแยกยอยวธทาบญจาก ๓ เปน ๑๐ อยาง ทเรยกวา บญกรยาวตถ ๑๐ น ชวยใหเหนขอบเขตความหมายของบญกรยาทง ๓ นน กวางขวางบรบรณมากขน พรอมกนนนกชวยใหเหนชองทาง และทางเลอกทจะทาบญในสถานการณและโอกาสทตางๆ กนแตถงอยางไรกตาม ในทสดกตองพยายามทาใหครบทกอยาง ดวยเหตน การแยกประเภทใหญเปน ๓ อยาง จงจาเปนสาหรบการตรวจสอบความครบถวนสมบรณของการทาบญ

การทาบญ ๓ อยาง คอ ทาน ศล ภาวนานน เปนระบบทมความสมบรณในตว ทง ๓ ขอสมพนธเปนปจจยสงเสรมกนและกน และจะตองปฏบตใหครบทง ๓ อยาง เมอปฏบตถกตองครบถวน กจะเปนการพฒนาชวตใหดงามมความสข พรอมไปดวยกนกบชมชนและสงคมทรนรมยรมเยนมสนตสข

เมอมองอยางหยาบ บญกรยา ๓ อยาง เปนการพฒนาชวตและชมชน ทกาวตอกนไปตามลาดบเปน ๓ ขน แตเมอมองเปน กระบวนการพฒนาชวตทดาเนนอยตลอดเวลา บญกรยาทงสามนน เปนกจกรรมทเราปฏบตไปพรอมทงหมดในเวลาเดยวกน

เพอใหเหนแนวปฏบตชดเจนขน ควรจะแสดงความหมายของบญกรยา ๓ อยางนน อกครงหนง ใหละเอยดขน ดงน

บญกรยา คอการทาบญ ๓ ประเภทใหญ ไดแก๑. ทาน การให การแบงปน การสละเพอประโยชนแกผอน

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๓๒๗

๑) ใหเพออนเคราะห เกอหนนคนทยงชวยตวเองไมได คนตกทกข ยากไร อนาถา หรอผประสบภยพบต

๒) ใหเพอบชาคณ• บารงเลยงทานผมพระคณ โดยเฉพาะมารดาบดา• ยกยองสนบสนนผทาความด บาเพญประโยชน เปนการสงเสรม หรอเชดชเปนแบบอยาง

• อปถมภพระสงฆ ใหมกาลงปฏบตศาสนกจ ดารงธรรม เปนหลกทางจตใจและปญญาใหแกสงคม

๒. ศล ความประพฤตสจรต การมกายวาจาทไมเบยดเบยน ทเกอกล ไมกอเวรภย

๑) ตงอยในวนย รกษาศล ๕-๘-๑๐-๒๒๗ เปนตน ตามสถานะของตน

๒) มความเพยรประกอบการงานอาชพของตนโดยสจรต๓) รจกใชอนทรย มตา ห เปนตน ใหด ฟง อยางมสต ให

ไดแตคณประโยชนและปญญา๔) บรโภคปจจย ๔ และสงของเครองใช ใหไดคณคา

ทแทจรง๑

๓. ภาวนา การพฒนาดานใน๑) พฒนาจตใจ (จตตภาวนา) ใหเจรญงอกงามดวย

คณสมบตทดงามทงหลาย เปนสข สดใส เบกบาน และสงบ ตงมนเปนสมาธ จนถงฌานขนตางๆ

๑ ศล ๔ ประเภทน ทานเนนมากสาหรบพระภกษ มชอ เรยกวา ปาฏโมกขสงวรศล อาชวปารสทธศล อนทรยสงวรศล และปจจยสนนสตศล (หรอปจจยปฏเสวนศล)

กรณธรรมกาย๓๒๘

๒) พฒนาปญญา (ปญญาภาวนา)• เหนแจงความจรง รเทาทนโลกและชวต มองเหนความเปลยนแปลงของสงทงหลายทเปนไปตามเหตปจจย หยงถงไตรลกษณ จนมจตใจเปนอสระ ไมหวนไหวหรอถกครอบงาดวยโลกธรรม

• การเรยนรใหชาชอง และรจกมนสการ เปนตน ในการงาน และศลปวทยาตางๆ อนไมมโทษ

การทาบญ ๓ อยางน เราสามารถปฏบตหรอฝกศกษาพฒนาไปพรอมดวยกนทง ๓ อยาง และทาไดทกแหง ไมจากดสถานท

ยกตวอยาง ผทประกอบอาชพอยางใดอยางหนง ขณะทางานอย ตงใจวาจะจดสรรหรอปนเงนทจะไดสวนหนงไปชวยเหลอคนเจบไข หรอมอบใหองคกรการกศล กเปนทาน (ขนบพเจตนา) ตงใจทางานของตนดวยความซอสตยสจรต และพฒนาความสมพนธอนดกบผรวมงาน เปนตน กเปนศล พยายามฝกใจของตนใหสงบ มอะไรๆ หรอใครๆ กระทบกระทง กไมหวนไหวววามสะเทอนอารมณ ทาใจใหราเรงแจมใส ทางานดวยความหมนเพยร ดวยสต มสมาธในงาน กเปนภาวนา (ดานจต) ทางานนนดวยความรคด มมนสการ หาทางแกไขปรบปรงใหไดผลดยงขน เปนตน กเปนภาวนา (ดานปญญา)

ยงกวานน เมอไดเหนประสบการณ เหตการณ และผคนทงหลายทเปนไปตางๆ หลากหลายอยรอบตวแลว มองดดวยปญญาทรเทาทนถงความจรงของโลกและชวต ถอนจตใจใหพนขนมาไดจากความรสกทชอบใจและไมชอบใจ มนสการถงความเปนไปนนๆ ตามเหตปจจย แลววางใจวางทาทตอเหตการณและ

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๓๒๙

บคคลทงหลายไดถกตอง มจตใจปลอดโปรงโลงเบา เบกบานเปนอสระ ทาชวตใหมดลยภาพทจะเดนหนาไปในการพฒนาอยางสมบรณ กเปนภาวนา (ดานปญญา) อกเชนกน

ภาวนาดานปญญานน มขอบเขตกวางขวาง และเปนแกนของการทาบญทงหมด เพราะเปนตวแทของสกขาหรอการศกษา ทตรสไววา “ศกษาบญ”

เมอรจกคด รจกพจารณา กทาใหจดปรบและพฒนาบญทเปนคณภาพชวต ทงระดบทาน ระดบศล และระดบจตใหด และใหไดดล พรอมทงกาวหนาขนไปเรอยๆ ชวตจตใจจะดงามและเปนอสระ พรอมไปดวยกนกบการแผขยายประโยชนสขของชมชน ทยอนกลบมาเปนสปปายะ คอเออตอการพฒนาชวตของบคคล

อาชพการงานบางอยาง เออตอภาวนามากเปนพเศษ เชน อาชพแพทย พยาบาล และผสอขาว เปนตน นอกจากทางานดวยความคดทจะใหประโยชนสขแกเพอนมนษย (ทาน) และดวยความซอตรงตอหลกการและวตถประสงคของวชาชพ (ศล) พรอมทงฝกฝนพฒนาความรความสามารถ ความชานชานาญ และคณสมบตตางๆ (ภาวนาดานจตและปญญา) อยางปกตแลว กมโอกาสไดพบเหนผคน และเหตการณตางๆ หลากหลาย ทงรายและด เหนความทกข ความสข และความผนผวนปรวนแปรตางๆ ในชวตของคน และในสงคม ถาไมปลอยใหความชอบชง และความรสกกระทบกระทงตวตน เขามาครอบงาใจ แตมองดวยทาทแหงการเรยนรและมโยนโสมนสการแลว จตใจและปญญาจะพฒนามากมาย ทงดานความเขมแขงมนคง ความมดลยภาพ และความโปรงโลงเบกบานเปนอสระ ซงเปนภาวนาทมคณคาสงยง

กรณธรรมกาย๓๓๐

ทาน ศล ภาวนาคอระบบการพฒนาชวต ทตองครบองครวม

พดอยางสมยใหมวา ทาน ศล ภาวนา เปนกระบวนการพฒนาคณภาพชวต ทตองประสานกนทงระบบ คนจะเดนหนาและตงหนาเดนไปไดดวยดในการพฒนาดานใน คอภาวนา ทงระดบจตและปญญา กตอเมอ ทาน และศล มาจดเตรยมสภาพแวดลอมรอบตวใหปลอดโปรงโลงสบาย ไมมภยอนตรายหรออปสรรคทจะบบคนกดกนขดขวาง หรอแมแตหวาดระแวง

ทาน และศลนน มาชวยจดเตรยมสงแวดลอม ทงดานวตถ และดานสงคม ใหเออหรอเกอหนน เหมอนกวาดชาระทางทจะเดนไป และเตรยมเสบยงไวใหพรอม

แมแตระหวาง ทาน กบศล ทเปนดานภายนอกดวยกน กตองประสานและเออตอกน เชน ทาน ชวยใหคนจานวนไมนอย ไมตองละเมดศล เพราะถกความอดอยากขาดแคลนบบคน หรอเพราะหมดหนทางอยางใดอยางหนง พรอมทงสรางบรรยากาศแหงไมตรทเออตอการมศล

สวนศล เชนการตงใจประกอบอาชพโดยสจรต และไมตกหลมอบายมข กชวยใหคนมอยมกน ไมตองแยงชงเบยดเบยนกน กบทงชวตทไมมวเมากบการเสพสขสวนตว กชวยใหมเวลาทจะเอาใจใสทกขสขของเพอนมนษย และพรอมทจะนาเอาสวนเกนออกมาแบงปนจนเจอชวยเหลอกน

ภาวนาดานจต กจาเปนหรอชวยหนนทานและศล เชนอยางงายๆ ถาไมมเมตตากรณาอยในใจ การให คอ ทาน กตาม

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๓๓๑

การไมเบยดเบยนผอน คอ ศล กตาม กจะเปนการฝนใจ ทาไดยาก เปนทกข และไมเตมท อกทงไมจรงจง ไมมนคงยงยน แตเมอมเมตตากรณา กใหและไมเบยดเบยนเขาดวยความเตมใจของตนเอง พรอมทงทาดวยความสข เสรมสรางบรรยากาศแหงไมตร และเปนการชวยเหลอสงเคราะหดวยความจรงใจทไดผลจรง เพราะทาดวยใจทอยากใหเขาเปนสข

เมตตาการณยทาใหทานเปนการชวยเหลอเกอกลกนระหวางมนษยในชวตทเปนจรง ทาใหเกดภาวะทแตละคนเตมใจสละทรพยมารวมกนสรางสรรคโลกใหเปนแดนแหงความสข ไรการเบยดเบยน เปนบญทมชวตชวา ตรงตามหลกการแหงการสรางสรรคชวตและชมชน

แตถาขาดภาวนาดานจตใจ คนอาจใหทาน บรจาคทรพยดวยความโลภ โดยหวงจากบญทเปนดจอานาจวเศษอยางหนง ใหมาบนดาลโชคลาภความยงใหญ สนองความปรารถนาทมากยงขนๆ เหนหางหรอขาดลอยออกไปจากชวตทเปนจรง

ภาวนาดานจต จาเปนตอภาวนาดานปญญา โดยเฉพาะในการเสรมสรางคณสมบตทจะทาใหจตนน “นมนวล ควรแกงาน” พรอมทจะเปนสนามปฏบตการของปญญาอยางไดผล เรมแตใหมความแกลวกลา เขมแขง สปญหา หมนใชความไตรตรองพจารณา ไมยอมตอความยาก มใจสงบแนวแนดวยสมาธ ไมฟงซานวาวน ซงทาใหคดพจารณาไดชดเจนเปนลาดบ มความเดดเดยวจรงจงมงหนาทะลตลอด ททาใหการคดพจารณาและความรไมจบจด หรอเผนๆ ผานๆ พรอมทงมความออนนอมถอมตน ททาใหไมเกด

กรณธรรมกาย๓๓๒

ความกระดางลาพอง ถอตน และดอรนในความรทายสด และสาคญทสด กคอ ภาวนาดานปญญา ทเปนตวชนา

บอกทาง แกไข จดปรบ ทาใหลงตวพอด ขยายขอบเขต และใหอสรภาพแก ทาน ศล และภาวนาดานจต พรอมทงพาทาน ศล และภาวนานนเดนหนาสความสมบรณ

ถาขาดภาวนาดานปญญา ทาน แทนทจะใหเกดผลด บางทกลบกอผลราย การใหอาจเขวออกไปจากวตถประสงคทถกตอง อยางนอยกไมพอด ศล กเชนกน จะพลาดจากวตถประสงคทแทของมน หรอปฏบตดว ยความถอมน หลงงมงาย กลายเปนสลพพตปรามาส

พฒนาจตใจ มคณใหญอนนตแตถาขาดปญญา อาจมโทษมหนต

โดยเฉพาะภาวนาดานจต ซงมคณอนนต แตถาผดพลาดเพราะขาดปญญากกลายเปนมโทษมหนต

ภาวนาทางจตนน ดานหนงเปนการพฒนาคณสมบตตางๆ ทเรยกวาคณธรรม เชน เมตตา กรณา คารวะ กตญกตเวทตา อกดานหนงเปนการสรางเสรมสมรรถภาพ คอ ความเขมแขงมนคงของจตใจ เชน วรยะ ขนต สจจะ อธษฐาน สต และอกดานหนง เปนการชาระจตใจใหผองใส เบกบาน ราเรง สดชน ผองใส มสขภาพจตทด

การพฒนาคณสมบตทงหมดน ตองมคณสมบตอยางหนงเปนศนยประสาน และเปนฐานรองรบ เหมอนจะจดตง วาง ทางาน

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๓๓๓

ประสาน ประกอบ ตอเตม สงตางๆ มากมาย ชนสวนหรอองคประกอบทงหลาย และการทางานนน จะตองอาศยแทนหรอโตะเปนตน ทจะรองรบรวมชนสวนหรอองคประกอบเหลานนไว และตองเปนทมนคง เรยบ สงบ นง ไมแกวงไกวโยกโคลงโอนเอนเอยงไปเอยงมา องคประกอบเหลานนจงจะตงอยได และจงจะทางานไดผล คณสมบตของจตทวาน คอ สมาธ๑ จงมกเรยกสมาธ เปนตวแทนของการพฒนาดานจตนทงหมด (คอเรยกสมาธ แทน จตต-ภาวนา)

อยางไรกตาม ในทสด เรองของจตใจทงหมดน จะตองไดรบการนาทางและปลดปลอยใหเปนอสระดวยปญญา มฉะนน ภาวนาดานจต กอาจไถลเขวออกไปนอกทาง หรอไมกตดหลงหรองมงาย หรออยางนอยทสดกตน

ตวสมาธเอง ซงมคณคามาก ทาใหจตสงบมนคง แตคนยงมกเลสททาใหตดเพลน กมความโนมเอยงทจะเฉอยชาเกยจคราน๒

ทานจงเตอนวาตองมสตทจะปลกเรายกจตขนดวยวรยะบางคนไมมพนฐานความรความเขาใจในหลกพระพทธศาสนา

เจรญสมาธไปไมถงไหน ไดเหนนมตเปนภาพตางๆ นาอศจรรย หลงเอาเปนจรงเปนจง สาคญตนผดวาไดบรรลธรรมขนนนขนน แมกระทงเขาใจเอาวาเปนนพพาน ๑ ศล กทาหนาทเปนฐานรองรบ แตเปนทรองรบตวผทางาน เหมอนแผนดน หรอพนทเหยยบยนของบคคลผทางาน สวนสมาธ เปนทรองรบและรวมไวซงสงทถกใชในการทางาน

๒ พลวสมาธ ปน มนทวรย สมาธสส โกสชชปกขตตา โกสชช อภภวต. แปลวา: คนทสมาธแรง แตความเพยรออน ความเกยจครานยอมครอบงา เพราะสมาธเขาพวกกนไดกบโกสชชะ. (เชน ท.อ. ๒/๔๐๓)

กรณธรรมกาย๓๓๔

ไมตองพดถงคนทวไป แมแตผชานาญชนครอาจารย บางทานเกงในฌานสมาบต ชาชองมานาน จนจตใจสงบอย เสมอ เหมอนดบกเลสหมดแลว กสาคญผดวาตนเปนพระอรหนต แตแทจรงนน ลกลงไปกเลสยงคงอย แตเพยงสงบไปดวยกาลงสมาธทแกกลา เหมอนหญาทถกศลาทบไว (เชน วภงค อ.๕๒๙; วสทธ.๓/๒๖๙) ทานทเปนอยางน บางทยงแกไขยาก เพราะมนใจในสงทหลงผดโดยไมรตว

นบประสาอะไรกบคนทวไป ผไมไดเรยนรเกยวกบประสบ-การณทางจต พอมาประสบกบภาวะดดดมดมดา ซาบซานซซาอยางไมเคยนกฝน กทงสาคญผด และตดเพลน ทงทแทจรงภาวะทแสนดอยางนน กเปนเครองบอกอยในตววา นนคอ ไมใชมรรค ผล นพพาน แตเปนเพยงอาการของจตในบางขนตอนของการทาจตตภาวนา

ภาวนาดานจต แมไดสมาธประณตเทาไรๆ ไปไดไกลทสดกคอฌานสมาบต และโลกยอภญญา ซงเกงกลามาก อยางโยคฤาษทมตงแตกอนพทธกาล พอไดบรรลแลว กดมดาสขสนตอยกบการเลนฌานกฬา หรอไมกวนวายอยกบเรองฤทธเดชปาฏหารย กลายเปนการปดกนโอกาสของตนเอง ทจะบรรลอสรภาพแหงปญญา

พดโดยยอ ภาวนาดานจต ตองระวง เพราะมทางเขว จะกลายเปนภาวนาเทยมไดงาย เนองจากมประสบการณทางจตทดมาลอหรอหลอกใหตดหรอเตลด โดยเฉพาะ

๑. ความรสกวเศษ อศจรรย เหมอนจะมพลงอานาจยงใหญ๒. ความรสกวาไดสมผสภาวะ หรอแดนเรนลบ ทคนสามญ

ไมมทางไดรจก

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๓๓๕

๓. ไดพบเหนสงแปลกใหมอยางไมเคยประสบจาพวกนมต ททาใหหลงวาเปนจรง และหลงวาบรรลนนน

๔. ความสขทดมดาเอบอาบซาบซาน หรอสงบลกซง อยางไมเคยม

ดวยเหตน โยคฤาษดาบสในชมพทวปทเกงกลามากจงมาตดเพลนและหยดตนกนอยแถวน

จงตองระวงไมใหใครพาเอาพระพทธศาสนากลบไปตดอยแคฤาษชไพรเหลานน

เปนอนวา ถาปฏบตไป ไดเจออะไรดทางจต ตองรบคดวา เราอยาตดอยแคฤาษ

เรามสทธเสพสมผส แตอยาตดอยาหลง ตองรทน และผานมนไป

จาไววา ภาวนาดานจตมคณยงทเกอหนนปญญา แตถาปฏบตผด กลบยงปดกนปญญา และพาหลงผด กลายเปนมจฉา-สมาธ

สาหรบชาวบาน หลายคนมทกข ประสบปญหาชวตหรอกจการ พอมาบาเพญสมาธแลว ใจสงบสบายกเลยตดใจ พอเจอปญหาอะไรหนกๆ หรอทกขมากๆ กไปเขาสมาธ ไมขวนขวายทจะเรงแกปญหาใหหมดสนไป ตลอดจนไมใสใจภารกจทรบผดชอบ กลายเปนการหลบทกขหนปญหา ทงปญหาและทกขใหคางคาหมกหมม เปนปมทจะกอความยงยากตอไปภายหนา หรอแกคนอน อยางนเรยกวาเปนการปฏบตผด ถอวาตกอยในความประมาท ตองเอาสมาธมาเปนฐานใหแกการเพยรพยายามใชปญญา จงจะแกปญหาดบทกขไดจรง

กรณธรรมกาย๓๓๖

ปญญาเปนยอดรวมใหทกอยางลงตวไดท

ทวาปญญาปลดปลอยจตใหเปนอสระนน ใหดจากความจรงทงายๆ ตามธรรมดาวา คนเราเมอพบอะไรทไมร หรอตกอยในสถานการณทไมเขาใจ เมอไมรวา สงนนคออะไร เปนอยางไร ตนควรจะทาอะไรอยางไร กจะเกดความรสกอดอด ตดขด บบคนทนท เรยกวาเกดทกข หรอเปนปญหา แตพอรขนมาวา คออะไร เปนอยางไร จะตองทาอยางไร กโปรงโลง แกปญหา ดบทกขได หลดพนไปทนท

ปญญาเทานนทจะดบทกขแกปญหาไดจรง สมาธดบทกขจรงไมได สมาธชวยไดเพยงเหมอนพกรบไวกอน พอใหผอนคลาย แตถาพกรบแลวมวนอนเพลนปลอยเวลาผานไป ไมเอาเวลาพกรบและเรยวแรงกาลงทไดจากการพกนนมาใชเตรยมการตอไป ไมไดใชปญญาแกปญหา กอาจยงซารายใหปญหารนแรงยงขน ทางทถกจะตองเอาสมาธมาชวยทาจตใจใหสงบมนคง ทจะใหปญญาทางานอยางไดผล ดงทเรยกวา เอาสมาธเปนบาทแกปญญา ตองระลกไววา ปญญาเปนตวดบทกขแกปญหาทแทจรง

แมแตในเหตการณเลกๆ นอยๆ ในชวตประจาวน ถาเราอยกบจตใจทพบเหนสงตางๆ แลว ชอบใจบาง ไมชอบใจบาง กตองเจอปญหาเกดทกขอยเรอยๆ วธการทางจต ดวยการสงบใจ สะกดระงบไว ไมทาใหพนปญหาไดจรง ไดแคผอนหรอพกไว ตองเอาปญญามาเปนตวถอนรากตดขาด

ปญญาสามารถเปลยนสภาพจตใหม หรอปลดปลอยจตให

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๓๓๗

หลดพนไป เชน เจอหนาคนอน เขาบง เราไมชอบใจ กโกรธหรอเครยด เกดทกข เปนปญหา แตพอมโยนโสมนสการ ใชปญญา มองไปทางเหตปจจย โดยตงขอพจารณาวา เขามปญหาอะไร ไมมเงนใช หรอถกใครดมา หรอทะเลาะกบแฟน มอารมณคางจากบาน ฯลฯ ใจกโลง หายโกรธ หายเครยด อาจจะเปลยนเปนสงสารเขา มกรณา และชวยหาทางแกปญหาใหเขาดวย

คนมกประทบใจกบภาวนาดานจต ตดอย ทอทธฤทธปาฏหารย หรอไมกทความสขอนลกซง อยางแรกกเปนจดลอใหเขว อยางหลงกชวนใหตดจม ดงไดกลาวแลววา สขจากภาวนาดานจตจะเปนไปในทางดดดมดมดา ซซาซาบซาน หรอสงบซง ซงมคณคาตอชวตอยางสง แตชวตกตองการเพยงชวครงชวคราว ถาไมรจกปฏบตใหถกตอง กจะเปนภย ทาใหตดเพลนจมอย ไมกาวหนาตอไป และตกอยในความประมาท

ขนสดทาย ชวตตองการความสขแหงอสรภาพของปญญา ทโปรงโลงสวาง ดวยความรเทาทนถงความเปนจรง และวางใจถกตองตอสงทงหลาย อนเปนสขแททยงยน

ในทสด วาโดยพนฐาน ปญญาสาคญทสด เพราะการทาบญ เปนกระบวนการฝกศกษาพฒนาคณภาพชวต คอการทาความดทมการฝกตนไปดวย กระบวนการพฒนานจะดาเนนไปได กเพราะมปญญามาชนา บอกทาง แกไข จดปรบหรอปรบปรง และทาใหเปนอสระ ดงกลาวแลว

พดใหเขาใจอยางงายๆ วาทาน และ ศล เปนบญระดบพฤตกรรม มาฝกใหเราเคลอน

ไหวทาในทางทด แตยงอาจจะฝนจตจาใจหรอหวงผลบางอยาง

กรณธรรมกาย๓๓๘

ภาวนาดานจต โดยเฉพาะเมตตา มาชวยใหทาทานและศลอยางเตมใจบรสทธใจและไดความสข แตภาวนาดานจตนนกาวไปกบสมาธ ททาใหสงบ นง ซงอาจทาใหเฉอย ตด และเพลนหลงได

พอปญญามาบอกและนาทางให กแกไขจดปรบใหทกอยางลงตวพอด ทจะเดนหนาไปถงจดหมาย

ขอใหดพทธพจน ทตรสในเรองอนทรย ๕ วา“ภกษทงหลาย เปรยบเหมอนเรอนชนมยอด . . . เมอใด

เขายกยอดขนแลว เมอนน กลอนเรอนกจะตงไดท มนลงได . . .เมออรยสาวกมปญญาแลว ศรทธา . . . วรยะ . . . สต . . . สมาธอนเปนธรรมทคลอยตามปญญานน กจะทรงตวไดท”

(ส.ม.๑๙/๑๐๒๘-๙/๓๐๒)

ตองไมขาดกจกรรมเสรมปญญาพทธศาสนาจงจะมชวตชวา ไมแหงเฉา

เนองจากพระพทธศาสนาถอวาปญญาภาวนา คอการพฒนาปญญา เปนขอปฏบตสาคญ เปนยอดรวมของภาวนา ทเปนการพฒนาคนทงระบบ ดงนนทานจงใหความสาคญเแก สวนะ(การฟง หรอสดบเลาเรยน = บญกรยาขอท ๘) และเทศนา (การแสดง หรอชแจงอธบาย = บญกรยาขอท ๙) อยางมาก เพอใหเราไดประโยชนจากกลยาณมตร ในการกนพลาด แกไข และกาวตอไปในการปฏบตทกอยาง จนถงความรแจงสจธรรม

ในวดสมยพทธกาล และตามพระวนย มอาคารหลงหนงทเปน

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๓๓๙

สวนประกอบสาคญ เรยกวา “อปฏฐานศาลา”๑ เปนศาลากลางวด ทภกษทงหลายจะไดเฝาพระพทธเจาเมอเสดจมาแสดงธรรม แตใชสาหรบกจกรรมหลายอยาง เรมแตเปนหอฉน (โภชนศาลา) ทใชประโยชนชวเวลาสน และใชเปนทประชมทวไป (สนนบาตศาลา)ทงเปนทพจารณาวนจฉยเรองวนย เปนทพดธรรม แสดงธรรม สนทนาธรรม คอทงธรรมกถา และธรรมสากจฉา อนเปนการปฏบตตามหลกอปรหานยธรรม (ธรรมทจะทาใหเจรญอยางเดยว ไมมเสอม เชน หมนประชมกนเนองนตย)

กจกรรมหลกหรอการใชประโยชนสวนใหญทอปฏฐานศาลาน กคอการพบปะสนทนาและแสดงธรรมกน บางครงทานจงใหความหมายของอปฏฐานศาลานวาเปน “ธรรมสภา”๒ ดงมเรองทกลาวถงบอยๆ ในพระสตรและอรรถกถาวา พระสงฆกลบจากบณฑบาตแลว หลงภตตาหาร นงประชม แสดงธรรมหรอสนทนาธรรมกน พระพทธเจาเสดจไปทศาลานน ตอนเยนๆ คาๆ ภกษทงหลายสนทนากนคางอย ตรสถาม ถาพดใหกนฟงหรอสนทนากนเปนประโยชนด กประทานสาธการ ถาพดจาในเรองทไมเปนประโยชน กตรสสอนแนะนา

บางครงเสดจไปถง ภกษบางรปกาลงอธบายธรรมแกทประชม กจะทรงหยดประทบยนฟงรออยขางนอก จนจบเรองจงทรงใหสญญาณ แลวเสดจเขาไป เคยมบางทภกษบางทานแสดงธรรมยาว พระองคประทบยนฟงอยขางนอกรอจนอรณขน การททรงปฏบต

๑ มาจาก อปฏฐาน (การยนหรอคอยอยใกลๆ, การปรากฏตว, การเฝา, การบารงดแล) + สาลา (ศาลา, หอ, โรง)

๒ ด ความหมาย เชนท วนย.อ.๒/๓๓๙; นท.อ.๑/๑๙๔; อ.อ.๑๐๖; วนย.ฏกา ๒/๒๗๗

กรณธรรมกาย๓๔๐

เชนน เพราะทรงเคารพธรรม๑ เชนเดยวกบทเมอทรงแสดงธรรม ไมวาแกใคร แมแตแกคนขอทานหรอพรานนก กทรงแสดงโดยเคารพ คอทรงตงพระทยพยายามใหเกดประโยชนแกเขาจรงๆ๒

บางครง พระพทธเจาทรงมเรองราวสาคญทจะทรงบอกแจงแกพระสงฆใหทวถง กทรงมพทธบญชาใหมาประชมทอปฏฐาน-ศาลา ดงเชนทเคยประชมภกษหมดทกรปในเมองราชคฤหบาง ภกษทงหมดในเมองเวสาลบาง

นอกจากประชมพจารณาปรกษางานการ และมกจกรรมเสรมปญญาภายในวดแลว อปฏฐานศาลายงเปนชองทางสอสารกบชมชนอน หรอกบสงคมใหญภายนอกอกดวย ดงเชนเปนทพระอาคนตกะมาพบพระในวดเปนตน

ถาเทยบดกบสภาพปจจบนจะเหนวา กจกรรมหรอบญกรรมหลกสวนนไดเลอนลาง หรอแมกระทงจางหายไปจากวถชวตและบรรยากาศในวดวาอารามทวไปจานวนมากหรอสวนใหญ ถาจะใหพระพทธศาสนาฟนชพขนมาอยางเปนแกนสาร กจะตองพยายามจดใหมบญกรรมแหงสวนะและเทศนาในอปฏฐานศาลาน กลบขนมาอกในรปใดรปหนง

สาหรบคฤหสถ นอกจากฟงธรรมจากพระสงฆแลว นอกวดกจะตองมบญกรรมทางปญญา คอกจกรรมชแจงอธบายสนทนาปรกษาตางๆ ทเสรมปญญาดวย

ในชมพทวปสมยโบราณ เมอมการปกครองระบบคณราชย

๑ เชนอยางเรองใน อง.นวก.๒๓/๒๐๘/๓๗๑๒ ด อง.ป จก.๒๒/๙๙/๑๓๗

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๓๔๑

(ทบางทานเรยกวาแบบสามคคธรรม) ซงชนชนปกครองจานวนมากบรหารงานรวมกน เชน แควนวชช และแควนมลละ เปนตนในแควนเหลาน มศาลาวาการแผนดนอยกลางเมอง เรยกวาสนถาคาร (หรอสณฐาคาร) หรอสนถาคารศาลา

เมอมกจการงานเมองเกดขน ราชาทงหมดจะตองมาประชมปรกษาพจารณาและวนจฉยรวมกน ขาดคนเดยวกไมได ถาไมอาจมารวมประชมตองมอบฉนทะ

ไมวาจะเปนการสงคราม เชน จะจดเตรยมกาลงชาง มา รถ เทาไร เตรยมเสบยงอยางไร หรอการบารงบานเมอง เชน จะเรมการไถ หวาน ไดหรอยง หรอจะตอนรบแขกเมองอยางไร ตลอดจนเรองราวทดงามเปนประโยชนแกประชาชนหรอแกสงคมโดยทวไป เชนเรองพระพทธเจา พระธรรม พระสงฆ ดงทมลลกษตรยใชสนถาคารเปนทจดพธบชาพระธาตของพระพทธเจาหลงพธถวายพระเพลงพระพทธสรระ พดสนๆ วา ไมวาจะมราชกลกจ หรอโลกตถจรยา กมารวมกนประชมพจารณา มมตรวมกน

นอกจากใชเปนทปรกษาการแผนดนแลว กเปนศาลาประชาคมของราษฎรทงหลายดวย แมในแควนทเปลยนการปกครองเปนแบบเอกราชยหรอราชาธปไตย ไมใชสนถาคาร หรอสณฐาคาร ในการบรหารงานแผนดนแลว เชนทเมองราชคฤห และสาวตถ กยงมสนถาคารเปนทมาพบปะชมนมกนของประชาชน เพอพกผอนหยอนใจ และจดหรอมกจกรรม โดยเฉพาะการสนทนาถกเถยงปญหาตางๆ๑ เชน เรองทศกรรฐลกพานางสดา ๑ ผสนใจอาจด ม.อ.๓/๑๓; ส.อ.๓/๑๐๒; อง.อ.๓/๒๒๙ ฯลฯ

กรณธรรมกาย๓๔๒

(รามายณะ) เรองอะไรแนเปนมงคล (ทมาสวนหนงของมงคลสตร)เรองพทธลกษณะ ฯลฯ

แมแตนกทาบญ หรอนกกจกรรมบญกลมเพอนมฆมาณพ ซงอยในหมบานเลก ๆ กยงใชทกลางบาน หรอสถานทตามธรรมชาต ประชมปรกษาหารอการงานทรวมกนทา พรอมทงหาและใหความรแกกน

เมอชมชนใหญขนอยางในปจจบน ถามศาลาหมบาน หรอสนถาคาร/สณฐาคาร ทานองน เปนทประกอบบญกรรม ในการประชมปรกษาหารอกจการ และจดกจกรรมเสรมปญญา รวมทงเปนทสอสารสมพนธแลกเปลยนความรและประสานความรวมมอกบคนตางชมชน ตลอดจนสงคมใหญภายนอก กจะเปนทางแหงความเจรญงอกงามของชมชนไดเปนอยางด๒

ทยกเรองเกามาพดน กเพอทบทวนใหเหนและไดคตทวา พระพทธศาสนาใหความสาคญแกการพฒนาปญญา และการเรยนรเพอใหเกดปญญาภาวนานน ดวยระบบชมชนกลยาณมตร ทรวมกนและเออตอกน ในการพาใหทงตนเองและชมชนกาวไป ๒ คนไทยเวลาน ไมวาชาวบานหรอชาวเมอง ถกมองวาเปนคนทเหนแกสนกสนานบนเทง ถามศาลาหรออาคารสาหรบกจกรรมสวนรวม กจะคดถงการสงสรรคบนเทงกอนอน คดแตจะชมนมกนเลนสนก เสพสรา ตลอดจนการพนน ถาเปนกนอยอยางน ชวตและสงคมจะเอาดไมได

ถาจะเปนชาวพทธกนใหสมชอ ชมชนจะตองพสจนความเขมแขง และเดนหนาในบญใหได เชน ถาสรางสนถาคารหรออปฏฐานศาลาขนมา กชวนกนตงกตกาวา สรายาเสพตด การพนน จะขนศาลาหรออาคารนไมได และจะตองเนนกจกรรมสงสรรคทสงเสรมคณภาพชวตจตใจและปญญา

ถายงออนแอ เรรวน หรอไมมนใจ กอาจจะใชศาลาวดเปนทเรมตนกจกรรมของชมชนไปกอน และตองรกษากตกาขางตนนนใหได

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๓๔๓

ดวยกนในความเจรญงอกงาม บรรลประโยชนสขชมชนชาวพทธยคปจจบน ไมควรจะปลอยตวเสอมถอยซบเซา

เมอรตวมองเหนความหางเหนและความคบแคบคลาดเคลอนในเรองการทาบญ โดยเฉพาะระดบปญญาภาวนานแลว กควรจะรอฟนกจกรรมเสรมปญญาตามคตเดมนขนมาจดทา ใหไดสาระสาคญ คอการประชมปรกษาทากจกรรมรวมกน และการเสรมเพมพนปญญา ใหความเจรญหรอพฒนาในบญ ปรากฏผลชดเจนออกมาในชวตทเปนจรง

“บญ” กบ “ยญ” หมนเทยบกนไว ความเขาใจจะไดไมถอยหลงลงหลมพราหมณ

เนองจากพระพทธศาสนาเปนคาสอนใหม ท เกดขนทามกลางสภาพเดม หรอภมหลงแหงลทธศาสนาทพระพทธเจาทรงตเตยนหรอคดคาน เพราะฉะนนจงควรทบทวนเทยบความแตกตางไวเสมอๆ ทงเพอความเขาใจในหลกพระพทธศาสนาใหชดเจน และเพอไมใหถอยกลบไปตกหลมของลทธศาสนาเกา จงขอยอนกลบไปทบทวนความแตกตางนนอกครงหนง

เมอพระพทธเจาเขาประดษฐานพระพทธศาสนาในเมองราชคฤห นครหลวงของแควนมคธ กทรงเรมลมเลกการบชายญทนท ชฎล ๑๐๐๐ มอรเวลกสสปเปนตน ผเปนหลกใจของชาวเมองราชคฤห ไดละเลกทงความนยมอทธฤทธปาฏหารย และการบชาไฟ มาขอบรรพชาอปสมบทตามเสดจพระพทธเจา

ณ มหาสมาคม มพระเจาพมพสารมคธราชเปนประธาน ท

กรณธรรมกาย๓๔๔

รอสดบธรรมกถาของพระพทธเจา ในเมองราชคฤห เมอพระพทธเจาตรสถามวา

“ดกรทานผเปนชาวถนอรเวลา เปนอาจารยสอนเหลาชฎลทงหลาย ผผายผอมเพราะการบาเพญพรต ทานมองเหนเหตผลอะไร จงไดละทงไฟ (บชายญ) เสย?”พระอรเวลกสสปะ อดตหวหนานกบวชชฎลผบชาไฟ ได

ประกาศสารภาพตอพระพกตรของพระพทธเจาวา“การบชายญทงหลาย ยอมหมายใจใฝปรารถนาซง

ประดากาม ทงรป เสยง รส และอสตร ขาพระองคทราบแลววา สงทปรารถนาอยางนเปนมลทนในชวต จงมไดตดใจในการเซนสรวงบชา” (วนย.๔/๕๗/๖๖)

คาสอนคดคานและแนะนาใหเลกบชายญ มในพระไตรปฎกอกมากมาย ขอยกมาอกแหงหนง เปนคาตรสของพระเจาเนมราชโพธสตววา

“ราชา กษตรย และพราหมณทงหลายจานวนมากมาย บชายญกนแลวตางๆ หลากหลาย กไมลวงพนภาวะทตองจากโลกนไป๑...ขาพเจาจะนอมไหวอยางไมจากดเวลา ตอบคคลผประพฤตตรงตามธรรม ไมวาจะมชาตตระกลหรอไม เพราะวามวลมนษยมกรรมเปนเผาพนธ คนทกวรรณะเมอไมตงอยในธรรม ยอมควาลงสนรก คนทกวรรณะประพฤตธรรมอนอดมแลว กยอมบรสทธ (เหมอนกน)”

(ข.ชา. ๒๘/๕๒๗/๑๙๙; ๕๓๐/๒๐๐)

๑ “เปตตต” อรรถกถาวา หมายถง การวายวนอยในกามภพ

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๓๔๕

คนทงหลายทวไป ปรารถนากามสข ทรพย อานาจ ความยงใหญ และการเกดในสวรรค พราหมณสนองความปรารถนาของคนเหลานน โดยใหบชายญ คนทมหรอไดกามสมบต มทรพย อานาจ และความยงใหญอยแลว กยงปรารถนาสงเหลานนยงๆ ขนไปอก พราหมณกสนองดวยการใหประกอบพธบชายญทใหญโตโอฬารยงขนๆ ดงเชน อศวเมธ อยางทเคยกลาวถงแลว ตลอดจน สรรพเมธ (ฆาครบทกอยางบชายญ รวมทงมนษย)

กลาวโดยยอ เมอพระพทธศาสนาแผขยายออกไป คาสอนใหมของพระพทธเจา ไดทาใหเกดการเปลยนแปลงในระบบความคดและวถชวตของประชาชน ตางออกไปจากความเชอเกาในศาสนาพราหมณ โดยแยกเปน ๒ สวน

๑. ในแงจดหมาย ยอมรบความตองการของมนษย แตใหขดเกลาประณตขนไปจนเปลยนใหมได โดยอาจแยกเปน ๒ ระดบ

๑) ยงปรารถนากามสข ทรพย ยศ สวรรค เปนผลตอบแทน แตใหใสใจประโยชนสขของชวตและชมชนในปจจบนไปพรอมกนดวย (=กรณทวไป)

๒) ละผลตอบแทนทสนองความเหนแกตนโดยสนเชง มงนพพาน เพอวมตต วสทธ สนต และอสรภาพทแทจรง๑

๑ ตอมายคหลงพทธกาล พราหมณปรบปรงหลกการของตนอยางทกลายเปนฮนด และหนไปเนนทคาสอนพรอมทงขอปฏบตแบบสละโลกดวย กลายเปนแนวโนมใหม ดงทไดเพม “สนยาส” (นกบวชเรรอน ทสละทกอยางเพอมงตอโมกษะ) เขาเปนอาศรมสดทายในหลก อาศรม ๔ [แตกอนโนน เขาใจกนวา พราหมณมหลกอาศรม ๔ มากอนพทธกาล แตปจจบนน เปนทรและยอมรบกนแลววา พราหมณยคฮนดไดเพม “สนยาส” ขนมาภายหลง ดวยอทธพลของพระพทธศาสนา ดงทแมแตสวามวเวกานนทะ นกบวชฮนดคนสาคญแหงยคปจจบน กไดยอมรบ ด Lalmani Joshi, Studies in the Buddhistic Culture of India (Delhi: Motilal Banarsidass, 1987), pp.340, 348, 367]

กรณธรรมกาย๓๔๖

ซงทาใหพรอมทจะบาเพญกจ เพอประโยชนสขของพหชน และคนทงโลก (เชนเรองชฎลทกลาวแลว)

๒. ในแงวธการ เนนการไมเบยดเบยนผอน และพฒนาชวตของตนเอง เรมแตใหเลกการบชายญโดยสนเชง (ถาใครยงเคยชนตดในการบชายญ กใหเปลยนวธบชายญ จากการทาลายชวตสงเวยเทพเจา มาเปนการบาเพญทานบารงเลยงชวตของคนและสตวทวไป)๑ โดยใหเปลยนจาก ยญกรรม มาเปนบญกรรมและกอาจจะแยกได ๒ ระดบ เชนกน

๑) การทาบญ/บญกรยา/บญกรรมทวๆ ไป คอ ทาน ศล ภาวนา ซง เปนการพฒนาคณภาพชวตของผ ทยงปรารถนากามและภพ (เรยกรวมๆ วา โอปธกบญ)

๒) การฝกศกษาพฒนาตน ดวยศล สมาธ ปญญา ในระบบไตรสกขาทสมบรณ เพอดาเนนอรยมรรคอยางบรสทธ สละกามและภพสนเชง (ยอมใหเรยกเปนบญวา นรปธบญหรออนปธกบญ หรอโลกตตรบญ)

บางทพราหมณกใชคาวา บญ แตความหมายตางกน อาจพดงายๆ วา พราหมณวา บชายญแลวจะไดบญ แตพทธวา ตองทาบญ จงจะไดบญ (ถาบชายญ กกลายเปนบาป) บญของพราหมณเปนอานาจวเศษทเกดจากการทาใหเทพเจาโปรดปราน แตบญของพทธเปนคณสมบตพเศษของชวตทเกดจากการทาเหตปจจยซงเปนอานาจในตวของธรรมชาต

๑ ตวอยางเชน กฏทนตสตร, ท.ส.๙/๑๙๙-๒๓๘/๑๖๒-๑๙๑; มาฆสตร, ข.ส.๒๕/๓๖๑/๔๒๐

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๓๔๗

ถาพระไมสอนหลกการทาบญใหตรงไวไมชาคนไทยคงหนไปบชายญ

อาจสรปขอแตกตางระหวาง ยญกรรมของพราหมณ กบบญกรรมของพระพทธศาสนาอกแบบหนง ดงตอไปน (การทเขยนไวน มใชเพยงเพอใหเหนความแตกตางระหวางการทาบญ กบการบชายญทมการฆาสตว หรอฆาคนบชาเทพเจาเทานน แตพงมองยญกรรมในความหมายทกวาง คอการกระทาทมลกษณะเปนการออนวอนขอผลจากอานาจดลบนดาลโดยทวไป)

๑. ในแงจดหมาย• พราหมณสนบสนนใหปรารถนากาม ทรพย อานาจ ความยงใหญ ทเปนผลตอบแทนสวนตวอยางเตมท แมตองเบยดเบยนชวตของผอน๑

• พทธศาสนายอมใหปรารถนากามเปนตนนน แตไมใหเบยดเบยนผอน โดยเฉพาะใหคานงถงประโยชนสขแหงชวตของตนและของชมชนไปดวยพรอมกน (หลกไมเบยดเบยนตน – ไมเบยดเบยนผอน, หลกอตตตถะ/ประโยชนตน – ปรตถะ/ประโยชนผอน คกนไป)

๒. ในแงหลกการ• พราหมณถอวา ทกสงอยภายใตอานาจของเทพเจาทจะจดสรรบนดาล ไมวาชวตหรอสงคมกตองขนตอ

๑ ทวาน มใชหมายความวา พราหมณจะมแตความชวราย ไมมคาสอนใหทาความด ศาสนาพราหมณกมคาสอนใหทาความด แตจากดอยในหมชนรวมวรรณะ หรอมงความดงามสาหรบสงคมของพวกตน โดยเฉพาะมการปฏบตทโหดรายทารณตอคนวรรณะตาเปนอยางมาก

กรณธรรมกาย๓๔๘

เทวประสงค ความโปรดปรานของเทพเจาเปนตวกาหนด มนษยจงตองเซนสรวงบชายญ เพอเอาอกเอาใจเทพเจาใหบนดาลผลทปรารถนา

• พทธศาสนาสอนวา สงทงหลายเปนไปตามธรรมดาคอกฎธรรมชาตแหงเหตปจจย ชวตของบคคลจะทรามหรอประเสรฐ (ม.อ.๑๔/๕๘๑/๓๗๖) โลกคอสงคมมนษยจะเปนไปอยางไร (ม.ม.๑๓/๗๐๗/๖๔๘) กอยทมนษยสรางสรรคปรงแตง ดวยกรรม คอเจตจานงทแสดงออกเปนการกระทาตางๆ เจตจานงของมนษยพรอมดวยกฎธรรมชาตเปนตวกาหนด มนษยจงตองทาความดเพอสรางสรรคชวตและสงคมทด

๓. ในแงวธการ• พราหมณสอนวา ผลทปรารถนาจะสาเรจดวยการบชายญ หรอยญกรรม คอ เซนสรวงออนวอนตอเทพเจา ซงแยกประเภทเปนยญพธตางๆ มากมาย

• พทธศาสนาสอนวา ผลทปรารถนาจะสาเรจดวยการทาบญ หรอบญกรรม คอ การกระทาความด ทแยกประเภทเปน ทาน ศล ภาวนา

๔. ในแงลกษณะทปรากฏ• ยญกรรมของพราหมณนน เปนพธกรรม เพอตดตอสอสารกบเทพเจา โดยตองอาศยพราหมณ เปนผประกอบพธ มงทความพอใจโปรดปรานของเทพเจา ฉะนน โดยทวไป จงตองพยายามทาใหใหญโตโออา

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๓๔๙

มการตระเตรยมมาก ใชเงนทองมหาศาล (มหารมภะ)๑• การทาบญตามหลกพระพทธศาสนา เปนการกระทาตามหลกเหตปจจยในกฎธรรมชาต คอหลกกรรม มงทาชวตใหมคณสมบตตางๆ เพมขน เชน เรองของการฝกศกษาพฒนาตน ดวยการทาความดให เกดประโยชนสขแกชวตและชมชน เปนเรองของกจกรรมในชวตจรง ความสาคญอยทเจตนาและคณสมบตของการกระทานนเอง เชนความยงใหญของจตใจทเสยสละ จงไมตองเตรยมการมากมายใหใหญโตโอฬาร (นรารมภะ)๒

๑ คาประกอบพธทมอบใหแกพราหมณ เรยกวา “ทกษณา” (บาล = ทกขณา) พระพทธเจาทรงสอนใหเปลยนมาเปนคาเรยกทานทถวายแกพระภกษสงฆ ดวยศรทธา เชอกรรม “ภกษสงฆเปนทกขไณย (ผควรแกทกขณา) เพราะชกนาชาวบานในกลยาณธรรมทงหลาย”(ท.อ. ๓/๒๙๑) ไมใชเพราะมาประกอบพธให

๒ ในพระพทธศาสนา พธกรรมมบางเพยงเปนสวนประกอบเพอเปนเครองนดหมาย สรางความพรกพรอม ชวยสอสาระ และใหมแบบแผนทางวฒนธรรมเปนเครองฝกวนย แตตอมามแนวโนมทจะเนนหรอนยมพธกรรมมากขน จนพธกรรมตามแบบพราหมณกเฟองขนมา ฉะนน จะตองไมประมาท ตองระวงไมใหกลายเปนวา มแตเครองปรงแตงรส หาเนอหรอสาระไมได

ยกตวอยางเชน ในเรองทาน พระพทธเจาทรงเนนสปปรสทาน (การใหอยางสตบรษ) ใหใหของสะอาด ประณต สมควร ดวยศรทธา โดยเคารพ ถกเวลา ดวยพจารณา โดยมจตผองใส เปนตน ไมกลาวถงพธกรรม (ด ม.อ.๑๔/๑๕๑/๑๑๔; อง.ป จก.๒๒/๑๔๗-๘/๑๙๒; อง.อฏก.๒๓/๑๒๗/๒๔๘; อง.นวก.๒๓/๒๔๘๘/๔๐๕)

กรณธรรมกาย๓๕๐

กวดใหกลบเปนนาบญ กจะมทนสรางชมชนทด

ขอทตองยาไวเปนพเศษ กคอ หลกความสมพนธอยางเกอกลกน และความเจรญงอกงามไปดวยกน ระหวางบคคลกบชมชน หรอระหวางชวตกบสงคม

ดวยทาน และศล ซงรวมทงสมมาอาชวะและไวยาวจจ หรอพยาวจจ บคคลกจะชวยกนสรางสรรคชมชนใหอยด มความเจรญงอกงามมนคง และเปนสภาพแวดลอมทเออตอความเจรญงอกงามและประโยชนสขของทกคน

ดวยภาวนาทงดานจตและดานปญญา แตละคนกจะทาชวตของตนใหดงาม มความสขความเจรญ เปนชวตทประณตประเสรฐ เขาถงประโยชนสขทสงยงขนไป๑ พรอมทงเปนผพรอมทจะทาประโยชนใหแกเพอนรวมชมชน และเปนผนาชมชนไดอยางด

ทกคนรบผดชอบตอชวตของตน และทกคนอยในชมชน ทกคนเมอเปนพทธศาสนกชน กควรปฏบตตามคาสอนของพระพทธเจา อยางนอยกใหชวตและชมชนของตนเปนเครองพสจนความเปนชาวพทธ ดวยการทาบญตามหลกบญกรยาวตถ ๓ ประการน

ถาชาวพทธทาชวตและชมชนของตนใหเปนผลพสจนของการทาบญไมได จะเรยกสงคมไทยวาเปนสงคมพทธไดอยางไร

โดยเฉพาะองคประกอบอยางหนงทสาคญของชมชน ทรกน ๑ หมายถง อตถะ ๓ คอ ประโยชนทตาเหน (ทฏฐธมมกตถะ) ประโยชนเลยตาเหน

(สมปรายกตถะ) และประโยชนสงสด (ปรมตถะ) พรอมทงอตถะอก ๓ คอ ประโยชนตน(อตตตถะ) ประโยชนผอน (ปรตถะ) และประโยชนรวมกนทงสองฝาย (อภยตถะ)

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๓๕๑

สบมาวา เปนศนยกลางของชมชนไทย กคอ วด จะตองหนมา ทบทวนและเสรมยาจตสานกกนใหจรงจงหนกแนนวา วดเปนศนยกลางของชมชนไทยขนมา และจะคงเปนศนยกลางของชมชนไทยอยตอไป กเพราะเปนนาบญของชมชน

พระสงฆกบชาวบาน หรอวดกบชมชน จะตองหมนทบทวนตรวจสอบความสมพนธตอกนใหถกตองตามพทธโอวาท ทงหลกอามสทาน-ธรรมทาน และขอปฏบตในทศ ๖

ขณะทชาวบานอปถมภบารงพระสงฆดวยปจจย ๔ โดยตงจตกศล มงหมายใจจะทาวดใหดใหเปนแหลงแหงบญ และเปดประต ทงประตบานและประตใจ ทจะรบพระธรรมคาสอน พระสงฆกตงจต“อนเคราะหดวยนาใจอนงาม” คดหวงใหชมชนหรอหมบานอยกนดมความสข ปราศจากการเบยดเบยน และใสใจใหความรแนะนาสงสอนพอบานแมเรอนและลกหลานของเขา ใหเจรญงอกงามในบญทจะทาชวตใหด มความสมพนธอนเกอกล แตไมเลยเถดไปจนกลายเปนคลกคล

พระภกษสามเณรในวดของชมชน จะตองอทศตนใหแกการฝกศกษาพฒนาตนในไตรสกขา พรอมกบมความสามารถและเอาใจใสทจะชกจงแนะนาชาวบานใหเจรญพฒนาในบญกรยาทง ๓ อยางสมบรณตามความหมาย ใหชาวบานมศล ๕ เวนอบายมข ขยนหมนเพยรประกอบการงานอาชพ ชวยเหลอเกอกลกน รวมกนทาทองถนใหนาอยเปนรมณย สรางสรรคชวตและชมชนของตนดวยความรวมแรงรวมใจ ใหชมชนรนรมยสามคค และใหชวตดงามมความสข

กรณธรรมกาย๓๕๒

ถาพระสงฆปฏบตไดอยางน กจะทาใหวดเปนศนยกลางของชมชน โดยเปนนาบญอยางด ซงเปนแหลงทบญจะเจรญงอกงาม แผขยายประโยชนสขแกชมชนและประชาชนไดสมจรง

ถาเราชวยกนทาใหพระสงฆและวดเปนศนยนาบญของชมชนอยางนได สงคมไทยกจะชอวารจกใชทรพยากรทมอยใหเปนประโยชน พระพทธศาสนากจะชอวาอานวยประโยชนสขแกพหชนสมความมงหมาย วดกจะยงคงเปนศนยกลางของชมชนอยตอไป และอยางนจงจะเปนความเจรญมนคงทแทของพระพทธศาสนา

พระพทธศาสนาจะเปนศาสนาประจาชาต เมอวดเปนนาบญทแทของชมชน ความยงใหญของพระพทธศาสนาอยทบญซงเกดมคณคาสงผลเปนความสขความเจรญงอกงามแกชวตและชมชนหนวยเลกๆ นอยๆ ทแผกระจายทวแผนดนไทย หาใชอยทความใหญโตโออาของวตถหรอรปแบบใดๆ ไม

ถาคนไทยไมสามารถฟนฟชวตและชมชนขนในบญอยางทกลาวขางตน ถงจะจดตงวตถและรปแบบอะไรทยงใหญตระการตาขนมาเทาใด กจะไมอาจรกษาพระพทธศาสนาและดารงสงคมไทยใหยนยงอยได

เมตตาภาวนา – อหงสาบญ เพอสรางสรรคโลก

มนษยกเปนพรหมสรางสรรคโลกไดไมตองรอใหพระพรหมมาเสกสรรบนดาล

ในบรรดาบญทงหลายทงปวง มบญอยอยางหนงทพระพทธศาสนาถอเปนบญทสงมาก และเนนเปนพเศษ คอ เมตตา

วงการศาสนาและการเมองระหวางประเทศ ถอกนและยกยองวา หลกอหงสา ทฝรงแปลกนวา nonviolence มาจากคาสอนในพระพทธศาสนาและศาสนาเชน

หลกอหงสานปรากฏเดนขนมา เมอมหาตมคานธนามาใชในการดาเนนงานเพอกอสรภาพของอนเดย และเปนหลกการทวงการเมองและขบวนการเคลอนไหวทางสงคมยงนามาใชเปนอดมการณกนอยเรอยมา เชน ขบวนการเรยกรองสทธพลเมอง ของมารตน ลเธอร คง ในสหรฐฯ และการเรยกรองสนตภาพของทะไล ลามะ ประมขแหงชนชาวทเบต ทจารกไปทวโลก โดยเฉพาะในประเทศตะวนตก

คาฝรงอกคาหนงทอยในประเภทเดยวกน คอ pacifism ซงแปลไดวา “สนตนยม” ตาราใหญของฝรงชดหนงถงกบเขยนวา

กรณธรรมกาย๓๕๔

“ขบวนการสนตนยมทแทแรกสดมาจากพทธศาสนา”๑อยางไรกตาม ในพระพทธศาสนาเอง แมวาอหงสาจะเปน

คณธรรมอยางหนง แตยงไมใชตวหลกแทๆ อหงสายงเปนคาเชงปฏเสธ แปลวาไมเบยดเบยน ทานใชเปนคาบรรยายอาการแสดงออกดานหนงของ “เมตตา” (ตามหลกถอวา อหงสาตรงกบกรณา)

เมตตาจงจะมความหมายเชงบวกเตมท คอความรก ความปรารถนาด อยากใหผอนประสบประโยชนสข หรออยากทาประโยชนสขแกเขา

อหงสา มกมาในคาถา ดงเชนในคาถาธรรมบททวาอหสา สพพปาณน๒ อรโยต ปวจจต (ข.ธ.๒๕/๒๙/๕๐)

แปลวา: “คนจะเรยกวาเปนอรยะ (อารยชน) กเพราะไมเบยดเบยนปวงสตว”

สวน เมตตา จะกาวตอไปอก เชนในคาบรรยายวาสพพสตตหเต รโต (ข.อป.๓๒/๓๒๖/๓๙๙)

แปลวา: เปนผยนดใน(การบาเพญ)ประโยชนแกสรรพสตว”พระพทธเจาทรงแสดงความสาคญของการเจรญเมตตาจต

ถงกบตรสวา การเจรญเมตตาจต แมเพยงชวเวลาสดกลนของหอม ครงหนง มผลมากกวามหาทานทกอยาง มากกวาการถงไตรสรณะ มากกวาการสมาทานรกษาศล (เวลามสตร, อง.นวก.๒๓/๒๒๔/๔๐๕)๓

๑ Encyclopaedia Britannica (1988), IX, 49.๒ บาทคาถาทอนนมาบอยในพระไตรปฎก (บางทกเปน อหสา สพพปาณาน) เชน ข.ว.๒๖/๖๓/๑๐๖; ข.ชา.๒๘/๗๘๘/๒๗๕; ข.อป.๓๒/๓๒๖/๓๙๙.

๓ ด อง.เอก.๒๐/๕๔-๕๖/๑๒ ดวย

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๓๕๕

อกแหงหนงตรสวา“บญกรยาวตถ อยางหนงอยางใดกตาม ทเปนโอปธก

(ทยงกอชาตภพ/ทยงมงผลเพอชวต/ทยงเจอกเลส) ทงหมดทงปวงนน มคาไมถงเสยวท ๑๖ (= ๑/๑๖) ของเมตตาทเปนเจโตวมตต . . . เมตตาเจโตวมตตนนแล สวางไสวไพโรจนขมบญกรยาวตถเหลานน เหมอนในสรทสมยเดอนสดทายแหงฤดฝน ทองฟาแจมใส ไรเมฆหมอก ดวงอาทตยลอยขนสนภา ทอแสงเจดจา กาจดความมดในอากาศ สวางไสวไพโรจน ฉะนน” (ข.อต.๒๕/๒๐๕/๒๔๖)

ทาไมพระพทธเจาจงทรงถอวาการเจรญเมตตาจตมความสาคญถงอยางนน เหตผลมหลายอยาง แตขอสาคญกคอ เมตตาเปนคณธรรมทเปดจตใหกวางขวาง พนความเหนแกตว และขยายความรสกทดงามออกไปทวทงโลก แผออกไปถงสรรพสตว เมอจตพนจากความยดตดในตวตนและสงทจะเอาเปนของตน กพรอมทจะรองรบและเปดโอกาสใหคณธรรมอนๆ เจรญงอกงามขนได คอพรอมทจะปฏบตคณธรรมขออนๆ ไดอยางจรงใจและเตมท

เมตตาเปนองคธรรมในภาวนาดานจต และเปนคณธรรมสงสดดานจต ถาใชคาฝรงใหคนปจจบนบางกลมเขาใจงาย กเรยกวา เปน emotion ฝายดทสงสด

บญขนทาน ศล และภาวนาดานจต ทงหมดยงเปนบญระดบโอปธก เมตตาภาวนาเปนบญสงสดในบรรดาโอปธกบญเหลานน ถาเลยจากนไปกเปนภาวนาดานปญญา

คณสมบตสาคญทสดของปญญา กคอ เปนตวปลดปลอย

กรณธรรมกาย๓๕๖

จตใหเปนอสระ เมตตาทเปนคณสมบตสงสดดานจตน แมจะไมถงกบปลดปลอยจตใหเปนอสระไดแทจรง แตกมคณคาใกลเคยงเขาไป คอเปดขยายจตใหกวางขวาง พนความยดตดในตวตนอยางทไดกลาวแลว

ในทน จะไมพดเรองเมตตาภาวนานใหยดยาว ขอสรปคาอธบายเหตผลของอรรถกถา๑ มาใหด พอเปนแนวความเขาใจ

เมตตาทวาน ตองถงขนเปนเจโตวมตต คอปลดปลอยจตใหเปนอสระ บรสทธปลอดพนจากสงรบกวน เชน ราคะ ความโลภ ความเหนแกตว เปนตน ทเปนนวรณ โดยมสมาธ ททาใหจตใสสงบมกาลงอยตวสนท ปรารถนาด มใจใฝปรารถนาประโยชนสขแกมวลมนษย ตลอดจนสตวทงปวง ไมมประมาณ ไมจาเพาะ ไมจากดแบงแยก ไมมกลมพวก กวางขวาง ไรพรมแดน

เมตตาทแทถงขนน ทาจตใจใหบรสทธและกวางขวาง ไมตดอยกบตวตนแลว กแผความรกความปรารถนาดไปทว

๑. เปนฐานใหแกพรหมวหารขออนทงหมด เปดทางใหบาเพญกรณา มทตา อเบกขา ไดงาย กลาวคอ

เพราะเมตตาอยากใหคนทงหลายเปนสข เมอเหนใครทกข กจงทนนงเฉยอยไมได ตองขวนขวายชวยเหลอ เรยกวากรณา

เพราะเมตตาอยากใหเขาเปนสข เมอเหนเขาสขหรอดงาม กจงอยากใหเขาอยดมสขยงยนนานและเจรญงอกงามในความดและประโยชนสขนนยงขนไป เรยกวา มทตา

และเพราะเมตตานนเปนเจโตวมตต พนความยดตดในตน ๑ ผตองการคาอธบายละเอยด พงด อต.อ.๑๐๒

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๓๕๗

หรอสงทเนองดวยตน และกวางขวางไรพรมแดน จงเปนความปรารถนาประโยชนสขทเปนไปแกทกคนอยางเสมอหนา ไมตกเปนฝกฝายหรอเอนเอยง เรยกวา อเบกขา

๒. ทาใหบาเพญกลยาณธรรม คอคณงามความดทกอยางไดเตมทสมบรณ อยางจรงใจ และจรงจง โดยไมหวงผลตอบแทน แมกระทงการบาเพญบารมของพระโพธสตว กอาศยเมตตานเอง เปนแรงขบ เชน เพราะใจมงทจะจดสรรประโยชนสขแกมวลมนษยสตวทวทงโลก กจงบาเพญทานบารมเสยสละใหเขาไดทกอยาง และใหแกทกคนโดยไมแบงแยก จงบาเพญวรยบารม โดยเพยรพยายามทาใหมวลมนษยเจรญงอกงามในประโยชนสขยงขนไป จงบาเพญขนตบารม สามารถอดทนแมตอการกระทาผดคดรายของคนทเขาไมเขาใจเจตนา ยงคงปรารถนาดตอเขาตอไป และจงบาเพญปญญาบารม เพอไมใหเกดความหลงผดเขาใจพลาด จะไดตระหนกชดวา อะไรเปนประโยชน อะไรไมเปนประโยชน สงททานนจะเปนไปเพอประโยขนสขแกเขาแทจรงหรอไม ดงนเปนตน

ขอจบเรองเมตตา บญเพอสรางสรรคโลก ไวเพยงเทานกอน พรอมดวยสาระของเรอ งนสน ๆ วา หลกเมตตาภาวนานพระพทธเจาทรงสอนไวเพอใหมนษยทกคนเปนพรหม คอเปนผสรางสรรคอภบาลโลก ชวยกนบารงรกษาโลกนใหมสนตสข ดวยเรยวแรงความเพยรพยายามของมนษยเอง โดยไมตองรอเทพเจาหรออานาจวเศษใดๆ มาบนดาลให

บารมบญ เพอสรางสรรคโลกแหงอสรภาพ

เอกสารของวดพระธรรมกาย ฉบบหนง๑ มขอความตอนหนงในหนา ๙ วา

“. . . จงเปนวาระโอกาสทสาคญยงอกวาระหนงทเราจะไดบชาธรรมทาน นอกจากการปฏบตบชา คอการปฏบตธรรมแลว กดวยการสรางองคพระธรรมกายประจาตวภายนอกมหาธรรมกายเจดย ใหครบภายในวนท ๑๐ ตลาคมน เพอบชาธรรมทาน ซงอนทจรงกเปนบญของเราอกนนแหละ และกเพอประโยชนแกมวลมนษยชาต เราชวยกนสรางและเชญชวน ผมบญอนๆ มาสรางกนคนละไมกองค องคพระธรรมกายภายนอกมหาธรรมกายเจดยกเตมแลว เพราะมจานวนจากด

ถงแมวาเราจะอยในภาวะเศรษฐกจเชนนกตาม แตลกๆ ทกคนกอยาไดหวนไหว อยาไดวตกกงวล ใหทมเทชวตจตใจ เอาบญเปนทตง เพราะเรารวาเราเกดมาสรางบารม สงใดทเปนบญเปนบารม ททาดวยความยากลาบาก สงนนจะนามาซงความปลมปตและภมใจทกๆ ครงทนกถง”

และอกตอนหนง ในหนา ๓๓ วา ๑ หนงสอ รวมเรองเลอกสรร สดยอดปาฏหารย ของหลวงพอวดปากนา ภาษเจรญ และอานภาพพระมหาสรราชธาต อานภาพพระธรรมกายประจาตว, พ.ศ. ๒๕๔๑ (ตวอกษรเอน ผยกมาอางกาหนดไวเพอเปนจดสงเกต)

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๓๕๙

“. . . มาปฏบตธรรม ทาบญมาตลอด ไดมหาสรราชธาต คอทราบจากหลวงพอวา ขอบารมมหาสรราชธาตรกษาโรคภยใหหายได โดยวธการนาพระไปจมในนาทานามนต สวดสรรเสรญพระมหาสรราชธาต ฟงเขาวาเอาพระมหาสรราชธาตแกวงนา ของเราเลยทามากกวานน . . .”คาวา “บารม” (รวมทงคาวา “บญ”) ทใชในความหมาย

ทานองน ปรากฏบอยครงในเอกสารของวดพระธรรมกาย ผอานจะมองเหนวาคาน แหงแรก ถกใชในความหมายทเกยวกบการบรจาคทรพยสรางพระ สวนแหงทสอง ใชในความหมายทานองเปนอานาจวเศษทจะบนดาลผลทปรารถนาใหแกผขอ

ความหมายทเขาใจกนอยางน มปมปญหาทควรพจารณาใหชดเจน อยางนอยผทเรยกตนวาเปนชาวพทธ เมอจะทาหรอปฏบตอะไร กควรศกษา ใหรเขาใจสงนนเรองนนใหเพยงพอ โดยเฉพาะดงทกลาวแลวขางตนวา การทาบญอนใดกตาม ควรตองมทฏ ชกรรม หรอ สมมาทศนะ คอความเหนความเขาใจทตรงถกตอง ประกอบทกครง ไมทาดวยความหลง ไมร สบสน คลมเครอ หรอเขาใจผด จงจะมผลมาก

การทยกขอความในเอกสารของวดพระธรรมกาย มาแสดงเปนตวอยางน มใชหมายความวา ทางวดพระธรรมกายไดเรมนาเอาคานมาใชในความหมายทจะทาใหคนเขาใจผด แตคาวา บารม กตาม บญ กตาม ทใชกนอยในสงคมไทยปจจบนไดมความหมายผดพลาดคลาดเคลอนไขวเขว อยางนอยกคลมเครออยแลว เมอเขาใจผดพลาดหรอคลมเครอ การปฏบตกยอมผดพลาดไป

กรณธรรมกาย๓๖๐

ตาม แตความเขาใจและการใชทผดพลาดเหลานน โดยทวไปสวนใหญอยในสานวนพด หรอใชกนอยางผานๆ ผวเผน

วดพระธรรมกายเปนสานกใหญโต มงานการกวางขวางเกยวของกบประชาชนจานวนมากมาย เมอความหมายทใชกนนนไมถกตอง ถาทางสานกยกเอามาใชเปนคาชทสาคญอยางจรงๆ จงๆ กจะกลายเปนความเขาใจผด และใชผด ทฝงแนนและแพรไปไกล จนยากจะแกไข จงสมควรทจะตองสรางเสรมความรความเขาใจกนไว ถามองในแงด กจะเปนการชวยกนทาใหปญหาวดพระธรรมกายทเกดขนน กลายเปนโอกาสเสรมสรางปญญา พฒนาความเปนชาวพทธ และสรางสรรคประโยชนสขแกประชาชน

ความเขาใจพนฐาน ในการจะบาเพญบารม

“บญ” นนไดบรรยายแลว สวน “บารม” ทใชกนอยเวลาน คนเขาใจความหมายผดพลาดมาก ทงในแงหลกการ ความมงหมาย วธการหรอการปฏบต ตลอดจนแรงจงใจ ยกตวอยาง ทาน กไมรวา ใหอะไร แกใคร เพออะไร ดวยแรงจงใจอยางใด จงจะเปนทานบารม

ถอยคา ความหมาย และหลกการในเรองน มาจากไหน เรากกลบไปดแหลงเดมนนวา ของจรง กอนทจะเพยนไป เปนอยางไร

คาวา “บารม” นน โดยตวศพทเองแปลวา ความจบถวน ภาวะทยอดยง สดยอด เตมเปยม หมายถง คณความดทบาเพญอยางยอดยงของพระโพธสตว ไมวาจะเปนมหาโพธสตว (ทานผมง

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๓๖๑

ตอการตรสรเปนพระสมมาสมพทธเจา) ปจเจกโพธสตว (ทานผมงตอการตรสรเปนพระปจเจกพทธเจา) หรอสาวกโพธสตว (ทานผมงตอการตรสรเปนพระอรหนตสาวก) กตาม แตโดยทวไปจะหมายถงมหาโพธสตว คอทานผมงตอการตรสรเปนพระสมมาสมพทธเจา

คณความดทบาเพญตามความหมายนม ๑๐ อยาง เรยกวา ทศบารม คอ ทาน ศล เนกขมมะ (การออกบวช, ปลกตวปลกใจจากกาม) ปญญา วรยะ ขนต สจจะ อธษฐาน (ความตงใจมงมน ความเดดเดยวแนวแนตอจดหมาย) เมตตา และอเบกขา (ความวางตววางใจสมาเสมอ เทยงตรง ไมหวนไหวหรอเอนเอยง)

การบาเพญบารม เปนการปฏบตทจะตองกาวหนาสงขนไปๆ ในการทาความดเหลานน ไมเฉพาะใหครบทง ๑๐ ขอเทานน แตแมในแตละขอกจะตองปฏบตอยางยวดยงจนถงจดทสมบรณ

การบาเพญบารมทง ๑๐ ขอนน มลกษณะรวมกนทเปนแกนกลาง คอ

๑. การเสยสละ หรอสละตนเองไดทกอยาง เพอทาความดนนใหสาเรจ พรอมกบททาความดนนๆ เพอประโยชนสขของผอน อยางชนดมจตใจกวางขวาง มงเพอความสขของทงโลกหรอสรรพสตว โดยไมหวงผลตอบแทน

๒. การเสยสละทาความดเพอความสขของผอนทกาวหนายงๆ ขนไปนน เปนการฝกหรอสรางความชาชองจดเจน ใหตนเองมคณความด คอบารมเหลานนแกกลา จนกวาจะเกดปญญาสงสด ทเรยกวาโพธญาณ ตรสรเปนพระพทธเจา ซงจะสามารถชวยใหสรรพสตวบรรลโลกตตรสมบต หลดพนจากกเลสและทกขทงปวง

กรณธรรมกาย๓๖๒

เขาถงวสทธ สนต และอสรภาพทแทจรง สงกวาเมอยงเปนพระโพธสตวทชวยใหผอนบรรลถงเพยงแคโลกยสขหรอโลกยสมบต

จดบรรจบทจะใหทกอยางสมบรณ กคอปญญาตรสรทเรยกวา โพธญาณ (หรอพทธญาณ) อยางททานกลาววา

มหาโพธสตตาน ทานาทปารมห ปรพรหตา ป าปารม อนกกเมนคพภ คณหนต ปรปาก คจฉนต พทธาณ ปรปเรต. (เถร.อ.๑/๑๕)

แปลวา: “ปญญาบารมของมหาโพธสตว อนบารมทงหลายมทานบารมเปนตน บารงเลยงแลว กจะกอตวเจรญแกกลาสกงอม ยงพทธญาณใหบรบรณโดยลาดบ”มองในแงการปฏบต กพดสรปไดวาการบาเพญบารม เปนกระบวนการฝกศกษาพฒนาตน

อยางยงยวด ใหเจรญกาวหนาขนไปในการทาความดทงหลาย• โดยสละตน มใชเพยงไมเหนแกตน แตสละทกอยางทเนองดวยตน ทงทรพยสนเงนทอง แมถงชวตของตนได

• มงทาประโยชนแกทกชวตเสมอหนา เพอใหทงโลกหรอสรรพสตวดงามเปนสข

• ทาความดทงหลายอยางไมมความเหนแกตน ดงวานน จนจดเจนชาชองบรบรณ ใหปญญาเจรญเตมเปยมเปนโพธ ซง- รแจงหยงเหนความจรงของสงทงหลาย อนเปนสภาวะของธรรมชาต ทเปนไปหรอดารงอยตามธรรมดาของมนเชนนนๆ อนมใชเปนตวตนทจะไปหมายมนยดถอใหเปนไปตามปรารถนา แตพงปฏบตดวยปญญา

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๓๖๓

- ดวยความรนน กทาใหความยดตดถอมนในตวตน และกเลสทเปนความเหนแกตนทงปวงมลายหมดไป บรรลความบรสทธหลดพนสวางไสวเบกบานเปนอสระมสนตสขแทจรง

- และดวยปญญาทสมบรณนน ก ร ชดวาอะไรเปนประโยชนแทจรงแกสรรพสตว สามารถปฏบตเพอประโยชนสขแกสรรพสตวไดอยางสมบรณไมผดพลาด นาสตว ทงหลายใหหลดพนจากกเลสและปวงทกข บรรลสนตสขและอสรภาพทแทจรงดวย

ถาพดใหสนเขาอก การบาเพญบารม กคอ กระบวนการพฒนาตน ดวยการสละตนเอง เพอประโยชนสขแกโลก จนกวา ปญญาจะเจรญสมบรณรแจงธรรม เหนความจรงของสงทงหลาย ทเปนแตสภาวธรรมของมนอยางนน ซงจะยดเอาเปนตวตนไมได และหมดความถอมนในตวตนหรอความเหนแกตว เปนอสระอยางแทจรง

บารมทมมากถง ๑๐ อยางนน เมอจดรวมเขาดวยกน กมขอทเปนหลกคลมขออนทงหมด ๒ อยาง คอ

๑. กรณา เหนแกผอน มงจะบาบดทกข นาสขมาใหแกสรรพสตว

๒. ปญญา ฝกตนยงขนไป ดวยใฝรตลอดเวลา ใหมปญญารแจงธรรม มองเหนถกตองวา อะไรเปนประโยชน อะไรไม เปนประโยชนแทจ รง แกสรรพสตว ทตนจะทาประโยชนให

กรณธรรมกาย๓๖๔

ดวยกรณา กจงปฏบตตอคนสตวหรอสรรพชพอยางไดผลดทสด และดวยปญญา กจงปฏบตตอธรรมชาตทงปวงอยางถกตองสมบรณ

ดวยกรณาทมงจะชวยปวงสตว จงทาใหขวนขวายบาเพญความดทเปนบารมขออนๆ และดวยปญญาจงทาใหทงกรณาและบารมอนๆ ทบาเพญนนดาเนนไปถกทางและสาเรจผล

เมอมองในแงของบญ จะเหนวาปญญาเปนบญพเศษทตองบาเพญไปพรอมกบบญอน และเปนจดหมายทจะบมใหแกกลาจนเปนโพธญาณ

ดงนน เมอรวมบญอนไวดวยกน และแยกปญญาออกมาใหเดน การบาเพญบารมกเปนการบมพฒนาปญญ (บญ) กบ ปญญาคกนไป ดงททานใชคาแสดงการบาเพญบารมอยางหนงวาเปน

บญสมภาร (การสงสมบญ) + ญาณสมภาร (การสงสมปญญา) หรอ

ปญญญาณสมภาร (การสะสมบญ และสะสมญาณคอปญญา เชน จรยา.อ.๓๖๗; อ.อ.๑๓๘; อต.อ.๑๓๙; วสทธ.ฏกา ๑/๓๗๖)

ทานผจะบาเพญบารม รเขาใจจดหมาย และสงทตนจะตองทาชดเจนแลว จงเรมตงปณธานมงมนเดดเดยวทจะบาเพญความดตางๆ อยางยงยวด มงไปในการกาจดความเหนแกตว สละตนเอง เพอประโยชนสขของผอน โดยไมหวงผลตอบแทนใดๆ นอกจากจะกาจดกเลสใหหมดไป และใหเกดมปญญาทจะรความจรง ซงจะทาใหหลดพนเปนอสระ และชวยหมมนษยใหขามพนกระแสแหงวฏฏทกข

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๓๖๕

เมอตงใจเรมตนแลว การทาความดทเรยกวาบารมนนๆ กเปนเรองของชวตหรอการดาเนนชวตทงหมด ทจะตองบาเพญดวยแรงความมงมนกาวไปของตนเอง ไมใชเรองทจะทาตามคาชกชวนหรอทาในโอกาสพเศษเปนครงคราว

บารมทกอยางมการบาเพญอยางยวดยงสงขนไปๆ รวม ๓ ขน ซงจะตองทาใหครบ คอ

๑. บารม (บารมระดบสามญ เชน ทานบารม ไดแก ใหทรพยสนเงนทอง สละของนอกกาย)

๒. อปบารม (บารมระดบรองหรอจวนจะสงสด เชน ทาน-อปบารม ไดแกสละอวยวะเพอประโยชนของผอน)

๓. ปรมตถบารม (บารมระดบสงสด เชน ทานปรมตถบารม ไดแกสละชวตของตน เพอประโยชนของผอน)

ใหอยางไรแคไหน จงจะเรยกไดวา “ทานบารม”

การบาเพญบารมทงหลายจะตองทาดวยความเสยสละโดยบรสทธจรงจงเพยงไร จะขอยกขอกาหนดทวๆ ไปในการบาเพญทานบารม มาแสดงเปนตวอยาง

คณสมบตพนฐานอยางแรกทจะตองมในใจ คอ ความใฝใจอยากใหปวงสตวมความสข โดยคดจะบาบดทกขและทาประโยชนแกคนทงโลก อยางเสมอหนากน ไมมความรสกจากดแบงแยก ทาใจใหกวางขวางไรพรมแดน (วมรยาทกตจต)

พรอมทจะใหและสละไดทกเวลา แกทกคนทมความตองการ

กรณธรรมกาย๓๖๖

แมเขาจะไมไดขอ แตเมอรกให และใหโดยเตมใจเมอมผสมควรไดรบ แมการใหจะทาใหตนลาบาก กสละได

อกทงเมอใหแลวกมใจยนด แมจะลาบากกาย แตใจเอบอม ดงเชน เรองอกตตบณฑต อยในปามอาหารนอย อตสาหเกบใบไมมาจดแจงเตรยมจะรบประทาน แตเมอเหนยาจกมา กสละใหไป โดยตนเองยอมอด และกอมใจดใจทไดใหอาหารชวยเขา (ข.อป.๓๓/๒๐๙/๕๕๑;

ชา.อ.๖/๑๙๘)

ใหโดยไมหวงการตอบแทนจากเขา (น ปจจปการสนนสสโต)ใหโดยไมมงหวงลาภสกการะ ชอเสยง ชาตภพ เชนการไป

เกดในสวรรค หรอผลใดๆ (น ผลปาฏกงข)ใหโดยมใจผองใสยนด ใจมงชวยเหลอ ตงใจใหโดยเคารพ

ไมแสดงอาการอยางทงขวาง หรอหนาตาบดบงหนานวควขมวด (ปสนนจตโต เปนตน)

ใหดวยความรเขาใจ ไมใชใหดวยตนตามกน หรอตามเสยงโฆษณาหามงคลผลดลบนดาล (น โกตหลมงคลโก)

ทานทใหม ๓ อยาง คอ๑. อามสทาน ใหปจจย ๔ วตถเครองเลยงชพ อปกรณอานวยสข ตลอดจนบรจาคอวยวะเลอดเนอ และสละชวต

๒. อภยทาน ใหความไมมภย โดยชวยขจดภยอนตราย ชวยคมครองปองกนเปนทพงในคราวมภยอนตราย

๓. ธรรมทาน ใหธรรม ใหคาชแจงแนะนาสงสอน ใหวชาความร ทจะเกดปญญา เพอใหเขาไดประโยชนปจจบน (ทฏฐธมมกตถะ) กตาม ประโยชนเบองหนา (สมปรา-

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๓๖๗

ยกตถะ) กตาม ประโยชนสงสด (ปรมตถะ) กตามไมใหสงทจะทารายหรอกอความเดอดรอนแกผอน เชน ศสตรา

ยาพษ ของเมา สงเสพตดไมใหสงทไรประโยชน สงทจะกอความเสอมความพนาศ

หรอสงทจะทาใหคนมวเพลนประมาทไมใหสงทจะเปนโทษไมเปนสปปายะแกเขา เชน เครองดม

และอาหารทแสลงแกคนเจบไข เปนตน แมจะใหของทเปนสปปายะ กใหอยางไดประมาณ คอจานวนหรอขนาดทเหมาะสม และใหของทเหมาะแกเขา เชนของสาหรบคฤหสถ ของสาหรบพระสงฆ ฯลฯ

หากมใครมาขอบตรภรรยาคนงานคนรบใช จะใหตอเมอเจาตวเขายนยอมพรอมใจ ยนดมโสมนสดวย จะไมใหโดยทเขาไมยนยอมหรอมจตโทมนส

ไมใหกาลงอานาจอปกรณทาการตางๆ แกคนชวรายใจหยาบ เชน ไมใหราชสมบต ไมใหอานาจการปกครองแกคนทจะดาเนนการทกอโทษ ทาลายประโยชนสข นาความทกขและความพนาศมาใหแกชาวโลก

ใหสงทจะเปนไปเพอประโยชนทแทจรงแกผขอ ถาเขามความประสงครายกตาม เขาหลงผด เหนผดเปนชอบ เหนโทษเปนประโยชนกตาม ถงเขาจะขอกไมให เพราะหวงแตประโยชนสขแกเขา จงไมให ดวยหวงดตอเขานนเองวา อยาใหเขาตองประสบความพนาศเสยเลย

นเปนตวอยางขอปฏบตในการบาเพญทานบารม ขอปฏบตประกอบอยางนยงมอกมาก รวมทงการมโสมนสประกอบเจตนาทง

กรณธรรมกาย๓๖๘

๓ กาล เหมอนทานทดโดยทวไป คอ กอนใหใจยนด ขณะใหจตผองใส ใหแลวดใจ๑

เทาทแสดงตวอยางมา คงพอจะชวยใหเหนวาการบาเพญบารมมลกษณะอยางไร ไมใชเพยงวาใหเงนทอง บรจาคทรพย หรอแมแตใหมากๆ จะเปนบารม แตตองมองคประกอบทางวตถ บคคล สงแวดลอม จตใจ และปญญาประกอบอยางถงขน เพราะเปนเรองของการพฒนาชวตสโพธญาณทเปนปญญาอนสงสด

พอจะสรปลกษณะทสาคญของการบาเพญบารมในดานทาน ดงน

๑. ใหแกคนหรอสตว เพอประโยชนแกเขาในชวตทเปนจรง๒. ใหดวยจตใจเสยสละแทจรง โดยไมหวงอะไรตอบแทน๓. การใหนนเปนสวนหนงของการกาวไปในกระบวนการฝกฝนพฒนาตนใหปญญาเจรญสมบรณ เพอจะไดบาเพญประโยชนสขแกสรรพสตวไดบรบรณ

๔. ผใหจะเปนใครกได ไมวาจนม ใหญโตหรอตาตอย ขอสาคญอยทความเขมแขงเดดเดยวมงแนวไปในกระบวนการศกษาพฒนาตนทกลาวแลวนน

๑ ผสนใจทราบเพมเตม พงดแหลงสาคญ เชน จรยา.อ.๓๒๓-๓๘๗; เถร.อ.๑/๑๐-๑๕

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๓๖๙

ทาบญดวยบชากด แตไมใชบารม อยาสบสน บชาทด ตองใหผลเกดม แกชวตและชมชน

จากความหมายและวธปฏบตเปนตนททานแสดงไวแตเดมนน จะเหนวาคนไทยปจจบนใชคาวาบารมเพยนความหมายไปหางไกลยงกวาคาวาบญเสยอก เราจงควรจะชวนกนมาชาระสะสางความรความเขาใจทผดพลาดคลาดเคลอน และรอฟนความหมายพรอมทงการปฏบตทถกตองขนมา เพอใหประชาชนไดรบประโยชนทควรจะไดจากพระพทธศาสนา ซงจะเปนการสรางสรรคสงคมไทย และรกษาพระพทธศาสนาไปดวยพรอมกน

การขอบารมของทานผนนผนมาชวยนน ไดยนกนมากและอาจจะบอยขนในสงคมไทย ทามกลางสภาพชวตททกขยากลาเคญนน เมอชาวบานจะขอบาง กตองเหนใจ แตจะมวตามใจกนอยไมได เพราะจะเปนแนวโนมใหชวตและสงคมออนแอลงไปทกทๆ

บารมไมใชอานาจดลบนดาลทจะไปรองขอจากใคร แตเปนคณความดทเราเองจะตองทา เปนเรองของความเขมแขงและเสยสละ ไมใชความออนแอและการทจะรอรบเอา ถาจะหวงอานาจบนดาลผล กมใชคอยหวงจากฤทธปาฏหารยภายนอก แตพงใหผลเกดขนจากบารมทตนทาโดยไมตองหวง ถาคนไทยเปนนกขอบารมกนทวไป จะไมมใครทา หรอบาเพญบารม และเมอนนกจะมแตความออนแอและหายนะรออยขางหนา

อยางไรกด จะตองระลกไวใหชดวา การบาเพญหรอสราง

กรณธรรมกาย๓๗๐

บารมนน เปนการทาความดอยางยวดยง ดวยความเขมแขงและเสยสละ ชนดลงสนามในชวตและสงคมทเปนจรง ทามกลางสภาพแวดลอมทอาจจะเตมไปดวยภยอนตราย อปสรรคขวากหนาม และความเหนดเหนอยยากลาบาก โดยมงจะบาบดทกขและทาประโยชนแกผอน เพอใหโลกมสนตสข อยางยอมสละตวและเขาถงตวกน ซงถาไมเขมแขงและไมเสยสละอยางยวดยง กไมอาจจะทาได จงเปนการกระทาของพระโพธสตว ผมงจะฝกตนจนกวาปญญาจะแกกลา ใหมหากรณามาบรรจบกบโพธญาณ แลวชวยสรรพสตวไดสงสดถงโลกตตรสข การสรางบารมจงไมใชการมารอทาอะไรๆ อยางใหญโตโออา ทมใครจดแตงตระเตรยมให

การบรจาคทรพยสรางพระนน จะตองยอมรบความจรงวา ไมใชเปนการสรางบารม แตเปนการทาบญประเภท “บชา” ซงกเปนการทาความดอยางหนง แตกควรทาดวยความเขาใจทถกตอง ใหตรงกบสภาวะของบญนน จะไดเปนศรทธาทประกอบดวย ปญญา ซงจะพาเดนหนาในบญทสงขนไป

เรองนพระสงฆเอง ควรจะใหประชาชนไดรเขาใจตามตรงวา การทาบญดวยศรทธานนด แตกตองระวง เพราะดวยแรงแหงศรทธา ทมาหนนสมาธ กจะทาใหไดความสขอยางลกซง ทมากบความดดดมซาบซาน และความรสกยงใหญอศจรรย แตถาไมรจกปฏบตใหถกตอง ความรสกทดๆ นน กจะกลายเปนเครองหลอเลยงโมหะ และลอเราใหวนเวยนตดจมอยในความประมาท

การบรจาคทรพยสรางพระ ทวาเปนบญประเภทบชานน จะมความถกตองพอด เมอมความรเขาใจธรรมมาชวยนาการปฏบต

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๓๗๑

อยางนอยควรรตอไปวา ในการบชาทพระพทธเจาตรสไววาม ๒ อยาง คอ อามสบชา และปฏบตบชานน การบรจาคทรพยสรางพระเปนอามสบชา

ในบชา ๒ อยางนน ยอมเปนททราบกนดวา พระพทธเจาทรงสรรเสรญปฏบตบชา โดยเฉพาะพระสงฆ ไมทรงประสงคใหยงกบอามสบชาเลย แตทรงสอนใหใสใจในปฏบตบชา

แมในฝายคฤหสถชาวบานทยงเกยวของกบอามสบชามากหนอย กตองทราบวา คณคาทแทของอามสบชา กอยทมาเปนตวหนนใหแกปฏบตบชาเพอใหเกดผลแกชวตทเปนจรง

ปฏบตบชา กคอ ธรรมบชานนเอง เมอเราบชาดวยการปฏบต กคอเราเอาธรรมมาปฏบต เมอเราเอาธรรมมาปฏบต กเทากบวาเราบชาธรรม คอเชดชธรรม ใหความสาคญแกธรรม

การบชาธรรม หรอเชดชธรรมน มใชมผลตอชวตของบคคลเทานน แตมความหมายอยางยงตอสงคมทงหมดดวย เพราะธรรมเปนหลกทจะดารงรกษาชวตและสงคมไว ใหมนคงอยในความดงามมความสขความเจรญ

ธรรมนน ปรากฏขนในตวของคนทปฏบต หรอนาเอาธรรมมาใช เมอพระพทธเจาทรงยกยองปฏบตบชา คอธรรมบชา จงตรสสอนใหหมมนษยหนมายกยองเชดชคนทประพฤตธรรม หรอคนทมความด พดงายๆ วา ใหยกยองคนด

เมอสงคมมนษยยกยองเชดชคนด กคอยกยองเชดชธรรม ถาหมมนษยยงเชดชธรรมดวยการยกยองคนด ธรรมกจะคงอยเปนหลกทจะรกษาสงคมนนใหรมเยนเปนสขตอไป

กรณธรรมกาย๓๗๒

เพราะฉะนน การทพระพทธเจาทรงสงเสรมใหบชาสถปเจดย กเพอเปนเครองเตอนใจใหระลกถงคนดมคณทเคยทาประโยชนไว จะไดโยงจตใจของผบชาใหระลกถงธรรม ใหใจคนหนมาสความดงาม และจะไดไมประมาททจะนาเอาธรรมมาปฏบตดวยตนเอง หรอทาตามแบบอยางความดของผทเราระลกนน

การสรางพระสรางเจดย จะตองใหมคณคาตามวตถประสงคอยางน จงจะเปนอามสบชาทโยงไปสธรรมบชา และการสรางนนจงจะเปนไปอยางถกตองพอด

อยางไรกตาม การทพระพทธเจาทรงสอนใหยกยองเชดชคนดมธรรมนน กทรงเนนทตวคน คอบชาคน ไมใชบชาวตถ เพราะคนดเปนสอกลางระหวางธรรมกบสงคม สถปเจดยทเปนวตถมความหมาย กเพราะเปนตวแทนแกคน จดททรงเนน กคอการยกยองเชดชคนดมธรรม ทมชวตอย หรอเคยเปนอยในสงคม ดงนน จงมพทธพจนไวสาหรบเตอนกนวา

มาเส มาเส สหสเสน โย ยเชถ สต สมเอก จ ภาวตตตาน มหตตมป ปชเยสา เยว ปชนา เสยโย ย เจ วสสสต หต

(ข.ธ. ๒๕/๑๕/๒๙)

แปลวา: “ถงแมผใดจะประกอบพธบชา โดยใชทรพยจานวนพนเปนประจาอยางสมาเสมอทกเดอน ตลอดเวลารอยป กมคาไมเทากบทจะบชา (ยกยองเชดช) บคคลผฝกอบรมพฒนาตนแลว คนหนง แมเพยงครเดยว การบชา(ยกยองเชดช) คนทพฒนาตนแลวนนแหละประเสรฐกวาการเซนสรวงบชารอยป จะมคณคาอะไร”

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๓๗๓

อกตวอยางหนง ใกลกนนน (ไมยกบาลมา เพราะจะยดยาว) วา

“ผหวงบญ จะพงประกอบพธเซนสรวงบชาอยางหนงอยางใดกตามในโลก ตลอดเวลาทงป พธเซนสรวงบชานนแมทงหมดทงสน กมคาไมถง ๑ ใน ๔ สวน ของการนบไหวในทานผดาเนนชวตตรง การนบไหวในทานผดาเนนชวตตรงประเสรฐกวา”

(ข.ธ.๒๕/๑๘/๒๙)สงคมไทยจะเจรญงอกงามมนคง ไมเสอมโทรมลมสลาย

ถาคนไทยหนมายกยองเชดชคนด มใชเชดชยกยองคนเพยงทความมงมยงใหญ ชะตากรรมของสงคมไทยจะเปนอยางไร กอยทคนไทย จะบชาทรพยและกาม หรอบชาธรรมและกรรมทสรางสรรคนตางหากคอเรองทคนไทยควรใสใจคดและทากนใหจรงจง

บญกรยา - อหงสา - บารม ระดบการสรางสรรคความดทเลอกได

เรองบญ จนถงบารม ทกลาวมาน คงจะชวยใหเหนความหมายและวธปฏบตเดมตามคาสอนของพระพทธเจาวาเปนอยางไร กอนจะคลาดเคลอนผดเพยน หรอคบแคบไป กอนจบ ขอสรปรวมอกครงหนง

บญจนถงบารมทพดมาน พดรวมกนกไดวา เปนการบาเพญบญ และไดแยกออกเปน ๓ ระดบ คอ

๑. การทาบญทวๆ ไป หรอบญกรยา คอทาน ศล ภาวนาสามญ อยางรวมๆ ไปดวยกน

กรณธรรมกาย๓๗๔

๒. การเจรญเมตตา หรอเมตตาภาวนา๓. การบาเพญบารมบญ ๓ ระดบน เปนการทาความดทจรงจง เขมขน ยวดยง

กวากนขนไปตามลาดบ ถามองเปนการกาวสงขนไป หรอเดนหนาในกระบวนการพฒนาตน กจะเหนความแตกตางทสงกวากน ดงน

เรมแรกมนษยผยงไมพฒนา มลกษณะการดาเนนชวตทสาคญคอ

ก) มความเหนแกตวมาก ใฝปรารถนาแตทรพย อานาจ หรอลาภ ยศ หรอผลประโยชน และความยงใหญ กามสข และการไปเกดในสวรรคเพอตนเอง

ข) แสวงหาสงทปรารถนานน ดวยการแยงชงเบยดเบยนขมเหงเอารดเอาเปรยบกน และเซนสรวงออนวอนขอผลดลบนดาลจากอานาจยงใหญภายนอกแมทมองไมเหน

วถชวตแบบน แสดงออกเดนในรปของการบชายญ หรอ ยญกรรม

เมอพระพทธศาสนาเกดขน พระพทธเจาไดทรงสอนใหมนษยพฒนาดวยการทาบญ หรอบญกรรม ในระดบตางๆ คอ

ระดบท ๑ บญกรยาทวไป คอ ทาน ศล ภาวนาสามญ ยอมใหปรารถนาลาภ ยศ กามสข และสวรรค เพอตน แตใหแสวงหาสงเหลานนดวยวธการทไมเบยดเบยน และโดยเฉพาะใหบรรลผลทปรารถนานน ดวยการทาบญ หรอบญกรรม คอพฒนาชวตและสรางสรรคชมชนของตนใหดงามมความสข ดวยการเผอแผแบงปน (ทาน) การมกายวาจาทสจรตไมเบยดเบยนและมงเกอกล (ศล)

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๓๗๕

ฝกอบรมจตใจใหดงามและปญญาใหงอกงาม (ภาวนา)ระดบท ๒ เมตตาภาวนา เจรญเมตตา เปดขยายจตใจให

กวางขวาง พนความเหนแกตน ไมคดหากามสขและสนองความปรารถนาสวนตว แตมงทาประโยชนแกผอน และบาเพญประโยชน เพอสนตสขของโลก

ระดบท ๓ บาเพญบารม บาเพญคณความดทงหลายมากมาย แบบเปนชดใหครบองครวม ซงมปญญาเปนตวนาและปลดปลอยจตใจใหเปนอสระ มงพฒนาชวตใหสมบรณ ดวยความมงมนเขมแขงอยางยวดยง โดยเสยสละตนเอง มงแตจะทาประโยชนแกผอน เพอความดงามและความสขของสรรพสตว จนกวาปญญาจะเจรญบรบรณเปนโพธญาณ ทจะทาใหชวตหลดพน เปนอสระสนเชง สามารถนาสรรพสตวไปสอสรภาพทแท

การพฒนาในบญ ๓ ระดบน อาจพดในเชงอดมคต ดงนระดบท ๑ บญกรยาสามญ อดมคต คอ สวรรค มงหมาย

ลาภ ยศ สข สวรรค ชนดทไมเบยดเบยนกอความเดอดรอนแกผอน เรมแตการแสวงหาความพรงพรอมทางวตถหรอเศรษฐกจเพอตน ทดาเนนควบคพรอมไปดวยกนกบการพฒนาชวตของตน และทาประโยชนแกผอน หรอสรางสรรคชมชน

พดอกอยางหนงวา เปนการกาวจากขนหาความสขเพอตน ดวยการเบยดเบยนหรอไมคานงถงผอน มาส ขนสรางสรรคประโยชนสขใหแกตน ดวยวธทเออตอผอน หรอรวมมอกนในชมชน ใหประโยชนสขของทงสองฝายกาวไปดวยกน

ระดบท ๒ เมตตาภาวนา อดมคต คอ ความเปนพรหมมงหมายประโยชนสขของมวลมนษยหรอสรรพสตว คดและ

กรณธรรมกาย๓๗๖

พยายามทาการตางๆ เพอใหโลกมสนตสข เปนผคมครองปกปองรกษาประโยชนสขของโลก เปนทพงอาศยของหมชน

ระดบนเปนการกาวพนจากความยดตดในตวตนอยางหยาบคบแคบหรอตวตนเพอตน มาสขนของภาวะจตทกวางขวางพนความจากด มแตตนทอยเพอผอนหรอเพอโลก

ระดบท ๓ การบาเพญบารม อดมคต คอ นพพาน มงหมายประโยชนสขของสรรพสตว โดยหยงรถงความจรงของธรรมชาต ทจะนาไปสความสงบสวางไสวโปรงโลงเบกบานแหงสนตและอสรภาพทแทจรง

ระดบนเปนขนสงสดทกาวพนแมแตความมตนเพอโลก หมดความยดตดในตวตน หลดพนเปนอสระโดยสนเชง เพราะรแจงความจรงของโลกและชวต เหนสภาวธรรมทงหลายทมอยหรอเปนไปตามธรรมดาของธรรมชาต และรประโยชนสขทแท

โดยนยน เมอมองการทาบญ ในแงทเปนกระบวนการแหงการเดนหนาจากความจากดคบแคบยดตดอยในความถอมนตวตน สความหลดพนเปนอสระโปรงโลงไรพรมแดน จะเหนวา

จากจดเรมของคนดบทเรยกวาอนธพาลปถชน ผมความยดมนในตวตนอยางสดเตมท และปฏบตในทางแสวงหาเพอตนอยางเดยว โดยเบยดเบยนหรอไมคานงถงผอน ชาวพทธกกาวไปในการพฒนา

ระดบท ๑ ยดมนในตวตนเพลาลง โดยเกอกลหรอคานงถงผอนดวย

ระดบท ๒ ขมความยดมนในตวตน อยเพอโลกหรอสรรพสตวดวยจตเมตตาเอบอมดมดา

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๓๗๗

ระดบท ๓ หมดความยดมนในตวตน อยเพอโลกหรอสรรพสตว ดวยปญญาททาจตใหเปนอสระผองใสโปรงโลงเบกบาน

ถาจดเทยบในระบบไตรสกขา คอ การฝกศกษาพฒนาคน ๓ องครวม

ระดบท ๑ อยขนศล (ศลเปนสมมาปฏบต คอการปฏบตถกตองดานนอก ตอสงแวดลอม ซงคลมถงทานดวย)

ระดบท ๒ ถงขนอธจต หรอสมาธ (ดงไดกลาวแลววา เมตตาเปนคณสมบตดงามสงสดดานจต เปดขยายจตใหกวางขวาง พนความจากด เปนความรสกฝายด หรอ emotion ทประเสรฐ)

ระดบท ๓ จบทปญญา (ไดกลาวแลวเชนกนวา ปญญาเปนตวปลดปลอยจต ดวยการรความจรงของธรรมชาต นาองครวมแหงการปฏบตของไตรสกขามาสความสมบรณ ทาใหเกดอสรภาพ บรรลวมตตหรอนพพาน)

เมอพดโดยรวม เรองบญ-บารมน กเปนกระบวนการบาเพญความด และสรางสรรคชวต ชมชน สงคม และทงโลก ดวยเรยวแรงความเพยรพยายามของมนษยเอง ในระบบแหงการฝกศกษาพฒนาชวตระยะยาว ทยดขยายออกไปจากไตรสกขา บนฐานแหงการปฏบตทถกตองตามความเปนจรงของธรรมชาตคอ ธรรม ทรดวยปญญา โดยมความใฝปรารถนาทดเปนแรงผลกดน

หลกการทาบญ รวมทงเมตตาภาวนา และการบาเพญบารม ทมอยในคาสอนเดมของพระพทธศาสนาน จะเหนวาเพยงพอ และเปนของแททจะทาใหชวต ชมชน และสงคมไทย ตลอดจนทงโลก เจรญงอกงามอยางดและมสนตสข เพยงแตจะตองยกกลบขนมาศกษาปฏบตกนใหเปนจรง

กรณธรรมกาย๓๗๘

ถาสรางชวตและชมชนแหงบญได กกชพสงคมไทยสาเรจ

สงคมไทยบอบชามามากแลว อยรวมกบเขาในโลก กถกจดเปนสงคมทยงไมไดพฒนา เพยงแตเรยกใหไพเราะหนอยวากาลงพฒนา และการพฒนานนกถกอทธพลภายนอกมากาหนดครอบงาหรอชนาจากดทางเดน พงตวเองไมได ไมมความเปนตวของตวเองไดจรง ยงกวานน ภายในสงคมของตน นอกจากความเสอมโทรมทางกายภาพแลว กมความเสอมโทรมทงดานศล ดานจตใจ และดานปญญา

เพยงการทารายกนอยางหยาบระดบศล ทเปนเรองเฉพาะหนา เชน ความไมปลอดภยตอชวตรางกายและทรพยสน อาชญากรรมหลากหลาย โดยเฉพาะขบวนการชวรายทางเพศและสงเสพตด สงคมไทยกเปลยอยแลว สภาพชวตและวถของสงคมทบบรด และเปนอยอยางผดๆ กทาใหคนมจตใจคบเครยด เหงา วาเหว มทกข ทางจตมาก

ในสภาพเชนน แทนทจะแกไขปญหาดวยวธทแสดงถงความสามารถทางจตใจและทางปญญา กมวแตทารายกนเอง และทารายตวเอง กอความกะปลกกะเปลยทางนามธรรมทละเอยดลกซง ทางจตใจและทางปญญา ทจะมผลกวางไกลไวทาลายสงคมในระยะยาว

สภาพซบเซาขลาดเขลาออนแอฟองตวเองอยทวทกหนแหง ทงคานยมเสพบรโภค ความมวเมาอยกบอบายมข การพงยากลอมสงเสพตดแมแตในทางจตใจ ความลมหลงหมกมนกบสงวเศษ

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๓๗๙

อศจรรย การหวงพงพาอทธฤทธปาฏหารย รออานาจดลบนดาล การตดจมอยในประสบการณทางจตททาใหเพลนประมาท และการใชขาวสารขอมลลอหลอกประชาชนเปนเหยอ เพอผลประโยชน

ถาสงคมจมอยในความประมาท และขาดความเขมแขงทางปญญา จะฟนตวไดยาก ไมตองพดถงวาจะออกไปชวยแกปญหาของโลกทกาลงรมรอนดวยปญหานานา มแตจะจมลกลงไปในหลมทพาตวตกลงไปเอง

ถาจะฟนฟกสงคมไทย จะมวแกปญหาแคภายนอก ทางกาย และทางสงคม รวมทงเศรษฐกจและการเมองเทานนไมพอ และจะแกไมสาเรจดวย เพราะสาเหตแทอยลกลงไป ทในจตใจและปญญา แตจะตองยาถงการแกปญหาทจตใจ อยางประสานไปดวยกนกบปญญา มฉะนน กจะไปตดกบของการกลอมใจทสยบปญญา

จะตองกาหนดใหชดวา สมฏฐานของปญหาอยทความออนแอทงทางจตใจและทางปญญา จงจะตองสรางจตใจและปญญาทมคณภาพขนมาเปนฐานของชวตและสงคม และสรางสงคมขนมาจากพนฐานคอชวตและชมชน

ทกคนและทกฝายในชมชน ทงฝายบาน และฝายวด จะตองพสจนความเขมแขงและความเกงกลาสามารถ ดวยความเจรญในบญ คอจะตองใหชวตและชมชนเจรญงอกงามขนในทาน ศล ภาวนา และใหความเจรญในทาน ศล ภาวนานนเปนเครองพสจนความเขมแขงของชวตและชมชน

ขอใหดคตจากเรองการทาบญของกลมเพอนมฆมาณพ เรม

กรณธรรมกาย๓๘๐

ตนกมารวมแรงรวมใจและรวมมอกนสรางเสรมสงจาเปนพนฐานสาหรบความเปนอยรวมกน และจดสรรสภาพแวดลอมของกลาง ใหเปนสปปายะ ททกคนและทกบานจะมชวตทด

พรอมกนนนชมชนจะตองพสจนความเขมแขงขนสาคญ คอความสามารถทจะตงอยในศล ๕ และภาวะปลอดจากอบายมข โดยเฉพาะสรายาเมาสงเสพตด ควบคไปดวยกนกบความขยนหมนเพยรในการประกอบสมมาชพ เมออยกนเรยบรอยอยางน หากใครมปญหา เพอนรวมชมชนกมาเจอจานอดหนน

สภาพทงหมดนจะมนคงกดวยภาวนา ทงดานการพฒนาจตใจ และพฒนาปญญา ซงฝายวดจะตองไมประมาทในหนาทอยเสมอ โดยหมนบารงจตใจและใหปญญาแกประชาชนดวยธรรมทาน อยางทเรยกปจจบนวาการศกษานอกโรงเรยน แนนอนวา การทพระสงฆจะทาหนาทนได ทางฝายวดกจะตองใสใจและขวนขวายในการศกษาปฏบตพระธรรมวนย รวมทงรจกหาความรทเกยวของ

ถาทาไดในทาน ศล ภาวนา เพยงทวามาน กพดไดวาชวตและชมชนนนเจรญในบญ แตถาสภาพอยางนไมเกดขนในชมชน แมวาทวดจะมผมาถวายทาน บรจาคเงนทาบญสรางโนนนมากมาย กมความหมายนอยเหลอเกน กลบจะเปนภาพลอใจใหตกอยในความประมาท เพราะเปนเพยงสภาพเสวยวบากแหงผลบญเกา หรอพดสนๆ วา “กนบญเกา” ทจะไมยงยน

ถงเวลาทจะตองตนตวขนมา ฟนจากสภาพเสวยบญเกา กลบขนมาเรมตนเขาสยคสรางบญกนใหม

ผจะเรมตนยคใหมนนเหมอนคนวายนาทวนกระแส จะตอง

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๓๘๑

มความเขมแขงเปนพเศษ และสาหรบสงคมไทยเวลาน ความเขมแขงนนตองยงทวคณ เพราะคนของเราโดยทวไปไดปลอยตวไหลไปตามกระแสคานยม ทงทางเศรษฐกจและทางสงคมทหลอหลอม จนกลายเปนผมสภาพจตทออนแอไปโดยไมรตว

แมแตในทางวตถ ทางเทคโนโลย และทางวชาการ กแสดงสภาพจตและปญญาทออนแอออกมา ดงปรากฏชดวาเปนนกบรโภค ไมเปนนกผลต เปนนกเสพ ไมเปนนกสรางสรรค เปนผคอยรบคอยตาม ไมเปนผนาและไมเปนผให เปนนกขอ นกรอรบ ชอบหวงพง รอผลดลบนดาล คอยอานาจวเศษอทธฤทธปาฏหารยบนดาลให ตลอดจนหวงลาภลอย อยากรวยทางลด ไมหวงผลจากการกระทา ไมขวนขวายทจะฝกศกษาพฒนาตนขนไปใหรและทาใหได เพอทาการใหสาเรจดวยความเพยรพยายามและสตปญญาของตน

ความเปนนกขอ นกรอรบ นกตาม และหวงพงรออานาจภายนอกมาทาใหน กาลงฝงลกลงไปในสภาพจตของคนไทย จนจะกลายเปนวาสนา ทขบเคลอนพฤตกรรมของตนอยางไมรตว จงเปนภยภายในรายแรงทจะตองรบแกไข

การแกไขยอมทาได คอตองตนตวและสรางความเขมแขงขนมา และความเขมแขงนนสรางไดดวยการ “ศกษาบญ” หรอเจรญขนในบญ อยางทพระพทธเจาตรสสอนไว ชาวบานจะตองลกขนมารวมกนสรางชวตและชมชนของตนใหเขมแขงดวยบญกรยา แบบกลมเพอนมฆมาณพทกลาวแลว

ในการน ขอทตองยาพเศษเพอตงหลกขนมา ทามกลาง

กรณธรรมกาย๓๘๒

กระแสทพาใหออนแอ คอยจะขอ จะรอรบ จะตาม จะหวงพง จะคอยอานาจดลบนดาลใหน กคอ ในการฝกดานภาวนาทสาคญ จะตองตงจตมงมนทจะผนตวขนเปนผใหใหจงได

แมวาเวลานเราจะยงไมแขงพอ ยงตองพงตองรบ แตเราจะไมยอมเพลดเพลนอยในสภาพอยางน เมอใดชมชนไทยพงตวได และกลายเปนผให กสามารถเปนทพงแกผอน แลวสงคมไทยกจะมศกยภาพทจะกาวออกไปรวมกาหนดชะตากรรมของโลก ดวยการแกปญหาและสรางเสรมสนตสข

การทจะทาใหสาเรจอยางนได นอกจากตองมจตใจเขมแขง ตงใจพงตวเองใหได และเปนผใหแลว กตองมความเขมแขงทางปญญา ทจะรสถานะของตน ทามกลางสถานการณของโลก รทนเหตปจจยทงหลายทสมพนธสงผลกระทบกบตน พรอมทงรจกคนหาและสรางขนมาในตว ใหมอะไรดในภมปญญาของตนทจะใหแกโลก

ในสภาพและสถานการณปจจบนอยางทกลาวมา บญกรยาและการศกษาบญ จะตองเนนทจดตอไปน

๑. ชาวบานรวมแรงรวมใจกนสรางสรรคชวตและชมชนของตนใหเขมแขง พงตวได

๒. ตงจตสานกในความเปนผให มงมนทจะผนตวขนเปนผให (แกเพอนมนษย) ใหจงได เรมแตพระสงฆทวดขวนขวายพฒนาตนใหเปนผสามารถใหธรรมแกประชาชน

๓. รตระหนกถงสถานะของชวตและชมชนทามกลางกระแสและสถานการณทดาเนนไปรอบตว คดคนและทาตนใหเปนผมดทจะใหแกโลก

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๓๘๓

ชวตและชมชนเปนจดเรมตนทจะกสงคมไทย และบญกรยา คอการเดนหนาจากจดเรมนน ดวยการดงเอาศกยภาพของทกคน ออกมารวมกนสรางสรรคพฒนาชวตและชมชนของตน

อยาลมเปนอนขาดวา บานหรอครอบครว เปนขมกาลงและเปนทแสดงตวของชวตและชมชน ถาทกบานอยกนด ทกครอบครวอบอนมความสข ทกชวตกสดชนงอกงาม และชมชนกมพลงสรางสรรคตวเอง

พรอมกนนน วดกเปนขมอรยทรพย ทชวตและชมชนจะไปขดหาและรบแจกจายความรและความด ใหมทนธรรมทนปญญา ทจะมาเพมกาลงในการพฒนาตวเอง

ฉะนน เมออยบานตองไมมองขามครอบครว เมออยในชมชนตองไมลมวดของตว ทกคนจะตองเอาใจใสดแลครอบครวใหอบอนผาสก และฟนฟวดในชมชนของตวใหเปนแหลงธรรมแหลงปญญาใหได

ถายอมรบวา ชมชนทองถนของเรารวงโรยและออนลามานาน อาจตองการแรงหนนและเสยงปลก กอยามวกลอมกนอย ใครใหแรงหนนและสงเสยงปลกใหเขาลกขนมาสรางตวได กไปชวย จะเปนบญกศลอนยงใหญ

“บญ” อยางแท ทเคยหลอเลยงชวตและชมชนไทยในอดตสบมาแสนนาน ยงรอเวลาทสงคมไทยจะรอฟนขนมาชาระขดเกลาจดปรบรปแบบใหเหมาะ และนากลบมาใชชบชชวตและชมชนขนใหม เพอใหสงคมไทยมกาลงทจะลกขนเดนหนาตอไป

กรณธรรมกาย๓๘๔

หมายเหต: ขอสงเกตแถมทาย๑. รนถอย หรอรอยตอ

ในบทสวดมนตทใชกนอยบางเวลาน บทหนงชอวา มงคลจกรวาฬใหญมขอความชวงตนๆ ตอนหนงวา “ทสปารมตานภาเวน ทสอปปารมตานภาเวน ทสปรมตถปารมตานภาเวน” (ดวยอานภาพแหงบารมทง ๑๐ ดวยอานภาพแหงอปบารมทง ๑๐ ดวยอานภาพแหงปรมตถบารมทง ๑๐) ตอดวยอานภาพของธรรมอนๆ อกมากมาย แลวลงทายดวยการตงความปรารถนาดวา “สพพอนตรายาป วนสสนต” (ขออนตรายทงปวงจงพนาศไป) “สพพ-สงกปปา ตยห สมชฌนต ทฆายตา ตยห โหต” (ขอความดารทงปวงของทานจงสาเรจ ขอความมอายยนยาว จงมแกทาน) ดงนเปนตน

บทสวดมนตบทน มขนหลงพทธกาลนานนกหนา แตกไมมใครรวาเกดขนเมอไร เปนของนาสบๆ กนมา ไมมในคมภรพทธศาสนา เปนตวอยางของการทแนวคดแบบออนวอนปรารถนาเขามามบทบาทในพระพทธศาสนา โดยมการนาคาวา “บารม” มาอางในลกษณะนดวย ดจะเขาแนวทางเดยวกบการอางบารมหรอขอบารมของคนไทยปจจบน

อยางไรกตาม สงทอางในบทสวดมนตน ยงมอยางอนอกมากมาย แมแตอานภาพของมหาปรสลกษณะ ๓๒ พระฉพพรรณรงษ โลกตตรธรรม ๙ คลายกบวามอะไรๆ ดๆ ทนกขนได กยกมาอาง จงไมชดวาเปนการมองบารมในความหมายทคนไทยปจจบนเขาใจ

นอกจากนน เนอความกเปนการตงความปรารถนาดตอผอน แบบอวยชยใหพร ไมใชขอรองหรอออนวอนใหบารมของทานผอนมาบนดาลผลทตองการใหแกตน ความหมายจงยงไมเพยนไกลมากอยางในปจจบน

ยอนหลงไปดในคมภรรนอรรถกถาและฎกา กมการใชคาวาอานภาพ

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๓๘๕

ของบารมบางบางแหง เชน ขนตปารมตานภาเวน (ดวยอานภาพขนตบารมของพระโพธสตว ทาใหพระอนทรอาสนรอน, จรยา.อ.๒๘) ปรตปารมตานภาเวน(ดวยอานภาพบารมทบาเพญเตมทแลวของพระโพธสตว เนอหนงเสนเอนทบาดเจบขาดลยกเชอมตดกน, ชา.อ.๔/๔๖๐)

วาโดยสรป การกลาวถงอานภาพของบารมในคมภร แตกตางอยางชดเจนจากความหมายและการใชในปจจบน ดงน

๑. ทานกลาวถงบารมโดยหมายถงการบาเพญความดอยางยวดยงตรงตามความหมายเดม (ปจจบนอางบารมโดยเขาใจวาเปนอานาจหรอพลงความยงใหญทจะบนดาลผลทตองการ)

๒. อานภาพของบารมนน หมายถงอานาจหรอพลงความดของตนทไดบาเพญมาเอง (ปจจบนอางบารมของผอนหรอสงอนภายนอกใหมาชวยตน)

๓. มงแสดงผลดทเกดขนวาสบเนองมาจากการบาเพญความดทไดทามากอน (ปจจบนมงจะเอาอานาจดลบนดาลภายนอกทเรยกวาบารมนนมาอาง เพอเปนเหตบนดาลผลทตองการขางหนา)

๔. ทานเลาไวโดยมงพรรณนาคณของพระโพธสตว เพอเปนตวอยางกระตนเราปลกใจผฟงผอานใหมกาลงใจทจะทาความดตามอยาง (ปจจบนกลบตรงขาม ถงกบมคานยมขอบารมทเขาใจวาเปนอานาจภายนอกนน ใหมาชวยบนดาลผลทตองการใหโดยตนไมตองทาเอง)

ขอยกอกตวอยางหนงใหเหนลกษณะการกลาวถงอานภาพของบารม ทานกลาวในทหนงวา

“ดวยอานภาพพระบารมของพระผมพระภาค คาตรสท

กรณธรรมกาย๓๘๖

ไมมประโยชนแมแตอกษรเดยว กไมขนมาสพระโอษฐ ... ” (ท.อภนวฏกา.๑/๒๘๐)

ความหมายงายๆ ของขอความน กคอ พระพทธเจาไดฝกฝนพระองคมาในคณสมบตตางๆ ทางดานการพดเปนตน จนกระทงพระองคตรสคาทกคาดวยพระปญญาอยางมสตบรบรณ เปนเหตใหทกคาทตรสลวนมประโยชน นคอตวอยางอานภาพของบารม ชาวพทธทกคนควรฝกตนใหมอานภาพแหงบารมอยางน

เปนอนตองยอมรบความจรงวา เวลานความเขาใจในความหมายของบารมไดคลาดเคลอนผดเพยนไปไกล อาจถอไดวาเปนการถอยรนกลบไปใกลศาสนาแหงการเซนสรวงออนวอนคลายศาสนาพราหมณ แตไหนๆ กเปนไปแลว และจะเลกทเดยวกคงเปนไปไมได ทางทดควรจะวางวธปฏบตตอมนใหไดผลด

วธปฏบตทจะใหผลด คอ ทาใหเปนประโยชน และใชภาวะรนถอยออกไปนนเปนรอยตอทจะเชอมโยงใหกาวกลบขนมาในพระพทธศาสนา

ในทางธรรม จะตองเขาใจและเหนใจมนษยปถชน ซงสวนมากยงออนแอ จงหวงพงพาความชวยเหลอ อยางนอยใหไดความอบอนใจจากพลงภายนอก ซงในพระพทธศาสนากยอมใหบางตามหลกการระลกทเรยกวาอนสต แตทงนกตองไมใชการตามใจจนกลายเปนนกขอนกพงพา เพยงแตใหหลกใจเพอใหเขาตงตวไดแลวเดนหนาไปไดเอง

มนษยปถชนทวาออนแอนน เชน เมอพบเหตการณฉกเฉน หรอเรองเลวรายทไมคาดคด มกตงสตไมทน อาจตนเตนระสาระสาย หรอใจเตลดเปดเปงไป ทาใหเสยการ ดงนน ถาจะนาพระพทธคณเปนตนมาชวยในขนน คอ ใหเกดความรสกวาไดรบการคมครอง เกดความอนใจ มนใจ ขนนใน

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๓๘๗

ทางพระพทธศาสนาทานยอมให เพราะเปนประโยชน และไมเสยหลกกรรม แตกลบทาใหยงมกาลงใจ ทจะทาการตอไปอยางเขมแขงมนคง

ขอสาคญ ตองใหมาหนนการกระทา ใหมความเพยรพยายามกาวตอไป ถาอยางนกคอกาวขนสพระพทธศาสนา

ถาจะพลาด กตรงนแหละ คอ ไมเอาแคใหทานคมครอง แลวเราจะไดทาเองอยางมนใจเตมท แตกลบจะขอใหทานทาหรอบนดาลใหดวย ถาอยางน กเลยเถด ออกนอกพทธศาสนาไปแลว เพราะพลาดจากหลกกรรม

สรปอกครงหนงวา การอางอานภาพพระรตนตรย ตลอดจนอานาจภายนอกตางๆ นน แยกได ๒ ขน

ขนท ๑ ใหเกดความรสกไดรบการคมครองมความปลอดภยแลวจะไดมกาลงใจทาการตางๆ ดวยความเพยรพยายาม อยางเขมแขงมนใจยงขน — ขนนจดเปนรอยตอทเชอมเขาสพทธศาสนาได (=กศลกรรม คออนสต)

ขนท ๒ ออนวอนขอรองใหอานาจศกดสทธนนดลบนดาลผลทตนปรารถนาให โดยตวเองจะไดไมตองทา — ขนนจดเปนการถอยรนออกนอกพระพทธศาสนา (=อกศลกรรม คอความประมาท)

เมอเขาใจอยางนแลว กควรพยายามหนกลบมากาวขนสพระพทธศาสนาใหได

อกเรองหนงทควรพดไวดวย คอ พระพทธศาสนาไดประสบความสาเรจอยางมาก ในการใหคนเลกบชายญ และหนมาทาบญ (แตในอนเดยสาเรจอยนานไมกรอยป) ซงพรอมกนนนกเทากบทาใหประชาชนเลกใหคาประกอบพธบชายญทเรยกวา “ทกษณา” แกพวกพราหมณ

เมอเลกใหทกษณาแกพราหมณ คนหนมาทาบญ กถวายทกษณา (บาลเรยกทกขณา) นนแกพระภกษสงฆ เพอสนบสนนใหพระภกษทงหลาย

กรณธรรมกาย๓๘๘

ซงอาศยวตถนอยอยแลว จะไดมปจจย ๔ และบรขารตางๆ ทจะเปนอยไดโดยไมตองกงวล แลวตงใจอทศตนแกการศกษาทงเลาเรยนปรยตและปฏบต ตลอดจนเผยแผธรรมแกประชาชนไดเตมท

ไปๆ มาๆ โดยเฉพาะในประเทศไทย การทาบญกชกจะถกมองและเขาใจกนในความหมายทแคบลงมามาก โดยเนนแคทานหรอทกษณาทถวายแกพระสงฆ

ถาเขาใจกนแคบๆ อยางนนานไป กมทางทจะเกดปญหาเปนโทษได เชนเดยวกบเรองการอางบารมขางตน

เพราะฉะนน ปจจบนน ถาพระสงฆทาเพยง ๒ อยางตอไปนได กจะชวยทงพระพทธศาสนาและสงคมไทยอยางมาก คอ

๑. ใหประชาชนอางอานภาพพระรตนตรย (และแมสงศกดสทธทงหลาย) ในแงทจะคมครองปกปกรกษาใหอบอนมนใจ แลวมความเพยรเขมแขงทจะทาการตางๆ ตอไป อยาใหเลยเถดจนกลายเปนการขอผลดลบนดาล

๒. หมนทบทวนเสรมยาความเขาใจเกยวกบความหมายของการทาบญ ใหขยายออกไปจนครบหลกทง ๑๐ อยาง โดยเนนทการ - ทาชมชนใหด ทาชวตใหงอกงาม เปนพนฐาน

๒. จากยญ สบญ/จากอาตมน สอนตตาเรองบญจนถงบารมน ควรทราบความหมายเชงเปรยบเทยบกบภม

หลงของสงคมอนเดย เพมจากทไดกลาวแลววา พระพทธเจาทรงสอนใหเลกหรอเปลยนบชายญหรอยญกรรม มาเปนการทาบญหรอบญกรรม ขออธบายตอไปวา

๑. พราหมณสอนใหชาวบาน พอคา คฤหบด เศรษฐ ราชา มหากษตรย

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๓๘๙

ตลอดจนพราหมณทวๆ ไป บชายญ (ยญกรรม) เพอไดลาภ ยศ กามสข เปนตนพระพทธเจาสอนใหคนทวไปนนทาบญ (บญกรรม) แทน (ไมยอมตาม

ความเหนแกตว/พฒนาตน—ไมเบยดเบยน/ชวยเหลอรวมกนทาความด—ไมรอผลดลบนดาล/เพยรทาการดวยเรยวแรงของมนษย)

๒. พราหมณชนนา มงหมายทจะเขาถงภาวะรวมเปนอนเดยวกบพรหม (พรหมสหพยตา) ดวยหลกวชาทเรยกวา ไตรเพท

พระพทธเจาตรสวา พราหมณทงหลายนน ถงจะเจนจบไตรเพท แตชวตความเปนอยจตใจไมเหมอนพรหมเลยตงแตบดน ตายแลวจะไปเขารวมกบพรหมไดอยางไร การทจะเขารวมกบพรหมใหไดแน กคอมชวตจตใจความเปนอยอยางพรหมเสยเลยแตบดน ดวยการบาเพญพรหมวหาร (ธรรมประจาใจของพรหม คอผมจตใจกวางขวางยงใหญทสรางสรรคอภบาลโลก) มเมตตาเจโตวมตต เปนตน (ด เตวชชสตร, ท.ส.๙/๓๖๕-๓๘๕/๒๙๔-๓๑๒)

๓. พระพทธเจาทรงสอนตอไปอกวา การแผขยายจตใจใหกวางขวางยงใหญ ไมมขดจากด แตปรารถนาจะไปรวมกบพรหมนน ยงไมใชความหลดพนเปนอสระทแทจรง แตการพฒนาทางจตกไปไดสงสดเพยงเทานน ตอเมอพฒนาปญญาใหรความจรงทเปนสภาวะธรรมดาของธรรมชาตแลว ความยดตดถอมนทเปนเครองผกรดจากดกจะหมดไปเอง เปนการปลดปลอยจตใหเปนอสระไรพรมแดน (วมรยาทกตจต) ไดแทจรง คอภาวะแหงนพพาน ปญญาน เรยกวา ไตรวชชา (เทยบแบบเลนคากบไตรเพทของพราหมณ)

หลงจากพระพทธศาสนาเกดขนแลว ศาสนาพราหมณกซบเซาลงๆ หลายรอยป จนหลงพทธกาลอกนาน พราหมณไดพยายามปรบปรงตว กลายเปนศาสนาพราหมณยคใหม เรยกวาศาสนาฮนด

กรณธรรมกาย๓๙๐

ศาสนาฮนดไดดดธรรมจากพระพทธศาสนาไปมาก และพฒนาแนวคดเกยวกบจดหมายสงสดของตน คอการเขารวมกบพรหมนนตอมาอก และนาคาวา นรวาณ (รปสนสกฤตของนพพาน) ไปใชเรยกภาวะท อาตมน/อตตา เขารวมกบพรหมน หรอชวาตมนเขารวมกบปรมาตมน

พงสงเกตวา ความคดของพราหมณนนเรมจากสภาพจตใจของมนษยปถชนทวไป คอมความยดตดถอมนในอตตาหรอตวตน ตอนแรกกยดเอาชวตรางกายนเองเปนตวตน

แตตอมาไดมองเหนวา ชวตรางกายนไมเทยงแทแนนอน มความแปรปรวนแตกสลาย จะเปนอตตา/ตวตนจรงไมได จงคดคนหาวาอะไรเปนอตตา/ตวตนทแทจรง

จากความตงใจใฝปรารถนาอนเปนจดเรมทตงไวผด (ยดถอวามอตตาและมงคนหาอตตาตงแตยงไมรวามหรอไมม) น กระบวนการแสวงหาอตตา/อาตมน/ตวตน กเรมตน และขยายกวางไกลวจตรพสดาร

จนกระทงบอกวามอตตา/อาตมน/ตวตนแท แตมาถกหอหมปกคลมบดบงเสย จะตองทาตามขอปฏบตตางๆ เปนตบะบาง โยคะบาง เปนตน เพอสลายสงปกคลมหอหมนนออกไป อตตา/อาตมน/ตวตน แททบรสทธจะไดเปนอสระ (และเขารวมเปนหนงเดยวกบอตตา/อาตมน/ตวตนใหญ ทเรยกวาปรมาตมน หรอพรหมนนน)

พระพทธศาสนาสอนวา สงทงหลาย จะเปนรปธรรม หรอนามธรรม สงขตธรรม หรออสงขตธรรม กตาม กมอยและหรอเปนไปตามธรรมดาของมน เชน สงขารเปลยนแปลงเปนไปตามเหตปจจย วสงขารกพนจากความ

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๓๙๑

เปลยนแปลงนน เปนสภาวะของมนอยางนน เพยงแตรเขาใจมนตามเปนจรง คอตามทมนเปน

ไมตองไปยดมนอตตา/อาตมน/ตวตน ซอนขนมาบนสภาวธรรมนนอก ใหยงยากซบซอน

ไมตองไปวนวายกบการทจะปลดเปลองทาลายสงหอหมปกคลมปดบงหรอเปอนเปรอะอตตา/อาตมน/ตวตนนนหรอก

เพราะเมอไปสรางภาพและยดตดถอมนในอตตา/อาตมน/ตวตนทสรางขนมานนแลว ความยดตดถอมนเองนนแหละทเปนตวจากดหอหมบดบงอสรภาพ เพราะฉะนนกขจดหรอทาลายหรอละเลกความใฝอยากและยดตดถอมน คอตณหาอปาทานเสยเทานน โดยรสงทงหลายตามทมนเปน อสรภาพกมอยแลวทนนบดนนเอง

ผนวก ๑

ปญหาเรองวดพระธรรมกาย∗

ไดทราบวาทางสอมวลชน บางทานไปทวด บางทานโทร.ไปขอนดสมภาษณ บางทานขอถามทางโทรศพท เกยวกบปญหาเรองวดพระธรรมกาย พระธรรมปฎกขออภยดวยทอาพาธ รางกายไมอานวยใหออกมาตอนรบและตอบคาถาม

อยางไรกตาม เรองทานองนพระธรรมปฎกไดพดอยเสมอ และเปนการพดทวไปในทกกรณ ไมใชเฉพาะเรองวดพระธรรมกาย เพราะเราจะตองชวยกนสรางความเขาใจเกยวกบหลกการของพระพทธศาสนาใหชด เพอปฏบตใหเกดประโยชนสขแกประชาชนอยางแทจรง

โดยเฉพาะเวลาน ทประเทศชาตอยในยามวกฤตเศรษฐกจ พระสงฆควรเอาใจใส ชวยแนะนาสงสอน ใหประชาชนมกาลงใจทจะเผชญทกขเฉพาะหนา และมสตปญญาความสามารถทจะแกปญหาและสรางสรรคชวตและสงคมในระยะยาว

“กาลงใจ” นน หมายถง กาลงใจทจะทา หรอทจะเพยรพยายามเดนหนา ฝาฟนปญหา ไมใชกาลงใจแบบกลอมใหอยดวยความหวงวาจะมอานาจวเศษมาชวยดลบนดาลอะไรให

∗ คาตอบทฝากใหแกสอมวลชน เมอวนท ๒ ธนวาคม ๒๕๔๑

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๓๙๓

เรองอทธปาฏหารยเรองฤทธ หรออทธปาฏหารยนน มหลกพทธศาสนาชดเจน

อยแลววา พระพทธเจาไมทรงสรรเสรญ ไมวาฤทธนนจะทาไดจรงหรอไม กไมสรรเสรญทงนน เรองนชาวพทธควรจะชดเจนทสด ไมนาจะมวมาวนกนอยอก

การทพระพทธเจาทรงยกยองพระมหาโมคคลลานะวาเปนยอดของผมฤทธนน ไมไดทรงยกยองตวอทธปาฏหารย แตทรงยกยองตวทานผใชฤทธดวยเหตผลอยางอน ทเปนเรองของการทางานเผยแผธรรม โดยเฉพาะในการททานใชฤทธปราบความเมาฤทธ เพราะยคนนผคนเมาฤทธกนเหลอเกน

แตในทางตรงขาม แทนทจะใชฤทธปราบความเมาฤทธ ถามการใชฤทธเพอทาใหเกดความเมาฤทธยงขน กจะกลายเปนการกอบาปอกศลแกประชาชน ผดหลกการของพระพทธศาสนาไปไกล

พระพทธเจาและพระสาวกไมใชฤทธบนดาลผลสนองความอยากใหแกบคคลผใด แตทานสอนใหทกคนเพยรพยายามทาเหตทจะใหไดผลนนดวยสตปญญาความสามารถ

เพราะฉะนน พระพทธเจาจงไมทรงยกยองพระเทวทตซงเปนผมฤทธมาก แตเอาฤทธไปใชชกจงผอน อยางเชนเจาชายอชาตศตร ใหมาเลอมใสหลงตดเปนศษยบรวาร แทนทจะเอาธรรมมาพดจาใหเหนความจรงกนดวยปญญา (ททานเรยกวา อนสาสนปาฏหารย)

ทวา “เมาฤทธ” ถาหมายถงเจาตวคนทมฤทธ กคอ ภมใจ กระหยมใจ ลาพองตววามความวเศษยงใหญ บางทกถงกบสาคญผด

กรณธรรมกาย๓๙๔

วาทตนมฤทธนน คอเปนพระอรหนต หรอเปนพระอรยะแลวถาเปนคนอน เชน บรวาร กอาจจะหลงไปวาอาจารยหรอ

ทานทตนนบถอ เปนพระอรหนต เปนพระอรยะ หรอเปนผวเศษ แลวกมาหมกมนวนวาย ตนเตน ชนชมอยกบเรองฤทธนน เพลดเพลน กระหยมใจ หรอกลอมใจ ดวยความหวงวาทานผมฤทธจะมาชวยเหลอดลบนดาล ขจดปดเปาทกขภย หรอนาผลทปรารถนามาให เลยมวรอความชวยเหลอ หรอไมกยอหยอนเฉอยชาลงไปในการทจะเรงขวนขวายใชกาลงความเพยรและสตปญญาแกปญหาและสรางผลทตองการใหสาเรจ เรยกสนๆวา ตกอยในความประมาท

พระพทธศาสนาสอนใหคน”หวงผลจากการกระทา” และใหกระทาการทดดวยความเพยรพยายามโดยใชสตปญญา ไมใชมวกลอมใจกนดวยความหวงวาจะมอานาจวเศษมาดลบนดาลหรอหยบยนให ยงเวลานถงคราวจาเปนจะตองพฒนาคนไทยใหเขมแขงมคณภาพ เพอจะมาสรางประเทศชาตสงคมในระยะยาว จะตองยากนหนกใหหวงผลจากการกระทา อยาหวงผลจากการดลบนดาลโดยเดดขาด

เรองการทาบญเรองบญกตองเขาใจกนใหชด “บญ” คอ สงทชาระลางบาป

ทจรต ทาจตใจใหสะอาดผองใส และเฟองฟเจรญงอกงามขนในความดงามทสงขนไป

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๓๙๕

ทาน คอ การให การบรจาค ทวาเปนบญนน กเพราะมนกาจดความเหนแกตวของเรา ชวยทาใหสงคมมนษยเผอแผชวยเหลอกน จะไดไมตองแยงชงเบยดเบยนกน มปจจย ๔ พออยอาศยได แลวจะไดกาวขนไปทาความดงามสรางความเจรญอนๆ ทสงขนไป ตลอดจนเปนเครองสนบสนนใหพระสงฆมกาลงทจะทาหนาทของทานในการศกษา ปฏบต และสงสอนประชาชนใหทาความดและมปญญายงขน โดยททานไมตองมวหวงกงวลในดานวตถ

บญไมใชแคทานเทานน ยงมบญอยางอนอกมากมาย เชน ความเชอหรอศรทธาทมเหตผล ไมหลงงมงาย ความมใจเมตตาอยากจะชวยเหลอเพอนมนษย การเอาใจใสคดจะปดเปาทกขภยแกผเดอดรอนหรอยากไร ความมงมนเพยรพยายามทาความด ความมสตทจะดาเนนชวตโดยไมฟงเฟอลมหลงมวเมา เปนอยดวยความไมประมาท การมปญญาและแสวงหาความรทจะทาชวตใหดงามและสรางสรรคประโยชนสขทแทจรงใหแกสงคม เปนตน

บญอยางน สงยงกวาทานขนไปอก และเปนบญทสงคมของเรากาลงตองการอยางมาก เพอชวยใหชวตและสงคมดงามมความสขทแทจรง

ทาน การบรจาค จะมความหมายเปนบญแทจรง กเพราะเปนตวหนนใหคนกาวไปในบญทสงขนไปน หรอมบญอยางสงเหลานมาตอใหกาวสงขนไป

กรณธรรมกาย๓๙๖

เรองสงกอสรางใหญโตเรองการกอสรางสงใหญโต กเปนเรองทตองระวงใหมาก

ตองจบหลกใหไดกอนวาอะไรเปนตวงานพระศาสนาทแท เมอจบตวงานหลกไดแลว เรองอนๆ กเอามาสนองงานหลกนน

งานหลกของพระพทธศาสนา กคอ ไตรสกขา หรอการศกษาฝกหดพฒนาพฤตกรรม จตใจ และปญญาใหเจรญงอกงามดยงขน ไตรสกขาเปนงานของชวต เปนหนาทของทกคน โดยเฉพาะพระสงฆทจะตองฝกอบรมพฒนาตนเอง และชวยแนะนาสงสอนใหประชาชนพฒนาตวเขาขนไป จงมงานการศกษา ปฏบต และเผยแผธรรมเปนศาสนกจ

สวนการสรางอาคารเปนตน กเพราะความจาเปนในการใชงาน เพอมาสนองงานศกษา ปฏบต และเผยแผสงสอนธรรมน จงมหลกปฏบตวา นอกจากดกาลงทรพยเปนตนแลว ควรสรางตามความจาเปนในการใชงาน เพอสนองงาน ใหคณคามาอยทตวงานแหงไตรสกขานน ไมใชใหคณคาเขวไปอยทสงกอสราง แมคณคาทางศลปะเปนตน กตองมาเปนเครองหนนตวงานหลกนน ถาจบตวหลกนไมได ไมนานกจะเพยนกนไปหมด

สวนการกอสรางสงใหญโตสวยงามในความหมายทานองเปนอนสรณสถาน กมคตไวชวยตรวจสอบดงน

๑. ควรจะเกดจากการรวมใจ และพรอมใจกนของชาวพทธ ทวกนหมดทงโลก หรอทงประเทศ แลวเลอกสรางไวในทเดยว จะไดเปนศนยกลางจรงๆ ถาไมอยางนน ใครมกาลงกสรางขนมา ตอไปกจะมการสรางแขงกน ทโนน ทน แลวกเปนของพวกนน

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๓๙๗

ของพวกน ฝายโนน ฝายน แทนทจะเปนศนยรวมใหเกดความสามคค กกลบกอความแตกแยก แทนทจะมาหนนความสาคญของพระศาสนาเปนสวนรวม กจะเปนการเสรมความยงใหญของบคคลหรอของหมพวกไป

๒. การสรางวตถ ไมตองพดถงทใหญโต แมแตทใชงานสนองหลกไตรสกขาทวๆ ไป คตชาวพทธแตเดม ถอเปนเรองของคฤหสถคอญาตโยมชาวบานทจะเปนธระจดทา เพราะจดเปนปจจย ๔ ขอท ๓ (เสนาสนะ) เพอมาหนนใหพระมกาลงทางานศกษา-ปฏบต-เผยแผธรรมใหไดผลดยงขน โดยไมตองหวงกงวลดานวตถ

ยงของใหญโตดวยแลว กควรจะเปนเครองแสดงศรทธา โดยใหเปนความดาร รเรมและเปนภาระของพทธบรษทฝายคฤหสถทจะทาขน เพราะเหนคณคาของพระรตนตรยทเกดขนแกชวตและสงคมของเขา สวนพระสงฆกตงหนาตงตาศกษาธรรม ปฏบตธรรม ดารงธรรม เผยแผธรรมไป ใหผลเกดขนทชวตของคน

ยกตวอยางในอนเดย ยคพระพทธศาสนารงเรองมาก พระเจาอโศกมหาราชเลอมใสธรรมแลว กสรางมหาวหารมากมายถวายแกพระศาสนา มหาวหารกคอวดใหญๆ ซงเปนศนยกลางการศกษาของพระสงฆและประชาชนนน เอง ถา เปนยคประชาธปไตย ประชาชนกตองรจกสามคครวมแรงรวมใจกนทา

๓. ทนทใชสรางเหมอนกบมาจากสวนเหลอใช คอยคสมยนน สงคมมงคงมเงนทองมาก และบคคลทสราง อยางพระเจาอโศกมหาราชกมงคงลนเหลอ การใชเงนทองในการกอสรางน ตองไมเปนเหตตดรอนหรอเบยดแบงแยงยบการสรางสรรคประโยชนสข

กรณธรรมกาย๓๙๘

ดานอน แตตองใหกลบไปหนนกน และเนนทคณคาทางจตใจ ไมใชเนนทราคาของวตถ

๔. การสรางสงใหญโต ทจะเปนอนสรณสถาน มไวทเดยว หรอนอยแหง นอกจากสนเปลองทเดยว และยงทาใหมความสาคญมาก กอความสามคคไดจรงแลว ตามปกตในพระศาสนา กจะสรางไวในทเกยวกบองคพระศาสดา คอ พระพทธเจา เกยวกบเหตการณในพทธประวต หรอเปนเหตการณใหญในประวตศาสตรพระพทธศาสนา อยางพระเจาอโศกมหาราช ทรงสรางมหาสถป และประดษฐานหลกศลาจารกไว ณ ทพระพทธเจาประสต ตรสร แสดงปฐมเทศนา และปรนพพาน ทรงสรางอทศถวายพระพทธเจา ไมไดทรงสรางขนเพอแสดงความยงใหญของพระองคเอง จงมคณคาแหงศรทธาและนาใจบรสทธทมงเพอธรรมอยางแทจรง

เรองการระดมทนแนนอนวา เมอพดตามหลกการ ถาจะมการใชทน กตองมง

เพอสนองงานหลก คอการเจรญไตรสกขา หรอพดอยางคาสมยใหมวา ตองใชเพอการพฒนาคณภาพคน ยงเวลาน เศรษฐกจฝดเคอง ผคนเดอดรอน กตองตดการใชจายทฟมเฟอย นอกจากใชจายอยางประหยดโดยทวไปแลว กตองเนนการสรางคน เพอสรางชาตระยะยาว

ถาพดในแงของคนทเกยวของกบการใชทน กมหลกการวา คตพระพทธศาสนามงใหแผขยายประโยชนสขออกไปแกพหชน เพราะฉะนน ตงแตแรกเกดพระพทธศาสนา พระพทธเจาจงทรงสง

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๓๙๙

พระสาวกจารกออกไปยงถนของประชาชน เปนการไปเพอเขา นาเอาธรรมและประโยชนสขไปใหแกเขาใหทวถง ไปอยกบเขา ไมกลวความหางไกลกนดาร ทวทกถนแดน

แมเมอสอนคตธรรมแกผปกครองบานเมอง พระพทธเจากทรงสอนหลกจกรวรรดวตร ใหธรรมกราชอานวยอารกขาบารงคมครองแกประชาชนทกหมเหลา จนถงชาวชนบท หมชนชายแดน ตลอดจน เนอ นก สตวบก สตวบนทงหมด

การคานงถงประโยชนสขของมหาชนลงไปจนถงทสดนแหละ เปนคณสมบตของมหาบรษในความหมายของพระพทธศาสนา ดงทเรยกวา พระคณแหงมหากรณา หาใชความใหญโตโออามงคงหรอความยงใหญแหงทรพยและอานาจแตประการใดไม

การระดมทนควรมงเพอดาเนนการแผขยายประโยชนสขไปใหแกประชาชนอยางกวางขวางทวถง โดยคานงใหมากถงชาวบานหรอเพอนมนษยอกมากมาย ทยงทกขยากเดอดรอนหรอยากไร ทงใกลและไกล มใชเอามากองรวมจมไวทเดยวใหดเดน ยงใหญ ตนตา ตนใจ แลวพลอยทาใหพหชนถกมองขาม เลอนลมไป และทรพยนนไมออกผลเปนประโยชนสขแกประชาชน

สาหรบประเทศชาตยามน จะตองเนนยาเปนพเศษ ใหพระสงฆมความเขมแขง ยนหยดในหลกการทจะดารงรกษาธรรมไวใหแกโลก โดยไมยอมแกลาภสกการะและความสขสบายสวนตน จะตองมงมนปฏบตตามคตแหงพระพทธประสงค ทใหพระสงฆบาเพญกจสงสอนธรรม นาประชาชนใหกาวไปในไตรสกขา เพอประโยชนและความสขแกพหชน ดวยเมตตาการณยแกชาวโลก

กรณธรรมกาย๔๐๐

ทงหมดเรองอยางน อยากใหประชาชนรจกเรยนร ศกษาหลกการ

ของพระศาสนา แลวรจกพนจพจารณาใชปญญาวนจฉยไดดวยตนเอง ความเจรญของประชาชนในพระศาสนา และความเจรญของพระพทธศาสนาในหมประชาชน จงจะเกดขนได

ผนวก ๒

ถาม-ตอบเบดเตลดเรองขนาด และ จานวน

สงมหศจรรยของโลก

ถาม: ทางวดพระธรรมกายกาลงสรางมหาธรรมกายเจดยใหญโตมาก ใชเงน ๒๐,๐๐๐ ลาน ถาทาไดเตมโครงการก ๗๐,๐๐๐ ลานบาท ทานเหนอยางไร?ตอบ: เรองสรางวตถใหญโตอยางน ไมใชเฉพาะวดพระธรรมกายเทานน แตเปนคานยมกนมาหลายปแลว ทวประเทศกวาได ชอบสรางพระ สรางเมร สรางโบสถ ฯลฯ ใหใหญทสด ใชเงนมากๆ คนบนกนมาเรอย แตกระแสกยงเปนอยอยางนน

ผปกครองคณะสงฆ คอมหาเถรสมาคมกออกประกาศหรอคาสงมาหามปราม โดยเฉพาะในระยะวกฤตเศรษฐกจน ทานวาใหหยดใหยง แตคนกมองวาคงหามไดเฉพาะวดเลกๆ นอยๆ สวนทใหญๆ คงจะไมไดผล วดพระธรรมกายกคงเปนตวอยางของวดทใหญ เมอมคาสงกยงทาไปตามความมงหมายของตน

ปญหาอยทวา วดนอกๆ ออกไป พระและญาตโยมบานนอก เรากวาเขาไมคอยรอะไร กทาไปตามคานยม แตวดพระธรรมกาย

กรณธรรมกาย๔๐๒

เปนวดทวาคนมการศกษา และจะสอนธรรมแกประชาชน ทางทถกกควรมาชวยแกคานยมทผด และชกนาสงคมไปในทางทถกตอง

การทาอยางนกเทากบมาเพมกาลงใหแกคานยมตดตนหนาตา บชาวตถ ทาใหยงแขงกนมากขน และเหมอนกบมาซาเตมสงคม ทนยมความใหญโตทางวตถ ควรจะคดกนใหดวา สงคมของเราควรมความใหญโต หรอยงใหญทางไหน จงจะดถาม: ถาจะสรางใหมหลก ควรจะทาอยางไร?ตอบ: ถาเอาตามหลกและตามประเพณของพระพทธศาสนาแตเดมมากนจรงๆ การกอสรางอยางนเปนเรองของฝายคฤหสถ เขาจะรเรมขนแสดงศรทธาของเขา

ยงเรองใหญขนาดน ถาเปนสมยโบราณ กตองเปนเรองขององคพระมหากษตรย คอผปกครองบานเมอง เทากบทาในนามของประเทศชาต ถาทาในยคประชาธปไตยอยางปจจบน กควรใหเกดจากการรวมคดรวมใจกนของประชาชนทงหมด จะไดมความรสกเปนเจาของรวมกน และเปนอนสรณแหงความสามคค

อยางไรกด การกอสรางนใหญมาก มผลเกยวของโยงไปหลายดาน โดยเฉพาะทางดานเศรษฐกจ ควรจะใหไดมโอกาสฟงความคดเหนกนใหรอบคอบ

เรองนอาตมาไมคอยถนดทจะตอบ ไมใชปญหาพระธรรมวนยโดยตรงถาม: แตชาวพทธทวไปสนใจกน กขอถามพระบาง คอไดเหนทางวดพระธรรมกายโฆษณาวา สรางมหาธรรมกายเจดยแลว เมองไทย

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๔๐๓

จะไดมสงมหศจรรยของโลก อนดบท ๘ตอบ: เจดยมไวเปนอนสรณ คอเปนเครองระลกถงพระพทธเจา เพอเตอนใจใหนอมราลกถงพระพทธคณและคาสอนของพระองคแลวตงใจนามาประพฤตปฏบต

เราเรยนรธรรมหรอจามาไดบาง แตบางทชนชาไป พอเหนพระพทธรปหรอพระเจดยกนกขนได หรอสาทบกบตวเองใหมน ใหมกาลงตงใจปฏบต อยางนอยเขาไปใกลไดเหนพระเจดยแลว ใจโนมไปในความสงบเบกบานผองใส กเปนบญเปนกศล ไมใชจะเอาความใหญโต หรอไปแขงขนาดกบใคร

การคดไปในทางทวาจะเปนสงมหศจรรยของโลกอะไรนน คงเปนความคดของญาตโยมชาวบาน ไมใชเรองพระธรรมวนย ไมใชเรองบญกศล

ทานคงพดประกอบใหตนเตนสนใจกนไปเทานนเอง คงเปนอยางนนไมไดถาม: คดวา เมอทานมเงนมากมาย ทานกนาจะทาได จะใหใหญกวานครวต-นครธม กคงทาไดตอบ: มเหตผลหลายอยาง ทจะทาใหเปนไมได และไมนาจะเปนถาม: เอ ยงไมเขาใจวาทาไมตอบ: ไหนๆ ถามมาแลว กพดในแงความรรอบตวสกหนอย

เรองสงมหศจรรยของโลกน เราไปเอาความคดของฝรงมา ใชไหม ฝรงเปนคนจดขน

กรณธรรมกาย๔๐๔

สงมหศจรรยของโลก ๗ แหง เชน ประมด๑ นน เปนของตะวนตกยคโบราณ ตงแตสมยกรก-โรมนเกาเขาจดไว แลวกปดบญชไปแลว ถงใครจะทาไดใหญโตอศจรรยอยางไร กเปนของคนละยค ตองเขาบญชใหม แลวกปรากฏวาฝรงจดบญชสงมหศจรรยขนมาใหมอกหลายชด นอกจากชดทมประมดนน

เมอเรายอมใหฝรงเปนผจดบญชอยางทเปนอย กจะไมมสงมหศจรรยของโลกอยางท ๘ เพราะทฝรงจดนน เขายดเลข ๗ ตามโบราณทถอมาแบบโชคลาง เพราะฉะนน ถงจะจดชดใหม เขากจดเปนชดละ ๗ ตามอยางชดแรกนนทงหมด จงมสงมหศจรรย ๗ หลายชด ไมมอยางท ๘

อกอยางหนง สงมหศจรรยทฝรงจด ซงพวกเรากยอมรบไปตามเขา โดยถอวาเปนสากลนน มแตของในซกโลกแถบของเขาหรอในอารยธรรมแถบโนนทงนน ของเอเชยแถบนอยางนครวต-นครธม กาแพงเมองจน ทชมาฮาล ทวายงใหญนกหนา เขากไมไดยอมรบจรงจง คอพดถงเปนบางครงบางคราววาเปนสงมหศจรรย แตในบญชทเขายอมรบทวไปกไมจดเขาถาม: ฝรงไมจด เรากจดของเราขนมาเอง ไมไดหรอ?ตอบ: กไมสาเรจอกนนแหละถาม: ทาไมละ มเงนซะอยาง สรางใหญกวาประมดกได

๑ The Seven Wonders of the (Ancient) World = เทวสถานแหง Artemis, มหาประตมาเทพอะพอลโล ทปากชองทะเลเกาะ Rhodes, ประมดแหง Giza, สวนลอยแหง Babylon, มหาสสานแหง Halicarnassus, มหาประภาคารแหง Alexandria, มหาประตมาแหงเทพ Zeus

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๔๐๕

ตอบ: นนแหละ กเพราะมเงนกสรางไดนแหละ จงทาใหหมดความอศจรรย สงทเขาวามหศจรรยนนกเพราะมนไมนาจะเปนไปได เชนประมดท Giza ซงเปนสงมหศจรรยของโลกในชดสาคญทเปนบญชมาตรฐาน และยงเหลออยจรงอยางเดยวนน ใชกอนหนสรางซอนขนไปประมาณ ๒ ลาน ๓ แสนกอน แตละกอนหนกประมาณ ๒ ตนครง คนสมยโบราณจะยกขนไปจดเรยงเขาทใหสนทเรยบรอยอยางไร แลวยงกวานน ขางในประมด กมการจดทจดทางเกยวกบหลมฝงศพและทรพยสมบตอก

สมยปจจบน มเงนกจางทาสาเรจไดดวยเทคโนโลย กเลยไมอศจรรย ตวอศจรรยททาใหสาเรจไดกลายเปนเทคโนโลยของฝรงหรอญปนไปถาม: ถาอยางนน กตองใหมหศจรรยทางดานสถาปตยกรรม คอมการออกแบบทวเศษจรงๆ หาทไหนเทยบไมไดตอบ: คงยาก แตอยามวพดเรองนอยเลย เพราะทจรงการเปนสงมหศจรรยของโลกอยางประมดเปนตน กไมนาจะภมใจอะไร

สงมหศจรรยของโลก โดยมากเปนอนสรณของราคะบาง โลภะ โทสะ โมหะบาง อยางประมดนน ฟาโรห (กษตรยอยปตโบราณ) ใหสรางขนมา กเพยงเปนทเกบศพของตวเอง บางอยางกสรางเพอแสดงความยงใหญ และมกใชแรงงานทาส หรอแรงงานเกณฑ มการบงคบลงโทษกนโหดรายทารณมาก

การสรางสงเหลาน ตองเคนแรงงาน และเคนเงนทองจากประชาชน บานเมองมกจนลง ชาวบานยงยากแคน แทนทจะเอาเงนทองนนไปสรางความสขแกราษฎรอยางพระเจาอโศก

กรณธรรมกาย๔๐๖

ดงายๆ อยางทชมาฮาล ในอนเดย ทบญชมาตรฐานของฝรงกไมเอาเขา แตรกนวาเปนสถาปตยกรรมยอดเยยม กสรางเพยงเปนทเกบศพมเหสของกษตรยชาห ชาฮาน ใชแรงงานมากกวา ๒๐,๐๐๐ คน สรางอย ๒๒ ป ใชเงน ๔๐ ลานรป (สมย ๓๖๐ กวาปกอนโนน) กวาจะเสรจคนตายไปเทาไร และเมอเสรจแลว กยงใหเผามอชางใหญใหพการ จะไดไปสรางทอนไมได

นอกจากนน สงมหศจรรยของโลกเหลาน มาถงยคปจจบน กไมไดมคณคาสงอะไร เพราะคนยคน เขามองทภมปญญาเปนสาคญ สงมหศจรรยของโลกทใหญโตเหลาน แมจะแสดงถงความสามารถทางดานการกอสราง คอสถาปตยกรรม และวศวกรรม แตอยางทบอกแลววา สาเรจดวยการใชทรพยและอานาจ บวกกบความเชอทงมงาย เชนในเรองการเกบศพไวใหวญญาณ และความมกใหญใฝสงจะแสดงความยงใหญของตน เปนตน ซงไมใชสงทนาสรรเสรญแทจรง

พดงายๆ วา สงมหศจรรยแบบนนหมดสมยไปแลวถาม: ถาอยางนน สมยปจจบนจะเอาอะไรเปนมหศจรรย?ตอบ: เขาเปลยนมานานแลว ตงแตหลงสงครามโลกครงท ๑ มการจดสงมหศจรรยของโลกขนเปนของยคใหม หรอสมยใหม ม ๗ เหมอนกน กฝรงนนแหละจด เรยกวา Seven Modern Wonders

คราวนไมเอาขนาดใหญโตแลว แตเอาทปญญาในการคดคนประดษฐ โดยเนนเทคโนโลยถาม: สงมหศจรรยสมยใหม ๗ อยาง คออะไรบาง?

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๔๐๗

ตอบ: คอ ๑. วทย ๒. โทรศพท ๓. เครองบน ๔. เรเดยม ๕. ยาสลบ และสารตานพษ ๖. การแยกสเปคตรม(แถบสของแสง) ๗. เอกซ-เรย

ถามาถงปจจบนกคงจะตองจดชดใหม ใหมโทรทศน พลงงานนวเคลยร ยานอวกาศ จนถงคอมพวเตอร

เทคโนโลยพวกนดเลกนอย แตมหศจรรยอยางยง เพราะเปลยนแปลงโลกและวถชวตของมนษยไดอยางพลกมอเลยทเดยว

แทนทจะคดสรางวตถใหญโต นาจะหนมาพฒนาสมองคนไทยกนใหมาก ใหคนไทย โดยเฉพาะเดกไทยมความยงใหญทางปญญา ทจะคดคนและสรางสรรคอะไรใหมๆ จงจะมทางใหสงคมของเราไดรบความยอมรบนบถอในวงการนานาชาต หรอเขาถงระดบของการทจะมสวนรวมสรางอารยธรรมของโลกถาม: ถงจะไมไดเปนสงมหศจรรยของโลก กยงชวยดงดดใหคนมาเทยวเมองไทย ชวยนารายไดเขาประเทศไดมากตอบ: นกอกแหละ ไมใชกจพระศาสนา นอกเรองธรรมะ จะทาใหความสนใจหนเหออกไปจากทางของบญกศลและปญญา มงไปทการหาเงน

ถงจะหาเงนกไมเหนจะคม ถาสรางแลว ชวยใหเงนเขาประเทศปละ ๑๐๐ ลานบาท กวาจะคมทน ๗๐,๐๐๐ ลานบาท ก ๗๐๐ ป หรอถาคดทนสรางแค ๒๐,๐๐๐ ลานบาท ก ๒๐๐ ป

ควรจะทาชมชนและสงคมของเราใหสงบเรยบรอย พฒนาคนใหถกตองตามหลกไตรสกขา สงวนรกษาธรรมชาต เปนตน จะดกวา ศลปวฒนธรรมทมอยอยางเปนเอกลกษณของชาตตางหาก ทคนตางถนตางแดนเขาสนใจ ขอใหเราดงดดนกทองเทยวดวย

กรณธรรมกาย๔๐๘

ความดงามของชวต-สงคม และความงดงามของธรรมชาตจะดกวาเรองนไมนาจะตองพดอะไรกนมาก ถามเรองอนดไหม

ชาวพทธโบราณกสรางเจดยใหญโต

ถาม: ยงตดใจอย การสรางมหาธรรมกายเจดย ถงจะไมไดอะไรอน กเปนสงถาวร เปนอนสรณอยไดนาน เปนพนปตอบ: เรองใหญโต กบเรองอยเปนพนป ไมใชเรองเดยวกน ถาจะใหอยพนป ไมจาเปนตองใหญโตมากนก อนสรณสมยพระเจาอโศกมหาราช ไมใหญโตเทาไร กอยมาเกน ๒ พนปแลว

ทวาเปนอนสรณนน สาคญทวาเปนอนสรณอะไร สงมหศจรรยของโลกหลายอยาง หรอพดงายๆ วาสงทใหญโตกวาปกตจนเหลอเกนนน มกเปนอนสรณแสดงอะไรบางอยางในจตใจทไมคอยด เปนเรองตวเรองตน อยางนอยกความตองการแสดงอานาจความยงใหญ

เรองอยางน นายกยองพระเจาอโศกมหาราชมาก ทงทมทรพยและอานาจเหลอลน แตดจะทรงสรางเนนความเปนอนสรณและแสดงความเคารพบชาพระพทธเจาจรงๆ เชน มงไปทาในทพระพทธเจาประสต ตรสร เปนตน

เมอสรางแลวกทาศลาจารกบอกไววาทนนๆ เกยวของอะไรกบพระพทธเจา แตทรพยสนทมากมายมงเอาไปบาบดทกขบารงสขของประชาชน เชน สรางแหลงนา ถนนหนทาง ทพกผคน เปนตน เฉลยกระจายไปทวทกถนถาม: อยางนกแปลวา ไมตองสรางใหใหญโตนก แตใหเนนทความ

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๔๐๙

แขงแรงถาวรใชไหม?ตอบ: ทจรงกไมตองเนนอะไรในแงนกนมากแลว ควรจะมาเนนการสรางธรรม สรางปญญา ในตวคนนแหละ เพราะอนสรณทเปนสงกอสรางสถปเจดยสาคญๆ เรามไมนอยแลว หรออาจจะพอแลว

เจดยอยไปพนปขางหนา แตเวลานน พทธศาสนาอยดวยหรอเปลา ถาสรางเจดยแลว ชวยใหพระพทธศาสนาอยไปเปนพนปดวย กนาพจารณา แตถาเจดยอย พทธศาสนาไมอย ถงเวลานน เจดยกเปนเพยงอนสรณของพทธศาสนาทเคยมอยในอดต แตไมมอยในปจจบน

จะเอาพระพทธศาสนาฝากไวกบวตถ แลวคนกเลยเพลน ปลอยใหวตถรกษาพระศาสนา จนกระทงวตถนนเปนอนสรณของพระพทธศาสนาทเคยมในอดต แตไมมอยในปจจบน หรอจะเอาพระพทธศาสนาฝากไวในตวคน พยายามใหคนเปนทรกษาพระพทธศาสนาตอๆ กนไปเรอยๆ โดยไมประมาท นานเทานานถาม: สมยโบราณทานกสรางวตถใหญๆ ไว ทอนเดย ทสงเวชนย-สถานทง ๔ เปนตน กมสถปเปนตนยงเปนอนสรณ หรอนอกอนเดย เชนในอนโดนเซย กมมหาสถปใหญ Borobudur ทเดากนวาเปนบรมพทโธ ถาการสรางวตถไมสาคญ ทานคงไมสรางกนไว และเรากจะไมมอนสรณใหรอดตตอบ: ทถามมานน ตองแยกใหด ไมควรถามรวมๆ คลมๆ อยางนน

ทตอบไปแลวนน กไมใชวาจะไมใหสรางเลย แตตองพจารณาเหตผลกนใหดวา เราจะสรางเพออะไร และควรสราง

กรณธรรมกาย๔๑๐

ทไหน แคไหนไดบอกตงแตตนแลววา สถปเจดยนนเราสรางเปนพทธบชา

เพอเปนเครองระลกถงพระพทธเจา ซงเปนพระบรมศาสดาของเรา เรมตนทสดทานจงมงจะสรางไว ณ สถานททเกยวกบพระพทธเจา คอทพระองคเคยอยเคยใชเปนตน โดยเฉพาะทประสต ตรสร ทเรมตงพระศาสนา (คอทแสดงปฐมเทศนา) และทปรนพพาน ทเรยกวา สงเวชนยสถาน ๔ สถปเจดยทสรางไว ณ สถานทเหลาน นอกจากเปนอนสรณถงองคพระศาสดาโดยตรงอยางชดเจนแลว กเปนศนยกลางทรวมของชาวพทธดวย ไดทงอนสต และสามคค

ดวยเหต นแหละ ชาวพทธทอย ไกลทประสต ตรสร ปรนพพานออกไป ไมมโอกาสไปนมสการ หรอไปไดยาก ไปไดนอยครง กสรางสถปเจดยระลกถงพระพทธเจาไวในถนแดนของตน แตกพยายามใหมสงแทนพระองคไวชนดทตรงหรอใกลชดพระพทธเจาทสด จงไปรบเอาพระบรมสารรกธาตจากอนเดย มาสรางสถปเจดยบรรจไว แลวสถปเจดยนนกเปนอนสตถงพระพทธองค และเปนศนยกลางสามคคของชาวพทธในถนหรอประเทศนนๆ

เหตผลสาคญในการสรางสถปเจดย จงเหมอนอยางทบอกแลววา ใหไดอนสตและสามคค สมยกอนคนเดนทางไปมายาก จะเหนวาเขากจะมสถปเจดยองคสาคญไว เปนถนเปนภาค สมยนไปมากนงายแลว และเรากมองคพระสถปเจดยทเปนศนยกลางใหญๆ มาแตเกากอน เราควรจะเสรมความสาคญของศนยกลางทมอยแลว ซงโยงพวกเราในปจจบนกบประวตศาสตรของประเทศชาตและบรรพบรษของเรา และทาความสามคคในวงกวางใหแนนแฟน

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๔๑๑

ยงขน ไมใชจะมาลดทอนความสาคญของศนยกลางเกาๆ ในประวตศาสตรทมอยแลว และแบงแยกกนออกไปใหมากขน

ในแงน ถาดใหด อนสรณทเรามสบมา อาจจะเพยงพอแลว ไมใชเรายงไมม ขอสาคญอยทจะรกษาและจดอนสรณทมอยแลวนนอยางไรใหด เชน อยางทเขาไปบรณะลมพนกน เปนตน นกเหตผลหนง

อกอยางหนง กใหดบทเรยนจากอดตนนแหละ ลองเอาพระสถปทสงเวชนยสถานในอนเดย กบบรมพทโธ (Borobudur) ในชวา อนโดนเซย มาเทยบกนดถาม: สถปทสงเวชนยสถานกใหญ แตบรมพทโธใหญโตกวามากมาย ไมดหรอ?ตอบ: พระสถปเจดยทสงเวชนยสถานในอนเดยนน เทยบกบบรมพทโธในชวาแลว ตองถอวาเลกนดเดยว และสรางงายๆ สวนบรมพทโธในชวานนไดชอวาเปนโบราณสถานทางพทธศาสนาทใหญทสดในโลก ยงใหญเหลอเกน เทยบกนไมได๑

พระเจดยพทธคยา ทพระพทธเจาตรสร ฐานกวางดานละเพยง ๑๕ เมตรเศษ แตมหาสถปบรมพทโธทชวา ฐานกวางดานละตง ๑๒๐ เมตร

แตคณคาและความสาคญไมใชอยทความใหญโตพระสถปเจดยทตรสร และปรนพพาน เปนตน ในอนเดยนน

แมเวลาลวงไป ๒๕๐๐ กวาป ชาวพทธกเพยรพยายามเดนทางไป ๑ Borobudur ทเรยกกนวาบรมพทโธนน กวางดานละ ๑๒๐ เมตร ใชกอนหนสรางรวมประมาณ ๒ ลานกอน หนกทงหมดประมาณ ๓ ลาน ๕ แสนตน

กรณธรรมกาย๔๑๒

นมสการกนไมขาด ตงใจไปกนจรงจง และนบวนจะไปกนมากขน คนไปแลวกไปอก บางคนไปมากมายหลายครง แลวกไมไดตดใจวาจะไปชมความใหญโตมโหฬาร

สวนบรมพทโธทชวานน คนไปกนโดยไมไดมจตใจผกพนอะไร เพยงอยากไปดความใหญโตสวยงาม อยางเปนททศนาจรแหงหนง ไปแลวไดเหนไดชมแลวกแลวไป มกไมตดใจจะตองไปอก หรอมความผกพนอะไรสบเนองตอไป

ยงดลกเขาไปในประวตศาสตร Borobudur หรอบรมพทโธนน สรางขนในชวง พ.ศ. ๑๓๒๑ - ๑๓๙๓ ใชประโยชนเพยงแคราว ๑๕๐-๒๐๐ ป กถกปลอยทงตงแตราว พ.ศ. ๑๕๕๐ ตลอดมา เปนทรกรางจนกระทงอกประมาณ ๙๐๐ ป ราว พ.ศ. ๒๔๕๐ ฝรงชาวฮอลนดา ทไดชวาเปนเมองขน มาขดแตง จงปรากฏแกสายตาชาวโลก

บรมพทโธทยงใหญ สรางขนมาสนเปลองมากมาย แตใชประโยชนนอย ปจจบนกไดแคเปนททองเทยว ความหมายตอพระพทธศาสนากนอย จะเปนอนสรณอะไร นอกจากบอกใหรวา เคยมพทธศาสนาทนนสมยหนงในอดต แตกคอบอกวาทนนไมมพทธศาสนาอยในปจจบน

ความเปนอนสรณในความหมายทผกพนกบจตใจของชาวพทธทวไปแทบไมม ความเปนอนสรณหนกไปทางดานทบอกถงความเสอมความพนาศของพระพทธศาสนาในดนแดนแถบนน

นกคอตรงขามกบสงเวชนยสถานในอนเดย ถงจะไมมอะไรใหญโต หรอแทบไมมอะไรเหลอบงบอก แตชาวพทธกตอง

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๔๑๓

พยายามคนหา และดนดนกนไปถาม: คณคาและความสาคญแทๆ อยทไหน?ตอบ: เรมตน ความเปนอนสรณสาคญอยทความหมาย ซงผกพนกบองคพระพทธเจา หรอเหตการณสาคญเกยวกบพระพทธ-ศาสนาในประวตศาสตรของประเทศชาตหรอทองถนดนแดนแถบนน

ดวยเหตน จงสามารถจดสถปเจดยและพทธสถานตางๆ ตามลาดบความสาคญไดดงน

อนดบท ๑ สถานทเกยวของกบองคพระพทธเจาโดยตรง โดยเฉพาะทประสต ตรสร แสดงปฐมเทศนา และปรนพพาน คอสงเวชนยสถาน ๔ เปนศนยกลางชาวพทธทงหมดทวโลก

ในสงเวชนยสถานทง ๔ น ชาวพทธนานาประเทศเหมอนจะยอมรบกนกลายๆ ใหสถานทตรสร ทพทธคยา เปนศนยกลางสงสด

อนดบท ๒ สถานทเกยวกบเหตการณสาคญของพระพทธ-ศาสนาในประวตศาสตรของประเทศชาตนนๆ กเปนศนยรวมใจของชาวพทธแตละประเทศไป อยางเมองไทยเรา พระปฐมเจดย กถอวาเปนเครองหมายของจดเรมตนพระพทธศาสนาในประเทศไทย

อนดบท ๓ สถปเจดยและพทธสถานทสรางขนเปนพทธบชาหรอเปนอนสรณในถนนนๆ เชน จงหวด อาเภอ ตาบล ตลอดจนวดและชมชน กเปนศนยรวมใจของพทธศาสนกชนในถนของตนๆ

อยางนแหละทวา ไดความหมายทงเปนอนสต และเปนทรวมสามคคถาม: ทางวดพระธรรมกายวา จะใหมหาธรรมกายเจดยเปนศนยกลางชาวพทธทวโลก เหมอนอยางเมกกะเปนศนยกลางของ

กรณธรรมกาย๔๑๔

ศาสนาอสลามทวโลก จะเปนไดไหม?ตอบ: เมกกะนนเปนทประสตของทานศาสดามฮมหมด ถาเทยบกอยางลมพนเปนทประสตของพระพทธเจา สถานทอยางนเปนของดงเดม จะสรางขนใหมในทอนไมได

ถาจะเทยบกบเมกกะ กตรงกบทชาวพทธทวโลกเอาทประสต ตรสรของพระพทธเจา เปนศนยกลางของพทธศาสนาทวโลก แตถาจะเอามหาธรรมกายเจดยหรอทอนใดกตามเปนศนยกลางในความหมายอยางนน กไมเหนมความเกยวของอะไรกบพระประวตของพระพทธเจาถาม: คงไมมหรอก ทานเอาทความใหญโตหรออยางไรกไมทราบได หรอจะถอวาทนนเปนตนธาตตนธรรมตอบ: เรองตนธาตตนธรรมไมมในพระพทธศาสนา อยาพดเปนเลนไปเลย แตถาทานคดจะเอาอยางนนจรง กจะเปนปญหา หนง จะกลายเปนมองขามพระพทธเจาไป สอง ชาวพทธทอนเขากคงถอไปตามเดมวา เอาทพระพทธเจาตรสรเปนตนเปนศนยกลาง ถาอยางน แทนทจะเกดสามคค กจะยงแตกสามคค

ทางทดชาวพทธเราควรไปชวยกนเสรมความสาคญของสถานทขององคพระพทธเจาโดยตรง อาจจะเอาพทธคยาเปนศนยกลางชาวพทธทวโลกกนใหชดไปเลย หรอในประเทศไทยของเรา ทพทธมณฑลกด บางทานกด จาลองสงเวชนยสถานมาไวในบานเรา กเปนการโยงใจไปหาพระพทธเจา นาชนใจกวาจะทาอะไรใหญโตขนมาใหม ลอยๆ ซงไมมทงความเชอมโยงกบพระพทธเจา

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๔๑๕

และไมชวยใหอนสรณถงประวตศาสตรของประเทศชาตถาไมโยงไปถงพทธกาลในอนเดย จะไปชวยเสรมพระปฐม-

เจดยกนกยงดไมตองพดถงทวโลก แมแตเฉพาะในประเทศไทยของเราน

ชาวพทธไทยกมจดออน ไมคอยรวมใจกนคดและรวมแรงกนทา แทนทจะมาชวยกนเสรมหลกทมอยแลวใหแนนแฟนเปนจรงเปนจงยงขน จะไดสามคคมพลงมากๆ กลบชอบตางคนตางทา จงเกดความโนมเอยงทจะแยกออกไปๆ เดยวทโนนกใหญขนมาใหม เดยวทนนกทสดขนมาอก อยางนไมเปนทางของความเจรญทแทจรง วดพระธรรมกายเมอมกาลงขนมา ไมนาจะไปซาเตมความโนมเอยงทไมดอยางนนถาม: ถาไมตองเปนอยางเมกกะ แตใหเปนทชาวพทธทวโลกมารวมกจกรรมทางพทธศาสนากนมากทสด จะเปนไดไหม ?ตอบ: อยางนนกไมเปนไร คนละความหมายกน อยทจดใหดและใหเปนประโยชน ใหดทงแกพระพทธศาสนาและใหไดแกประชาชน แตอยาลมแกนสาคญ คอการรวมสามคคใหอยทพระพทธเจาเปนศนยกลาง

ถาเอาประโยชนใชสอยกนอยางนนจรงๆ กคงจะใชเงนนอยลงมามากมาย เรอง ๒ หมนลาน - ๗ หมนลาน คงไมตองใช

สมยพทธกาลกมวดใหญโต

ถาม: สมยพทธกาล กสรางวดกนใหญโตไมใชหรอ? ดวดเชตวน

กรณธรรมกาย๔๑๖

เปนตวอยาง ทนนพระพทธเจาประทบจาพรรษามากทสดตอบ: ใหญแตบรเวณเทานน แตอาคารไมใหญ อยางกฏพระพทธเจาทเรยกวา “พระคนธกฎ” กวางยาวดานละ ๒-๓ เมตรเทานนเอง ใครอยากอยอยางพระพทธเจากไปวดดได เขาขดคนขนมารกษาไว ทพระเชตวน เมองสาวตถกม ทเขาคชฌกฏ เมองราชคฤหกม

ทวาบรเวณใหญโต กคอเปนสวนหรอเปนปา เขาซอสวนสรางวดถวาย

เรองวดเชตวนทลอลนราคาแพง กเพราะซอทไดในราคาพเศษถาม: วดซอทดนมาหรอ?ตอบ: ไมใชอยางนน คอเศรษฐชออนาถบณฑกมศรทธาอยากสรางวดถวายใหพระพทธเจามาประทบทเมองสาวตถบาง เพราะทานเศรษฐไปพบและไดเฝาพระพทธเจาทเมองราชคฤหแลว เลอมใสมาก เวลานนทสาวตถยงไมมวดเลย

เมอจะสรางวด กมองหาท ไปเหนสวนเจาเชตแลวชอบใจ กเขาไปหาเจาเชต บอกเจาเชตวาใหสวนสรางเปนวดเถดนะ เจาเชตนะใจไมยอมให กเลยพดออกมาใหเหนจรงเหนจงวา ไมมทางทเศรษฐจะไดทดนนน เจาเชตบอกวา “ใหไมไดหรอก ตองเอาเงนโกฏมาป”

เศรษฐกจบเอาคานนเปนการตราคาขาย เจาเชตจะไมยอม กเลยเอาเรองไปใหผพพากษาตดสน ผพพากษาวนจฉยวาคาพดของเจาเชตเปนการตราคาทดน ถาผซอสราคา กตองขายให เศรษฐกจงเอาเกวยนขนเงนมาปทดน ซอทไป แลวสรางวดพระ

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๔๑๗

เชตวนถวายพระพทธเจาถาม: ครงนน พระพทธเจาประกาศพทธศาสนาใหมๆ วดยงมไมกวด ถาทไหนยงไมมใครสรางวดถวาย พระตองสรางวดเองใชไหม?ตอบ: ไมใช อยาเขาใจผด พระพทธเจาและพระสงฆในสมยพทธกาล ไมเคยสรางวดทไหนเลย แมแตวดเดยวถาม: ถาไมมวด ทานจะไปอยทไหน?ตอบ: ขอเลาใหฟงสกนด จะไดเขาใจใหถก

วด รวมทงกฏ วหาร อะไรตางๆ ในวด เปนปจจย ๔ ขอท ๓ คอ เสนาสนะ เรองปจจย ๔ นน มหลกอยแลววา เปนเรองของพทธบรษทฝายคฤหสถ เมอมศรทธาและมองเหนประโยชน กจดถวายพระสงฆ สวนพระสงฆกทาหนาทของตน คอเลาเรยนปรยต ปฏบตในไตรสกขา และสงสอนธรรมแกประชาชน อยางอทศตวอทศเวลา คฤหสถจดปจจย ๔ ถวาย กเพอใหพระสงฆทาหนาทของทานไดโดยไมตองหวงกงวลดานวตถ

เมอพระพทธเจาประกาศพระศาสนาใหมๆ พระไมมวด ไมมทอยอาศย กอยตามโคนไม (เรยกวารกขมล) ตอมาพระพทธเจาสอนธรรม พระเจาพมพสารเลอมใสแลวไดถวายสวนไผ เปนวดแรก เรยกวาพระเวฬวน อยทเมองราชคฤห

แตตอนนน กยงมแตวด พระยงไมมกฏอย ตอมาพระทอยงายๆ สอนธรรม เปนประโยชนแกประชาชนกวางขวางออกไป คนกเลอมใสมากขน พระถงจะไมมกฏอย กอดทน ตงหนาประพฤตปฏบตฝกตน และสอนธรรมแกประชาชนเรอยไป อยกนตามปา

กรณธรรมกาย๔๑๘

ตามโคนไม ภเขา ซอกเขา ถา ปาชา ดงไม ลอมฟาง แมกระทงในทโลงแจง

จนกระทงวนหนง เศรษฐเมองราชคฤห ออกจากบานไปสวนแตเชา กเลยไดเหนพระภกษทเรมออกปฏบตศาสนกจ เดนออกมาจากทตางๆ ททานไปพก มอาการกรยาสงบงามนาเลอมใส กอยากจะใหทานมทอย จงเขาไปหาทานและบอกวาจะขอสรางทอยถวาย

พระภกษเหลานนกตอบวาทานรบไมได เพราะพระพทธเจายงไมไดอนญาต ทานเศรษฐจงขอใหพระภกษเหลานนไปทลขออนญาต แลวบอกแจงแกตน เมอไดรบพทธานญาตแลว ทานเศรษฐไดสรางกฏถวายพระสงฆเสรจ ๖๐ หลงในวนเดยว นคอครงแรกทพระภกษทงหลายไดมกฏอยถาม: วดพระเชตวน กเปนมาแบบนเหมอนกนหรอ?ตอบ: หลงจากน จงมวดพระเชตวน ทอนาถบณฑกเศรษฐสรางถวายทเมองสาวตถ อยางทพดถงขางตน ซงนบวาเปนวดแรกทนอกจากมทดนแลว กมอาคารทสรางไวพรอมดวย เชน กฏพระพทธเจาหลงเลกๆ มเนอทราว ๖-๗ ตารางเมตรทวานน

เศรษฐเมองราชคฤหทเปนคนเรมตนสรางกฏถวายพระ กเปนนองภรรยาของอนาถบณฑกเศรษฐนนเอง อนาถบณฑกเศรษฐไดมาเลอมใสพระพทธเจาและคดสรางวดทสาวตถ ในคราวทมาเยยมเศรษฐเมองราชคฤหครงหนง

เมอสรางวดเชตวนเสรจ อนาถบณฑกเศรษฐถวายวดเชตวนแดพระพทธเจา แตพระพทธเจาตรสวา ใหถวายแกสงฆทง ๔ ทศ

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๔๑๙

(จาตรทศ) คอเปนของกลางอยางสากล เลยกลายเปนประเพณการสรางและถวายวดสบมาถาม: พระไมสรางวดเลยหรอ?ตอบ: วดนะเปนของญาตโยมคฤหสถสรางถวาย แตพระเปนผดแลการกอสรางได เพอใหสรางถกตองตามธรรมวนย งานเกยวกบการกอสรางทพระทานเรยกวา “นวกรรม” และพระผทาหนาทนเรยกวา “นวกมมก” หรอ “นวกมมาธฏฐาย”

งานนวกรรมน ตองเขาทประชมสงฆมอบหมายแตงตง ทประชมสงฆจะลงมตประกาศวา “สงฆมอบวหาร (กฏ/ทอยทจะสราง) ของคฤหบดชอน ใหเปนนวกรรมของภกษชอน”ถาม: ถาอยางน ในสมยพทธกาล กไมตองมการเรยไรใชไหม?ตอบ: คนทจะสรางวด เขามศรทธา เขาจงสราง เขาจะมเงนและเขาจะสละมาใชสรางเทาไรกเปนเรองของเขา ไมยงกบคนอน และพระกดแลใหถกตองตามพระวนยเทานนถาม: พระภกษสรางกฏของตนเองขนมาบางไมไดเลยหรอ?ตอบ: เรองน ในระยะตอๆ มา กมพทธบญญตยอมใหสรางได แตทรงวางกาหนดไวเขมงวดมาก คอ ถาภกษจะสรางกฏอยเอง

๑. ตองนาเรองเขาทประชมสงฆ และใหสงฆสารวจพนทแลวกาหนดทให

๒. ขนาดกฏตองไดตามเกณฑ กวางยาว ๑๒ x ๗ คบพระสคต (ประมาณ ๓ x ๑.๗๕ เมตร; การเทยบมาตราอาจคานวณตางจากนไดบาง)

กรณธรรมกาย๔๒๐

ถาม: นกหมายความวา พระพทธเจาไมตองการใหพระยงกบวตถใชไหม?ตอบ: ไมตองวนวายกบวตถ จะไดอทศตวอทศเวลาใหแกหนาทของตนไดเตมท นนดานหนง และอกดานหนงเพอไมใหรบกวนหรอเปนภาระแกชาวบาน ดงทพระองคตรสสอนใหพระภกษเปนผเลยงงาย หรอบางครงตรสวา

“ภกษทงหลาย ทรพยสมบตของคฤหสถทงหลาย เปนของทเขาเกบหามาไดยาก แมเมอไดมาแลว กยงตองคอยดแลรกษาอยางลาบาก, เมอทรพยสมบตนนเขาเกบหามากยาก ดแลรกษากลาบาก พวกเธอโมฆบรษ ยงจะเรยกรองมาก ยงจะขอเขาบอยอก . . . การกระทาของพวกเธอไมเปนไปเพอความเลอมใส . . .” (วนย.๑/๕๐๒/๓๓๗)

พระองคไมทรงตองการใหพระสงฆมววนวายกบเรองดานวตถ แมแตทเปนการทาเพอพระองค ทเรยกวา เปนการบชา คอไมใหพระสงฆยงกบอามสบชา แตใหมงทาปฏบตบชา แมแตเมอพระองคจะปรนพพาน พระอานนททลถามวา เมอพระพทธเจาปรนพพานแลว จะใหจดการพระพทธสรระอยางไร พระพทธเจาตรสวา

“ดกอนอานนท เธอทงหลายจงอยาขวนขวายในการบชาสรระของตถาคตเลย, ขอใหเธอทงหลาย ขมกเขมนประกอบในหนาทของตน จงเปนผไมประมาทในหนาทของตนมความเพยร อทศตนเถด; ขตตยบณฑตกด พราหมณบณฑตกด คหบดบณฑตกด ทเลอมใสในตถาคต มอย, คนเหลานน

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๔๒๑

จกทาการบชาสรระของตถาคตเอง” (ท.ม.๑๐/๑๓๓/๑๖๔)

หลงจากปรนพพาน และถวายพระเพลงพระพทธสรระแลว กษตรยและผครองแควนทงหลายกตกลงแบงพระบรมสารรกธาต เปน ๘ สวนเทาๆ กน นาไปสรางสถปเจดยเปนอนสรณและเปนทบชาไวในแวนแควนของตน ถอเปนประเพณสบมาวา เรองการสรางสถปเจดยกทานองเดยวกบสรางวด เปนหนาทของฝายคฤหสถทจะจดดาเนนการ

ในเมองไทยเรา ประเพณนกออกมาเปนกฎหมาย การทจะสรางวด กเรมดวยมคฤหสถไปยนเอกสารแสดงความจานงถวายทดนและขออนญาตสรางวดถาม: อยางนกเหมอนกบวามการแบงหนาทกนระหวางพระสงฆกบชาวบาน ใชไหม?ตอบ: ทานแบงใหไวตงแตเดมแลว สงคมชาวพทธนนเปนระบบพทธบรษท ๔ จดเปน ๒ ฝาย คอ พระสงฆกบคฤหสถ หรอพระกบชาวบาน เมอสองฝายนทาหนาทตอกน แบบพงพาอาศยกน (อญโญญญนสต) สงคมทงหมดกจะเกษมศานตมความสข

ก. พระสงฆ ใหธรรมทาน คอฝกตนในไตรสกขา และเผยแผสงสอนธรรมใหประโยชนเกดขน โดยไมเรยกรองรบกวนใคร ตามคตของพระพทธเจาทวา “ปฏบตเพอประโยชนสขของพหชน, นาประชาชนใหเปนผมกลยาณธรรม มกศลธรรม”

ข. คฤหสถ ถวายอามสทาน คอแสดงศรทธาและจดสรรเครองอดหนนทางวตถ ใหพระสงฆปฏบตกจหนาทโดยไมตองพะวกพะวงหวงกงวลความเปนอยดานปจจย ๔

กรณธรรมกาย๔๒๒

ชวนคนมาทาดมากๆ

ถาม: ทเปนเรองเปนราวอยน วดพระธรรมกายจดกจกรรมตางๆ ชวนคนมาทาความดไดมากมาย คนเขาวดเปนแสน ทาไมมคนมาตเตยน ตวทาอยางนนไมไดกอจฉาตอบ: กมไดทง ๒ อยาง คอ เขาอจฉา หรอวาเขารงเกยจ

แตทจรง เขาจะอจฉา หรอวารงเกยจ กไมควรไปมวตดใจอยตรงนน แตควรเอามนมาใชประโยชน

ไมวาเขาจะอจฉา หรอวารงเกยจ เรากเอาเปนจดปรารภทจะสารวจตรวจสอบหาความจรง

หนง ทเขาพดวากลาวตเตยน บางคนพดเบา บางคนพดแรง กอยาไปตดทถอยคา แตพจารณาดวยใจมงความถกตองดงาม เอาทสาระวา สงทเขาพดนนเปนจรง ถกตองตามพระธรรมวนยไหม เปนเหตเปนผลโดยชอบหรอไม ถาเขาวาไมจรงไมถกตอง กทงไป หรอชแจงอธบาย ถาสงทเขาวานนจรง เปนธรรมเปนวนย กนามาตรวจสอบตนเอง

สอง สารวจตรวจสอบตวเราเองวา เราประพฤต เราเปนอยางทเขาวากลาวตเตยนโดยชอบนนหรอไม ถาไมเปนกโลงเบาและเปดเผยตวใหชด ถาเราเปนอยางทเขาวา กปรบปรงแกไขหรอปฏบตใหถกตอง

อยามวตดอยกบความคดวาเขาอจฉา (ทถก = อสสา/รษยา) จะไมเปนคณทงแกตน และแกใครๆถาม: ทคดวาเขาอจฉา กเพราะเรยกคนมาวดไดมาก กเดนขนมา

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๔๒๓

คนมกอจฉาคนเดนไมใชหรอ?ตอบ: อยาเพงดวนคดเอางายๆ จะกลายเปนกลาวหาชนดมองอะไรแงเดยว เรองอจฉาหรอรงเกยจ กขนหนงแลว

อกอยางหนง ตองจบประเดนของเรองหรอจบจดของปญหาใหถกเสยกอน เขาไมไดวาเลยเรองคนมามากๆ อนนนไมใชเรองทเขาวา

แตทเขาเปนหวงกน และตองวากลาว ตตง คอสงทเอามาสอนและใหคนปฏบต และอางวาเปนพระพทธศาสนานนนะ ไมจรง ไมถกตอง ไมเปนอยางทอาง เชน เรองนพพานเปนสถานท วดไดเทานนลานโยชน แลวเขาสมาธเอาขาวบชาไปถวายพระพทธเจาในอายตนะนพพาน เอาอทธฤทธมาอางเพอชวนคนใหบรจาคเงนมากๆ และปลกเราใหคนอยากไดผลตอบแทนจากการบรจาคใหมากๆ เปนตน ตรงนตางหากทเปนปญหา เขาพดเขาวาทตรงน

ไหนๆ กเอาเรองคนมากมาอาง กขอใหมองยอนกลบ ถาสอนและทาสงทไมถกตองแลว คนยงมากกยงเกดโทษมาก ถาสงทอางวาเปนพระพทธศาสนานนไมใชพทธศาสนา คนมาฟงมารวมกจกรรมมาก กยงไดความเชอพทธศาสนาทผดๆ ไปมาก และหลงออกนอกทางไปมาก ยงคนมากเทาไรกยงเปนโทษตอพระพทธ-ศาสนาและตอประชาชนมากเทานน

เพราะฉะนน กมาพดกนใหตรงจดตรงประเดนทเดยววา สอนผดปฏบตผดจรงหรอไม ถาผดไปแลว กขอรองกนวาอยามวถอทฏฐอยเลย ขอใหเหนแกพระศาสนาและสวนรวม มาปรบแกเสยใหถก

กรณธรรมกาย๔๒๔

ถาม: อะไรๆ กวาผด ทางวดพระธรรมกายไมมอะไรดเลยหรอ?ตอบ: ทเขาวาผดนน เขากไมใชวาผดไปหมด แตผดในหลกการทสาคญๆ อยางเรองนพพานทเอาเปนสถานท มพระพทธเจาเปนตวเปนตนประทบนงอย แลวคนในโลกนพากนเขาสมาธไปเฝา ไปจบเนอตององค นจะไปกนใหญ หรอบางอยางกไมใชผด แตผด เชน เหนนมตจรง แตหลงเอานมตเปนนพพานไป เลยตดอยนน (ตอนเหนนมตนนไมผด แตตอนหลงเอานมตเปนนพพาน และตดนมตนนผด) ตลอดจนเรองทเขาตงประเดนขนมาวา โฆษณาขายบญบาง เอาฤทธลอลาภบาง เปนตน ซงทางวดกควรรวมพจารณากบเขาใหตวเราโปรงใสถาม: กหมายความวา ททานสอนเรองศลธรรม การทาความดตางๆ ขนนไมผดใชไหม?ตอบ: ในขนศลธรรมทวไปน ชาววดพระธรรมกายไดรบคาชมมากทเดยว เชนวา สภาพ เรยบรอย เปนระเบยบ รกษาศล เลกอบายมขได เปนตน ในสวนนใครๆ กอนโมทนา

แตกมเสยงออกมามาก เชน เรองททาใหเกดความขดแยงในครอบครว ซงโดยมากเกดจากการบรจาคเงนแบบเอาแตใจตวคนเดยว แลวทาใหครอบครวเดอดรอน เรยกวาครอบครวไมพฒนาไปดวยกน ทาใหปญหาเรองวดพระธรรมกายเปนเรองซบซอน ซงตองพจารณาหลายชน

แตทางธรรมทานกมหลกใหอยแลว ถาเรารหลก เรากมองปญหาไดชดขน ไมสบสน อยางในเรองน กเอาหลกงายๆ

ดานความด ความดเกดจากอโลภะกม ความดเกดจาก

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๔๒๕

อโทสะกม ความดเกดจากอโมหะกม หรอความดดานจาคะ ความดดานเมตตากรณา ความดดานปญญา

สวนความชวกตองแยก ความชวทเกดจากโลภะกม ความชวทเกดจากโทสะกม ความชวทเกดจากโมหะกม คนมกมองแคความชวดานโลภะและโทสะ แตมองขามความชวดานโมหะ ซงกนลกและมผลระยะยาวมากทสดถาม: เมองไทยทกวนน ใหคนทาตามศลธรรมขนตนๆ ได กดเยอะแลวตอบ: ดนะดแน แตกตองไมประมาท จะเทยบใหฟง

สมยกอนมโรงยาฝน คนไปนอนสบฝนกนไมนอย เพงมาเลกสมยจอมพลสฤษด นายคนหนงเปนคนหนหน ใจรอน บมบาม มเรองกระทบกระทงงาย ตอมากลบเปลยนไปตรงขาม เขากลายเปนคนใจเยน ไมฉนเฉยว มคนพดวา ตงแตนายคนนสบฝนน เขาเปลยนเปนคนละคน ใจเยน สขม รอบคอบ ดขนมาก

อยางนเราจะวา การสบฝนนด เปนประโยชนมาก ควรจะสงเสรมใหคนสบฝนกนใหทวอยางนนหรอ คงไมใช

ทวาน มใชจะวาวดพระธรรมกาย แตเปนการพดใหรจกมองอะไรหลายๆ แง คอแยกเหตปจจยใหด รจกใชโยนโสมนสการ แบบทมองความเปนไปไดอยางอน ในสถานการณทปรากฏเปนอยางเดยวกน

นแหละ เพราะเรองของมนษยซบซอนอยางน ผททาหนาทรบผดชอบสงคมใหญๆ เชนบรหารประเทศชาต จงตองไมประมาท อยามองอะไรแงเดยว ดานเดยว

กรณธรรมกาย๔๒๖

เพราะอยางน พระพทธศาสนาจงสอนใหไมประมาทในการใชปญญา คอตองไมประมาทอยเสมอ และพจารณาเรองราวดวยโยนโสมนสการ ไมใชเพยงตนไปกบภาพภายนอกทผวเผนถาม: เออ ชกจะยากเสยแลว คนไมไปวด กวาหางวด พอไปวดกนมาก กไมแนวาด อยางนคนกจะทอกนหมดตอบ: คนไปวดมากนะด ไมใชไมด เรองนปญหาไมใชอยทคนไปวด แตปญหาอยทวด คอไมใชปญหาเพราะคนทไป แตเปนปญหาทเกดจากวดวาวดทาอะไรกบคนทไป หรอวดใหอะไรแกคนทไป

ถาแกปญหาทางฝายวดใหถกตอง คนทไปมากกจะยงไดประโยชนมาก แตถาวดใหอะไรทไมถกตอง ยงคนไปวดมาก กยงเปนโทษตามจานวนคนทไปมาก

เพราะฉะนน อยาเอาแควาคนไปวดมาก หรอมอะไรใหญโต หลกทางธรรมกมอยแลววา “อยาดทรปราง แตใหดทการกระทา”

ถาเปนชาวพทธ จะมองอะไร กตองรจกใชปญญา อยาใหเขาพดไดวา เปนคนตน เลยตนงายไปกบภาพความใหญโตหรอจานวนมากๆ จาไววาพทธศาสนาสอนไมใหตดสนดวยรปรางหนาตาวาเปนอยางไร แตใหดวาเขาทาอะไร

อยามวทอ นแหละเปนบทเรยนใหไดฝกใชปญญาเรองคนมากคนนอยน ขอเตมคาเตอนไวหนอย ขอใหหมน

ระลกถงพระพทธจรยากนไว จะไดรวาแนวทางพทธแทเปนอยางไรเมอพระพทธเจาเผยแผพระศาสนา ถาพระองคมงใหไดคน

มากๆ พระองคกตองทรงสนบสนนพระมหาเถระปณโฑลภารทวาช

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๔๒๗

และใหพระสาวกองคอนๆ ทาตามคงจาไดวา พระปณโฑลภารทวาชแสดงฤทธเหาะเหนอเมอง

ราชคฤห ชาวเมองนนตนเตน แตกตน พากนเลอมใส แหตามกนอง ถาแสดงฤทธอกอยางนน กดเหมอนวาจะเอาคนเทาไรกได

แตแทนทจะทรงสงเสรม พระพทธเจากลบทรงประชมสงฆแลวทรงตาหนอยางแรง และทรงบญญตหามพระภกษ ไมใหแสดงฤทธแกคฤหสถ

จงขอฝากใหคดวา ทาไมพระพทธเจาไมทรงใชโอกาสหาศษยหรอสาวกใหมากดวยวธอยางนน ทงๆ ทพระองคเองกเกงอยางยงในเรองฤทธน

จดทควรมองกคอ พระพทธเจาไมทรงตองการใหใครมาเลอมใส โดยไมไดใชปญญาพจารณาความจรงแหงคาสอนของพระองค พระพทธเจาตองการใหคนพฒนา ไมใชมาดวยเครองลอ

ขอใหสงเกตวา อบายแบบเครองลอนน พระพทธเจาทรงใชในกรณเฉพาะตวหรอรายบคคล เมอทรงพจารณาเหนวาจะเปนเครองชวยสรางความพรอมใหแกเขา แตไมทรงใชในงานทวไป หรอกบคนหมใหญ

นอกจากนน เมอทรงใชอบาย กจะทรงดแลเขาอยใกลชด และตดตามวางขอปฏบตเฉพาะตวใหเหมาะกบเขาไปตลอดจนสาเรจ

นอกจากนน ขอใหสงเกตดวยวา ถาพระองคเหนความพรอมหรอประโยชนทจะเกดแกคนผใดผหนง ซงอาจจะเปนเดก หรอเปนชาวบานคนหนงทอยไกลออกไป พระองคจะทรงยอมสละเวลาทงวน และทรงยอมเหนดเหนอยเสดจไปแสดงธรรมโปรดเขาผนนแมจะเปนเพยงคนเดยว แตถาคนอนทอย ใกลจะพลอยได

กรณธรรมกาย๔๒๘

ประโยชนดวย กยงดเอาละ หนกลบมาทพดคางไวกนตอไป

ถาม: หมายความวา คนไปมากด แตอาจจะไปทาไมด ใชไหม?ตอบ: ถาวดทเขาไป ชวนเขาทาสงทไมดจรง หรอไมถกตอง กไมด

ถายงตดใจเรองน จะพดใหฟงอกคนทบรหารงานรบผดชอบสงคม เหนคนไปไหนมาก ถงจะ

บอกวาไปด เขากตองไมประมาททจะตองตดตาม ไมใชมองผวเผนอยแคภาพขางนอก ถงจะไมระแวงกตองระวง เพราะวสยของมนษยปถชนนนกรกนอยวา ถาเปนเรองสละกเลส คนจะไปนอย แตถาเปนเรองสนองกเลส กจะไปกนมาก

ถาสนองโลภะ หรอราคะ ไปไดเสพบรโภค สนองโทสะ ไปดการทาลาย หรอแมแตไปรบราฆาฟนทาสงคราม หรอสนองโมหะ ไปลมหลงงมงายหมกมน เปนเรองความฝนลมๆ แลงๆ เปนตน จะไปกนมากมาย

บางทซบซอนไปกวานนอก เรองทดขางนอกคลายเหมอนเปนเรองเดยวกน แตแรงจงใจไมเหมอนกน คนเขารวมจะมากนอยตางกนไกล เชน

จะใหคนเสยสละดวยปญญาทมองเหนประโยชนแกสวนรวมจรงๆ ปรากฏวามคนบรจาคนอยเหลอเกน แตถาใหเสยอยางไมรตว โดยลอดวยความหวงลาภสนองความโลภ ใหฝนวาจะไดผลตอบแทน แบบเสยงโชค ทงทมโอกาสนอยเตมทอยางลอตเตอร คนจะยอมเสยเงนกนมากมาย (ลอตเตอรพมพออกเปนสบชด กยงไมพอ) ยงกระตนเราใหโลภและฝนวาจะไดมาก กยงยอมเสยมาก และไป

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๔๒๙

รวมกจกรรมกนมากถาใหไปรวมกจกรรมทางปญญาหาความรลวนๆ คนไมเอา

จดกนเหนอยกหาคนไปยาก แตถามรายการแสดงแปลกๆ เชนเลนกล หรออยางเรองในวดทมรายการของวเศษลอ มเรองอทธฤทธปาฏหารยใหด กเรยกคนไปมากได

ยงสงคมไทยเราเวลาน คนขาดคานยมทางปญญา ชอบตนผวเศษ หวงลาภลอย คอยอานาจดลบนดาล เปนปญหาอยแลว กไมควรจะไปซาเตม แตควรจะชวยกนแกไขปญหา มาพฒนาปญญาของคนกน จะดกวา

ถาหวงประโยชนแกสงคมของเราจรงๆ และรกความถกตองตามหลกพระศาสนา กควรมองดวยใจเปนกลางวา ทเขาตเตยนในเรองโฆษณาขายบญ และเรองฤทธลอลาภอะไรนน เปนจรงหรอไม แลวกแกไขกนเสยใหถกตองถาม: แหม วาเรองอจฉานดเดยว พดกนเสยยดยาว เรองอจฉา หรอวารงเกยจ กขอใหผานไปเสยทตอบ: กขอปดทายวา การชวนคนมาทาความดทอางนน หลายอยางอาจจะไมเปนทยอมรบวาด โดยเฉพาะไมถกตองตามหลกพระพทธศาสนา และมภยอนตรายแฝงอยมาก ทงตอชวตและสงคม กบทงตอตวพระพทธศาสนาเอง

ถาวดใหญโตอยางวดพระธรรมกายเปนตวอยางนาวดเลกวดนอยทวๆ ไปในการสอนและการปฏบตทถกตรงตามพระธรรมวนย กจะเปนบญกศลยงใหญ และเปนทนาอนโมทนาอยางมาก

การมองปญหาโดยนกคดวาเขาอจฉานนเปนการมองทยด

กรณธรรมกาย๔๓๐

ตวตนเปนหลก ทาใหรสกกระทบกระทงไมสบายใจ ถาจะใหด ควรหนออกไปมองทของกลาง ซงเปนทตงของเรองอยางแทจรง คอมองทพระธรรมวนยหรอพระพทธศาสนา และทาใจใหเปนกลาง

แทนทจะถามวา คนพวกนนเขาอจฉาเราใชไหม กเปลยนคาถามใหม หรอตรวจสอบวา คนทวากลาวเรานน เขาทาดวยความหวงใยพระพทธศาสนา และมงจะรกษาพระธรรมวนยหรอไม เขามความจรงใจตอพระพทธเจา และตอประชาชนหรอไม

พรอมกนนน กอาจจะยอนกลบเขามาถามตวเองวา ทเรากตาม ผทพยายามปกปองชวยเหลอเรากตาม ทาการตางๆ อยน เราทาดวยเจตนาทจะรกษาพระธรรมวนย มงใหเปนไปตามหลกพระพทธศาสนาหรอไม เรามนใจวา เรามความจรงใจตอพระพทธ-เจา และตอประชาชนหรอเปลา

ประชาธปไตย จะใหศรทธามากลากไปหรอใหสกขามานาไปถาม: ออ ตามหลกประชาธปไตย เราถอเสยงมาก คอตดสนกนดวยเสยงขางมาก เมอคนไปมากหรอคนนยมมาก กตองถกตองด ไมใชหรอ?ตอบ: นนะ จะใหหลก จาไวเลยวา “เสยงมากตดสนความตองการได แตตดสนความจรงไมได” ลองเอาไปคดด แลวจะพจารณาอะไรรอบคอบขน

ถอยหลงไปแคสก ๕๐๐ ป คนแทบทงโลก ไมรกลานคนบอกวาดวงอาทตยหมนรอบโลก มนายโคเปอรนคสคนเดยวมา

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๔๓๑

บอกวาไมใช ทจรงโลกหมนรอบดวงอาทตย คนลานกยงไมยอมเชอ กวาคนจะยอมรบกนทววาโลกหมนรอบดวงอาทตย กอกเปนรอยๆ ป แลวใครถก กลายเปนคนเดยวทวาโลกหมนรอบดวงอาทตยถกตองใชไหม

สมยกอนโนน คนทงโลกเชอวาโลกแบน ใครคนหนงมาพดวาโลกกลม กไมมใครเหนดวย

เรองความจรงนน ตองใชปญญา จะมามองผวเผนแคเหนปบปบไมได และจะเอาความตองการของเรา เอาความอยาก เอาความชอบใจ เอาความปรารถนาของตวไปตดสนกไมได

ประชาธปไตยทตดสนดวยเสยงขางมากนน กคอเขาดความตองการของประชาชน วาคนสวนมากจะเอาอยางไร

แตถาขนปลอยใหมนษยเอาความตองการกนดบๆ ไมนาน กคงวบต เขาจงตองใหมการศกษา เพอจะไดใหคนสวนมากนนมปญญารวา อะไรจรง อะไรด ทควรจะเอา เพอใหความตองการของคนมาตรงกบธรรม คอจะไดเลอกเอาสงทถกตอง ดงาม เปนประโยชนทแทจรง

เพราะเหตนแหละประชาธปไตยจงไดเนนการศกษากนนก จนพดไดวา ถาไมมการศกษา กไมมประชาธปไตย

จงตองระวง ไมใหมสงทจะเปนศตรของการศกษา เชน ความลมหลงหมกมน การอยกนจงกนเพยงดวยความเชอถาม: นเปนเรองของศาสนา กตองเปนเรองของความเชอ ตองแลวแตศรทธา ไมใชหรอ?ตอบ: ใครบอกวาศาสนาเปนเรองของความเชอ แลวแตศรทธา

กรณธรรมกาย๔๓๒

อนนนเปนคตของมนษยสมยเชอโลกแบนลองปลอยตามความเชอ แลวแตศรทธาส คนในศาสนา

โบราณเยอะแยะเชอวา ถาฆามนษยบชายญ เทพเจาจะโปรดปรานยงนก เปนความดเยยมยอด ไดบญมากทสด พวกไสยศาสตรแมแตปจจบน กมความเชอบางอยางทานองน หรออยางศาสนาฮนด พวกทนบถอเจาแมกาล กยงเชอวาเอาหญงสาวพรหมจารมาฆาบชายญเจาแมกาล จะไดบญมาก

ในอนเดยเวลาน กยงมการลกลอบเอาสาวพรหมจารไปฆาสงเวยเจาแมกาลน ทงทกฎหมายหามและลงโทษหนก ความดอยางนเอาไหม

ศาสนาไมใชแคศรทธา พทธศาสนาไมยอมรบแคนน ถาแคศรทธายงเปนพทธศาสนาไมไดถาม: ถาศรทธาไมเปนศาสนา แลวศาสนาอยตรงไหน?ตอบ: คนเราน ยงไมตองมความรอะไร พอไดเหนภาพไดยนเสยงอะไรนดหนอย ยงไมรชดเจน กเกดความเชอวาเปนอยางนนอยางน ชกจะโยงไปหาสงลกลบ แคนกชกจะเขาลกษณะเปนศาสนาในความหมายของฝรง แตไมใชความหมายแบบพทธศาสนา

ตอเมอใดเรมพยายามคนหาความจรง วาสงทยงเหนยงไดยนไมชดนนวาเปนอะไรแน ไมโยนไปใหอานาจลกลบ แตกาวหนาจากความเชอนน ตงแตนนไปจงจะเรยกไดวาเปนศาสนา เพราะฉะนน ศาสนากคอโยงศรทธาสปญญา

ถาไดเหนไดยนนดหนอย แลวเกดความเชอขนมาวาเปนอยางนนอยางน ตวเองกเชอไปขนหนงแลว มคนมาสาทบหรอมา

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๔๓๓

ขยายความเชอนน บอกวาเปนอยางโนนอยางน เหนไดยนไปตามทเขาบอกกไปกนใหญ ควรจะเรยกวาลทธ ไมใชศาสนา

พระพทธเจาไมไดมาบอกใหเชออยางโนนอยางน แตพระองคมาแนะนาใหรจกมองรจกคดรจกพจารณาสงทเหนและไดยนเปนตนนน เพอใหรเหนมนชดเจนไปเลย และปฏบตตอมนใหถก จะไดไมตองอยแคความเชอ นแหละจงวา ศาสนา คอโยงศรทธาสปญญา

การทจะโยงศรทธาสปญญา กตองมการเรยนร ตองรจกคดพจารณาเปนตน ซงทาใหมการพฒนาในตวของมนษย และทาใหปญญาเพมหรอเจรญงอกงามขน นคอ สกขา

จาไวเลยวา สกขานแหละเปนแกนของพระพทธศาสนา ถาไมมสกขา กไมมพทธศาสนา

สกขากคาเดยวกบการศกษานนแหละ แตการศกษาทเพยงเลาเรยนวชาทามาหากน อนนนไมพอทจะเปนสกขา

สมยนแปลก อาจจะตองแยกระหวางคนมการศกษา กบคนมปญญา ซงทจรงควรเหมอนกน แตเดยวนไมเหมอนกน

มไหม พทธศาสนาของพระพทธเจา ทไมมสกขา ลองคดดศรทธา ไมใชศาสนา ศรทธาเปนเพยงจดเรมหรอจดปรารภ

ของศาสนาถาม: แมแตรฐธรรมนญ ใหเสรภาพทางศาสนา กตองแลวแตความเชอ ใครจะเชอและจะปฏบตตามความเชออยางไร กตองใหเขามเสรภาพไมใชหรอ?ตอบ: ไมใชแคนนหรอก แตรฐธรรมนญจะตองวางเกณฑใหปฏบต

กรณธรรมกาย๔๓๔

กนไดในสงคม กตองวางไวอยางนนกอน แตไมใชแคนนถาม: ไมใชแคนนอยางไร?ตอบ: เชน เขาตองเขยนกากบตอไปอกวา ไมทาใหคนอนเดอดรอนเปนตน อยางทเลาใหฟงเมอกนวา คนเชอวาเอาสาวพรหมจารมาฆาบชายญแลวไดบญมาก ขนปลอยใหทา คนอนกเดอดรอน รฐธรรมนญกไมยอม เพราะสงคมจะเสยหาย อยกนไมเปนสข

แตอยางนกเปนเพยงความเสยหายทเหนงายๆ อยางหยาบๆ นกการศกษาเขามองลกลงไปกวานน

ความเชอบางอยาง ไมเหนผลออกมาเปนการฆาฟนทาราย เปนตน ททาใหเดอดรอนกนอยางเหนๆ ชดๆ ในทนท แตกนลก ทาใหสงคมเสอมโทรมลงจรงๆ จงๆ ยงกวาอาชญากรรมแบบโตงๆ สงคมจะเสยหายมาก อาจถงขนาดทาใหประชาธปไตยเองนนแหละลมสลาย หรออยางนอยกเปนแบบครงๆ กลางๆ อยเรอยไป ไมรจกพฒนาถาม: ประชาธปไตยจะลมไดอยางไร? เรามรฐธรรมนญรกษาไวตอบ: รฐธรรมนญเองกเถอะ แททจรงกเปนเพยงกลไก เปนเกณฑทจะมาชวยสนองจดหมายของสงคม ทจะใหพลเมองอยกนดวยดอยางสงบสข แตไมใชแคนน ยงเพอเปนฐานใหสงคมกาวสความดงามทสงขนไป เชนชวยจดสรรเออโอกาสใหมนษยสามารถพฒนาชวต พฒนาสงคมของตน สรางสรรคอารยธรรมของโลกกนตอไป ถาไมเขาใจจดหมายทเปนแกนสารเหลาน กจะขงตวอยในกรอบความคด และตดอยกบรปแบบเทานน

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๔๓๕

ถามองถงจดหมายหรอเจตนารมณทแทหรอทลกๆ ของรฐธรรมนญนแลว กจะรวาความเชอทเรยกเอางายๆ วา ศาสนานน ถาไมระวงใหด กจะเปนตวกดกนขดขวางหรอทาลายจดหมายทแทของการมรฐธรรมนญเลยทเดยว

แมตวรฐธรรมนญนนเอง ทเกดจากความคดตดกรอบ ตนอยแครปแบบ ไมเกดจากปญญา ซงรเขาใจเจตนารมณทแทของนตบญญต กจะไมสนองจดหมายของสงคม และไมสนองจดหมายทลกลงไปของการมรฐธรรมนญเองดวย

เพราะฉะนน ในสงคมประชาธปไตย ถงจะใหคนมเสรภาพในความเชอ แตกไมใหความเชอนนปดกนการศกษา

อยางนอยกไมยอมปลอยใหคนทฉลาดกวา มาใชความเชอหรอสงทเรยกกนงายๆ วา ศาสนานน เปนเครองมอหาผลประโยชนจากคนทฉลาดนอยกวา พดงายๆ วา ไมใหคนฉลาดมาเอาคนโงเปนเหยอถาม: นจะวาทางสานกพระธรรมกายหลอกลวงประชาชนหรอ?ตอบ: อยาเขาใจผด อยามวยดตดอยกบเรองแคบๆ ตอนนเรากาลงพดกนถงปญหาของชวตและสงคมทงหมดในวงกวางทวไป การพจารณาปญหาในขนนส จงจะเปนประโยชนแทจรงถาม: คนฉลาดเอาคนโงเปนเหยอนเปนเรองธรรมดา มมานานแลว ทกวนนเปนสงคมธรกจ กอยางนนแหละตอบ: กเพราะอยางนส ศาสนาซงมไวชวยมนษย จงไมควรเปนอยางนนดวย แตควรมาแกปญหาทสงคมเปนอยางนน

ถาคนตดรปแบบกนนก เขากหาผลประโยชนไดจากรปแบบ

กรณธรรมกาย๔๓๖

ทเรยกวาศาสนาดวย เชนถาคนขายยาโฆษณาวาเขามยาดอยางหนง เพยงแตละลาย

นาแลวเอามาทาตามตว โรคมะเรงในทองในไสกหายหมด เขาอาจถกขอหาโฆษณาชวนเชอหลอกลวงประชาชน

แตถาอกคนหนงมาในชอของศาสนา โฆษณาวาเขามของดอยางนนๆ เพยงเอาไปแชนาดมเขาไป เปนโรคอะไรกหายหมด และจะไดลาภเงนทอง ฯลฯ มหาศาลอยางโนนอยางน ไมซอไมขาย แตเอาเงนมากกวาขาย ไมเปนไร แมเปนภยลกระยะยาวแกชวตและสงคม แตผดแลสงคมบอกวาเปนเรองของความเชอ แลวแตศรทธา เปนเสรภาพทางศาสนาถาม: กตองทาใหคนมปญญา จงจะไมโดนหลอกงายๆ แตเรองปญญานยาก จะเอารปราง ความใหญโต และจานวนวดคงไมได แตดเหมอนจะตรงขาม หาคนมศรทธาไมยาก ไดจานวนคนมากมาย แตพอคดหาคนมปญญา เหลอนอยลงๆตอบ: ไมใชวาศรทธาไมด แตใหศรทธาเชอมกบปญญาอยางทวาไปแลว กจะเดนหนาไปได

ตอนนกเลกตนกบขนาดและจานวนเสยท อยาลมคตจากเรองอาจารยสญชยถาม: เรองเปนอยางไร?ตอบ: นกเรยนบาลชนตนๆ กร อยในประวตพระสารบตร และพระมหาโมคคลลานะ ตอนแรกทานไปเปนปรพาชกอยกบอาจารยสญชย ตอมาพบพระอสสช ไดฟงธรรมแลวเลอมใส ตกลงกนวาจะขอบวชอยกบพระพทธเจา คดหวงดตออาจารยวา ถา

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๔๓๗

ทานสญชยไดฟงธรรมของพระพทธเจา จะไดประโยชนมาก จงมาชวนอาจารยไปอยกบพระพทธเจา แตอาจารยสญชยไมยอมไป

พระสารบตร-โมคคลลาน กบอกวา พระพทธเจาเกดขนแลว คนกจะพากนไปหาพระพทธเจา แมแตผมสองคนและเพอนศษยในสานกกจะไปกนเยอะ แลวอาจารยจะทาอยางไร

อาจารยสญชยถามวา ในโลกน คนโงมาก หรอคนฉลาดมาก สองศษยกตอบวา คนโงมมาก คนฉลาดมนอย อาจารยสญชยกบอกวา ถาอยางนน คนฉลาดจะไปหาพระสมณโคดม กไปเถด (ไมตองหวงหรอก) คนโงๆ มากมายจะมาหาฉนเอง

บางทการมคนไปรวมอะไรมากๆ กเปนเพยงเครองสะทอนถงคานยมของสงคมทเปนอยางนนๆ หรอไมกเปนการแสวงหาผลประโยชนจากคานยมของผคน โดยไมชวยใหมนษยพฒนาขนมา โดยเฉพาะในทางปญญา

สงคมไทยเราน กรกนและเปนหวงกนมานานแลววา เปนสงคมทไมนยมปญญา คนขาดความใฝร กจกรรมทางปญญาจดไมคอยขน คนทจะหาความรกมนอย แตกจาเปนจะตองดงกนขนไป แมจะยาก เพราะมฉะนนสงคมของเราจะกไมขน จงไมควรมาซาเตมหรอหาผลประโยชนจากมนเลย จะตกตาลงไปอกถาม: คนไปวด นาจะเปนเรองของศรทธา จะเกยวกบคานยมทางปญญาอยางไร?ตอบ: บอกแลววา ในพระพทธศาสนา ศรทธาตองโยงสปญญา ลองดงายๆ พอคดไปวด กดความแตกตางไดทนท มกคนไปดวยแรงจงใจทคดวาจะไปรบฟงหาความรความคดทจะนามาพฒนา

กรณธรรมกาย๔๓๘

ชวตพฒนาครอบครวลกหลาน และมคนเทาไร ทไปเพยงดวยความคดหวงวาจะไปรบความสข หรอหาทหลบความทกข จดเรมในความคดนเปนตวกาหนดวถชวตและวถของสงคมอยางสาคญ

คนไทยเราไปวดดวยจดเรมความคดแบบหลงกนมาก สวนแบบแรกนนไมคอยม ถาเราอยกนเพยงดวยความคดแบบหลง เราจะไดประโยชนจากพระพทธศาสนานอยเกนไป หรอไมถงตวประโยชนทแทของพระพทธศาสนา

พดอกสานวนหนงวา คนไทยไปวด มกทาบญแคทาน ถาลกหนอยกรกษาศล เจรญสมาธ ททาบญถงขนปญญา หาไดยาก บญของคนไทยจงเฉไฉไดงาย หรอไมกหดลงไปทกทๆ

เพราะฉะนนชาวพทธ ถายงไปไมถงขนปญญาแท กควรจะไปวดดวยแรงจงใจสองอยางเคยงไปดวยกน คอมแรงจงใจทางจตเพอรบความสข ผอนคลายทกข พวงดวยแรงจงใจทางปญญาทจะไปรบฟงหาความรความคดมาพฒนาชวตและครอบครวหรอชมชน-สงคมของตน อยางนอยกคดจะเรยนรคาสอนของพระพทธเจา หรอรจกพระพทธศาสนาใหมากขน

ปมปญหาในอทธปาฏหารย

ถาม: เรองอทธปาฏหารย ในพระไตรปฎกเลาไว พระพทธเจาทรงแสดงกหลายครง ทเปนเรองของพระสาวกกม วดพระธรรมกายทานเอามาเลาใหฟง เปนการเพมศรทธา ไมดหรอ?ตอบ: เรองอทธปาฏหารยน พดแลวพดอก ขอไมพดซาๆ ซากๆ ใหมากนก บอกแลววาพระพทธเจาไมไดทรงปฏเสธในแงวาเปนจรง

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๔๓๙

หรอไม แตทรงรงเกยจการทจะไปหมกมนวนวายและหวงพงมนพระพทธเจาและพระสาวกใชฤทธบาง กเพราะยคนนคน

นยมเชดชมนมาก ทานตองเจอตองเกยวของในการทางานเผยแผธรรม แตทานใชในแงทจะปราบความเมาฤทธ และปราบพยศ พอใหเขายอมฟงคาสอนเทานน ทานไมใชเพอบนดาลผลทปรารถนาใหแกผใดเลย เพราะจะทาใหคนออนแอ ไมพฒนาตน พงตวไมได และตกในอยในความประมาท

เมอรอยแลววาพระพทธเจาไมทรงนยม และไดทรงบญญตหามไมใหพระสงฆแสดงอทธปาฏหารยแกชาวบาน พระเรากไมควรจะเอามาชใหประชาชนสบสนหรอเขวอก

โดยเฉพาะในเรองของวดพระธรรมกายน ตองขออภยทจะบอกวา เทาทผานมาสงเกตเหนไดวา การเลาเรองอทธปาฏหารยของสานกนน มลกษณะพเศษ ๒ อยาง คอ

๑. ยกมาเลาไมหมดไมตลอด คงจะตดเอาแตตอนทเขากบความประสงค จงจะทาใหประชาชนเขาใจผดไดงาย

เชนททางสานกชอบเลาเรองหนง คอ ทพระมหาสาวกชอปณโฑลภารทวาชเหาะไปในฟาเหนอเมองราชคฤห ทาใหประชาชนเลอมใสศรทธามาก กเลาไวแคน

ไมเลาตอไปใหจบเรองวา เมอความทราบถงพระพทธเจา กทรงใหประชมสงฆ แลวทรงตาหนอยางแรง โดยทรงเปรยบเทยบวา การแสดงฤทธนน เหมอนสตรทยอมเผยของสงวนเพอเหนแกจะไดเงน แลวทรงบญญตสกขาบทหามภกษแสดงอทธปาฏหารยแกคฤหสถ

กรณธรรมกาย๔๔๐

๒. การเลาเรองอทธปาฏหารยอยางเชดชใหนยมกไมถกตองอยแลว ทางสานกยงเอามาเลาเปนสวนกระตนเราเชงเชญชวนหรอชกจงใหบรจาคทรพยสรางโนนสรางนอก เปนการหมนเหมตออเนสนา คอการแสวงหาลาภโดยมชอบ ซงทานจดเปนมจฉาชพของพระ

วงการพระสงฆมปญหากบวดเลกวดนอย ในเรองทานองนมากพออยแลว ทางสานกพระธรรมกายไมนาจะมาซาเตมปญหาใหหนกยงขน และเมอเปนวดใหญทแสดงตนวาจะเผยแพรธรรมะเอาจรงเอาจง แลวมาทาอยางน กตองเหนใจทานผรกพระธรรมวนยทเขาตงขอรงเกยจอยางมาก