САНХҮҮГИЙН ТАЙЛАНГИЙН АУДИТЫН ГАРЫН АВЛАГА

2008 он

Монголын Мэргэшсэн Нягтлан Бодогчдын Институт (ММНБИ)

САНХҮҮГИЙН ТАЙЛАНГИЙН АУДИТЫН ГАРЫН АВЛАГА

Хянан тохиолдуулсан: Л. Энх-Амгалан, ММНБИ-ийн Тэргүүн Дэд Ерөнхийлөгч

Боловсруулсан: Ж.Жаргалсүрэн, Дэлхийн Банкны Төслийн зөвлөх

Улаанбаатар хот2008

ГАРЧИГ

1. САНХҮҮГИЙН ТАЙЛАНГИЙН АУДИТ

1.1 Санхүүгийн тайлангийн аудит, түүний зорилго

1.2 Аудиторын хариуцлага

1.3 Аудитын аргачлал

2. АУДИТЫН ЕРӨНХИЙ ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА

2.1 АУДИТЫН ТӨЛӨВЛӨЛТ

2.1.1 Үйлчлүүлэгчийн хүлээн зөвшөөрөлт

2.1.2 Үйлчлүүлэгч байгууллага, түүний орчин болон дотоод хяналтын талаар ойлголт олж авах

2.1.3 Шинжилгээний горим хэрэгжүүлэх

2.1.4 Материаллаг буруу тайлагналын эрсдлийн үнэлгээ

2.1.5 Дотоод хяналтын үнэлгээ

2.1.6 Аудитын материаллаг байдал

2.1.7 Эрсдлийг хариулах аудитын горимуудыг тодорхойлох

2.1.8 Төлөвлөлтийн үе шатанд хэрэгжүүлэх бусад горимууд

2.1.9 Аудитын төлөвлөлтийг баримтжуулах

2.2 АУДИТЫН ГҮЙЦЭТГЭЛ

2.2.1 Аудитын горимуудыг хэрэгжүүлэх

2.2.2 Аудитын түүвэр

2.2.3 Аудитын программ ба аудитын баримтжуулалт

2.2.4 Аудитын явцад илэрсэн алдааг үнэлэх

2.2.5 Аудитын гүйцэтгэлийг баримтжуулах

2.3 АУДИТЫН ДУУСГАЛТ БА ТАЙЛАГНАЛ

2.3.1 Аудитын дуусгалт, түүнийг баримтжуулах

2.3.2 Аудитын тайлан

3. ХАВСРАЛТУУД

3.1 Шинэ үйлчлүүлэгчийг хүлээн зөвшөөрөх хуудас

3.2 Байнгын үйлчлүүлэгчтэй гэрээг үргэлжлүүлэх хуудас

3.3 Аудитын гэрээт ажлын захидал

3.4 Байгууллага ба түүний орчны талаар ойлголтыг нэгтгэж, үнэлэх хуудас

3.5 Дотоод хяналтын асуулга

3.6 Дотоод хяналтын системийн талаар ойлголтыг нэгтгэж, үнэлэх хуудас

3.7 Шинжилгээний хүснэгтүүд (а. хэвтээ босоо, б. харьцааны)

3.8 Мэдээллийн системийн талаар асуулга

3.9 Дотоод хяналтын үнэлгээний хуудас

3.10 Материаллаг буруу тайлагналын эрсдлийн үнэлгээ

3.11 Аудитын горимуудыг төлөвлөх хуудас

3.12 Аудитын төлөвлөлтийг хянах хуудас

3.13 Аудитын нэгдсэн стратеги

3.14 Аудитын төлөвлөгөө

3.15 Мөнгөн нэгжийн түүврийг баримтжуулах хуудас

3.16 Авлагын дансны эерэг тулган баталгаажуулах хуудас

3.17 Аудитын явцад илэрсэн алдааг нэгтгэх хүснэгт

3.18 Буруу тайлагналын залруулгын хүснэгт

3.19 Аудитын маргаантай асуудлын бүртгэл

3.20 Хуульчийн төлөөллийн захидал

3.21 Удирдлагын төлөөллийн захидал

3.22 Аудиторын залруулгыг тайлагнах хүснэгт

3.23 Дотоод хяналтын талаар эцсийн үнэлгээ

3.24 Аудитын дуусгалтыг хянах хуудас

3.25 Хараат бус аудиторын тайлан, түүний төрлүүд

3.26 Удирдлагад өгөх зөвлөмж захидлын загвар

ТАНИЛЦУУЛГА

Санхүүгийн тайлангийн аудит нь үйлчлүүлэгч байгууллагын санхүүгийн тайлан, нягтлан бодох бүртгэлийн гол чухал бодлого ба нэмэлт тайлбар тодруулгуудыг холбогдох санхүүгийн тайлагналын стандартын дагуу үнэн зөв шударгаар бэлтгэж толилуулсан эсэх талаар гадаад мэдээлэл хэрэглэгчдэд хамгийн дээд түвшний баталгаа өгөх зорилготой нэг төрлийн баталгаажуулах ажил юм. Санхүүгийн тайлангийн аудит нь санхүүгийн тайлангийн мэдээллийн хэрэглэгчдэд 100% баталгаа өгөх нь асар их хэмжээний зардал шаардсан ажил учраас аудитыг тестийн үндсэн дээр хийдэг. Иймээс аудиторын ажлын гол зорилго нь санхүүгийн тайлангууд, нягтлан бодох бүртгэлийн бодлого ба бусад тайлбар тодруулгууд нь үнэн зөв шударгаар бэлтгэгдсэн, холбогдох хууль, заавар журмыг дагаж мөрдсөн эсэх талаар 100% баталгаа биш, харин хамгийн боломжит дээд зэргийн баталгаагаар хангах явдал юм. Энэхүү гарын авлагыг аудитын байгууллага үйлчлүүлэгчийн санхүүгийн тайланд материаллаг алдаа эсвэл буруу тайлагнал агуулаагүй гэдэгт итгэлтэй байх боломжийг олгохуйц, аудитын үе шатуудыг иж бүрэн хамарсан байдлаар бэлтгэхийг зорилоо.

Санхүүгийн тайлангийн аудитын гарын авлага нь 3 бүлэгтэй.

Бүлэг 1. Санхүүгийн тайлангийн аудитын мөн чанар, түүний зорилгыг тодорхойлсоноос гадна аудиторын аудитын ажилд гүйцэтгэх үүрэг хариуцлагыг стандарт, хууль эрх зүй болон ёс зүйн зарчмын хүрээнд авч үзсэн. Сүүлийн жилүүдэд олон улсын хэмжээний томоохон бизнесийн байгууллагуудын гүйцэтгэх удирдлагын залилан, буруу тайлагнал, хууль бус үйл ажиллагаатай холбоотойгоор тухайн байгууллагын бизнесийн үйл ажиллагаа доройтох, зарим тохиолдолд дампуурах явдал ч гарсаар байна. Иймд аудитор үйл ажиллагаандаа залилан болон хууль бус үйл ажиллагаатай холбоотой ямар үүрэг хариуцлагыг хүлээх талаар энэ хэсэгт тусгасан.

Бүлэг 2. Санхүүгийн тайлангийн аудитын ерөнхий үйл ажиллагааг авч үзсэн. Энэ бүлэг нь аудитын төлөвлөлт, гүйцэтгэл, дуусгалт ба тайлагнал гэсэн дэд хэсгүүдэд ангилагдаж, хэсэг тус бүрийн хувьд хамаарагдах аудитын хийгдэх ажлуудыг авч үзсэн.

Бүлэг 3. Сүүлийн бүлэгт санхүүгийн тайлангийн аудитыг гүйцэтгэхэд аудитын компаниудад нийтлэг ашиглагдах боломжтой аудитын хүснэгтүүд, шалгах хуудас, захидлууд болон тайлангуудын загваруудыг хавсралтаар харуулсан.

Энэхүү гарын авлагыг боловсруулахад Аудитын Олон Улсын Стандартын үзэл баримтлалуудыг гол үндэслэл болгосноос гадна дараах гарын авлага, ном сурах бичгүүдийг ашигласан болно.

Аудитын гарын авлага ( Дэлхийн банкны зөвлөх Сузан Тедфордийн боловсруулсан) 2003 он

Санхүүгийн аудитын гарын авлага (Үндэсний Аудитын Газар) 2006 он Улсын секторын дотоод аудитын гарын авлага (СЯ болон Дэлхийн банкны Эдийн

засгийн чадавхийг бэхжүүлэх техникийн туслалцааны зээлийн төсөл) 2006 он GAO Financial Audit Manual (USA-INTOSAI) 2007 он NAO Audit Manual (UK and Ireland) 2007 он Auditing – David N.Ricchiute (International student edition) 2007 он

1. САНХҮҮГИЙН ТАЙЛАНГИЙН АУДИТ

1.1 Санхүүгийн тайлангийн аудитын зорилго (ISA 200)

Санхүүгийн тайлангийн аудит нь үйлчлүүлэгчийн санхүүгийн тайлангууд, нягтлан бодох бүртгэлийн бодлого гол ба бусад нэмэлт тайлбар тодруулгууд нь үнэн зөв, шударгаар илэрхийлэгдсэн эсэх талаар аудитор дүгнэлт гаргаж, гадны мэдээлэл хэрэглэгчдэд мэдээлэх зорилготой.

Аудитор дүгнэлтээ гаргахын тулд хангалттай бөгөөд зохистой аудитын нотлох зүйлсийг олж авна. Хангалттай зохистой аудитын нотлох зүйл дээр холбогдох аудитын горимуудыг хэрэгжүүлэх замаар аудитор өөрийн гаргах дүгнэлтийг илэрхийлэх боломжтой юм.

Санхүүгийн тайлангийн аудитад Аудитын Олон улсын Стандартыг гол мөрдлөг болгодог. Энэхүү гарын авлага нь Аудитын Олон улсын Стандартуудын үзэл санаа дээр үндэслэгдсэн учраас аудитын байгууллагын удирдах болон гүйцэтгэх шатны бүх ажилтнууд эдгээр стандартуудын талаар өргөн хүрээний мэдлэгтэй байх, мөн аудитын үйл ажиллагаандаа иж бүрэн байдлаар дагаж мөрдөх чадвартай байх хэрэгтэй.

Аудитор үйлчлүүлэгчийн санхүүгийн тайланд дүгнэлт өгөхийн тулд санхүүгийн тайлангууд нь материаллаг буруу тайлагнал агуулаагүй, эдгээр нь холбогдох хууль, нягтлан бодох бүртгэлийн стандартын дагуу бэлтгэгдсэн гэдэг хамгийн боломжит дээд хэмжээний баталгааг өгөхүйц аудитын нотлох зүйлсийг олж авахын тулд аудитын горимуудыг гүйцэтгэнэ.

1.2 Аудиторын хариуцлага

Аудитын үйл ажиллагаанд аудиторын хүлээх хариуцлага хамгийн чухал учраас аудитын ажлыг эхлэхээс өмнө аудиторуудад энэ талаарх ойлголтыг баталгаажуулах ёстой.

Аудиторын хариуцлагыг тодорхойлж байдаг дараах чухал эх үүсвэрүүд байдаг. Аудитын Олон улсын стандарт Ёс зүйн стандарт Аудитын тухай хууль

А ОУС - Аудиторын хариуцлага

Санхүүгийн тайланг санхүүгийн тайлагналын холбогдох стандартын дагуу үнэн зөв бэлтгэж гадны хэрэглэгчдэд толилуулах хариуцлагыг үйлчлүүлэгч байгууллагын удирдлага хүлээдэг бол санхүүгийн тайланд санал дүгнэлтээ илэрхийлэх нь аудиторуудын үүрэг хариуцлага байдаг. Хэдийгээр аудитор хийсэн аудитдаа үндэслэн үйлчлүүлэгчийн санхүүгийн тайланд дүгнэлт илэрхийлэх үүргийг хүлээдэг ч энэ нь байгууллагын удирдлагын үүрэг хариуцлагыг бууруулах үндэслэл болдоггүй.

Ёс зүйн стандарт-Аудиторын хариуцлага

Аудиторууд аудитын ажлаа гүйцэтгэхдээ бодитой байдлаар хандахаас гадна хараат бус байдалд нөлөөлж болох аливаа хязгаарлалтад орохгүйгээр ажиллах ёстой.

Нууцыг хадгалах нь аудитын компанийн хамгийн чухал биелүүлэх ёстой шаардлага байдаг. Мөн аудиторууд үйл ажиллагаагаа явуулахдаа мэргэжлийн өндөр түвшинд ажиллах ёстой бөгөөд аудитын байгууллагын нэр хүнд, мэргэжил болон мэргэжлийн байгууллагын нэр хүндэд нөлөөлөхүйц зүйлийг хийхгүй байхыг шаарддаг.

Аудитын тухай хууль - Аудиторын хариуцлага

Аудитын үйл ажиллагааг мэргэжлийн өндөр түвшинд, хууль тогтоомж, батлагдсан стандартын дагуу явуулах, үйлчлүүлэгч хүсвэл аудитын шалгалтын дүн, санхүүгийн тайлан баталгаажуулсан дүгнэлтийн хууль зүйн үндэслэлийн талаар тайлбар өгөх хариуцлагыг хүлээнэ. Мөн аудитын явцад олж авсан аливаа мэдээллийн нууцыг хадгалах үүргийг хүлээнэ.

Аудиторын хариуцлага-Залилан ба алдаа

Залилан болон алдаанд аудиторын хүлээх үүрэг хариуцлагыг АОУС 240 “Санхүүгийн тайлангийн аудитад залиланг харгалзан үзэх талаар аудиторуудын үүрэг хариуцлага”-д харуулдаг. Тус стандартад зааснаар залилан гэдэгт хууль бус байдлаар санхүүгийн давуу тал олж авах, байгууллагын удирдлага, ажилчид эсвэл гуравдагч талын нэг эсвэл хэд хэдэн хувь хүмүүсийн нөлөөллөөс санхүүгийн тайланг буруу илэрхийлэх зэрэг санаатай үйл ажиллагаануудыг багтаадаг. Мөн залиланд баримт, бүртгэлийг алдаатай бэлтгэх, хөрөнгийг буруу ашиглах эсвэл нягтлан бодох бүртгэлийн бодлогыг буруу хэрэглэх зэрэг багтдаг.

Аудитор санхүүгийн тайланг материаллагаар буруу илэрхийлэхэд хүргэх залилангийн үйл ажиллагааг тодорхойлоход анхаарлаа хандуулна. Санхүүгийн тайлангийн аудитын хувьд залиланд дараах үйл ажиллагаанууд багтана.

Санаатай буруу тайлагнал Хөрөнгийн буруу ашиглалт

Санаатай буруу тайлагналд байгууллагын удирдлага эсвэл ажилчид, мөн гуравдагч талууд холбогдох магадлал өндөр байдаг.

Алдаа гэдэгт санамсаргүйгээр нягтлан бодох бүртгэлийн бодлогыг буруу хэрэглэх, холбогдох мэдээлэл болон данс бүртгэлд алдаа гарах эсвэл буруу толилуулах зэрэг үйл ажиллагаанууд багтана. Материаллаг алдаа илэрсэн тохиолдолд үйлчлүүлэгчийг зөв болгож залруулахыг шаардана. Хэрэв материаллаг алдаа нь тодорхойлогдсон боловч залруулагдаагүй бол энэ нь санамсаргүй алдаанаас санаатай алдаа руу шилжинэ.

Залилан болон алдааг илрүүлэх, тэдгээрээс сэргийлэх хариуцлагыг байгууллагын удирдлага хүлээх бөгөөд үүний тулд байгууллагын удирдлага залилан болон алдааг хамгийн боломжит хэмжээ хүртэл бууруулахын тулд хангалттай, зохистой нягтлан бодох бүртгэл болон дотоод хяналтын системийг зохион байгуулан үйл ажиллагаа явуулах шаардлагатай. Залилан болон алдааны талаар хүлээх удирдлагын хариуцлагыг аудитын гэрээт ажлын захидалд эсвэл аудитын ажлын гэрээнд тодорхой тусгасан байна.

Харин аудиторуудын хувьд, залилан болон алдааг илрүүлэх, зайлсхийх үндсэн хариуцлагыг хүлээхгүй боловч залилан болон алдаанаас шалтгаалсан санхүүгийн тайлан дахь материаллаг буруу тайлагналын эрсдлийг харгалзан үзэхийг аудитын стандартаар шаарддаг. Энэхүү залилан болон алдаанаас шалтгаалсан санхүүгийн тайлангийн материаллаг буруу тайлагналын эрсдлийг хамгийн бага хэмжээнд байлгах үүднээс аудитын ажлыг төлөвлөж гүйцэтгэхээс гадна байгууллагын удирдлагын шударга байдлыг судлан, мэргэжлийн үл итгэх хандлагыг баримтална.

Залилан гарч болох нөхцлүүдийн талаар аудитын баг хэлэлцэж, залилангийн эрсдлийг тодорхойлж үнэлнэ. Санхүүгийн тайланд залилан болон алдаанаас шалтгаалсан буруу тайлагнал агуулагдах эрсдлийг үнэлж, байгууллагын дээд түвшний удирдлагад энэ талаар хандана. АОУС 240-д зааснаар аудитор үйлчлүүлэгчийн санхүүгийн тайланд урьдчилсан шинжилгээний горим хэрэгжүүлэх, хяналтын орчин болон дотоод хяналтын урьдчилсан үнэлгээг хийх үед залилан байж болох боломжуудыг харгалзан үзнэ. Хэрэв санхүүгийн тайланд материаллагаар нөлөөлөх залилан болон алдаа аудитын ажлын явцад ажиглагдсан эсвэл илэрсэн бол холбогдох стандартад шаардсаны дагуу нэмэлт горимуудыг хэрэгжүүлэх бөгөөд үйлчлүүлэгч байгууллагын дээд шатны удирдлагад аудиторт ажиглагдсан болон олж илрүүлсэн зүйлс, тэдгээрийн нөлөөллийн талаар мэдээлнэ.

Аудиторын хариуцлага-Тасралтгүй үйл ажиллагаа

Үйлчлүүлэгч санхүүгийн тайлангаа бэлтгэхдээ ирээдүйд тасралтгүй үйл ажиллагаа явуулах төсөөлөл дээр үндэслэнэ. АОУС 570-д зааснаар аудитор үйлчлүүлэгчийн удирдлага байгууллагын үйл ажиллагаагаа тасралтгүй байх зарчмын дагуу явуулж байгаа эсэхийг анхаарч үзнэ. Аудитор аудитын горимуудыг төлөвлөх, хэрэгжүүлэх болон үр дүнг үнэлэхдээ удирдлага санхүүгийн тайлангаа бэлтгэхдээ тасралтгүй байх зарчмыг хэрхэн зохистой хэрэглэсэнийг үнэлнэ. Мөн байгууллага нь тасралтгүйгээр үйл ажиллагаагаа үргэлжлүүлэн явуулахад материаллаг тодорхой бус байдал байгаа эсэхийг харгалзана.

Аудиторын хариуцлага - Балансын дараах үйл явдал

Санхүүгийн тайланг бэлтгэж гаргасан өдөр болон аудиторын тайлангийн өдөр хооронд гарсан ажил гүйлгээг балансын дараах үйл явдал гэнэ. Аудитор өөрийн тайлангаа гаргах өдрийг хүртэлх бүх томоохон үйл явдлуудыг авч үзэх бөгөөд ийм үйл явдлууд нь санхүүгийн тайланд тусгагдсан эсвэл тодруулагдсан байгаа эсэхийг анхаарна. Аудиторын тайлан гарах хүртэл бүх ажил гүйлгээнүүдийг нотлох хангалттай зохистой нотолгоог олж авахын тулд аудитын горимуудыг гүйцэтгэх нь аудиторын хариуцлага юм. Харин аудиторын тайлангийн өдрийн дараах үйл явдлуудын хувьд аудитын горим гүйцэтгэх болон асуулга хийх хариуцлагыг аудитор хүлээхгүй.

Аудиторын хариуцлага-Мөнгө угаах ажиллагаа

Үйлчлүүлэгч нь мөнгө угаах үйл ажиллагаа эсвэл бусад хууль бус үйл ажиллагаанд холбогдсон байж болох талаар эргэлзээтэй байдал оршин байгаа бол аудитын байгууллага аудитын үйл ажиллагаанаас татгалзаж болно. Үйлчлүүлэгч ийм байдалд хир гүн

холбогдсон, бий болсон асуудлууд зэргийг харгалзан үзэххэрэгтэй. Хэрэв энэ нөхцөл байдалд, аудитын байгууллага нь аудитын үйлчилгээ үзүүлэхээс татгалзахаар шийдвэрлэсэн бол энэ тухайгаа тайлагнах ёстой.

1.3 Аудитын аргачлал

Үйлчлүүлэгчийн үйл ажиллагааны шинж чанар, үйл ажиллагааны цар хүрээ, систем болон ажил гүйлгээ зэргээс шалтгаалан аудитын аргачлалыг сонгодог. Практикт дараах төрлийн аудитын аргачлалуудыг нийтлэг хэрэглэдэг ба хооронд нь хослуулах байдлаар хэрэгжүүлж болно. Харин сүүлийн үед олон улсад хүлээн зөвшөөрөгдсөн томоохон аудитын компаниудын нийтлэг хэрэглэдэг аргачлал нь аудитын эрсдэлд суурилсан аргаас бизнесийн эрсдэлд суурилсан арга руу шилжээд байна.

Бизнесийн эрсдлийн аргаАудитор үйлчлүүлэгчийн бизнесийн эрсдлүүдийг тодорхойлж, санхүүгийн тайлагналтай холбоотой гол чухал эрсдлүүдийн нөлөөг авч үзэх байдлаар аудит хийдэг арга юм. Аудитор үйлчлүүлэгчийн бизнесийн үйл ажиллагааг бүхэлд нь мэдэх боломжтой болох ба хаана ямар эрсдэл учирч болох, түүнээс хамааран санхүүгийн тайлангийн аль хэсэгт буруу тайлагнал үүсэх магадлалтай болохыг тодорхойлно.

Аудитын эрсдэлд суурилсан аргаМатериаллаг буруу тайлагналын эрсдлийг тодорхойлоход шаардлагатай хүчин зүйлсийг үнэлдэг арга юм. Уламжлалт аргаар өндөр эрсдэл бүхий зүйлс дэлгэрэнгүй байдлаар аудитад хамрагдах ба харин бага эрсдэлтэй зүйлсэд бага хэмжээний анхаарал тавина.

Биет тестийн арга Энэ аргачлалаар санхүүгийн тайлангийн данс бүрийг бүртгэлийн бичилт болон дэмжих баримтууд руу нь харьцуулан шалгадаг. Жижиг байгууллагуудад хэрэглэдэг үндсэн арга бөгөөд хангалттай тооны аудитын ажилтнуудтай аудитын байгууллага ихэвчлэн хэрэгжүүлдэг. Дутуу тайлагнагдсан санхүүгийн тайлангийн үзүүлэлтүүд аудитад өртөх боломжгүй, мөн материаллаг бус шинж чанартай зүйлс аудитад хэт өртөх дутагдалтай талтай.

Системийн аргаСанхүүгийн тайлагналтай холбоотой бүх зүйлсийг аудитад хэт бүрэн хэмжээгээр хамруулахаас зайлсхийх үүднээс системийн аргыг хэрэглэдэг. Санхүүгийн тайлангийн бие даасан үзүүлэлтүүд аудитад хамрагдахгүйгээр үйлчлүүлэгчийн хэрэглэж байгаа систем болон түүний дотоод хяналтууд дэлгэрэнгүй байдлаар шалгагддаг арга юм. Энэ аргыг мөн циклийн арга гэж нэрлэдэг. Аудитыг үр ашигтай хийх боломжийг илүү олгодог ч өртөг зардлын хувьд өндөр байдгаараа дутагдалтай.

Балансын аргаСанхүүгийн тайлангуудаас баланс хамгийн чухал тайлан гэсэн үзэл дээр суурилсан арга юм. Энэ аргыг жижиг байгууллагад хэрэглэх нь илүү тохиромжтой. Балансын дансны үзүүлэлтүүдийг тестлэх ба орлогын тайлангийн үзүүлэлтүүдийг хязгаарлагдмал хүрээнд тестэлнэ. Шууд тестлэх арга

Шууд тестийн зарчим нь өөр бусад олон аудитын тестийн үндсэн зарчим нь болж байдаг. Тестийн хийгдэх гол чиглэлийг тодорхойлох нь чухал байдаг. Жишээ нь: анхан шатны баримт, мэдээллээс дансны үлдэгдэл рүү эсвэл дансны үлдэгдлээс анхан шатны баримт мэдээлэл рүү гм. Шууд тестлэх аргаар санхүүгийн тайлангийн үзүүлэлтүүдийн илүү тайлагнал эсвэл дутуу тайлагналаас үүссэн алдаа (орхигдуулсан болон буруу тайлагнасан зүйлс багтана), давхар бичилтийн системтэй холбоотой үүссэн алдаа зэргийг илрүүлэх боломжтой.

Шинжилгээний аргаСанхүүгийн ба санхүүгийн бус өгөгдлүүдийн хоорондын харилцааг судлах замаар санхүүгийн мэдээллийг үнэлэх арга юм. Энэ нь системийн аргаас уламжлагдан гарч ирсэн хямд бөгөөд үр дүнтэй арга боловч шинжилгээний аргачлалаар маш өндөр түвшинд мэргэшсэн ажилтнууд шаардлагатай байдаг.

Ихэнхдээ аудитад биет тест, системийн үнэлгээ, шууд тестлэх болон шинжилгээний арга зэргийг хослон хэрэглэх замаар аудитын аргачлалыг хэрэгжүүлнэ.

2. АУДИТЫН ЕРӨНХИЙ ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА

2.1 АУДИТЫН ТӨЛӨВЛӨЛТ (ISA 300)

Аудитор үйлчлүүлэгчийн санхүүгийн тайланд өгөх дүгнэлтийг хангахуйц хангалттай, зохистой нотолгоог олж авах үйл ажиллагааг үр дүнтэй бөгөөд үр ашигтай явуулахын тулд аудитын ажлыг иж бүрэн байдлаар төлөвлөж гүйцэтгэх ёстой. Төлөвлөлтийн мөн чанар, ач холбогдол ба хугацаа нь үйлчлүүлэгчийн бизнесийн цар хүрээ, үйл ажиллагааны нарийн төвөгтэй байдлаас шууд хамаарахаас гадна аудиторын тухайн салбарт ажилласан туршлага, үйлчлүүлэгчийн бизнесийн талаарх мэдлэг зэргээс мөн шалтгаална. Аудитын багийн ахлах, туршлагатай гишүүд нь аудитын төлөвлөлтийн үе шатыг тодорхойлоход оролцоно. Аудитын төлөвлөлт нь аудитын туршид дахин давтагдаж байдаг процесс юм. Жишээ нь: Үйлчлүүлэгч байгууллага ба түүний орчин, дотоод хяналтын орчны талаар аудиторын олж авсан ойлголт нь санхүүгийн тайлангийн дансуудыг аудитлах горимуудыг төлөвлөхөд шууд нөлөөлнө.

Аудитын төлөвлөлтөд дараах үндсэн үйл ажиллагаануудыг хэрэгжүүлнэ.1. Үйлчлүүлэгчийн хүлээн зөвшөөрөлт 2. Үйлчлүүлэгч байгууллага ба түүний орчин, дотоод хяналтын орчны талаар

ойлголт олж авах3. Шинжилгээний горимыг хэрэгжүүлэх4. Материаллаг буруу тайлагналын эрсдлийн үнэлгээ хийх5. Дотоод хяналтыг үнэлэх6. Аудитын материаллаг байдлыг тодорхойлох7. Материаллаг хэсгүүдэд хүлээн зөвшөөрөх алдааг тодорхойлох8. Аудитын төлөвлөлтийн бусад горимуудыг хэрэгжүүлэх9. Аудитын стратеги ба төлөвлөгөөг боловсруулах10. Аудитын төлөвлөлтийг баримтжуулах

Эдгээр аудитын төлөвлөлтийн үндсэн үйл ажиллагаануудыг хэрхэн хэрэгжүүлэх дэлгэрүүлэн авч үзье.

2.1.1 Үйлчлүүлэгчийн хүлээн зөвшөөрөлт

Аудитын байгууллага нь аудитын үйлчилгээний чанарыг хамгийн боломжит дээд түвшинд хангаж байх үүднээс шинээр аудитын үйлчилгээ авахыг хүссэн байгууллагууд болон одоо харилцаатай байгаа үйлчлүүлэгчдэдээ судалгаа хийж, цаашид чанартай үйлчилгээ үзүүлэх боломжийг хангаж чадах эсэх талаар үнэлгээ өгөх талаар АОУС 300 ”Аудитын төлөвлөлт”-д заасан байдаг.

Чанаргүй үйлчлүүлэгчийг сонгосноос үүсэх сөрөг үр дагаврыг том аудитын компаниуд давж чадах ч жижиг аудитын компаниуд зөвхөн нэг удаагийн үйл явдлаас болж сүйрч болох юм. Тиймээс сүүлийн үед аудитын компанийн удирдлагууд аудитын эрсдлээ хамгийн бага түвшинд хүртэл бууруулахын тулд үйлчлүүлэгчээ маш хянуур байдлаар сонгодог болсон. Нөгөө талаар эрсдэл ихтэй үйлчлүүлэгч үйл ажиллагаа сайтай үйлчлүүлэгчээс илүү өндөр хэмжээний зардлаар аудитын үйлчилгээг авах хандлагатай байдаг.

Үйлчлүүлэгчээ хүлээн зөвшөөрөх процесс нь аудитын компани бүрт ялгаатай байдаг боловч үндсэн зорилго нь боломжит үйлчлүүлэгчийн бизнесийн түүх, удирдлагын шударга байдлыг олж мэдсэнээр аудитын үйл ажиллагаанд хүлээх хариуцлагыг хангахад сөргөөр нөлөөлөхүйц асуудлууд байгаа эсэхийг тодорхойлох явдал юм.

Дараах 2 үндсэн элементийг харгалзан үзнэ.

1. Үйлчлүүлэгч болон өмнөх аудиторын харилцааҮйлчлүүлэгч байгууллагын удирдлага нь өмнөх аудитын компанитай хэрхэн хамтран ажиллаж байсан, ямар шалтгаанаар өөр аудитын байгууллагаас үйлчилгээ авахаар сонгож байгаа шалтгааныг олж мэдэх хэрэгтэй. Аудитын үйлчилгээний үнэ хөлс, төлбөртэй холбоотой маргаантай байсан эсвэл үйлчлүүлэгч нь зөвхөн “наймаа” хийх сонирхолтой зэрэг нөхцлүүд оршин байгаа эсэхийг судалж үзэх шаардлагатай.

2. Үйлчлүүлэгчийн удирдлага танай компанийн ажилчдын үнэнч шударга ажиллах стандартын шаардлагад нийцэж байгаа байдал

Аудитын ажлын үед, аудиторууд нь үйлчлүүлэгчийн удирдлагаас ойлгомжтой тодруулга болон толилуулгыг хүлээж байдаг. Гэтэл үйлчлүүлэгчийн хувьд удаа дараа шүүхэд холбогдогчоор оролцож байсан бол энэ нь удирдлага шударга бус байж болохыг илтгэхээс гадна магадгүй залилан, хууль бус үйл ажиллагаанд ч холбогдсон байж болохыг харуулж болох юм. Шударга бус бөгөөд залилан, хууль бус үйл ажиллагаатай холбогдсон удирдлага бүхий үйлчлүүлэгчид аудитын үйлчилгээ үзүүлэхгүй байх нь зүйтэй.

2002 оноос хойш тохиолдсон аудитын нэр хүнд бүхий компаниудын уналттай холбоотойгоор аудит сайн хөгжсөн орнуудын чиг хандлага нь аудитын компаниуд үйлчлүүлэгчээ хүлээн зөвшөөрөх, хэвээр нь үлдээхдээ аудиторуудын мэргэжлийн ёс зүйг нягт баримтлах боломжийг хангаж байгаа эсэхдээ илүү анхааралтай хандах болсон. Өөрөөр хэлбэл, үйлчлүүлэгчийг хүлээн зөвшөөрөхтэй холбоотойгоор аудитын шалгалтын тусдаа горимыг хэрэгжүүлэх нь чанаргүй үйлчлүүлэгч олж авах эрсдлийг бууруулдаг.

Иймд үйлчлүүлэгчийг хүлээн зөвшөөрөхтэй холбоотой шалгалтыг хийж, энэ талаар баримтжуулна.

Үйлчлүүлэгчийг хүлээн зөвшөөрөхийн өмнө үйлчлүүлэгчийн талаар заавал шалгах шаардлагатай анхаарал татсан зүйлсийг дараах байдлаар тодорхойлно.

1. Аудитын компаниа байнга солих /тухайн байгууллага “санал дүгнэлтийн наймаа” хийдэг байж болохыг харуулна /

1. Санхүүгийн чадварын талаар байнга сөрөг мэдээлэлтэй2. Бизнесийн түүх нь байнга өөрчлөгдөж байдаг 3. Хэт заргач эсвэл байнга гомдол мэдүүлэгч байх /тухайн байгууллага хэн

нэгнийг шүүхэд өгөхөд байнга бэлэн байдаг эсвэл гэрээгээ биелүүлэх болон төлбөрөө цаг хугацаандаа төлөх эсэх нь эргэлзээтэй байдлыг харуулдаг/

4. Хамгийн чухал удирдлагын түвшинд өндөр орлоготой байх /дээд түвшний удирдлага залилан, авилгад өртсөн байх боломжийг харуулна/

5. Үйл ажиллагаа явуулсан хугацаа нь хэт богино байх6. Гадаадын улс оронд явуулж байгаа их хэмжээний үйл ажиллагаа явуулдаг

эсвэл ихэнх тоног төхөөрөмжөө байрлуулсан7. Удирдах ажилтнууд мэдээлэл өгөхөөс цааргалах8. Аудитын үйлчилгээг маш хурдан авах талаар дарамт үзүүлэх9. Удирдлага дотоод хяналтын талаар ойлголт байхгүй байх

А. Шинэ үйлчлүүлэгчийг хүлээн зөвшөөрөх процессҮйлчлүүлэгчийг хүлээн зөвшөөрөх процесс аудитын компанийн хэмжээ, цар хүрээнээс шалтгаалан өөр өөр байж болно. Томоохон аудитын компаниудад эрсдлийн удирдлагын хэлтэс энэ ажлыг хариуцдаг. Зарим аудитын компаниудад компанийн дээд түвшний гишүүдийг багтаасан үйлчлүүлэгчийг хүлээн зөвшөөрөх хороог ажиллуулдаг бөгөөд үйлчлүүлэгчийг хүлээн зөвшөөрөх процесс нь үйлчилгээг эхлэхээс өмнө явагдана. Зөвшөөрөл олгоход голдуу Гүйцэтгэх захирал, тухайн хэлтсийн Удирдлагын партнер, Ахлах аудитын партнер болон Дотоод баталгаажуулалт хариуцсан партнерууд оролцдог.

Хэрэв үйлчлүүлэгчийг хүлээн зөвшөөрөх эсвэл татгалзах процесс явагдаж байгаа бол энэ талаар үйлчлүүлэгчид мэдээлэх эсэхийг шийдвэрлэнэ. Ихэнх компаниуд үйлчлүүлэгчийг хүлээн зөвшөөрөхөд стандарт маягт боловсруулан ашигладаг ба байгууллагын удирдлагатай энэ маягтын хүрээнд асуулга хийдэг.

Үйлчлүүлэгчийг хүлээн зөвшөөрөхтэй холбоотой дараах маягтуудыг хэрэглэж болно. Шинэ үйлчлүүлэгчийн маягт Аудитын компаниас үйлчилгээ авахаар хүрч ирсэн шинэ үйлчлүүлэгч бүрийн хувьд энэхүү маягт бөглөгдөх ба үйлчлүүлэгчийн бизнес, удирдлага, өмнөх аудитортай үүссэн харилцаа болон нягтлан бодох бүртгэл хөтлөлт, дотоод хяналтын системийн талаар эхний ойлголтыг олж авахад туслах мэдээллүүдийг агуулсан байна.

Шинэ үйлчлүүлэгчийг хүлээн зөвшөөрөх хуудасШинэ үйлчлүүлэгчийг хүлээн зөвшөөрөхөд шаардлагатай бүх горимуудыг жагсаасан байдаг. Энэ хүснэгтийг бөглөж, хариуцсан партнер гарын үсэг зурсаны дараа үйлчлүүлэгчид аудитын үйлчилгээ үзүүлж эхлэх боломжтой юм. (Хавсралт 3.1 харна уу)

Хүлээн зөвшөөрөгдсөн үйлчлүүлэгчдийн мэдээллийн хүснэгт

Үйлчлүүлэгч байгууллагын нэр, захирлууд болон гол ажилчдын нэрс, өмнөх аудитын байгууллага, аудиторын нэр, бусад мэргэжлийн байгууллагаас үйлчилгээ авсан тухай мэдээллийг тусгах бөгөөд үйлчлүүлэгчээр хүлээн зөвшөөрөгдсөн байна.

Татгалзсан үйлчлүүлэгчдийн хүснэгтҮйлчлүүлэгчээс анх аудитын үйлчилгээ авах тухай санал ирсэн хугацаа болон татгалзсан цаг хугацааг баримтжуулсан баримт ба голдуу аудитын үйлчилгээг аль болох богино цаг хугацаанд авахыг хүссэн үйлчлүүлэгчдийг жагсаасан байдаг.

Дараах төрлийн үйлчлүүлэгчид нь эрсдэл илүүтэй агуулж байдаг учраас хүлээн зөвшөөрөхийн өмнө удирдлагаас заавал холбогдох асуулгуудыг авч байх шаардлагатай. Нийтэд хувьцаагаа худалддаг компаниуд Аудитын үйлчлүүлэгчид Татварын үйлчлүүлэгчид Илүү өргөн хүрээний хууль тогтоомж мөрддөг салбарын үйлчлүүлэгчид Гол төлөв нарийн төвөгтэй асуудлууд үүсч байдаг салбарын үйлчлүүлэгчид (барилга,

үнэт цаас, дилерийн компаниуд гм)

Шинэ үйлчлүүлэгчээс татгалзахад хүргэдэг нийтлэг тохиолдлууд- Үйлчлүүлэгчийн өмнөх аудитортай холбогдон өмнөх жилийн аудитын явцад

үйлчлүүлэгчтэй санал нийлэхгүй чухал асуудлууд байсан эсэх, аудитын шаардлагатай горимуудыг хэрэгжүүлэхэд дарамт шахалт, хязгаарлалт үзүүлэх, саад учруулах тохиолдлууд гарч байсан эсэх, үйлчлүүлэгчтэй аудитын үйлчилгээний үнэ хөлсний талаар маргаан байсан (эсвэл одоо байгаа) эсэх талаар лавлахаас гадна үйлчлүүлэгчийн удирдлагын шударга найдвартай байдлыг хангах талаар өмнөх аудиторын саналыг авах шаардлагатай. Иймд тухайн үйлчлүүлэгчээс өмнөх аудитортай холбогдож болох талаар зөвшөөрөл хүсэх бөгөөд зөвшөөрөл өгөөгүй бол аудитын үйлчилгээ үзүүлэхээс татгалзана.

- Өмнөх дурдсан асуудлуудаар шаардлагатай бүх мэдээллийг өмнөх аудитораас авах боломжтой эсэхэд татгалзсан хариулт авсан бол аудитын үйлчилгээ үзүүлэхээс татгалзана.

- Хэрэв үйлчлүүлэгч өмнөх аудитортай харилцах зөвшөөрлийг олгосон боловч өмнөх аудитор боломжийн хугацаанд хариу ирүүлээгүй бол татгалзахаар ердийн бус зүйл байхгүй гэж үзвэл өмнөх аудитортай өөр арга замаар харилцаа үүсгэхийг оролдох ба амжилтгүй бол аудитын үйлчилгээ үзүүлэхийг хичээх хэрэггүй.

- Хэдийгээр үйлчлүүлэгчид төрөл бүрийн үйлчилгээ санал болгож болох ч үйлчилгээ үзүүлсэнээр аудиторуудын хараат бус байдал, мэргэжлийн мэдлэг туршлага хангалттай байх боломжтой эсэх талаар эргэлзээтэй байгаа бол аудитын үйлчилгээ үзүүлэхээс татгалзана.

Б. Хуучин гэрээт үйлчлүүлэгчийг үнэлэх ба хүлээн зөвшөөрөх

Өмнөх хугацаанд аудитын үйлчилгээ үзүүлсэн хуучин үйлчлүүлэгчид дахин аудитын үйлчилгээг үзүүлэхээр хүлээн зөвшөөрөхийн тулд өмнөх үйлчилгээ үзүүлэх явцад аудитын үйл ажиллагаанд хязгаарлалт үзүүлсэн, аливаа аудиторын ёс зүйд харшлах үйл явц ажиглагдаж байсан талаар үнэлэх хэрэгтэй. Хэрэв энэ талаар эргэлзээтэй томоохон нөхцөл байдлууд үүсч байсан бол аудитын үйлчилгээг дахин үзүүлэхээс татгалзана.

Хуучин үйлчлүүлэгчийг хүлээн зөвшөөрөх эсэхийг авч үзэхэд дараах зүйлсийг харгалзана. - Үйлчлүүлэгчийн удирдлагын шударга байдал- Хараат бус байдал- Аудитын үйлчилгээг иж бүрэн хангалттай үзүүлж чадах эсэхАудитын гэрээт үйлчлүүлэгчийг дахин хүлээн зөвшөөрөх эсэхийг шийдэхэд туслах зорилгоор холбогдох стандарт маягтыг боловсруулан ашиглаж болно. (Хавсралт 3.2-ийг харна уу)

В.Үйлчлүүлэгчийг хүлээн зөвшөөрөхөд санхүүгийн тайлангийн эхний үлдэгдлийг баталгаажуулах

Хүлээн зөвшөөрөгдсөн бүх үйлчлүүлэгчдийн хувьд санхүүгийн тайлангийн эхний үлдэгдлийн үзүүлэлтүүдийг баталгаажуулах хангалттай зохистой нотолгоог олж авах боломжтой эсэх талаар авч үзэх шаардлагатай. АОУС 510 “Эхний үлдэгдлийн аудит”-д санхүүгийн тайланг анх удаа аудитлах гэж байгаа эсвэл санхүүгийн тайлан нь өмнөх хугацаанд өөр бусад аудитораар (аудитын байгууллагаар) аудитлагдсан бол эхний үлдэгдлийг хэрхэн аудитад хамруулах талаар заасан байдаг.

Санхүүгийн тайлангийн үзүүлэлтүүдийн эхний үлдэгдлийн хувьд аудитор дараах зүйлсийг анхааран хангалттай бөгөөд зохистой аудитын нотолгоог олж авсан байна.

Тайлант жилийн санхүүгийн тайланд материаллагаар нөлөөлөх буруу тайлагнасан эхний үлдэгдэл агуулагдаагүй байх

Өмнөх жилийн эцсийн үлдэгдэл нь тайлант хугацааны эхний үлдэгдэл рүү зөв шилжүүлэгдсэн байх

Нягтлан бодох бүртгэлийн бодлого нь өмнөх тайлант хугацааныхтай ижил хэрэглэгдсэн эсэх, хэрэв өөрчлөгдсөн бол энэ нь зөв бүртгэлд тусгагдаж, толилуулагдсан эсэх

Хангалттай бөгөөд зохистой нотолгоог олж авахын тулд дараах зүйлсийг авч үзнэ. Байгууллагын дагаж мөрдөж байгаа нягтлан бодох бүртгэлийн бодлого Өмнөх хугацааны санхүүгийн тайлан нь аудитлагдсан эсэх, хэрэв тийм бол

аудиторын тайлан нь хязгаарлалттай байсан эсэх Тайлант жилийн санхүүгийн тайлан дахь материаллаг буруу тайлагналын

эрсдэл болон дансны мөн чанар Эхний үлдэгдлийн материаллаг байдал нь тайлант хугацааны санхүүгийн

тайланд холбоотой эсэх

Аудитор эхний үлдэгдлийг аудитлахдаа дараах аудитын горимуудыг хэрэгжүүлнэ. - Эхний үлдэгдэл нь шаардлагатай бүртгэлийн бодлогын дагуу тодорхойлогдсон эсэх,

бүртгэлийн бодлого нь тайлант хугацааны санхүүгийн тайланд тууштай мөрдөгдсөн эсэхийг нягтлан шалгах

- Өмнөх хугацааны санхүүгийн тайланг өөр бусад аудитор аудитласан бол өмнөх аудиторын ажлын баримтыг шалгах замаар эхний үлдэгдлийн хангалттай зохистой нотолгоог олж авах. Хэрэв өмнөх аудитор тайландаа хязгаарлалт хийсэн бол тайлант хугацаанд уг хязгаарлалттай холбоотой асуудлуудад анхаарлаа хандуулна.

- Өмнөх аудитортай харилцаа үүсгэхээс өмнө уг аудиторын хараат бус байдал, мэргэжлийн ур чадвартай байдлыг нь үнэлж үзэхээс гадна ийм харилцаа үүсэхэд аудиторын ёс зүйн зарчим хөндөгдөх эсэхийг харгалзан үзнэ.

- Өмнөх хугацааны санхүүгийн тайлан нь аудитлагдаагүй эсвэл өмнөх аудиторын тайланг хангалттай бус гэж үзсэн тохиолдолд дараах горимуудыг хэрэгжүүлнэ.

Эргэлтийн хөрөнгө болон өр төлбөртэй холбоотой зарим аудитын нотолгоонууд нь тайлант жилийн аудитаар хэрэгжүүлсэн горимуудаас тодорхойлогдож болно. Жишээ нь: Авлагын данснаас тайлант жилд цугларсан хэсэг нь эхний үлдэгдлийн оршин байх, эрх ба үүрэг, иж бүрэн , үнэлгээ зэрэг батламжуудыг илэрхийлж болно. Харин бараа материалын хувьд хэрэгжихэд бэрхшээлтэй учраас аудитор биет тооллого хийх замаар тооллогын өдрийн үлдэгдлийг тодорхойлж, уг үлдэгдлийг буцаан тохируулсанаар эхний үлдэгдлийг баталгаажуулах боломжтой юм. Үндсэн хөрөнгө, хөрөнгө оруулалт болон урт хугацаат өр төлбөр зэрэг эргэлтийн бус хөрөнгийн хувьд нягтлан бодох бүртгэлийн бичилтийг нь шалгах байдлаар эхний үлдэгдлийг нь баталгаажуулна. Зарим тохиолдолд гуравдагч талуудаас эхний үлдэгдлийн тулган баталгаажуулах аргыг хэрэглэж болно.

Аудитор эхний үлдэгдлийн талаар хангалттай нотолгоо олж авч чадаагүй эсвэл эхний үлдэгдэл нь материаллаг буруу тайлагнал агуулсан байх тохиолдолд аудитор тайлан дүгнэлтээ хэрхэн гаргахыг энэхүү гарын авлагын“Аудитын тайлан” хэсэгт дурьдсан.

Үйлчлүүлэгчээ хүлээн зөвшөөрсөний дараа гэрээт ажлын захидал эсвэл аудитын ажлын гэрээ хийгдэхээс өмнө аудитын байгууллагын удирдлага үйлчлүүлэгчийн удирдлагатай энэхүү гэрээт ажилд аудитор болон үйлчлүүлэгчийн удирдлагын хүлээх эрх, үүрэг хариуцлага, аудитын ажлын цар хүрээ, цаг хугацаа болон бусад холбогдох асуудлуудын хүрээнд ярилцах нь аудитын ажлыг илүү үр дүнтэй явуулахад нөлөөлдөг.

Г) Гэрээт ажлын захидал (ISA 210)

Үйлчлүүлэгчтэй аудитын үйлчилгээг үзүүлэх нөхцлийн талаар ойлголцлоо нэгтгэх үүднээс аудитын гэрээт ажлын захидлыг бэлтгэнэ. Энэ нь бүх гэрээт ажлын хувьд хийгдсэн байх бөгөөд үйлчлүүлэгч гэрээт ажлын захидалд тусгагдсан нөхцлүүдийг хүлээн зөвшөөрсөнөө баталгаажуулсан байна.

Манай улсын хувьд аудитын компаниуд гэрээт ажлын захидлаас гадна уламжлалт байдлаар аудитын үйлчилгээ үзүүлэх гэрээг өргөн ашигладаг. Гэрээт ажлын захидал нь аудиторын томилгоо, аудиторын эрх үүрэг, захирлуудын эрх үүрэг, гэрээт ажлын цар хүрээ зэргийг тусгасан байдаг. Энэ нь аудитын бус үйлчилгээнд хамаарахгүй бөгөөд ийм үйлчилгээнд өөр гэрээт ажлын захидал бэлтгэгдэнэ. (Гэрээт ажлын захидлын жишээг Хавсралт 3.3 харна уу)Гэрээт ажлын захидалд тусгагдсан нөхцлүүд биелэгдэж байгаа эсэхийг байнга хянаж байх бөгөөд шаардлагатай өөрчлөлтүүдийг гэрээт ажлын захидалд тусгана. Хэрэв үйлчлүүлэгчийн гэрээт ажлын захидалд өөрчлөлт оруулах санал нь аудитын үйлчилгээний баталгаажуулалтын түвшинг бууруулахаар бол энэ өөрчлөлтийг хүлээн зөвшөөрөхгүйгээр гэрээт ажлаас татгалзана.

2.1.2 Үйлчлүүлэгч байгууллага ба түүний орчин, дотоод хяналтын орчны талаар ойлголт олж авах

Үйлчлүүлэгчийн санхүүгийн тайлан дахь материаллаг буруу тайлагналын эрсдлийг тодорхойлон үнэлэх, нэмэлт аудитын горимуудыг сонгон гүйцэтгэхийн тулд аудитын баг уг байгууллагын талаар хангалттай ойлголтуудыг олж авсан байна. Энэ ойлголт дээр тулгуурлан аудитын баг санхүүгийн тайлангийн аль хэсэгт материаллаг буруу тайлагнал байж болох талаар хэлэлцэх боломжтой юм. Санхүүгийн тайлагналын материаллаг буруу тайлагналыг батламж мэдэгдлийн түвшинд тодорхойлж үнэлнэ. Байгууллагын талаарх ойлголтод дараах мэдлэгүүд багтана.

А) Байгууллага ба түүний орчны талаар ойлгох (ISA 315)

Аудитын төлөвлөлтийг хэрэгжүүлэхийн тулд аудитор үйлчлүүлэгч байгууллага ба түүний орчны талаар шаардлагатай бүх ойлголтыг олж авна. Үүнд дараах ерөнхий ойлголтууд багтана.

Салбар, хууль эрх зүй болон бусад гадаад хүчин зүйлс, ашиглаж байгаа санхүүгийн тайлагналын хүрээ

Өрсөлдөөн, бэлтгэн нийлүүлэгч болон харилцагч, технологийн дэвшил гэх мэт салбарын нөхцөл байдал, хууль эрх зүйн орчин, санхүүгийн тайлагналын орчин, улс төрийн орчин, салбар болон байгууллагад нөлөөлдөг бусад орчин, ерөнхий эдийн засгийн нөхцөл байдал зэрэг гадаад хүчин зүйлс багтана.

Байгууллагын мөн чанар, байгууллагын сонголт ба нягтлан бодох бүртгэлийн бодлогын хэрэглээ

Байгууллагын үйл ажиллагаа, эзэмшил, дээд удирдлага, хөрөнгө оруулалтын хэлбэр, байгууллагын бүтэц, зохион байгуулалт, санхүүжигдэх хэлбэр, охин эсвэл салбар компаниуд гэх мэдээлэл нь байгууллагын мөн чанарыг харуулж байдаг ба аудитор эдгээрээс ажил гүйлгээний ангилал, дансны үлдэгдэл, нэмэлт тодруулгуудыг ойлгох боломжтой. Байгууллагын сонгосон нягтлан бодох бүртгэлийн бодлого нь бизнесийн үйл ажиллагаа болон санхүүгийн тайлагналын хүрээтэй нийцэж байгаа эсэх, салбарт нийцсэн бодлогыг хэрэглэж байгаа эсэх талаар мэдээллүүд багтана.

Санхүүгийн тайлан дахь материаллаг буруу тайлагналыг үүсгэж болох зорилго, стратеги болон холбогдох бизнесийн эрсдлүүд

Байгууллагын удирдлагын тодорхойлсон зорилго, стратегиуд, томоохон чухал нөхцөл байдал, үйл явдал, үйл ажиллагаанаас бий болсон бизнесийн эрсдлүүд нь зорилго болон стратегид сөргөөр нөлөөлөх байдал зэрэг багтана.

Байгууллагын санхүүгийн гүйцэтгэлийг хэмжих ба нягтлан шалгахУдирдлагын дотооддоо бэлтгэдэг гол гүйцэтгэлийн санхүүгийн болон санхүүгийн бус үзүүлэлтүүд, төсөв, зөрүүний шинжилгээ, сегментийн мэдээлэл, хэлтэс нэгж хэлтсийн түвшний тайлангууд, өрсөлдөгчидтэй хийсэн харьцуулалт зэрэг багтана.

Эдгээр ойлголт нь залилан эсвэл алдаанаас шалтгаалсан санхүүгийн тайлангийн буруу тайлагналын эрсдлийг тодорхойлох ба үнэлэх, аудитын горимуудыг тодорхойлж хэрэгжүүлэхэд хангалттай хэмжээний мэдээлэлтэй байна. Аудитор мөн байгууллагын удирдлага зохион байгуулалтын бүтцийн талаар ерөнхий ойлголт олж авах шаардлагатай

бөгөөд удирдлагын гол гишүүдийг тодорхойлно. Энэ асуудлын хүрээнд байгууллагын удирдлагууд үйл ажиллагаагаа хэрхэн явуулдаг, тодорхой удирдлагын хэв загварт хэрхэн зохион байгууллагдсаныг тодорхойлох гол зорилгыг агуулна. Байгууллагын орчныг тодорхойлсоноор байгууллага оршин байгаа эсэх, итгэж болохуйц шударга удирдлагатай эсэхийг мэдэх боломжтой юм. Байгууллага ба түүний орчны талаар мэдээллийг олж авахын тулд дараах горимуудыг хэрэгжүүлдэг.

Байгууллагын удирдлага болон ажилтнуудаас асуулга авах (жш: дээд удирдлага, дотоод хяналтын ажилтан, хуулийн ажилтан, маркетинг, борлуулалтын ажилтан гм)

Шинжилгээний горим хэрэгжүүлэх (жш: ердийн бус ажил гүйлгээ эсвэл үйл явдал, дүн харьцаа, өөрчлөлтийг тодорхойлох гм)

Ажиглалт болон шалгалт хийх (жш: байгууллагын үйл ажиллагааг ажиглах, бизнесийн төлөвлөгөө, тайлан, дотоод хяналтын гарын авлага, улирлын ба жилийн эцсийн тайланг уншиж танилцах гм)

Байгууллагын гадаад талуудаас асуулга авах (жш: хуульч, үнэлгээчин гм) Гадаад эх үүсвэрээс олж авсан мэдээллийг шалгах (жш: банкнаас авсан тайлан,

хууль эрх зүй болон санхүүгийн мэдээ мэдээлэл) Хэрэв аудитор байгууллага ба түүний орчны талаар өмнөх тайлант хугацаанд олж авсан мэдээллийг ашиглахаар шийдсэн бол тайлант хугацаанд эдгээрт хамаарах аливаа өөрчлөлтүүд гарсан эсэхийг тодорхойлсон байна.

Гэрээт ажлын багийн гишүүд нь байгууллага, түүний орчны талаарх ойлголт, үйлчлүүлэгчийг хүлээн зөвшөөрөх эсвэл харилцааг үргэлжлүүлэхтэй холбоотой хэрэгжүүлсэн горимын үр дүнд олж авсан мэдээлэл зэрэгт үндэслэн үйлчлүүлэгчийн санхүүгийн тайлан нь материаллаг буруу тайлагналд өртөмтгий эсэх талаар хэлэлцэх шаардлагатай. Энэ хэлэлцээнд тухайн гэрээт ажлыг гүйцэтгэх аудитын багийн гишүүдээс гадна гэрээт ажлын партнер, туршлагатай аудиторууд оролцоно.

Байгууллага ба түүний орчны талаар ойлголт олж авч, үнэлэхэд Хавсралт 3.4-ийг ашиглаж болно.

Б) Дотоод хяналтын орчны талаар ойлгох (ISA 315)

Үйлчлүүлэгч байгууллагын дотоод хяналтын талаар ойлголт олж авсанаар санхүүгийн тайлагналын буруу тайлагналын төрлүүд, материаллаг буруу тайлагналын эрсдэлд нөлөөлөх хүчин зүйлсийг харгалзан үзэх, хэрэгжүүлэх аудитын горимуудын мөн чанар, хугацаа, цар хүрээг тодорхойлох боломжтой юм. Дотоод хяналт гэдэг нь байгууллагын холбогдох хууль тогтоомжийг дагаж мөрдөж байгаа, үйл ажиллагаа нь үр дүнтэй, үр ашигтай явагдаж байгаа, санхүүгийн тайлан нь итгэл үнэмшилтэй байх талаар байгууллагын зорилгыг хэрэгжүүлэхтэй холбоотой баталгааг хангахын тулд байгууллагын удирдлагаас хэрэгжүүлж байгаа процесс юм.

Дотоод хяналт нь эдгээр зорилгуудыг хангахад сөрөг нөлөө үзүүлж байгаа бизнесийн эрсдлийг тодорхойлоход чиглэгдсэн байна.

Аудитор үйл ажиллагаандаа дотоод хяналтыг харгалзан үзэх шаардлагатай эсэхийг авч үзэхдээ дараах зүйлсд анхаарна.

Материаллагын талаар аудиторын шийдэл Байгууллагын хэмжээ, цар хүрээ Байгууллагын бизнесийн мөн чанар Үйл ажиллагааны тараан байршуулалт, нарийн төвөгтэй байдал Байгууллагын үйл ажиллагаанд холбогдох хууль тогтоомж Байгууллагын дотоод хяналтын системийн мөн чанар, нарийн төвөгтэй байдал

Үйлчлүүлэгч байгууллагын дотоод хяналтын талаар ойлголтыг дараах бүрэлдэхүүн хэсгүүдийн хувьд олж авах шаардлагатай. Дотоод хяналтын талаар асуулга авахад Хавсралт 3.5-г ашиглана уу.

Хяналтын орчинУдирдлагын функц, байгууллагын дотоод хяналт ба түүний ач холбогдлын талаар удирдлагын зан төлөв, үзэл бодол, үйлдэл багтана. Хяналтын орчныг үнэлэхэд байгууллагын удирдлагын шударга байдал, ёс зүй, дээд удирдлагын оролцоо, удирдлагын философи, үйл ажиллагааны хэв маяг, зохион байгуулалтын бүтэц, зөвшөөрөл олголт ба хариуцлагын систем, хүний нөөцийн бодлого, практик зэрэг элементүүдийг харгалзан үзнэ.

Байгууллагын эрсдлийн үнэлгээний процессСанхүүгийн тайлагналын зорилготой холбоотой бизнесийн эрсдлийг тодорхойлоход байгууллагын удирдлагаас хэрэгжүүлж байгаа процесс бөгөөд бизнесийн эрсдлийг удирдлага хэрхэн тодорхойлж байгаа эсэх талаар ойлголт олж авсан байна.

Холбогдох бизнесийн процессийг багтаасан санхүүгийн тайлагналтай холбоотой мэдээллийн систем

Мэдээллийн систем нь ажил гүйлгээг анхны баримтанд тусгах,бүртгэх, боловсруулах болон тайлагнах талаар тусгасан горимууд болон данс бүртгэлээс бүрдсэн байна.

Аудиторын олж авсан байх шаардлагатай ойлголтод санхүүгийн тайланд чухал нөлөөтэй байгууллагын үйл ажиллагаатай холбоотой ажил гүйлгээний ангилал, мэдээллийн технологийн болон гар ажиллагаат системийн үед ажил гүйлгээг анхны баримтад тусгахаас тайлагнах хүртэл процедур, нягтлан бодох бүртгэл хөтлөлт, санхүүгийн тайлангийн тодорхой дансууд, санхүүгийн тайланд чухал нөлөөтэй үйл явдал, нөхцөл байдлыг боловсруулах байдал, санхүүгийн тайлагналын процесс болон чухал нягтлан бодох бүртгэлийн тооцоолол болон нэмэлт тодруулгууд багтана. Хяналтын үйл ажиллагаануудХяналтын үйл ажиллагаа гэдэг нь байгууллагын зорилгыг хангахад сөргөөр нөлөөлөх эрсдлүүдийн хувьд удирдлагаас хэрэгжүүлэх бодлого, горимууд юм. Аудитор үйлчлүүлэгч байгууллагаас зөвшөөрөл олголт, гүйцэтгэлийн шалгалт, мэдээлэл боловсруулалт, биет хяналт болон ажил үүргийн хязгаарлалт гэсэн үндсэн ангиллын хувьд хэрэгжүүлдэг хяналтын үйл ажиллагаануудын талаар ойлголт олж авсан байна. Хяналтын мониторинг

Хяналтын мониторинг гэдэг нь дотоод хяналтын хэрэгжилт нь үр дүнтэй эсэхийг тодорхой хугацаагаар үнэлж байдаг процесс юм. Аудитор үйлчлүүлэгчийн удирдлагаас дотоод хяналтын мониторинг хийхэд хэрэгжүүлдэг гол үйл ажиллагаануудын талаар ойлгож авсан байна. Байгууллага дотоод хяналтын зохион байгуулалт ба үйл ажиллагаанд үечилсэн хугацаанд үнэлгээ өгөх ба шаардлагатай өөрчлөлтүүдийг хийж байдаг.

Аудитор нь үйлчлүүлэгч байгууллагын дотоод хяналт нь ажил гүйлгээний ангилал, дансны үлдэгдэл эсвэл нэмэлт тодруулга, батламж мэдэгдлүүдийн хувьд оршин байгаа материаллаг буруу тайлагналыг илрүүлэх болон засаж залруулах эсвэл сэргийлж чадаж байгаа эсэх талаар анхаарна.

Дотоод хяналтын талаар ойлголт олж авахад дотоод хяналтын ажилтнуудаас асуулга авах, тодорхой хяналтын хувьд хэрэглээг нь ажиглах, баримт бичиг болон тайлангуудыг нь шалгах, ажил гүйлгээг санхүүгийн тайлагналын мэдээллийн систем рүү нь хөөн шалгах зэрэг горимуудыг хэрэгжүүлдэг.

Дотоод хяналт болон аудитын уялдаа Үйлчлүүлэгчийн дотоод хяналтын талаар олж авсан ойлголт нь хэрэгжүүлэх аудитын үйл ажиллагаатай хэр уялдаатай болохыг харгалзан үзэх шаардлагатай.

- Байгууллагын зорилго, хяналт нь санхүүгийн тайлагнал, үйл ажиллагаа болон нийцэлтэй холбоотой байдаг ч эдгээр бүх зорилго ба хяналтууд нь аудиторын эрсдлийн үнэлгээтэй холбоотой байдаггүй.

- Мэдээллийн үнэн зөв ба иж бүрэн байдлын хувьд тавьж байгаа хяналт нь аудитад хамааралтай байна.

- Байгууллагын үйл ажиллагааны нэгж ба бизнесийн процесс бүрийн хувьд хэрэглэгдэж байгаа дотоод хяналтын талаарх ойлголт нь аудитад хамааралгүй байж болно.

- Хэрэв үйл ажиллагаа болон нийцлийн зорилготой холбоотой мэдээллүүд нь аудитын горимуудыг хэрэглэх эсвэл үнэлэхэд шууд хамааралтай бол эдгээр зорилготой холбоотой хяналтууд нь аудитад холбоотой байж болно.

- Аудиттай хамааралгүй байгууллагын зорилгуудтай холбоотой ерөнхий хяналтуудыг аудитад авч үзэх шаардлагагүй.

- Санхүүгийн тайлагналын итгэлтэй байдлын холбоотой хяналтуудыг зөвхөн харгалзан үзэх байдлаар хязгаарлалт хийж болно.

Байгууллагын хяналтын системийн талаар ойлголт олж авч, үнэлэхэд Хавсралт 3.6-ийг ашиглаж болно. 2.1.3 Шинжилгээний горимыг гүйцэтгэх

Байгууллага ба түүний орчин, хяналтын орчны талаар ойлголт олж авсаны дараа шинжилгээний горимуудыг гүйцэтгэнэ. Шинжилгээний горим гэдэг нь үйлчлүүлэгчийн санхүүгийн болон санхүүгийн бус мэдээллийн хооронд ердийн бус харилцаа байгаа эсэхийг судласнаар санхүүгийн мэдээлэлд үнэлгээ хийх үйл ажиллагаа юм. Тухайлбал:

Өмнөх тайлант хугацааны холбогдох мэдээлэлтэй харьцуулах Байгууллагын таамаглаж байгаа үр дүн эсвэл аудиторын тооцоолсон дүнтэй

харьцуулах

Ижил төстэй салбарын мэдээлэлтэй харьцуулах Байгууллагын өмнөх үеийн туршлага дээр үндэслэн санхүүгийн мэдээллийн

элементүүдийг хооронд нь харьцуулах Санхүүгийн мэдээлэл болон санхүүгийн бус мэдээллийг хооронд нь харьцуулах

Аудитын төлөвлөлтийн үед шинжилгээний горимыг хэрэгжүүлснээр дараах зорилгуудыг хангах юм. - Байгууллага ба түүний орчны талаар мэдээлэл олж авахад эрсдлийн үнэлгээний горим

болж ашиглагдах- Байгууллагын хувьд тайлант жилийн туршид гарсан ажил гүйлгээ болон үйл явдлын

талаар ойлголт олж авах- Санхүүгийн буруу тайлагналын эрсдэл (залилангаас шалтгаалсан эрсдэл мөн багтана)

байж болох дансны үлдэгдэл, ажил гүйлгээ, үзүүлэлт хоорондын харьцаа эсвэл өөрчлөлт хөдөлгөөнийг тодорхойлох

- Гүйцэтгэх аудитын горимуудын агуулга, цар хүрээ болон цаг хугацааг тодорхойлох

Шинжилгээний горимуудыг гүйцэтгэхэд ашиглах мэдээллийн эх үүсвэрүүд нь тэдгээрийн найдвартай байдлаас шалтгаалан ялгаатай байж болно. Тухайлбал: Эхний жилийн аудитын хувьд харьцуулалтад ашиглагдах мэдээлэл нь өөрчлөмтгий учраас аудитын төлөвлөлтөд шинжилгээний горимууд хязгаарлагдмал байдлаар ашиглагдаж болно. Зарим дансуудын хувьд жилийн эцсийн байдлаар итгэж болохуйц мэдээлэл байхгүйгээс шинжилгээний горимыг аудитын хугацааны дундуур гүйцэтгэх боломжгүй байж болно.

Алдаа эсвэл залилангаас шалтгаалсан материаллаг буруу тайлагналын эрсдлийг үнэлэхдээ шинжилгээний горимын үр дүнг харгалзана. Аудитор нь шинжилгээний горимуудыг гүйцэтгэхэд дараах үе шатуудыг хэрэгжүүлдэг.

ТаамаглахДанс хоорондын харилцаанаас дансны үлдэгдлийн байж болох хэмжээг таамаглах. Жишээ нь: Зээлийн үйл ажиллагаа нэмэгдсэн бол аудитор зээлийн авлагын үлдэгдэл өссөн гэсэн таамаглалтай байна. Гэтэл аудиторын таамагласнаас зөрүүтэй буюу зээлийн авлага буурсан байвал аудитор уг дансыг илүү нягтлан шалгах шаардлагатай болно. Байгууллагын санхүүгийн байдал болон үйл ажиллагааны үр дүнгийн талаар урьдчилсан таамаглал хийхэд урьдчилсан шинжилгээний горимуудад хэрэглэгдэж байгаа санхүүгийн тоо мэдээ нь санхүүгийн тайлангийн түвшинд нэгтгэн дүгнэгддэг. Хэрэв санхүүгийн тайланг хэрэглэх боломжгүй байгаа бол шалгах баланс, төсөвлөсөн баланс, эсвэл санхүүгийн нэгтгэлийг ашиглаж болно.

Тайлант жилийн дүнг таамаглалтайгаа харьцуулахТомоохон хэлбэлзлийг тодорхойлохдоо аудитлагдаагүй дүнг харьцуулалтад ашиглах нь зохисгүй байж болох юм. Жишээ нь: хэрэв бүх хуримтлагдсан өр төлбөр эсвэл авлагууд нь бүртгэлд тусгагдаагүй бол харьцуулагдах гэж байгаа аудитлагдаагүй дүнд байгаа алдаа эсвэл орхигдуулалтаас шалтгаалсан хэлбэлзэл нь жинхэнэ хэлбэлзэл биш байж болох юм. Урьдчилсан шинжилгээний горимуудын үр дүнтэй байх гол зүйл нь тухайн цаг хугацааны нөхцөл байдалд нь харьцуулалтыг хийх явдал юм. (ижил түвшний дэлгэрэнгүй мэдээллийг ашиглах гм)

Тайлант жилийн тоон мэдээлэл дээр харьцааны шинжилгээг гүйцэтгэж болох ба өмнөх хугацаа эсвэл төсөв дээр үндэслэсэн таамаглал бүхий тайлант жилийн харьцаатай харьцуулна. Санхүүгийн тайлангуудын бүрэлдэхүүн хоорондын харилцааг судласнаар үйлчлүүлэгчийн хувьд гардаг ажил гүйлгээнүүдийн талаар ойлголт олж авах боломжтой юм. Мөн үйлчлүүлэгчийн бэлтгэсэн гүйцэтгэлээрх үзүүлэлтүүдийн өөрчлөлт хөдөлгөөнүүдийг харгалзан үзнэ.

Томоохон өөрчлөлтүүдийг тодорхойлохҮйлчлүүлэгчийн данс бүртгэлд байгаа тоо дүн болон таамаглаж байгаа дүн хоорондын зөрүүг тодорхойлох шаардлагатай. Аудитор таамаглалаа хийхдээ үйлчлүүлэгчийн талаарх мэдлэг болон санхүүгийн мэдээллийн харьцуулалт дээр үндэслэнэ. Томоохон өөрчлөлтүүдийн талаар асуулга хийхУрьдчилсан шинжилгээний горимоор тодорхойлогдсон хэлбэлзлүүд нь аудиторын таамаглаж байгаагүй үйл ажиллагааны өөрчлөлтүүд, алдаа эсвэл залилангаас шалтгаалсан байж болно. Иймд аудитор өөрийн тодорхойлсон хэлбэлзлүүдийн талаар байгууллагын удирдлагатай хэлэлцэнэ. Хэлэлцээий үеэр аудитор нь хэлбэлзлийг аливаа алдаа эсвэл залилангаас шалтгаалсан эсэх, мөн аудитор байгууллагын үйл ажиллагааны талаар хангалттай ойлголттой байгаа эсэх лавлагааг удирдлагаас авна. Удирдлагатай хийсэн хэлэлцээний үр дүнд хэлбэлзэл үүсэх шалтгаан нь болсон алдаа эсвэл залилангийн ямар төрлүүд байж болох талаар таамаглаж болох юм. Аудитор хэлбэлзлийн талаар удирдлагаас өгсөн тайлбарыг үнэн зөв эсэхийг баталгаажуулахын тулд аудитын гүйцэтгэлийн үе шатанд тестийн аргыг ашигладаг.

Хэрэв удирдлагаас байгууллагын үйл ажиллагаанд өөрчлөлт орсон талаар мэдэгдвэл аудитор таамаглалдаа залруулга оруулж томоохон өөрчлөлтүүд байгаа эсэхийг үнэлнэ. Харин удирдлагын хэлбэлзлийн талаар хангалттай тайлбарыг өгч чадахгүй байгаа бол үйлчлүүлэгчийн хувьд хяналт болон залилан эсвэл уламжлалт эрсдлээс шалтгаалсан материаллаг буруу тайлагналын эрсдэл оршин байж болохыг илтгэж болох юм.

Практикт хамгийн нийтлэг хэрэглэдэг шинжилгээний горимууд нь байгууллагын санхүүгийн тайланг ашиглан хэвтээ ба босоо шинжилгээ хийх, төлбөрийн чадвар, ашигт ажиллагааны түвшин зэрэгт харьцааны шинжилгээ хийх зэрэг юм. Эдгээр шинжилгээг хийснээр аудитор тухайн үйлчлүүлэгчийн санхүүгийн байдалд урьдчилсан байдлаар дүн шинжилгээ хийх, материаллаг алдаа байж болох санхүүгийн тайлангийн хэсгийг тодорхойлох боломжтой юм. Үйлчлүүлэгчийн санхүүгийн тайланд шинжилгээний горимыг хэрэгжүүлэхэд Хавсралт 3.7-г ашиглаж болно.

2.1.4 Материаллаг буруу тайлагналын эрсдлийн үнэлгээ хийх

Аудитор аудитыг гүйцэтгэхдээ мэргэжлийн үл итгэх хандлагыг баримтлах бөгөөд “Юу буруугаар илэрхийлэгдэж болох вэ?” гэсэн асуултыг байнга тавьж байх ёстой. Мэргэжлийн үл итгэх хандлага гэдэг нь аудитор аудитын явцад олж авсан нотолгоонд шууд итгэхээсээ илүүтэй аливаа асуудалтай зүйл байх боломжийг байнга анхаарч байх юм.

Аудитын эрсдлийн шинжилгээ хийж үнэлэх нь аудитын хамгийн чухал үе шат юм. Хэрэв аудитор эрсдлийг үнэн зөв үнэлсэн бол дараах ач холбогдолтой.

Алдаа эсвэл буруу тайлагнал байж болох чухал хэсгүүдийг тодорхойлох Алдаа байх боломжтой зүйлсд чиглэсэн аудитын ажлыг төлөвлөх Аудитын явцад алдаатай тайлагналыг илрүүлэх Хамгийн үр дүнтэй ба үр ашигтай аудитыг хэрэгжүүлэх Буруу аудитын дүгнэлт гаргах эрсдлийг бууруулах Аудитор шүүхэд нэхэмжлэгдэхээс сэргийлэх Үйлчлүүлэгч тасралтгүйгээр үйл ажиллагаагаа явуулах боломжтой эсэхийг

тодорхойлох

Аудитын эрсдэл

Үйлчлүүлэгч байгууллагын үйл ажиллагаа, бизнесийн салбар, хууль эрхзүйн орчны нөлөө, байгууллагын цар хүрээ болон нарийн төвөгтэй үйл ажиллагаа зэргээс шалтгаалан янз бүрийн бизнесийн эрсдэл үүсч байдаг. Байгууллагын удирдлага эдгээр эрсдлүүдийг тодорхойлж, тэдгээрт хариулах стратегийг тодорхойлсон байна. Харин аудитор байгууллагын удирдлагын тодорхойлсон бизнесийн эрсдлүүдээс санхүүгийн тайланг бэлтгэхэд шууд нөлөөтэй эрсдлүүдийг авч үзнэ. Санхүүгийн тайланд буруу тайлагнал үүсгэх эрсдлийн нэг нь аудитын эрсдэл юм. Аудитын эрсдлийг дараах байдлаар тодорхойлсон байдаг.

Аудитын эрсдэл гэдэг нь материаллагаар буруу тайлагнасан санхүүгийн тайланд аудитор буруу дүгнэлт өгсөн байх эрсдэл юм.

АОУС200-д зааснаар аудитор аудитын эрсдлийг хамгийн бага түвшинд байлгах зорилгын хангах үүднээс аудитын ажлыг төлөвлөж гүйцэтгэнэ.

Аудитор аудитын ажлын цар хүрээг тодорхойлох, мөн хэрэгжүүлэх аудитын горимуудыг боловсруулах зорилгоор аудитын эрсдлийг үнэлнэ. Мөн материаллаг буруу тайлагналын эрсдэл нь биет горим болон хяналтын тестийг багтаасан аудитын горимуудын мөн чанар, агуулга, хэрэгжүүлэх цаг хугацаа зэргийг тодорхойлоход чухал нөлөөтэй.

Эрсдлийн үнэлгээг үйлчлүүлэгч байгууллага ба түүний орчин, дотоод хяналтын талаарх олж авсан мэдлэг дээрээ үндэслэн санхүүгийн тайлан болон холбогдох батламж мэдэгдлүүдийн түвшинд хийнэ.

Аудитор аудитын эрсдлийн үнэлгээг дараах бүрэлдэхүүн хэсгүүдийн хувьд хийнэ.

Уламжлалт эрсдэл - Дотоод хяналтаас үл харгалзан, санхүүгийн тайланд материаллаг алдаа эсвэл буруу тайлагнал байгууллагын түвшинд ба бие даасан ажил гүйлгээ болон дансны үлдэгдэлд агуулагдаж байх эрсдэл юм. Зарим байгууллага эсвэл дансны үлдэгдэл бусдаасаа илүү их эрсдлийг агуулж байдаг. Жишээ нь: Өрсөлдөөнт бизнесийн орчинд үйл ажиллагаа явуулдаг байгууллага өрсөлдөөн сул бизнесийн орчинд үйл ажиллагаа явуулдаг байгууллагаас илүү эрсдэлтэй. Уламжлалт эрсдлийг дансны үлдэгдэл ба батламж мэдэгдэл, нэмэлт тодруулгын түвшинд тодорхойлно.

Хяналтын эрсдэл-Санхүүгийн тайлан дахь материаллаг буруу тайлагналыг байгууллагын дотоод хяналтын систем нь илрүүлэх, засах эсвэл сэргийлж чадахгүй байх эрсдэл юм. Хяналтын эрсдлийг мөн дансны үлдэгдэл ба батламж мэдэгдэл, нэмэлт тодруулгын түвшинд тодорхойлохоос гадна хяналтын эрсдлийг нэмэгдүүлэх хүчин зүйлсийг харгалзан үзнэ.

Уламжлалт болон хяналтын эрсдлийг тус тусад нь үнэлсэнээр санхүүгийн тайланд материаллаг буруу тайлагнал агуулагдаж байх эрсдлийг тодорхойлох боломжтой юм. Уламжлалт болон хяналтын эрсдэл нь байгууллагын мөн чанар, системээс хамаардаг учраас “байгууллагын эрсдэл” гэж нэрлэдэг бөгөөд аудитор эдгээр эрсдэлд шууд нөлөөлж чадахгүй. Харин уламжлалт болон хяналтын эрсдлийг үнэлсэнээр аудитор өөрөөс хамаарах эрсдэл буюу илрүүлэлтийн эрсдлийг тодорхойлж чадна. Иймд илрүүлэлтийн эрсдэл гэдэг нь материаллаг алдаа эсвэл буруу тайлагналыг аудитор илрүүлж чадахгүй байх эрсдэл юм. Энэ нь аудиторын хэрэгжүүлэхээр сонгосон аудитын горим болон тэдгээрийн үр дүнтэй байдлаас хамаарна.

Аудитын эрсдлийг дараах байдлаар томьёолдог.

Аудитын эрсдэл = Уламжлалт эрсдэл х Хяналтын эрсдэл х Илрүүлэлтийн эрсдэл

Томъёоллын агуулга: - Санхүүгийн тайлангийн аудит нь хамгийн боломжит дээд түвшиний баталгааны

түвшинд хийгдэх ёстой учраас аудитын баталгааны хамгийн доод түвшин нь 95% буюу аудитын эрсдлийн хамгийн дээд хэмжээ нь 5% байна.

- Уламжлалт болон хяналтын эрсдлийг үнэлэхдээ байгууллага ба түүний орчин, хяналтын орчны судалгааг үндэслэнэ.

- Аудитын эрсдэл ба уламжлалт болон хяналтын эрсдлийг тус бүр тодорхойлсоноор аудиторын өөрөөс нь хамаарах эрсдэл буюу илрүүлэлтийн эрсдлийг тодорхойлно. Байгууллагаас хамаарах уламжлалт болон хяналтын эрсдэл өндөр байгаа үед аудиторын эрсдэл маш багаар тодорхойлогдох бөгөөд үүнтэй уялдан аудитор аудитын үйл ажиллагааг нарийн төлөвлөж, аудитын хамгийн оновчтой горимуудыг дэлгэрэнгүй байдлаар хийх шаардлагатай болно.

Аудитын эрсдлийн үнэлгээг хийхэд дараах төрлийн эрсдлүүдийг мөн харгалзах шаардлагатай.

Залилангийн эрсдэл- Удирдлага санаатайгаар хуурамч санхүүгийн тайланг бэлтгэх болон хөрөнгийн зүй бус ашиглалтын эрсдлүүд юм. Аудитор залилангаас шалтгаалсан санхүүгийн тайлан дахь материаллаг буруу тайлагналын эрсдлийг тусгайлан үнэлж, баримтжуулах бөгөөд хэрэгжүүлэх аудитын горимуудыг тодорхойлохдоо энэ төрлийн эрсдлийг харгалзан үзнэ.

Түүврийн эрсдэл- Түүврийн эрсдэл нь илрүүлэлтийн эрсдэлд хамаарах бөгөөд хийсэн түүвэрт үндэслэн гаргасан аудиторын дүгнэлт нь олонлогт бүхэлд нь аудитын горим хэрэгжүүлсэнээр гарах дүгнэлтээс ялгаатай байх эрсдэл юм. Аудитын эрсдлийн хүчин зүйлсийг тодорхойлох

Төлөвлөлтийн үе шатанд, аудитор уламжлалт эрсдэл, хяналтын эрсдэл болон залилантай холбоотой үүсэх эрсдлүүдийг нэмэгдүүлэх нөлөөтэй гол чухал хүчин зүйлс, тэдгээрийн аудитын горимуудад нөлөөлөх байдлыг мэргэжлийн шийдлээ ашиглан тодорхойлно.Эрсдлийн хүчин зүйлсийг аудитын багийн гол гишүүд хоорондоо хэлэлцэх байдлаар тодорхойлох бөгөөд үйлчлүүлэгчийн талаар олж авсан ойлголт, шинжилгээний горимын үр дүн зэрэгт үндэслэн уламжлалт эрсдэл, хяналтын эрсдэл, залилангийн эрсдэл зэрэг хүчин зүйлсийн хувьд сул талуудыг тодорхойлж баримтжуулсан байна.

Аудитын баг хэлэлцсэнээр санхүүгийн тайланд байж болох буруу тайлагналын талаар илүү сайн ойлголттой болох ач холбогдолтойгоос гадна илүү туршлагатай багийн гишүүд нь үйлчлүүлэгчийн бизнесийн эрсдлийн талаарх мэдээлллийг багийн бусад гишүүдэд хүргэх боломжтой юм.

Аудитын эрсдлийг үнэлэхэд дараах хүчин зүйлсийг харгалзан үзнэ.

Уламжлалт эрсдэл нь байгууллагын ерөнхий түвшинд эсвэл дансны үлдэгдэл ба батламж мэдэгдлийн түвшинд тодорхойлогддог. Уламжлалт эрсдлийн нийтлэг хүчин зүйлсийг дараах байдлаар харуулсан.

1. Байгууллагын үйл ажиллагаанд нөлөөлөх Шинэ хууль гарах эсвэл хуульд өөрчлөлт орох Эдийн засгийн хүчин зүйлс шинэчлэгдэх эсвэл өөрчлөлт орох Хүрээлэн байгаа орчны хүчин зүйлс шинэчлэгдэх эсвэл өөрчлөлт орох Гол чухал үйл ажиллагаатай холбоотой нягтлан бодох бүртгэлийн нарийн төвөгтэй

асуудлууд үүсэх Тодорхой үйл ажиллагаатай холбоотой болзошгүй өр төлбөр үүсэх Бичгээр илэрхийлсэн бодлого эсвэл горим, хангалттай нөөц, туршлага бүхий

менежерүүд байхгүйгээс үйл ажиллагаа нь богино хугацаанд өөрчлөгдөх Хангалттай нөөц, ажилчдын идэвхжүүлэлт, идэвх сонирхол байхгүйгээс үйл

ажиллагаа нь богино хугацаанд хэрэгжээд зогсох Зарим гол чухал үйл ажиллагаа нь зөв бус удирдлагатай байснаас энэ нь бусад үйл

ажиллагаандаа нөлөөлсөн Зарим гол чухал үйл ажиллагаа нь зохистой бус санхүүгийн удирдлагатай (хэт

өргөн хүрээний, өртөг ихтэй, цаг хугацаа их шаардсан) байсан Байгууллагыг тогтоож байхын тулд нэмэлт санхүүжилт авах асуудал удирдлагад

тулгарч байсан, үүнтэй холбоотой их хэмжээний судалгаа болон хөгжүүлэлтийн зардлыг санхүүжүүлэх шаардлагатай болсон

Байгууллага дотор улс төрөөс шалтгаалсан уур амьсгал оршин байдаг Үйл ажиллагаанд гэнэтийн огцом өсөлт жирийн бус байдлаар тохиолдсон

2. Аудитын томоохон залруулгуудӨмнөх санхүүгийн тайланд томоохон аудитын залруулгууд гарсан эсвэл бусад аудиторууд санхүүгийн тайлангийн буруу тайлагналд нөлөөлөхүйц уламжлалт эсвэл хяналтын эрсдлийг байнга тодорхойлсон байсан эсэхийг харгалзан үзнэ. Хэрэв аливаа томоохон залруулгууд гарч байсан бол аудитор дараах нөхцөл байдлуудад анхаарлаа хандуулна.

Залруулгатай холбоотой өмнөх нөхцөл байдал оршин байгаа эсвэл үргэлжилсээр байгаа

Залруулгатай холбоотой нөхцөл байдлын талаар удирдлагын ойлголтын түвшин, удирдлагаас хяналтыг хэрхэн гүйцэтгэдэг болох

2. Материаллаг ажил гүйлгээ болон дансны мөн чанар Шинэ төрлийн ажил гүйлгээнүүд гарсан Томоохон ач холбогдол бүхий ажил гүйлгээнүүд гарсан Томоохон холбоотой талуудын эсвэл гуравдагч талын ажил гүйлгээнүүд гарсан

Ажил гүйлгээ эсвэл дансууд нь дараах шинж чанарыг агуулж байгаа Аудитлахад хэцүү Гол чухал удирдлагын шийдвэртэй шууд холбоотой Удирдлагын хуурамч үйл ажиллагаа, алдагдал эсвэл зүй бус ашиглалтад

өртөмтгий Нягтлан бодох бүртгэлийн зохисгүй хэрэглээнд өртөмтгий Хүлээн зөвшөөрөх эсвэл үнэлгээ хийхэд асуудал үүсгэмтгий

Дансууд нь нягтлан бодох бүртгэлийн зарчмууд эсвэл тооцооллын хувьд төвөгтэй Дансууд нь хатуу заагдсан цаг хугацааны хязгаарт явагддаг тодорхой үйл

ажиллагаа, ажил гүйлгээ эсвэл үйл явцуудад хамааралтай Байгууллагын нэгж хоорондын томоохон чухал ажил гүйлгээ эсвэл орлогын эх

сурвалж нь зардал шилжих, өөрөөр хэлбэл нягтлан бодох бүртгэлд хуурамч үйлдэл хийх шалтгаан болдог

Жирийн бус их хэмжээний мөнгө хүлээн авах, мөнгөн төлбөр хийх, электрон шилжүүлэгтэй холбоотой үйл ажиллагаа, ажил гүйлгээ эсвэл үйл явдалд холбоотой дансууд

Жижиг хэмжээтэй, өндөр өртөгтэй, ихээхэн эрэлттэй, зах зээлд өрсөлдөх чадвар сайтай эсвэл бараа материал эсвэл тоног төхөөрөмж

Хүнсний хөнгөлөлт, урамшууллын ваучер, мөнгө рүү хурдан хөрвөх чадвартай бараа бүтээгдэхүүн, үйлчилгээ, хангамжийн зүйлс эсвэл материал зэрэг хөрөнгүүд

Машин, комьпютер, утас зэрэг хувь хүний анхааралд өртөмтгий хөрөнгүүд Томоохон хэмжээний төлбөрүүдийг гадны байгууллагад төлөх

Аудитор уламжлалт эрсдлийг үнэлэхдээ мэдээллийн технологийн системийн хүчин зүйлсийг харгалзан үзэх ба энэ үедээ МТ-ийн мэргэжилтнээр туслалцуулж болно. Мэдээллийн системийн талаар асуулга авахдаа Хавсралт 3.8-г ашиглаж болно.

1. Ажил гүйлгээний боловсруулалт МТС нь ижил төрлийн ажил гүйлгээнүүдийг бүлгээр нь боловсруулдаг. Комьпютерийн аливаа алдаатай программаас гарч байгаа буруу үйлдлүүд нь нэг төрлийн ажил гүйлгээнүүдэд ижил байдлаар давтагдана.

2. Автомат боловсруулалтМэдээллийн систем нь автоматаар ажил гүйлгээг зохион байгуулах эсвэл боловсруулах үйлдлийг гүйцэтгэдэг. Энэ боловсруулалтын үе шатны нотолгоо болон холбогдох хяналтууд нь харагдах эсвэл үл харагдах хэлбэртэй байж болно.

3. Илрээгүй буруу тайлагналууд Комьпютер нь мэдээллийг электрон хэлбэрээр хэрэглэх эсвэл хадгалж байдаг. Энэ нь ажилтнуудыг гол чухал мэдээлэл рүү зөвшөөрөлгүйгээр хүрэх, өгөгдлийг нь өөрчлөх зэрэг боломжуудыг олгож байдаг. Электрон хэлбэрээр байгаа учраас, компьютерийн программ болон өгөгдөлд орсон өөрчлөлт нь илрэх боломжгүй юм. Мөн зарим тохиолдолд хэрэглэгчид гараар бичигдсэн тайлантай харьцуулахад компьютерээр боловсруулагдсан мэдээлэлд итгэл багатай байдаг.

3. Оршин байдал, иж бүрэн байдал болон аудитын жимАудитын жим нь тухайн ажил гүйлгээ нь яаж анх үүссэн, боловсруулагдсан, бүртгэгдсэн болон нэгтгэн дүгнэгдсэн болохыг нотлох зүйл болж байдаг. Жишээ нь: Худалдан

авалтын аудитын жим нь худалдан авалтын захиалга, хүлээн авсан тайлан, нэхэмжлэл, нэхэмжлэлийн бүртгэл (худалдан авалт нь өдөр, сар, данс эсвэл эдгээрийн холимог байдлаар нэгтгэгдсэн) болон нэхэмжлэлийн бүртгэлээс ерөнхий дэвтэр рүү шилжүүлэн бичих зэргийг багтаана. Зарим комьпютерчлэгдсэн санхүүгийн удирдлагын систем нь аудитын жимийг зөвхөн богино хугацаанд (онлайн системд байхтай адил), зөвхөн электрон хэлбэрээр эсвэл зөвхөн нэгтгэсэн хэлбэрээр байхаар зохион байгуулагдсан байдаг. Мөн зарим мэдээлэл нь үр ашигтай гар аргаар шалгалтыг хэрэгжүүлэх боломжгүй хэт их байдаг. Жишээ нь: ерөнхий дэвтэр рүү хийх нэг шилжүүлэлт нь хэдэн мянган баримт бичиг, хэдэн зуун газраас ирсэн мэдээллийн комьпютерийн нэгтгэл байж болно.

4. МТС-д ашиглагдаж байгаа программ хангамжҮйлчлүүлэгчийн хэрэглэж байгаа комьпютерийн программ хангамжийн байдал нь уламжлалт эрсдэлд дараах байдлаар нөлөөлж болно.

- Комьютерийн боловсруулалтын төрлүүд (онлайн, багцалсан эсвэл тараан байршуулсан) нь уламжлалт эрсдлийн өөр өөр төрлүүдийн харуулж байдаг. Жишээ нь хүлээн зөвшөөрөгдөөгүй ажил гүйлгээ болон өгөгдөл оруулалтын алдааны уламжлалт эрсдэл нь онлайн боловсруулалтын үед их, багцалсан боловсруулалтын үед харьцангуй бага байдаг.

- Комьпютерт нэвтрэх хэрэгслүүд эсвэл системийн сүлжээнүүд нь уламжлалт эрсдлийг нэмэгдүүлж байдаг. Жишээ нь: Интернет болон системд давхар нэвтрэх систем нь өөр бусад хүмүүс нэвтрэх боломжийг олгодог.

- Тараан байршуулсан сүлжээ нь олон комьютеруудыг нэгтгэн хоорондоо харилцах боломжтой болгодог ч комьютерийн эх үүсвэр рүү зөвшөөрөлгүй хүрэх эрсдлийг нэмэгдүүлж байдаг.

- Байгууллага дотроо боловсруулан ашигладаг программ хангамжууд нь ердийн хэрэглээнд зориулагдсан, туршилт хийгдсэн, гадаад орчин боловсруулагдсан программ хангамжаас илүү өндөр эрсдлийг агуулж байдаг.

5. Ердийн бус эсвэл өдөр тутам гардаггүй ажил гүйлгээГар боловсруулалт бүхий системийн үед, ердийн бус эсвэл өдөр тутам гардаггүй ажил гүйлгээ нь уламжлалт эрсдлийг үүсгэдэг.

Залилан, түүнтэй холбоотой эрсдлийн хүчин зүйлсАудитор санхүүгийн тайлан нь алдаа эсвэл заль мэхнээс шалтгаалсан материаллаг буруу тайлагнал агуулаагүй гэдэг зохистой нотолгоог олж авахыг зорьдог. Иймээс залилангаас шалтгаалсан материаллаг буруу тайлагналын эрсдлийг үнэлэх шаардлагатай юм. Залиланг алдаанаас ялгах гол шинж бол энэ нь санаатай хийсэн үйлдэл байдаг.

1. Залилангийн үйл ажиллагааны ангилалСанхүүгийн тайлангийн аудиттай холбоотойгоор залилангийн үйл ажиллагааг дараах 2 төрөлд ангилдаг.

Хуурамч санхүүгийн тайлагналаас үүссэн буруу тайлагналСанхүүгийн тайлан хэрэглэгчдийг хуурахын тулд санхүүгийн тайлангийн тоо дүн эсвэл тодруулгыг санаатайгаар буруу тайлагнах эсвэл орхих үйл ажиллагаа юм. Мөн нягтлан бодох бүртгэлийг санаатайгаар засварлах, ажил гүйлгээг буруу толилуулах, нягтлан бодох бүртгэлийн бодлогыг санаатайгаар хэрэглэхгүй байх зэрэг багтана.

Хөрөнгө завшихтай холбоотой буруу тайлагналБайгууллагын хөрөнгийг завших, үүнээс шалтгаалан санхүүгийн тайланд буруу тайлагнал үүсэх зэрэг үйл ажиллагаа орно. Мөн хөрөнгийг хулгайлах, хүлээн авсан баримтыг хулгайлах, хуурамч төлбөр хийх зэрэг багтана.

Хөрөнгө завшихтай холбоотой буруу тайлагналын хувьд, аудитор хуурамч төлбөр хийх заль мэхтэй холбоотой эрсдлийг анхаарах хэрэгтэй. Мөн хийгдэх шаардлагагүй төлбөр хийгдэх, эсвэл хийгдэх ёстой дүнгээсээ илүү эсвэл дутуу дүнгээр хийгдэх зэргийг харгалзана. Аудитор нь аливаа зүйлийн зүй бус хэрэглээ гарч болох нөхцөл байдал, үйл ажиллагааг үнэлэх хэрэгтэй. Зүй бус хэрэглээ нь заавал заль мэх эсвэл хууль бус үйл ажиллагаатай холбогдох албагүй хувь хүний шударга бус зан төлөвтэй холбоотойгоор илэрдэг. Зүй бус хэрэглээ нь залилан болон хууль бус үйл ажиллагаанаас ялгаатай бөгөөд хувийн санхүүгийн сонирхол эсвэл гэр бүл эсвэл бизнесийн хамтрагчийнхаа сонирхолд нийцүүлэн албан тушаал, эрх мэдлээ ашиглах үйл ажиллагаа багтана.

Аудитор зүй бус хэрэглээг илрүүлэхийг шаарддаггүй бөгөөд зүй бус хэрэглээг илрүүлэх баталгааг өгдөггүй. Гэхдээ аудиторын анхааралд зүй бус хэрэглээ ажиглагдвал энэ нь санхүүгийн тайланд буруу тайлагнал бий болох нөхцөл болдог. Энэ тохиолдолд уг зүй бус үйлдэл гарсан эсэх, санхүүгийн тайланд нөлөөлсөн эсэхийг тодорхойлох тусгайлсан аудитын процедурыг хэрэгжүүлэх шаардлагатай.

2. Залилангийн шинж чанаруудДараах нөхцлүүд нь ерөнхийдөө залилан гарч болох нөхцөл байдлуудыг илэрхийлж байдаг.

Дарамт шахалт- Удирдлага, бусад ажилчид эсвэл гадны талууд (жиш: зарим зүй бус төлбөрүүд) нь дарамт шахалтанд байснаас залилан хийх

Боломж- Хяналт байхгүй, үр ашиггүй хяналттай байх, удирдлага хяналтын эрх мэдлийг хэтрүүлэх зэрэг нөхцөл байдлууд нь залилан хийх боломжуудыг олгох

Хуурамч зан төлөв- Зарим хувь хүмүүс өөрсдийн зан төлөв, хандлага, ёс зүйг үнэлэх үнэлэмжээсээ шалтгаалан санаатайгаар шударга бус үйлдэл хийх үйл ажиллагаанд оролцдог. Хэр их дарамт шахалт байна тэр хэмжээгээр хувь хүмүүс залилангийн үйл ажиллагааг хийх магадлал өндөр байдаг.

3. Залилантай холбоотой эрсдлүүдийг тодорхойлоход ашиглах мэдээлэлАсуулгаар авсан хариултад үндэслэн залилантай холбоотой эрсдлүүдийг тодорхойлж болно. Асуулгад дараах зүйлс багтсан байдаг.

Залилан эсвэл залилан гэж үзэж болох зүйлсийн талаар мэдээлэл эсвэл холбоотой сэжиг таамгууд

Залилангийн эрсдлийн талаар удирдлагын ойлголт байгууллагын тодорхойлсон тодорхой эрсдлүүд, залилангийн эрсдэлд өртөж болох дансны үлдэгдэл, батламж мэдэгдэлүүд эсвэл ажил гүйлгээнүүд

Байгууллагын бий болгосон залилангийн эсрэг хөтөлбөр болон хяналтууд Залилангийн эрсдэл үүсэх өндөр магадлалтай байршил, сегментүүд Бизнесийн практик болон ёс зүйн талаар удирдлага ажилчидтайгаа хэрхэн

харилцдаг болох Байгууллагын дотоод хяналт хэрхэн залиланг илрүүлдэг эсвэл сэргийлэх талаар

удирдлага аудитын хороо эсвэл адилтгах эрх бүхий байгууллагад мэдээлдэг эсэх

Дотоод хяналтын ажилтнаас залилангийн эрсдэл, залиланг илрүүлэх горимууд, залилан болон залилан байж болох зүйлс, олж илрүүлсэн зүйлд байгууллагын удирдлага хэрхэн ханддаг талаар асуулга авах

Бусад ажилчдаас залилангийн эрсдлийн талаар асуулга авах

Хэрэв удирдлага болон бусад ажилчдаас авсан асуулга нь зөрүүтэй байвал энэ талаар нэмэлт нотолгоо цуглуулах шаардлагатай. Аудитор дараах горимуудыг хэрэгжүүлж болно. 1. Зүй бус төлбөрийг тодорхойлох байгууллагын төлөвлөгөө, зүй бус төлбөр (эсвэл

бусад олж илрүүлсэн зүйлс)-ийн талаар тайлан олж авч шалгах2. Урьдчилсан шинжилгээний горим нь залилангийн эрсдлийг харуулж болох жирийн

бус эсвэл таамаглаагүй харилцааг илрүүлж чадаж байгаа эсэхийг тодорхойлох. Жишээ нь: орлогыг материаллаг гэж үзвэл, шинжилгээний горим нь орлоготой холбоотой шинжилгээнүүдийг агуулсан байх, ингэснээр орлогын хуурамч санхүүгийн тайлагналыг харуулах жирийн бус таамаглаагүй харилцаа байгаа эсэхийг тодорхойлох

3. Залилангийн эрсдлийн хүчин зүйлс оршин байгаа эсэхийг тодорхойлохЗалилангийн эрсдэлийг тодорхойлоход туслах мэдээллийг өмнөх аудит, багийн уулзалт, данс, ажил гүйлгээ болон батламж мэдэгдлийн түвшинд тодорхойлох уламжлалт эрсдлүүд зэргээс олж авах

Хяналтын орчны хүчин зүйлсХяналтын орчны хүчин зүйлсд байгууллагын хяналтын орчны талаар удирдлагын чиг хандлага, ойлголт болон хэрэгжүүлж байгаа үйл ажиллагааг авч үздэг ба дараах хүчин зүйлсийг багтаана. Аудитор үйлчлүүлэгч байгууллагын хяналтын орчны талаар хангалттай мэдлэгтэй байх шаардлагатай.

1. Удирдлагын шударга байдал, ёс зүйн талаарх үнэлэмжУдирдлагын шударга байдал болон ёс зүйн талаарх үнэлэмж нь хяналтын орчны үндсэн элемент бөгөөд бусад хэсгүүдийн бүрдүүлэлт, удирдлага болон хяналтад нөлөөлж байдаг.

2. Ур чадвартай байдалЭнэ нь тодорхой ажлыг хийж гүйцэтгэхэд шаардлагатай мэдлэг, ур чадвар юм. Тиймээс удирдлага байгууллагыг удирдахын тулд янз бүрийн түвшинд үйл ажиллагаа хэрэгжүүлэхэд шаардлагатай мэдлэг, ур чадвар, дадлага туршлагыг ойлгоно.

3. Удирдлагын философи болон үйл ажиллагааны хэв загварУдирдлагад байгаа өргөн хүрээний итгэл үнэмшил, үзэл баримтлал, чиг хандлагыг багтаадаг. Мөн байгууллагын үйл ажиллагаанаас эрсдлийг хүлээх, мониторинг хийх талаар удирдлагын арга аргачлал, санхүүгийн тайланд чиглэсэн үйл ажиллагаа, хандах хандлага, байгууллага санхүүгийн болон үйл ажиллагааны зорилгодоо хүрч байгаа эсэх болон мэдээллийг боловсруулах, бүртгэлд тусгах талаар удирдлагын хандлага зэрэг багтана.

4. Байгууллагын бүтэц зохион байгуулалтБайгууллагын үйл ажиллагааг төлөвлөх, удирдах болон хянах талаар нэгтгэсэн цогц хүрээ юм. Байгууллагын бүтэц зохион байгуулалт нь байгууллага дотор зөвшөөрөл олгох болон хариуцлага тооцох тогтолцоог харуулахаас гадна байгууллагын үйл ажиллагааны нэгж хэсгүүд, удирдах болон тайлагнах чиг үүргүүдийг харуулна.

5. Зөвшөөрөл олгох ба хариуцлага хүлээлгэх бодлогоЗөвшөөрөл олгох ба хариуцлага хүлээлгэх эсвэл хариуцлагыг шилжүүлэх талаар байгууллагын баримталдаг бодлого, горимууд нь байгууллага дотооддоо хариуцлага тооцох, тайлагнах харилцааг илэрхийлнэ. Энэ хүчин зүйлд шаардлагатай бизнесийн практик, гол ажилчдын мэдлэг, дадлага туршлага болон нөөц хуваарилалттай холбоотой бодлогууд багтана. Мөн байгууллагын зорилго, зорилт юу болох, энэ зорилго зорилтыг хангахад гүйцэтгэх ажилчдын үүрэг, ажилчидтай хариуцлага тооцох зэрэг асуудлууд багтана.

6. Хүний нөөцийн бодлого, практикБайгууллага зорилго зорилтоо биелүүлэхийн тулд хангалттай ур чадвар бүхий, итгэлтэй ажилчдыг олж авах талаар байгууллагын боломжийг авч үзнэ. Хүний нөөцийн бодлогод ажилтныг ажилд авах, сургах, үнэлэх, урамшуулах болон хариуцлагатай үүргээ биелүүлэхэд нь туслах зэрэг асуудлууд багтана.

7. Төсөв бэлтгэх, хэрэгжүүлэхэд удирдлагаас тавьдаг хяналтын аргаУдирдлагаас төсвөөр дамжуулан хяналт тавих арга бөгөөд нөөцийн зөвшөөрсөн хэрэглээнд үр ашигтай зарцуулах асуудал юм.

8. Хууль тогтоомжийн хэрэгжилтэд удирдлагаас тавьдаг хяналтын аргаБайгууллага нь холбогдох хууль тогтоомжийг мөрдөн ажиллаж байгаа эсэх талаар удирдлагаас хяналт тавина.

Гол чухал дансууд, батламж мэдэгдлийг тодорхойлох

Аудитын эрсдлийг тодорхойлсоны дараа аудитор санхүүгийн тайлангийн гол чухал дансууд, санхүүгийн тайлангийн батламж мэдэгдлүүдийг тодорхойлно. Ингэснээр тэдгээр гол чухал дансууд болон санхүүгийн тайлангийн батламж мэдэгдэл бүрийн хувьд хяналтын тест болон биет горимуудыг хэрэгжүүлнэ.

Зарим дансууд болон батламж мэдэгдлүүд нь нийт дүнгээрээ биш учраас үлдэгдлийг нь тестлэх шаардлагагүй байж болно. Харин “Тэг” үлдэгдэлтэй эсвэл жирийн бус үлдэгдэлтэй дансуудыг ялангуяа иж бүрэн байх батламж мэдэгдлийн хувьд тестлэх шаардлагатай байж болно.

Санхүүгийн тайлангийн гол чухал дансуудыг тодорхойлохдоо дараах зүйлсийг харгалзана.

- Үлдэгдэл эсвэл үйл явц нь материаллаг байх (тодорхойлсон материаллагын түвшинтэй тэнцүү эсвэл илүү)

- Материаллаг буруу тайлагналын эрсдэл их байх ( уламжлалт болон хяналтын эрсдэл хамтдаа) нь тодорхой данс эсвэл хэд хэдэн батламж мэдэгдэлтэй холбоотой байх. Жишээ нь: “Тэг” эсвэл хэт жижиг үлдэгдэлтэй данс нь “иж бүрэн байх” батламж мэдэгдэлтэй холбоотойгоор материаллаг буруу тайлагналын эрсдэл их байгааг харуулж болох юм.

- Хууль тогтоомжид заасан шаардлага зэрэг аудитад тусгайлан харгалзан үзэх зүйлстэй холбоотой байх

- Дангаараа чухал биш гэж үзсэн дансууд нь нийт дүнгээрээ чухал байх

Удирдлага байгууллагын санхүүгийн үйл ажиллагааг илтгэн харуулах санхүүгийн тайлангуудыг үнэн зөв бэлтгэх үүргээ биелүүлэхийн тулд санхүүгийн тайлангийн элементүүдийг хүлээн зөвшөөрөх, хэмжих, толилуулах болон тодруулга хийхтэй холбоотойгоор тодорхой баталгаануудыг өгч байдаг. Эдгээр баталгааг удирдлагын батламж мэдэгдлүүдээр илэрхийлдэг. Аудитор буруу тайлагнал үүсч болох эрсдлийг үнэлэх, хэрэгжүүлэх аудитын горимуудыг тодорхойлоход удирдлагын батламж мэдэгдлүүдийг ашиглана.

АОУС 500 “Аудитын нотолгоо” стандартын дагуу санхүүгийн тайлангийн аудитын батламж мэдэгдлүүдийг 3 үндсэн категорид хуваана.

(1) Аудитад хамаарагдаж байгаа хугацааны ажил гүйлгээ болон үйл явцад хамааралтай батламж мэдэгдлүүд

(2) Тайлант жилийн эцсийн дансны үлдэгдэлд хамааралтай батламж мэдэгдлүүд

(3) Толилуулга болон тодруулгатай холбоотой батламж мэдэгдлүүд

Дараах хүснэгтэд санхүүгийн тайлангийн батламж мэдэгдлүүд нь үндсэн категориудад хэрхэн хамаарахыг харуулав.

Аудитад хамаарагдаж байгаа хугацааны ажил гүйлгээ болон үйл явцад хамааралтай батламж мэдэгдлүүд

Тохиолдсон байх

Тайлагнагдсан ажил гүйлгээнүүд болон үйл явдлууд нь байгууллагад хамааралтайгаар тохиолдсон гэдгийг батлах

Иж бүрэн байх Бүртгэгдэх ёстой бүх ажил гүйлгээнүүд болон үйл явдлууд нь бүртгэгдсэн

Үнэн зөв байх Бүртгэлд тусгагдсан ажил гүйлгээ болон үйл явдлуудтай холбоотой дүн болон бусад мэдээлэл нь тайлант хугацаанд үнэн зөв бүртгэгдсэн

Тасалбар болголт

Ажил гүйлгээ болон үйл явдлууд нь зөв тайлангийн хугацаанд бүртгэгдсэн

Ангилал Ажил гүйлгээ болон үйл явдлууд нь зөв дансад бүртгэгдсэнТайлант жилийн эцсийн дансны үлдэгдэлд хамааралтай

батламж мэдэгдлүүдОршин байх Хөрөнгө, өр төлбөр болон өмчийн эздийн сонирхол бүрэн

бүртгэгдсэнЭрх ба үүрэг Байгууллага хөрөнгийг эзэмших эрхтэй ба өр төлбөрүүдийг төлөх

үүргийг хүлээж байгааИж бүрэн байх Бүртгэгдэх ёстой бүх ажил гүйлгээнүүд болон үйл явдлууд нь

бүртгэгдсэнҮнэлгээ ба хуваарилалт

Хөрөнгө, өр төлбөр ба өмчийн эздийн сонирхол нь санхүүгийн тайланд бүртгэгдсэн бөгөөд үнэлгээ болон хуваарилалтыг бүртгэсэн.

Тодруулга ба толилуулгатай холбоотой батламж мэдэгдлүүд

Тохиолдсон байх болон эрх ба үүрэг

Тодруулагдсан үйл явдал, үйл ажиллагаа болон бусад зүйлс нь тохиолдсон бөгөөд тухайн байгууллагад хамааралтай

Иж бүрэн байх Бүртгэгдэх ёстой бүх ажил гүйлгээнүүд болон үйл явдлууд нь бүртгэгдсэн

Ангилал болон ойлгомжтой байх

Санхүүгийн мэдээлэл нь тохиромжтой байдлаар толилуулагдсан, тодруулга нь маш тодорхой илэрхийлэгдсэн.

Үнэн зөв ба үнэлгээ

Санхүүгийн болон бусад мэдээлэл нь үнэн зөв ба тохиромжтой дүнгээр тодруулагдсан.

Тодорхой батламж мэдэгдэл нь дээрх категорийн алинд нь хамаарах эсэхийг тодорхойлохын тулд дараах зүйлсийг харгалзана.

(1) Батламж мэдэгдлийн агуулга(2) Батламж мэдэгдэлтэй холбоотой ажил гүйлгээ эсвэл тоо хэмжээ(3) Гар болон мэдээллийн технологийн системийн агуулга болон нарийн

төвөгтэй байдал

Санхүүгийн тайлангийн хувьд гол чухал гэж үзсэн дансны хувьд аль батламж мэдэгдлийг илүү чухал гэж үзэх нь тэдгээр зүйл болон дансны шинж чанар, үлдэгдлийн хэмжээнээс хамааран ялгаатай байж болно. Мөн зарим дансуудын хувьд зарим батламж мэдэгдэл нь гол чухал биш эсвэл хамааралгүй байж болно. Жишээ нь:

Өр төлбөрийн хувьд “иж бүрэн байх” батламж мэдэгдэл нь “оршин байх” гэсэн батламж мэдэгдлээс илүү чухал байж болно.

Чухал биш гэж үзсэн дансуудтай холбоотой бүх батламж мэдэгдлүүд нь мөн чухал биш гэж тооцогддог.

Аудитор материаллаг буруу тайлагналын эрсдлийг тодорхойлох нь

АОУС 315-д зааснаар аудитор ажил гүйлгээний ангилал, дансны үлдэгдэл болон нэмэлт тодруулгуудын хувьд батламж мэдэгдлийн түвшинд болон санхүүгийн тайлангийн түвшинд материаллаг буруу тайлагналын эрсдлийг тодорхойлж үнэлнэ. Ингэснээр материаллаг буруу тайлагналын эрсдэл нь тодорхой ажил гүйлгээний ангилал, дансны үлдэгдэл, нэмэлт тодруулга болон батламж мэдэгдлүүдэд хамааралтай эсэх эсвэл санхүүгийн тайланд бүхэлд нь эсвэл ихэнх батламж мэдэгдлүүдэд хамааралтай эсэхийг тодорхойлох юм. Үүний тулд дараах горимуудыг хэрэгжүүлнэ.

Байгууллага ба түүний орчин, дотоод хяналтын талаар ойлголт олж авах явцдаа эрсдлийг тодорхойлох

Тодорхойлсон эрсдлүүдтэй холбоотойгоор батламж мэдэгдлийн түвшинд ямар сөрөг нөлөөнүүд үүсч болохыг тодорхойлох

Эрсдлүүд нь санхүүгийн тайланд материаллаг буруу тайлагнал үүсгэх нөлөөтэй эсэхийг харгалзах

Аудитор Хавсралт 3.4-ийг ашиглан уламжлалт болон хяналтын эрсдлүүдийг тодорхойлсоны дараа тэдгээр эрсдлүүдээс материаллаг буруу тайлагналын эрсдэл үүсгэх боломжтой эрсдлүүдийг тодорхойлно. Эрсдлийн мөн чанарыг тодорхойлохын тулд дараах хүчин зүйлсийг харгалзах шаардлагатай.

Эрсдэл нь залилангаас хамаарсан эрсдэл эсэх

Эрсдэл нь сүүлийн үеийн эдийн засаг, нягтлан бодох бүртгэлийн өөрчлөлттэй холбоотой эсэх

Эрсдэл нь холбоотой талуудтай үүссэн гол ажил гүйлгээтэй холбоотой эсэх Эрсдэл нь байгууллагын ердийн бизнесд хамаарахгүй бусад ажил гүйлгээтэй

холбоотой эсэх

Материаллаг буруу тайлагналын эрсдэлд өртөх боломжтой данс, ажил гүйлгээ болон нэмэлт тодруулгыг уг хавсралтын зохих хэсэгт харуулна. Аудитор материаллаг буруу тайлагналыг агуулж байх магадлалтай данс, ажил гүйлгээ болон нэмэлт тодруулгыг хангалттай байдлаар авч үзсэнээр аудитын ажлын цар хүрээ, гол чиглэх зүйлс болон аудитын хэрэгжүүлэх горимуудыг тодорхойлох боломжтой юм.

2.1.5 Дотоод хяналтын үнэлгээ

Үйлчлүүлэгчийн дотоод хяналтын талаар олж авсан ойлголтыг ашиглан гол чухал данс болон батламж мэдэгдлийн хувьд хяналтын эрсдлүүдийг тодорхойлох бөгөөд тэдгээрт удирдлагаас тавих хяналтын үйл ажиллагаануудад үнэлгээ өгнө. Үнэлгээг урьдчилсан байдлаар өгөх бөгөөд хяналтын үйл ажиллагааг тестлэн шалгасны дараа үнэлгээ анхны байдлаас өөрчлөгдөж болох юм.

Аудитор үйлчлүүлэгчийн дотоод хяналтын талаар үнэлгээ өгөхийн тул дараах горимуудыг хэрэгжүүлнэ.

Байгууллагын дотоод хяналтын систем материаллаг буруу тайлагналыг илрүүлэх ба засах эсвэл сэргийлэхийн тулд хангалттай байдлаар зохион байгуулагдсан эсэхийг тодорхойлох

Материаллаг буруу тайлагналын эрсдлийн бүрэлдэхүүнд багтах хяналтын эрсдлийг тодорхойлох

Байгууллагаас хэрэгжүүлдэг хяналтын үйл ажиллагааг тодорхойлох

Хяналтын үйл ажиллагааг тестлэх тестийн агуулга, цар хүрээ болон хэрэгжүүлэх цаг хугацааг төлөвлөх

Үйлчлүүлэгчийн удирдлага нь дотоод хяналтын системийг үр ашигтай байдлаар, эрсдлийг хамгийн бага түвшинд байлгахуйцаар бүрдүүлэх үүргийг хүлээсэн байдаг. Харин аудитор удирдлагын бүрдүүлсэн дотоод хяналтын системийг үнэлэхдээ дараах хүчин зүйлсийг харгалзан үзнэ.

Санхүүгийн тайлангийн итгэлтэй байдалБүх ажил гүйлгээг иж бүрэн бүртгэлд тусгаж боловсруулсан байх, мөн нэгтгэн дүгнэсэнээр санхүүгийн тайлан нь холбогдох стандартын дагуу бэлтгэгдсэн байх хэрэгтэй. Мөн хөрөнгүүд нь зөвшөөрөлгүйгээр худалдан авах, хэрэглэх, данснаас хасах үйл ажиллагаанаас найдвартай хамгаалагдсан байна.

Холбогдох хууль тогтоомж, журам зааврыг дагаж мөрдсөн байдал

Бүх ажил гүйлгээ нь санхүүгийн тайланг бэлтгэхтэй шууд холбоотой хууль тогтоомж, журам зааврын дагуу гарсан байна.

Дотоод хяналтын талаар үнэлгээ өгөхөд аудитор дараах горимуудыг хэрэгжүүлэн зохих баримтжуулалтыг хийсэн байна.

Санхүүгийн тайлагналын мэдээллийн технологийн зохион байгуулалтын талаар ойлголт олж авах

Нягтлан бодох бүртгэлийн системийг судлах Хяналтын зорилгуудыг санхүүгийн тайлангийн батламж мэдэгдэл

бүрийн хувьд тодорхойлсон байх Батламж мэдэгдэл бүрээрх хяналтын зорилгуудад хүрэхийн тулд

хэрэгжүүлж байгаа хяналтын үйл ажиллагаануудыг тодорхойлж, зохих ойлголтыг авах

Дотоод хяналтыг урьдчилсан байдлаар үнэлэх

Мэдээллийн технологийг судлахҮйлчлүүлэгч нь автомат эсвэл гар аргаар санхүүгийн тайлангаа бэлтгэдэг эсэхээс үл хамааран аудитор байгууллагын мэдээллийн технологийн талаар зохих хэмжээний ойлголтыг олж авсан байна. Мэдээллийн системд байгууллагын ажил гүйлгээнд анхны боловсруулалт хийх, хүлээн зөвшөөрөх, бүртгэлд тусгах, тайлагнах процессууд багтана. Аудитор үйлчлүүлэгчийн мэдээллийн технологийн талаар тодорхой ойлголтуудыг олж авах болон ойлголтоо баримтжуулахад мэдээллийн технологийн мэргэжилтнээс туслалцаа авч болно. Мэдээллийн технологийн талаарх ойлголтыг баримтжуулахад голдуу мэдээллийн блок схемийг ашигладаг. Энэ блок схемийг байгууллагын мэдээллийн технологийн ажилтнаас олж авах эсвэл аудитор (мэдээллийн технологиор мэргэжсэн бол) өөрөө бэлтгэж болно. Аудитор мэдээллийн технологийн талаар олж авсан ойлголтоо баталгаажуулахын тулд блок схемийн дагуу шалгалтыг хийж гүйцэтгэнэ. Хэрэв өмнөх аудитын явцад байгууллагын мэдээллийн технологийн талаар хангалттай хэмжээний ойлголтыг олж авсан гэдэгт аудитор итгэлтэй байгаа бол тухайн тайлант хугацаанд мэдээллийн технологид гарсан томоохон өөрчлөлтийн талаар удирдлагатай хэлэлцэнэ. Нягтлан бодох бүртгэлийн системийг шалгахдаа, аудитор нэг эсвэл хэд хэдэн гүйлгээг анх мэдээлэл болж орохоос нь эхлэн боловсруулалт хийхээс ерөнхий дэвтэрт бичилт хийх хүртэл бүх процессуудыг ажиглана.

Мэдээллийн технологийг блок схем ашиглан судлах нь ажил гүйлгээ боловсруулалтын талаар оновчтой мэдээлэл олж авах, зохистой аудитын горимуудыг тодорхойлоход чухал ач холбогдолтой юм. Блок схем ашиглан шалгасан үр дүнгээ баримтжуулах ба нэмэлт блок схемүүд, үйл ажиллагааны дарааллын жагсаалт болон шалгах хүснэгтүүдийг бэлтгэн ашиглаж болно.

Нягтлан бодох бүртгэлийн системийг судлахГол чухал ажил гүйлгээний цикл бүрийн хувьд аудитор дараах зүйлсийн талаарх ойлголтоо баримтжуулсан байна.

Ажил гүйлгээнд анхны боловсруулалт хийх, зөвшөөрөл олгох, бүртгэлд тусгах, боловсруулах, нэгтгэн дүгнэх болон санхүүгийн тайланд тусгах

Холбогдох бүртгэл, журнал, дэвтэр, дэмжих баримтууд болон дансууд Ажил гүйлгээг анх боловсруулахаас эхлээд санхүүгийн тайланд тусгах хүртэлх

боловсруулалт, тэдгээрийг үнэлэх, өөрчлөлт хийх болон устгах

Ажил гүйлгээний буруу боловсруулалтыг засварлах процесс Ерөнхий дэвтэрт ажил гүйлгээний тохируулгыг хийх Байгууллагын санхүүгийн тайланг бэлтгэхэд ашиглагдсан процессууд (томоохон

нягтлан бодох бүртгэлийн тооцоолол, тодруулга болон мэдээллийн технологийн боловсруулалт зэрэг багтана)

Хяналтын зорилгуудыг тодорхойлохАудитор хяналтын үйл ажиллагааны төрөл бүрийн хувьд хяналтын зорилгуудыг тодорхойлно. Санхүүгийн тайлангийн аудитын хувьд байгууллагын хэрэгжүүлэх хяналтын үйл ажиллагаанууд нь гол чухал санхүүгийн батламж мэдэгдлүүдийн хувьд буруу тайлагналыг илрүүлэх ба засаж залруулах эсвэл буруу тайлагналаас зайлсхийх зорилгыг агуулсан байдаг. Жш: хөрөнгийг хүлээн зөвшөөрөгдөөгүй худалдан авалт, ашиглалт болон данснаас хасахаас хамгаалах, нэг ажилтан олон эрх мэдлүүдийг хяналтандаа байлгаснаас алдаа эсвэл залилангаас шалтгаалсан буруу тайлагнал үүсэхээс сэргийлэх зорилгоор ажил үүргийн хуваарийг зааглах зэрэг хяналтууд байж болно.

Хяналтын үйл ажиллагааг санхүүгийн тайлангийн гол чухал данс эсвэл батламж мэдэгдэл бүрийн хувьд тодорхойлж үнэлэх ба тэдгээр нь үр дүнтэй хэрэгжиж байгаа эсэхийг баталгаажуулахын тулд тестэлнэ. Ингэхдээ гол чухал данс эсвэл батламж мэдэгдэл бүрийн хувьд гарч болох алдаа эсвэл буруу тайлагнал үүсч болох эрсдлүүдийг тодорхойлно. Санхүүгийн тайлангийн батламж бүрийн хувьд нэг эсвэл хэд хэдэн төрлийн алдаа эсвэл буруу тайлагнал үүсч болно. Жишээ нь: Оршин байх эсвэл тохиолдсон байх батламж мэдэгдлүүд нь дараах 4 алдаа эсвэл буруу тайлагналтай холбоотой эрсдэл тодорхойлогдож болно.

Бүртгэгдсэн ажил гүйлгээ болон үйл явцууд нь байгууллагын хувьд хамаарах бодитой тохиолдсон үйл явцуудыг харуулаагүй

Ажил гүйлгээ нь тухайн санхүүгийн жилд бүртгэгдсэн боловч холбогдох эдийн засгийн үйл явц нь өөр тайлант хугацаанд тохиолдсон байх

Ажил гүйлгээнүүд нь үнэн зөв дүнгээр нэгтгэн дүгнэгдээгүй байх Бүртгэгдсэн хөрөнгө болон өр төлбөрүүд нь өгөгдсөн цаг хугацаанд оршин

байхгүй байх

Батламж мэдэгдэл бүрийн хувьд тодорхойлогдсон эдгээр эрсдлүүдийн хувьд хяналтын зорилгуудыг тодорхойлно. Ингэж алдаа эсвэл буруу тайлагналууд болон хяналтын зорилгууд нь байгууллагын хяналтын үйл ажиллагааны үр дүнтэй байдлыг үнэлэх эхний үндэслэл болно.

Хяналтын үйл ажиллагааг тодорхойлохӨмнөх хэсэгт дурдсан аудитын зорилгуудыг хангахын тулд байгууллагаас хэрэгжүүлдэг хяналтын үйл ажиллагаануудыг аудитор удирдлагатай ярилцлага хийх, холбогдох баримт бичгүүдийг шалгах замаар тодорхойлно.

Хяналтын үйл ажиллагаанууд нь хяналтын зорилгыг хангаж байгаа эсэх, хяналтын орчин, эрсдлийн үнэлгээ, харилцаа, ажил үүргийн зааглалт зэрэг нь үр ашигтай байгаа эсэх, ерөнхийдөө үр дүнтэй хяналт хэрэгжиж байгаа эсэх талаар аудитор хангалттай ойлголтыг олж авсан байна. Ингэснээр аудитор байгууллагын хяналтын үйл ажиллагааны аль хэсэгт сул тал оршин байгаа эсэхийг тодорхойлох, сул талыг сайжруулах талаар зөвлөмж өгөх юм. Хэрэв үйлчлүүлэгч байгууллагын дотоод хяналт сул, ажил үүргийн хуваарилалт нь

хангалттай бус гэж үзвэл аудитор тэдгээр хяналтын үйл ажиллагаануудыг тестлэхийг хязгаарлаж болно. Хяналтын үйл ажиллагаанууд нь хяналтын зорилгыг хангах боломжтой эсэхийг үнэлэхдээ дараах хүчин зүйлсийг харгалзан үзнэ.

Хяналтын үйл ажиллагаа нь хяналтын зорилготой шууд хамааралтай эсэх Байгууллага үйл ажиллагааныхаа аль хэсэг рүү илүү хяналт тавьдаг болох Хяналтын үйл ажиллагааг хэр давтамжтай хэрэгжүүлдэг болох Хяналтын үйл ажиллагааг хэрэгжүүлж байгаа ажилтан нь хангалттай мэдлэг, ур

чадвартай эсэх

Аудитор гол чухал эрсдлүүдэд хамаарах байгууллагын хэрэгжүүлдэг хяналтын үйл ажиллагааг зохистой эсэхийг үнэлэх ба хэрэгждэг эсэхийг тодорхойлно. Хэрэв удирдлагаас гол чухал эрсдлүүдэд зохих хяналтыг хэрэгжүүлдэггүй гэж аудитор үнэлсэн бол байгууллагын дотоод хяналтад материаллаг сул тал байна гэж үзнэ. Байгууллагын хяналтын орчин нь сул байснаас үүссэн эрсдлүүд нь санхүүгийн тайланд бүхэлд нь өргөн тархалттайгаар нөлөөлж байдаг. Аудитор эрсдлийн үнэлгээг хийх явцдаа тодорхой батламж мэдэгдлийн хүрээнд материаллаг буруу тайлагналыг илрүүлэх болон залруулах эсвэл зайлсхийх хяналтуудыг тодорхойлно. Нэг төрлийн хяналтын үйл ажиллагаа нь дангаараа эрсдлийг хариулж чадахгүй, харин хэд хэдэн хяналтын үйл ажиллагаа нь дотоод хяналтын элементүүдтэй нэгдсэнээр эрсдлийг хариулах боломжтой юм.

Дотоод хяналтыг урьдчилсан байдлаар үнэлэхҮйлчлүүлэгч байгууллагын дотоод хяналтын талаар олж авсан ойлголт, мэдээллийн технологи болон нягтлан бодох бүртгэлийн системийн талаар ойлголт, хяналтын зорилго болон хэрэгжүүлэх хяналтын үйл ажиллагаа зэрэгт үндэслэн тайлант хугацааны байдлаар дотоод хяналт нь хэр үр дүнтэй байгаа талаар урьдчилсан үнэлгээг хийнэ. Энэхүү урьдчилсан үнэлгээг хийхдээ, аудитор хяналтын зорилгууд хангагдаж чадаж байгаа эсэхийг тодорхойлно. Хэрэв хяналтын зорилгууд нь хангагдаж чадахгүй байна гэж үзвэл аудитор удирдлагын захидалд энэ тухай тэмдэглэнэ. Мөн дотоод хяналтын үр дүнтэй байдалд хийсэн урьдчилсан үнэлгээ болон материаллаг буруу тайлагналын эрсдлийг дэмжих нотолгоог олж авсан байна.

Байгууллагын хэрэгжүүлдэг хяналтын үйл ажиллагааны хувьд аудитор дараах зүйлсийг харгалзана. 1) Хяналтын үйл ажиллагаа нь тайлант хугацааны эцсийн байдлаар үр дүнтэй хэрэгжиж

байгаа эсэх2) Тайлант хугацааны туршид гол чухал данс эсвэл батламж мэдэгдлүүд дэх материаллаг

буруу тайлагналын эрсдэл болон хяналтын эрсдлийг үнэлсэн эсэх

Дотоод хяналтыг үнэлэх явцад байгууллагын мэдээллийн технологийн талаар хэрэгжүүлсэн горимууд дээрээ үндэслэн аудитор мэдээллийн технологийн мэргэжилтэнтэй уулзаж, мэдээллийн технологийн системийн хяналтын үр дүнтэй байдлын талаар хэлэлцэнэ. Аудитор тестлэгдсэн мэдээллийн технологийн системийн хяналт бүрийн хувьд аудитын баримтжуулалтыг хийж тодорхой дүгнэлтэд хүрсэн байна. Мөн мэдээллийн технологийн мэргэжилтний тодорхойлсон хэрэглээний хяналт болон хэрэглэгчийн хяналтыг тестлэн шалгаж болно.

Гол чухал данс эсвэл батламж мэдэгдэл бүрийн хувьд аудитор дотоод хяналтын үйл ажиллагааг дараах 3 түвшиний хувьд үнэлнэ.

Бага: Хяналтын үйл ажиллагаа нь тухайн данс эсвэл батламж мэдэгдлийн хувьд тооцогдсон материаллагын хэмжээнээс илүү гарсан аливаа буруу тайлагналыг илрүүлэх эсвэл сэргийлж чадна гэж аудитор итгэж байгааДунд: Хяналтын үйл ажиллагаа нь тухайн данс эсвэл батламж мэдэгдлийн хувьд тооцогдсон материаллагын хэмжээнээс илүү гарсан аливаа буруу тайлагналыг илрүүлэх эсвэл сэргийлж чадахгүй байх дунд зэргийн магадлалтай гэж аудитор итгэж байгааИх: Хяналтын үйл ажиллагаа нь тухайн данс эсвэл батламж мэдэгдлийн хувьд тооцогдсон материаллагын хэмжээнээс илүү гарсан аливаа буруу тайлагналыг илрүүлэх эсвэл сэргийлж чадахгүй өндөр магадлалтай гэж аудитор итгэж байгаа

Хяналтын эрсдлийг ерөнхий шинж чанараар нь тодорхой нэг зүйл эсвэл дансанд нөлөөлж байдаг ажил гүйлгээнүүдийн хувьд нэгтгэн дүгнэж болно. Жишээ нь: мөнгө хүлээн авалт, мөнгө зарцуулалт, цалингийн бүртгэл зэрэг ажил гүйлгээнүүд нь ерөнхийдөө мөнгөн хөрөнгийн дансанд нөлөөлдөг. Иймд аудитор эдгээрийг нэгтгэн хяналтын үйл ажиллагаагаар илрүүлж эсвэл сэргийлж чадахгүй буруу тайлагналын эрсдлүүдийг үнэлнэ. Хавсралт 3.9 Дотоод хяналтын үнэлгээний хуудсыг харна уу.

2.1.5 Аудитын материаллаг байдал (ISA 320)

Санхүүгийн тайлангийн аудитын зорилго нь аудитор санхүүгийн тайлан нь, бүх материаллаг зүйлийнхээ хувьд, холбогдох санхүүгийн тайлагналын хүрээний (олон улсын эсвэл үндэсний стандарт) дагуу бэлтгэгдсэн эсэх талаар дүгнэлтээ илэрхийлэх явдал юм. Иймд аудитор аудитын материаллаг болон аудитын материаллаг ба аудитын эрсдэл хоорондын харилцааг авч үзэх шаардлагатай.

Аудитын материаллагыг дараах үйл ажиллагаанд ашиглана.

Аудитын горимуудын мөн чанар, хугацаа болон цар хүрээг тодорхойлох

Буруу тайлагналын нөлөөг үнэлэх

Материаллагын тухай ойлголт

АОУС320 “Аудитын материаллаг” стандартад аливаа мэдээллийн орхигдуулалт болон буруу тайлагнал нь санхүүгийн тайлангийн хэрэглэгчийн санхүүгийн тайлан дээр үндэслэн гаргах шийдвэрт нөлөөлж байвал уг мэдээллийг материаллаг мэдээлэл гэнэ гэж заасан.

Энэ ойлголтыг дараах энгийн жишээн дээр авч үзье.

Жишээ

Та нэг шил дарс худалдан авахыг хүссэн бөгөөд дэлгүүрийн цонхоор өөрийн дуртай дарсаа олж харжээ. Таныг дэлгүүрт ороход уг дарс дэлгүүрийн цонхонд тавьсанаасаа 2000 төгрөгөөр илүү үнэтэй байсан. Үнийн энэ өөрчлөлт нь уг дарс худалдан авах таны шийдвэрт магадгүй нөлөөлж болох юм.

Хэрэв та дарсны оронд машин худалдан авах гэж байсан бол энэ 2000 төгрөгийн өсөлт нь таны машин худалдан авах шийдвэрт нөлөөлөхгүй байх магадлалтай.

Энэ 2 тохиолдлууд дээр үнийн өсөлт адилхан 2000 төгрөг боловч дарсны хувьд энэ өсөлт нь материаллаг зүйл болно. Учир нь энэ таны шийдвэрт нөлөөлж байна. Харин эсрэгээрээ, машины хувьд энэ нь материаллаг бус юм.

Мэдээллийн материаллаг гэсэн үнэлгээ нь аудиторын мэргэжлийн шийдлээр тодорхойлогддог. Практикт аудитын компаниуд нь аудитын материаллагыг мөнгөн дүнгээр илэрхийлэх өөр өөрсдийн аргачлалтай байдаг. Аудитын төлөвлөлтийг хэрэгжүүлэх үед аудитор хүлээн зөвшөөрөх материаллагын түвшинг тодорхойлох бөгөөд энэ нь материаллаг буруу тайлагналын тоон дүнг илрүүлэхэд туслана. Материаллагын түвшний тооцоог хийхдээ санхүүгийн тайлангийн хамгийн гол эсвэл хамгийн чухал гэсэн үзүүлэлтийг ашиглана.

Олон улсын практикт материаллагын түвшинг тооцохдоо дараах суурь үзүүлэлт болон хувь хэмжээг нийтлэг хэрэглэдэг.

Суурь үзүүлэлт Хувь хэмжээ

Нийт борлуулалт 0.5-1%

Татварын өмнөх ашиг 5-10%

Нийт хөрөнгө 1-2%

Суурийг сонгох нийтлэг хандлагууд:

- Бизнесийн байгууллагын хувьд үйлчлүүлэгчийн борлуулалтын болон хөрөнгийн хэмжээг голдуу сонгодог.

- Улсын секторын байгууллагын хувьд нийт зарцуулалтыг сонгодог.

- Банк эсвэл даатгалын компаниудын хувьд нийт хөрөнгө, цэвэр хөрөнгө эсвэл орлого зэрэг үзүүлэлтүүдийг ашиглах нь элбэг

Материаллаг буруу тайлагналын хувьд дүн (тоо хэмжээ) болон мөн чанар (чанар)-ыг аудитор харгалзан үзэх шаардлагатай. Жш: Чанарын хувьд буруу тайлагнал гэдэг нь зохистой бус эсвэл буруу нягтлан бодох бүртгэлийн бодлогын хэрэглээ байж болно. Энэ нь санхүүгийн тайлангийн хэрэглэгч буруу шийдвэр гаргахад нөлөөлж байдаг.

Аливаа алдаа эсвэл буруу тайлагнал нь дангаараа жижиг дүнтэй боловч бусад алдаа эсвэл буруу тайлагналтай нэгдсэнээр санхүүгийн тайланд материаллаг нөлөө үзүүлж болохыг анхаарах хэрэгтэй. Жишээ нь: тодорхой алдаа нь сар тутам давтагдан гарч байгаа бол энэ нь нийт дүнгээрээ буруу тайлагнал үүсгэж болох юм.

Аудитор материаллаг түвшинг санхүүгийн тайлангийн нэгдсэн түвшинд болон дансны үлдэгдэл, ажил гүйлгээний ангилал болон тодруулгатай холбоотойгоор авч үздэг.

Аудитын материаллагын тооцоололтой холбоотой дорх жишээг харна уу.

Санхүүгийн тайланд аудитын материаллагыг мөнгөн суурь ашиглан тооцох

“А” төсвийн байгууллага жилдээ 500 сая төгрөгийн зардал гаргадаг ба ихэнх нь цалингийн зардалд зарцуулагддаг. Тус байгууллагын үйл ажиллагаа нь гадаад орчны (жш: ЗГ гм) анхааралд төдийлөн өртдөггүй, эрсдлийн түвшин ерөнхийдөө бага эсвэл дунд гэж үнэлсэн бол аудитор нь материаллагын түвшинг 2%-иор тооцох буюу аудитын материаллагыг 10.0 сая төгрөг гэж тооцож болно.

Суурь 0.5 хувь 1 хувь 2 хувь

Зарцуулалт (төг) 2.5 сая 5 сая 10 сая

Хэрэв гадаад орчноос тавих хяналт цаашдаа нэмэгдэнэ гэвэл аудитор аудитын материаллагыг 5 сая төгрөг болгон бууруулж болно. Материаллагын түвшин өндрөөр тогтоогдсоноор аудитын ажлын цар хүрээ нь харьцангуй бага, хэрэгжүүлэх аудитын горимууд хязгаарлагдмал хүрээнд хэрэгжиж болно.

Санхүүгийн тайланд материаллагыг аккруэл суур ашиглан тооцох

2007 онд компанийн санхүүгийн тайлан нь 110 тэрбум төгрөгийн орлого, 200 тэрбум төгрөгийн нийт хөрөнгөтэй байсан. 4 жилийн дундаж ашиг 16 тэрбум төгрөг байсан.

Суурь 0.5 хувь 1 хувь 2 хувь 5 хувь 10 хувь

Борлуулалт (₮) 0.5 тэрбум 1.1 тэрбум 2.2 тэрбум

Нийт хөрөнгө (₮)

1.0 тэрбум 2.0 тэрбум 4.0 тэрбум

Ашиг (₮) 0.8 тэрбум

1.6 тэрбум

Төрөөс татварын зорилгоор бизнесийн байгууллагын ашигт их ач холбогдол өгч байгаа бол аудитор дараах байдлаар материаллагын сууриудыг сонгож болно.

а) Хэрэв аудитор энэ байдлыг үл харгалзаж байгаа бол материаллагын түвшинг 5-10% байх нь зохистой гэж үзэж ашгийг суурь үзүүлэлтээр сонгон аудитын материаллагыг 0.8 тэрбумаар тооцож болно.

б) Хэрэв ашиг нь хэт бага дүнтэй эсвэл их хэлбэлзэлтэй байгаа бол ашгийн оронд нийт хөрөнгө эсвэл орлогыг материаллагын суурь болгон ашиглаж болно.

Материаллаг болон аудитын эрсдэл хоорондын уялдаа

Үйлчлүүлэгчийн санхүүгийн тайланд алдаа эсвэл буруу тайлагнал байх магадлал ихтэй, уламжлалт болон хяналтын эрсдэл өндөртэй, эсвэл анх удаа санхүүгийн тайланд нь аудит хийж байгаа бол аудитор төлөвлөлтийн явцад материаллагын түвшинг багаар тогтоох нь зохистой байдаг. Ингэснээр санхүүгийн тайлангийн буруу тайлагналыг илрэхгүй байх магадлалыг буруулах боломжтой юм.

Аудитыг төлөвлөж байх явцад аудитор санхүүгийн тайланг материаллагаар буруу илэрхийлэгдэхэд хүргэх ямар хүчин зүйлс байж болохыг анхаарч үзэх шаардлагатай. Байгууллага ба түүний орчны талаар ойлголт нь аудитыг төлөвлөх ерөнхий хүрээг харуулахаас гадна санхүүгийн тайлангийн материаллаг буруу тайлагналын эрсдлийг үнэлэх, тэдгээр эрсдлүүдэд хариулах талаар мэргэжлийн шийдлийг гаргахад туслана.

Мөн аудиторын хийсэн материаллагын түвшин нь шалгах зүйлсийг тодорхойлох, түүвэр эсвэл биет шинжилгээний горимыг хэрэгжүүлэх эсэхээ шийдэхэд тусладаг. Ингэснээр аудитор аудитын эрсдлийг хамгийн бага түвшин хүртэл бууруулахад чиглэсэн аудитын горимуудыг сонгох боломжтой юм.

Аудитын эрсдэл бага байх тусам материаллагын түвшин их байх, эрсдлийн түвшин их байх тусам материаллагын түвшин багаар тогтоох шаардлагатай гэсэн зарчим хэрэгждэг.

Аудитор нь аудитын материаллагыг тодорхойлох суурь болон түвшинг ямар үндэслэлээр сонгосоныг ажлын баримтандаа тайлбарласан байна. Ажлын баримтанд байгууллагын нэр, аудитлагдаж байгаа санхүүгийн жил, үйлчлүүлэгчтэй холбоотой тоон мэдээллүүд (орлого, нийт хөрөнгө гм) болон материаллагын түвшний тоо хэмжээ болон сонгосон аудитын материаллагыг харуулсан байна. Мөн аудитын материаллагыг тооцсон ажилтан болон шалгагчийн гарын үсэг болон шалгасан огноог тавина. Хэрэв аудитор данс эсвэл ажил гүйлгээний агуулга, зорилгоос нь шалтгаалаад өөр материаллагын түвшинг ашигласан бол өөрийн гаргасан мэргэжлийн шийдлийг тайлбарлана.

Ажлын баримтын жишээ

Хуудасны дугаар:_____ Бэлтгэсэн:______ Огноо:_____

Байгууллагын нэр: XYZ компани Шалгасан:______Огноо:_____

Тайлант жилийн эцэс: 200… 12 сарын 31

Материаллагын тооцоолол:

Нийт орлого: 5 0 сая төгрөг

Цэвэр ашиг: 10 сая төгрөг

Нийт хөрөнгө: 4 0 тэрбум төгрөг

Хувь хэмжээ 0.5% 1% 2%Материаллаг (нийт орлого) 0.25 сая 0.5 сая 1 саяМатериаллаг(цэвэр ашиг) 0.05 сая 0.1 сая 0.2 саяМатериаллаг (нийт хөрөнгө) 0.2 сая 0.4 сая 0,8 сая

Тайлбар: Аудитын материаллагыг 1.000.000 төгрөг гэж сонгосон. Учир нь эрсдлийн

үнэлгээгээр уламжлалт болон хяналтын эрсдлээс шалтгаалсан буруу тайлагналын эрсдэл нь

бага гэж үнэлэгдсэн. Мөн дотоод хяналтын системд сэтгэл ханамжтай байгаа.

Аудитор материаллагын тооцохдоо голдуу өмнөх жилийн аудитлагдсан санхүүгийн тайлан эсвэл энэ жилийн аудитлагдаагүй болон залруулагдаагүй жилийн дундуурх мэдээллүүдийг ашигладаг. Хэрэв тайлант жилийн эцэст томоохон чухал өөрчлөлтүүд гарсан бол аудитор урьдчилан олж авсан мэдээллээ залруулна. Аудитын материаллагыг дараах үе шатаар тодорхойлдог.

1. Материаллагыг төлөвлөх Санхүүгийн тайлангийн тоо мэдээлэл дээр үндэслэсэн аудитын материаллагын урьдчилсан тооцоололыг хийнэ. Аудитын материаллагыг урьдчилан төлөвлөснөөр хүлээн зөвшөөрөх алдааг тооцох, цаашлаад аудитын биет горимын агуулга, цар хүрээ болон хэрэгжүүлэх цаг хугацааг тодорхойлох боломжтой.

2. Материаллагыг хуваарилах

Урьдчилан тооцсон аудитын материаллагыг тодорхой данс эсвэл ажил гүйлгээ руу хуваарилна. Аудитор голдуу энэ дүнг данс эсвэл ажил гүйлгээ бүрийн хувьд тест хийхэд хангалттай байхаар тогтооно. Материаллагыг хуваарилахдаа тухайн дансны нийт балансын дүнд эзлэх хувийн жинг ашиглана.

3. Хүлээн зөвшөөрөх алдааг тооцохХүлээн зөвшөөрөх алдаа гэдэг нь тухайн ажил гүйлгээ эсвэл дансны үлдэгдэлд байж болох хамгийн дээд хэмжээний алдаа юм. Аудитор энэ алдааг байж болох алдааны хэмжээ гэж хүлээн зөвшөөрдөг. Аудитор өөрийн шийдэл дээрээ үндэслэн хүлээн зөвшөөрөх алдааг хуваарилагдсан материаллагын хэмжээтэй тэнцүү эсвэл түүнээс багаар тогтоодог.

2.1.7 Эрсдлийг хариулах аудитын горимуудыг тодорхойлох

Аудитор үйлчлүүлэгчийн санхүүгийн тайлангийн материаллаг буруу тайлагналын эрсдлийг уламжлалт болон хяналтын эрдлийн үнэлгээг нэгтгэж хийнэ. Ингэхдээ эдгээр эрсдлүүдийг гол чухал данс, ажил гүйлгээ эсвэл батламж мэдэгдэл бүрийн тодорхойлох бөгөөд дараах 3 түвшний хувьд үнэлнэ. Хавсралт 3.10-ийг харна уу. Бага : Аудитын биет горимыг хэрэгжүүлэхээс өмнө аудитор уламжлалт болон хяналтын эрсдлийн үнэлгээн дээр үндэслэн тухайн данс эсвэл батламж мэдэгдлийн хувьд аливаа буруу тайлагнал нь тооцогдсон материаллагын хэмжээнээс илүү гараагүй гэж аудитор итгэж байгааДунд: Аудитын биет горимыг хэрэгжүүлэхээс өмнө аудитор уламжлалт болон хяналтын эрсдлийн үнэлгээн дээр үндэслэн тухайн данс эсвэл батламж мэдэгдлийн хувьд аливаа буруу тайлагнал нь тооцогдсон материаллагын хэмжээнээс илүү гараагүй байх магадлалтай гэж аудитор итгэж байгааИх: Аудитын биет горимыг хэрэгжүүлэхээс өмнө аудитор уламжлалт болон хяналтын эрсдлийн үнэлгээн дээр үндэслэн тухайн данс эсвэл батламж мэдэгдлийн хувьд аливаа буруу тайлагнал нь тооцогдсон материаллагын хэмжээнээс илүү гараагүй байх магадлал багатай гэж аудитор итгэж байгаа

Аудитын эрсдлийг хамгийн бага түвшин хүртэл бууруулахын тулд аудитор санхүүгийн тайлангийн түвшинд үнэлэгдсэн эрсдэлд чиглэсэн нэгдсэн хариултыг тодорхойлох бөгөөд батламж мэдэгдлийн түвшинд үнэлэгдсэн эрсдлийг хариулах аудитын нэмэлт горимуудыг тодорхойлж хэрэгжүүлнэ. Санхүүгийн тайлангийн түвшинд эрсдэлд өгөх нэгдсэн хариулт Аудитын багийг илүү туршлагатай, мэдлэг чадвартай хүмүүсээр бүрдүүлэх, аудитын

нотолгоог олж цуглуулах ба үнэлэхдээ мэргэжлийн үл итгэх хандлагыг барих, хэрэгжүүлэх нэмэлт аудитын горимуудыг сонгоход нэмэлт удирдлагаар хангах, аудитын горимын мөн чанар, цаг хугацаа болон цар хүрээнд өөрчлөлтүүдийг хийх

Хяналтын орчин нь үр дүнтэй байгаа бол аудитор дотоод хяналт, байгууллагын дотоодод бэлтгэгдсэн аудитын нотолгоонд итгэж болох бөгөөд аудитын зарим горимуудыг жилийн дундуур хэрэгжүүлж болно.

Хэрэв хяналтын орчинд сул тал оршин байна гэж үзэж байгаа бол ихэнх аудитын горимуудыг жилийн эцсээр хэрэгжүүлж, биет горимуудаас илүү дэлгэрэнгүй аудитын нотолгоог олж авах боломжтой юм.

Аудитор тодорхойлсон материаллагын түвшин, материаллаг буруу тайлагналын эрсдэл, залилантай холбоотой эрсдэл зэрэгт үндэслэн шаардлагатай аудитын

горимуудын мөн чанар, цар хүрээ болон хэрэгжүүлэх цаг хугацаа зэргийг тодорхойлно.

Аудитын горимуудыг тодорхойлохдоо дараах зүйлүүдийг харгалзан үзнэ. - Эрсдлийн гол чухал эсэх шинж чанар- Материаллаг буруу тайлагнал гарах магадлал- Ажил гүйлгээний ангилал, дансны үлдэгдэл эсвэл нэмэлт тодруулгын шинж чанар- Байгууллагын хэрэглэж байгаа хяналтын үйл ажиллагааны мөн чанар, эдгээр нь гар

эсвэл автоматчилагдсан эсэх- Аудитын нотолгоог олж авах боломжтой эсэх

Санхүүгийн тайлангийн аудитад аудитор дараах төрлийн горимуудыг хамгийн нийтлэг хэрэгжүүлдэг. Хяналтын тестАудитор үйлчлүүлэгчийн дотоод хяналтын зорилгууд нь хангаж чадаж байгаа эсэх, батламж мэдэгдлийн түвшинд материаллаг буруу тайлагналын эрсдлийн үнэлгээнд хяналт нь үр дүнтэй хэрэгжиж байгаа эсэх талаар нотолгоо цуглуулах зорилгоор хэрэгжүүлж байгаа тестийн горим юм. Ажиглалт хийх, асуулга авах болон дотоод хяналтын систем рүү нь хөөн шалгах замаар хэрэгжүүлнэ. Аудитор дотоод хяналтыг хангалттай сайн гэж гэж үнэлсэн бол дотоод хяналтын систем нь хэрхэн ажиллаж байгааг тестлэн шалгана. Жишээ нь: аудитор цалингийн төлбөрийн хяналтыг тодорхойлохын тулд ажилчдаас ярилцлага авах, цалин хариуцсан ажилтанг ажиглах болон практик байдлаар хяналт нь хэрхэн ажиллаж байгааг шалгах зорилгоор хяналтын үйл ажиллагааг дахин гүйцэтгэх горимыг хэрэгжүүлж болно.

Биет горимСанхүүгийн тайлан болон холбогдох батламж мэдэгдлийн түвшинд материаллаг буруу тайлагналыг илрүүлэхийн тулд ажил гүйлгээний ангилал, дансны үлдэгдэл, нэмэлт тодруулгын хувьд биет горимуудыг хэрэгжүүлдэг. Биет горим нь дэлгэрэнгүй тест болон биет шинжилгээний горимуудаас бүрдэнэ. Жишээ нь: аудитор цалингийн төлбөрөөс түүвэрлэн авч холбогдох ажилтны бүртгэл, цалингийн тариф руу тохируулах замаар байгууллага жинхэнэ ажилтанд цалинг төлсөн эсэх, зөв тарифаар тооцож олгосон эсэхийг баталгаажуулна. Материаллаг буруу бичилтүүд болон санхүүгийн тайланг бэлтгэх явцад хийгдсэн залруулах бичилтүүдийг шалгах гм.Аудитор дээрх 2 үндсэн төрлөөр аудитын горимуудыг тодорхойлж хэрэгжүүлэх бөгөөд аудитын горимын мөн чанар, хугацаа болон цар хүрээг материаллаг буруу тайлагналын эрсдлийг хариулахад чиглүүлэн тодорхойлсон байна.

Хяналтын тест Биет горимАудитын горимын мөн чанар/аудитын горимын зорилго болон төрлөөс хамаарах ба эрсдлийн үнэлгээн дээр үндэслэн аудитын горимуудыг сонгодог/

Аудитор хяналтын үр дүнтэй байдлыг тестлэхийн тулд асуулгын горимыг бусад аудитын горимуудтай /баримтын шалгалт, ажиглалт, дахин гүйцэтгэл гм/ хамт хэрэглэх нь зүйтэй. Дотоод хяналтын зохион байгуулалт ба хэрэгжилттэй холбоотой

Томоохон дүнтэй ажил гүйлгээний хувьд биет шинжилгээний горим, дансны үлдэгдэлд хамаарах батламж мэдэгдлүүдийн хувьд дэлгэрэнгүй тестийг хэрэгжүүлэх нь зохистой. Хяналтын тестийг хэрэгжүүлсэнээр олж авсан аудитын нотолгоогоор эрсдлийн үнэлгээг дэмжиж

аудитын горимуудыг энэ үед давхар хэрэгжүүлнэ.

байгаа бол биет шинжилгээний горимыг хэрэгжүүлж болно.

Аудитын горимыг хэрэгжүүлэх хугацаа/аудитын горимуудыг аль цаг хугацаанд хэрэгжүүлэх талаар авч үзэх ба хяналтын орчин, холбогдох мэдээллийг олж авах боломж, эрсдлийн мөн чанар, аудитын нотолгооны хамрах хугацаа зэргээс хамааран хэрэгжүүлэх хугацааг тайлант жилийн дундуур эсвэл эцсээр эсэхийг тодорхойлно/

Хяналтын тестийг хэрэгжүүлэх хугацаа нь аудиторын зорилгоос хамаарах ба хяналтад итгэлтэй байж болох хугацааг тодорхойлно. Тайлант хугацааны дундуур хяналтын үйл ажиллагааны талаар нотолгоо олж авахын тулд тест хэрэгжүүлсэн бол үлдсэн хугацаанд ямар аудитын нотолгоог нэмж олж авч болохыг анхаарна. Хэрэв өмнөх тайлант хугацааны нотолгоо ашиглах бол тайлант хугацаанд хяналтын үйл ажиллагаанд өөрчлөлт гарсан эсэхийг харгалзана.

Тайлант хугацааны дундуур биет горимыг хэрэгжүүлсэн бол аудитор үлдсэн хугацаанд нэмэлт биет горим эсвэл биет горимыг хяналтын тесттэй хамт хэрэглэх нь зохистой. Материаллаг буруу тайлагналын эрсдэл өндөр байгаа бол биет горимуудыг тайлант хугацааны эцэст хэрэгжүүлэх нь илүү үр дүнтэй байдаг. Зарим биет горимуудыг зөвхөн тайлант хугацааны эцсээр хэрэгжүүлэх боломжтой байдгийг анхаарах хэрэгтэй. Тайлант хугацааны дундуур биет горимыг хэрэгжүүлэх нь хугацааны эцэст орших буруу тайлагналын эрсдлийг нэмэгдүүлж байдаг.

Аудитын горимын цар хүрээ/аудитын горимын тоо хэмжээг харуулах ба аудитын материаллаг, үнэлсэн эрсдэл, баталгааны хүлээгдэж байгаа түвшин зэргээс шууд хамаарна./

Хяналтын тестийн цар хүрээг тодорхойлоход байгууллагаас хяналтыг хэрэгжүүлдэг давтамж, хяналтын үр дүнтэй байдалд итгэлтэй байх боломжтой хугацаа, эрсдлийн үнэлгээнд суурилан хяналтын үйл ажиллагаанд итгэлтэй байх цар хүрээ, хяналтын үйл ажиллагааны хувьд байгууллагын төлөвлөж байгаа өөрчлөлтүүд

Материаллаг буруу тайлагналын эрсдэл өндөр байх тусам хэрэгжүүлэх биет горимын цар хүрээ өргөн байна. Дэлгэрэнгүй тестийн үед материаллаг буруу тайлагналын эрсдлийн нөлөөллийг агуулдаг түүврийн хэмжээг авч үзнэ. Биет шинжилгээний горимын үед аудиторын хувьд зөвшөөрөх боломжтой гэж үзсэнээс бусад ялгаатай үзүүлэлтүүдийг авч үзнэ.

Практик хяналтын тест болон биет горимыг хослуулан хэрэгжүүлэх нь зохистой байдаг. Зөвхөн биет горимуудыг хэрэгжүүлсэнээр материаллаг буруу тайлагналын эрсдлийг хүлээн зөвшөөрөх хамгийн бага түвшин хүртэл бууруулах боломжгүй юм. Иймд хяналтын үйл ажиллагааны үр дүнтэй байдлын талаар аудитын нотолгоог олж авахын тулд хяналтын тестийг хэрэгжүүлнэ. Аудитын горимуудыг төлөвлөхөд хавсралт 3.11-ийг харна уу.

Биет горимыг дотор нь биет шинжилгээний горим болон дэлгэрэнгүй тест гэж ангилдаг. Биет шинжилгээний горим нь бүртгэлд тусгагдсан тестлэх дүнг аудитор өөрийн таамаглаж байгаа дүнтэй харьцуулан эдгээр хоорондын үүссэн зөрүүг нягтлан шалгах байдлаар хэрэгжүүлнэ. Жишээ нь: аудитор ажилчдын бүртгэл болон цалингийн тарифыг цалингийн дансны дүнтэй харьцуулж шалгаж болно. Харин дэлгэрэнгүй тест нь түүврийн болон түүврийн бус аргаар хэрэгжинэ. Түүврийн аргын үед нийт аудитлагдах үзүүлэлтүүд дотроос зарим үзүүлэлтүүдийг түүвэр хийх

энгийн арга ашиглан сонгох ба эдгээр сонгогдсон үзүүлэлтүүд нь бусад сонгогдоогүй үзүүлэлтүүдийг бүрэн төлөөлж чадахуйц байна. Түүврийн бус аргын хувьд, зөвхөн тестлэгдэхээр сонгогдсон зүйлс дээр үндэслэн дүгнэлт гаргадаг. Энэ аргын үед тестлэгдэхгүй зүйлсийн хувьд материаллаг буруу тайлагналын эрсдлийг үнэлсэн байна.

Хэрэв аудитор хяналтын эрсдлийг бага эсвэл дунд зэрэг гэж тодорхойлсон бол хяналтыг заавал тестлэх хэрэгтэй. Практикт аудиторууд голдуу байгууллагын дотоод хяналтын системд итгэхгүй байх нь элбэг тохиолддог учраас аудитын шинжилгээний горимыг тодорхой хязгаартай хэрэгжүүлдэг. Мөн аудитор үйлчлүүлэгчийн дотоод хяналтад итгэж байгаа эсвэл аудитор дотоод аудит гэх мэт бусад аудиторын ажлыг ашиглаж байгаа ч гэсэн биет тестийг заавал хэрэгжүүлэх шаардлагатай.

Хяналтын тестийн цар хүрээ нь аудитор материаллаг буруу тайлагналын эрсдлийн талаар хийсэн урьдчилсан үнэлгээ, хүлээн зөвшөөрөх алдааны түвшин болон хяналтын тоо хэмжээ зэргээс хамаарч тодорхойлогдоно. Хяналтын тестийг балансын өдрөөс өмнөх буюу санхүүгийн жилийн дундуур эсвэл балансын өдрөөр хэрэгжүүлэх эсэхийг тодорхойлохын тулд аудитор санхүүгийн тайлан дахь буруу тайлагналын талаар удирдлагатай ярилцана. Ярилцлагын явцад олж авсан мэдээлэл дээр үндэслэн буруу тайлагнал нь хэр материаллаг шинж чанартай болох, санхүүгийн жилийн дундуур гарсан бол үлдсэн хугацаанд гарах магадлалтай эсэх зэргийг үнэлнэ. Хэрэв буруу тайлагнал нь материаллаг бус бөгөөд санхүүгийн жилийн эцэст энэ хэмжээгээрээ байх бол дунд хугацааны аудитын тестийн үр дүнд итгэж болно. Харин буруу тайлагнал нь тархалт ихтэй бол санхүүгийн жилийн эцэст дахин хяналтын тест ба биет горимыг хэрэгжүүлнэ. Тухайлбал, дунд хугацааны аудитын явцад бараа материалын үнэлгээнээс шалтгаалсан буруу тайлагналыг аудитор илрүүлсэн бол дунд хугацааны аудитын явцад бараа материалын биет тооллого болон тасалбар болголтыг тестлэн шалгаж, тайлант хугацааны эцсээр бараа материалын үнэлгээний биет дэлгэрэнгүй тестийг хэрэгжүүлж болно.

Аудитор санхүүгийн тайлангийн нэгдсэн толилуулга ба нэмэлт тодруулга нь холбогдох санхүүгийн тайлагналын хүрээний дагуу эсэхийг үнэлэхийн тулд аудитын горимуудыг хэрэгжүүлнэ. Дансны ангилал болон санхүүгийн мэдээллийн тодорхойлолт зохистой эсэхийг үнэлэхээс гадна материаллаг зүйлсийн талаар нэмэлт тодруулгууд үнэн зөв тусгагдсан эсэх, санхүүгийн тайлан нь зөв хэлбэрээр, иж бүрэн агуулгатайгаар бэлтгэгдсэн эсэх, санхүүгийн тайланд холбогдох тодруулгууд хийгдсэн эсэхийг үнэлнэ. 2.1.8 Төлөвлөлтийн шатанд хэрэгжүүлэх бусад горимууд

Аудит хийх байршлыг төлөвлөх

Зарим үйлчлүүлэгчид нь олон салбартай ба тэдгээр нь өөр өөр газар нутагт байршдаг бол аудитор энэ байдлыг харгалзан үзнэ. Салбар бүрийн хувьд үйл ажиллагааны цикл, нягтлан бодох бүртгэлийн систем болон ач холбогдол бүхий дансууд ямар байдлаар зохион байгуулагдсан талаар аудитор тодорхой ойлголтыг төвлөрсөн байдлаар нь эсвэл салбаруудыг нэгтгэсэн байдлаар нь олж авна. Аудит хийгдэх салбарыг төлөвлөхдөө дараах хүчин зүйлсийг харгалзан үзнэ. Салбар нь байршлын хувьд чухал ач холбогдолтой эсэх

Тухайн салбарт гарч байгаа ажил гүйлгээ эсвэл дансны үлдэгдлүүд нь материаллаг, мэдээллийн технологийн чухал төв нь болж байдаг бол аудитын тестийг илүү дэлгэрэнгүй хийх шаардлагатай.

Аудитын төлөвлөлтийн явцад хийгдсэн урьдчилсан шинжилгээний горимын үр дүнУрьдчилсан шинжилгээний горимоор тодорхойлогдсон анхаарал татсан үр дүн нь тухайн салбартай холбоотой байх

Өмнөх аудиторын гүйцэтгэсэн аудитын горимын үр дүн болон агуулга нь дахин давтагдахӨмнөх аудитын үед илэрсэн асуудлууд нь залруулагдаагүй учраас тухайн тайлант хугацаанд дахин анхаарах асуудал болох

Салбарын явуулж байгаа үйл ажиллагаа, эдийн засгийн нөхцөл байдалд мэдрэмтгий байдал, гол чухал ажилчдын хөдөлгөөн зэргийг багтаагаад салбар бүрийн хувьд аудиторын үнэлсэн уламжлалт эрсдлүүд Уламжлалт эрсдэл өндөртэй салбарууд нь бага эрсдэлтэй салбаруудаас илүү хэмжээний аудитын тестийг шаарддаг. Мөн уламжлалт эрсдэл нь салбар бүрт харилцан адилгүй байгаагаас тэдгээрийн данс болон батламж мэдэгдлүүд нь өөр өөр байж болно.

Хяналтын орчин, эрсдлийн үнэлгээ, харилцаа болон хяналтыг багтаагаад салбар бүрийн хувьд аудиторын үнэлсэн хяналтын эрсдлүүд Хяналтын эрсдэл өндөртэй салбарууд нь бага эрсдэлтэй салбаруудаас илүү хэмжээний аудитын тестийг шаарддаг.

Залилангаас шалтгаалсан материаллаг буруу тайлагналын эрсдлийн үнэлгээЗалилангаас шалтгаалсан материаллаг буруу тайлагналын эрсдэл өндөр гэж үзсэн салбар нь бусад эрсдэл багатай салбаруудтай харьцуулахад илүү дэлгэрэнгүй тестийг шаардана.

Нягтлан бодох бүртгэлийн төвлөрсөн байдалАжил гүйлгээ эсвэл дансдын гүйлгээ ихээр гардаг төвлөрөл ихтэй салбарын хувьд аудитын их өргөн цар хүрээтэй ажлууд хийгдэх шаардлагатай.

Хяналтын системийн стандартчилагдсан байдалГол чухал хяналтын систем бүхий салбаруудыг аудитын тестэд өргөн хүрээтэй хамруулна. Жишээ нь: Хэрэв нэг салбарт 2 том худалдан авалтын хяналтын систем байдаг бол аудитор тус бүрд нэг хангалттай хэмжээнд байгаа эсэхийг тестэлнэ. Хэрэв тухайн салбарт системийг нь шинэчлэн сайжруулж байгаа бол төвлөрсөн байдлаар өөрчлөлт хийгдсэн салбаруудыг аудитлана.

Бусад аудиторуудын гүйцэтгэсэн ажлын түвшинЗарим салбаруудад өөр аудитор ажил гүйцэтгэсэн бол тэр салбарт хийх тестийн хэмжээг багасгаж болно эсвэл сонгохгүй байж болно.

Тусгай тайлагнал эсвэл байгууллагын шаардлагаТусгай хэрэгцээгээ биелүүлэхийн тулд аудитор хангалттай тооны салбаруудыг аудитад хамруулна.

Аудитор салбар бүрийн хувьд хэрэгжүүлэх аудитын горимуудыг төлөвлөсөн байх ба тестийн цар хүрээ нь материаллаг, хяналтын эрсдэл болон бусад хүчин зүйлүүдээс шалтгаалан салбар бүрээр өөр өөр байна. Нийтлэг аудитын хөтөлбөрүүд, аудитын баримтжуулалтын форматуудыг салбар бүрийн хувьд хэрэглэхээр бэлтгэх нь төлөвлөлтийг илүү хялбар болгох бөгөөд аудитын баримтжуулалтуудыг шалган үзэж салбар бүрийн хувьд гарсан үр дүнг нэгтгэнэ. Үйлчлүүлэгч санхүүгийн тайлангаа нэгтгэн гаргахдаа дахин ангилах, залруулах болон хооронд нь хаах талаар ямар процедурыг ашигладаг талаар ойлголтыг олж авч тестэлнэ.

Хуулийн ажилтнаас асуулга авах

Үйлчлүүлэгч аливаа хуулийн нэхэмжлэл, зарга маргаантай холбоотой эсэх талаар холбогдох хуулийн ажилтнаас асуулга авна. Энэ нь төлөх шаардлагатай өр төлбөр болон болзошгүй өр төлбөрийг тодорхойлох боломжийг аудиторт олгоно. Дараах горимуудыг хэрэгжүүлнэ. Байгууллагын удирдлагатай аливаа зарга, нэхэмжлэлийг тодорхойлох, үнэлэх, нягтлан

бодох бүртгэлд тусгах талаар баримталдаг бодлого ба процедурын талаар ярилцах Балансын өдрийн байдлаар оршин байгаа зүйлс болон аудитын удирдлагын энэ талаар

хийсэн үйл ажиллагаа зэргийг олж мэдэх, үнэлэх Асуулгыг хийхдээ санхүүгийн тайлангийн зөвхөн материаллаг бие даасан зүйлээр

хязгаарлаж болох ба энэ талаар удирдлага ойлголцсон байх ёстой.

Удирдлагын Хариуцлагын захидал

АОУС 580-д заасны дагуу аудитор удирдлагаас тэдгээрийн санхүүгийн тайланд хүлээх хариуцлагаа илэрхийлсэн мэдэгдлийг олж авна. Энэ мэдэгдлийг удирдлагын хариуцлагын бичгэн захидал хэлбэрээр олж авах ба удирдлагын бэлтгэсэн санхүүгийн тайлангууд хавсаргагдсан байна. Удирдлагын хариуцлагын захидлыг эхний жилийн аудитын хувьд, эсвэл стандарт өөрчлөгдөх үед болон удирдлага солигдсон үед аудитор заавал олж авсан байна. Удирдлагын хариуцлагын захидлыг олж авсанаар удирдлагаас дотоод хяналтын системийг зохион байгуулах, хэрэгжүүлэх талаар хариуцлага хүлээж байгаа болохыг илэрхийлэх, залруулагдаагүй буруу тайлагнал нь дангаараа болон нийт дүнгээрээ санхүүгийн тайланд материаллаг бус гэдгийг харуулах зорилготой. Удирдлагын төлөөллийн захидал нь аудиторт шууд хаяглагдсан, холбогдох шаардлагатай асуудлуудыг бүрэн тусгасан, огноо болон гарын үсгээр баталгаажсан байна.

Аудитын явцад олон асуудалууд дээр удирдлагын хариуцлагын захидлыг олж авч болох ба хэрэв санхүүгийн тайланд материаллаг нөлөөтэй асуудлуудын талаар бол уг хариуцлагын захидлыг дэмжих бусад аудитын нотолгоог гадаад болон дотоод эх үүсвэрээс олж авах, удирдлагаас гаргасан хариуцлагын захидал нь зохистой байгаа эсэх, бусад аудитын нотолгоонуудтай нийцэж байгаа эсэх болон хариуцлагын захидалд тухайн асуудлыг хангалттай бөгөөд зохистой тусгаж чадсан эсэхийг харгалзан үзэх шаардлагатай. Санхүүгийн тайланд зориулсан удирдлагын хариуцлагын захидлыг голдуу аудитын ажлыг дуусахаас өмнө олж авдаг ч зарим тохиолдолд удирдлагаас тодорхой асуудлуудын хүрээнд хариуцлагын захидлыг хүссэн бол аудитын явцад авч болно.

Холбоотой талуудын ажил гүйлгээ

Санхүүгийн тайланд хийгдсэн тодруулгад холбогдох ажил гүйлгээнүүдийг шалгахаас гадна холбоотой талууд болон холбоотой талуудын ажил гүйлгээг тодорхойлох шаардлагатай. Төлөвлөлтийн үед, аудитор санхүүгийн тайлан болон холбогдох тэмдэглэлд тодруулагдах холбоотой талууд болон холбоотой талуудын ажил гүйлгээг тодорхойлох ба баримтжуулах горимуудыг хэрэгжүүлнэ. Энэ талаар шаардлагатай бүх мэдээллийг аудитын багийн гишүүдэд өгсөн байна.

Бусад төлөвлөлтийн үеийн асуудлууд

Өмнөх жилийн санхүүгийн тайланд материаллаг нөлөөтэй байсан асуудлууд болон тэдгээрт өгсөн зөвлөмжүүдийн хэрэгжилтийн байдлыг аудитор үнэлнэ. Аудитын төлөвлөлтийн явцад аудитор байгууллагын удирдлагаас өмнөх аудитын талаар лавлан өгөгдсөн зөвлөмжийг хэрэгжүүлсэн эсэхийг шалгана. Энэ мэдээллийг эрсдлийг үнэлэх, одоо хэрэгжүүлэх аудитын ажлын мөн чанар, цаг хугацаа болон цар хүрээг тодорхойлоход ашиглана. Ерөнхийдөө, өмнөх аудитын явцад олж илрүүлсэн зүйлс болон зөвлөмжүүдэд тусгагдсан асуудлуудын хүрээнд тестийг хэрэгжүүлж болно. Гэхдээ аудитор өмнөх жилийн санхүүгийн жилийн аудитын явцад олж илрүүлсэн зүйлс болон зөвлөмжүүдийг хэрэгжүүлсэн эсэхийг шалгах боломжтой эсэхийг тодорхойлох, олж илрүүлсэн зүйсийг дахин давтах эсвэл зөвлөмжийн хэрэгжүүлэлтийг тестлэх эсэхээ тодорхойлох хэрэгтэй.

Багийн хэлэлцүүлэг

Аудитор гэрээт ажлын талаарх ойлголтоо баталгаажуулах үүднээс үйлчлүүлэгчтэй гэрээт ажлын өмнөх уулзалтыг хийж болно. Энэ уулзалтаар гэрээт ажлын үргэлжлэх хугацаа, ажилтнуудын үүрэг хариуцлага, гэрээт ажлын цар хүрээ болон хязгаар, гэрээт ажлын боломжит эрсдлүүд болон баримтжуулалтын талаар хэлэлцэнэ. Мөн энэ уулзалтаар аливаа материаллаг алдаа эсвэл залилан байж болох эрсдэлтэй нөхцөл байдлуудын талаар ярилцаж болно.

Аудитын баг хэрэгжүүлэх аудитын ажил болон холбогдох үйлчлүүлэгчийн талаар хэлэлцсэнээр аудитын ажлыг гүйцэтгэхтэй холбоотой дараах асуудлуудыг хэлэлцэж шийдвэрлэнэ.

Аудитын нэгдсэн төлөвлөгөө Аудитын хөтөлбөр Аудитын ажлын цагийн график, багийн томилгоо Багийн уулзалт, туслахыг удирдах, чиглүүлэх

Аудитын төлөвлөгөөнд хэрэгжүүлэх аудитын горимууд, хэрэгжүүлэх цаг хугацаа зэргийг тусгасан байх бөгөөд аудитын эрсдлийг хүлээн зөвшөөрөхүйц бага түвшинд байлгах зорилгыг хангахуйцаар бэлтгэгдсэн байна. Дараах зүйлсийг аудитын төлөвлөгөөнд хамруулсан байна.

Материаллаг буруу тайлагналын эрсдлийг үнэлэх хангалттай хэмжээний бөгөөд төлөвлөсөн эрсдлийн үнэлгээний горимын агуулга, цар хүрээ, хэрэгжүүлэх цаг хугацаа

Ажил гүйлгээ, дансны үлдэгдэл болон тодруулгын материаллаг ангилал бүрийн хувьд батламж мэдэгдлүүдтэй холбоотой хэрэгжих нэмэлт аудитын горимуудын агуулга, цар хүрээ, хэрэгжүүлэх цаг хугацаа. Аудитын нэмэлт горимуудын төлөвлөгөө нь хяналт үр дүнтэй эсэхийг тестлэх эсэх талаар аудиторын шийдлийг харуулахаас гадна төлөвлөсөн биет горимуудын агуулга, цар хүрээ, хэрэгжүүлэх цаг хугацаа

Бусад аудиторын ажлыг аудитын ажилдаа ашиглах эсэх 2.1.9 Төлөвлөлтийн үе шатыг баримтжуулах

Дараах зорилгуудыг хангаж байх үүднээс аудитын баримтжуулалтыг бэлтгэнэ.

Аудитын горимуудын агуулга, цар хүрээ болон цаг хугацаа нь аудитын стандартууд болон холбогдох хууль тогтоомж, шаардлагыг хангасан

Хэрэгжүүлсэн аудитын горимууд болон олж авсан аудитын нотолгооний үр дүн нь зохистой бөгөөд хангалттай

Дүгнэлт нь гол чухал асуудлууд дээр үндэслэгдсэн

Аудитор дараах зүйлсийг заавал баримтжуулсан байх бөгөөд аудитын явцад гарсан аливаа өөрчлөлтүүдээр аудитын ажлын баримтуудад өөрчлөлт хийнэ. Дараагийн жилүүдийн аудитад ашиглагдах боломжтой баримтуудыг байнгын файл болгон хадгална. Үйлчлүүлэгчээс бизнесийн талаар ойлголтууд Байгууллагын үйл ажиллагааны талаар хэрэгтэй мэдээллүүд: байгууллагын үүсэл,

түүх, хэмжээ, байршил, зохион байгуулалт, эрхэм зорилго, өмнөх болон тайлант жилийн аудитын үр дүн, нягтлан бодох бүртгэлийн хувьд анхаарал татсан зүйлс гм. Мэдээллийг олж авахдаа зөвхөн аудитын төлөвлөлтөд хамаарах байдлаар нь хязгаарлах нь зүйтэй.

Дотоод хяналтын системийн зохион байгуулалт

Харин төлөвлөлийн шатанд аудитын хэрэгжүүлсэн горимтой холбоотойгоор аудитын баримтжуулалтыг дараах зүйлсийн хувьд хийсэн байна. Урьдчилсан шинжилгээний горим болон уг горимын үр дүнтэй холбоотой ажлын

баримтууд- Тайлант жилийн санхүүгийн болон санхүүгийн бус мэдээлэлд хэрэглэгдсэн тоон

мэдээллүүд болон эх үүсвэрүүд (санхүүгийн үзүүлэлтийн тоо дүн, түүний хамарсан хугацаа, аудитлагдсан эсвэл аудитлагдаагүй эсэх, шалгах баланс, ерөнхий дэвтэр, өмнөх жилийн аудитын баримтжуулалт эсвэл өмнөх жилийн санхүүгийн тайлан зэрэг мэдээлэл авсан эх үүсвэр

- Гол чухал хэлбэлзэл гарсан үзүүлэлтүүд, хэлбэлзлийн шалтгаан - Урьдчилсан шинжилгээний горимыг хэрэгжүүлсэний үр дүнд аудиторын өгсөн

дүгнэлт ба анхаарах шаардлагатай зүйлс Материаллаг болон хүлээн зөвшөөрч болох алдааны төлөвлөлт ба хуваарилалт,

тэдгээрийн тооцоолол Гол чухал хууль тогтоомжийн заалтууд Аудитын баталгаажуулалтын түвшин (аудитын баталгаажуулалтын нийт түвшин

болон хэрэглэхээр сонгон авсан түвшин) Байгууллагын санхүүгийн тайлангийн материаллаг алдаанд өртөмтгий эсэх талаар

хэлэлцсэн тэмдэглэл Уламжлалт эрсдлийн нийт үнэлгээ болон үнэлгээнд харгалзан үзэх эрсдлийн хүчин

зүйлc Хяналтын орчин, эрсдлийн үнэлгээ, харилцаа болон хяналтын үр дүнтэй байдлын

талаар үнэлгээ Залилантай холбоотой эрсдлүүд, түүний үнэлгээ Мэдээллийн технологийн системийн үр дүн (байгууллагын санхүүгийн удирдлагын

хувьд хэрэглэгдэж байгаа мэдээллийн технологийн системийн талаар ойлголт, мэдээллийн технологийн системээс үүсэх уламжлалт эрсдэл, мэдээллийн технологийн системийн хяналтын орчин, эрсдлийн үнэлгээ)

Дотоод хяналт (дотоод хяналтын бүрэлдэхүүн хэсгүүдийн талаар ойлголт, циклүүдийн блок схем-хэт дэлгэрэнгүй бөгөөд төвөгтэй байх шаардлагагүй, тухайн циклд ашиглагддаг баримтууд, холбогдох нэгж хэлтэсүүд, боловсруулалтын үе

шатууд, файлууд болон цикл хоорондын уялдаа холбоо зэргийг ойлгомжтой байдлаар харуулсан байна)

Аудитлах салбаруудыг баримтжуулах (сонгогдсон салбарууд, аудитлахаар сонгосон үндэслэл, салбар бүрийн хувьд хэрэгжүүлэхээр төлөвлөсөн горимуудын мөн чанар, хэрэгжүүлэх цаг хугацаа, тестлэх зүйлс болон тэдгээрийг сонгосон салбаруудад хуваарилсан байдал)

Аудитын төлөвлөлтийг шалгах хуудас (аудитын төлөвлөлтийн бүх үе шатуудыг хэрэгжүүлсэн эсэхийг шалгахад аудиторт туслах хуудас) Хавсралт 3.12-ийг харна уу.

Төлөвлөлтийн бусад горимуудыг баримтжуулах (хуулийн ажилтнаас авсан асуулга, ярилцлагын тэмдэглэл, удирдлагын хариуцлагын захидал, холбоотой талууд болон тэдгээртэй холбоотой ажил гүйлгээний талаар тэмдэглэл, аудитын багийн уулзалтын тэмдэглэл, аудитын төлөвлөгөө, хөтөлбөр, ажлын график, багийн томилгоо) Аудитын стратеги болон аудитын төлөвлөгөөний загварыг хавсралт 3.13 ба 3.14-оос харна уу.

Төлөвлөлтийн үе шатанд аудитор төрөл бүрийн аргуудыг (ажиглах, ярилцлага авах, бодлого горимуудын гарын авлагыг уншиж танилцах гм) ашиглан олон төрлийн эх үүсвэрээс мэдээлэл цуглуулж болно.

Байгууллагын дээд шатны удирдлага Тусгайлсан үйл ажиллагаануудыг хариуцдаг удирдлагын хэлтэс нэгж Дотоод хяналтын ажилтан, дотоод аудитын хэлтэс нэгж Байгууллагын хуулийн төлөөлөгч

Мөн аудитор тухайн байгууллагаас гарсан эсвэл тухайн байгууллагын талаар гарсан холбоотой тайлан, мэдээнээс хэрэгтэй мэдээллээ олж авч болно.

Байгууллагын жил бүрийн тайлан Санхүүгийн мэдээ, мэдээлэл Удирдлагын бэлтгэсэн тайлан Дотоод аудитын тайлан Сонин, сэтгүүл, интернет сайт болон нийтийн хэвлэлд гарсан материалууд

2.2 АУДИТЫН ГҮЙЦЭТГЭЛ

Аудитын гүйцэтгэлийн үе шатанд аудитор үйлчлүүлэгч байгууллагын санхүүгийн тайлантай холбоотой нотолгоо цуглуулдаг. Аудитын нотолгоо гэдэг нь санхүүгийн тайланд агуулагдсан мэдээлэлд үндэслэн аудитын дүгнэлтээ гаргахын тулд аудиторын олж авсан бүх мэдээллийг хэлнэ. Аудитор нотолгоог дансны үлдэгдэл, ажил гүйлгээ, тодруулга болон батламж мэдэгдэл бүрийн хувьд олж авах шаардлагатай ба эдгээр нь бүгд баримтаар нотлогдож байх хэрэгтэй. Аудитор хэр их хэмжээний нотолгоог олж авсан байх шаардлагатай болох нь дараах зүйлсээс шалтгаална.

Буруу тайлагналын эрсдлийн түвшин Олж авсан нотолгооны чанар Хэрэгжүүлэх горимын зорилго

Эдгээрээс эрсдэл нь хамгийн чухал хүчин зүйл бөгөөд аудиторын хэрэгжүүлж байгаа бүх горимууд үнэлсэн эрсдлийн түвшинд хариулт өгөхөд чиглэгдсэн байна.

Нотолгооны чанар- Хангалттай зохистой нотолгоо

АОУС500-д “аудитор аудитын дүгнэлтээ гаргахын тулд хангалттай зохистой нотолгоог олж авсан байх хэрэгтэй” гэж заасан байдаг. Иймд хангалттай зохистой гэж ямар утгыг агуулж байгааг мэдэх хэрэгтэй. Зохистой гэдэг нь “итгэж болохуйц” ба “хамааралтай байх” гэсэн 2 шинж чанарыг илэрхийлж байдаг. “Хангалттай”, “итгэж болохуйц” ба “хамааралтай байх” зэрэг шинж чанарууд нь хоорондоо холбоотой байдаг.

Итгэж болохуйц нотолгооны талаар дараах харьцуулалтыг хийж болно.

Сайн нотолгоо Муу нотолгооХараат бус гадны нотолгоо Дотооддоо бэлтгэгдсэн нотолгооҮр дүнтэй хяналттай байхад бэлтгэгдсэн дотоод нотолгоо

Үр дүнгүй, сул хяналтын үед бэлтгэгдсэн дотоод нотолгоо

Аудиторын өөрийн олж авсан нотолгоо

Шууд бусаар олж авсан нотолгоо

Бичгэн нотолгоо Аман нотолгооЭх хувь нотолгоо Фото хуулбар эсвэл факс нотолгоо

Хангалттай болон итгэж болохуйц шинж чанарын хоорондын холбоо нь дараах байдлаар тодорхойлогддог.

- Хэрэв нотолгоо нь итгэж болохуйц биш бол ийм төрлийн нотолгоог олноор цуглуулах нь хэзээ ч хангалттай байж чадахгүй.

Хамааралтай байх шинж чанар нь тестлэгдэж байгаа ажил гүйлгээ эсвэл үлдэгдлийн мөн чанар болон тестлэгдэж байгаа батламж мэдэгдлийн хооронд хэр уялдаатай байгаагаас хамаарна. Мөн аудитын нотолгоо нь мөн чанарынхаа хувьд шууд дүгнэлт гаргах зүйл болдоггүй харин дүгнэлт гаргахад гол нөлөөлөгч зүйл нь болж байдаг. Энэ нь аудитор санхүүгийн тайланг туйлын зөв гэсэн баталгааг өгдөггүйтэй холбоотой юм.

Аудитын нотолгоог олж цуглуулахын тулд аудитын төрөл бүрийн горимуудыг хэрэгжүүлдэг. Аудитын горимыг ерөнхийд нь : хяналтын тест ба биет горим (биет горим нь шинжилгээний горим ба дэлгэрэнгүй тест гэж ангилагдана) гэж ангилах талаар өмнөх бүлгүүдэд авч үзсэн. Энэ ангилалтай холбоотойгоор хяналтын тестийг хэрэгжүүлсэнээр баталгааны өндөр түвшинг хангаж байгаа бол биет горимуудыг бага хэмжээгээр хэрэгжүүлнэ.

Хяналтын тестҮйлчлүүлэгч байгууллагын дотоод хяналт үр дүнтэй хэрэгжиж байгаа эсэхийг нотлохын тулд аудиторын хэрэгжүүлж байгаа горим юм. Биет горимСанхүүгийн тайлангийн үлдэгдэл, ажил гүйлгээ болон холбогдох батламж мэдэгдлүүд нь материаллаг буруу тайлагнал агуулаагүй талаар зохистой баталгаагаар хангахуйц нотолгоо олж авахын тулд хэрэгжүүлж байгаа шинжилгээний горим болон дэлгэрэнгүй тестийг багтаана.

2.2.1 Аудитын горимуудыг хэрэгжүүлэх

Аудитын горимууд нь хяналтын тест эсвэл биет горим эсвэл эдгээрийн холимог аргачлал багтдаг. Гэхдээ аудитор аудитын зорилгоо хангаж чадахуйц хэмжээнд хүртэл аудитын

горимоо хэрэгжүүлэх нь зүйтэй. Биет горимын нэг хэлбэр болох биет шинжилгээний горим нь бүртгэлд тусгагдсан тестийн дүнг аудиторын таамаглаж байгаа бүртгэгдсэн дүнтэй харьцуулалт хийх, гарсан томоохон ач холбогдол бүхий зөрүүнүүдийг нягтлан шалгах горим хамаардаг. Дэлгэрэнгүй тест нь түүврийн болон түүврийн бус гэсэн 2 үндсэн категорид хуваагдана. Түүврийн аргын үед бүх олонлогоос тодорхой хэсгийг түүвэрлэн авах бөгөөд тэдгээрт дэлгэрэнгүй тестийг хэрэгжүүлсэнээр гарсан үр дүн нь бусад олонлогоо төлөөлж чадахуйц байна. Харин түүврийн бус аргын үед зөвхөн түүвэрлэн авсан хэсгээ тестлэн зохих дүгнэлтийг өгдөг. Түүврийн бус аргыг хэрэглэж байгаа үед аудитор түүвэрт сонгогдоогүй зүйлсэд агуулагдах буруу тайлагналын эрсдлийг заавал үнэлж үзсэн байна.

АОУС 500-д зааснаар аудитор аудитын нотолгоог олж авахын тулд дараах төрлийн горимуудыг нийтлэг хэрэглэдэг.

1. Бүртгэл ба баримтуудыг шалгах Аливаа хөрөнгийн оршин байгаа эсэхийг тодорхойлох шууд нотолгоо (үндсэн

хөрөнгийн тооллогын бүртгэл гм) Эзэмшлийг илэрхийлдэг гол нотолгоо (хөрөнгө эзэмших гэрчилгээ гм) Хяналт тавигдаж байгаа талаар нотолгоо (нэхэмжлэлд эрх бүхий ажилтан тамга

дарж гарын үсэг зурдаг гм) Тасалбар болголтын нотолгоо (нэхэмжлэлийн огноо гм)

2. Хөрөнгийн шалгалт Хөрөнгө оршин байгаа талаар нотолгоо Үнэлгээний гол нотолгоо (бараа материалы үнэ цэнийн бууралтыг нотлох гм)

3. Ажиглалт Процесс эсвэл процедурт голлон анхаардаг Хяналт тавигдаж байгаа талаар нотлогоо

4. Асуулга хийх Аудитын хамгийн үндсэн гол горим Асуулгад өгөгдсөн хариултууд нь өөрсдөө нотолгоо болдог Удирдлагын төлөөллийн захидал (удирдлагаас олж авсан бичгэн захидал бөгөөд

аман асуулгыг баталгаажуулж өгдөг)5. Тулган баталгаажуулалт

Асуулгын тусгай хэлбэр (авлагын тулган баталгаажуулалт, банкны үлдэгдлийн тулган баталгаажуулалт, хуульчаас авсан баталгаажуулалт, гуравдагч талаас эзэмшиж байгаа бараа материалд нь авсан тулган баталгаажуулалт гм)

Хөрөнгийн оршин байгаа талаар нотолгоо6. Дахин тооцоолол

Удирдлагын хийсэн тооцоолол арифметикийн хувьд үнэн зөв эсэхийг шалгах7. Давтан гүйцэтгэл

Жирийн үйлдлийг дахин гүйцэтгэх (бараа материалын тооллогыг давтан хийх гм) Илүү нарийн төвөгтэй тооцоолол эсвэл үйлдлийг дахин гүйцэтгэх (мэдээллийн

технологийн арга хэрэгслийг ашиглан авлагын насжилтийг шалгах гм)8. Шинжилгээний горим

Санхүүгийн ба санхүүгийн бус мэдээлэл хооронд эсвэл санхүүгийн тайлангийн тоон үзүүлэлтийг харьцуулах

Аудитын төлөвлөлт болон дуусгалтын үе шатанд заавал хэрэгжүүлэхийг шаарддаг бол гүйцэтгэлийн үе шатанд биет горим хэлбэрээр ашиглаж болно.

Аудитын горимыг хэрэгжүүлэхэд дараах зүйлсийг харгалзан үзнэ.

Бараа материалын биет тооллогод оролцохБараа материал нь санхүүгийн тайланд материаллаг дүнтэй байгаа бол бараа материалын биет тооллогод оролцсоноор аудитор хөрөнгийн оршин байдлын талаар хангалттай зохистой аудитын нотолгоог олж авах шаардлагатай. Тодорхой шалтгаанаар бараа материалын тооллогод удирдлагаас тогтоосон хугацаанд оролцож чадахгүй бол өөр бусад өдөр биет тооллогыг ажиглаж болно. Хэрэв бараа материалын шинж чанар болон агуулахын байршил зэргээс шалтгаалан бараа материалын тооллогонд оролцох боломжгүй бол тэдгээр хөрөнгүүдийн оршин байдал болон нөхцөл байдлын талаар хангалттай зохистой нотолгоо олж авах өөр бусад аргуудыг ашиглана.

Зарга нэхэмжлэлтэй холбоотой горимуудБайгууллагатай холбоотой үүссэн зарга нэхэмжлэлүүд нь санхүүгийн тайлангийн материаллаг буруу тайлагнал үүсгэх өндөр магадлалтай байдаг учраас аудитор зохих горимуудыг хэрэгжүүлэх хэрэгтэй. Аудитор зарга маргаанаас шалтгаалан санхүүгийн тайланд материаллаг буруу тайлагнал үүсэхээр байна гэж үзэж байгаа бол аудитор байгууллагын хуульчтай шууд харилцаа үүсгэнэ. Байгууллагын хуульчтай харилцах талаар удирдлагаас бичгэн хэлбэрээр хүсэлт тавьж зөвшөөрөл авна. Хэрэв байгууллагын удирдлагаас хуульчтай харилцах талаар зөвшөөрөл өгөөгүй бол энэ нь ажлын цар хүрээний хязгаарлалт болох ба аудиторын дүгнэлтийг өөрчлөх үндэслэл болно.

Урт хугацаат хөрөнгө оруулалтын үнэлгээ ба тодруулга Санхүүгийн тайлан дахь урт хугацаат хөрөнгө оруулалтын дансны үлдэгдэл нь материаллаг шинжтэй байгаа бол уг дансны үнэлгээ ба тодруулгын талаарх хангалттай зохистой тодруулгыг олж авах хэрэгтэй. 2.2.2 Аудитын түүвэр

АОУС 530 “Аудитын түүвэр ба тест хийх бусад аргууд” стандартад аудитын түүвэртэй холбоотой дараах тодорхойлолтуудаар хангасан байдаг.

Аудитын түүвэр – Ажил гүйлгээний ангилал эсвэл дансны үлдэгдэлд байгаа зүйлсийн 100%-иас бага хэсэгт аудитын горимуудын хэрэгжүүлэх үйл явц бөгөөд түүврийн бүх нэгжүүд нь сонгогдох боломжтой байх ёстой. Аудитын түүврийг статистик эсвэл статистикийн бус аргаар хэрэгжүүлж болно.

Алдаа- Хяналтын тестийг хэрэгжүүлсэнээр үүссэн зөрүү эсвэл дэлгэрэнгүй тестийг хэрэгжүүлсэнээр үүссэн буруу тайлагнал юм. Нийт алдаа гэдэгт хэлбэлзлийн хувь хэмжээ эсвэл нийт буруу тайлагналын аль алиныг багтааж ойлгоно. Алдааг тодорхойлоход ердийн бус алдааг харгалзан үзэх шаардлагатай. Ердийн бус алдаа гэдэг нь онцгой нөхцөл байдлаас хамааран тохиолдсон нэг удаагийн үйл явдлаас үүссэн алдаа бөгөөд ийм төрлийн алдааг олонлогийг төлөөлөх алдаанд хамааруулж болохгүй.

Олонлог- Түүврийн сонгох нийт мэдээллийн хэмжээ юм. Тухайлбал, ажил гүйлгээний ангилал эсвэл дансны үлдэгдэлд багтаж байгаа бүх зүйлс нь олонлогийг бүрдүүлнэ. Олонлог нь дэд олонлогуудад ангилагдаж болно.

Түүврийн эрсдэл- Сонгосон түүвэр дээрээ үндэслэн гаргасан аудиторын дүгнэлт нь олонлогийн бүх зүйлсд ижил аудитын горим хэрэгжүүлсэнээр хүрэх дүгнэлтээс ялгаатай байх үед үүсдэг. Түүврийн 2 төрлийн эрсдэл байдаг. а. Аудитор хяналтыг бодит байдлаас нь илүү үр дүнтэй гэж дүгнэсэн эсвэл дэлгэрэнгүй тестийг хэрэгжүүлсэнээр бодитоор оршин байгаа материаллаг алдааг байхгүй гэж дүгнэсэнээс түүврийн эрсдэл үүснэ. Энэ төрлийн эрсдэл нь аудитын үр дүнтэй байдалд нөлөөлөх бөгөөд аудитын буруу дүгнэлт гарах үндэслэл болдог. б. Аудитор хяналтыг бодит байдлаас нь бага үр дүнтэй гэж дүгнэсэн эсвэл дэлгэрэнгүй тестийг хэрэгжүүлсэнээр бодитоор оршин байхгүй материаллаг алдааг байна гэж дүгнэсэнээс түүврийн эрсдэл үүснэ. Энэ төрлийн эрсдэл нь аудитын үр ашигтай байдалд нөлөөлөх бөгөөд нэмэлт горимыг хэрэгжүүлэхэд хүргэдэг.

Түүврийн бус эрсдэл- Түүврийн хэмжээнээс хамаарахгүй шалтгаанаар алдаатай дүгнэлтэнд хүрэх эрсдэл юм. Тухайлбал, аудитор зохисгүй аудитын горимыг хэрэгжүүлэх эсвэл аудитын нотолгоог буруу ашиглах болон алдааг олж илрүүлж чадахгүй байх зэрэг юм.

Түүврийн нэгж- Олонлогийн бүрдүүлж байгаа бие даасан зүйлс юм. Тухайлбал, төлөгдөхөөр хүлээгдэж байгаа чекүүд, банкны тайлангийн кредит бичилтүүд, борлуулалтын нэхэмжлэлүүд эсвэл авлагын үлдэгдлүүд гм

Статистик түүвэр- Түүврийг санамсаргүй сонголтоор хийдэг, түүврийн үр дүнг (түүврийн эрсдлийн хэмжигдэхүүнийг багтаагаад) үнэлэхдээ магадлалын онолыг ашигладаг

Хүлээн зөвшөөрөгдөх алдаа- Аудиторын хүлээн зөвшөөрөх боломжтой гэж үзсэн олонлогт эзлэх алдааны хамгийн дээд хэмжээ юм. Аудитын нотолгоог олж авахын тулд тестлэх зүйлсийг сонгох

Аудитын горимын зорилгыг хангах үүднээс хангалттай зохистой аудитын нотолгоо олж авахын тулд аудитор тестлэх зүйлсийг сонгох аргыг тодорхойлох хэрэгтэй. Дараах ерөнхий аргачлалууд байдаг.

А. Бүх зүйлсийг сонгох (100% шалгалт)Хяналтын тестийг хэрэгжүүлэхэд 100% шалгалт хийх арга нь боломжгүй бөгөөд харин дэлгэрэнгүй тестэд энэ нь нийтлэг хэрэглэдэг арга юм. Тухайлбал, олонлог нь ихээхэн үнэ цэнэтэй цөөн тооны зүйлүүдээс бүрдэж байгаа, өндөр эрсдэлтэй ба бусад аргууд нь хангалттай зохистой аудитын нотолгоогоор хангах боломжгүй байгаа, тооцоолол нь дахин давтагддаг эсвэл мэдээллийн системийг ашиглан автоматаар процесс нь хийгддэг үед 100% шалгалтыг (шаардлагатай бол компьютерийн тусламжтай аудитын техникийг ашиглан) хэрэгжүүлэх нь тохиромжтой.

Б. Тодорхой зүйлсийг тусгайлан сонгохАудитор байгууллагын талаар ойлголт, материаллаг буруу тайлагналын эрсдлийн үнэлгээ болон тестлэгдэх олонлогийн шинж чанар зэрэг үндэслэн олонлогоос тодорхой зүйлсийг тусгайлан сонгож болно. Тусгайлан сонголт хийснээр түүврийн бус эрсдлийг үүсгэж болно. Тусгайлан сонгох зүйлсэд дараах шинж чанар бүхий зүйлс багтаж болно.

Өндөр үнэ цэнэтэй эсвэл гол чухал зүйлс

Тодорхой дүнгээс дээш гарсан бүх зүйлс Мэдээлэл олж авах боломжтой бүх зүйлс Хяналтын үйл ажиллагааг тестлэх бүх зүйлс

Тусгайлан сонгогдсон зүйлсэд аудитын горим хэрэгжүүлсэний үр дүн нь нийт олонлогт хамаарахгүй учраас аудитор олонлогоос үлдсэн зүйлс нь материаллаг бус байх талаар хангалттай зохистой аудитын нотолгоог олж авах хэрэгтэй.

В. Аудитын түүвэрАудитын түүврийг хийхэд статистик эсвэл статистикийн бус аргын алиныг хэрэглэж болох бөгөөд аль аргыг хэрэглэх нь аудиторын шийдэл байна. Тухайлбал, хяналтын тестийг хэрэгжүүлэх үед алдааны мөн чанар болон шалтгааныг шинжлэх нь илүү чухал зүйл байдаг. Ийм тохиолдолд статистик бус түүвэр нь илүү зохистой юм. Статистик түүврийг хэрэглэж байгаа үед түүврийн хэмжээг магадлалын онол эсвэл аудиторын мэргэжлийн шийдэл дээр үндэслэн тодорхойлдог.

Түүврийг тодорхойлох

Аудитын түүврийг тодорхойлохдоо аудитор аудитын горимуудын зорилго болон түүврийг сонгон авсан олонлогийн шинж чанарыг харгалзан үзнэ. Аудитын зорилгыг хангах аудитын горимын шинж чанар, алдаа гарах нөхцөл зэргийг авч үзсэнээр аудитор алдаанд юу хамаарч болох ба түүвэрт ямар олонлогийг ашиглах зэргийг тодорхойлох боломжтой юм. Жишээ нь: авлагын дансны бодитой оршин байдалтай холбоотой дэлгэрэнгүй тестийг (авлагын тулган баталгаажуулалт гм) хэрэгжүүлэх үед тулган баталгаажуулалтын өдрийн өмнө худалдан авагчаас хийгдсэн төлбөрийг уг өдрийн дараа хүлээн авсан бол энэ нь алдаанд хамаарахгүй болно. Мөн харилцагч хооронд хийгдсэн гүйлгээг орхигдуулсан нь авлагын дансны нийт үлдэгдэлд нөлөөлөхгүй. Эдгээрээс үзвэл, энэ аудитын горимын хувьд түүврийн үр дүнг үнэлэхдээ хэдийгээр өмнөх дурдсан зүйлс нь аудитын бусад хэсэгт чухал нөлөөтэй (эргэлзээтэй авлагын хасагдуулгын үнэлгээ гм) байж болох ч тэдгээрийг алдаа гэж үзэх боломжгүй юм.

Хяналтын тестийг хэрэгжүүлэх үед аудитор тестлэгдэх олонлогт байж болох алдааны хувь хэмжээг үнэлж гаргадаг. Энэ үнэлгээг дотоод хяналтын талаар ойлголт болон хяналтын хэрэгжилтийн байдал эсвэл олонлогоос цөөн тооны зүйлсэд хийсэн шалгалт зэрэг үндэслэн хийнэ. Энэ тооцоолсон алдааны хувь хэмжээ нь аудитын түүвэрийг тодорхойлох болон түүврийн хэмжээг тодорхойлоход ашиглагдана. Жишээ нь: хэрэв алдааны тооцоолсон хувь хэмжээ нь хүлээн зөвшөөрөх боломжгүй өндөр бол хяналтын тестийг хэрэгжүүлдэггүй. Харин дэлгэрэнгүй тестийг хэрэгжүүлэх үед хэрэв алдааны хувь хэмжээ өндөр бол 100% шалгалт эсвэл их хэмжээний түүврийг ашиглах нь зохистой.

Олонлогийг тодорхойлох Түүврийн олонлог нь аудитын горимын зорилгод тохиромжтой ба иж бүрэн байгаа эсэх аудитор нягтлан үзсэн байна. Тохиромжтой гэдэг нь олонлог нь тестлэх чиглэлд хамааралтай байхыг хэлнэ. Жишээ нь: аудиторын зорилго нь өрийн дансны илүү тайлагналыг тестлэх бол өрийн дансны жагсаалтыг олонлог болгон ашиглана. Харин өрийн дансны дутуу тайлагналыг тестлэх зорилготой бол олонлогт өрийн дансны жагсаалт бус дараа үеийн зарцуулалт, төлөгдөөгүй нэхэмжлэл, бэлтгэн нийлүүлэгчийн тайлан эсвэл өрийн дансны дутуу тайлагналын аудитын нотолгоог хангах бусад олонлог

байна. Иж бүрэн гэдэг нь олонлогт тайлант жилийн бүхий л хугацаанд хамаарах зүйлсийг багтаасан байна. Мөн олонлогт хамаарах аудитын нотолгоо нь үнэн зөв, иж бүрэн эсэхийг харгалзан үзсэн байна.

Олонлогийг дэд хэсгүүдэд хуваахОлонлогийн ижил төстэй шинж чанараар нь дэд хэсгүүдэд хуваах нь аудитын үр ашигтай байдлыг нэмэгдүүлэхэд нөлөөлдөг. Ингэснээр дэд хэсэг бүрт хамаарагдаж байгаа зүйлсийн хэт хэлбэлзэлтэй байдлыг бууруулах, түүврийн эрсдлийг тодорхой хувиар нэмэгдүүлэхгүйгээр түүврийн хэмжээг бууруулах ач холбогдолтой юм. Дэлгэрэнгүй тестийг хэрэгжүүлэх үед ажил гүйлгээний ангилал эсвэл дансны үлдэгдэл нь мөнгөн үнэ цэнээрээ хуваагддаг. Энэ нь илүү тайлагналын үед томоохон мөнгөн дүнтэй алдаа агуулагдаж болох томоохон үнэ цэнэтэй зүйлсэд аудитор гол анхаарлаа хандуулах боломжийг олгоно. Олонлогийг хуваахдаа алдааны өндөр эрсдлийг харуулах тодорхой шинж чанаруудад үндэслэж болно. Жишээ нь: авлагын дансны үнэлгээг тестлэхдээ авлагын үлдэгдлийг насжилтаас нь хамааруулан дэд хэсгүүдэд хувааж болно. Дэд хэсгүүдэд хамаарах зүйлсийн түүвэрт хэрэглэгдэж байгаа аудитын горимын үр дүн нь зөвхөн уг дэд хэсгийг бүрдүүлж байгаа зүйлсэд л хамааралтай байна. Нийт олонлогт дүгнэлт өгөхийн тулд аудитор нийт олонлогийг бүрдүүлж байгаа дэд хэсгүүдтэй холбоотой материаллаг буруу тайлагналын эрсдлийг харгалзан үзэх хэрэгтэй. Жишээ нь: Олонлогт байгаа зүйлсийн 20% нь дансны үлдэгдлийн үнэ цэнийн 90%-ийг бүрдүүлж болно. Аудитор эдгээр зүйлсээс түүвэрлэн шалгаж болно. Аудитор түүврийн үр дүнг үнэлсэнээр дансны үнэ цэнийн 90%-д өгөх дүгнэлтийг гаргаж авна.

Үнэ цэнээр нь жинлэх сонголтАжил гүйлгээний ангилал эсвэл дансны үлдэгдлийг бүрдүүлж байгаа мөнгөн нэгжүүдээс (жш: ам доллар, төгрөг гм) түүврийн нэгжийг тодорхойлоход дэлгэрэнгүй тестийг хэрэгжүүлэх нь илүү үр дүнтэй байдаг. Олонлогоос мөнгөн нэгжүүдийг (жиш: авлагын дансны үлдэгдэл гм) сонгон авсанаар аудитор тодорхой зүйлс болох бие даасан дансуудыг шалгана. Энэ нь түүврийн нэгжийг тодорхойлох арга бөгөөд сонгогдох магадлал өндөртэй байдаг томоохон үнэ цэнэтэй зүйлс эсвэл дансуудад аудитор анхаарлаа хандуулдаг боловч үүний үр дүнд бага хэмжээний түүврийн хэмжээ тодорхойлогдоно. Энэ арга нь түүврийн сонголт хийх системтэй арга бөгөөд (CAAT) Компьютерийн тусламжтай аудитын техникийг ашиглан сонголт хийх нь хамгийн үр дүнтэй юм.

Түүврийн хэмжээТүүврийн хэмжээг тодорхойлохдоо аудитор түүврийн эрсдэл нь зөвшөөрөгдөх хамгийн бага түвшин хүртэл буурах боломжтой эсэхийг авч үзнэ. Аудиторын хүлээн зөвшөөрөх түүврийн эрсдлийн түвшин нь түүврийн хэмжээнд нөлөөлж байдаг. Аудитор бага түүврийн эрсдлийг хүлээн зөвшөөрөхийг хүсч байгаа бол түүврийн хэмжээ их байх шаардлагатай. Түүврийн хэмжээг статистик арга эсвэл тодорхой нөхцөл байдалтай холбоотой мэргэжлийн шийдэл дээр үндэслэн тодорхойлно. Түүврийн хэмжээг тодорхойлоход дараах хүчин зүйлс нөлөөлнө.

Хүчин зүйлсТүүврийн хэмжээнд

үзүүлэх нөлөө

Хяналтын тестийн хувьд түүврийн хэмжээнд нөлөөлдөг хүчин зүйлүүдХяналтын үр дүнтэй байдлаар буурч байдаг материаллаг буруу тайлагналын эрсдэл нэмэгдэх НэмэгдэхАудиторын зөвшөөрөхийг хүсч байгаа хяналтын үйл ажиллагаанаас үүссэн зөрүүний түвшин нэмэгдэх БуурахНийт олонлогоос олж авахаар тооцоолж байгаа хяналтын үйл ажиллагаанаас үүссэн зөрүүний түвшин нэмэгдэх НэмэгдэхАудиторын өгөх баталгааны түвшин нэмэгдэх НэмэгдэхОлонлог дахь түүврийн нэгжийн тоо хэмжээний өсөлт Маш бага нөлөө

Дэлгэрэнгүй тестийн хувьд түүврийн хэмжээнд нөлөөлдөг хүчин зүйлс Материаллаг буруу тайлагналын эрсдлийг аудитор өндөр гэж үнэлсэн.

Нэмэгдэх

Ижил батламж мэдэгдэлд чиглэгдсэн биет горимуудын хэрэглээг нэмэгдүүлсэн

Буурах

Аудиторын өгөх баталгааны түвшин нэмэгдэх НэмэгдэхАудиторын хүлээн зөвшөөрөх алдааны хувь хэмжээ нэмэгдсэн БуурахНийт олонлогоос аудиторын олж тодорхойлох шаардлагатай алдааны дүн өсөх

Нэмэгдэл

Шаардлагатай үед олонлогийг дэд олонлогт хуваах БуурахОлонлог дахь түүврийн нэгжийн тоо хэмжээ Маш бага нөлөө

Эдгээр хүчин зүйлс нь аудитор хяналтын тестийн мөн чанар эсвэл цаг хугацааг өөрчилж чадахгүй эсвэл үнэлсэн эрсдэлд хариу өгөх биет горимуудыг өөрчилж чадна гэсэн төсөөлөл дээр суурилагдсан.

Түүврийг сонгохАудитор түүвэрт зориулсан нэгжүүдийг сонгохдоо олонлогт байгаа бүх түүврийн нэгжүүдийг сонгогдох боломжтой байх төсөөлөлд үндэслэсэн байна. Статистик түүврээр түүврийн зүйлсийг санамсаргүйгээр сонгодог учраас түүврийн зүйлс бүр сонгогдох боломжтой байдаг. Харин статистик түүврийн үед аудитор өөрийн шийдэл дээрээ үндэслэн түүврийн зүйлсийг сонгодог. Аудитын түүврийн зорилго нь олонлогийг бүхэлд нь төлөөлж чадах дүгнэлтийг гаргаж авах учраас нийт олонлогийн шинж чанарыг агуулсан зүйлсийг олонлогийг төлөөлөх түүвэр болгон сонгож авах шаардлагатай.

Түүврийг сонгохдоо дараах үндсэн аргачлалуудыг нийтлэг ашигладаг.

1. Санамсаргүй тоон хүснэгт эсвэл компьютержсан санамсаргүй тоон хүснэгт (CAAT-ын тусламжтай) ашиглах

2. Системтэй сонголт хийх Олонлог дахь түүврийн нэгжүүдийн тоог түүврийн хэмжээнд хувааснаар түүврийн интервал (жш: 50 гэж үзвэл ба эхний 50 дотор эхлэлийн цэгээ тодорхойлж, дараа нь 50 дахь түүврийн нэгж бүрийг сонгоно. Хэдийгээр эхлэлийн цэгийг санамсаргүйгээр сонгож байгаа ч санамсаргүй тоон хүснэгт эсвэл компьютержсан санамсаргүй тоон хүснэгтийг хэрэглэснээр түүвэр нь маш зөв санамсаргүй сонголтоор тодорхойлогдоно.3. Санамсаргүй сонголт хийх

Аудитор түүврийг ямар нэг зохион байгуулалтгүйгээр сонгоно. Хэдийгээр ямар нэг зохион байгуулалтгүйгээр техник хэрэглэж байгаа ч аудитор аливаа зохисгүй зүйлсийг хамруулахгүй байх шаардлагатай. Санамсаргүй сонголт нь статистик түүврийг ашиглах үед хэрэглэх нь тохиромжгүй юм.

Аудитын горимуудыг хэрэгжүүлэхАудитор сонгогдсон зүйл бүрийн хувьд аудитын зорилгыг хэрэгжүүлэхийн тулд тохирсон аудитын горимуудыг хэрэгжүүлнэ. Зарим тохиолдолд аудитор сонгогдсон зүйлд тохирох горимуудыг хэрэгжүүлэх боломжгүй байдаг.Ийм үед өөр бусад хувилбарт аудитын горимуудыг хэрэгжүүлэх шаардлагатай ба энэ нь боломжгүй бол уг зүйлсд алдаа байж болох талаар анхаарах хэрэгтэй.

Алдааны мөн чанар ба шалтгаанСонгон авсан түүвэрт аудитын горимыг хэрэгжүүлсэний дараа аудитор түүврийн үр дүн, олж тодорхойлсон алдааны мөн чанар болон шалтгаан, тэдгээрийн өөр бусад аудитын зорилго болон аудитын бусад хэсгүүдэд үзүүлэх нөлөөг харгалзан үзнэ. Олж тодорхойлсон алдааны хувьд аудитор дараах зүйлсийг анхаарна.

Алдааны санхүүгийн тайланд үзүүлэх шууд нөлөө Дотоод хяналтын үр дүн ба тэдгээрийн аудитын аргачлалд үзүүлэх нөлөөлөл

Хэрэгжүүлсэн хяналтын тестүүд нь аудитын зохистой нотолгоог хангаж байгаа эсэх болон хяналтыг нэмэлт тест шаардлагатай эсэх, биет горимуудыг ашиглан буруу тайлагналын эрсдлийг тодорхойлох боломжтой эсэхийг аудитор тодорхойлно. Олж илрүүлсэн алдаануудыг шинжилж үзсэнээр ажил гүйлгээний төрөл, байршил, бүтээгдэхүүний цаг хугацаа зэргийг авч үзнэ. Энэ үед олонлогт байгаа ижил шинж чанартай зүйлсийг, тэдгээрт хэрэглэх аудитын горимуудыг тодорхойлох бөгөөд залилангийн шинж чанартай алдаанууд байж болохыг анхаарах хэрэгтэй.

Алдааг тооцох Дэлгэрэнгүй тестийн хувьд олонлогоос сонгон авсан түүвэрт байгаа алдааг мөнгөн дүнгээр нь тооцох хэрэгтэй бөгөөд эдгээр алдааны аудитын тодорхой зорилго болон бусад аудитын хэсгүүдэд үзүүлэх нөлөөг харгалзан үзнэ. Аудитор олонлог дахь нийт алдааг тооцож, хүлээн зөвшөөрөх алдаатай харьцуулна. Дэлгэрэнгүй тестийн хувьд хүлээн зөвшөөрөх алдаа гэдэг нь хүлээн зөвшөөрөх буруу тайлагнал бөгөөд уг тайлагналын дүн нь аудитлагдаж байгаа биет даасан ажил гүйлгээний ангилал эсвэл дансны үлдэгдлийн хувьд ашигласан аудитын материаллаг түвшингээс бага эсвэл тэнцүү байна. Ингэхдээ ердийн бус шинжтэй алдааг тооцооллоос хасах хэрэгтэй. Хэрэв ажил гүйлгээний ангилал эсвэл дансны үлдэгдэл нь дэд хэсгүүдэд ангилагдсан бол алдаа нь мөн тэдгээр дэд хэсгүүд тус бүрээр тодорхойлогдоно. Тооцоолсон алдаа болон ердийн бус алдааны нийлбэр нь нийт ажил гүйлгээний ангилал эсвэл дансны үлдэгдлийн алдааны үр дүн болно. Хяналтын тестийн үед түүврийн алдааны хувь нь нийт олонлогийн хувьд тооцсон алдааны хувиар тооцоологддог учраас алдааг нарийвчлан тооцох хэрэггүй байдаг.

Түүврийн үр дүнг үнэлэх Олонлогийн холбогдох шинж чанаруудын үнэлгээ нь баталгаажсан эсвэл өөрчлөгдсөн эсэхийг тодорхойлохын тулд аудитор түүвийн үр дүнг үнэлэх шаардлагатай. Хяналтын тестийг хэрэгжүүлэх үед түүврийн эрсдэл нь таамаглаагүй өндөр байгаа бол анхны

үнэлгээний хувьд нэмэлт горимыг хэрэгжүүлээгүй л бол материаллаг буруу тайлагналын үнэлсэн эрсдлийг нэмэгдүүлж байдаг. Дэлгэрэнгүй тестийн үед түүвэрт байгаа таамаглаагүй өндөр алдааны дүн нь аудитор ажил гүйлгээний ангилал эсвэл дансны үлдэгдэл нь материаллаг алдаа агуулсан байх боломжтой гэж үзэхэд хүргэдэг.

Хэрэв тооцоолсон алдаа болон ердийн бус алдааны нийлбэр нь аудиторын хүлээн зөвшөөрөхөөр тооцсон алдаанаас бага боловч ойролцоо байгаа бол түүврийн үр дүнгээс нэмэлт аудитын горимыг хэрэгжүүлэх шаардлагатай эсэх, нэмэлт аудитын нотолгоог олж авах шаардлагатай эсэхийг тодорхойлно. Тооцсон алдаа болон ердийн бус алдааны нийт дүн нь олонлог дахь алдааны хамгийн сайн тооцоолол юм. Гэхдээ түүврийн үр дүнд түүврийн эрсдэл нөлөөлдөг болохыг анхаарах хэрэгтэй. Иймд алдааны хамгийн сайн тооцоолол нь хүлээн зөвшөөрөгдөх алдаанд ойрхон байх үед ялгаатай түүвэр нь ялгаатай тооцооллыг үүсгэж энэ нь хүлээн зөвшөөрөгдөх алдаанаас дээш гарах эрсдэлтэй гэдгийг харгалзаж үзнэ. Бусад аудитын горимын үр дүн нь аудиторын эрсдлийг үнэлэхэд туслах бөгөөд нэмэлт аудитын нотолгоо олж авах тусам эрсдэл буурна.

Хэрэв түүврийн үр дүнгийн үнэлгээгээр олонлогийн шинж чанарын үнэлгээг өөрчлөх хэрэгтэй гэж үзсэн бол аудитор дараах алхамуудыг хийнэ. а) Олж илрүүлсэн алдаа болон бусад гарч болзошгүй алдаануудыг нягтлан шалгах болон шаардлагатай залруулгуудыг хийх талаар удирдлагаас хүсэхб) Нэмэлт аудитын горимуудын мөн чанар, цаг хугацаа болон цар хүрээг өөрчлөх. Тухайлбал, хяналтын тестийг хэрэгжүүлэх үед аудитор түүврийн хэмжээг өргөжүүлж болох ба хяналтуудыг тестлэх эсвэл холбогдох биет горимуудыг өөрчилж болно. в) Аудиторын тайланд үзүүлэх нөлөөг харгалзан үзэх

Аудитын түүвэрлэлт, алдааны хүснэгтийгХавсралт 3.15-аас харна уу.

Мөнгөн нэгжийн түүвэр

Мөнгөн нэгжийн түүвэр нь статистик түүврийн нэг төрөл бөгөөд голдуу дараах тохиолдлуудад хэрэглэдэг. А. Олонлогт багтсан түүврийн нэгжүүдийн мөнгөн нэгж нь мэдэгдэж байгааБ. Үндсэн зорилго нь олонлогийн илүү тайлагналыг тестлэхэд чиглэгдсэнВ. Олонлогийн буруу тайлагналын нийт мөнгөн дүн нь их биш гэж таамаглаж байгааТаамаглал нь түүврийн үр дүнтэй байдалд бус үр ашигтай байдалд нөлөөлдөг. Аудитор түүврийн нэгжийн 30-иас дээш хувь нь буруу тайлагнал агуулж байгаа гэж таамаглаж байгаа бол уламжлалт өөрчлөлтийг тооцох түүврийг IDEA программ ашиглан тооцно. Хэрэв түүврийн нэгжийн 10-иас доош хувь нь буруу тайлагнал агуулж байна гэж үзвэл мөнгөн нэгжийн түүврийг ашиглана. Харин түүврийн нэгжийн 10-30% нь буруу тайлагнал агуулж байна гэж таамаглаж байгаа бол статистикийн чиглэлийн мэргэжилтэй хамтарч ажиллана. Г. Түүврийн нэгжийн буруу тайлагналын дүн нь сонгогдсон дүнгээс илүү гарахгүй байх

Мөнгөн нэгжийн түүврийг аудитор гараар эсвэл комьпютерийн программын алинаар ч тооцож болно.

Мөнгөн нэгжийн түүврийн хэмжээг гараар тооцоолох

Мөнгөн нэгжийн түүврийн хэмжээг гараар тооцоолохын тулд дараах хүснэгтэд харуулсан Статистик эрсдлийн хүчин зүйлсийг ашиглан түүврийн хэмжээг хамгийн зохистой баталгааны түвшинд тодорхойлно.

Баталгааны түвшин

Статистик эрсдлийн хүчин зүйл*

50% 0.763% 1.077% 1.586% 2.092% 2.595% 3.0

* Энэ нь Пойсоний аргачлалаар математик загварчлал дээр үндэслэгдсэн учраас энэ хүснэгтийг ашиглан тооцсон түүврийн хэмжээ нь IDEA-аар тооцсон түүврийн хэмжээнээс бага зэрэг зөрүүтэй байдаг.

Дараах томьёог ашиглан түүврийн интервал болон түүврийн хэмжээг тооцно.

Түүврийн интервал =

Хүлээн зөвшөөрөгдөх буруу тайлагналСтатистик эрсдлийн хүчин зүйл

Түүврийн* хэмжээ =

Бүртгэгдсэн дүнТүүврийн интервал

* Түүврийн хэмжээнд бүхэл тоог авах бөгөөд бутархай тоо гарвал дараагийн бүхэл тоог авна.

Жишээ: Аудитор 30,000,000 төгрөгийн нийт дүнг тестлэх гэж байна. Хүлээн зөвшөөрөгдөх буруу тайлагнал 900,000 төгрөг ба баталгааны түвшин 95%, харин статистик эрсдлийн хүчин зүйл 3.0 гэж үзвэл түүврийн интервал болон түүврийн хэмжээ дараах байдлаар тооцоологдоно.

Түүврийн интервал =

900,000 төг= 300,000 төг3.0

Санамсаргүй эхлэлээс хойш 300,000 дахь мөнгөн нэгж (төгрөг) бүр түүвэрт сонгогдоно.

Түүврийн хэмжээ =

30,000,000 төг= 100 зүйл300,000 төг

Иймээс түүврийн хэмжээ нь 100 зүйл байхаар тооцоологдож байна. Зарим зүйлс нь түүврийн интервалтай тэнцүү эсвэл илүү байж болох учраас сонголт нь 1-ээс илүү зүйлүүдийг агуулж болно. Жишээ нь: сонгогдсон 600,000 төг нь тооцоолж байсан 100 түүвэр зүйлийн 2 (600,000/300,000) зүйл нь юм. Иймээс тестлэгдэх зүйлсийн бодит тоо хэмжээ нь 100-аас доош байна.

Мөнгөн нэгжийн түүврийг компьютерээр тооцох

Аудиторууд голдуу IDEA зэрэг программыг ашиглан аудитын түүврийг сонгодог. IDEA программ нь түүврийг сонгох 2 аргыг санал болгодог. Практикт “Нэгжийн арга”-ыг нөгөө

арга болох “Тогтмол интервалын арга”-аас илүү нийтлэг ашиглагддаг. Нэгжийн аргын үед программ нь олонлогийг жижиг нэгж хэсгүүдэд хуваадаг бөгөөд жижиг нэгж бүр нь хэмжээгээрээ интервалтай тэнцүү байдаг. Дараа нь программ жижиг нэгж бүрээс санамсаргүй байдлаар мөнгөн нэгжийг сонгоно.

Аудитор мөнгөн нэгжийн түүврийг IDEA программ ашиглан тооцдог бол олонлогт агуулагдах буруу тайлагналын нийт мөнгөн дүн, баталгааны түвшин болон олонлогийн мөнгөн дүн зэрэг дүн бүр нь материаллаг шинжтэй байна.

Түүврийн диаграмм хүснэгтүүд

Дараагийн хуудсанд түүврийн диаграм хүснэгтүүдийг харуулав.

Диаграмм 1- Хяналтын тест болон биет горимын хэрэгжилтийн үед сонголт хийх боломжтой аргуудыг тодорхойлоход аудиторт туслана. Сонголт хийх боломжтой аргуудад түүврийн болон түүврийн бус, статистик болон статистик бус аргууд багтана. Диаграмм 2- Түүврийн төрлийг сонгоход аудиторт туслана. Түүврийн дараах төрлүүд байдаг.

(1) Шинж чанараар нь түүвэрлэх арга(2) Мөнгөн нэгжээр нь түүвэрлэх арга (3) Уламжлалт өөрчлөлтийг тооцон түүвэрлэх арга

Диаграмм 3- Шинж чанараар нь түүвэрлэх аргыг хэрхэн гүйцэтгэх талаар аудиторт танилцуулна.Диаграмм 4- Мөнгөн нэгжийн түүврийг хэрхэн гүйцэтгэх талаар аудиторт танилцуулна. Диаграмм 5- Сонгодог хэмжигдэхүүнээр түүврийг хэрхэн гүйцэтгэх талаар аудиторт танилцуулна.

Õÿíàëòûí òåñò áîëîí áèåò ãîðèìóóäûí ¿åä ñîíãîëò õèéõ áîëîìæòîé àðãóóäûã òîäîðõîéëîõ

Äèàãðàìì 1

Ñîíãîëòóóä

Ò¿¿âðèéí áóñ ñîíãîëòóóä

Ò¿¿âðèéí ñîíãîëòóóä

Ñòàòèñòèê

ßìàð ¿åä õýðýãëýõ

Æèøýý

Ò¿¿âðèéí õýìæýýã òîäîðõîéëîõ, ò¿¿âðèéã ñîíãîõ, ýñâýë ¿ð ä¿íã ¿íýëýõýä ñòàòèñòèêèéí çàð÷ìóóäûã øóóä àøèãëàõ áîëîìæгүй

Ñòàòèñòèêèéí áóñ

- Äàíñíû ç¿éë¿¿ä íü ìàòåðèàëëàã áóñ - Ìàòåðèàëëàã áóðóó òàéëàãíàëûí ýðñäýë áàãà- Øèíæèëãýýíèé ãîðèì íü ¿ð ä¿íòýé- Ò¿¿âðèéí õýìæýý íü æèæèã- Ò¿¿âýð íü ÷óõàë àóäèòûí íîòîëãîîãîîð õàíãàãääàãã¿é.

-Үр дүнг тусд нь тайлагнах боломжгүй

Ýíý òîõèîëäîëä ò¿¿âðèéí áóñ àðãà

èë¿¿ ¿ð ä¿íòýé áàéæ áîëíî.

- Äàíñíû ¿ëäýãäýë íü ìàòåðèàëëàã

- Ìàòåðèàëëàã áóðóó òàéëàãíàëûí ýðñäýë ºíäºð áàéõ

- Ò¿¿âýð íü ãîë ÷óõàë íîòîëãîîãîîð õàíãàæ áàéãàà

- Ñòàòèñòèêèéí áóñ ò¿¿âðèéí ¿ð ä¿í íü àñóóäàë ¿¿ñãýõ ìàãàäëàëòàé

- Ò¿¿âýðëýëò íü òîäîðõîé çàëðóóëãà ýñâýë òàéëàíãèéí à÷ õîëáîãäëûã äýìæèõ áîëîìæòîé

- ¯ð ä¿íã òàéëàãíàõ áîëîìæòîé

-̺íãºí íýãæèéí ò¿¿âýð - Óëàìæëàëò ººð÷ëºëò¿¿äèéã òîîöîõ- Øèíæ ÷àíàðààð íü ò¿¿âýðëýõ

- Ñòàòèñòèêèéí çºâëºëäñºí ç¿éë äýýð øàëãàã÷èéí çºâøººðëèéã àâàõ øààðäëàãàòàé.

- Ò¿¿âðèéí õýìæýý íü åðºíõèé人 ñòàòèñòèê ò¿¿âðèéí õýìæýýíýýñ 25%-50%-èàñ èë¿¿ áàéõ íü çîõèñòîé áàéõ

Ò¿¿âðèéí õýìæýýã òîäîðõîéëîõ, ò¿¿âðèéã ñîíãîõ áîëîí ¿ð ä¿íã ¿íýëýõèéí òóëä àóäèòîð ìàãàäëàëûí îíîëûã àøèãëàíà. Òîîöîîëîë áîëîìæèéí áàéäàã.

ßìàð ¿åä õýðýãëýõ

Æèøýý

- 100 % òåñò - Òîìîîõîí ç¿éë¿¿äèéí òåñò - Åðäèéí áóñ ç¿éë¿¿äèéí òåñò- Àñóóëãà- Àæèãëàëò - ßâöûã ìºðäºí øàëãàõ- Øèíæèëãýýíèé ãîðèì- Áóðóó òóñãàãäàõ мàãàäëàëòàé ç¿éë¿¿ä - Êåéñ¿¿ä- Áóñàä ò¿¿âðèéí áóñ ñîíãîëòóóä - Äýýðõ ç¿éëсèéí õîñëîë

Îëîíëîãèéí àëü ç¿éë¿¿ä íü ìàòåðèàëëàã áóðóó òàéëàãíàëûí áàãà ýðñäýëòýé, àëü íü èõ ýðñäýëòýé áàéõ òàëààð àóäèòîð õàíãàëòòàé ìýäýõ áîëîìæòîé áîë ò¿¿âðèéí áóñ ñîíãîëòóóäûã õýðýãëýíý.

Ò¿¿âðèéí òºðëèéã òîäîðõîéëîõ Äèàãðàìì 2

Çîðèëãî íü áèåò ãîðèìûã àãóóëæ áàéãàà эсэх

ýñýõÎëîíëîãò áàãòàæ

áàéãàà ìºíãºí ä¿íã¿¿äèéã íýìæ áîëîõ

ýñýõ

Òýã áîëîí ñºðºã

¿ëäýãäýëòýé ¿ëäýãäýë¿¿äè

éã òóñãààðëàæ

áîëîõ ýñýõ

Á¿ðòãýãäñýí ä¿íã

àäèëòãàõ òåñòèéí çîðèëãî

Òåñòèéí çîðèëãûã òîäîðõîéëîõ

Øèíæ ÷àíàðààð íü ò¿¿âýðëýõ

àðãà àøèãëàõ

Îëîíëîãèéí òàëààð ìýäýýëýë

îëæ àâàõ

Îëîíëîãèéã òîäîðõîéëîõ

1

Ò¿¿âðèéí õýìæýýã òîäîðõîéëîõîä ìºíãºí íýãæèéí ò¿¿âðèéã àøèãëàõ

Óëàìæëàëò ººð÷ëºëòèéã

òîîöîõ ò¿¿âðèéã àøèãëàõ

¯íäñýí ýðñäýë íü

á¿ðòãýãýäñýí ýñâýë

õîëáîãäîõ îëîíëîãèéí èë¿¿

òàéëàãíàë ýñýõ

Îëîíëîãò áàéãàà áóðóó òàéëàãíàëûí

íèéò ìºíãºí ä¿íã “òîì

ä¿íòýé” ãýæ ¿çýæ áàéãàà

ýñýõ

2

3

Үгүй

Тийм

Тийм

Тийм

Тийм

Тийм

Үгүй

Үгүй

Үгүй

Үгүй

Үгүй

Øèíæ ÷àíàðààð íü ò¿¿âýðëýõ Äèàãðàìì 3

Ìàòåðèàëëàã áóðóó òàéëàãíàëûí

¿íýëãýýíèé òºëºâëºãäñºí

ýðñäëèéã àøèãëàõ

Áèåò ãîðèìóóäûã õýðýãæ¿¿ëýõ

Òåñòèéã õýðýãæ¿¿ëýõ

¯ð ä¿íã ¿íýëýõ

Îëîíëîãèéã òîäîðõîéëîõ

Ò¿¿âðèéí õýìæýýã òîäîðõîéëîõ

Ñàíàìñàðã¿é ò¿¿âðèéã ñîíãîõ

Áèåò ãîðèìûí àãóóëãà, öàð

õ¿ðýý áîëîí õýðýãæ¿¿ëýõ

õóãàöààã äàõèí àâ÷ ¿çýõ

ªºð÷èëñºí áèåò ãîðèìóóäûã

õýðýãæ¿¿ëýõ

Ìàòåðèàëëàã áóðóó

òàéëàãíàëûí õÿíàëòûí

ýðñäëèéã äàõèí ¿íýëýõ

дóóñгàõ

дóóñгàõ

1

Үр дүн нь хүлээн

зөвшөөрөгдөх эсэх

Тийм Үгүй

̺íãºí íýãæèéí ò¿¿âðèéã àøèãëàõ Äèàãðàìì 4

Òåñòëýãäýõ ç¿éëèéã

òîäîðõîéëîõ

Áàòàëãààíû ò¿âøèíã

òîäîðõîéëîõ

Ìàòåðèàëëàã áóðóó òàéëàãíàëûã ýðñäëèéã

äàõèí ¿íýëýõ áà áàòàëãààíû ò¿âøèíã ººð÷ëºõ

øààðäëàãàòàé ýñýõèéã õàðãàëçàí ¿çýõ

Ò¿¿âðèéã ñîíãîõ

Ò¿¿âðèéí õýìæýýã

òîäîðõîéëîõ

Òîîöîîëñîí áóðóó òàéëàãíàëûã òîäîðõîéëîõ

Ìàòåðèàëëàãûí ò¿âøèíã òîäîðõîéëîõ

Áóðóó òàéëàãíàëûã òîäîðõîéëîõ

Òåñòèéã õýðýãæ¿¿ëýõ

2

¯ð ä¿íã ¿íýëýõ

Ǻð÷èëã¿é ñàíàë ä¿ãíýëò

ãàðãàõàä íýìýëò àæèë

øààðäëàãàòàé ýñýõ

Íýìýëò àæèë õèéõ õýðýãòýé

ýñýõ

Íýìýëò àæèë ã¿éöýòãýõ

Ìýäýãäýæ áàéãàà áîëîí

ìýäýõ áîëîìæòîé áóðóó

òàéëàãíàëûã òîäîðõîéëîõ

Ǻð÷èëòýé ä¿ãíýëò, ñºðºã ä¿ãíýëò гаргах эсвэл дүгнэлт

ºñºõººñ òàòãàëçàõ

дóóñгàõ

Тийм

Тийм

Үгүй

Үгүй

Óëàìæëàëò ººð÷ëºëòººð òîîöñîí ò¿¿âðèéã àøèãëàí òåñòëýõ

Äèàãðàìì 5

Мөнгөн нэгжийн түүврийн хувьд Системтэй сонголтыг хийх жишээ

Санамсаргүй эхлэлийн цэг   6,000Түүврийн     50,000

Үð ä¿íã нь ¿íýëýõ

Õ¿ëýýí çºâøººðºõ áóþó òàéëàãíàëûã òîäîðõîéëîõ

Áàòàëãààíû ò¿âøèíã

òîäîðõîéëîõ

Àíãèëàõ òºëºâëºãººã òîäîðõîéëîõ

Æèøýýã ñîíãîõ

Òåñòèéã õýðýãæ¿¿ëýõ

Ìàòåðèàëëàã áóðóó òàéëàãíàëûí ýðñäëèéã äàõèí ¿íýëýõ áà áàòàëãààíû ò¿âøèíã ººð÷ëºõ øààðäëàãàòàé ýñýõèéã õàðãàëçàí ¿çýõ

3

Ǻð÷èëã¿é ñàíàë ä¿ãíýëò

ãàðãàõàä íýìýëò àæèë

øààðäëàãàòàé ýñýõ

Íýìýëò àæèë õèéãä

ýõ ýñýõ

Ìýäýãäýæ áàéãàà áîëîí

ìýäýõ áîëîìæòîé áóðóó

òàéëàãíàëûã òîäîðõîéëîõ

Ǻð÷èëòýé ä¿ãíýëò, ñºðºã ä¿ãíýëò ãàðãàõ

ýñýõ ýñâýë ä¿ãíýëò ºãºõººñ

òàòãàëçàõ

Íýìýëò àæèë ã¿éöýòãýõ

Ò¿¿âðèéã

íýìýãä¿¿-ëýõ

øààðäëàãà-òàé

ýñýõ

дóóñгàõ

Íýìýëò ç¿éë¿¿äèéã

ñîíãîõ

Үгүй

Тийм

Үгүй Үгүй

Тийм

Тийм

интервал

Нэхэмжлэл ТооцооСонголтДугаар Дүн(м.т) Оруулах Дүн

Эхлэл 0 Хасагдсан- 6000 -6000

1 2500 + 2500 -35002 2500 + 2500 -10003 4500 + 4500 3500 Х

- 50000 -46500 500004 12000 + 12000 -345005 25 + 25 -344756 3500 + 3500 -309757 10000 + 10000 -209758 8000 + 8000 -129759 5000 + 5000 -7975

10 25000 + 25000 17025 Х- 50000 -32975 50000

11 1000 + 1000 -3197512 500 + 500 -3147513 7000 + 7000 -2447514 10500 + 10500 -1397515 12000 + 12000 -197516 1275 + 1275 -70017 9500 + 9500 8800 Х

- 50000 -41200 5000018 10000 + 10000 -3120019 100000 + 100000 68800 Х

- 50000 18800 50000- 50000 -31200 50000

20 20200 + 20200 -1100021 1800 + 1800 -920022 4000 + 4000 -520023 250 + 250 -495024 20550 + 20550 15600 Х

- 50000 -34400 5000025 20000 + 20000 -14400

291600 300000

Бүртгэлийн дүнг тестлэгдэх олонлогийн дүн рүү тохируулах

Санамсаргүй эхлэлийн цэг 6000+ Түүврийн интервал Х хасагдсан тоо (50000X6) 300000+ Үлдэгдэл дүн -14400

Нийт олонлогийн дүн 291600

2.2.3 Аудитын программ ба аудитын баримтжуулалт

Практикт аудитор тодорхой санхүүгийн тайлангийн дансдууд эсвэл циклүүдийн хувьд хэрэглэх дэлгэрэнгүй горимуудыг бичиж жагсаасан аудитын программыг ашигладаг. Аудитын компани нь дотоод стандартдаа аудитын програмыг дэлгэрэнгүй урт жагсаалт

хэлбэрээр бэлтгэсэн байх бөгөөд аудитын ажил бүрийн хувьд уг программыг өөрчлөн хэрэглэх боломжтой байдаг. Хамгийн энгийн аудитын программд аудитын горимуудыг маш ойлгомжтой ба дэлгэрэнгүй байдлаар тусгахын зэрэгцээ холбогдох баримтын лавлагаа дугаар болон аудитын горимыг гүйцэтгэсэн хүний нэр, гарын үсгийн тэмдэглэгээг харуулсан байдаг. Аудитын программыг хэрэгжүүлсэнээр аудитын баримтуудыг дэлгэрэнгүй хэлбэрээр бэлтгэх бөгөөд энэ нь аудитын программд тусгасан аудитын горимууд нь хэрэгжиж дууссан гэдгийг илтгэх бөгөөд бүхэлдээ аудитын баримтын иж бүрэн файлыг харуулна.

Аудитын баримтжуулалтад хэрэглэж байгаа аливаа баримт материалуудыг “аудитын ажлын баримт” гэж нэрлэдэг. Аудитын ажлын баримтын гол зорилгыг дараах байдлаар тодорхойлдог.

Аудиторын тайланг бэлтгэх гол үндэслэл болох Аудитыг АОУС болон холбогдох хууль, дүрэм журмын заалтыг баримтлан хийж

гүйцэтгэсэн гэдгийг нотлох Аудитын төлөвлөх, гүйцэтгэх, удирдан чиглүүлэх болон хянан шалгахад туслах Дараагийн үеийн гэнэтийн шүүхийн зарга маргааны үед аудиторын хамгаалах

хэрэгсэл болох

Аудитын баримтжуулалтад аудитор дараах үндсэн 2 зарчимыг баримталж байх шаардлагатай.

1. Хэрэв бүртгэгдээгүй л бол энэ нь тохиолдоогүй гэдгийг илэрхийлнэ (хэрэв аливаа ажил гүйлгээ нь холбогдох аудитын ажлын баримтад огт тусгагдаагүй бөгөөд аудитын горимуудыг хэрэгжүүлсэнээр ямар ч нотолгоо гарч ирээгүй бол энэ нь аудитын дүгнэлтэд нөлөөлөх үндэслэл болохгүй гэсэн үг юм)

2. Хэрэв ойлгомжгүй байгаа бол энэ нь тохиолдоогүй байх магадлалтай (ажлын баримт ойлгомжтой бэлтгэгдсэн байх нь аливаа зүйлийг дутуу тусгасан эсэхийг харуулах, мөн чанарын хяналтын зорилгоор шалгах үед цаг хугацаа өртөг хэмнэх ач холбогдолтой)

Аудитын ажлын баримт нь аудиторын болон аудитын байгууллагын өмч болдог. Ихэнх улс оронд аудитын ажлын баримт нь аудиторын өмч бөгөөд аудитын явцад олж авсан мэдээллийн нууцыг хадгалах талаар хуульчлан заасан байдаг. Аудитор ажлын баримтуудыг дараах байдлаар ангилж файл болгоно.

Ажлын файлЭнэ файл нь үйлчлүүлэгчийн явуулсан болон ирүүлсэн баримт материалыг агуулдаг бөгөөд голдуу аудитын төлөвлөлтийн үе шатанд ашиглагддаг. Байнгын файлГэрээт ажлыг үргэлжлүүлэхтэй холбоотой мэдээллийг агуулдаг. Тухайлбал, үйлчлүүлэгчийн талаар мэдээлэл, бүтэц зохион байгуулалтын схем, гэрээ хэлэлцээрүүд, эрхий гэрчилгээ, зөвшөөрөл гм

Практикт аудитын ажлын баримтууд нь төрөл бүрийн байдлаар хадгалагдаж байдаг. Тухайлбал, компьютерийн системд боловсруулагдсан баримт мэдээллүүд, хэвлээд үдэж хавтасласан баримт мэдээллүүд болон файлд оруулсан үдэж хавтаслаагүй баримт мэдээллүүд гэх мэт. Аудитын иж бүрэн ажлын баримт нь логик дараалалтай, индекс болон лавлагаа дугаартай байх хэрэгтэй.

Ажлын баримтг дараах дараалалаар бэлтгэж, хадгалах нь нийтлэг практик юм. 1. Аудиторын тайлан, удирдлагад өгсөн зөвлөмж захидал2. Эцсийн ба драфт аудитлагдсан санхүүгийн тайлан3. Гэрээт ажлын захидал эсвэл аудитын ажлын гэрээ4. Аудитын стратеги болон аудитын төлөвлөгөө5. Ажлын шалгах баланс, залруулах бичилтүүд ба дахин ангилал6. Бие даасан данс бүрийн хувьд бэлтгэсэн ажлын баримтууд

(а) Толгой хүснэгтүүд (холбогдох дансны аудитлагдаагүй үлдэгдэл, залруулга ба дахин ангилал, эцсийн аудитлагдсан үлдэгдэл зэргийг харуулна)(б) Аудитын программ (аудитын дэлгэрэнгүй горимууд)(в) Дэлгэрэнгүй ажлын баримтууд

Дэлгэрэнгүй ажлын баримтууд нь аудитын программ нь иж бүрэн хэрэгжсэн бөгөөд аудитын баримтжуулалтын нэгдсэн файлыг харуулдаг. Ажлын баримт нь баримтын индекс, лавлагаа, бэлтгэсэн болон шалгасан хүний нэр, гарын үсгийн тэмдэглэгээ, огноо болон бусад тэмдэглэгээ ба тайлбаруудыг агуулсан байх хэрэгтэй.

Индекс- Энэ нь номны хуудасны дугаартай ижил зорилгоор хэрэглэгддэг. Аудитын баримтууд нь дансны ангилал дотроо дансны кодоор илэрхийлсэн хуудасны дугаараар дарааллын дагуу дугаарлагдсан байдаг. Жишээ нь: Индексийн дугаар-ХМ2 гэсэн тэмдэглэлийг Х-хөрөнгө, М-мөнгөн хөрөнгө, 2-Хоёр дах хуудас гм-ээр хэрэглэж болно.

Лавлагаа- Аудитын баримт хоорондын мэдээлэл шилжүүлэлтэд лавлагааг ашигладаг. Индекс болон лавлагаа нь аудитын баримтжуулалтад дагаж мөрдөх замыг харуулж байдаг. Хянагч индекс болон лавлагааг ашиглан аливаа бэрхшээлгүйгээр индекс болон лавлагааг дагаж ажиллаж чаддаг байх хэрэгтэй.

Бэлтгэсэн ба шалгасан хүний нэр, гарын үсгийн тэмдэглэл – Ажлын баримтыг бэлтгэсэн ажилтантай хариуцлага тооцох боломжтой, мөн гүйцэтгэсэн ажилтнаас тодруулга авахад бэлтгэсэн хүний нэр, гарын үсэг туслана. Шалгагчийн нэр, гарын үсэг нь уг аудитын баримт нь зохих стандартын дагуу бэлтгэгдсэн эсэхийг шалгасан болохыг харуулна. Ажлын баримтыг бэлтгэсэн болон шалгасан ажилтанууд нь гүйцэтгэсэн болон шалгасан хугацааг харуулсан байна. Ажлын баримтын дуусгалтын өдөр нь холбогдох аудитын ажлыг хийж гүйцэтгэсэн эцсийн хугацааг харуулна. Иймд энэ дуусгалтын өдрөөс аудиторын тайлангийн өдөр хүртэлх ажил гүйлгээ болон үйл явдал нь талбарын ажлын эцсийн өдөр шалгагдсан байх хэрэгтэй.

Бусад тэмдэглэгээ ба тайлбар-Аудитын баримтанд агуулагдсан бүх мэдээлэл эсвэл тоо дүн нь өөр бусад холбогдох хүснэгтүүдээс лавлагаагаар холбогдсон байна. Мөн бусад тэмдэглэгээ (жиш: , , , , ≠, ©, , , гм) – нүүдээр тэмдэглэгдэж, зохих тайлбар хийсэн байна.Ажлын баримтын хадгалалт хамгаалалтАудитын ажлын баримтууд нь аудиторын өмч гэдгийг өмнө дурдсан. Аудитор ажлын баримтуудыг эзэмшиж тэдгээрийг ашиглах эрхтэй байдаг ба энэ нь аудиторын хараат бус бие даасан байдлыг илэрхийлж байдаг.

Дараах шалтгаануудын улмаас аудитын ажлын баримтууд нь хамгийн сайн хамгаалалт бүхий газар хадгалагдаж байх ёстой.

Аудит нь маш их үнэ өртөгтэй ажил байдаг. Хэрэв ажлын файл нь алдагдах эсвэл хаягдвал аудитын нотолгоог дахин бүрдүүлэх шаардлагатай болно. Аудитын ажлын баримтыг дахин бүрдүүлсэнээр аудитын компанид дахин их хэмжээний өртөг зардал бий болгоно.

Аудитын нотолгоо нь маш нууц бөгөөд мэдрэмж сайтай мэдээлэл баримтуудыг агуулж байдаг. Хэрэв аудитын нотолгоо нь алдагдах эсвэл хаягдвал аудиторын үйлчлүүлэгчийн мэдээллийн нууцыг хадгалах үүрэгт хариуцлага тооцогдоход хүрнэ.

Зарим үйлчлүүлэгч залиланг илрэхээс зайлсхийн аудиторын ажлын баримтыг өөрчлөх тохиолдол гардаг.

Аудитад мэдээллийн технологийг ашиглах үед аудитын ажлын баримтын хадгалалт хамгаалалтыг хангах нь хамгийн чухал юм. Учир нь :

Аудитын ажлын баримтыг зөөврийн компьютер ашиглан бэлтгэсэн бол уг компьютерээс үйлчлүүлэгчтэй холбоотой мэдээллийг хамгаалалт сайтай байнгын суурин компьютерт тодорхой хугацаа бүрээр шилжүүлж байх хэрэгтэй. Зөөврийн компьютер нь хулгайд өртөх магадлал өндөртэй учраас энэ талаар аудитор болон аудитын байгууллага сайтар анхаарах нь зүйтэй. Үйлчлүүлэгчийн мэдээллийг агуулсан зөөврийн компьютер алдагдсан тохиолдолд аудитын ажлын баримтыг дахин бэлтгэх шаардлагатай болохоос гадна үйлчлүүлэгчийн мэдээллийн нууцыг алдсан гэмт хэрэгт орж болзошгүй юм.

Аудитын ажлын баримтыг гадны хандалт орохоос сэргийлэн нууц үг хэрэглэж компьютерт нэвтэрдэг байхаар зохион байгуулалт хийх хэрэгтэй. Компьютерээр бэлтгэсэн файл нь гараар бэлтгэгдсэн файлтай харьцуулахад холбогдох мэдээллийг хэн өөрчилсөнийг мэдэх боломж хязгаарлагдмал байдаг. Учир нь гараар бэлтгэгдсэн файлд бэлтгэсэн хүний гар бичлэг, гарын үсэг болон огноо зэргийг харуулсан байдаг.

Эдгээр байдлуудаас сэргийлэхийн тулд аудитор болон аудитын байгууллага үйлчлүүлэгчийн мэдээлэл агуулагдаж байгаа компьютеруудад мэдээллийн технологийн хамгаалалтын арга хэрэгслүүдийг хэрэглэж байх талаар анхаарах шаардлагатай.

АОУС 230-д аудитын баримтжуулалт нь аудитыг дууссанаас хойш 5 жилийн хугацаанд хадгалагдаж байх талаар заасан байдаг. Практик ихэнх аудитын байгууллагууд энэхүү зааснаас илүү урт хугацаагаар хадгалдаг. Учир нь аудитаар олж авсан аудитын нотлогоо баримтууд нь татварын зорилгоор урт хугацааны туршид хадгалагдаж байдаг. Иймд аудитын байгууллага нь аудитын баримтжуулалтын хадгалалт хамгаалалттай холбоотой дараах асуудлуудыг зохистой байдлаар шийдсэн байх хэрэгтэй.

Аудитын ажлын бүхий л файлуудыг найдвартай хадгалах байр сав бэлтгэх Хуучин файлуудыг архивлах Мэдээллийн технологид үндэслэсэн файлыг архивлах ба буцаан сэргээх

МӨНГӨН ХӨРӨНГИЙН АУДИТЫН ХӨТӨЛБӨР

Үйлчлүүлэгчийн нэр:           Балансын өдрийн огноо:

Компани нь баланс дээр мөнгөн хөрөнгө гэж ангилагдсан дараах ерөнхий дэвтрийн дансуудтай.

 Ерөнхий дэвтрийн дансны дугаар   Тодорхойлолт  

Банкны дансны дугаар  

Зөвшөөрөл олгох эрх бүхий хүн  

                 

                 

Aудитын зорилго

Хэрэгжүүлэх аудитын горимууд

Гүйц-сэн хүн Лавлагаа баримтын

дугаар

  АУДИТЫН ЗОРИЛГО:

     A.     Мөнгөн хөрөнгө нь оршин байгаа эсэх ба байгууллага түүнийг эзэмшиж байгаа эсэх (оршин байх ба тохиолдсон байх- О/Т, эрх ба үүрэг-Э/Ү).

   

      Б.     Мөнгөн хөрөнгийн үлдэгдлийг тооцохдоо хүлээн авсан болон зарцуулсан мөнгөн хөрөнгийн тасалбар болголтыг зөв хийсэн эсэх (оршин байх ба тохиолдсон байх-О/Т, иж бүрэн байх-И, үнэлгээ ба хуваарилалт-Ү/Х).

   

      В.     Балансад тусгагдсан мөнгөн хөрөнгийн үлдэгдэл нь гар дээрх мөнгө, замд яваа мөнгө, банк дах хадгаламж зэргийг багтаасан эсэх (оршин байх ба тохиолдсон байх- О/Т, иж бүрэн байх-И, тодруулга ба толилуулга-Т/Т).

   

      Г.     Баланс дах мөнгөн хөрөнгийн үлдэгдэл нь зөв ангилагдсан эсэх ба санхүүжилтэд хамаарах аливаа хязгаарлалт байгаа бол энэ талаар тодруулагдсан эсэх (эрх ба үүрэг-Э/Ү, тодруулга ба толилуулга-Т/Т).

   

  ХИЙХ ТЭМДЭГЛЭГЭЭ

Хэрэв аудитын зорилгууд бүрэн биелэгдсэн бол хүснэгтийн зүүн талын “Аудитын зорилго” гэсэн баганад холбогдох үсгээр (жш: А, Б, В, Г) тэмдэглэгээ хийнэ. Харин аудитын горимуудыг дахин хэрэгжүүлэх шаардлагатай бол эдгээр үсгүүдийг хаалтанд тэмдэглэнэ. Хэрэв * тэмдэглэгээ тависан бол аудитын зорилго хараахан биелэгдээгүй бөгөөд эхний алхамдаа явж байгааг илэрхийлнэ.

   

 ҮНДСЭН ГОРИМУУД

   

Стандарт банкны тулган баталгаажуулалтын хуудсыг ашиглан банкны данс бүрийн хувьд аудитын өдрийн байдлаар тулган баталгаажуулалт хийх

Мөн хадгаламж болон урьдчилгаа төлбөрийн үлдэгдэлд баталгаажуулалт хийх. Тулган баталгаажуулалтын хуулбаруудыг ажлын баримт болгон авах

Хэрэв шаардлагатай бол, тулган баталгаажуулалтын дахин хүсэлтийг явуулах

   

  ПРАКТИКТ АНХААРАХ ЗҮЙЛС

¯     Банкны тулган баталгаажуулалтын стандарт загварыг ашиглах

   

 ¯ Хэрэв үйлчлүүлэгч цөөн тооны банкны дансуудтай бол данс бүрийн хувьд тулган баталгаажуулах хүсэлтийг явуулна. Хэрэв, үйлчлүүлэгч нь нэг эсвэл хоёр үндсэн дансуудтай бөгөөд олон тооны дэд дансуудтай бол зөвхөн үндсэн дансуудын хувьд тулган баталгаажуулах хүсэлт явуулж болно. Тулган баталгаажуулалт хийгдээгүй дансуудын хувьд банкны зохицуулалтын тайланд тусгагдсан банкны үлдэгдлүүдийг банкны тайлантай тулгаж болно.

   

 ¯ Банкны тулган баталгаажуулалтыг 2 дах удаагаа явуулах шаардлагатай бол банк руу утсаар ярих замаар баталгаажуулалт хийх нь илүү үр дүнтэй юм.

   

 ¯   Хүлээн аваагүй тулган баталгаажуулалтын хувьд өөр бусад хувилбарт аргуудыг ашиглах хэрэгтэй. Хариулт ирээгүй тулган баталгаажуулалтад зориулан дахин баталгаажуулалт явуулахын оронд аудитор банкны зохицуулалт дах банкны үлдэгдлийг банкны тайлантайгаа тулгаж болно.

   

 Дараагийн тайлант хугацаанд тасалбар болголтын банкны тайланг бэлтгэх шаардлагатай банкны дансуудыг тодорхойлох, эдгээр дансуудын хувьд банкнаас аудитор руу шууд хаягласан захидал ирүүлэхийг хүсэх

   

 ¯ Голдуу жижиг бизнес нь нэг үндсэн банкны данстай. Үүнийг ерөнхий мөнгө хүлээн авалт

   

болон зарцуулалтад ашигладаг бөгөөд тасалбар болголтыг хэрэгжүүлдэг байж болно. Бусад дансдуудын хувьд тасалбар болгох банкны тайланг ашиглан тестлэхүйц хангалттай ажил гүйлгээ гардаггүй.      

 Данс бүрийн хувьд банкны зохицуулалтыг хийж, баримтжуулах, дараах горимуудыг хэрэгжүүлэх :

   

      a. Зохицуулалтын банкны үлдэгдлийг банкнаас хүлээн авсан стандарт банкны тохируулгын тайлан руу хөөн шалгах (эсвэл баталгаажигдаагүй аливаа дансны банкны тайлан дах үлдэгдэл)

   

      б. Зохицуулагдсан бүртгэлийн үлдэгдлийг ерөнхий журнал, шалгах баланс, эсвэл шаардлагатай бол толгой хүснэгт рүү хөөн шалгах

   

      в. Зохицуулалтын үнэн зөв эсэх болон нарийвчилсан дэмжих хүснэгтүүдийг тестлэх

   

       г. Банкны данс бүрийн хувьд мөнгөн орлого болон зарцуулалтын боломжит хугацааг шалгах (балансын өдрөөс өмнөх болон дараах ажлын 5 хоног) эсвэл банк хоорондын чек болон урьдчилгааны шилжүүлэлтийг тодорхойлох зорилгоор шаардлагатай бусад горимуудыг гүйцэтгэх, зөв тайлант хугацааны бүртгэлийг тодорхойлох.

Дараах зүйсийг тодорхойлно:

   

      (1) Журнал хоорондын шилжүүлэлт ижил цаг хугацаанд бүртгэгдсэн эсэх, жилийн эцсээс өмнөх бүх шилжүүлэг нь жилийн эцсийн өмнөх байдлаар журналд бүртгэгдсэн эсэх, жилийн эцсийн дараах шилжүүлэг нь жилийн эцсийн дараах байдлаар журналд бүртгэгдсэн эсэх

   

      (2) Бүх шилжүүлгийг ижил нягтлан бодох бүртгэлийн цаг хугацаанд банкны тайлангаас цэвэрлээгүйгээс энэ нь банкны зохицуулалтын тайланд зохицуулалт хийх шаардлагатай зүйлсийн үнэн зөв байдалд нөлөөлдөг.

   

 Санамж:  Хэрэв тайлант хугацаанд гарсан банк хоорондын шилжүүлэг нь хэт их байгаа бол шилжүүлгийн хүснэгтийг бэлтгэх нэмэлт горимыг

   

хэрэгжүүлнэ.

 д. Замд яваа үндсэн хадгаламж болон төлбөр хийгдээгүй чек зэрэг зохицуулалт хийгдэх зүйлсийн агуулга болон цар хүрээг нягтлан шалгах. Жирийн бус эсвэл том тоо хэмжээтэй зохицуулалт хийх зүйлүүдтэй банкны тайлангийн хувьд банкны тайлангийн тасалбар болголт эсвэл дараагийн сарын банкны тайланг ашиглан дараах горимуудыг хэрэгжүүлэх:

   

      (1) Тасалбар болгосон банкны тайлан дах банкны эхний үлдэгдлийг банкны зохицуулалтын тайлантай харьцуулах. Гарсан аливаа зөрүүг нягтлан шалгах.

   

      (2)  Бүртгэл болон банкны бүртгэл хоорондын хугацааны Банкны зохицуулалтын тайлан дах замд яваа хадгаламжуудыг тасалбар болгосон банкны тайлан дах хадгаламж руу хөөн шалгах    

   

      (3)  Тасалбар болгосон банкны тайлантай хамт буцаасан хүчингүй болгосон чекүүдээс сонгон авч шалгах. Балансын өмнөх өдрөөр огноологдсон чекүүдийг төлбөр хийгдээгүй чекүүдийн жагсаалт руу хөөн шалгах

   

      (4) Банкнаас цэвэрлэгдсэн чекүүдийн огноог шалгах. Тасалбар болгосон тайлангаас цэвэрлэгдсэн томоохон дүнтэй эсвэл жирийн бус төлбөр хийгдээгүй чекүүд, цэвэрлэхэд удаан хугацаа шаардагдсан эсвэл цэвэрлэгдээгүй төлбөр хийгдээгүй чекүүдийг (одоо хүртэл төлбөр хийгдээгүй байгаа) чекүүдийг шалгах. Ийм чекүүд нь хэрэв жилийн эцсээс өмнө огноологдсон бөгөөд жилийн эцсээс хойшхи хугацаа хүртэл шууданд шилжүүлэгдээгүй бол өрийн дансаар тусгагддаг.

   

      (5)  Шаардлагатай гэж үзвэл бусад зохицуулалт шаардлагатай зүйлүүдийн үнэн зөв эсэхийг тодорхойлох    

   

 Хадгаламжийн дансны үлдэгдэл болон урьдчилгааны сертификатын хувьд, тулган баталгаажуулсан дүнг ерөнхий дэвтрийн дүнтэй тулгана.

   

  Практик анхаарах зүйл:

¯  Банкны зохицуулалтын тайланг зөв зохистой бэлтгэж чадаагүйгээс аудит үр дүнгүй болох нь заримдаа тохиолддог. Үйлчлүүлэгчийн талаар дараах зүйлүүдийг баримтжуулах:

   

  ¯¯ Замд яваа хадгаламж бүрийн хувьд хадгаламж хийсэн хуудасны огноо болон нийт дүн

¯¯ Төлбөр хийгдээгүй чек бүрийн чекийн дугаар, огноо, төлбөр төлөгч, дүн

¯¯  Томоохон бөгөөд чухал зохицуулалтуудын агуулга болон шалтгаан, тэдгээрийн анх гарч ирсэн огноо 

   

 ¯   Зарим жижиг бизнесүүдийн хувьд, ихэнх банкны данснуудын хувьд зохицуулалт хийх тх замд яваа хадгаламж, төлбөр хийгдээгүй чек зэрэг зүйлүүдийн хувьд агуулга болон цар хүрээг тодорхойлох нь чухал бус байдаг. Мөн нэмэлт горимууд шаардлагагүй байдаг. Голдуу зохицуулалтын агуулга, цар хүрээг тодорхойлж байгаа ерөнхий дансуудын хувьд нэмэлт горимууд хэрэгжүүлэх шаардлагатай байдаг.

   

Банк эсвэл зээл ба өрийн гэрээтэй холбоотой санхүүгийн байгууллагаас хүлээн авсан тулган баталгаажуулах захидалыг шалгах, удирдлагаас асуулга авах, дараах зүйлсийг тодорхойлох: (үүнийг өр ба зээл, болзошгүй зүйл гэсэн аудитын бусад хөтөлбөртэй тохируулах)

   

      a.  Дансууд нь татан авалтын хязгаарлалттай эсэх

   

      б.  Гуравдагч талуудтай холбоотой баталгаа, зээлийн захидал зэрэг байгаа эсэх 

   

      в.   Тусгай зорилгоор зөвшөөрөгдсөн дүн байгаа эсэх

   

      г.   Зээлийн гэрээний хамгийн бага үлдэгдлийн шаардлага, урт хугацаат өрийн гэрээгээр үүссэн өрийн үйлчилгээний сан, гуравдагч талаар эсвэл гуравдагч талд зориулан бий болгосон нөхөн төлбөрийн үлдэгдэл зэрэг зүйлүүдэд хязгаарласан дүн байдаг эсэх

   

      д.  Дүн нь мөнгө, мөнгөтэй адилтгах зүйлс, эсвэл богино хугацаат хөрөнгө оруулалт гэсэн байдлаар зөв ангилагдсан эсэх 

   

Бүх шаардлагатай горимуудыг хэрэгжүүлсэний дараа тасалбар болгосон банкны тайланг үйлчлүүлэгч рүү буцаан холбогдох тайланг хүлээн авсан нотолгоог олж авах

   

Нэг эсвэл хэд хэдэн нэмэлт горимуудыг хэрэглэх шаардлагатай эсэхийг харгалзан үзэх. Нэмэлт горим хэрэглэх талаар шийдвэрийг гаргахдаа харгалзан үзэх. Олж авсан мэдээлэл эсвэл буруу тайлагнал нь биет горимыг хэрэгжүүлсэнээр засагдах боломжтой эсэх аудитын явцад хяналтын үйл ажиллагаа, материаллаг буруу тайлагнал (алдаа эсвэл залилангаас шалтгаалсан)-ын эрсдлийн үнэлсэн түвшин талаар илүү ойлголт олж авах талаар таны шийдлийг өөрчлөх бусад эх үүсвэр байгаа эсэх, хэрэгжүүлсэн үндсэн горимууд нь аудитын зорилгуудыг хангахуйц хангалттай эсэх талаар үнэлгээ үнэлнэ.

Аудитын нэмэлт горимуудыг баримтжуулах зорилгоор аудитын хөтөлбөрийн хуудсыг хавсаргах

   

  Дараах зүйлүүдтэй холбоотой нэмэлт горимуудыг хэрэгжүүлэх :

¯¯   Тасалбар болголтын банкны тайланг хүлээн аваагүй

¯¯   Банк хоорондын шилжүүлэгүүд

¯¯   Гар дээрх бэлэн мөнгө

¯¯   Хадгаламжийн сертификат

¯¯   Мөнгөний зарцуулалт дах зохистой бус ажил үүргийн хуваарилалт

¯¯   Тайлант хугацаанд хаасан дансууд

¯¯   Мөнгөн хөрөнгийн баталгаа

   

 ¯ Хэрэв санхүүгийн тайлан нь залилантай холбоотойгоор материаллаг буруу тайлагнал агуулагдсан бол залилангийн талаарх холбогдох аудитын олон улсын стандартыг ашиглана.

   

7. Хэрэгжүүлсэн горимууд нь залилангийн эрсдлийн хүчин зүйлүүдийг тодорхойлоход зохистой эсэхийг харгалзан үзэх. Хэрэв залилангийн эрсдлийн хүчин зүйл эсвэл бусад нөхцөл байдлуудыг нэмэлт аудитын горимыг хэрэгжүүлэн тодорхойлсон бол эдгээр эрсдлийн хүчин зүйлүүд эсвэл хүчин зүйлүүдийг харгалзан үзэх

   

  Практик анхаарах зүйлс:

¯ Тодорхойлсон залилангийн эрсдлийн хүчин зүйлүүдэд үзүүлэх тусгайлсан хариу үйлдлүүдийг бие даасан аудитын хөтөлбөрт тэмдэглэх. Үнэлгээ болон бусад дуусгалтын горимуудтай холбоотойгоор, бие даасан аудитын хөтөлбөрийн дагуу хэрэгжүүлсэн горимуудын үр дүн болон эдгээр горимуудыг гүйцэтгэснээр олж авсан мэдлэг дээрээ үндэслэн аудитор нэмэлт горимууд хэрэгжүүлэх хэрэгтэй эсэх талаар харгалзан үзэх

   

8. Аудитын горимуудын үр дүн нь дотоод хяналтын талаар тайлагнах нөхцөл байдлыг харуулж байгаа эсэхийг авч үзэх. Хэрэв тийм бол, тайлагнах нөхцөл байдлуудыг харуулсан меморандумыг бэлтгэх

   

  ДҮГНЭЛТ

Бид үүгээр мөнгөн хөрөнгийн аудитын зорилгыг хангах горимуудыг хангалттай байдлаар гүйцэтгэлээ. Мөн эдгээр горимуудын үр дүнг холбогдох ажлын баримтад зохих байдлаар баримтжуулсан. (Хэрэв аль нэг зорилгын талаар дүгнэлт өгөх боломжгүй бол шалтгааныг баримтжуулах зорилгоор меморандум бэлтгэх)

   

   

Анхны удаа хийгдэж байгаа аудитын хувьд мөнгөн хөрөнгийн эхний үлдэгдэлд хийх нэмэлт горимууд

Үйлчлүүлэгчийн нэр:       Балансын өдрийн огноо :

Хэрэгжүүлэх аудитын горимууд Лавлагаа

Аудитын зорилго

Гүйц-сэн хүн

баримтын дугаар

 Зааварчилгаа:  Анхны удаа хийгдэж байгаа аудитын хувьд нэмэлт горимууд шаардлагатай байдаг. Эдгээр горимууд нь эхний үлдэгдлийн хувьд хэрэглэгдэх ба өмнөх тайлант хугацаанд хийгдсэн шалгалтад итгэлтэй байх эсэхээс хамааран ялгаатай байж болно. Энд тусгасан горимууд нь эцсийн үлдэгдлийн хувьд энгийн горимууд болон ашиглагдаж болно.

   

* Хэрэв өмнөх тайлангийн хугацааны санхүүгийн тайлангийн аудитад итгэлтэй байгаа бол :

   

      a.     Өмнөх жилийн мөнгөний ажлын баримтыг шалгах, өмнөх аудитаар банкны данс бүрийг тулган баталгаажуулсан эсэх болон зохицуулалт ба мөнгөний тасалбар болголтыг тестэлсэн эсэх баталгаажуулах

   

      б.  Өмнөх аудитын явцад цэвэрлэгдээгүй жирийн бус эсвэл томоохон дүнтэй зохицуулах зүйлсийг шалгах

   

* Хэрэв өмнөа аудитад итгэхгүй байгаа бол аудит дараах горимуудыг төлөвлөн хэрэгжүүлж болно:

   

      a.   Өмнөх тайлант хугацааны эцэст хийгдсэн банкны дансанд үйлчлүүлэгчийн хийсэн зохицуулалтуудын хуулбарыг шалгах

   

      б.  Зохицуулалтын үлдэгдлийг банкны тайлан болон ерөнхий дэвтэр рүү хөөн шалгах

   

      в.    Томоохон дүнтэй болон жирийн бус зохицуулах зүйлүүдийг дараагийн банкны тайлан руу хөөн шалгах, нэмэлт шалгалт шаардлагатай эсэх талаар анхаарах

   

  Практикт анхаарах зүйлс:

¯   Зөв бус тасалбар болголтын шинж байдлуудыг тодорхойлох тх: Өмнөх хугацааны санхүүгийн тайлангийн эргэлтийн харьцааг сайжруулж харуулахын тулд тайлант хугацааны мөнгөн зарцуулалтыг өмнөх хугацаанд хамааруулан бүртгэсэн байх  

   

 ¯    Хэрэв өмнөх хугацаан зохицуулалт муу бэлтгэгдсэн бол тайлант хугацааны байдлаар бэлтгэсэнтэй ижил хэлбэрээр дахин бэлтгэх (Үндсэн горим 3 д байгаа практик анхаарах зүйлсийг харна уу)

   

       

АВЛАГЫН ДАНСНЫ АУДИТЫН ХӨТӨЛБӨР

Үйлчлүүлэгчийн нэр:           Балансын өдрийн огноо:

 

 Компани нь баланс дээр авлагын данс, авлагын бичиг эсвэл бусад авлага гэж ангилагдсан дараах ерөнхий дэвтрийн дансуудтай.

 

Ерөнхий дэвтрийн дансны дугаар   Тодорхойлолт  

Эргэлтийн хөрөнгө эсвэл эргэлтийн бус хөрөнгө эсэх  

             

             

Аудитын зорилго

Хэрэгжүүлэх аудитын горимууд

Гүйцэтгэсэн Лавлагаа баримтын

дугаар

  АУДИТЫН ЗОРИЛГО

     A. Авлагын данс нь балансын эцсийн өдрийн байдлаар компанийн эзэмшиж байгаа үүрэг хариуцлагыг илэрхийлнэ. (Оршин байх ба тохиолдсон байх -О/Т, эрх ба үүрэг- Э/Ү, үнэлгээ ба хуваарилалт -Ү/Х).

   

      B. Авлагын данс нь балансын өдрийн эцсийн өдрөөр компанийн эзэмшиж байгаа бүх авлагуудыг багтаасан. (Иж бүрэн эсэх - И).

   

      C. Эргэлзээтэй авлагын хасагдуулга нь зохистойгоор (хэт өндөр бус )тооцогдсон.  Хэрэв шууд данснаас хасах аргыг хэрэглэсэн бол бүх томоохон эргэлзээтэй гэж үзсэн авлагууд данснаас хасагдсан ба үлдсэн дансууд дах найдваргүй авлагууд нь томоохон дүнтэй бөгөөд чухал биш юм. (үнэлгээ ба хуваарилалт-Ү/Х, тодруулга ба толилуулга -Т/Т).

   

      D. Амалсан, хөнгөлөлт тооцсон эсвэл хуваарилагдсан авлагын дансууд нь үнэн зөв тодруулагдсан. Гуравдагч талуудын авлага нь үнэн зөв тодруулагдсан. (эрх ба үүрэг- Э/Ү, тодруулга ба толилуулга-Т/Т).

   

      E.  Авлагын данс нь баланс дээр зохистой байдлаар ангилагдсан ба шаардлагатай тодруулгууд хийгдсэн. ( тодруулга ба толилуулга-Т/Т).

   

  ХИЙХ ТЭМДЭГЛЭГЭЭ    

Хэрэв аудитын зорилгууд бүрэн биелэгдсэн бол хүснэгтийн зүүн талын “Аудитын зорилго” гэсэн баганад холбогдох үсгээр (жш: А, Б, В, Г) тэмдэглэгээ хийнэ. Харин аудитын горимуудыг дахин хэрэгжүүлэх шаардлагатай бол эдгээр үсгүүдийг хаалтанд тэмдэглэнэ. Хэрэв * тэмдэглэгээ тависан бол аудитын зорилго хараахан биелэгдээгүй бөгөөд эхний алхамдаа явж байгааг илэрхийлнэ.

 ҮНДСЭН ГОРИМУУД

   

 Авлагын дансны насжилтийн хүснэгтийг олж авах эсвэл бэлтгэх    

      a.  Хэрэв насжилтийн хүснэгтийг үйлчлүүлэгч бэлтгэсэн бол үнэн зөв бэлтгэгдсэн эсэхийг теслэх.

   

      b. Насжилтийн хүснэгт иж бүрэн хийгдсэн эсэх талаар удирдлагаас товч асуулга авна.

   

      c. Үлдэгдлийг ерөнхий дэвтрийн дансны үлдэгдэл рүү тохируулах

   

  Практик анхаарах зүйлс:

¯   Балансын өдрийн өмнө үйлчлүүлэгчтэй уулзаж, насжилтийн хүснэгтийн хуулбарлан ажлын баримтандаа бүрдүүлэх

   

 ¯   Хэрэв насжилтийн хүснэгтийг компьютерээр бэлтгэсэн бол аудитын программ ашиглан үнэн зөв бэлтгэсэн эсэхийг тестлэх

   

 ¯   Хэрэв үйлчлүүлэгч нягтлан бодох бүртгэлийн программ ашигладаг бөгөөд аудитор программын кодыг өөрчлөлтийг хийх боломжгүй гэж үзсэн бол авлагын насжилтийн хүснэгтийн үнэн зөв байдлыг тестлэх шаардлагагүй эсвэл горимууд нь маш хязгаарлагдмал байдлаар хэрэгжинэ.

   

 ¯   Хэрэв жагсаалт нь гараар бэлтгэгдэж байгаа бол үйлчлүүлэгчид худалдан авагч бүрийн хувьд дансны дугаар, насжилт, цуглуулсан байдал зэргийг хүснэгтэд тусгах талаар зааварчилна. Хүснэгтийн ойлголмжтой байдалд болон эмх цэгцтэй байдал зэрэгт анхаарах шаардлагатай.

   

Нийт дансны бүрэлдэхүүн дотор тодорхой групп дансууд байгаа эсэхийг тодорхойлох зорилгоор насжилтийн хүснэгтийг шалгах.

   

  Практик анхаарах зүйлс:

¯ Авлагын дансны бүрэлдэхүүнд байгаа группыг тодорхойлсоноор дансыг илүү үр дүнтэй тестлэх боломжтой юм. Дараах группууд

   

нийтлэг тохиолддог.

 ¯¯   Дангаараа чухал дансны үлдэгдэлтэй байгаа худалдан авагч эсвэл нийт дүнгээр чухал хэмжээтэй олон жижиг дансуудтай нэг худалдан авагч

   

 ¯¯   Балансын мөнгөний үлдэгдлээс гадна жирийн бус шинж чанаруудтай (томоохон хэмжээний төлбөрийн хугацаа хэтэрсэн үлдэгдэл, жирийн бус худалдан авагчийн нэр, буруу тайлагналд нөлөөлөх байдал зэрэг) дансууд

   

 ¯¯    Кредит үлдэгдэлтэй дансууд

   

 ¯¯     Холбоотой талын дансууд

   

 ¯¯     Бусад бүх дансууд

   

 ¯     Группуудыг тусдаа хүснэгтэд жагсаан баримтжуулах шаардлагагүй. Тусгай тэмдэглэгээ ашиглаж болно. Мөн насжилтийн хүснэгтийг гүйлгэн шалгах замаар группыг тодорхойлж болно.

   

     3.  Эерэг тулган баталгаажуулалтыг ашиглан 100% баталгаажуулах боломжтой группуудыг сонгоно. (Туслах дэвтэрийг ерөнхий дэвтэр рүү тохируулах хүртэл дансуудад тулган баталгаажуулалт хийх хэрэггүй. Алхам1-ийг хар) Авлагын эерэг тулган баталгаажуулалтын хүснэгтийг Хавсралт 3.16-аас харна уу

   

      a.  Сонгогдсон дансуудыг насжилтийн хүснэгтэд байгаа эсэхийг тодорхойлох 

   

      b.  Удирдлагатай нь тулган баталгаажуулалт хийхээр сонгогдсон дансуудыг шалгах. Хэрэв үйлчлүүлэгч аль нэг тодорхой худалдан авагчтай тулган баталгаажуулалт хийхэд сөргөөр нөлөөлж байвал энэ нь авлагын талаар аудитын зорилгоо хэрэгжүүлэх боломжид хязгаарлалт болох эсэхийг тодорхойлно.

   

      c.  Тулган баталгаажуулах захидалд бие даасан нэхэмжлэлийн дугаар, огноо, үйлчлүүлэгчийн үлдэгдлээс авсан нэхэмжлэлийн дүн зэргийг харуулсан эсэх

   

      d.  Аудитын компанийн буцах хаягийг бүх дугтуйнд наасан эсэх, худалдан авагчид хүргэгдээгүй нөхцөлд шууд аудитын компанид буцаж ирэх боломжтой эсэхийг шалгах

   

      e.   Бүх тулган баталгаажуулалт аудиторуудад шууд буцаж

   

ирэхээр зориулан буцаах дугтуйг хийсэн эсэх

      f.   Захидлыг шуудангаар явуулах явцыг хянах

   

      g.  Эхний захиа явсанаас хойш 10 хоногийн дараанаас дараагийн захиаг илгээх. Хүргэгдээгүй буцаж ирсэн тулган баталгаажуулах хүсэлтийн шалтгааныг тодорхойлох

   

      h.  Бүх тулган баталгаажуулалтын хуулбарын олж авч баримтжуулах

   

  Практик анхаарах зүйлс:

¯  Баримт бичгийн шалгалт эсвэл тулган баталгаажуулалттай холбоотой дэлгэрэнгүй байдлаар хийсэн биет тестийг баримжуулах шаардлагатай. Тх: дэлгэрэнгүй жагсаалт, хүснэгт, насжилтийн хүснэгт зэрэг

Жишээ нь:

   

 ¯¯  Гол чухал зүйлүүдийн тестийн хувьд, баримтжуулалтад аудитын цар хүрээ болон эх үүсвэрийг тодорхой зааж өгнө.  

   

 ¯¯  Санамсаргүй түүврүүдийн хувьд, холбогдох зүйлүүдийн шинж чанаруудын тодорхой зааж өгнө. (жишээ нь, нэхэмжлэлийн дугаар, худалдан авагчийн дансны дугаар гм)

   

 ¯¯   Системтэй түүврийн хувьд, эх үүсвэр, түүврийн эхлэлийн цэг, түүврийн интервал зэргийг зааж өгнө.

   

 ¯   Ерөнхийдаа аудитор авлагын данс бүрийг баталгаажуулна гэсэн таамаглалтай байдаг. Хэрэв авлагы дансыг баталгаажуулж чадахгүй бол энэ талаар шалтгааныг баримтжуулах шаардлагатай.

   

 ¯   Тулган баталгаажуулалт хийхээр сонгогдсон худалдан авагч бүрийг дугаарлаад уг дугаарыг насжилтийн хүснэгт эсвэл тулган баталгаажуулах захидалд тэмдэглэнэ. Ингэснээр тулган баталгаажуулалтад ирсэн хариуг шалгахад хялбар болдог.

   

 ¯  Эерэг тулган баталгаажуулах захидлын хуулбарыг олж авах, 2 дах хүсэлтийг илгээхтэй холбоотой тайланд хавсаргана. Мөн хариу буцаж ирээгүй захидлуудад хэрэгжүүлэх горимуудыг баримтжуулна.

   

 ¯  Зарим худалдан авагч нэхэмжлэл хүлээн авах, бараа хүлээн авахдаа өөр хаягууд хэрэглэдэг байж болно. Ийм бол зөв хаягийг

   

олж авах

 ¯ Тулган баталгаажуулалтын хүсэлт нь ойлгомжтой бөгөөд энгийн байна. Уг хүсэлтэд хариу өгөх хугацааг зааж болно.

   

 ¯  Хэрэв аудитор залилангийн эрсдлийн хүчин зүйлүүд дээр үндэслэн авлагын дансны үлдэгдэлтэй холбоотой горимуудыг өөрчлөхөөр шийдсэн бол аудитор тулган баталгаажуулалт дээрээ нэмээд худалдан авагчтай утсаар харилцаж болно. Жишээ нь: хүлээн зөвшөөрөх шалгуур, хүргэлт болон төлбөрийн нөхцөл, ирээдүйд үүсэх болон одоо үргэлжилж байгаа үүрэг хариуцлага, бүтээгдэхүүнийг буцаах эрх, баталгаажсан дахин борлуулах дүн болон буцаалт болон хүчингүй болголтын талаар заалтууд зэрэг гэрээний холбоотой заалтуудыг баталгаажуулна. Мөн аудитор нь үйлчлүүлэгч болон худалдан авагч нь гэрээний тодорхой нөхцлүүдээс гадна өөр бусад талуудтай холбоотой гэрээтэй байгаа эсэхийг харгалзан үзнэ.

   

100% баталгаажуулалт хийгдээгүй үлдсэн авлагын үлдэгдлүүдийн хувьд тэдгээрээс түүвэрлэн авч тулган баталгаажуулалт хийх шаардлагатай эсэхийг тодорхойлох

   

 - Хэрэв түүвэр нь зохистой бол түүвэр сонголтын процессийг баримжуулах

   

  Практик анхаарах зүйлс :

¯ Түүврийн хэрэгжүүлэхээс өмнө түүврийн хэмжээг тодорхойлно. Ихэнх тохиолдолд, үлдсэн дансуудад түүвэр хийх шаардлагагүй байдаг.

   

 ¯  Түүвэрлэлтийг хийхэд авлагын дансны оронд нэхэмжлэлийг баталгаажуулсан эсэхийг харгалзан үзэх

   

Томоохон дүнтэй ажилчдаас авах авлага, авлагын бичиг болон насжилтийн хүснэгтэд байгаа бусад авлагуудын хувьд эерэг тулган баталгаажуулалт хийгдсэн эсэхийг харгалзан үзэх. Бүх тулган баталгаажуулах хүсэлтийн хуулбарыг ажлын хүснэгтэд баримтжуулах

   

  Практик анхаарах зүйлс :

¯ Хэрэв эзэн/менежер нь компанид томоохон хэмжээний өртэй бол аудитор уг авлагыг цалин эсвэл ногдол ашиг эсэхийг үнэлэх хэрэгтэй. Эзэн/менежертэй холбоотой өрийн баталгаажуулалтыг удирдлагын хариуцлагын захидлаар олж авч болно.

   

Тулган баталгаажуулалтад ирсэн хариултуудыг боловсруулах:    

     a. Тулган баталгаажуулалтын дүнг худалдан авагчийн өгсөн хариулттай тохируулах

  Практик анхаарах зүйлс:

¯  Ихэнх тохиолдолд,  үйлчлүүлэгчийн ажилтан тулган баталгаажуулалтад ирсэн хариултад анхны тохируулгыг хийх нь үр дүнтэй байдаг. Энэ үед тулган баталгаажуулалтын захидлын хуулбаруудыг зохих зааварчилгааны хамт үйлчлүүлэгчид өгнө. Мөн үйлчлүүлэгч байгууллагын ажилтанг нэхэмжлэл, тээвэрлэлтийн хуудас зэрэг дэмжих баримтуудыг тохируулга бүрт нь хавсаргахыг хүсч болно.

   

 ¯  Заримдаа хариултууд факс эсвэл э-майл зэргээр ирдэг. Энэ үед дараах нэмэлт алхамуудыг хэрэгжүүлнэ:

   

 ¯¯  Утсаар хариултын эх үүсвэр болон агуулгыг баталгаажуулах, үүнийг баримтжуулах 

   

 ¯¯  Тулган баталгаажуулалтын эх хувийг шууд аудитор руу илгээхийг хүсэх 

   

      b.  Хариулт ирүүлээгүй үйлчлүүлэгчийн хувьд дараах горимуудыг хэрэгжүүлэх 

   

  Практик анхаарах зүйлс:

¯  Дараах аргуудыг голдуу тулган баталгаажуулалтын хариу ирүүлээгүй дансуудын хувьд хэрэгжүүлнэ:

   

 ¯¯   Тулган баталгаажуулалтаас хойш хүлээн авсан мөнгөн орлогуудыг шалгах

   

 ¯¯    Хэрэв үлдэгдлийн зарим хэсгүүдийг хүлээн аваагүй байгаа бол борлуулалтын нэхэмжлэл болон холбогдох тээвэрлэлтийн баримтуудыг шалгах

   

         Хэрэв борлуулалтын тасалбар болголтын талаар нотолгоо шаардлагатай байгаа бол хүлээн авсан хэсэгт хамаарах тээвэрлэлтийн баримтыг мөн шалгаж болно.

   

 ¯     Хэрэв боломжтой бол бүх хариулт ирээгүй дансуудын хувьд өөр бусад хувилбарт аргуудыг хэрэглэнэ. Хэрэв энэ нь цаг хугацаа их шаардахаар байгаа бол хариу ирүүлээгүй худалдан авагчдын үлдэгдлийг буруу тайлагнал гэж анхааран үзэх.

   

      c. 100% тулган баталгаажуулалт хийгдсэн худалдан авагчдын хувьд тулган баталгаажуулах горимын үр дүнг нэгтгэн дүгнэнэ. Нэгтгэлд тулган баталгаажуулсан данс болон үлдэгдэл, тохируулга, нэмэлт горим гүйцэтгэх шаардлагатай худалдан авагчид, буруу дүнтэй баталгаажуулах хүснэгт болон буруу тайлагнал гэж үзэж болох хариулт ирүүлээгүй худалдан авагч зэргийг харуулна.    

   

      d.  Түүвэрлэгдсэн авлагын дансны бүрэлдэхүүний хувьд түүврийн үр дүнг нэгтгэн дүгнэж үнэлэх болон буруу тайлагнал тодорхойлоно.

   

      e.  Тулган баталгаажуулах горимын үр дүнд үндэслэн нэмэлт тулган баталгаажуулалт эсвэл нэмэлт горимуудыг тестлэгдээгүй үйлчлүүлэгчийн үлдэгдэлд хэрэгжүүлэх шаардлагатай эсэхийг тодорхойлно.

   

Эргэлзээтэй авлагын хасагдуулгын зохистой эсэхийг тестлэх:   

      a.   Алхам 1 дээрх насжилтийн хүснэгт бэлтгэгдсэнээс хойш төлбөр хүлээн авсан худалдан авагч байгаа эсэх

   

      b.  Томоохон дүнтэй үлдэгдлүүдийн хувьд төлбөрийн баримтуудыг шалгах замаар насжилтийн хүснэгтээс хойш худалдан авагчаас орж ирсэн төлбөрийг тестлэх Тестлэхээр сонгогдсон дансны үлдэгдлүүдийг баримтжуулах

   

      c.  Хэрэв цуглараагүй томоохон дүнтэй авлагын дансууд байгаа бол үлдэгдэлд нь насжилтийн тестийг хийх (насжилтийн үнэн зөвийг тестлэхэд борлуулалтын эх баримтуудыг ашиглах нь зохистой байдаг)

   

      d.    Хэрэв боломжтой бол, материаллаг дүнтэй төлөгдөх хугацаа нь өнгөрсөн дансуудын хувьд зээлийн файлыг нь шалгах, худалдан авагчтай үүсч байсан харилцааг шалгах, цуглуулалт/төлөлтийн талаар ярилцаж болно. Эдгээрээс эргэлзээтэй дансуудыг тодорхойлох боломжтой юм.

   

      e.   Эргэлтийн гэж ангилсан боловч цуглуулж авахад бэрхшээлтэй дансууд байгаа эсэх талаар асуулга хийх

   

      f.    Хэрэв бие даасан авлагын данс нь авлагын бичиг рүү шилжсэн бол тэдгээр нь эргэлтийн бус хөрөнгө гэж ангилагдсан эсэхийг тодорхойлох

   

      g.   Алхам 7 а-аас 7f хэрэгжүүлсэнээр эргэлзээтэй авлагын хасагдуулгатай холбоотой олж авсан зүйлүүд нь хангалттай эсэхийг

   

тодорхойлох . Хэрэв хангалттай гэж үзвэл өмнөх жилийн найдваргүй авлагын статистик болон өмнөх жилийн цуглуулсан авлагын статистикийг анхаарч үзэх

      h.    Хэрэв компани нь шууд данснаас хасалтын аргыг хэрэглэдэг бол авлагын дансанд томоохон дүнтэй цуглараагүй авлагын дүн багтсан эсэхийг үнэлэх e.

   

  Практик анхаарах зүйлс:

¯   Найдваргүй авлагын шууд хасалтын арга нь НХХЗЗ биш боловч тайлант хугацааны хасагдуулга болон данснаас хассан дүнгийн материаллаг байдлаас хамааран НХХЗЗ-тай ойролцоо юм.  

   

      i. Насжилтийн хүснэгтэд тусгагдаагүй томоохон дүнтэй ажилчдаас авах авлага, авлагын бичиг эсвэл бусад авлагуудыг анхаарч үзэх  

   

  Практик анхаарах зүйлс:

¯   Үйлчлүүлэгчийн ажилчны хэлсэн санал нь үнэн зөв эсэхийг дэмжих нотолгоогүй байх

   

 ¯    Дараах аргуудыг хэрэглэж болно:

   

 ¯¯    Бие даасан тооцооллыг дэмжих үүднээс өөр бусад хувилбарт аргуудыг ашиглах

   

 ¯¯   Балансын өдрийн дараах байдлаар хасагдуулгыг бодит үр дүнтэй харьцуулах.

   

 ¯¯    Хасагдуулга тооцож байгаа үйлчлүүлэгчийн процесс болон холбогдох ажилтан нь зохих мэдлэг чадвар, туршлагатай эсэхийг харгалзан үзэх

   

 ¯¯     Хасагдуулгын үлдэгдлийн тооцоог удирдлагаас шалгадаг эсэхийг тодорхойлох

   

 ¯¯    Жирийн бус өөрчлөлт болон шалтгаан зэрэгт компаниас ямар алхамуудыг хийдэг эсэхийг тодорхойлох 

   

 ¯   Эргэлзээтэй авлагын хасагдуулгыг үнэлэхдээ компанийн хувьд хүлээн зөвшөөрдөг найдваргүй авлагын хасагдуулгын хэмжээг мэдэх шаардлагатай. Хэрэв компанийн үлдэгдэл нь энэ хүлээн зөвшөөрөгдсөн хэмжээнд орохгүй бол эдгээрийн хоорондын үлдэгдэл нь тодорхой алдаа болно.

   

 ¯  Томоохон дүнтэй эсвэл чухал буруу тайлагнасан үлдэгдлийн хувьд худалдан авагчийн төлбөрийн чадвартай эсэхийг үнэлэхээс гадна  авлага найдвартай төлөгдөх хамгаалалт хийгдэж байгаа эсэхийг үнэлэх шаардлагатай.

   

Санхүүгийн байгууллагаас ирсэн тулган баталгаажуулалтын хариу, зээлийн гэрээ, хурлын тэмдэглэл, эзэмшигч ба менежерээс авсан асуулга, бусад хэсэгт хийгдсэн аудитын ажил зэргийг шалгасны үндсэн дээр амалсан, хөнгөлөлт үзүүлсэн эсвэл тодорхой цаг хугацаа өгсөн авлага байгаа эсэхийг тодорхойлно.

   

  Практик анхаарах зүйлс:

¯ Хэрэв дээрх горимууд нь амалсан, хөнгөлөлт үзүүлсэн эсвэл тодорхой цаг хугацаа өгсөн авлага оршин байгаа эсэхийг харуулж чадахгүй байгаа бол энэ талаар тэмдэглэгээ хийж баримтжуулах

   

 ¯  Хэрэв эдгээр авлагууд оршин байгаа талаар тэмдэглэгдсэн бол нэгтгэн дүгнэж санхүүгийн тайлангийн тодруулгад тусгана. Мөн ажлын баримтад баримтжуулах.

   

Өмнөх үе шатуудад хийгдсэн ажил болон аудитын явцад олж авсан мэдлэг дээрээ үндэслэн дараах дансууд нь балансад тусдаа ангилагдсан эсэхийг тодорхойлно.

   

      a.  Өрийн данс гэж ангилагдах ёстой томоохон дүнтэй кредит үлдэгдэл

   

      b.     Холбоотой талаас авах авлага

   

      c.     Ажилчдаас авах (материаллаг дүнтэй) авлага

   

      d.     Авлагын бичиг (материаллаг дүнтэй)

   

      e.     Дахин ангилагдах шаардлагатай эргэлтийн бус авлагууд

   

Өмнөх үе шатуудад болон орлогын циклийн аудитад хэрэглэсэн горимуудын үндсэн дээр олж авсан нотолгоо нь иж бүрэн байх батламж мэдэгдлийг хангаж чадаж байгаа эсэхийг үнэлэх тх: бүх ажил гүйлгээ нь орлого болон холбогдох дансны авлагын үлдэгдэлд багтсан эсэхийг үнэлэх  

   

  Практик анхаарах зүйлс:

¯    Иж бүрэн байх батламж мэдэгдлийг хангах нотолгоог асуулга, ажиглалт, шинжилгээний горим, ажил гүйлгээний тест болон удирдлагын хариуцлагын захидал зэргийг хэрэгжүүлсэнээр олж

   

авч болно.

Дараах байдлаар шинжилгээний горимыг хэрэгжүүлэх. Гарсан аливаа томоохон хэмжээний зөрүүний мөн чанар, шалтгаан зэргийг нягтлан шалгаж, борлуулалтын тасалбар болголтыг тестлэх шаардлагатай эсэхийг харгалзан үзэх

   

      a.     Тайлант хугацааны сүүлийн сүүлийн сарын борлуулалтыг балансын өдрийн дараах эхний сарын борлуулалттай харьцуулах

   

      b.     Тайлант хугацааны сүүлийн хэдэн сарын борлуулалтын буцаалтыг дараа жилийн эхний хэдэн сарын борлуулалтын буцаалттай харьцуулах

   

  Практик анхаарах зүйлс:

¯  Авлагын дансыг тулган баталгаажуулах үндсэн горим болон өмнө хийгдсэн шинжилгээний горимууд нь борлуулалтын тасалбар болголтыг тестлэхэд хангалттай байдаг. Гэхдээ тасалбар болголтын нэмэлт тестийг хэрэгжүүлэхэд дараах зүйлсийг анхаарах шаардлагатай:

   

 ¯¯ Авлагын данс нь тайлант хугацааны дундуур баталгаажигдсан эсэх  

   

 ¯¯   Тээвэрлэхээр хүлээгдэж байгаа бараа материалын тоо хэмжээг нь тайлант хугацааны эцсээрх бараа материалын ажиглалтаар тэмдэглэгдсэн эсэх

   

 ¯¯  Тайлант хугацааны сүүлийн сарын борлуулалт эсвэл шинэ оны эхний сарын борлуулалт их хэмжээгээр өссөн эсэх

   

 ¯¯  Жилийн эцсийн дараах эхний хэдэн сарын туршид борлуулалтын буцаалт их хэмжээгээр өссөн эсэх

   

 ¯¯   Үйлчлүүлэгчийн талаар аудиторын мэдлэг болон дотоод хяналтын талаар ойлголт нь борлуулалтын тасалбар болголттой холбоотой материаллаг буруу тайлагналын эрсдэл нь өндөр байгаа болохыг харуулна.

   

 ¯ Шинжилгээний горим нь санхүүгийн тайлангийн гол чухал батламж мэдэглүүдийг тестлэх үндсэн биет тест болдог. Аудитор дараах зүйлсийг баримтжуулахыг шаарддаг. (1) Шинжилгээний горимыг дэлгэрэнгүй байдлаар хэрэгжүүлэхэд шаардлагатай хүлээгдэж байгаа дүн болон хүчин зүйл (2) хүлээгдэж байгаа дүн болон бүртгэлд байгаа дүн хоорондын харьцуулсан үр дүн (3) хүлээгдэж байгаагүй томоохон зөрүүнд хэрэгжүүлсэн нэмэлт

   

горимууд болон эдгээр горимуудыг хэрэгжүүлсэний үр дүн

Нэг эсвэл түүнээс дээш нэмэлт горимуудыг хэрэгжүүлэх шаардлагатай эсэхийг шийднэ. Ингэхдээ биет горимыг хэрэгжүүлсэнээр эсвэл бусад эх үүсвэрээс олж авсан буруу тайлагнал болон мэдээлэл нь хяналтын үйл ажиллагаа болон алдаа эсвэл залилангаас шалтгаалсан материаллаг буруу тайлагналын эрсдлийн түвшингийн талаар илүү ойлголт олж авах шаардлагатай эсэх талаар аудиторын шийдлийг өөрчилж байгаа эсэхийг харгалзан үзэх хэрэгтэй. Мөн аудитын хэрэгжүүлсэн үндсэн горимууд нь авлагын дансны аудитын зорилгыг биелүүлэхэд хангалттай эсэх талаар үнэлж үзнэ. Нэмэлт горимуудыг баримтжуулах

   

  Практик анхаарах зүйлс:

Дараах зүйлүүдтэй холбоотой нэмэлт горимуудыг хэрэгжүүлэх

¯¯     Тайлант жилийн эцсийн тасалбар болголт

¯¯     Данснаас хасалт

¯¯     Тооцсон хүү

¯¯     Өрийн бичгийн хүү

¯¯     Холбоотой талуудын авлага

¯¯     Ажилчдад олгосон урьдчилгаа төлбөр

¯¯     Шинжилгээний горимууд

¯¯     Зах зээлийн үнийн тодруулга

¯¯     Эргэлтийн бус авлагын бичиг болон авлагын данс

¯¯      Хөрөнгөөр барьцаалагдсан авлагын данс

¯¯     Авлагын шилжүүлэлт

¯¯     Мөнгө хүлээн авалт

   

Хэрэгжүүлсэн горимууд нь залилангийн эрсдлийн хүчин зүйлүүдийг тодорхойлж байгаа эсэхийг харгалзан үзнэ. Хэрэв залилангийн эрсдлийн хүчин зүйлүүд эсвэл бусад нөхцөл байдал тодорхойлогдсон бол нэмэлт аудитын горимуудыг хэрэгжүүлэх шаардлагатай.

   

  Практик анхаарах зүйлс:    

¯ Тодорхойлсон залилангийн эрсдлийн хүчин зүйлүүдэд үзүүлэх тусгайлсан хариу үйлдлүүдийг бие даасан аудитын хөтөлбөрт тэмдэглэх. Үнэлгээ болон бусад дуусгалтын горимуудтай холбоотойгоор, бие даасан аудитын хөтөлбөрийн дагуу хэрэгжүүлсэн горимуудын үр дүн болон эдгээр горимуудыг гүйцэтгэснээр олж авсан мэдлэг дээрээ үндэслэн аудитор нэмэлт горимууд хэрэгжүүлэх хэрэгтэй эсэх талаар харгалзан үзэх

Аудитын горимуудын үр дүн нь дотоод хяналтын талаар тайлагнах нөхцөл байдлыг харуулж байгаа эсэхийг авч үзэх. Хэрэв тийм бол, тайлагнах нөхцөл байдлуудыг харуулсан меморандумыг бэлтгэх

   

  ДҮГНЭЛТ

Бид үүгээр авлагын дансны аудитын зорилгыг хангах горимуудыг хангалттай байдлаар гүйцэтгэлээ. Мөн эдгээр горимуудын үр дүнг холбогдох ажлын баримтад зохих байдлаар баримтжуулсан. (Хэрэв аль нэг зорилгын талаар дүгнэлт өгөх боломжгүй бол шалтгааныг баримтжуулах зорилгоор меморандум бэлтгэх)

   

Эхний аудитад авлагын дансны эхний үлдэгдэлд хэрэгжүүлэх нэмэлт аудитын горим

Үйлчлүүлэгчийн нэр  :           Балансын өдөр :

Аудитын зорилго

Хэрэгжүүлэх аудитын горимууд

Гүйцэтгэсэн Лавлагаа баримтын дугаар

 Зааварчилгаа: Эхний аудитад авлагын дансны эхний үлдэгдэлд нэмэлт горимуудыг хэрэгжүүлэх шаардлагатай байдаг ч өмнөх аудитын ажилд хир итгэлтэй байгаагаас мөн шалтгаална. Энэ горимуудыг балансын эцсийн үлдэгдэлд хэрэглэдэг үндсэн горимуудтай хослон хэрэглэж болно.

   

Хэрэв өмнөх тайлант хугацааны санхүүгийн тайлангийн аудитад итгэлтэй байгаа бол:

   

      a.   Өмнөх аудитын ажлын баримтаас авлагын дансны насжилтийн шалгах баланс болон дараагийн тайлант хугацааны авлагын цуглуулалтыг шилжүүлэн бичсэн байдал, тулган баталгаажуулалтын үр дүн зэргийг шалгах, тулган баталгаажуулалтын цар хүрээ болон үр дүн хангалттай эсэхийг харгалзан үзэх

   

      b.  Эргэлзээтэй авлагын хасагдуулгатай холбоотой өмнөх аудитын ажлын баримтыг шалгах, үлдэгдлийг тодорхойлсон горим болон үр дүн нь зохистой эсэхийг авч үзэх. Үлдэгдлийг тодорхойлсон аргыг тайлант хугацаанд хэрэглэсэн аргатай харьцуулах

   

      c.  Тайлант хугацааны эхний 3 сарын турш дах авлагын дансанд кредитлэгдсэн (данснаас хасалт эсвэл борлуулалтын буцаалт ба хасагдуулга) томоохон дүнгүүдийг тодорхойлох, өмнөх тайлант хугацаанд хамааралтай эсэхийг харгалзан үзэх. Тестлэгдсэн зүйлсийг баримтжуулах

   

Хэрэв өмнөх тайлант хугацааны санхүүгийн тайлангийн аудит итгэлтэй бус байгаа бол:

   

      a.  Насжилтийн шалгах балансад авлагын эхний үлдэгдлийг шалгах, хүснэгтийн хөлийн дүнг тодорхойлж, нийт дүнг ерөнхий журналын хяналтын данс руу хөөн шалгах

   

      b.  Тайлант хугацааны эхний 3 сарын хувьд томоохон дүнтэй кредит дүнгүүдийг (данснаас хасалт эсвэл борлуулалтын буцаалт ба хасагдуулга) ерөнхий журналын хяналтын дансанд шалгах, өмнөх тайлант хугацаанд хамааралтай эсэхийг харгалзан үзэх. Тестлэгдсэн зүйлсийг баримтжуулах

   

      c.  Тайлант хугацааны эхний 2 сарын мөнгөн цуглуулалтыг өмнөх тайлант хугацааны авлагын дансны үлдэгдэлтэй харьцуулах

   

      d.   Тайлант хугацааны эхний сарын борлуулалтыг өмнөх тайлант хугацааны сүүлийн сарын борлуулалттай харьцуулах, борлуулалтын тасалбар болголт нь зохистой эсэхийг харгалзан үзэх

   

      e. Өмнөх тайлант хугацааны эргэлзээтэй авлагын хасагдуулгын үйл ажиллагааг нэгтгэн шалгах, үлдэгдлийг тодорхойлсон аргачлалыг тайлант хугацаанд ашигласан аргачлалтай харьцуулах

   

БАРАА МАТЕРИАЛЫН АУДИТЫН ГОРИМ

Үйлчлүүлэгчийн нэр :          Балансын өдрийн огноо :

 

Компани нь баланс дээр бараа материал гэж ангилагдсан дараах ерөнхий дэврийн дансуудтай.

 Ерөнхий дэвтрийн

 Тодорхойлолт

 Хэрэглэсэн өртгийн арга

 Холбогдох хэмжээ

 

дансны дугаар

                 

                 

Aудитын зорилго

Хэрэгжүүлэх аудитын горимууд

Гүйцэтгэсэн Ажлын баримтын

дугаар

  АУДИТЫН ЗОРИЛГО

     A. Бараа материалын данс нь компанийн эзэмшиж байгаа бараа бүтээгдэхүүн, материал, хангамжийн зүйлсийг харуулж байгаа бөгөөд эдгээр хөрөнгүүд нь балансын өдрөөр биетээрээ гар дээр, замд эсвэл агуулахад хадгалагдаж байна. ( О/Т, И ба  Э/Ү).

   

      Б. Бараа материалын жагсаалт нь  зөв бэлтгэгдсэн ба нэгтгэн дүгнэгдсэн, нийт дүн нь зөв дансанд бүртгэгдсэн.   (О/Т ба Ү/Х).

   

      В. Бараа материал нь нийтээр хүлээн зөвшөөрөгдсөн зарчмын дагуу тогтвортой бөгөөд өртөг зах зээлийн үнийн аль багаар үнэлэгдсэн. (Ү/Х).

   

      Г.  Илүүдэл, удаан борлуулагдах,  хуучирсан болон гологдолтой бараа материалуудын өртөг нь цэвэр боломжит үнэ цэнэ рүү буурч бүртгэгдсэн. (Ү/Х).

   

      Д. Бараа материал нь балансад зөв ангилагдсан ба ачуулаагүй байгаа бараа материал, бараа материалын үнэ цэнийг тооцоход ашигласан арга зэрэгт зохих тодруулгыг хийсэн. (Э/Ү ба Тод/Тол).

   

  ХИЙХ ТЭМДЭГЛЭГЭЭ

Хэрэв аудитын зорилгууд бүрэн биелэгдсэн бол хүснэгтийн зүүн талын “Аудитын зорилго” гэсэн баганад холбогдох үсгээр (жш: А, Б, В, Г) тэмдэглэгээ хийнэ. Харин аудитын горимуудыг дахин хэрэгжүүлэх шаардлагатай бол эдгээр үсгүүдийг хаалтанд тэмдэглэнэ. Хэрэв * тэмдэглэгээ тависан бол аудитын зорилго хараахан биелэгдээгүй бөгөөд эхний алхамдаа явж байгааг илэрхийлнэ.

   

 ҮНДСЭН ГОРИМУУД

   

Компанийн бараа материалын тооллогыг ажиглах. Бараа материалын ажиглалтын тусдаа хөтөлбөрийг ашиглах

   

Үнэлгээний процедурын талаар үйлчлүүлэгчтэй ярилцаж, тодорхой    

бүтээгдэхүүнд гарсан өөрчлөлт, бүтээгдэхүүний аргачлалд орсон өөрчлөлт, хэрэглэсэн нягтлан бодох бүртгэлийн бодлого, бараа материалын өртөгийг тооцоход ашигласан арга, бараа материалын үнийн бодлого болон тайлант жилийн туршид хийсэн бараа материалын биет тооллогын үр дүн , тэдгээрийн бараа материалын үнэлгээнд үзүүлэх нөлөө зэргийн талаар ярилцах

Компанийн бараа материалын биет тооллогын нэгтгэлийн үнэн зөв эсэхийг тестлэх

     a.  Ажиглалт тооллогын үед хийсэн бүртгэлийг бараа материалын нэгтгэл рүү хөөн шалгах

   

 b. Тестлэх замаар, тооллогын бүртгэлийн хуудас дээрх

хяналтын дугаарыг бараа материалын нэгтгэл дэх дугаартай харьцуулах . Тооллогын бүртгэлийн хуудсанд нэмэгдсэн эсвэл арилсан бараа материалын дугаар байгаа эсэхийг шалгах

   

      c.   Хэрэв боломжтой бол, баталгаажуулалт хийгдсэн байршилд байгаа тоо хэмжээ рүү хөөн шалгах

   

      d.   Биет бараа материалын нэгтгэл дүнг ерөнхий дэвтрийн дансны үлдэгдэл рүү тохируулах. Томоохон тохируулах зүйлсийг шалгаж, шалтгааныг тайлбарлах

   

  Практик анхаарах зүйлс:

¯  Тооллогын бүртгэлийн хуудас дах хяналтын дугаарыг бараа материалын нэгтгэл рүү харьцуулах нь цаг хугацаа ихээхэн зарцуулж болох юм. Тиймээс ерөнхийд нь гүйлгэн шалгаж товч тэмдэглэгээ хийж баримтжуулна.

¯ Хэрэв бараа материалын нэгтгэлийг комьпютерээр хийсэн бол үнэн зөв бэлтгэгдсэн эсэхийг тестлэх зорилгоор аудитын программыг ашиглаж болно.

¯   Хэрэв үйлчлүүлэгч нь нягтлан бодох бүртгэлийн багц программ ашиглаж байгаа бөгөөд программын кодыг өөрчилж чадахгүй гэдэг нь тодорхой бол бараа материалын үнэн зөв эсэхийг тестлэх шаардлагагүй юм. Эсвэл тодорхой хязгаарлагдмал байдалд горимуудыг хэрэгжүүлж болно.

¯    Хөлийн дүнг шалгах бол үйлчлүүлэгчийн бараа материалын нэгтгэлээс жишээ нь 5 хуудсыг авсанаар “хийсвэрээр дүгнэсэн” эсэхийг шалгаж, авсан 5 хуудсын дүнг буцаан нэмэх замаар шалгана.

¯   Бараа материалын нэгтгэлийн хуудсыг ажлын баримтын зорилгоор үйлчлүүлэгчээс олж авна.

   

Биетээр байгаа бараа материалын жагсаалтыг шалгахдаа тэдгээрийг түүхий эд материал, дуусаагүй үйлдвэрлэл болон бэлэн бүтээгдэхүүн гэсэн ангилалаар тодорхойлно. Сонгосон зүйлүүдийг баримтжуулна.

   

  Практик анхаарах зүйлс:

¯    Голдуу дараах зүйлүүдийг бие даасан байдлаар нь тодорхойлдог:

   

 ¯¯   Санхүүгийн тайланд дангаараа чухал нөлөөтэй зүйлүүд

   

 ¯¯ Ижил төстэй бараа материалуудыг төлөөлж чадах гол чухал бүтээгдэхүүнүүд

   

 ¯¯    Өртөг тооцооллын алдаанд өртөмтгий байдаг, буруу тайлагналыг агуулах магадлалтай бүтээгдэхүүнүүд

   

 ¯  Жижиг бизнесийн байгууллагын хувьд цөөн тооны чухал нэр төрлийн бараа материалуудыг нэг удаа тестлэх замаар бусад төрлийн бараа материалын зохистой эсэхийг үнэлж болно.

   

 ¯    Дангаараа чухал зүйлүүдийг сонгон авсан нь түүвэр биш юм. Эдгээр зүйлүүдийг тестлэх болон бараа материалын үлдэгдэлд шилжилгээний тестийг хослуулан хэрэгжүүлсэнээр үнийн хувьд хангалттай нотолгоог олж авах боломжтой. Алхам 7г түүврийн горимыг харуулсан байна.

   

 ¯  Тестэлсэн зүйлүүдэд холбогдох баримт материалын шалгалттай холбоотой хэрэгжүүлсэн дэлгэрэнгүй биет тестийг баримтжуулна. Жишээ нь:

   

 ¯¯  Тестэлсэн чухал бөгөөд томоохон зүйлүүдийн хувьд, аудитын цар хүрээ болон тестлэгдсэн зүйлсийн эх үүсвэр зэргийг баримтжуулна. (тх: 5,000,000 төгрөгөөс дээш өртөг бүхий бүх бараа материалуудыг жагсаалтад тусгах)

   

 ¯¯   Санамсаргүй түүврийн хувьд бараа материалын зүйлсийн шинж тэмдгийг тодорхойлон баримтжуулна. (тх: бүтээгдэхүүний тусгай код гм)

   

 ¯¯   Системтэй түүврийн хувьд түүврийн эх үүсвэр, эхлэлийн цэг болон түүврийн интервал зэргийг баримтжуулна. (тх: 200Х/12/31-нээс эхэлсэн бараа материалын зүйлүүд сонголтод орох ба бүтээгдэхүүний дугаар нь 2150-аас эхлэнэ. 100 дах бараа материал болгоныг сонгоно)

   

Түүхий эд материал эсвэл худалдан авсан бэлэн бүтээгдэхүүний хувьд өртөгийг дараах байдлаар тестэлнэ:

   

      a.  ЭАЭЗ аргын үед өртөгийг хамгийн сүүлийн бэлтгэн нийлүүлэгчийн нэрэмжлэл рүү баталгаажуулна.

   

      b.  Бараа материалын өртөгийг тооцож байх үед тээвэрлэлтийн хөнгөлөлт эсвэл хасагдуулга тооцогдсон эсэхийг тодорхойлно.

   

      c.  Тестлэгдсэн зүйлсийн өртөгийг ижил төстэй бүтээгдэхүүний кодыг баяжуулахад ашиглахаар шилжүүлэх

   

      d.  Тестлэгдээгүй бусад зүйлсийн өртөгийг өмнөх жилүүдийн ижил төстэй зүйлүүдийн кодыг баяжуулахад ашиглахаар шилжүүлэх . Зөрүүг шалгаж, шалтгааныг тайлбарлах

   

      e.   Гол чухал бүтээгдэхүүний хувьд ирээдүйд худалдан авах өртөг буурах хандлагатай байгаа эсэх талаар асуулга хийх Одоо үеийн худалдан авах үнийн жагсаалт эсвэл тайлант жилийн дараах худалдан авалтын нэхэмжлэлийн шалгах замаар тестлэгдсэн зүйлсийн орлуулах өртөгийг тестлэх

   

      f.  Бүтээгдэхүүний одоогийн борлуулалтын үнэ рүү лавлагаа хийх замаар худалдан авсан бэлэн бүтээгдэхүүний цэвэр боломжит үнэ цэнийг тестлэх

   

      g.  НХЗЗ-ын дагуу үнэлгээний аргыг тогтвортой хэрэглэж байгаа эсэхийг тодорхойлох

   

  Практик анхаарах зүйлс:

¯  Бэлэн бүтээгдэхүүний цэвэр боломжит үнэ цэнийг тестлэхэд их цаг хугацаа шаарддаг. Хэрэв компанийн бодит нийт ашиг нь хэтэрхий өндөр байгаа бол бэлэн бүтээгдэхүүний ихэнх хэмжээ нь зах зээлийн үнээс өндрөөр үнэлэгдсэн байж болох юм. Нийт ашигт шинжилгээний горимыг хэрэгжүүлсэнээр нэмэлт тестийг хэрэгжүүлэх шаардлагагүй байж болно.    

   

 ¯   Хэрэв компани жижиглэнгийн худалдаа эрхэлдэг бол өртөгөөс илүү ашигийг тестлэх шаардлагатай бөгөөд жижиглэнгийн үнэ цэнийг ашиглан бараа материалын үлдэгдлийг тодорхойлж болох юм. Сонгон авсан зүйлүүдийн өртөг болон жижиглэнгийн үнийг хооронд нь харьцуулан замаар жижиглэнгийн үнийг хэдэн хувиар бууруулсаныг тодорхойлох замаар өртөгийг тооцоолно.

   

 ¯    Үйлчлүүлэгчийн вебсайт нь бүтээгдэхүүний борлуулалтын одоогийн үнийн талаарх мэдээллийн сайн эх үүсвэр болж байдаг.

   

Энэ вебсайт нь бүтээгдэхүүнд санал болгосон үнийн талаарх мэдээллээр хангах боломжтой учраас үйлчлүүлэгч ямар бүтээгдэхүүнд илүү анхаарал тавьж байдгийг аудитор олж мэдэх боломжтой юм.

     6.  Дуусаагүй үйлдвэрлэл болон бэлэн бүтээгдэхүүний өртөгийн хувьд дараах тестийг хэрэгжүүлнэ:

     a.  Бэлэн бүтээгдэхүүний өртөгийг хуримтлуулахад ашигласан өртөгийн системийг тодорхойлох, жишээ нь: ажлын захиалгын өртгийн систем эсвэл үе шатны өртөг тооцох систем гм. Бэлэн бүтээгдэхүүний өртөгийг тооцоход ашиглагдсан материалуудыг тодорхойлох.

   

      b.  Тестлэгдэхээр сонгогдсон бэлэн бүтээгдэхүүний хувьд тэдгээрийн үйлдвэрлэлтэй холбоотой хамгийн сүүлд бэлтгэгдсэн ажлын захиалгын эсвэл үйлдвэрлэлийн үе шатны өртөгийн тайланг олж авах (хэрэв үйлдвэрлэлийн процесс нь үндсэндээ ижил бол тестлэх бүтээгдэхүүний тоо хэмжээг хязгаарладаг) 

   

      c.  Үйлдвэрлэлд ашиглагдсан түүхий эд материал болон хөдөлмөрийн тоо хэмжээг дэмжих баримтууд тх: материалын худалдан авсан баримт, шаардах хуудас, цагийн карт гм руу хөөн шалгах. Материалын өртөгийг түүхий эд материалын нэгтгэл эсвэл бэлтгэн нийлүүлэгчийн нэхэмжлэл рүү баталгаажуулах. Ажилласан цаг болон тарифын хэмжээг цалингийн бүртгэл рүү баталгаажуулах.

   

       d.    Компанийн нэмэгдэл зардлын хувь хэмжээг дараах байдлаар тестэлнэ:

     (1)  Ямар дансууд үйлдвэрлэлийн нэмэгдэлд зардалд орохыг тодорхойлох

   

      (2)   Эдгээр дансуудын нийт дүнг жирийн бус өртгийн хэмжээгээр залруулах

   

      (3)   Нийт залруулсан өртөгийг тайлант хугацаанд зарцуулсан машин цаг эсвэл шууд хөдөлмөр цагт үндэслэн 2 ангилах

   

      (4)    Нэмэгдэл зардлын түвшинг компанийн ашигладаг түвшинтэй харьцуулж, зөрүүг тайлбарлах

   

      e.    Дуусаагүй үйлдвэрлэлийн хувьд бэлэн бүтээгдэхүүн болж дуусах хувийг тооцох замаар үнийг тестлэх. Эсвэл, дуусаагүй үйлдвэрлэлд зарцуулагдсан материал болон хөдөлмрийн зардлыг бараа материалын өдрийн байдлаар тестлэх. Зарцуулсан нэмэгдэл зардлыг дахин тооцоолох

   

      f.   Өртөгийг тайлант үеийн борлуулалтын үнэтэй харьцуулах замаар үйлдвэрлэгдсэн бэлэн бүтээгдэхүүний цэвэр боломжит үнэ цэнийг тестлэх

   

      g.   Үнэлгээний арга нь НХЗЗ-ын дагуу тогтвортой хэрэглэгдсэн эсэхийг тодорхойлох

   

  Практик анхаарах зүйлс:

¯   Өртгийн системийн шинж чанараас шалтгаалан дээрх горимуудад өөрчлөлт оруулж болно. Аливаа тестийг гүйцэтгэхээс өмнө бэлэн бүтээгдэхүүний өртөгийн бүрэлдэхүүнд байгаа хөдөлмөр болон нэмэгдэл зардал нь санхүүгийн тайланд хир чухал болохыг үнэлнэ.

   

 ¯    Үйлчлүүлэгчийн вебсайт нь бүтээгдэхүүний борлуулалтын одоогийн үнийн талаарх мэдээллийн сайн эх үүсвэр болж байдаг. Энэ вебсайт нь бүтээгдэхүүнд санал болгосон үнийн талаарх мэдээллээр хангах боломжтой учраас үйлчлүүлэгч ямар бүтээгдэхүүнд илүү анхаарал тавьж байдгийг аудитор олж мэдэх боломжтой юм.

   

C      7.  Хэрэв бараа материалын үнийг тестлэх түүврийг сонгон авсан бол:

   

      a.  Түүврийн хэмжээг тодорхойлох

   

      b.  Сонгогдсон зүйлсийг багтаан түүвэрлэлтийг баримтжуулах

   

      c.  Сонгогдсон зүйлсийг тестлэх

   

      d.  Гарсан үр дүнг үнэлэх болон буруу тайлагналыг тодорхойлох

   

  Практик анхаарах зүйлс:

¯ Сонгогдсон зүйлийн цар хүрээ нь үнийг тестлэхэд хангалттай байдаг.

   

 ¯  Буруу тайлагналыг тодорхойлоход маш анхааралтай хандах шаардлагатай. Бараа материалын үнийг тестэлснээр тодорхойлогдох буруу тайлагнал нь тэр бүр санамсаргүй шинж чанартай байдаггүй. Иймд буруу тайлагнал агуулсан байж болох зүйлүүдийг дангаар нь үнэлэх шаардлагатай.

   

Хаягдал, гологдол, муудсан, удаан эргэлт бүхий эсвэл илүүдсэн бараа материалд хасагдуулга тооцсон эсэхийг тодорхойлох

Дараах горимуудыг хэрэгжүүлнэ:

   

      a.  Тодорхой асуудлуудыг гаргаж тавих талаар үйлчлүүлэгч ямар арга ашигладаг талаар тодорхойлох 

   

      b.  Бараа материалын биет тооллогоор олж авсан мэдэллийг бараа материалын эцсийн жагсаалттай харьцуулах

   

      c.   Бараа материалын байнгын бүртгэл, борлуулалтын шинжилгээ болон тайлант хугацаанд материалын ашиглалтын талаар бодит мэдээлэл зэргийг тодорхойлох мэдээлэл зэргийг шалгах

   

      d.   Хуучин идэвхтэй бус явагдаж байгаа үйл ажиллагаануудыг шалгаж бие даасан зүйлүүд нь хамгийн боломжит зах зээлийн үнээр үнэлэгдсэн эсэхийг шалгах

   

      e.   Муудсан, чанарын шаардлага хангаагүй бараа материалын өмнөх жилийн жагсаалтыг тайлант жилийн эцсийн бараа материалын жагсаалттай харьцуулах замаар өмнөх жилийн үнэлгээ нь нэмэгдээгүй эсэхийг тодорхойлох

   

  Практик анхаарах зүйлс:

¯  Хуучралтын асуудал үүсээд байгаа талаар хангалттай нотолгоо ажилтануудаас гарч ирж байгаа эсэхийг анхаарах

   

 ¯  Бараа материалын хуучралт муудалтын талаарх асуудлыг тооллогын өдрөөр тодорхойлон шийдсэн байх. Аудитор тэдгээр бараа материалын нөхцөл байдалд ажиглалт хийсэн байна.

   

 ¯  Бараа материалын хуучирсан муудсан асуудал нь биет шалгалтаар тэр болгон илрэн гардаггүй.  Харин компанийн үйл ажиллагаа эсвэл салбарын үйл ажиллагаанд томоохон нөлөө бүхий асуудал байгаа байгаа бол үүнтэй холбоотой удаан гүйлгээтэй барааг тодорхойлох үүднээс бүртгэлийг тестэлж болно.

   

 ¯    Үйлчлүүлэгчийн вебсайт нь бүтээгдэхүүний борлуулалтын одоогийн үнийн талаарх мэдээллийн сайн эх үүсвэр болж байдаг. Энэ вебсайт нь бүтээгдэхүүнд санал болгосон үнийн талаарх мэдээллээр хангах боломжтой учраас үйлчлүүлэгч ямар бүтээгдэхүүнд илүү анхаарал тавьж байдгийг аудитор олж мэдэх боломжтой юм.

   

Теслэгдэхээр сонгогдсон бараа материалын хувьд бүх тээвэрлэлт болон хүлээн авалтын ажил гүйлгээг холбогдох журнал, өрийн дансны дэлгэрэнгүй рүү хөөн шалгана. Мөн эдгээр ажил гүйлгээ нь ашиглагдаж байгаа цаг хугацаандаа үнэн зөв бүртгэлд тусгагдсан эсэхийг үнэлэх

   

  Практик анхаарах зүйлс:

¯  Борлуулалтын тасалбар болголтыг тестлэхэд аудиторын хэрэгжүүлж болох нэмэлт горимуудыг харуулсан.

   

Банкны тулган баталгаажуулалт, өрийн тулган баталгаажуулалт, захирлын хурлын тэмдэглэл, удирдлагаас авсан ярилцлага зэргийг шалгаснаар бараа материал нь өөр бусад талуудад эзэмшигдсэн, барьцаалагдсан эсэхийг тодорхойлно. Нэмэлт тодруулга хийх үүднээс эдгээр нөхцөл байдлуудыг дүгнэж үзэх

   

Нэг эсвэл хэд хэдэн нэмэлт горимуудыг хэрэгжүүлэх шаардлагатай эсэхийг харгалзан үзнэ.

Нэмэлт горимуудыг хэрэгжүүлэх эсэхийг шийдэхдээ аудитын явцад олж авсан мэдээлэл эсвэл биет горимыг хэрэгжүүлсэнээр илрүүлсэн буруу тайлагнал нь хяналтын үйл ажиллагаа, алдаа эсвэл залилангаас шалтгаалсан материаллаг буруу тайлагналын эрсдлийн үнэлсэн түвшингийн талаар илүү ойлголт олж авах шаардлагатай эсэх талаар аудиторын шийдвэрт өөрчлөлт үзүүлж байгаа эсэхээс харгалзан үзэхээс гадна үндсэн горимуудыг хэрэгжүүлсэнээр аудитын зорилгоо хангах боломжтой эсэх талаар үнэлгээн дээр үндэслэгдэнэ.

Нэмэлт горимуудыг баримтжуулах аудитын хөтөлбөрт хавсаргах

   

  Практик анхаарах зүйлс:

¯   Дараах зүйлүүдтэй холбоотой нэмэлт горимуудыг энэ хөтөлбөрт харуулсан:

¯¯     Компани хоорондын ашиг

¯¯     Бараа материалын жижиглэнгийн арга

¯¯     СЭАЗ арга

¯¯     Дунд хугацаанд тестлэгдсэн бараа материал

   

 ¯    Бараа материалтай холбоотой залилангийн эрсдлийн үнэлгээний нэмэлт горимуудыг “Бараа материалын ажиглалтын аудитын хөтөлбөр” хэсэгт харуулсан.

   

Хэрэгжүүлсэн горимууд нь залилангийн эрсдлийн хүчин зүйлүүдийг тодорхойлоход хангалттай эсэхийг харгалзан үзэх.

   

  Практик анхаарах зүйл:

¯  Тодорхойлогдсон залилангийн эрсдлийн хүчин зүйлүүдэд өгөх хариу үйлдлүүд нь аудитын хөтөлбөрт дангаараа тусгагдсан эсэх. Үнэлгээ болон дуусгалтын горимуудтай холбоотойгоор аудитын бие

   

даасан хөтөлбөрүүдийг хэрэгжүүлсэний үр дүн болон тэдгээрийг хэрэгжүүлсэнээр олж авсан мэдлэг дээрээ үндэслэн аудитор нэмэлт горим хэрэгжүүлэх эсэхээ тодорхойлно.

Хэрэгжүүлсэн аудитын горимын үр дүн нь дотоод хяналтын талаар тайлагнах  шаардлагыг үүсгэж байгаа эсэхийг харгалзан үзэх. Хэрэв тийм бол тайлагнах зүйлүүдийг тусгасан меморандумд нэмж оруулах

   

  ДҮГНЭЛТ

Бид үүгээр бараа материалын дансны аудитын зорилгыг хангах горимуудыг хангалттай байдлаар гүйцэтгэлээ. Мөн эдгээр горимуудын үр дүнг холбогдох ажлын баримтад зохих байдлаар баримтжуулсан. (Хэрэв аль нэг зорилгын талаар дүгнэлт өгөх боломжгүй бол шалтгааныг баримтжуулах зорилгоор меморандум бэлтгэх)

   

Эхний аудитад бараа материалын эхний үлдэгдэлд хэрэгжүүлэх аудитын нэмэлт горимууд

Үйлчлүүлэгчийн нэр:            Балансын өдрийн огноо:

Aудитын зорилго

Хэрэгжүүлэх аудитын горимууд

Гүйцэтгэсэн Ажлын баримтын

дугаар

 Зааварчилгаа: Эхний аудитад бараа материалын дансны эхний үлдэгдэлд нэмэлт горимуудыг хэрэгжүүлэх шаардлагатай байдаг ч өмнөх аудитын ажилд хир итгэлтэй байгаагаас мөн шалтгаална. Энэ горимуудыг балансын эцсийн үлдэгдэлд хэрэглэдэг үндсэн горимуудтай хослон хэрэглэж болно.

   

Хэрэв өмнөх тайлант хугацааны санхүүгийн тайлангийн аудитад итгэлтэй байгаа бол:

   

      a.     Бараа материалын ажиглалтын талаар өмнөх хугацааны ажлын баримтыг нягтлан шалгаж, дараах зүйлсийг харгалзах:

   

      (1)   Тооллогыг тестлэх

   

      (2)   Тооллогын зааварчилгааны хэрэгжилтэд ажиглалт хийх

   

      (3)    Ашиглагдсан, хүчингүй болсон эсвэл хэрэглэгдээгүй тооллогын бүртгэл болон тэмдэглэгээний талаар тайлбар авах

   

      (4)    Тээвэрлэл/бараа хүлээн авалтын тасалбар болголтын горимыг тестлэх

   

      (5)  Замд яваа бараа эсвэл өөр бусад байршилд оршин байгаа бараа материалын талаар асуулга авах, тооллого зөв процедурын дагуу хийгддэг, хяналт иж бүрэн тавигддаг эсэх талаар асуулга авах

   

      b. Бараа материалын нэгтгэл ойлгомжтой бөгөөд зөв бэлтгэгдсэн эсэх үнийг зөв тооцсон эсэх, цэвэр үнэ цэнээр бүртгэсэн эсэх, илүүдэл, удаан гүйлгээтэй, хуучирч муудсан болон гологдол зүйлүүдэд хасагдуулга хийсэн эсэхийг тестлэх зорилгоор өмнөх ажлын баримтуудыг шалгах, өмнөх хугацаанд НХЗЗ-ын дагуу үнэлгээ хийхэд хангалттай горимуудыг хэрэгжүүлсэн эсэхийг харгалзан үзэх, тайлант хугацаанд борлуулалх үнэ, тээвэрлэлтийн өртөг, хөнгөлөлт болон хасагдуулгыг тооцож бүртгэсэн аргачлал зэргээр тэмдэглэл хийнэ.

   

      c.  Өмнөх тайлант хугацаанд бүртгэгдэх байсан илүүдэл, удаан гүйлгээтэй, хуучирч муудсан эсвэл гологдол бараа бүтээгдэхүүн энэ тайлант хугацаанд бүртгэгдсэн эсэхийг анхаарч үзнэ.

   

      d.  Өмнөх тайлант хугацааны борлуулалтаас үүссэн томоохон хэмжээний алдагдал нь энэ тайлант хугацаанд бүртгэгдсэн эсэхийг анхаарах

   

Хэрэв өмнөх тайлант хугацааны санхүүгийн тайлангийн аудит итгэлтэй бус байгаа бол:

   

      a.  Өмнөх тайлант хугацаанд бараа материалын тоо хэмжээ хэрхэн тодорхойлогдсон талаар асуулга хийх, зааварчилгаа, тооллогын хүснэгт эсвэл тэмдэглэгээ болон нэгтгэл болон эцсийн жагсаалт зэргийн хуулбарыг олж авна.

   

  Практик анхаарах зүйлс :

¯   Хэрэв бараа материал нь биет тооллогоор гарч ирээгүй эсвэл тооллогын бүртгэл байхгүй тохиолдолд тайлант хугацааны борлуулалтын өртөгтэй холбоотой аудитын зорилтыг бүрэн биелүүлэх боломжгүй байдаг учраас үйл ажиллагааны үр дүн болон мөнгөн гүйлгээнд санал өгөхөөс татгалзах шаардлага гарч болно.

   

      b. Өмнөх тайлант хугацаанд хэрэглэгдэж байсан тооллого хийх зааварчилгааг энэ тайлант хугацааны зааварчилгаа болон хэрэгжүүлсэн горимтой харьцуулах, өмнөх хугацааны тооллого зөв хийгдсэн эсэхийг авч үзнэ.

   

      c.  Бараа материалын жагсаалтад байгаа сонгогдсон тоо хэмжээг

   

тооллогын бүртгэл эсвэл тэмдэглэгээ рүү баталгаажуулах, тооллогын бүртгэл эсвэл тэмдэглэгээнээс сонгосон зүйлүүдийг жагсаалт руу хөөн шалгах, жагсаалтын хөлийн дүн болон нэмэлт хэсгийг тестлэх

  c. Өмнөх тайлант хугацаанд үнэ тооцсон аргын талаар асуулга хийж, сонгон авсан үнүүдийг бэлтгэн нийлүүлэгчийн нэхэмжлэл, үнийн жагсаалт эсвэл өртөгийн бүртгэл хүү баталгаажуулах. Тестлэгдсэн зүйлүүдийг баримтжуулах.

Өмнөх тайлант хугацааны нягтлан бодох бүртгэлийн аргачлал, нэмэгдэлд зардалд багтсан зардлын дансууд болон тээвэрлэлт, хөнгөлөлт болон хасагдуулга зэргийг тайлант хугацааны зохих хэсгүүд рүү харьцуулах

   

  Практик анхаарах зүйлс:

¯   Энэ горимыг одоогийн үнийн тесттэй хамт хэрэгжүүлэх

   

 ¯   Үнийг тайлант хугацааны үнэтэй харьцуулах нь боломжит үнэ цэнийг ашигласан эсэхигй үнэлэх үр дүнтэй арга байдаг. Томоохон зөрүүнүүдийг шалгаж, тайлбарлах

   

 ¯    Зарим цаг хугацаанд дангаараа чухал байсан ч өөр бусад цаг хугацаанд чухал биш байгаа зүйлүүдийг харах

   

      e. Өмнөх тайлант хугацааны сүүлийн сарын болон энэ тайлант хугацааны эхний сарын  борлуулалт болон өртөгийг харьцуулах, тасалбар болголт зохистой эсэхийг тодорхойлох

   

      f.  Өмнөх тайлант хугацаанд бүртгэгдэх байсан илүүдэл, удаан гүйлгээтэй, хуучирч муудсан эсвэл гологдол зүйлүүд энэ тайлант хугацаанд бүртгэгдсэн эсэхийг авч үзэх

   

      g Өмнөх тайлант хугацааны борлуулалтаас үүссэн томоохон хэмжээний алдагдал нь энэ тайлант хугацаанд бүртгэгдсэн эсэхийг анхаарах

   

      h. Тайлант хугацааны нийт ашгийг өмнөх 2 жилийн нийт ашигтай харьцуулах, томоохон зөрүүг шалгах

   

БАРАА МАТЕРИАЛЫН ТООЛЛОГЫН АЖИГЛАЛТАД ХЭРЭГЖҮҮЛЭХ АУДИТЫН ХӨТӨЛБӨР

Үйлчлүүлэгчийн нэр:           Балансын өдрийн огноо :

Компанийн бараа материалын байршил болон биет тооллогын ажиглалт хийсэн огноо :

  Хаяг  

Бараа материалын төрөл  

Нийт бараа материалд эзлэх хувийн жин %  

Тооллого хийсэн огноо болон цаг  

Утасны дугаар  

                     

                     

Аудитын зорилго

Хэрэгжүүлэх аудитын горимууд

Гүйцэтгэсэн Ажлын баримтын

дугаар

 Зааварчилгаа:  Бараа материалын тооллогын ажиглалтад хэрэгжүүлэх аудитын программ нь бараа материалын аудитын программын нэмэлт хэсэг юм. Энэ программд хэрэгжүүлэх горимуудын гол зорилго нь оршин байх болон иж бүрэн байх гэсэн санхүүгийн тайлангийн батламжуудын хувьд нотолгоог олж авах явдал юм.  

   

  АУДИТЫН ЗОРИЛГО

     A.  Гар дээр байгаа, замд яваа эсвэл өөр байршилд байгаа бараа материалын тооллого зөв хийгдсэн, бүртгэлд зөв тусгагдсан бөгөөд энэ талаар компанийн горим, хяналтын бодлого нь зохистой бөгөөд үр дүнтэй явагддаг.

   

      Б.  Тооллогын явцад ажиглалтад өртсөн илүүдэл, удаан гүйлгээтэй, хуучирч муудсан болон гологдол бараа материалуудыг зохистой байдлаар үнэлэх үүднээс тусгайлсан тэмдэглэгээ эсвэл бүртгэлийн хуудасд тусгасан эсэх

   

      В.  Тооллогын явцад тэмдэглэгдсэн тайлант хугацаанд нэмэгдсэн эсвэл хасагдсан томоохон дүнтэй үндсэн хөрөнгө, тоног төхөөрөмж болон гологдол, хуучрал муудалт, гологдол бүхий тоног төхөөрөмжүүдийг үндсэн хөрөнгийн дансанд зохих байдлаар тусгасан эсэхийг тодорхойлох

   

  ХИЙХ ТЭМДЭГЛЭГЭЭ

Хэрэв аудитын зорилгууд бүрэн биелэгдсэн бол хүснэгтийн зүүн талын “Аудитын зорилго” гэсэн баганад холбогдох үсгээр (жш: А, Б, В) тэмдэглэгээ хийнэ. Харин аудитын горимуудыг дахин хэрэгжүүлэх шаардлагатай бол эдгээр үсгүүдийг хаалтанд тэмдэглэнэ. Хэрэв * тэмдэглэгээ тависан бол аудитын зорилго хараахан биелэгдээгүй бөгөөд эхний алхамдаа явж байгааг

   

илэрхийлнэ.

 ҮНДСЭН ГОРИМУУД

   

 Төлөвлөлт

   

Бараа материалын биет тооллогын өдрийн өмнө компанийн бараа материалын байршил болон тооллого хийх огноо зэргийн талаар ойлголт олж авах, Тэдгээр бүх байршилд ажиглалт хийх боломжтой эсэхийг тодорхойлно. Тооллогын ажиглалт хийх боломжгүй байршлын хувьд бараа материалууд нь зүй зохистой байгаа эсэх талаар тулган баталгаажуулах захидал явуулж болно.

   

  Практик анхаарах зүйлс:

¯   Хэрэв үйлчлүүлэгч хэд хэдэн байршилд бараа материал хадгалдаг бол дараах хүчин зүйлүүдийг харгалзан үзсэнээр тухайн байршилд ажиглалт хийх эсэхээ шийдвэрлэнэ:

   

 ¯¯  Байршил бүрийн хувьд холбогдох материаллаг байдал    

   

 ¯¯   Бүртгэлийн төвлөрлийн зэрэг эсвэл мэдээлэл боловсруулалт  

   

 ¯¯   Байршил бүрийн хувьд хяналтын орчны үр дүнтэй байдал (ялангуяа удирдлагын эсвэл эзэмшигч/менежерийн шууд хяналт болон тухайн байршилд үйл ажиллагааг удирдах чадвар)

   

 ¯¯    Тухайн байршилд компани эвсэл бусдын хяналтын үйл ажиллагааны давтамж, цаг хугацаа болон цар хүрээ  

   

 ¯   Хэрэв томоохон бараа материалууд нь агуулахад байгаа бол аудитор агуулахаас шууд тулган баталгаажуулалтыг бичгээр авч болно. Хэрэв эдгээр бараа материалууд нь эргэлтийн эсвэл нийт хөрөнгийн дийлэнх хувийг эзэлж байгаа бол тэдгээрийн оршин байгаа эсэх талаар хангалттай нотолгоог олж авахын тулд дараах горимуудаас нэг эсвэл хэд хэдийг хэрэглэнэ.

   

 ¯¯  Агуулахын ажилтанг шалгахын тулд эзэмшигчийн хэрэгжүүлдэг горимыг тестлэх, мөн агуулахын ажилтны ажлын гүйцэтгэлийг үнэлэх

   

 ¯¯  Бараа бүтээгдэхүүний хадгалалттай холбоотой агуулахын ажилтны үйл ажиллагаанд хяналт хэрэгжүүлсэн тухай тайланг олж авах, агуулахын ажилтан найдвартай эсэх талаар зохистой нотолгоог олж авах үүднээс бусад хувилбарт аргуудыг хэрэглэх

   

 ¯¯  Бараа бүтээгдэхүүний биет тооллого зохистой хийгдэж байгаа эсэхийг ажиглах

   

 ¯¯   Хэрэв агуулахад байгаа бараа материал нь барьцааных бол холбогдох энэ талаар холбогдох талууд руу тулган баталгаажуулалт явуулах

   

 ¯    Хэрэв бараа материалын үнэ цэнэ болон чанар нь гадны шинжээчээр үнэлэгдсэн бол энэ талаар холбогдох стандартад заасан горимуудыг хэрэгжүүлэх.

   

 ¯   Гуравдагч талын эзэмшиж байгаа бараа материалд тулган баталгаажуулах захидал явуулах

   

 ¯    Аудитын хөтөлбөрийн нэмэлт горимын хэсэгт балансын өдрөөр аудитор бараа материалын биет тооллогыг ажиглаж чадахгүй үед хэрэгжүүлэх горимыг багтаасан.

   

 ¯  Хэрэв үйлчлүүлэгч балансын өдрөөр биет тооллогыг хийхээс илүүтэй циклээрх тооллогыг хэрэгжүүлдэг бол циклээрх тооллогын үед хэрэгжүүлэх аудитын нэмэлт горимыг  ашиглана.

   

Бараа материалыг тоолоход хэрэгжүүлдэг горимуудын талаар асуулга хийх, хэрэв боломжтой бол тооллого хийхээс өмнө бараа материалын тооллогын горимыг судалсан байвал зүйтэй.

   

Дангаараа чухал шинж чанартай бараа материалын зүйлүүдийг тодорхойлох, тооллогыг ажиглах ажилтанд тодорхой зааварчилгаа өгөх  

   

  Практик анхаарах зүйлс:

¯   Ихэнх жижиг бизнесийн байгууллагад мөнгөн дүнгийн хувьд дангаараа чухал зүйлс болж байдаг бараа материалууд байдаг. Эдгээрийг дараах байдлаар тодорхойлж болно: (1) эзэмшигч/менежерт асуулга хийх, (2)  өмнөх жилийн бараа материалын нэгтгэлийг шалгах болон (3)  бараа материалын зүйлийг үзэх

   

 ¯   Мөнгөн дүнгийн хувьд дангаараа чухал байдаг бараа материалын тооллогыг ажиглах

   

 Ажиглалт

   

Түүхий эд материал болон дууссан бэлэн бүтээгдэхүүний хувьд бараа материалын биет тооллогоор дараах горимуудын

   

хэрэгжилтийг ажиглана:

      a.  Ажилчдын тооллого хийж байгааг ажиглах, дараах зүйлсийг тодорхойлох (1) ажилчдын хандлага болон гүйцэтгэлээр зөв үр дүн гарахаар байгаа эсэх (2) үйлчлүүлэгчийн бараа материалын зааварчилгааг дагаж мөрдөж байгаа эсэх (3) тооллогыг эмх цэгцтэй хийгдэж байгаа бөгөөд үнэн зөв бүртгэгдсэн эсэх

   

      b. Биет тооллогын процедурыг ажиглаж байх явцдаа бараа материал нь хуучирч муудсан эсвэл хэт хуучирсан харагдаж байгаа эсэхийг тодорхойлох, үйлчлүүлэгч тэдгээрийг харгалзан үзэж байгаа эсэхийг тодорхойлох, хүрэх боломжгүй газарт хадгалагдсан эсвэл муу нөхцөлд байгаа зүйлүүд нь өмнөх тайлант хугацаанд ижил байршилд болон нөхцөл байдалд байгаа эсэх болон өмнөх тайлант хугацаанд ашиглаж байсан бараа материалын тэмдэглэгээ эсвэл хяналтын наалт зэрэг нь хэвээрээ байгаа эсэхийг харгалзан үзнэ. Мөн тооллогыг тест байдлаар аудитор биечлэн гүйцэтгэснээр бараа материалын зүйлүүд нь зохих тэмдэглэгээтэй эсвэл бүртгэлд хадгалагдаж байгаа эсэхийг тодорхойлох боломжтой.

   

 d. Бүх газруудад тооллого хийгдэж дууссан эсэхийг магадлах,

тооллогын үр дүнд байхгүй бараа материалын хувьд шалтгааныг тодруулах

   

      d.  Ашиглагдсан, хүчингүй болсон эсвэл ашиглагдаагүй тооллогын хуудас эсвэл тэмдэглэгээний дугаарыг тодорхойлох, тооллогын хуудас эсвэл тэмдэглэгээний дугаарын дарааллыг баталгаажуулах, дутуу бөглөгдсөн тооллогын бүртгэлийн хувьд бөглөөгүй орхисон хэсгийг шалгах

   

      e.  Тооллогын бүртгэл эсвэл тэмдэглэгээний хуудаснаас заримыг сонгон  авч тэдгээрт хамаарах зүйлсийг тоолох

   

      f. Хэрэв тооллогын бүртгэл нь ашиглагдсан бол агуулахыг орхихоос өмнө бүх иж бүрэн эсвэл тал нь хэрэглэгдсэн хуудсуудын хуулбарыг олж авах

   

  Практик анхаарах зүйлс:

¯  Компанийн тооллогын процедурыг тестлэх зорилгоор тооллогын үндсэн горимуудыг дахин гүйцэтгэх байдлааг тестийг хэрэгжүүлнэ. Тооллогын дараа бараа материалын нэгтгэлд бүртгэгдсэн тоо хэмжээ бүхий бараа материал оршин байгаа эсэхийг тестэлнэ. Тооллогыг тестлэх цар хүрээг тодорхойлохдоо дараах хүчин зүйлүүдийг харгалзан үзнэ: (1) бараа материалын нэгтгэлд мөнгөн дүнгийн хувьд дангаараа чухал зүйлүүд тусгагдсан эсэх, (2) тооллогод оролцсон багийн тоо (3) тооллогыг ажиглахаар

   

аудиторын агуулахад ирсэн цаг хугацаа

Хэрэв маш цөөн бараа материалын хувьд их мөнгөн дүн эзэлж байгаа бол тэдгээрийг тестлэх замаар бусад нэр төрлийн бараа материалыг тестлэх хэмжээг багасгаж болно. Эсрэгээр, бие даасан олон тооны бараа материал байгаа бол олон төрлийн байршил тус бүрт тооллого хийх шаардлага үүсч болно. Хэрэв тооллого хийх олон баг байгаа бол эдгээр багуудыг сайн зааварчилгаагаар хангах замаар тооллогын ажиглалтыг өргөн утгаар хийж болно. Хэрэв аудитор тооллогын бүх явцад оролцсон бол тооллогыг дахин гүйцэтгэсэнтэй ижил үр дүн гарна.

 ¯  Аудитор бүртгэгдсэнээс илүү хэмжээний тооллогын тестийг хийж болно. Гэхдээ хийсэн тооллогын тест бүрийг баримтжуулах шаардлагагүй.

   

 ¯  Аудитор үйлчлүүлэгчийн оролцоогүйгээр тооллогыг теслэх хэрэгтэй. Үйлчлүүлэгч бараа материалтай холбоотой залилангаа нуухын тулд аудиторын ажиглалтад орсон бараа материалын зүйлийг өөр бусад байршилд байгаа зүйлийн оронд нөхөж тавих явдал гардаг.

   

 ¯ Ихэнхдээ бараа материалууд нь өөр өөр байршилд хадгалагдаж байгаа ч ижил бүтээгдэхүүний кодтой байдаг. Ийм тохиолдолд бараа материалыг солих, орлуулах, нөхөх зэрэг асуудлууд гарах боломжтой байдаг учраас өөр өөр газар нутагт ялгаатай бүртгэлийн хуудас эсвэл тэмдэглэгээг ашиглаж болно. Компанийн нэгтгэн дүгнэх процедурд зохистой аудитын жим байгаа эсэх, нэг байршилд байгаа тооллогын тестийг бараа материалын жагсаалтын эцсийн үлдэгдэл рүү тохируулах боломжтой эсэхийг тодорхойлох, хэрэв боломжгүй бол байршил бүрийн хувьд тооллогын тестийг хийж дүнгүүдийг нь эцсийн жагсаалт руу тохируулж болно.

   

 ¯  Компанийн хэрэгжүүлдэг тооллогын горим нь зохистой эсэх болон үр дүнтэй хэрэгждэг эсэх талаар хангалттай нотолгоо олж авах хүртэл аудитор тооллогыг ажигласаар байна. Ажиглалтын явцад тэмдэглэж авсан буруу тоологдсон зүйлийн хувьд тооллого хийхэд ашигласан тэмдэглэгээ эсвэл бүртгэлийг цуглуулахаас өмнө үйлчлүүлэгчээр залруулга хийлгүүлнэ. Хэрэв тооллогын явцад олон тооны системтэй алдаа гарсан бол тэдгээрийн хамаарах хэсэгт дахин тооллого хийх талаар үйлчлүүлэгчид зөвлөж болно.

   

Дуусаагүй үйлдвэрлэлд байгаа бараа материалын хувьд өмнөх алхамд заасан тооллогын горимуудыг мөн хэрэгжүүлнэ. Мөн дараах нэмэлт горимуудыг хэрэгжүүлнэ :

   

      a. Тооллогын тэмдэглэгээ эсвэл бүртгэл дээр бүртгэгдсэн мэдээлэл нь дуусаагүй үйлдвэрлэлийг тодорхойлоход хангалттай

   

мэдээлэл өгч чадах эсэхийг тодорхойлох. Жиш: материал, хөдөлмөр, нэмэгдэл зардлын дуусгалтын хувь гм

      b.  Дуусаагүй үйлдвэрлэлийн нэг хэсэг гэж тоологдсон түүхий эд материал эсвэл бэлэн бүтээгдэхүүний зүйлийг тодорхойлох

   

  Практик анхаарах зүйлс:

¯   Дуусаагүй үйлдвэрлэлийн дуусгалтын үе шатыг үнэн зөв байдлаар тодорхойлохын тулд тооллогын явцад үйлдвэрлэлийг зогсоох шаардлагатай болно

   

  Практик анхаарах зүйлс:

¯   Зарим тохиолдолд бараа материалыг нэг байршлаас нөгөө байршил руу шилжүүлэхэд асуудлууд үүсч байдаг. Хэрэв ийм асуудлууд байгаа бол үүнтэй холбоотой мэдээллийг олж авах

   

 ¯ Өөр өөр байршилд байгаа хэлтэс нэгж хоорондын шилжүүлэлтийн хувьд тасалбар болголтын талаарх мэдээллийг  олж авч болно.

   

 ¯ Тасалбар болголтын талаарх мэдээллийг ажил гүйлгээний журнал руу хөөн шалгах замаар олж авч болно. Ингэхийн тулд биет тооллогын өдрийн байдлаар үнэн зөв мэдээллийг олж авсан байхыг шаардана. Тээвэрлэлт/хүлээн авалтын баримтуудын хуулбарыг олж авах шаардлагатай.

   

Бусдад хамааралтай боловч компанид хадгалагдаж байгаа бараа материалын талаар эзэмшигч/менежер, бүтээгдэхүүн хариуцсан ажилтан болон тоо бүртгэгч нараас асуулга авах, тооллогоос тусд нь авч үзэх шаардлагатай.

   

Биет тооллогын үед аудитын бусад хэсгүүдтэй холбоотойгоор дараах горимуудыг хэрэгжүүлнэ:

   

      a.   Үндсэн хөрөнгө болон тоног төхөөрөмжийн томоохон дүнтэй нэмэгдэлийг тодорхойлох, тодорхойлолт болон нөхцөл байдлын талаар ажиглалт хийх

   

      b.  Хуучирч муудсан эсвэл гэмтсэн тоног төхөөрөмжүүд оршин байгаа эсэх болон нөхцөл байдлыг ажиглах, агуулахаас зайлуулагдсан болон хугацаа нь дууссан хөрөнгө байгаа эсэх талаар асуулга хийх, үндсэн хөрөнгийн бүртгэл рүү хөөн шалгах томоохон зүйлүүдийн жагсаалтыг гаргах

   

      c.   Эзэмшиж байгаа чекүүдийг тестлэх зорилгоор хамгийн сүүлийн чекийн дугаарыг тодорхойлох, тайлант хугацааны эцэст

   

бичигдсэн боловч тайлант хугацааны дараа төлбөр хийгдэх чек байгаа эсэх талаар асуулга хийх, жагсаалтыг нь олж авах

      d.   Мөнгөн хөрөнгийн аудитын хөтөлбөрийн дагуу банкны тулган баталгаажуулалтыг явуулж, тасалбар болголтын тайланг хүсэх

   

      e.  Өрийн аудитын хөтөлбөрийн дагуу тулган баталгаажуулалт хийх бэлтгэн нийлүүлэгч нарыг сонгон хүсэлт бэлтгэж явуулах

   

      f.   Санхүүгийн тайланд материаллаг нөлөө бүхий мөнгөн хөрөнгө эсвэл үнэт цаасны тооллогыг хийх

   

  Практик анхаарах зүйлс:

¯  Эдгээр горимууд нь холбогдох аудитын хөтөлбөр бүрт тусгагдсан байна. Хамгийн чухал нь биет тооллогыг бүтээмжтэй хийх цаг хугацааг тодорхойлох явдал юм.

   

 Нэг эсвэл түүнээс дээш нэмэлт горимуудыг хэрэгжүүлэх шаардлагатай эсэхийг шийднэ. Ингэхдээ биет горимыг хэрэгжүүлсэнээр эсвэл бусад эх үүсвэрээс олж авсан буруу тайлагнал болон мэдээлэл нь хяналтын үйл ажиллагаа болон алдаа эсвэл залилангаас шалтгаалсан материаллаг буруу тайлагналын эрсдлийн түвшингийн талаар илүү ойлголт олж авах шаардлагатай эсэх талаар аудиторын шийдлийг өөрчилж байгаа эсэхийг харгалзан үзэх хэрэгтэй. Мөн аудитын хэрэгжүүлсэн үндсэн горимууд нь авлагын дансны аудитын зорилгыг биелүүлэхэд хангалттай эсэх талаар үнэлж үзнэ. Нэмэлт горимуудыг баримтжуулах

   

Хэрэгжүүлсэн горимууд нь тодорхойлогдсон залилангийн эрсдлийн хүчин зүйлүүдэд хангалттай хариулт болж байгаа эсэхийг харгалзан үзэх, хэрэв залилангийн эрсдлийн хүчин зүйлүүд эсвэл бусад нөхцөл байдлууд нь нэмэлт аудитын горимыг шаардаж байгаа бол эдгээр нь зохих алхамтай холбогдож байгаа эсэхийг тодорхойлно.

   

  Практик анхаарах зүйлс:

Тодорхойлсон залилангийн эрсдлийн хүчин зүйлүүдэд үзүүлэх тусгайлсан хариу үйлдлүүдийг бие даасан аудитын хөтөлбөрт тэмдэглэх. Үнэлгээ болон бусад дуусгалтын горимуудтай холбоотойгоор, бие даасан аудитын хөтөлбөрийн дагуу хэрэгжүүлсэн горимуудын үр дүн болон эдгээр горимуудыг гүйцэтгэснээр олж авсан мэдлэг дээрээ үндэслэн аудитор нэмэлт горимууд хэрэгжүүлэх хэрэгтэй эсэх талаар харгалзан үзэх

   

Аудитын горимуудын үр дүн нь дотоод хяналтын талаар тайлагнах нөхцөл байдлыг харуулж байгаа эсэхийг авч үзэх. Хэрэв тийм бол,

   

тайлагнах нөхцөл байдлуудыг харуулсан меморандумыг бэлтгэх

  ДҮГНЭЛТ

Бид үүгээр бараа материалын тооллогын зорилгыг хангах горимуудыг хангалттай байдлаар гүйцэтгэлээ. Мөн эдгээр горимуудын үр дүнг холбогдох ажлын баримтад зохих байдлаар баримтжуулсан. (Хэрэв аль нэг зорилгын талаар дүгнэлт өгөх боломжгүй бол шалтгааныг баримтжуулах зорилгоор меморандум бэлтгэх)

   

ХӨРӨНГӨ ОРУУЛАЛТЫН ДАНСНЫ АУДИТЫН ХӨТӨЛБӨР

Үйлчлүүлэгчийн нэр            Балансын өдрийн огноо       

 

Компани нь баланс дээр хөрөнгө оруулалт гэж ангилагдсан дараах ерөнхий дэврийн дансуудтай.

 

Ерөнхий дэвтрийн дансны дугаар   Тодорхойлолт  

Эргэлтийн эсвэл эргэлтийн бус хөрөнгө  

             

             

Aудитын зорилго

Анхаарах аудитын горимууд

Гүйцэтгэсэн Ажлын баримтын

дугаар

  АУДИТЫН ЗОРИЛГО

     A.  Хөрөнгө оруулалтын үлдэгдэл нь хөрөнгө оруулалтын жагсаалтыг бүрэн харуулж байгаа мөн эдгээр хөрөнгүүд нь гар дээр

   

эзэмшигдэж байгаа болон бусдад хадгалагдаж байгаа хувьцааны сертификат болон бусад хууль ёсны баримт бичгээр нотлогдож байна. (/Т, И ба Э/Ү).

      Б.   Хөрөнгийн үнэлгээ, хөрөнгө оруулалтын ашиг эсвэл алдагдал, үнэлгээний хасагдуулга, хөрөнгө оруулалт борлуулсны гарз эсвэл олз, зах зээлийн үнийн өөрчлөлт зэрэг нь нийтээр зөвшөөрөгдсөн зарчмын дагуу бүртгэгдэж, тайлагнагдсан. (Ү/Х).

   

      В.  Хөрөнгө оруулалт нь баланс дээр бүрэн тусгагдсан, зөв ангилагдсан бөгөөд аливаа хөрөнгийн барьцаа, хязгаарлалт зэрэгт холбогдох тодруулгууд нийтээр хүлээн зөвшөөрсөн зарчимын дагуу хийгдсэн.  (Тод/Тол).

   

      Г. Деривативууд нь хөрөнгө эсвэл өр төлбөр болох нь тодорхойлогдож хэмжигдсэн бөгөөд зах зээлийн үнийн өөрчлөлт нь нийтээр хүлээн зөвшөөрөгдсөн зарчмын дагуу бүртгэгдэж тусгагдсан. (О/Т, И, Э/Ү, Ү/Х болон Тод/Тол).

   

  ХИЙХ ТЭМДЭГЛЭГЭЭ

Хэрэв аудитын зорилгууд бүрэн биелэгдсэн бол хүснэгтийн зүүн талын “Аудитын зорилго” гэсэн баганад холбогдох үсгээр (жш: А, Б, В, Г) тэмдэглэгээ хийнэ. Харин аудитын горимуудыг дахин хэрэгжүүлэх шаардлагатай бол эдгээр үсгүүдийг хаалтанд тэмдэглэнэ. Хэрэв * тэмдэглэгээ тависан бол аудитын зорилго хараахан биелэгдээгүй бөгөөд эхний алхамдаа явж байгааг илэрхийлнэ.

   

 ҮНДСЭН ГОРИМУУД

   

Өрийн болон өмчийн үнэт цаасны хувьд:

     a.  Тайлант жилийн ангилагдсан үнэт цаасны багцад хийсэн шинжилгээг олж авах эсвэл бэлтгэх. Уг шинжилгээ үнэн зөв хийгдсэн эсэхийг тестлэх. Эхний үлдэгдлийг өмнөх жилийн залруулгын дараах шалгах баланс руу, эцсийн үлдэгдлийг тайлант жилийн шалгах баланс руу хөөн шалгах

   

      b.  Гар дээрх үнэт цаасуудыг шалгах, бусдын эзэмшиж байгаа үнэт цаасуудыг баталгаажуулах. Тулган баталгаажуулалтын бүх хуулбарыг ажлын баримтад хавсаргах

   

      (1)    Үнэт цаасыг буцаасан нотолгоо баримтыг олж авах  

   

      (2)    Үнэт цаасуудыг купон гэх зэргээр тараасан эсэхийг тодорхойлох

   

      (3)  Шалгасан болон тулган баталгаажуулагдсан үнэт цаасуудыг Алхам 1а-д олж авсан үнэт цаасны багц руу харьцуулах

   

      c.   Гол чухал худалдан авалтуудын өртөг болон борлуулалтын орлогыг баталгаажуулах. Тестлэгдсэн зүйлсийг баримтжуулах. Үнэт цаас борлуулсны гарз эсвэл олзыг дахин тооцоолох, үнэт цаас борлуулалтын өртөг тооцох аргачлал (тусгайлан тодорхойлох, ЭАЭЗ, САЭЗ, дундаж өртөг) нь тогтвортой хэрэглэгдэж байгаа эсэхийг тодорхойлох

   

      d.   Тайлант жилийн ногдол ашиг болон хөрөнгө оруулалтын хүүгийн орлого зохистой эсэхийг тестлэх, эдгээр нь материаллаг эсэхийг тодорхойлох. Зарласан ногдол ашгийн эх үүсвэрийг шалгах. Ногдол ашгийн авлага нь хуримтлагдсан эсэхийг тодорхойлох. Бондын хөнгөлөлт эсвэл урамшууллын элэгдүүлэлтийг дахин тооцох.

   

      e.   Үнэт цаасны багцын дансны үнийг тестлэх

   

      (1)   Үнэт цааснуудын ангилал үнэн зөв эсэхийг тестлэх

   

      (2)   Зах зээлийн үнийг эх үүсвэр рүү нь тулгах

   

      (3)   Ангилал бүрийн хувьд хүлээн зөвшөөрөгдөөгүй олз ба гарзыг дахин тооцоолох

   

      (4)  Худалдааны үнэт цаасны багцын хүлээн зөвшөөрөгдөөгүй олз эсвэл гарз нь орлогын тайланд үнэн зөв ангилагдсан эсэх, борлуулахад бэлэн үнэт цаасны багцын хүлээн зөвшөөрөгдөөгүй олз эсвэл гарз нь балансын эзэмшигчийн өмчийг хэсэгт үнэн зөв ангилагдсан эсэхийг тодорхойлох

   

      (5)  Багц хоорондын шилжүүлэлт нь удирдлагаас өгсөн зөвшөөрлийн дагуу үнэн зөв бүртгэгдсэн эсэх, удирдлагын хариуцлагын захидалд хамаарах мэдээллийг тэмдэглэх

   

      (6)   Борлуулахад бэлэн үнэт цаасууд эсвэл төлөгдөх хугацаа хүртэл эзэмших үнэт цаасуудын үнэ цэнэд үүссэн бууралтыг бүрэн хүлээн зөвшөөрсөн эсэх

   

 Практик анхаарах зүйлс:

   

 ¯   Санхүүгийн үйлчилгээний салбараас өөр бусад салбарт үйл ажиллагаа явуулж байгаа ихэнх бизнесийн байгууллагад үнэт цаасны хөрөнгө оруулалт нь хязгаарлагдмал байдаг. Санхүүгийн

   

тайланд холбогдох данс нь материаллаг бус байдаг. Өмнөх дурдсан горимууд нь ихэвчлэн үнэт цаасаарх хөрөнгө оруулалтууд материаллаг байгаа нөхцөлд хэрэгжүүлнэ.

 ¯   Компанийн үнэт цаасны үйл ажиллагааг үнэт цаасны арилжааг явуулсан брокерийн сар тутмын тайлангаас олж авч болно.

   

 ¯   ¯   Тестлэгдсэн зүйлсийг тодорхойлж байдаг дэлгэрэнгүй биет тестүүдийг баримтжуулах шаардлагатай. Үнэт цаасны дэлгэрэнгүйг бэлтгэснээр тестлэгдэх зүйлсийг тодорхойлох боломжтой бөгөөд тестийн эх үүсвэр болон сонгосон шалгуурыг баримтжуулах шаардлагатай. Жишээ нь:

   

 ¯¯  Томоохон зүйлсийг тестлэх бол, уг зүйлсийн цар хүрээ, эх үүсвэр зэргийг баримтжуулна. (жишээ нь, 200Х оны 1 сараас эхэлсэн мөнгөн зарцуулалтын журналаас 5,000,000 төгрөгийн дээш бүх үнэт цаасны худалдан авалтууд). 

   

 ¯¯  ¯¯  Санамсаргүй түүврийн хувьд, тодорхойлсон зүйлүүдийн шинж чанаруудыг тодорхойлно. (жишээ нь: төлбөрийн баримтын дугаар, чекийн дугаар гм) 

   

 ¯¯   Системтэй түүврийн хувьд, түүврийн эх үүсвэр, эхлэлийн цэг болон түүврийн интервалыг баримтжуулна. (жишээ нь: 200Х.1.1нээс 200Х.12.31 хоорондох мөнгөн зарцуулалтын журналаас чекүүдийг сонгоно, чекийн эхлэлийн дугаар 2150 ба түүнээс хойш 10 дах чек бүрийг сонгоно) 

   

 ¯  Хөрөнгө оруулалтын ангилалтай холбоотой удирдлагын шийдвэрийг үнэлэхийн тулд дараах горимуудыг хэрэгжүүлнэ:

   

 ¯¯    Үнэт цаасыг ангилах процессын талаар удирдлагын ойлголтыг олж авах, баримтжуулах

   

 ¯¯  Удирдлагын үйл ажиллагаа, гэрээ болон компанийн санхүүгийн байдал нь хөрөнгө оруулалтыг эзэмшиж байгааг нотолж чадах эсэхийг тодорхойлох

   

 ¯   Зах зээлийн үнийг тооцоходоо нийтээр хүлээн зөвшөөрөгдсөн зарчмыг баримталсан эсэхийг тодорхойлох

   

 ¯    Хөрөнгө оруулалтын дансыг баталгаажуулах болох шалгах процессыг байршил бүрийн хувьд ижил нэг өдөр хэрэгжүүлбэл зохино. Энэ нь шалгалтын үеэр хөрөнгө нэг байршилаас нөгөө байршлаас шилжихээс сэргийлэх зорилготой.

   

 ¯   Гуравдагч тал эзэмшиж байгаа хөрөнгүүдэд тулган баталгаажуулалт хийнэ. Тх: хувьцааны нэгжийн үнэ, нийт үнэ, хувьцааны тоо, хөрөнгө оруулалтын нийт дүн зэргийг тулган баталгаажуулна. Мөн залилангийн эрсдлийн хүчин зүйлүүдээс хамаарч хөрөнгө оруулалтын дансны горимыг өөрчлөхөөр шийдсэн бол тайлант хугацааны бүх ажил гүйлгээг (худалдан авалт, борлуулалт, ногдол ашиг, хүүгийн цуглуулалт, хүү болон төлсөн бусад зардал) брокертэй тулган баталгаажуулах, Тулган баталгаажуулалтаар хөрөнгө оруулалтын ажил гүйлгээ нь хүлээн зөвшөөрөгдсөн эсэх, хүү болон ногдол ашиг нь мөнгөөр төлөгдсөн эсэхийг баталгаажуулах боломжтой.

   

 ¯  Жижиг бизнесийн байгууллагын хувьд үнэт цаасны тодорхой багцуудыг бүртгэлд үнэн зөвөөр тусгаж чаддаггүй. Иймээс аудитор холбогдох стандарт нийцүүлэн ерөнхий дэвтэрт залруулах бичилт хийх шаардлагатай болдог. Залруулга хийхэд шаардлагатай бүх мэдээллийг бүрэн олж авсан байх нь зүйтэй.

   

 ¯   Зах зээлийн үнийн бууралт оршин байгаа эсэхийг тодорхойлохын тулд дараах хүчин зүйлүүдийг харгалзан үзнэ:

   

 ¯¯    Зах зээлийн үнэ нь өртөгөөс ихээхэн зөрүүтэй байх:

   

 —   Салбарын нөхцөл байдал, газар зүйн байршил зэргээс шалтгаалан зах зээлийн үнэд бууралт үүссэн

   

 —  Зах зээлийн үнийн бууралт нь тодорхой хугацаанд үргэлжилсээр байх төлөвтэй байгаа

   

 ¯¯   Хувьцаа гаргагчийн санхүүгийн нөхцөл байдал буурсан 

   

 ¯¯    Өрийн үнэт цаасны хүүгийн төлбөр нь графикийн дагуу хийгдээгүй эсвэл ногдол ашиг буурсан эсвэл өмчийн үнэт цаасыг цөөрүүлсэн.

   

 ¯¯   Үнэт цааснаас олсон алдагдал нь тайлант жилийн дараагийн хугацаанд бүртгэгдсэн

   

    Эдгээр хүчин зүйлүүдийн хувьд нотолгоог олж авах, нотолгоо нь үнийн бууралт оршин байгаа талаар удирдлагын дүгнэлттэй зөрчилдөж байгаа эсэхийг харгалзан үзэх

   

 ¯   “Төлөх хүртлээ эзэмших” гэж ангилагдсан өрийн үнэт цаасыг тестлэхэд компани өрийн үнэт цаасыг төлөх хугацаа хүртэл эзэмшиж байх чадвартай эсэхийг үнэлнэ.Дараах зүйлүүдийг анхаарна:

   

 ¯¯   Компанийн санхүүгийн байдал, ажлын капиталын хэмжээ болон үйл ажиллагааны үр дүн

   

 ¯¯   Өр төлбөрийн гэрээ, баталгаа, хөрвөх чадвар

   

 ¯¯    Хууль тогтоомж, дүрэм журам

   

 ¯¯    Оршин байгаа үйл ажиллагааны болон мөнгөн гүйлгээний байдал эсвэл ирээдүйн таамаглал

   

Корпораци, нөхөрлөл эсвэл хамтарсан үйлдвэрт оруулсан хөрөнгө оруулалт:

   

      a. Удирдлагаас асуулга авах, холбогдох үнэт цаасны баримт бичиг болон хууль ёсны эзэмшлийг тодорхойлох баримт зэргийг шалгах аргаар хөрөнгө оруулалтыг бүртгэсэн аргачлалыг тодорхойлох (өртөгийн, өмчийн эсвэл нэгтгэлийн арга). Бүртгэлийн үнэлэхэд шалгагдсан чухал гэрээний хуулбар эсвэл холбогдох хэсгийг ажлын эсвэл байнгын файлд баримтжуулах

   

      b.  Хөрөнгө оруулагчийн хамгийн сүүлийн санхүүгийн тайлангийн хуулбарыг олж авч, үйл ажилагааны материалаг түвшинг тооцох. Хэрэв хөрөнгө оруулалт нь материаллаг эсвэл хөрөнгө оруулагчийн санхүүгийн тайлан нь үйлчлүүлэгчийн хөрөнгө оруулалтын дансны үнэд чухал нөлөөтэй бол нэмэлт горимуудыг гүйцэтгэх

   

  Практик анхаарах зүйлс:

¯ Ихэнх жижиг бизнесийн байгууллагын хувьд хөрөнгө оруулалтын данс нь материаллаг бус байдаг учраас өмнө дурдсан үндсэн горимуудыг хэрэгжүүлэхэд хангалттай байдаг. Харин хөрөнгө оруулалтын данс нь материаллаг байгаа үед нэмэлт горимуудыг хэрэгжүүлнэ.

   

 ¯  Хөрөнгө оруулагчийн талаарх мэдээллийг удирдлагаас хангалттай өгч чадахгүй байгаа нь үйчлүүлэгч уг хөрөнгө оруулалтад чухал нөлөөтэй бус гэдгийг харуулж болох юм.

   

 ¯  Хэрэв хөрөнгө оруулалтыг бүртгэх өмчийн аргыг ашиглаж байгаа бол энэ талаар нотолгоо баримтуудыг олж авах шаардлагатай.

   

Нэг эсвэл түүнээс дээш нэмэлт горимуудыг хэрэгжүүлэх шаардлагатай эсэхийг шийднэ. Ингэхдээ биет горимыг хэрэгжүүлсэнээр эсвэл бусад эх үүсвэрээс олж авсан буруу тайлагнал болон мэдээлэл нь хяналтын үйл ажиллагаа болон алдаа эсвэл залилангаас шалтгаалсан материаллаг буруу тайлагналын

   

эрсдлийн түвшингийн талаар илүү ойлголт олж авах шаардлагатай эсэх талаар аудиторын шийдлийг өөрчилж байгаа эсэхийг харгалзан үзэх хэрэгтэй. Мөн аудитын хэрэгжүүлсэн үндсэн горимууд нь авлагын дансны аудитын зорилгыг биелүүлэхэд хангалттай эсэх талаар үнэлж үзнэ. Нэмэлт горимуудыг баримтжуулах

Хэрэгжүүлсэн горимууд нь залилангийн эрсдлийн хүчин зүйлүүдийг тодорхойлж байгаа эсэхийг харгалзан үзнэ. Хэрэв залилангийн эрсдлийн хүчин зүйлүүд эсвэл бусад нөхцөл байдалд үндэслэн нэмэлт аудитын горимуудыг хэрэгжүүлэх шаардлагатай гэж үзсэн бол эдгээр нь холбогдох алхамтай нийцэж байгаа эсэхийг харгалзан үзнэ.

   

  Практик анхаарах зүйлс:

¯     Тодорхойлсон залилангийн эрсдлийн хүчин зүйлүүдэд үзүүлэх тусгайлсан хариу үйлдлүүдийг бие даасан аудитын хөтөлбөрт тэмдэглэх. Үнэлгээ болон бусад дуусгалтын горимуудтай холбоотойгоор, бие даасан аудитын хөтөлбөрийн дагуу хэрэгжүүлсэн горимуудын үр дүн болон эдгээр горимуудыг гүйцэтгэснээр олж авсан мэдлэг дээрээ үндэслэн аудитор нэмэлт горимууд хэрэгжүүлэх хэрэгтэй эсэх талаар харгалзан үзэх

   

Аудитын горимуудын үр дүн нь дотоод хяналтын талаар тайлагнах нөхцөл байдлыг харуулж байгаа эсэхийг авч үзэх. Хэрэв тийм бол, тайлагнах нөхцөл байдлуудыг харуулсан меморандумыг бэлтгэх

   

  ДҮГНЭЛТ

Бид үүгээр хөрөнгө оруулалт болон холбогдох хасагдуулгын дансны аудитын зорилгыг хангах горимуудыг хангалттай байдлаар гүйцэтгэлээ. Мөн эдгээр горимуудын үр дүнг холбогдох ажлын баримтад зохих байдлаар баримтжуулсан. (Хэрэв аль нэг зорилгын талаар дүгнэлт өгөх боломжгүй бол шалтгааныг баримтжуулах зорилгоор меморандум бэлтгэх) 

   

       

Эхний аудитад хөрөнгө оруулалтын дансны эхний үлдэгдэлд хэрэгжүүлэх нэмэлт аудитын горим

Үйлчлүүлэгчийн нэр:            Балансын өдрийн огноо:

Аудитын Хэрэгжүүлэх аудитын горимууд Гүйцэтгэсэн Ажлын

зорилго баримтын дугаар

 Зааварчилгаа: Эхний аудитад авлагын дансны эхний үлдэгдэлд нэмэлт горимуудыг хэрэгжүүлэх шаардлагатай байдаг ч өмнөх аудитын ажилд хир итгэлтэй байгаагаас мөн шалтгаална. Энэ горимуудыг балансын эцсийн үлдэгдэлд хэрэглэдэг үндсэн горимуудтай хослон хэрэглэж болно.

   

Хэрэв өмнөх тайлант хугацааны санхүүгийн тайлангийн аудитад итгэлтэй байгаа бол:

   

      a.    Өмнөх тайлант жилийн үнэт цаасны багцын үйл ажиллагаанд хийсэн шинжилгээг ажлын баримтаас гүйлгэн шалгахдаа дараах зүйлсийг анхаарах:

   

      (1)  Үнэт цаасны үнэ цэнийн зохистой байдал

   

      (2)   Хөрөнгө оруулалтын орлогын зохистой байдал

   

      (3)   Үнэт цаас борлуулсаны ашиг эсвэл алдагдлын зохистой байдал

   

      (4)   Санхүүгийн тайлангийн ангилал, тодруулга болон үнэлгээний зохистой байдал, эдгээрийг дэмжих өмнөх тайлант хугацаанд хийгдсэн горимуудын зохистой байдал  

   

      b.   Корпораци, нөхөрлөл эсвэл хамтарсан бизнест оруулсан хөрөнгө оруулалтын талаар ажлын баримтыг гүйлгэн шалгахдаа дараах зүйлсийг анхаарах:

   

      (1)   Хөрөнгө оруулалтыг бүртгэх аргын зохистой байдал (өртөг, өмч, нэгтгэлийн арга) болон тэдгээрийн холбогдох тооцоолыг дэмжих горимуудын зохистой байдал  

   

      (2)   Дансны үнэ болон холбогдох ашиг эсвэл алдагдлын дансы зохистой байдал, эдгээр дүнг дэмжихэд хэрэгжүүлэх горимуудын хангалттай байдал

   

      (3)   Өмчөөрх хөрөнгө оруулалтын хувьд, хөрөнгө оруулагчийн үзүүлэх нөлөө, үндсэн хөрөнгө болон гүүдвил хоорондын жинхэнэ худалдан авалтын өртөгийн хуваарилалт, худалдан авсанаас хойшхи өсөлт (орлого) болон бууралт (алдагдал болон ногдол ашиг)-ын үнэн зөв эсэхийг дэмжихэд хэрэгжүүлэх горимуудын хангалттай эсэхийг харгалзан

   

      с.  Өмнөх тайлант хугацаанд хамаарах байсан ангилал эсвэл дансны үнэд гарсан өөрчлөлт нь энэ тайлант хугацаанд гарсан эсэхийг анхаарах

   

  Практик анхаарах зүйлс:

¯  Хөрөнгө оруулалтын материаллаг байдлыг тооцохдоо өмнөх тайлант хугацаанд хэрэгжүүлсэн горимуудын хангалттай эсэхийг харгалзан үзэх. Харьцуулалт хийх суурь нь үндсэн горимууд эсвэл нэмэлт горимуудыг байх нь хөрөнгө оруулалтын дансны материаллагын үнэлгээнээс хамаарна.

   

Хэрэв өмнөх тайлант хугацааны санхүүгийн тайлангийн аудит итгэлтэй бус байгаа бол:

   

      a.  Үнэт цаасны хүснэгтийг олж авч, эхний үлдэгдлийг ерөнхий дэвтрийн данс руу тохируулах, тайлант хугацааны эцсийн үлдэгдэл рүү харьцуулах

   

      b.  Тайлант хугацаанд гарсан томоохон чухал борлуулалтыг баталгаажуулахын тулд эхний үлдэгдэл рүү хөөн шалгах

   

      c.   Өмнөх тайлант хугацаанд гарсан томоохон чухал үнэт цаасны борлуулалтын ажил гүйлгээг гүйлгэн шалгаж, өртөг тооцох аргыг тэмдэглэж, тайлант жилийн аргатай

   

      d.     Өмнөх тайлант хугацаанд хамаарах байсан ангилал эсвэл дансны үнэд гарсан өөрчлөлт нь энэ тайлант хугацаанд гарсан эсэхийг анхаарах

   

  Практик анхаарах зүйлс:

¯  Тайлант хугацааны үнэт цаасаарх хөрөнгө оруулалт нь материаллаг бол эдгээр нэмэлт горимуудыг хэрэгжүүлнэ.

   

Хэрэв корпораци, нөхөрлөл эсвэл хамтарсан бизнесийн эзэмшиж байгаа хөрөнгө оруулалт нь материаллаг бөгөөд өмнөх аудитад итгэлтэй бус байгаа бол:    

   

      a.   Нягтлан бодох бүртгэлийн аргачлал эсвэл тайлант жилийн зах зээлийн үнийн бууралтын хүлээн зөвшөөрөлтөд аливаа өөрчлөлт гарсан эсэхийг харгалзан үзэх

   

      b.   Өмчийн аргыг хэрэглэсэн хөрөнгө оруулалтын хувьд:

   

      (1) Хөрөнгө оруулалтыг эзэмшсэн цаг хугацаанд хөрөнгө оруулагчийн нөлөөнд томоохон чухал өөрчлөлт гарсан эсэх талаар

   

асуулга хийх

      (2)  Биет хөрөнгө болон гүүдвил хоорондын жинхэнэ худалдан авалтын өртөгийн хуваарилалт зохистой эсэхийг харгалзан үзэх

   

      (3) Жинхэнэ хөрөнгө оруулалтаас тайлант жилийн эцэс хүртэлх хөрөнгө оруулалтын дансны үйл ажиллагааны нэгтгэлийг гүйлгэн шалгах  

   

      (4)  Хөрөнгө оруулалт хүлээн авагчийн санхүүгийн тайлангийн шалгалт нь хөрөнгө оруулалтын эхний үлдэгдлийг зохистойгоор дэмжиж байгаа эсэхийг харгалзан үзэх

   

  Практик анхаарах зүйлс:

¯   Корпораци, нөхөрлөл эсвэл хамтарсан бизнесд оруулсан хөрөнгө оруулалт нь материаллаг бол эдгээр нэмэлт горимуудыг хэрэгжүүлнэ.

   

ҮНДСЭН ХӨРӨНГИЙН АУДИТЫН ХӨТӨЛБӨР

Үйлчлүүлэгчийн нэр:            Балансын өдрийн огноо:

 

Компани нь баланс дээр үндсэн хөрөнгө гэж ангилагдсан дараах ерөнхий дэврийн дансуудтай.

      Ерөнхий дэвтрийн дансны дугаар  

  Дансны тодорхойлолт  Үндсэн хөрөнгө  

Хуримтлагдсан элэгдэл   Холбогдох зардал  

                 

                 

                 

                 

                 

Aудитын зорилго

Хэрэгжүүлэх аудитын горимууд

Гүйцэтгэсэн Ажлын баримтын

дугаар

 АУДИТЫН ЗОРИЛГО

   

      A.  Үл хөдлөх хөрөнгө, машин техник, тоног төхөөрөмжийн дансууд нь худалдан авсан, бүтээн босгосон эсвэл түрээслэсэн хөрөнгүүд нь капиталчлагдсан, эдгээр хөрөнгүүд нь биетээр оршин байна. Мөн капиталчлагдаагүй зарцуулалтууд нь зохистойгоор зардал болж тусгагдсан ба засвар эсвэл бусад зардлууд нь капиталчлагдлагдаагүй. (О/Т, И болон Э/Ү).

   

      Б.   Үл хөдлөх хөрөнгө, машин техник, тоног төхөөрөмж нь НХЗЗ-ын дагуу өртгөөрөө үнэлэгдсэн. (Ү/Х)

   

      В.  Бүх худалдсан, хэрэглэх боломжгүй болсон, эвдэрч гэмтсэн эсвэл хуучирч муудсан үндсэн хөрөнгүүд нь данснаас зөв дүнгээр, бүрэн хасагдсан. (О/Т, И, болон Ү/Х).

   

      Г.  Тайлант хугацаанд орлогын тайланд тусгагдсан элэгдлийн зардал нь зохистой байдлаар тооцогдсон бөгөөд өмнөх тайлант хугацаанд ашигласантай ижил сууриар тооцогдсон. (Ү/Х).

   

      Д.    Хуримлагдсан элэгдлийн дүн нь зохистой бөгөөд үндсэн хөрөнгийн тооцоолсон ашиглалтын хугацаа болон тооцсон үлдэх өртөг зэргийн авч үзсэн. Мөн санхүүгийн тайланд тусгагдсан үндсэн хөрөнгийн цэвэр үнэ цэнэ нь бизнесийн үйл ажиллагаанд нөхөгдөхүйц байна. ( Ү/Х)

   

      Е.   Балансад үндсэн хөрөнгүүд нь үнэн зөв ангилагдсан бөгөөд бүрэн элэгдсэн хөрөнгүүд, ашиглагдаагүй хөрөнгүүд болон хөрөнгө оруулалтын зорилгоор авсан байгаа хөрөнгүүд нь үнэн зөв тодруулагдсан. Санхүүгийн тайлангийн тодруулгад мөн томоохон бүлэг элэгдэх хөрөнгүүд, хуримтлагдсан элэгдэл, элэгдлийн арга болон дүн, үнэлгээ хийсэн үндэслэл, капиталчлагдсан хүүгийн зардал, санхүүгийн түрээс, хөрөнгийн үнэ цэнийн бууралт, борлуулах зориулалттай хөрөнгө болон ашиглалтаас хассан хөрөнгө зэргийг харуулж байна. ( Тод/Тол).

   

      Ж.   Үл хөдлөх хөрөнгөтэй холбоотой татварын үүрэг хариуцлагыг хүлээж байгаа (хэрэв татвар ногдох үл хөдлөх хөрөнгө эзэмшиж байгаа бол)

   

  ХИЙХ ТЭМДЭГЛЭГЭЭ    

Хэрэв аудитын зорилгууд бүрэн биелэгдсэн бол хүснэгтийн зүүн талын “Аудитын зорилго” гэсэн баганад холбогдох үсгээр (жш: А, Б, В, Г) тэмдэглэгээ хийнэ. Харин аудитын горимуудыг дахин хэрэгжүүлэх шаардлагатай бол эдгээр үсгүүдийг хаалтанд тэмдэглэнэ. Хэрэв * тэмдэглэгээ тависан бол аудитын зорилго хараахан биелэгдээгүй бөгөөд эхний алхамдаа явж байгааг илэрхийлнэ.

 ҮНДСЭН ГОРИМУУД

   

Үл хөдлөх хөрөнгийг аудитлахад хамгийн үр дүнтэй ажлын баримт бүрдүүлэх аргыг тодорхойлох—(a) байгууллагын үндсэн хөрөнгийн дэлгэрэнгүй бүртгэлээс шууд хуулбарлах (b) данс бүрийн хувьд гарсан ажил гүйлгээг нэгтгэх толгой хүснэгтийг ашиглах, томоохон нэмэгдсэн болон данснаас хассан хөрөнгүүд эсвэл данс бүрийн хувьд хийх залруулгууд зэргийг харуулсан дэлгэрэнгүй хүснэгтүүдийг бүрдүүлэх. Эдгээр ажлын баримтуудын үнэн зөв эсэхийг тестлэх, нийт дүнгүүдийг шалгах, нийт дүнг ерөнхий дэвтрийн данс руу тохируулах

   

  Практик анхаарах зүйлс:

¯   Аудитор үндсэн хөрөнгийн дэлгэрэнгүй бүртгэлийг хийж болно.

   

 ¯   Хэрэв аудитор үл хөдлөх хөрөнгийн татварыг баталгаажуулах бол шууд үндсэн хөрөнгийн дэлгэрэнгүй бүртгэлээс аудитлах нь илүү үр дүнтэй бөгөөд холбогдох баримтаас нь хуулбар олж авч болно.

   

 Хэрэв үйлчлүүлэгч нь нягтлан бодох бүртгэлийн багц программ ашиглаж байгаа бөгөөд программын кодыг өөрчилж чадахгүй гэдэг нь тодорхой бол үндсэн хөрөнгийн үнэн зөв эсэхийг тестлэх шаардлагагүй юм. Эсвэл тодорхой хязгаарлагдмал байдалд горимуудыг хэрэгжүүлж болно.

   

 ¯   Хэрэв нэгтгэсэн толгой хүснэгтийг үндсэн ажлын баримтаар ашигладаг бол энэ нь дараах үзүүлэлтүүдийг агуулсан байх нь зохистой.

   

 ¯¯    Өмнөх жилийн эцсийн үндсэн хөрөнгийн ерөнхий дэвтрийн үлдэгдэл

   

 ¯¯   Үндсэн хөрөнгийн тайлант жилийн нэмэгдсэн гүйлгээ  

   

 ¯¯    Үндсэн хөрөнгийн тайлант жилийн данснаас хасагдсан гүйлгээ

   

 ¯¯   Бусад зохицуулалтууд (үндсэн хөрөнгө хооронд шилжүүлэлт

   

гарсан байвал тусгана).

 ¯¯   Тайлант жилийн эцсийн үндсэн хөрөнгийн ерөнхий дэвтрийн үлдэгдэл

   

 ¯¯    Залруулгын багана (нэг эсвэл хэд хэдэн дт ба кд багана байж болно).

   

 ¯¯    Залруулсаны дараах үндсэн хөрөнгийн тайлант жилийн ерөнхий дэвтрийн үлдэгдэл

   

 ¯¯    Элэгдлийн арга болон ашиглалтын хугацааны талаар товч тайлбар хийх багана

   

 ¯¯    Өмнөх жилийн эцсийн хуримтлагдсан элэгдлийн ерөнхий дансны үлдэгдэл

   

 ¯¯    Тайлант жилийн хуримтлагдсан элэгдлийн нэмэгдсэн гүйлгээ

   

 ¯¯    Тайлант жилийн ашиглалтаас хасалт, борлуулалт, данснаас хасалт зэрэг дансны бууралтууд

   

 ¯¯    Бусад залруулгууд (Хасагдуулга хооронд шилжүүлэлт байгаа бол тусгана).

   

 ¯¯    Тайлант жилийн эцсийн хасагдуулгын ерөнхий дэвтрийн үлдэгдэл

   

 ¯¯   Залруулгын баганууд

   

 ¯¯    Залруулсан дараах тайлант хугацааны хасагдуулгын ерөнхий дэвтрийн үлдэгдэл

   

Хэрэв компанийн орлогын татварыг аудитлах бол дараах мэдээллийг олж авах:

   

      a.   Нэмэгдсэн хөрөнгийн хувьд: олж авсан огноо, хөрөнгийн дэлгэнгүй тодорхойлолт, хөрөнгийн өртөг, ашиглалтын хугацаа болон татвараас хасагдах элэгдлийг тооцсон аргачлал

   

      b.   Ашиглалтаас хасагдсан хөрөнгийн хувьд: ашиглалтаас хассан огноо, ашиглалтаас хасах хүртэлх элэгдэл, хөрөнгө борлуулсаны орлого, анх үндсэн хөрөнгийн худалдан авсан хугацаа  

   

  Практик анхаарах зүйлс:    

Хэрэв үндсэн хөрөнгийн дэлгэрэнгүй бүртгэлийн хуулбар нь аудитын үндсэн баримт болж байгаа бол материаллаг чухал хөрөнгүүд нь уг бүртгэлд аль хэдийн тусгагдсан байна.

Тайлант хугацаанд нэмэгдсэн үндсэн хөрөнгийн хувьд дараах горимуудыг хэрэгжүүлнэ:

   

      a.  Үндсэн хөрөнгөд томоохон хэмжээний нэмэгдэх гүйлгээ (худалдан авсан эсвэл бүтээн босгосон эсвэл санхүүгийн түрээсээр авсан) гарсан байгаа боловч Алхам 1 эсвэл 2-оос олж авсан ажлын баримтад тусгагдаагүй байгаа бол энэ талаар эзэмшигч/менежерээс асуулга хийх  

   

      b.   Хэрэв засвар үйлчилгээний данс нь материаллаг үлдэгдэлтэй байгаа бол тухайн дансанд гарсан гүйлгээнүүдэд шинжилгээ хийх. Засвар үйлчилгээний дансыг нэмж баталгаажуулах шаардлагатай эсэхийг тодорхойлох үүднээс шинжилгээг нягтлан үзэх. Хэрэв тийм бол:

   

      (1)   Засвар үйлчилгээний зардалд холбогдох нэхэмжлэлийг шалгах, тестлэгдсэн зүйлүүдийг баримтжуулах

   

      (2)  Зардал нь үндсэн хөрөнгийн тайлант жилийн нэмэгдсэн гүйлгээ болж капиталчлагдах томоохон дүнгүүдийг багтаасан эсэх

   

  Практик анхаарах зүйлс:

¯   Теслэгдсэн зүйлсийг тодорхойлохын тулд баримтын шалгалттай холбоотой хэрэгжүүлсэн дэлгэрэнгүй биет горимуудыг баримтжуулах. Үндсэн хөрөнгийн зүйлсийн жагсаалтыг бэлтгэснээр тестлэгдэх зүйлсийг тодорхойлох, засвар үйлчилгээний зардлыг дэлгэрэнгүй шинжилгээ хийх боломжтой юм. Жишээ нь:

   

 ¯¯   Ач холбогдол бүхий зүйлсийн тестийн хувьд, аудитын цар хүрээ болон хөрөнгийн зүйлсийн эх үүсвэр зэргийг баримтжуулах. (жишээ нь: Тайлант жилийн хувьд гарсан 5,000,000 төгрөгөөс дээш гарсан засвар үйлчилгээний зарцуулалт бүрийг дэлгэрэнгүй байдлаар харуулах).

   

 ¯¯  Санамсаргүй түүврийн хувьд, хөрөнгийн зүйлсийн шинж чанаруудыг баримтжуулна. (жишээ нь: нэхэмжлэлийн тодорхой дугаар, чекийн дугаар, үндсэн хөрөнгийн дугаар гм)

   

 Системтэй түүврийн хувьд түүврийн эх үүсвэр, эхлэлийн цэг болон түүврийн интервэл зэргийг баримтжуулна. (жишээ нь: 200Х.1.1-200Х.12.31 хоорондох үндсэн хөрөнгийн дэлгэрэнгүй бүртгэлийн

   

нэмэгдсэн гүйлгээнээс сонгох, үндсэн хөрөнгийн дугаар нь 2150-аас эхлэн 10 дах хөрөнгө бүрийг сонгох гм).

      c. Нэмэлт горимуудыг хэрэгжүүлэх шаардлагатай эсэхийг тодорхойлох үүднээс алхам 1 болон 2-ын хувьд олж авсан ажлын баримтуудыг шалгах, ач холбогдол бүхий томоохон нэмэгдсэн ажил гүйлгээ биш бол нэмэлт горимыг ерөнхийдөө хэрэгжүүлэх шаардлагагүй.

   

Тайлант жилийн хөрөнгийн ашиглалтаас хассан гүйлгээний хувьд дараах горимуудыг хэрэгжүүлнэ:

   

      a. Эхний 2 алхамыг хэрэгжүүлсэнээр олж авсан ажлын баримтуудад тусгагдаагүй томоохон хөрөнгийн ашиглалтаас хасалт, үндсэн хөрөнгийн борлуулалт, данснаас хасалт эсвэл эвдрэл гэмтэл зэргийн талаар эзэмшигч/менежерээс асуулга хийх, хөрөнгийг хадгалж байгаа байршилд очих үедээ зохих тэмдэглэлийг хийх

   

      b.  Үндсэн хөрөнгө борлуулсаны орлогыг (томоохон хэмжээний) баталгаажуулах үүднээс орлогын дансыг шалгах , борлуулсан хөрөнгийн хуримтлагдсан элэгдэл болон холбогдох зардлыг алхам 1 болон 2г хэрэгжүүлсэнээр олж авсан данснаас хасагдсан хөрөнгөтэй холбоотой ажлын баримтанд тусгагдсан эсэхийг тодорхойлох

   

      c.   Томоохон хэмжээний үндсэн хөрөнгийн борлуулалт нь “борлуулалт ба буцаан түрээслэлт” тэй холбоотой эсэх талаар асуулга хийх. Хэрэв тийм бол үндсэн хөрөнгийн бүртгэл хэрхэн хийгдсэнийг тодорхойлох

   

      d.  Нэмэлт горимуудыг хэрэгжүүлэх шаардлагатай эсэхийг тодорхойлох үүднээс алхам 1 болон 2г хэрэгжүүлсэнээр олж авсан ажлын баримтуудыг шалгах. Томоохон хэмжээний данснаас хасалт биш бол нэмэлт горимыг хэрэгжүүлэх шаардлагагүй.

   

Дараах горимуудыг хэрэгжүүлэх байдлаар тайлант жилийн элэгдлийн зохистой эсэхийг тестлэх

   

      a. Элэгдүүлэх хугацаа эсвэл элэгдлийн аргад аливаа өөрчлөлт байгаа эсэх, мөн бүрэн элэгдсэн хөрөнгийн томоохон дүн байгаа эсэх талаар асуулга хийх  

   

      b.  Хөрөнгийн ашиглалтын хугацаа нь зохистой эсэх , элэгдүүлэх арга нь НХЗЗ-тай нийцэж байгаа эсэх болон тайлант хугацааны элэгдлийн зардал нь зохистой эсэхийг тодорхойлох үүднээс алхам 1 болон 2-ээс олж авсан ажлын баримтуудыг шалгах

   

      c.  Тайлант жилийн элэгдлийн зохистой эсэхийг тестлэх зорилгоор шинжилгээний горимыг гүйцэтгэх (өмнөх жилийн хэрэгжүүлсэн аргачлал болон харьцаанд суурилсан таамаглалын тест нь үр дүнтэй байж болно)

   

      d.    Хэрэв шаардлагатай гэж үзвэл, сонгогдсон хөрөнгүүдийн хувьд элэгдлийн зардлыг дахин тооцоолох

   

      e.   Тайлант жилийн элэгдлийн зардлыг хуримтлагдсан элэгдлийн данс руу тохируулах

   

  Практик анхаарах зүйлс:

¯   Хэрэв элэгдлийн зардлыг татварын болон санхүүгийн тайлангийн зорилго тус бүрийн хувьд өөр аргаар тооцсон бол хойшлогдсон орлогын татварын бүртгэлд нэмэлт горимыг хэрэглэх шаардлагатай болно.

   

 ¯  Сонгосон хөрөнгүүдийн элэгдлийн зардлыг тестлэхдээ     (1) элэгдлийн зардал нь өмнөх тайлант хугацааныхтай харьцуулахад зохистой байгаа эсэх (тайлант жилийн үйл ажиллагааг авч үзсэний дараа), (2) хөрөнгийн нэмэгдэл нь материаллаг эсэх (3) хүснэгтийг шалгаж байх үед ердийн бус зүйлсийг тодорхойлсон эсэх зэргийг харгалзан үзнэ.

   

 ¯  Татварын болон санхүүгийн зорилгоор тооцсон элэгдлийн зардлууд нь материаллаг бус хэмжээний зөрүүтэй байгаа бол санхүүгийн тайлангийн элэгдэл нь татварын бүртгэлээс шууд хуулбарлагдсан эсэхийг харгалзан үзнэ.

   

 ¯   Шинжилгээний горимыг хэрэгжүүлж байгаа бол санхүүгийн тайлангийн гол чухал батламж мэдэгдлийн хувьд үндсэн биет тест нь дараах зүйлсийг баримтжуулахыг шаардана. (1) харгалзан үзсэн таамаглал болон хүчин зүйлс ( хийсэн ажлаас нь шууд тодорхойлох боломжгүй байгаагаас бусад тохиолдолд), (2) таамагласан болон бүртгэгдсэн тоо хэмжээн хооронд нь харьцуулсаны үр дүн (3) томоохон таамаглаж байгаагүй зөрүүнд хэрэгжүүлсэн нэмэлт горимууд эсвэл эдгээр горимуудыг хэрэгжүүлсэний үр дүн

   

Дээрх горимуудыг хэрэгжүүлсэнээр олж авсан мэдээллийг ашиглан хөрөнгийн үлдэж байгаа ашиглалтын хугацаа нь зохистой эсэх болон үндсэн хөрөнгийн цэвэр боломжит үнэ цэнэ нь бизнесийн явцад нөхөгдөхүйц эсэхийг үнэлнэ.

   

  Практик анхаарах зүйлс:

¯   Энэ үнэлгээ болон түүний баримтжуулалт нь заавал нарийн төвөгтэй байх албагүй. Тийм эсвэл үгүй гэсэн байдлаар үнэлгээг хийж баримтжуулах нь хангалттай юм.

   

 ¯   Үндсэн хөрөнгийн үнэ цэнэ буурсаныг дараах нөхцөлүүд харуулж байдаг:

   

 ¯¯   Хөрөнгийн зах зээлийн үнийн томоохон бууралт (Ирээдүйд борлуулагдахаар хүлээгдэж байгаа эсвэл борлуулах зорилгоор эзэмшиж байгаа хөрөнгүүдэд ихэвчлэн хэрэглэгддэг)

   

 ¯¯  Хөрөнгийн хэрэглээний цар хүрээ эсвэл арга хэлбэрт гарсан томоохон сөрөг өөрчлөлтүүд (жишээ нь машин тоног төхөөрөмжийн ашиглалтад гарсан томоохон өөрчлөлт).

   

 ¯¯    Хөрөнгийн биет байдалд гарсан сөрөг томоохон өөрчлөлт (жишээ нь: биет гэмтэл).

   

 ¯¯  Хөрөнгийн үнэ цэнэд нөлөөлөхүйц хуулийн хүчин зүйл эсвэл бизнесийн нөхцөл байдалд гарсан томоохон сөрөг өөрчлөлт, хууль тогтоогч нарын хийсэн сөрөг үйл ажиллагаа (жишээ нь: машин тоног төхөөрөмж нь гэнэт ашиглагдах боломжгүй болох, хуучрах, тодорхой машин тоног төхөөрөмжийг ашиглахыг хязгаарласан тухай байгаль орчны хууль тогтоомжид өөрчлөлт орох).

   

 ¯¯  Хөрөнгийг олж авах эсвэл барьж байгуулахаар зарцуулахаар хүлээгдэж байсан зардалд томоохон өөрчлөлт орох

   

 ¯¯  Хөрөнгийн ашиглалттай холбоотойгоор томоохон хэмжээний алдагдал үргэлжлэн гарсаар байх хандлага

   

 ¯¯   Хөрөнгө нь тооцоолсон ашиглалтын хугацаанаас өмнө худалдагдах эсвэл данснаас хасагдах магадлалтай байгаа

   

 ¯  Хөрөнгийг данснаас хасахдаа үл нийцсэн аргачлалыг ашиглаж байгаа эсэхийг анхаарна. Үл нийцсэн аргачлал нь удирдлагын ашиг орлогыг буруугаар ашиглах оролдлогыг харуулж болох юм.

   

Дараах асуудлуудын хүрээнд удирдлагатай ярилцлага хийж, гүйцэтгэсэн горимуудын үр дүнг тодорхойлох (жишээ нь: хурлын тэмдэглэл, бараа материаллын тооллогын ажиглалтын явцад хийсэн тэмдэглэл, өр төлбөрт хийсэн тулган баталгаажуулалт, түрээсийн гэрээтэй уншиж танилцах зэрэг):

   

      a.  Ашиглагдаагүй эсвэл борлуулах зориулалттай үндсэн хөрөнгүүдийг тодорхойлж үнэлсэн эсэх    

   

      b.  Үндсэн хөрөнгөтэй холбоотой барьцаа дэнчин байгаа эсэх

   

      c.  Хөрөнгө оруулалтын зориулалтаар олж авсан томоохон хэмжээний үндсэн хөрөнгө байгаа эсэх

   

      d.  Эхний 2 алхамыг хэрэгжүүлсэнээр олж авсан хүснэгт маягтад байхгүй томоохон хэмжээний санхүүгийн түрээсүүд байгаа эсэх (Хэрэв тийм бол, эдгээр санхүүгийн түрээсийг бүртгэх залруулгуудыг санал болгох)

   

Ашиглагдаагүй үндсэн хөрөнгө, борлуулахаар хүлээгдэж байгаа үндсэн хөрөнгө болон санхүүгийн түрээсээрх үндсэн хөрөнгүүдийн үнэн зөв ангиллыг харуулсан ажлын баримтыг олж авах эсвэл бэлтгэх

   

Санхүүгийн тайлангийн тодруулгыг бэлтгэхэд шаардлагатай мэдээллийг агуулсан ажлын баримтыг нэгтгэн дүгнэх

   

Нэг эсвэл түүнээс дээш нэмэлт горимуудыг хэрэгжүүлэх шаардлагатай эсэхийг шийднэ. Ингэхдээ биет горимыг хэрэгжүүлсэнээр эсвэл бусад эх үүсвэрээс олж авсан буруу тайлагнал болон мэдээлэл нь хяналтын үйл ажиллагаа болон алдаа эсвэл залилангаас шалтгаалсан материаллаг буруу тайлагналын эрсдлийн түвшингийн талаар илүү ойлголт олж авах шаардлагатай эсэх талаар аудиторын шийдлийг өөрчилж байгаа эсэхийг харгалзан үзэх хэрэгтэй. Мөн аудитын хэрэгжүүлсэн үндсэн горимууд нь авлагын дансны аудитын зорилгыг биелүүлэхэд хангалттай эсэх талаар үнэлж үзнэ. Нэмэлт горимуудыг баримтжуулах

   

  Практик анхаарах зүйлс:

Дараах зүйлүүдтэй холбоотой нэмэлт горимуудыг энэ хөтөлбөрт багтаасан:

¯¯   Үндсэн хөрөнгийн том хэмжээний нэмэгдэх гүйлгээ

¯¯   Үндсэн хөрөнгийн том хэмжээний хасагдах гүйлгээ  

¯¯   Томоохон хэмжээний түрээс

¯¯   Залилангийн эрсдлийн үнэлгээтэй холбоотой нэмэгдэл горимууд

   

Хэрэгжүүлсэн горимууд нь залилангийн эрсдлийн хүчин зүйлүүдийг тодорхойлж байгаа эсэхийг харгалзан үзнэ. Хэрэв залилангийн эрсдлийн хүчин зүйлүүд эсвэл бусад нөхцөл байдалд үндэслэн нэмэлт аудитын горимуудыг хэрэгжүүлэх шаардлагатай гэж үзсэн бол эдгээр нь холбогдох алхамын хэрэгжилттэй нийцэж байгаа эсэхийг харгалзан үзнэ.

   

  Практик анхаарах зүйлс:

¯     Тодорхойлсон залилангийн эрсдлийн хүчин зүйлүүдэд үзүүлэх тусгайлсан хариу үйлдлүүдийг бие даасан аудитын хөтөлбөрт тэмдэглэх. Үнэлгээ болон бусад дуусгалтын горимуудтай холбоотойгоор, бие даасан аудитын хөтөлбөрийн дагуу хэрэгжүүлсэн горимуудын үр дүн болон эдгээр горимуудыг гүйцэтгэснээр олж авсан мэдлэг дээрээ үндэслэн аудитор нэмэлт горимууд хэрэгжүүлэх хэрэгтэй эсэх талаар харгалзан үзэх

   

Аудитын горимуудын үр дүн нь дотоод хяналтын талаар тайлагнах нөхцөл байдлыг харуулж байгаа эсэхийг авч үзэх. Хэрэв тийм бол, тайлагнах нөхцөл байдлуудыг харуулсан меморандумыг бэлтгэх

   

  ДҮГНЭЛТ

Бид үүгээр үндсэн хөрөнгө болон түүний хуримтлагдсан элэгдлийн дансны аудитын зорилгыг хангах горимуудыг хангалттай байдлаар гүйцэтгэлээ. Мөн эдгээр горимуудын үр дүнг холбогдох ажлын баримтад зохих байдлаар баримтжуулсан. (Хэрэв аль нэг зорилгын талаар дүгнэлт өгөх боломжгүй бол шалтгааныг баримтжуулах зорилгоор меморандум бэлтгэх)

   

Эхний аудитад үндсэн хөрөнгийн дансны эхний үлдэгдэлд хэрэгжүүлэх нэмэлт аудитын горим

Үйлчлүүлэгчийн нэр:             Балансын өдрийн огноо:

Аудитын зорилго

Хэрэгжүүлэх аудитын горимууд

Гүйцэтгэсэн Ажлын баримтын

дугаар

 Зааварчилгаа: Эхний аудитад авлагын дансны эхний үлдэгдэлд нэмэлт горимуудыг хэрэгжүүлэх шаардлагатай байдаг ч өмнөх аудитын ажилд хир итгэлтэй байгаагаас мөн шалтгаална. Энэ горимуудыг балансын эцсийн үлдэгдэлд хэрэглэдэг үндсэн горимуудтай хослон хэрэглэж болно.

   

Хэрэв өмнөх тайлант хугацааны санхүүгийн тайлангийн аудитад итгэлтэй байгаа бол:

   

      a.  Өмнөх ажлын баримт эсвэл үндсэн хөрөнгийн дэлгэрэнгүй бүртгэлийг шалгах, өмнөх аудитораас асуулга авах, өмнөх аудиторын хэрэгжүүлсэн аргачлал нь дараах зүйлсийг анхаарсан эсэхийг харгалзан үзэх:

   

      (1)     Томоохон нэмэгдэх гүйлгээнүүд

   

      (2)     Томоохон хасагдах гүйлгээнүүд

   

      (3)     Засвар үйлчилгээний зардлын дансыг шалгах

   

      (4)     Үл хөдлөх хөрөнгийн гэрчилгээ, худалдан авахыг зөвшөөрсөн хурлын тэмдэглэл зэргийг магадлан шалгах

   

      (5)    Санхүүгийн түрээс болон капиталчлагдах хүү болон барьж байгуулж байгаа хөрөнгийг анхаарсан эсэх  

   

      (6)    Элэгдлийн арга болон ашиглалтын хугацаа, хуримтлагдсан элэгдлийн зохистой байдал

   

      (7)   Барьцаа эсвэл дэнчинд тавигдсан үндсэн хөрөнгө ба бүрэн элэгдэж дууссан үндсэн хөрөнгө байгаа эсэх  

   

  Практик анхаарах зүйлс:

¯    Хэрэв өмнөх аудитор үндсэн хөрөнгийн дэлгэрэнгүй бүртгэлийг ашигласан бол түүний хуулбарыг олж

   

 ¯   Үндсэн хөрөнгийн дансны эхний үлдэгдэл нь хэдэн жилийн туршид хуримтлагдсан дүн байдаг учраас өмнөх аудитын ажилтай танилцах энэ талаар асуулга авах замаар удирдлагын баримталж ирсэн өмнө хугацааны бодлого болон ажил гүйлгээнүүдийг талаар дэмжих нотолгоо олж авах боломжтой.

   

      b.  Сүүлийн жилүүдэд үндсэн хөрөнгийг данснаас хассантай холбоотой бүртгэгдсэн ашиг эсвэл алдагдлын талаар асуулга хийх, зохих бүртгэл рүү нь шалгах , элэгдлийн бодлого зохистой явагдсан эсэх талаар харгалзан үзнэ.

   

Хэрэв өмнөх тайлант хугацааны санхүүгийн тайлангийн аудит итгэлтэй бус байгаа бол:

   

      a.  Үл хөдлөх хөрөнгө, тоног төхөөрөмж болон машин техникийн дэлгэрэнгүй хүснэгтийг олж авах эсвэл бэлтгэх, хөлийн дүнг тооцож, ерөнхий дэвтрийн данс руу хөөн шалгах, мэдээлэл нь үндсэн хөрөнгийн тодорхойлолт, ашиглалтын хугацаа зэргийг харуулсан байна.

   

      b.  Бараа материалын тооллого хийх явцдаа үндсэн хөрөнгийн бүртгэлд байгаа томоохон зүйлүүдийг ажиглалт хийсэн зүйлүүд рүү тулгах    

   

  Практик анхаарах зүйлс:

¯   Үндсэн хөрөнгийг бүхэлд нь тулгах шаардлагагүй. Учир нь байгууллагын орлогын татвар болон үл хөдлөх хөрөнгийн татвар зэргийг хангалттай бөгөөд зохистой бүртгэл дээр үндэслэсэн байдаг бөгөөд үндсэн хөрөнгүүд нь шууд хулгайд өртөх боломж багатай байдаг.

   

 ¯   Бараа материал эсвэл үндсэн хөрөнгийн тооллогын үед дараах алхамуудыг хэрэгжүүлэх нь зохистой юм.  

   

 ¯¯  Ажиглалт хийгдсэн томоохон хэмжээний машин тоног төхөөрөмжийн зүйлүүдийн жагсаалтыг гаргах, нөхцөл байдлын талаар тэмдэглэл хөтлөх, зохих бүртгэл рүү нь хөөн шалгах    

   

 ¯¯  Тооллогын ажиглаглалтаас өмнө гол чухал томоохон дүнтэй зүйлүүдийн жагсаалтыг бэлтгэж, тэдгээрийн байршлыг нь тодорхойлох

   

      c.  Үндсэн хөрөнгийн жагсаалтад тусгагдсан томоохон чухал зүйлүүдийг тодорхойлох, сонгогдсон зүйлүүдийг баримтжуулах дараах горимуудыг хэрэгжүүлэх:

   

  (1)Худалдан авалтын захиалга, төлөгдсөн чекүүд, бэлтгэн нийлүүлэгчийн нэхэмжлэл, худалдан авалтын гэрээ, хүлээн авсан тайлан зэрэг дэмжих баримтууд дээр байгаа өртөгийг тестлэх

   

      (2)     Томоохон дүнтэй үл хөдлөх хөрөнгийг худалдан авсан бол хөрөнгийг эзэмших нотолгоо болох гэрчилгээ, сертификат зэрэг

   

баримтуудыг шалгах

      (3)    Захирлуудын зөвлөлийн хурлын тэмдэглэл, санхүүгийн хөрөнгийн төсөв зэрэг хүлээн зөвшөөрөлтийг дэмжих баримтуудыг тодорхойлох, зохих зөвшөөрлийг хариуцлага бүхий хүн өгсөн эсэхийг нотлох

   

      d. Сүүлийн 3 жилийн туршид гарсан томоохон чухал данснаас хасагдсан ажил гүйлгээнүүдийг тодорхойлох. Сонгогдсон зүйлүүдийг баримтжуулах дараах горимуудыг хэрэгжүүлэх:

   

      (1)  Борлуулалтын орлогыг төлбөр хүлээ авсан баримт руу тулгах

   

      (2)   Борлуулалтын өдрийн байдлаарх элэгдлийг дахин тооцоолох

   

      (3)   Өмнөх тайлант хугацааны бүртгэлээс хөрөнгийн анхны өртөг болон худалдан авалтын огноо зэргийг хөөн шалгах

   

      (4)  Ашиг эсвэл алдагдлыг дахин тооцоолж, данснаас хассан санхүүгийн жилийн орлого зардлын данс руу хөөн шалгах, тооцоолсон ашиг эсвэл алдагдал нь зохистой эсэх, элэгдлийг аргыг тогтмол хэрэглэсэн эсэхийг тодорхойлох

   

      e.   Засвар үйлчилгээний дансыг шалгаж, сүүлийн 3аас 5 жилийн үндсэн хөрөнгийн бүртгэлд дараах зүйлсийг шалгах:

   

      (1)    Капиталжуулах бодлого зохистой эсэх

   

      (2)    Гол чухал зүйлүүдийг зардал болгосон эсэх

   

ӨРИЙН ДАНС БОЛОН БУСАД ӨРИЙН АУДИТЫН ХӨТӨЛБӨР

Үйлчлүүлэгчийн нэр :             Балансын өдрийн огноо :

         

 Компани нь баланс дээр өрийн данс, бусад өр гэж ангилагдсан дараах ерөнхий дэвтрийн дансуудтай.

 

  Ерөнхий дэвтрийн дансны дугаар 

Дансны тодорхойлолт 

         

         

         

         

         

Аудитын зорилго

Анхаарах аудитын горимууд

Хариулт байхгүй/Бэлтгэсэн

хүн

Ажлын баримтын

дугаар

 АУДИТЫН ЗОРИЛГО

   

      A.  Өрийн данс нь бараа бүтээгдэхүүн болон үйлчилгээг худалдан авсантай холбоотой хүлээн зөвшөөрөгдсөн үүрэг хариуцлагыг бүрэн харуулсан. Өрийн данс нь эргэлтийн өр төлбөр гэж ангилагдсан нь үнэн зөв бөгөөд холбоотой талуудад хийсэн өр төлбөр, төлбөрийн нөхцөл, өр төлбөрийн үлдэгдэлд барьцаалагдсан хөрөнгө зэргийг бүрэн нэмэлт тодруулсан. ( О/Т, И, Э/Ү, Ү/Х болон Тод/Тол).

   

      Б.  Хуримтлагдсан болон бусад өр төлбөр нь тайлант хугацаанд үр нөлөөг нь авсан боловч төлбөр нь хийгдээгүй өртөг ба зардлыг иж бүрэн илэрхийлж байна. Эдгээр үлдэгдлүүд нь тогтвортой байдлаар тооцогдож, ангилагдсан байна. ( О/Т, И, Э/Ү, Ү/Х болон  Тод/Тол).

   

  ХИЙХ ТЭМДЭГЛЭГЭЭ

Хэрэв аудитын зорилгууд бүрэн биелэгдсэн бол хүснэгтийн зүүн талын “Аудитын зорилго” гэсэн баганад холбогдох үсгээр (жш: А, Б, В, Г) тэмдэглэгээ хийнэ. Харин аудитын горимуудыг дахин хэрэгжүүлэх шаардлагатай бол эдгээр үсгүүдийг хаалтанд тэмдэглэнэ. Хэрэв * тэмдэглэгээ тависан бол аудитын зорилго хараахан биелэгдээгүй бөгөөд эхний алхамдаа явж байгааг илэрхийлнэ.

   

 ҮНДСЭН ГОРИМУУД

   

 Өрийн данс

   

Балансын өдрийн байдлаарх өрийн дансны жагсаалтыг олж авах эсвэл бэлтгэх

   

      a.   Жагсаалтын үнэн зөв эсэхийг тестлэх болон ерөнхий дэвтрийн үлдэгдэд руу тохируулах. ( Үйлчлүүлэгч нь нягтлан бодох бүртгэлээ мөнгөн сууриар бэлтгэсэн ч гэсэн өрийн дансыг бүртгэх шаардлагатай журналын бичилтийг тестлэх)

   

      b.  Томоохон дебит үлдэгдэлтэй дансуудын жагсаалтыг гаргаж шалгах, авлагын дансны аудитын горимыг хэрэгжүүлэх явцад тодорхойлсон бие даасан томоохон дүнтэй дебит үлдэгдэл рүү

   

баталгаажуулах. Хэрэв дебит үлдэгдэл нь ач холбогдол бүхий томоохон дүнтэй бол дахин ангилах залруулгыг бэлтгэх. Ажлын баримт дээр бүх баталгаажуулалтын хуулбарыг олж авах

 c. Холбоотой талуудын өрийн дансын жагсаалтыг шалгах.

Шаардлагатай санхүүгийн тайлангийн тодруулгыг бэлтгэх. Жагсаалтад төлбөрийн нөхцлийн тодорхой зааж өгсөн хүүгүй өр төлбөрүүд байгаа эсэх. Хэрэв тийм бол ийм өр төлбөрүүдийг өрийн данс гэж дахин ангилах эсэх, шаардлагатай бол дискаунтчилагдсан эсэхийг харгалзан үзэх. Мөн өр төлбөрт барьцаалагдсан хөрөнгө байгаа эсэх талаар асуулга хийх

   

      d.   Талбарын ажлыг дуусгах хүртэл бүргэгдээгүй өр төлбөрүүд байгаа эсэхэд шинжилгээ хийх:

   

      (1)   Боловсруулалт хийгдээгүй байгаа нэхэмжлэл болон бэлтгэн нийлүүлэгчийн тайлангийн файлуудыг шалгах. Хэрэв бараа бүтээгдэхүүн эсвэл үйлчилгээг тайлант жилийн эцэст эсвэл эцсээс өмнө хүлээн авсан бол үүнтэй холбоотой өр төлбөрүүд нь өрийн дансны жагсаалтад багтсан эсэхийг тодорхойлох (эсвэл хуримтлагдсан өр төлбөрийн жагсаалтад)

   

      (2)  Балансын өдрийн дараах зарцуулалтын хувьд мөнгөн төлбөрийг шалгах: материаллаг зарцуулалтыг дэмжих баримтуудыг олж авах шалгах, нэхэмжлэл нь төлөгдсөн бараа эсвэл үйлчилгээг тайлант жилийн эцэст эсвэл эцсээс өмнө хүлээн авсан эсэх. Хэрэв тийм бол өр төлбөрийн дансанд зохих бүртгэлийг хийсэн эсэхийг тодорхойлох. Тестлэгдсэн зүйлсийн эх үүсвэр болон сонгосон шалгуурыг баримтжуулах (Хэрэв компани нь ваучерийн бүртгэл хэрэглэдэг бол балансын дараах ваучераар хийгдсэн ажил гүйлгээнд ижил горим хэрэглэх)

   

      (3)  Зарим хариуцлага бүхий бэлтгэн нийлүүлэгчээс боловсруулалт хийгдээгүй нэхэмжлэлийн эх үүсвэр, бүртгэгдээгүй төлбөрийн амлалт эсвэл болзошгүй өр төлбөрийн талаар асуулга хийх (төлбөрийн амлалт болон болзошгүй өр төлбөрийг илрүүлэх нэмэлт горимд зориулсан ерөнхий хөтөлбөрийг харна уу)

   

      (4) Бараа материалын тооллогын ажиглалтын үед олж авсан тасалбар болголтын талаар мэдээллийг бүртгэлийн бичилт рүү нь хөөн шалгах, худалдан авалттай холбоотой өр төлбөр нь зөв тайлангийн хугацаанд бүртгэгдсэн эсэхийг тодорхойлох

   

  Практик анхаарах зүйлс:

¯   Хэрэв үйлчлүүлэгч нягтлан бодох бүртгэлийн программ ашигладаг бөгөөд аудитор программын кодыг өөрчлөлтийг хийх боломжгүй гэж үзсэн бол авлагын насжилтийн хүснэгтийн үнэн зөв

   

байдлыг тестлэх шаардлагагүй эсвэл горимууд нь маш хязгаарлагдмал байдлаар хэрэгжинэ.

 ¯  Бүртгэгдээгүй өр төлбөрийг тодорхойлох үед балансын өдрөөр байгаа нэхэмжлэл эсвэл зарцуулалт бүрийг талбарын ажлыг дуусгах хүртэл шалгах хэрэггүй. Харин өр төлбөрийн тодорхой мөнгөн дүнг тооцоолж, уг дүнтэй ижил эсвэл түүнээс дээш дүнтэй өр төлбөр бүрийг шалгана. Уг дүнгээс доош бусад ажил гүйлгээнүүдийг зохистой эсэх талаар гүйлгэн шалгаж болно.

   

 ¯   Тестлэгдсэн зүйлсийг тодорхойлж байдаг дэлгэрэнгүй биет тестүүдийг баримтжуулах шаардлагатай. Өрийн дансны жагсаалтыг бэлтгэснээр тестлэгдэх зүйлсийг тодорхойлох боломжтой бөгөөд тестийн эх үүсвэр болон сонгосон шалгуурыг баримтжуулах шаардлагатай. Жишээ нь:

   

 ¯¯   Томоохон зүйлсийг тестлэх бол, уг зүйлсийн цар хүрээ, эх үүсвэр зэргийг баримтжуулна. (жишээ нь, 200Х оны 1 сараас эхэлсэн мөнгөн зарцуулалтын журналаас 5,000,000 төгрөгийн дээш бүх чекүүд).

   

 ¯¯  Санамсаргүй түүврийн хувьд, тодорхойлсон зүйлүүдийн шинж чанаруудыг тодорхойлно. (жишээ нь: нэхэмжлэлийн дугаар, чекийн дугаар, бэлтгэн нийлүүлэгчийн дугаар гм)

   

 ¯¯  Системтэй түүврийн хувьд, түүврийн эх үүсвэр, эхлэлийн цэг болон түүврийн интервалыг баримтжуулна. (жишээ нь: 200Х.1.1нээс 200Х.12.31 хоорондох мөнгөн зарцуулалтын журналаас чекүүдийг сонгоно, чекийн эхлэлийн дугаар 2150 ба түүнээс хойш 10 дах чек бүрийг сонгоно)

   

 ¯   Хэрэв үйлчлүүлэгч нь нэхэмжлэлийг хугацаанаас нь хойш төлдөг эсвэл үйлчлүүлэгч нь бэлтгэн нийлүүлэгчтэй төлбөрийн хугацааг сунгасан бол бүртгэгдээгүй өр төлбөрийг тодорхойлох нь өр төлбөрийн буруу тайлагналыг тодорхойлоход үр дүнгүй горим байж болох юм. Ийм тохиолдолд аудитор өрийн дансыг тулган баталгаажуулах хэрэгтэй. Хэрэв өрийн дансны үлдэгдэлд томоохон дебит меморандумыг агуулагдаж байгаа бол өрийн дансны тулган баталгаажуулалтад анхаарах хэрэгтэй. Нэмэлт горимыг харна уу.

   

 Хуримтлагдсан эсвэл бусад өр төлбөр

   

Шалгах балансыг гүйлгэн шалгах, хуримтлагдсан эсвэл бусад өр төлбөрийн дансанд нэмэлт тест хэрэгтэй эсэхийг тодорхойлох

   

      a.   Хуримтлагдсан арга хэлбэр болон суурийг тодорхойлох

   

      b.   Хуримтлагдсан өр төлбөрийг дахин тооцоолох замаар зохистой эсэхийг тестлэх, дараа үеийн төлбөрийг шалгах

   

      c.    Өрийн амлалт болон болзошгүй өр төлбөрт хамаарах ерөнхий хөтөлбөрийг харна уу.

   

      d.    Материаллаг бус үлдэгдэл нь зохистой эсэх талаар харгалзан үзэх

   

  Практик анхаарах зүйлс:

¯  Хуримтлагдсан дансанд хуримтлагдсан цалин, хуримтлагдсан цалингийн татвар, хуримтлагдсан хөрөнгийн татвар, хуримтлагдсан өр төлбөр, хуримтлагдсан шагналын өр зэрэг багтдаг. Хуримтлагдсан хүүг аудитлах горимуудыг өрийн бичгийн аудитын хөтөлбөрд харуулсан.

   

 ¯    Хэрэв компани нь ажилчдад олгох урамшууллын төлөвлөгөөг хэрэгжүүлдэг бол уг төлөвлөгөөний дагуу компанийн өр төлбөрийг тестэлнэ.

   

 ¯  Хэрэв компани нь санхүүгийн хэрэглүүртэй холбоотой өр төлбөрийг бүртгэсэн бол холбогдох алхамыг хэрэгжүүлнэ.

   

 ¯   Хэрэв бусад өр төлбөр нь (орлогын татвараас бусад) томоохон ач холбогдол бүхий бол эдгээр дансуудад нэмэлт горим хэрэгжүүлэх шаардлагатай эсэхийг харгалзан үзэх

   

 ¯  Аудитор мэдлэг дээрээ үндэслэн материаллаг бус үлдэгдлүүд нь зохистой эсэхийг харгалзан үзсэнээр материаллаг буруу тайлагнал байгаа эсэхийг үнэлнэ. Үйлчлүүлэгчийн бизнесийн талаар ойлголт болон хуримтлагдсан өр төлбөрийн төрлийн талаар харгалзан үзсэнээр байхгүй орхигдсон зүйлсийг тодорхойлох боломжтой юм.

   

Хүрээлэн буй орчныг сэргээхтэй холбоотой өр төлбөрөөс хуримтлагдсан алдагдал үүссэн эсэхийг харгалзан үзэх

   

  Практик анхаарах зүйлс

Холбогдох алхамд тусгагдсан хүрээлэн буй орчны сэргээх өр төлбөрийг үүсгэх эрсдэл нь нэмэгдсээр байгаа эсэхийг тодорхойлох

   

 ¯ Хүрээлэн буй орчныг сэргээх өр төлбөрт хэрэгжүүлэх аудитын нэмэлт горимд тусгасан.

   

Бүртгэгдээгүй өр төлбөрийг хуримтлагдсан үлдэгдэл рүү шалгах    

Шалгах баланс дах зардлын дансыг гүйлгэн шалгах, тэдгээрийн үлдэгдлийг өмнөх жилийн үлдэгдэлтэй нь харьцуулах. Бүртгэгдээгүй хуримтлагдсан өр төлбөрийг харуулах ердийн бус өөрчлөлтүүдийг шалгах (Энэ ажил нь орлого, зардлын дансны аудиттай хамт гүйцэтгэгдэнэ.)

   

Санхүүгийн тайлангийн тодруулгыг бэлтгэхэд шаардлагатай мэдээллийг бэлтгэхийн тулд ажлын баримтыг нэгтгэх

   

Нэг эсвэл түүнээс дээш нэмэлт горимуудыг хэрэгжүүлэх шаардлагатай эсэхийг шийднэ. Ингэхдээ биет горимыг хэрэгжүүлсэнээр эсвэл бусад эх үүсвэрээс олж авсан буруу тайлагнал болон мэдээлэл нь хяналтын үйл ажиллагаа болон алдаа эсвэл залилангаас шалтгаалсан материаллаг буруу тайлагналын эрсдлийн түвшингийн талаар илүү ойлголт олж авах шаардлагатай эсэх талаар аудиторын шийдлийг өөрчилж байгаа эсэхийг харгалзан үзэх хэрэгтэй. Мөн аудитын хэрэгжүүлсэн үндсэн горимууд нь өрийн дансны аудитын зорилгыг биелүүлэхэд хангалттай эсэх талаар үнэлж үзнэ. Нэмэлт горимуудыг баримтжуулах

   

  Практик анхаарах зүйлс:

¯    Дараах зүйлүүдтэй холбоотой нэмэлт горимуудыг хэрэгжүүлэх

¯¯     Өрийн дансны тулган баталгаажуулалт

¯¯     Өрийн дансны тулган баталгаажуулалт/баталгаажуулагдаагүй үлдэгдэлд хэрэглэх хувилбарт горимууд

¯¯    Цалинтай чөлөө

¯¯     Ажилтны урамшууллын төлөвлөгөө

¯¯     Ажлаас гарсаны урамшуулал

¯¯     Тэтгэврийн урамшуулал

¯¯     Зах зээлийн үнийн тодруулга

¯¯     Хойшлогдсон кредит

¯¯    Үйлчлүүлэгчид төлсөн буцаан төлбөр

¯¯     Баталгаат засварын зардал

   

 ¯    Өрийн данс болон цалингийн зарцуулалттай холбоотой залиланг илрүүлэх горимуудыг нэмэлт горимд харуулсан.

   

     8.  Хэрэгжүүлсэн горимууд нь залилангийн эрсдлийн хүчин зүйлүүдийг тодорхойлж байгаа эсэхийг харгалзан үзнэ. Хэрэв залилангийн эрсдлийн хүчин зүйлүүд эсвэл бусад нөхцөл байдал тодорхойлогдсон бол нэмэлт аудитын горимуудыг хэрэгжүүлэх шаардлагатай..

   

  Практик анхаарах зүйлс:

¯ Тодорхойлсон залилангийн эрсдлийн хүчин зүйлүүдэд үзүүлэх тусгайлсан хариу үйлдлүүдийг бие даасан аудитын хөтөлбөрт тэмдэглэх. Үнэлгээ болон бусад дуусгалтын горимуудтай холбоотойгоор, бие даасан аудитын хөтөлбөрийн дагуу хэрэгжүүлсэн горимуудын үр дүн болон эдгээр горимуудыг гүйцэтгэснээр олж авсан мэдлэг дээрээ үндэслэн аудитор нэмэлт горимууд хэрэгжүүлэх хэрэгтэй эсэх талаар харгалзан үзэх

   

Аудитын горимуудын үр дүн нь дотоод хяналтын талаар тайлагнах нөхцөл байдлыг харуулж байгаа эсэхийг авч үзэх. Хэрэв тийм бол, тайлагнах нөхцөл байдлуудыг харуулсан меморандумыг бэлтгэх

   

  ДҮГНЭЛТ

Бид үүгээр өрийн данс болон бусад өр төлбөрийн дансны аудитын зорилгыг хангах горимуудыг хангалттай байдлаар гүйцэтгэлээ. Мөн эдгээр горимуудын үр дүнг холбогдох ажлын баримтад зохих байдлаар баримтжуулсан. (Хэрэв аль нэг зорилгын талаар дүгнэлт өгөх боломжгүй бол шалтгааныг баримтжуулах зорилгоор меморандум бэлтгэх) 

   

Эхний аудитын хувьд өрийн данс болон бусад өртөл бөрийн эхний үлдэгдэлд хэрэгжүүлэх нэмэлт горимууд

Үйлчлүүлэгчийн нэр :            Балансын өдрийн огноо:

Аудитын зорилго

Хэрэгжүүлэх аудитын горимууд

Гүйцэтгэсэн Ажлын баримтын

дугаар

 Зааварчилгаа: Эхний аудитад авлагын дансны эхний үлдэгдэлд нэмэлт горимуудыг хэрэгжүүлэх шаардлагатай байдаг ч өмнөх

   

аудитын ажилд хир итгэлтэй байгаагаас мөн шалтгаална. Энэ горимуудыг балансын эцсийн үлдэгдэлд хэрэглэдэг үндсэн горимуудтай хослон хэрэглэж болно.

Хэрэв өмнөх тайлант хугацааны санхүүгийн тайлангийн аудитад итгэлтэй байгаа бол:

   

 Өрийн данс

   

      a.  Өмнөх жилийн ажлын баримтаас өрийн дансны жилийн эцсийн жагсаалтыг олж авах,  үүнийг тайлант жилийн эцсийн жагсаалттай харьцуулах, өрийн дансны хүчин төгөлдөр, иж бүрэн ба үнэлгээтэй холбоотой хэрэгжүүлсэн горимууд нь зохистой хангалттай байсан эсэхийг харгалзан үзэх

   

  Практик анхаарах зүйлс :

¯   Ердийн бус бэлтгэн нийлүүлэгчийн нэр эсвэл эсвэл ердийн бус хэт жижиг дүнтэй эсвэл хэт том дүнтэй өр төлбөрийн данс байгаа эсэхийг авч үзэх, өмнөх тайлант хугацаанд оршин байсан дүн болон төлөгдөөгүй үлдэгдэл төлбөр байгаа эсэхийг тодорхойлох

   

      b.  Тайлант жилийн эхний хэдэн сарын худалдан авалт болон мөнгөн зарцуулалтыг шалгах, өмнөх тайлант хугацааны бүртгэгдээгүй өр төлбөрийг харуулах томоохон дүнг дэмжих баримт руу нь баримтжуулах. Тестлэгдсэн зүйлсийг баримтжуулах

   

 Хуримтлагдсан болох бусад өр төлбөр

   

      c.  Өмнөх аудитаар томоохон дүнтэй хуримтлагдсан дүнгүүдийг дахин тооцоолох эсвэл дараагийн хугацааны төлбөрийг шалгах горимууд хийгдсэн эсэхийг анхаарах

   

      d.  Өмнөх тайлант жилийн хуримтлагдсан зардлын мөн чанар болон дүнг энэ тайлант хугацаатай харьцуулах (горим 5), зөвхөн нэг тайлант хугацаанд багтаж байгаа зүйлсийн дүн нь зохистой эсэхийг харгалзан үзэх

   

Хэрэв өмнөх тайлант хугацааны санхүүгийн тайлангийн аудитад итгэлтэй биш байгаа бол: 

   

 Өрийн данс

   

      a.  Өмнөх тайлант хугацааны эцсийн байдлаар өрийн дансны жагсаалтыг олж авах эсвэл бэлтгэх

   

      (1)  Жагсаалтын үнэн зөв эсэхийг тестлэх, үлдэгдлийг ерөнхий дэвтэр рүү тохируулах

   

      (2)   Томоохон дебит үлдэгдэл болон холбоотой талуудын өрийн дансны жагсаалтыг гаргах

   

      (3)  Гол чухал зүйлүүдийн хувьд дэмжих баримтуудыг шалгах. Тестлэгдсэн зүйлүүдийг баримтжуулах

   

      (4)  Өмнөх тайлант хугацааны жагсаалтыг тайлант хугацааны жагсаалттай харьцуулах

   

  Практик анхаарах зүйлс:

¯  Ердийн бус бэлтгэн нийлүүлэгчийн нэрс эсвэл хэт жижиг эсвэл хэт их хэмжээний өр төлбөр болон өмнөх тайлант хугацаанаас үлдсэн, төлөгдөөгүй үлдсэн өр төлбөрүүдийг тодорхойлох

   

      b.  .  Тайлант жилийн эхний хэдэн сарын худалдан авалт болон мөнгөн зарцуулалтыг шалгах, өмнөх тайлант хугацааны бүртгэгдээгүй өр төлбөрийг харуулах томоохон дүнг дэмжих баримт руу нь баримтжуулах. Тестлэгдсэн зүйлсийг баримтжуулах

   

  Хуримтлагдсан болох бусад өр төлбөр

     c Өмнөх тайлант жилийн хуримтлагдсан зардлын мөн чанар болон дүнг энэ тайлант хугацаатай харьцуулах (горим 5), зөвхөн нэг тайлант хугацаанд багтаж байгаа зүйлсийн дүн нь зохистой эсэхийг харгалзан үзэх

   

      d.   Гол чухал зүйлүүдийг дараагийн мөнгөн төлбөр рүү баталгаажуулах. Тестлэгдсэн зүйлсийг баримтжуулах

   

ӨРИЙН БИЧИГ БОЛОН УРТ ХУГАЦААТ ӨР ТӨЛБӨРИЙН АУДИТЫН ХӨТӨЛБӨР

Үйлчлүүлэгчийн нэр:            Балансын өдрийн огноо:

    Компани нь баланс дээр өрийн бичиг, урт хугацаат өр гэж ангилагдсан дараах ерөнхий дэвтрийн дансуудтай:

 

  Ерөнхий дэвтрийн дансны дугаар 

Дансны тодорхойлолт 

         

         

Аудитын зорилго

Хэрэгжүүлэх аудитын горимууд

Гүйцэтгэсэн Ажлын баримтын

дугаар

 АУДИТЫН ЗОРИЛГО

   

       A. Өрийн бичиг, урт хугацаат өр болон түүнтэй адилтгах зүйлс нь зөвшөөрөгдсөн өрийн жагсаалтад бүрэн тусгагдсан ( О/Т, И, Э/Ү ба Ү/Х).

     Б.  Өр нь урт болон богино хугацаат өрийн хэсэгт ангилагдсан бөгөөд шаардлагатай тодруулгууд хийгдсэн. (Ү/Х болон  Тод/Тол).

   

  ХИЙХ ТЭМДЭГЛЭГЭЭ

Хэрэв аудитын зорилгууд бүрэн биелэгдсэн бол хүснэгтийн зүүн талын “Аудитын зорилго” гэсэн баганад холбогдох үсгээр (жш: А, Б, В, Г) тэмдэглэгээ хийнэ. Харин аудитын горимуудыг дахин хэрэгжүүлэх шаардлагатай бол эдгээр үсгүүдийг хаалтанд тэмдэглэнэ. Хэрэв * тэмдэглэгээ тависан бол аудитын зорилго хараахан биелэгдээгүй бөгөөд эхний алхамдаа явж байгааг илэрхийлнэ.

   

 ҮНДСЭН ГОРИМУУД

   

Өрийн бичиг, урт хугацаат өр, капитал түрээсийн өр болон бусад санхүүгийн ажил гүйлгээний шинжилгээг олж авах эсвэл бэлтгэх

   

      a.  Банкны тулган баталгаажуулалтаар нотлогдож чадаагүй өрийн бичиг эсвэл бусад санхүүгийн гэрээнүүдийн хувьд тусдаа тулган баталгаажуулалтын захидал бэлтгэх

   

      (1)   Үйлчлүүлэгчийн дансыг хариуцдаг, гарсан ажил гүйлгээг нотолж чадах ажилтан руу захидлыг хаяглах

   

      e.    Бүх тулган баталгаажуулалт аудиторт буцаж ирүүлэх зорилгоор буцах дугтуйг хамт илгээх

   

      f.     Захидлыг шуудангаар явуулахыг хянах

   

      g.    Эхний хүсэлт явуулсанаас хойш ойролцоогоор 10 хоногийн дараа 2 дах хүсэлтийг явуулах. Хэрэв тулган баталгаажуулах хүсэлт буцаж ирсэн бол шалтгааныг нь тодорхойлох. Хэрэв боломжтой бол, шинэ хаягийг тодорхойлох дахин шуудан илгээх

   

      (5)     Бүх тулган баталгаажуулалтын хуулбарыг ажлын баримтад хавсаргах

   

      b. Балансын өдрийн байдлаарх  урт хугацаат өр төлбөрийн хугацаа болон үлдэгдэл зэргийг банкны тулган баталгаажуулагдсан дүнтэй харьцуулах. Зөрүүг шалгах

   

      c.  Тайлант жилийн хүүгийн зардал болон хуримтлагдсан хүүгийн өрийн зохистой эсэхийг тестлэх

   

      d.  Хүү нь багтсан өрийн бичгийн хүүгийн тооцоог хийх шаардлагатай эсэхийг харгалзан үзэх

   

  Практик анхаарах зүйлс:

¯  Тулган баталгаажуулах хүсэлтийш өрийн бичиг эзэмшигч, санхүүгийн гэрээлэгч талууд болон компанийн данс байршиж байгаа банкууд руу явуулдаг. Гэхдээ өмнөх тайлант хугацаанд ихэнх урт хугацаат өрийн бичигт тулган баталгаажуулалт хийгдсэн бол өөр бусад хувилбарт горимуудыг хэрэглэж болно.

   

 ¯  Өрийн бичиг болон түрээсийн гэрээний хуулбар нь байнгын файлд хадгалагдана.

   

 ¯     Тайлант жилд эргэлтэнд байгаа үндсэн төлбөрийн дундаж болон гэрээнд заасан хүүгийн түвшин зэрэгт үндэслэн тайлант хугацааны хүүгийн зардлын зохистой эсэхийг тестлэх нь үр дүнтэй байдаг. Хэрэв энэ тооцооллоор холбогдох хүүгийн зардал нь зохистой гэж үзсэн бол хуримтлагдсан хүүгийн өрийг мөн тестэлнэ. Аудиторын хийсэн тооцоолол болон бүртгэгдсэн хүүгийн зардал хоорондын томоохон зөрүү нь санхүүгийн хэрэглүүр оршин байгааг харуулна.

   

 ¯     Шинжилгээний горимыг хэрэгжүүлж байгаа бол санхүүгийн тайлангийн гол чухал батламж мэдэгдлийн хувьд үндсэн биет тест нь дараах зүйлсийг баримтжуулахыг шаардана. (1) харгалзан үзсэн таамаглал болон хүчин зүйлс ( хийсэн ажлаас нь шууд тодорхойлох боломжгүй байгаагаас бусад тохиолдолд), (2) таамагласан болон бүртгэгдсэн тоо хэмжээн хооронд нь харьцуулсаны үр дүн (3) томоохон таамаглаж байгаагүй зөрүүнд хэрэгжүүлсэн нэмэлт горимууд эсвэл эдгээр горимуудыг хэрэгжүүлсэний үр дүн

   

Санхүүгийн тайлангийн тодруулга бэлтгэхэд шаардлагатай мэдээллүүдийг ажлын баримтад нэгтгэх

   

      a.  Зээл болон урт хугацаат өрийн гэрээг шалгах, алилаа хөрөнгө барьцаалагдсан эсэх болон аливаа хязгаарлалт байгаа эсэхийг тодорхойлох. Барьцаалагдсан хөрөнгө болон зээлийн хязгаарлалтад санхүүгийн тайлангийн тодруулга хийсэн эсэхийг шалгах. Компани хязгаарлалтын нөхцлийг мөрдөж байгаа эсэхийг тодорхойлох

   

      b.  Түрээсийн гэрээг шалгах, түрээс нь капиталчлагдсан эсэхийг тодорхойлох. Капиталжих болон үйл ажиллагааны түрээсийн зохих тодруулгуудад ажлын баримт бүрдүүлэх

   

      c. Урт хугацаат өрийн тайлант жилд ногдох хэмжээг тодорхойлох. Өрийн бичгийн хугацаа, хүүгийн түвшин зэргийг баримжуулах

   

  Практик анхаарах зүйлс:

¯  Ихэнх банкууд худалдааны өрийн бичгийн гэрээг хийдэг учраас банктай энэ талаар зөвшилцөөгүй нөхцөлд урт хугацаат өр нь богино хугацаат гэж ангилагдахад хүрдэг.

   

 ¯   Хэрэв зээлийн гэрээ нь олон төрлийн хязгаарлалтын нөхцөлүүдтэй бол уг нөхцлүүдийг ажлын хүснэгтэд буулгаж байнгын файл болгоно. Тайлант хугацаа бүрийн эцэст аудитаар эдгээр нөхцөлүүд нь хангагдаж байгаа эсэх талаар тэмдэглэгээ хийнэ.

   

 ¯    Мөн аудитын явцад зээлийн нэг хязгаар нь бусад зээлийн гэрээнд нөлөөлдөг гэдгийг анхаарах.

   

 ¯   Хэрэв компани богино хугацаат өртэй бөгөөд уг өр нь урт хугацаат өрөөр дахин санхүүжигдэх боломжийг санхүүгийн гэрээнд тусгасан байдаг бол уг өрийн данс нь богино хугацаат өрийн хэсэгт тусгагдахгүй.

   

 ¯   Компани нь богино хугацаат өр төлбөрийн төлөх чадвартай эсэх, урт хугацаат өрөөр дахин санхүүжүүлэх шаардлагатай эсэхийг харгалзан үзнэ.

   

 Нэг эсвэл түүнээс дээш нэмэлт горимуудыг хэрэгжүүлэх шаардлагатай эсэхийг шийднэ. Ингэхдээ биет горимыг хэрэгжүүлсэнээр эсвэл бусад эх үүсвэрээс олж авсан буруу тайлагнал болон мэдээлэл нь хяналтын үйл ажиллагаа болон алдаа эсвэл залилангаас шалтгаалсан материаллаг буруу тайлагналын эрсдлийн түвшингийн талаар илүү ойлголт олж авах шаардлагатай эсэх талаар аудиторын шийдлийг өөрчилж байгаа эсэхийг харгалзан үзэх хэрэгтэй. Мөн аудитын хэрэгжүүлсэн үндсэн горимууд нь өрийн дансны аудитын зорилгыг биелүүлэхэд хангалттай эсэх талаар үнэлж үзнэ. Нэмэлт горимуудыг баримтжуулах

   

Хэрэгжүүлсэн горимууд нь залилангийн эрсдлийн хүчин зүйлүүдийг тодорхойлж байгаа эсэхийг харгалзан үзнэ. Хэрэв залилангийн эрсдлийн хүчин зүйлүүд эсвэл бусад нөхцөл байдал тодорхойлогдсон бол нэмэлт аудитын горимуудыг хэрэгжүүлэх шаардлагатай.

   

  Практик анхаарах зүйлс:

¯ Тодорхойлсон залилангийн эрсдлийн хүчин зүйлүүдэд үзүүлэх тусгайлсан хариу үйлдлүүдийг бие даасан аудитын хөтөлбөрт тэмдэглэх. Үнэлгээ болон бусад дуусгалтын горимуудтай холбоотойгоор, бие даасан аудитын хөтөлбөрийн дагуу хэрэгжүүлсэн горимуудын үр дүн болон эдгээр горимуудыг гүйцэтгэснээр олж авсан мэдлэг дээрээ үндэслэн аудитор нэмэлт горимууд хэрэгжүүлэх хэрэгтэй эсэх талаар харгалзан үзэх

   

Аудитын горимуудын үр дүн нь дотоод хяналтын талаар тайлагнах нөхцөл байдлыг харуулж байгаа эсэхийг авч үзэх. Хэрэв тийм бол, тайлагнах нөхцөл байдлуудыг харуулсан меморандумыг бэлтгэх

   

.ДҮГНЭЛТ

Бид үүгээр өрийн бичиг болон урт хугацаат өр төлбөрийн дансны аудитын зорилгыг хангах горимуудыг хангалттай байдлаар гүйцэтгэлээ. Мөн эдгээр горимуудын үр дүнг холбогдох ажлын баримтад зохих байдлаар баримтжуулсан. (Хэрэв аль нэг зорилгын талаар дүгнэлт өгөх боломжгүй бол шалтгааныг баримтжуулах зорилгоор меморандум бэлтгэх)   

   

Эхний аудитын хувьд өрийн бичиг болон урт хугацаат өртөлбөрийн эхний үлдэгдэлд хэрэгжүүлэх нэмэлт горимууд

Үйлчлүүлэгчийн  нэр:           Балансын өдрийн огноо :

Аудитын зорилго

Хэрэгжүүлэх аудитын горимууд

Гүйцэтгэсэн Ажлын баримтын

дугаар

 Зааварчилгаа: Эхний аудитад авлагын дансны эхний үлдэгдэлд нэмэлт горимуудыг хэрэгжүүлэх шаардлагатай байдаг ч өмнөх аудитын ажилд хир итгэлтэй байгаагаас мөн шалтгаална. Энэ горимуудыг балансын эцсийн үлдэгдэлд хэрэглэдэг үндсэн горимуудтай хослон хэрэглэж болно.

   

Хэрэв өмнөх тайлант хугацааны санхүүгийн тайлангийн аудитад итгэлтэй байгаа бол:

   

      a.   Өмнөх тайлант хугацаанд өрийн бичиг, урт хугацаат өр төлбөр, капитал түрээсийн өр төлбөр зэрэгт хийсэн шинжилгээний ажлын баримтыг гүйлгэн шалгах, эхний үлдэгдэл рүү хөөн шалгах, тайлант хугацаанд хийсэн шинжилгээний үр дүн рүү харьцуулах

   

      b.  Тайлант жилийн хүүгийн зардал болон хуримтлагдсан

   

хүүгийн өр төлбөрийг өмнөх тайлант хугацааны дүн рүү харьцуулах, зохистой эсэхийг авч үзэх

      c.   Тайлант хугацааны гол чухал төлбөрүүдийг мөнгөн зарцуулалт руу баталгаажуулах, тестлэгдсэн зүйлсийг баримтжуулах

   

  Практик анхаарах зүйлс:

¯   Тайлант хугацааны үндсэн горимд өрийн бичиг эзэмшигчдэд явуулсан тулган баталгаажуулалт багтах бөгөөд аудитын зорилго нь энэ үндсэн горимыг хэрэгжүүлсэнээр ерөнхийдөө хангагдаж чаддаг.

   

Хэрэв өмнөх тайлант хугацааны санхүүгийн тайлангийн аудитад итгэлтэй биш байгаа бол: 

   

      a.    Өрийн бичиг, урт хугацаат өр, капитал түрээсийн өр төлбөр болон бусад санхүүгийн ажил гүйлгээний шинжилгээг олж авах эсвэл бэлтгэх, эхний үлдэгдэл рүү хөөн шалгах, тайлант хугацааны ижил шинжилгээний үр дүнтэй харьцуулах

   

      b.  Тайлант жилийн хүүгийн зардал болон хуримтлагдсан хүүгийн өр төлбөрийг өмнөх тайлант хугацааны дүн рүү харьцуулах, зохистой эсэхийг авч үзэх

   

      c.     Тайлант хугацааны гол чухал төлбөрүүдийг мөнгөн зарцуулалт руу баталгаажуулах, тестлэгдсэн зүйлсийг баримтжуулах

   

  Практик анхаарах зүйлс:

¯   Тайлант хугацааны үндсэн горимд өрийн бичиг эзэмшигчдэд явуулсан тулган баталгаажуулалт багтах бөгөөд аудитын зорилго нь энэ үндсэн горимыг хэрэгжүүлсэнээр ерөнхийдөө хангагдаж чаддаг. Харин өрийн харьцаа нь төдийлөн чухал бус байдаг.

   

       

ЭЗЭМШИГЧИЙН ӨМЧИЙН АУДИТЫН ХӨТӨЛБӨР

Үйлчлүүлэгчийн нэр:           Балансын өдрийн огноо :

 

     Компани нь баланс дээр эзэмшигчийн өмч гэж ангилагдсан дараах ерөнхий дэвтрийн дансуудтай.

 Ерөнхий дэвтрийн дансны дугаар

 

Дансны тодорхойлолт  

         

         

         

         

         

Аудитын зорилго

Хэрэгжүүлэх аудитын горимууд

Гүйцэтгэсэн Ажлын баримтын

дугаар

  АУДИТЫН ЗОРИЛГО

     A.  Эзэмшигчдийн өмчийн ажил гүйлгээ нь хүлээн зөвшөөрөгдсөн ба данс бүртгэл, дүн, цаг хугацааны хувьд үнэн зөв бүртгэгдсэн бөгөөд баланс дах эзэмшигчдийн өмчийн хэсэг нь холбогдох стандарт болон хууль эрхзүйн шаардлагын дагуу тодорхойлогдсон ба тодруулагдсан. ( О/Т, И, Э/Ү, Ү/Х болон  Тод/Тол).

   

  ХИЙХ ТЭМДЭГЛЭГЭЭ

Хэрэв аудитын зорилгууд бүрэн биелэгдсэн бол хүснэгтийн зүүн талын “Аудитын зорилго” гэсэн баганад холбогдох үсгээр (жш: А, Б, В, Г) тэмдэглэгээ хийнэ. Харин аудитын горимуудыг дахин хэрэгжүүлэх шаардлагатай бол эдгээр үсгүүдийг хаалтанд тэмдэглэнэ. Хэрэв * тэмдэглэгээ тависан бол аудитын зорилго хараахан биелэгдээгүй бөгөөд эхний алхамдаа явж байгааг илэрхийлнэ.

   

 ҮНДСЭН ГОРИМУУД

   

Компанийн тухай хуулийн заалт, партнерийн гэрээ, гишүүдийн гэрээ гм эзэмшигчдийн өмчтэй холбоотой аудитын сонирхолыг татах зүйлсийг шалгах   

   

  Практик анхаарах зүйлс:

¯  Эдгээр мэдээллүүдийн ихэнх нь өмнөх жилийн ажлын баримтнаас олдох боломжтой.

   

 ¯   Ажил гүйлгээг баталгаажуулж эхлэхээс өмнө эзэмшигчдийн өмчтэй холбоотой бүх төрлийн гэрээ эсвэл бусад дэмжих баримтуудыг анхаарч үзэх хэрэгтэй.

   

Захирлуудын эсвэл партнеруудын хурлын тэмдэглэлийг уншиж, зөвшөөрөгдсөн ажил гүйлгээг тэмдэглэх  

   

Эзэмшигчдийн өмчтэй холбоотой ажил гүйлгээний шинжилгээг олж авах эсвэл бэлтгэх, дараах горимуудыг хэрэгжүүлэх

   

      a.   Гаргасан хувьцааны тоо хэмжээг тодорхойлох, хувьцааны бүртгэлтэй тоо хэмжээний хувьд харьцуулалт хийх

   

      b.  Хувьцааг цуцлахад хэрэгжүүлдэг аргыг тодорхойлох, ингэснээр хувьцаа дахин гаргалтаас сэргийлэх боломжтой эсэхийг үнэлэх    

   

      c.  Засгийн газрын эзэмшилд байгаа хувьцааны тоог тодорхойлж, хувьцааны сертификатыг нь шалгах 

   

  Практик анхаарах зүйлс:

¯   Энэ алхамыг хэрэгжүүлсэнээр санхүүгийн тайлангийн тодруулгад тусгах гаргасан болон гүйлгээнд байгаа хувьцааны тоог тодорхойлох боломжтой.

   

 ¯   Энэ горимд цаг хугацаа их шаардах шаардлагагүй. Хэрэв олон тооны ажил гүйлгээ гарсан бол түүврийг хэрэглэж болно.

   

 ¯  Тайлант хугацааны туршид хувьцаанд гарсан өөрчлөлтийг тусгасан хүснэгтийг бэлтгэх нь үр дүнтэй байдаг.

   

Өмчийн дансны шинжилгээг ашиглан дараах горимуудыг ашиглана:   

      a.   Нэмэгдсэн капитал, хуваарилагдсан капитал эсвэл ЗГ хувьцаа зэрэгийг дэмжих баримтуудыг шалгах, тестлэгдсэн зүйлсийг баримтжуулах

   

      b.  Захирлуудын хурлын тэмдэглэлүүдийг харьцуулсанаар эдгээр ажил гүйлгээ нь зөвшөөрөгдсөн эсэхийг тодорхойлох

   

      c.   Томоохон гол чухал бичилтүүд нь нийтээр хүлээн зөвшөөрөгдсөн стандартын дагуу хийгдсэн эсэхийг тодорхойлох

   

      d. Гол чухал гэрээ эсвэл шаардлагатай бүртгэлийг шалгасантай холбоотой баримтуудын хуулбар эсвэл чухал хэсгүүдийг ажлын эсвэл байнгын файлд тусгах

   

  Практик анхаарах зүйлс:

¯   Ажил гүйлгээ нь компанийн бодлого журам, холбогдох хууль дүрэм, партнерийн гэрээ, бусад холбогдох баримтуудын дагуу хийгдсэн эсэхийг харгалзан үзнэ.

   

 ¯  Жижиг бизнесийн хувьд эзэмшигчдийн өмчийн хувьд материаллаг шинж чанартай гүйлгээ гарах нь ховор байдаг_ Гэхдээ олон тооны ажил гүйлгээнүүд гарсан бол эдгээрийг бүгдийг нь

   

баталгаажуулах боломжгүй. Ийм нөхцөлд зөвхөн дангаараа ач холбогдол бүхий ажил гүйлгээ эсвэл түүвэр ажил гүйлгээг баталгаажуулна.

 ¯  ¯   Тестлэгдсэн зүйлсийг тодорхойлж байдаг дэлгэрэнгүй биет тестүүдийг баримтжуулах шаардлагатай. Өмчийн дансны шинжилгээг хийснээр тестлэгдэх зүйлсийг тодорхойлох боломжтой бөгөөд тестийн эх үүсвэр болон сонгосон шалгуурыг баримтжуулах шаардлагатай. Жишээ нь: 

   

 ¯¯   Томоохон зүйлсийг тестлэх бол, уг зүйлсийн цар хүрээ, эх үүсвэр зэргийг баримтжуулна. (жишээ нь, 200Х оны 1 сараас эхэлсэн хувьцааны бүртгэлээс 5,000,000 төгрөгөөс дээш дүн хувьцааны худалдан авалтууд).

   

 ¯¯   Санамсаргүй түүврийн хувьд, тодорхойлсон зүйлүүдийн шинж чанаруудыг тодорхойлно. (жишээ нь: тодорхой хувьцааны сертификатын дугаар, чекийн дугаар гм)

   

 ¯¯  Системтэй түүврийн хувьд, түүврийн эх үүсвэр, эхлэлийн цэг болон түүврийн интервалыг баримтжуулна. (жишээ нь: 200Х.1.1нээс 200Х.12.31 хоорондох ногдол ашгийн төлбөрийн чекийн бүртгэлээс чекүүдийг сонгоно, чекийн эхлэлийн дугаар 2150 ба түүнээс хойш 10 дах чек бүрийг сонгоно)   

   

 ¯  Данс бүртгэлд тусгагдсан ажил гүйлгээний иж бүрэн байдлыг нотлохын тулд захирлын хурлын тэмдэглэлд ажил гүйлгээ нь зөвшөөрөгдсөн эсэхийг тодорхойлно.

   

 ¯  Зарим өмчийн ажил гүйлгээний бүртгэл нь нарийн төвөгтэй байдаг учраас жижиг бизнесийн салбарт ажиллаж байсан аудитор энэ талаар туршлагагүй байж болно. Иймд хувьцааны талаар мэргэшсэн зөвлөх шаардлагатай байдаг.

   

Тайлант хугацааны хуримтлагдсан ашгийн дансанд нөлөөлөх ажил гүйлгээний шинжилгээг олж авах, дараах горимуудыг хэрэгжүүлэх:

   

      a.  Шинжилгээний хүснэгтийн үнэн зөв эсэхийг тестлэх, эхний болон эцсийн үлдэгдлийг шалгах баланс руу шалгах

   

      b.  Хуримтлагдсан ашгийн өөрчлөлтийг тайлант хугацааны цэвэр орлого болон бусад шаардлагатай ажил гүйлгээ рүү тохируулах  

   

      c.  Тайлант хугацаанд төлсөн ногдол ашгийн дэлгэрэнгүй жагсаалтыг олж авах. Хэрэв томоохон дүн бүхий ногдол ашгийн төлөлтүүд хийгдсэн бол дангаараа томоохон дүн бүхий ажил

   

гүйлгээг тестлэхэд зориулан сонгон авах  (жижиг бизнесийн хувьд ногдол ашигт голдуу цөөн тооны төлбөрүүд хийгдсэн байдаг). Тестлэгдсэн зүйлсийг баримтжуулах

Өмчийн данстай холбоотой аливаа эрх эсвэл хязгаарлалтын талаар компанийн гэрээ, худалдан авалт-борлуулалтын гэрээ, хувьцааг худалдан авах сонголтууд зэргийн хуулбарыг олж авах. Дараах горимуудыг хэрэгжүүлэх:

   

      a.  Гэрээ болон гэрээний нөхцлийн мөн чанар болон компанийн өмчид үзүүлж байгаа нөлөө зэргийг тодорхойлох 

   

      b.  Эдгээр гэрээтэй холбоотой гарсан ажил гүйлгээг бүртгэлд тусгах арга зарчимыг тодорхойлох

   

      c.   Бүртгэлийн зохистой байдлыг үнэлэхийн тулд шалгасан гэрээний хуулбаруудыг эсвэл зохих хэсгүүдийг олж авч ажлын эсвэл байнгын ажлын баримтад оруулах. Тодруулгатай холбоотой гэрээний заалтыг нэгтгэн дүгнэх

   

      d.  Гэрээний тодорхой заалтыг хязгаарласантай холбоотой өмчийн дансны үлдэгдэлд өөрчлөлт орсон эсэхийг тодорхойлох. Санхүүгийн тайлангийн тодруулгад тусгагдах дүнгүүдийг нэгтгэн дүгнэх

   

  Практик анхаарах зүйлс:

¯   Хэрэв боломжтой бол, зохих гэрээнүүдийн заалтуудад үргэлжилсэн шинжилгээг хийх зорилгоор хүснэгтийг бэлтгэж байнгын файлд оруулах  

   

 ¯   Гэрээнүүдийг таниж мэдсэнээр партнершип болон хувь нийлүүлэгч зэрэг байгууллагын өмч ямар төрөлд хамаарахыг тодорхойлно.

   

 ¯  Хэрэв компаниийн ердийн бус зарим ажил гүйлгээ тх хувьцааны сонголтын төлөвлөгөө, баталгаа, хувьцааны эрх, хувьцааг чөлөөлөх, хөрвүүлэлт болон бусад хэцүү төвөгтэй өмчийн гэрээний дагуу хийгдсэн бол эдгээр нь гэрээний дагуу хийгдсэн эсэх, ажил гүйлгээ нь зөв бүртгэгдсэн эсэх, зохих тодруулгуудыг хийсэн эсэхийг тодорхойлно. Үүний тулд удирдлагаас ярилцлагыг авч болно.

   

Нэг эсвэл түүнээс дээш нэмэлт горимуудыг хэрэгжүүлэх шаардлагатай эсэхийг шийднэ. Ингэхдээ биет горимыг хэрэгжүүлсэнээр эсвэл бусад эх үүсвэрээс олж авсан буруу тайлагнал болон мэдээлэл нь хяналтын үйл ажиллагаа болон алдаа эсвэл залилангаас шалтгаалсан материаллаг буруу тайлагналын

   

эрсдлийн түвшингийн талаар илүү ойлголт олж авах шаардлагатай эсэх талаар аудиторын шийдлийг өөрчилж байгаа эсэхийг харгалзан үзэх хэрэгтэй. Мөн аудитын хэрэгжүүлсэн үндсэн горимууд нь өмчийн дансны аудитын зорилгыг биелүүлэхэд хангалттай эсэх талаар үнэлж үзнэ. Нэмэлт горимуудыг баримтжуулах 

Хэрэгжүүлсэн горимууд нь тодорхойлсон залилангийн эрсдлийн хүчин зүйлүүдэд хариулахуйц хангалттай эсэхийг харгалзан үзэх.

   

  Практик анхаарах зүйлс:

¯ Тодорхойлсон залилангийн эрсдлийн хүчин зүйлүүдэд үзүүлэх тусгайлсан хариу үйлдлүүдийг бие даасан аудитын хөтөлбөрт тэмдэглэх. Үнэлгээ болон бусад дуусгалтын горимуудтай холбоотойгоор, бие даасан аудитын хөтөлбөрийн дагуу хэрэгжүүлсэн горимуудын үр дүн болон эдгээр горимуудыг гүйцэтгэснээр олж авсан мэдлэг дээрээ үндэслэн аудитор нэмэлт горимууд хэрэгжүүлэх хэрэгтэй эсэх талаар харгалзан үзэх

   

Аудитын горимуудын үр дүн нь дотоод хяналтын талаар тайлагнах нөхцөл байдлыг харуулж байгаа эсэхийг авч үзэх. Хэрэв тийм бол, тайлагнах нөхцөл байдлуудыг харуулсан меморандумыг бэлтгэх

   

  ДҮГНЭЛТ

Бид үүгээр өрийн данс болон бусад өмчийн дансны аудитын зорилгыг хангах горимуудыг хангалттай байдлаар гүйцэтгэлээ. Мөн эдгээр горимуудын үр дүнг холбогдох ажлын баримтад зохих байдлаар баримтжуулсан. (Хэрэв аль нэг зорилгын талаар дүгнэлт өгөх боломжгүй бол шалтгааныг баримтжуулах зорилгоор меморандум бэлтгэх)

   

     

Эхний аудитын хувьд өмчийн дансны эхний үлдэгдэлд хэрэгжүүлэх нэмэлт горимууд

Үйлчлүүлэгчийн нэр :          Балансын өдрийн огноо:

Аудитын зорилго

Хэрэгжүүлэх аудитын горимууд

Гүйцэтгэсэн Ажлын баримтын

дугаар

 Зааварчилгаа: Эхний аудитад авлагын дансны эхний үлдэгдэлд нэмэлт горимуудыг хэрэгжүүлэх шаардлагатай байдаг ч өмнөх аудитын ажилд хир итгэлтэй байгаагаас мөн шалтгаална. Энэ горимуудыг балансын эцсийн үлдэгдэлд хэрэглэдэг үндсэн

   

горимуудтай хослон хэрэглэж болно.

Хэрэв өмнөх тайлант хугацааны санхүүгийн тайлангийн аудитад итгэлтэй байгаа бол:

   

      a.   Өмчийн данстай холбоотой өмнөх ажлын баримтыг гүйлгэн шалгах, гол ажил гүйлгээтэй холбоотой зөвшөөрөл болон дэмжих баримтуудыг шалгах горимууд хэрэгжсэн эсэхийг тодорхойлох, өмнөх оны эцсийн үлдэгдлийг энэ оны эхний үлдэгдэлтэй харьцуулах

   

      b.   Өмнөх оны ажлын баримтуудыг гүйлгэн харсанаар шаардлагатай тодруулгууд тх давуу эрхийн хувьцаанд олгосон ногдол ашиг, өмчийн тайлагнасан дүнд гарсан өөрчлөлт (хуримтлагдсан ашиг эсвэл эзэмшигчийн капиталыг руу бүртгэсэн дүн) гм хийгдсэн эсэхийг харгалзан үзэх

   

  Практик анхаарах зүйлс:

¯ Өмнөх тайлант хугацааны санхүүгийн тайланд алдаа гараагүй боловч холбогдох хуульд гарсан өөрчлөлт нь хувьцааны дансыг хязгаарлах тохиолдол гардаг.

   

Хэрэв өмнөх тайлант хугацааны санхүүгийн тайлангийн аудитад итгэлтэй биш байгаа бол: 

   

      a.  Өмчийн дансны шинжилгээг олж авах эсвэл бэлтгэх, дараах горимуудыг хэрэгжүүлнэ.

   

      (1)     Үнэн зөв бэлтгэгдсэн эсэхийг тестлэх

   

      (2)    Бүх томоохон ажил гүйлгээний хувьд, холбогдох хугацааны захирлуудын хурлын тэмдэглэлээс олгосон зөвшөөрөлтэй нь харьцуулах, дэмжих баримтуудыг шалгах. Тестлэгдсэн зүйлсийг баримтжуулах

   

      (3)   Хуримтлагдсан ашиг эсвэл капиталын дансны өөрчлөлтийг баталгаажуулах

   

      (4)  Өмнөх тайлант хугацааны эцсийн үлдэгдлийг энэ тайлант хугацааны эхний үлдэгдэл рүү

   

      b.     Өмнөх оны ажлын баримтуудыг гүйлгэн харсанаар шаардлагатай тодруулгууд тх давуу эрхийн хувьцаанд олгосон ногдол ашиг, өмчийн тайлагнасан дүнд гарсан өөрчлөлт гм хийгдсэн эсэхийг харгалзан үзэх

   

2.2.4 Аудитын явцад илэрсэн буруу тайлагналыг үнэлэх

Аудитор биет горим болон бусад холбогдох горимуудыг хэрэгжүүлсэнээр санхүүгийн тайлан дахь буруу тайлагналыг илрүүлэх боломжтой юм. Аудитор илрүүлсэн буруу тайлагналыг дангаар нь болон нийт дүнгээр нь тоо хэмжээ ба чанарын хувьд үнэлнэ. Буруу тайлагналд хийсэн үнэлгээнээс шалтгаалан санхүүгийн тайланд өгөх дүгнэлтийн төрөл өөрчлөгдөнө. Иймд аудитор илрүүлсэн буруу тайлагнал нь материаллаг буруу тайлагнал, аудитын биет горимын мөн чанар, цаг хугацаа, цар хүрээ болон үйлчлүүлэгч байгууллагын эрсдлийн үнэлгээний процесс ба хяналтын үр дүнтэй байдлын талаар нотолгоонд хэрхэн нөлөөлөхийг үнэлэх шаардлагатай.

Дотоод хяналт болон материаллаг буруу тайлагналын эрсдлийн үнэлгээБуруу тайлагнал нь дотоод хяналтын сул талуудыг харуулж чадаж байгаа эсэх, холбогдох батламж мэдэгдлийн түвшинд хяналтын үнэлгээ болон материаллаг буруу тайлагнал нь зөв тодорхойлогдсон эсэх, материаллаг буруу тайлагналын эрсдэлд хэрэгжүүлсэн аудитын горимууд нь зохистой эсэх, тайлагнахаар тодорхойлогдсон сул талууд нь зөв тодорхойлогдсон эсэхийг анхаарна.

Залилангаас шалтгаалсан буруу тайлагналын эрсдлийг харгалзан үзэхТөлөвлөлтийн үе шатанд тодорхойлогдсон залилангаас шалтгаалсан материаллаг буруу тайлагналын эрсдэл нь хэрэгжүүлсэн аудитын горимуудын үр дүнд өөрчлөгдсөн эсэхийг тодорхойлох

Үйлчлүүлэгчийн хууль тогтоомжийн мөрдөлтийн байдалИлрүүлсэн буруу тайлагналд үндэслэн үйлчлүүлэгчийн хууль тогтоомжийн талаар аудиторын санал дүгнэлт өөрчлөгдсөн эсэхийг тодорхойлох

Бусад тайлангуудБуруу тайлагнал болон дотоод хяналтын сул талууд нь үйлчлүүлэгч байгууллагын удирдлагын шийдвэр гаргахад ашигладаг тайлан болон гүйцэтгэлд нөлөөлж байгаа эсэхийг тодорхойлох

Буруу тайлагналыг нэгтгэх

Санхүүгийн тайланд буруу тайлагналын үзүүлэх нийт нөлөөг үнэлэхийн тулд аудитор буруу тайлагналыг 2 төрөлд ангилна. А) Мэдэгдэж байгаа буруу тайлагнал: Буруу тайлагналын дүнг нь бодитойгоор илрүүлсэнБ) Үүсэх магадлалтай буруу тайлагнал: Олонлогт гарч болох буруу тайлагналын нийт дүн бөгөөд түүврийн зорилгоор энэ нь төлөвлөсөн буруу тайлагнал болдог. (энэ дүнд мэдэгдэж байгаа буруу тайлагнал багтсан байна)

Санхүүгийн тайланд үзүүлэх буруу тайлагналын нийт нөлөөг үнэлэхийн тулд аудитор эдгээр мэдэгдэж байгаа буруу тайлагнал болон үүсэх магадлалтай буруу тайлагналыг нэгтгэх шаардлагатай. Энэ нэгтгэлийг Хавсралт 3.17 ”Аудитын явцад илэрсэн алдааг нэгтгэх хүснэгт” –ээс харна уу.

Санхүүгийн тайланд залруулагдаагүй бөгөөд аудиторын анхааралд өртсөн аливаа буруу тайлагналыг энэ хүснэгтэд нэгтгэж харуулах бөгөөд аудиторын гаргах дүгнэлтэд нөлөөлнө. Мөн санхүүгийн тайлан дахь буруу тайлагналын үзүүлэх нөлөөнд үйлчлүүлэгчийн удирдлагын анхаарлыг хандуулах хэрэгтэй. Санхүүгийн тайланд удирдлагын хийсэн янз бүрийн тооцоололууд багтдаг. Тэдгээр тооцооллуудын зохистой эсэхийг тодорхойлохын тулд аудитор тооцооллыг давтан гүйцэтгэсэн үр дүнгээ удирдлагын тооцоололтой харьцуулж болно. Мөн удирдлагын тооцоолол нь нийт дүнгээрээ илүү эсвэл дутуу тооцогдсон эсэхийг үнэлнэ. Хэрэв удирдлагын тооцоолол алдаатай байгаа бол энэ алдаа нь санхүүгийн тайланд хэрхэн нөлөөлөхийг тодорхойлно. Санхүүгийн тайлан дахь буруу тайлагнал болон удирдлагын тооцооллын алдаа зэргээс аудитор санхүүгийн тайланд өгөх дүгнэлтийн төрлийг тодорхойлох юм.

Залруулагдаагүй буруу тайлагналыг харгалзан үзэх

Үйлчлүүлэгчийн удирдлага аудиторын илрүүлсэн буруу тайлагналыг залруулж бүртгэхээс татгалзсан бол залруулагдаагүй уг буруу тайлагналын нөлөө тоо хэмжээ болон чанарын байдлаараа аудитын эцсийн дүгнэлтэд хэрхэн нөлөөлөхийг анхаарч үзэх шаардлагатай. Хэрэв залруулагдаагүй буруу тайлагнал нь материаллаг бол аудитор санхүүгийн тайланд хязгаарлалттай дүгнэлтийг өгөх нь зүйтэй. Харин залруулагдаагүй буруу тайлагналын материаллаг байдалд үндэслэн ямар төрлийн зөрчилтэй дүгнэлтийг өгөх нь аудиторын шийдлээс хамаарна. Аудитор дүгнэлтийн талаар гаргасан шийдвэр болон холбогдох үндэслэлээ баримтжуулсан байна. Харин аудитын партнер уг шийдвэр гаргалтад оролцох бөгөөд холбогдох баримтжуулалт хийгдсэн эсэхийг нягтлан шалгана. Мөн чанарын хянагч аудиторын дүгнэлт хангалттай бөгөөд зохистой нотолгоо дээр үндэслэгдсэн эсэх болон холбогдох баримтжуулалт хийгдсэн эсэхийг шалгах үүрэгтэй.

Буруу тайлагналын санхүүгийн тайланд үзүүлэх нөлөөг авч үзэхдээ аудитор санхүүгийн тайлангийн бие даасан үзүүлэлт бүрийн хувьд бус санхүүгийн тайланд бүхэлд нь үзүүлж байгаа байдлыг нь харгалзана.

Тоо хэмжээг харгалзан үзэхҮүсэх боломжтой бүх буруу тайлагналууд нь дангаараа материаллаг биш боловч нийт дүнгээрээ материаллаг байж болно. Иймд аудитор илэрхий мэдэгдэж байгаа буруу тайлагналаас гадна үүсэх магадлалтай буруу тайлагналын дүнг тооцон нийт дүнгээрээ санхүүгийн тайланд материаллаг буруу тайлагнал болж байгаа эсэхийг тодорхойлно. Аудитор аудитын эцэст үйлчлүүлэгчийн санхүүгийн тайланд хийх шаардлагатай залруулгын дүнг тодорхойлох ба залруулгын бичилтийг Хавсралт 3.18-д харуулна.

Чанарыг харгалзан үзэхАудитын залруулагдаагүй буруу тайлагналыг тодорхойлохын тулд тэдгээрийн чанарын хүчин зүйлсийг мөн харгалзан үзэх шаардлагатай. Учир нь буруу тайлагнал болон алдаа нь тоо хэмжээний хувьд материаллаг бус боловч чанарын хувьд санхүүгийн тайланд материаллаг нөлөө үзүүлдэг байж болно. Тухайлбал:

Санхүүгийн тайлангийн мэдээлэл хэрэглэгчдийн хувьд чухал ач холбогдолтой дансуудын үлдэгдэл эсвэл ажл гүйлгээний хувьд үүссэн буруу тайлагнал

Дангаараа чухал нөлөөтэй данс дахь буруу тайлагнал Удирдлагын хийсэн томоохон чухал тооцоололд агуулагдсан алдаа

Өмнөх тайлант хугацаанд үүссэн боловч тухайн тайлант жилд илэрсэн буруу тайлагнал

Аудитор тайлант жилийн аудитыг гүйцэтгэх явцдаа өмнөх тайлант хугацаанд үүссэн боловч тэр үедээ илрээгүй буруу тайлагналыг илрүүлсэн бол тэдгээрийг “Аудитын явцад илэрсэн алдааг нэгтгэх хүснэгт”-д тусган үйлчлүүлэгч байгууллагын удирдлагын анхаарлыг хандуулалах нь зүйтэй. Хэрэв тэдгээр буруу тайлагнал нь өөр бусад буруу тайлагналтай нийлээд өмнөх тайлант хугацаа эсвэл тухайн тайлант хугацааны санхүүгийн тайланд материаллаг нөлөөтэй байгаа бол тэдгээрийн балансын эхний болон эцсийн үлдэгдэл, тайлант хугацааны ажил гүйлгээний өөрчлөлтөд үзүүлэх нийт нөлөөллийг үнэлэхэд хангалттай бөгөөд зохистой мэдээллийг олж авсан байна.

Удирдлагатай санал зөрөлдсөнөөс үүссэн буруу тайлагнал

Аудиторын тодорхойлсон буруу тайлагналтай удирдлага санал зөрөлдөөнтэй байгаа, буруу тайлагнал нь материаллаг шинжтэй байгаа бол холбогдох данс болон ажил гүйлгээг нягтлан шалгахыг удирдлагаас хүсэх нь зүйтэй. Удирдлагын буруу тайлагналын талаар хийсэн шалгалтын үр дүн нь аудиторын гаргасан үр дүнтэй тохирч байгаа эсэхийг тестлэх бөгөөд аудиторын зүгээс нэмэлт горим хэрэгжүүлэх шаардлагатай эсэх талаар тодорхойлно. Хэрэв удирдлага аудиторын хүсэлтийн дагуу нягтлан шалгалт хийхээс татгалзсан тохиолдолд аудитор нэмэлт горимыг хэрэгжүүлэх шаардлагагүй байна. Учир нь нэмэлт горимыг хэрэгжүүлсэнээр өөр үр дүн гарах боломж бага юм.

Үүссэн буруу тайлагналын хувьд удирдлагатай санал зөрөлдөөнтэй байгаа нөхцөлд буруу тайлагналын санхүүгийн тайланд үзүүлэх материаллаг нөлөөг харгалзан “зөрчилтэй” эсвэл “сөрөг” дүгнэлтийг илэрхийлнэ. Харин удирдлагаас аудитын ажлын цар хүрээний хязгаарлалтыг хийсэн бол буруу тайлагналын материаллаг байдлаас хамааран “зөрчилтэй дүгнэлт” эсвэл “дүгнэлт өгөхөөс татгалзах ” санал дүгнэлтийг илэрхийлнэ. Аудитор илрүүлсэн буруу тайлагнал, удирдлагатай үүссэн санал зөрөлдөөн, хийсэн үнэлгээ, гаргасан шийдвэр болон холбогдох санал дүгнэлтийг баримтжуулсан байна. Аудитын маргаантай асуудлыг бүртгэлийг Хавсралт 3. 19-ээс харна уу.

Залилангаас шалтгаалсан буруу тайлагнал

Аудитор илрүүлсэн буруу тайлагнал нь залилангаас шалтгаалан үүссэн байж болох эсэхийг үнэлнэ. Хэрэв урьдчилсан үнэлгээгээр аудитор буруу тайлагналыг залилангаас шалтгаалсан байх магадлалтай гэж үнэлсэн бол аудитор энэ талаар удирдлагатай хэлэлцэх хэрэгтэй. Хэрэв буруу тайлагналыг залилангаас шалтгаалсан гэж үзсэн боловч санхүүгийн тайланд материаллаг бус нөлөөтэй байгаа бол уг буруу тайлагналын хэр өргөн тархацтай болохыг үнэлнэ. Харин залилан нь доод түвшиний ажилтантай холбоотой үүссэн бол аудитор үүнийг шинж чанарын хувьд бага нөлөөтэй гэж үнэлж болно. Хэрэв залилангаас буруу тайлагнал нь дүнгээрээ материаллаг биш боловч дээд түвшний албан тушаалтантай холбоотой үүссэн бол энэ буруу тайлагнал нь чанарын хувьд материаллаг эсэх болон өөр бусад чухал нөлөө бүхий асуудлыг үүсгэхэд нөлөөлж байгаа эсэх талаар үнэлнэ.

Залилангаас хамаарсан буруу тайлагнал нь материаллаг эсвэл материаллаг шинжтэй эсэхийг тодорхойлж чадахгүй байгаа бол дараах горимуудыг хэрэгжүүлнэ.

1) Материаллаг буруу тайлагнал нь үүссэн эсэх, энэ нь санхүүгийн тайлан болон аудиторын тайланд нөлөөтэй эсэх талаар нэмэлт нотолгоонуудыг олж авах

2) Аудитын бусад хэсгүүдэд үзүүлэх нөлөөг үнэлэх3) Байгууллагын удирдлагатай залилангаас хамаарсан буруу

тайлагнал болон түүний санхүүгийн тайланд үзүүлэх нөлөөллийг хэлэлцэх

2.2.5 Аудитын гүйцэтгэлийг баримтжуулах (ISA 230)

Аудитын гүйцэтгэлийн үе шатанд хэрэгжүүлсэн горимуудын агуулга, цар хүрээ болон хэрэгжүүлсэн цаг хугацааг аудитор баримтжуулсан байна. Эдгээр хэрэгжүүлсэн горимууд нь холбогдох батламж мэдэгдлийн түвшинд материаллаг буруу тайлагналын эрсдэлд хариу өгөхүйц байна. Мөн гол чухал зүйлсийг тодорхойлох, тэдгээрт анхаарлаа хандуулах үүднээс аудитын зорилгууд, хэрэгжүүлэх горимуудыг баримтжуулж, холбогдох тайлбаруудаар хангасан байна. Аудитын ажлын эцэст аудитор санхүүгийн тайланд агуулагдаж байгаа буруу тайлагналаас гадна материаллаг шинжтэй дотоод хяналтын дутагдалтай талуудыг нотлох зүйлсийг олж авсан байдаг учраас эдгээрийг зохистой байдлаар баримтжуулсан байна. Хамгийн нийтлэг байдлаар дараах зүйлсийг заавал баримтжуулсан байхыг аудитораас шаардана.

А. Биет шинжилгээний горимын хувьд Ашигласан шинжилгээний загвар болон үндэслэл Ашигласан тоо мэдээ болон тэдгээрийн эх үүсвэр Ашиглаж байгаа тоо мэдээний итгэлтэй эсэх талаар хийсэн үнэлгээ, хэрэгжүүлсэн

горимууд Босго дүн болон түүнийг тодорхойлох шалгуурууд Томоохон чухал дүнтэй зөрүүнд удирдлагаас өгсөн тайлбарууд, тэдгээрийн эх

үүсвэр болон олж авсан нотолгоонууд Буруу тайлагналд хэрэгжүүлсэн нэмэлт горимууд ба холбогдох дүгнэлтүүд Олж илрүүлсэн зүйлсийн талаар хийсэн дүгнэлт, илрүүлсэн буруу тайлагналыг

бүртгэлд залруулах арга Дунд хугацаанд хэрэгжүүлсэн тестийн горимууд Залруулагдаагүй буруу тайлагналын хүснэгтэд тусгагдсан бие даасан болон нийт

буруу тайлагналууд

Б. Хэрэгжүүлсэн аудитын программын хувьдГарын авлагын 2.3 бүлэгт санхүүгийн тайлангийн данс бүрийн хувьд хэрэгжүүлэх аудитын үндсэн горимуудыг багтаасан аудитын программуудыг харуулсан. Аудитор тэдгээр аудитын программд тусгагдсан холбогдох горимуудыг хэрэгжүүлэх ба холбогдох горимуудын хэрэгжилт болон үр дүнг баримтжуулсан байна.

В.Түүвэрлэлттэй холбоотой тестүүдийн хувьд Ашигласан түүвэрлэлтийн арга

Түүврийн хэмжээ болон тодорхойлох аргачлал Тестлэгдсэн зүйлсийн жагсаалт Хэрэгжүүлсэн аудитын горимууд Хэрэгжүүлсэн тестийн үр дүн, үр дүнгийн үнэлгээ дүгнэлт

2.3 АУДИТЫН ДУУСГАЛТ БА ТАЙЛАГНАЛ

2.3.1 Аудитын дуусгалт, түүнийг баримтжуулах

Аудитын горимуудыг хэрэгжүүлсэний дараа аудитор гэрээт ажлыг дуусвар болгоход нэмэлт горимуудыг хэрэгжүүлэх шаардлагатай. Эдгээр нэмэлт горимуудыг хэрэгжүүлсэнээр олж авсан нотолгоонууд нь аудиторын дүгнэлтэд тодорхой нөлөө үзүүлж байдаг.

Аудитын дуусгалтын үе шатанд дараах горимуудыг хэрэгжүүлнэ.

Хуульчийн төлөөллийн захидлыг олж авахАливаа бодитой үүссэн өр төлбөр болон болзошгүй өр төлбөр нь байгууллагын санхүүгийн тайланд нөлөөлдөг учраас үйлчлүүлэгч байгууллага шүүхийн зарга маргаан, нэхэмжлэлтэй холбоотой байдлын талаар хуульчийн төлөөллийн захидлыг заавал олж авсан байна. Хуульчийн төлөөллийн захидлыг үйлчлүүлэгчийг төлөөлдөг хуульч эсвэл гадны хуульчаас олж авч болно. Хуульчаас олж авсан төлөөллийн захидал нь аудитад хамрагдаж байгаа тайлангийн жил болон балансын өдрөөс аудиторын тайлангийн өдөр хүртэл хугацааг хамарсан байна. Хэрэв аудит дууссанаас аудиторын тайланг гарах хүртэл урт хугацаа өнгөрсөн бол хуульчаас авсан төлөөллийн захидалд өөрчлөлт орохуйц нөхцөл байдал үүссэн эсэхийг заавал анхаарч үзнэ. Хуульчаас дахин төлөөллийн захидлыг авч болно. Хуульчийн төлөөллийн захидлын загварыг Хавсралт 3.20 –оос харна уу

Материаллаг шинжтэй балансын дараах үйл явдлуудыг тодорхойлохБалансын дараах үйл явдлууд гэдэг нь балансын өдрийн дараа боловч аудитын тайлангийн өдрөөс өмнө тохиолдсон аливаа үйл явдал эсвэл ажил гүйлгээнүүдийг авч үзнэ. Санхүүгийн тайланд материаллаг нөлөөтэй балансын дараах үйл явдлуудын шинж чанараас хамааран холбогдох аудитын залруулга эсвэл санхүүгийн тайлангийн тодруулгыг хийнэ. Балансын дараах үйл явдал эсвэл ажил гүйлгээнд залруулга хийх эсвэл нэмэлт тодруулга хийх эсэхийг баталгаажуулах горимуудыг аудитыг дуусгах үед хэрэгжүүлэх нь зохистой. Аудитын тайлан гарсанаас хойш балансын дараах үйл явдлыг тодорхойлох горимуудыг хэрэгжүүлэх үүргийг аудитор хүлээхгүй.

Удирдлагын төлөөллийн захидлыг олж авахАудитын ажлын нэг хэсэг болгон үйлчлүүлэгчийн удирдлагаас бичгэн төлөөллийн захидлыг аудитор заавал олж авна. Удирдлагын төлөөллийн захидал нь аудиторын хэрэгжүүлж байгаа аудитын бусад горимуудад дэмжлэг болох ч бүрэн орлохгүй юм. Удирдлагын төлөөллийн захидлыг бичгээр хийж байгаа нь удирдлагатай үүсэх үл ойлголцлоос сэргийлэх давуу талтай юм. Зарим тохиолдолд байгууллагын ирээдүйн ажил гүйлгээ эсвэл бизнесийн шийдвэртэй хамааралтайгаар удирдлагын төлөөллийн талаар аливаа нотолгоог олж авах боломжгүй байдаг. Мөн эсрэгээр, аудитор байгууллагын хувьд ганцхан тохиолдсон зүйлийн хувьд ч удирдлагын төлөөллийн захидлыг хүсч болно. Хэрэв удирдлага бичгэн төлөөллийн

захидлыг ирүүлэхээс татгалзсан бол энэ нь аудитын ажлын цар хүрээнд хязгаарлалт болох бөгөөд үүнээс шалтгаалан аудитор тайлангаа заавал “зөрчилтэй” илэрхийлнэ. Удирдлагын төлөөллийн захидлыг олж авч чадахгүй байх эрсдлээс сэргийлэхийн тулд аудитын талбарын ажлын эхэнд удирдлагатай хариуцлагын захидлын талаар хэлэлцэх шаардлагатай. Энэ горимыг эхний жилийн аудит хийж байгаа, стандарт өөрчлөгдсөн эсвэл удирдлага өөрчлөгдсөн үед хэрэгжүүлэх нь зохистой байдаг.

Удирдлагын төлөөллийн захидалд тусгагдсан зүйлсийн хувьд шууд хариуцлага хүлээдэг эрх бүхий албан тушаалтан (ерөнхий захирал, гүйцэтгэх захирал болон бусад дээд түвшний удирдах ажилтан) баталж гарын үсгээ зурсан байхыг шаардана. Удирдлагын хариуцлагын захидлыг аудиторын тайланд тусгагдсан аудитын дуусгалтын өдрөөр огноологдсон байвал зохино. Тиймээс аудитор үйлчлүүлэгчийн удирдлагыг төлөөллийн захидал дээр гарын үсэг зурагдахаас өмнө эцсийн санхүүгийн тайлан нь зохих түвшинд хянагдсан, холбогдох нэмэлт тодруулгууд хийсэн байх талаар зөвлөдөг. Удирдлагын төлөөллийн захидлын загварыг Хавсралт 3.21-ээс харна уу.

Холбоотой талуудын ажил гүйлгээг үнэлэхАудитор холбоотой талуудын хоорондын харилцаа болон санхүүгийн тайланд нөлөөлөх материаллаг шинжтэй, холбоотой талуудын ажил гүйлгээг тодорхойлон үнэлэх шаардлагатай. Санхүүгийн тайлангийн хэрэглэгчид аливаа шийдвэр гаргахад холбоотой талуудын ажил гүйлгээний талаар мэдээлэл шаардлагатай байдаг. Хэрэв талууд нь холбоо хамааралтай бөгөөд хоорондоо ажил гүйлгээ хийгдсэн бол тэдгээр нь зах зээлийн шударга үнэ дээр үндэслэгдээгүй байх магадлалтай. Тухайлбал, зарим бараа үйлчилгээг зах зээлийн үнээс өөр үнээр тооцон хангасан байгаа бол борлуулж байгаа болон хүлээн авч байгаа аль ч талуудын санхүүгийн байдалд нөлөөлнө.

Зарим тохиолдолд, үйлчлүүлэгч өөр бусад байгууллагатай тодорхой хяналтын нөхцөл байдалд үйл ажиллагаа явуулсан байж болно. Ийм нөхцөлд үйл ажиллагаа явуулсан талын удирдлагын эсвэл үйл ажиллагааны бодлогод томоохон өөрчлөлт оруулах шаардлага үүсдэг. Мөн санхүүгийн тайлангийн хэрэглэгчид үүссэн талууд хоорондын холбоо, холбоотой талуудын ажил гүйлгээнээс хамааран санхүүгийн байдал болон үр дүнд гарсан өөрчлөлт зэргийг нэмэлт тодруулга хийж харуулна. Санхүүгийн тайлангийн тодруулгад байгууллага болон холбоотой талуудын хоорондын харилцаа, гарсан ажил гүйлгээний тодорхойлолт, тайлант хугацаанд гарсан ажил гүйлгээний дүн, тайлант хугацааны эцэст холбоотой талуудаас авах эсвэл төлөх дүн зэргийг харуулсан байна.

Харин үйлчлүүлэгчийн дотоод бүрэлдэхүүн хэсгүүдийн хооронд гарсан холбоотой талуудын ажил гүйлгээ нь санхүүгийн тайланг нэгтгэхэд устгагдаж, зохих тодруулга хийгдэнэ.

Үйлчлүүлэгчийн дээд удирдлагатай харилцахҮйлчлүүлэгчийн санхүүгийн тайлагналд зохих хариуцлага хүлээдэг дээд шатны удирдлагын бүрэлдэхүүний үйл ажиллагаатай холбоотой аудитын явцад илэрсэн чухал зүйлүүдийн талаар тэдгээр дээд удирдлагын албан тушаалтануудтай харилцах ёстой. Байгууллагын дээд шатны удирдлага нь байгууллагын стратегийн чиг хандлагыг тодорхойлох үүрэг хүлээдгээс гадна байгууллагын нийгмийн өмнө хүлээх үүрэг хариуцлагыг хүлээж байдаг. Иймээс аудитор аудитын төлөвлөлтийн үе шатанд байгууллагын талаар ойлголтыг олж авах явцдаа дээд шатны удирдлагын хүрээг

тодорхойлсон байна. Аудитор байгууллагын дээд удирдлагатай дараах гол зүйлүүдийн хүрээнд харилцаа үүсдэг.

Нягтлан бодох бүртгэлийн бодлого, тооцоолол болон санхүүгийн тайлангийн тодруулга зэргийг багтаасан бүртгэлийн чухал практикийн асуудлууд

Аудитор үйлчлүүлэгчийн хэрэглэж байгаа нягтлан бодох бүртгэлийн гол чухал практикийг зохистой бус гэж үзсэн бол удирдлагад энэ талаар өөрийн дүгнэлтийг танилцуулж, зохистой байдлаар өөрчлөх хүсэлт тавина. Хэрэв аудиторын тавьсан хүсэлтийн дагуу нягтлан бодох бүртгэлийн практикт өөрчлөлт оруулаагүй бол үүний санхүүгийн тайлан болон аудиторын тайланд нөлөөлөх байдлыг үнэлж энэ талаар дээд удирдлагад албан ёсоор мэдэгдэнэ.

Аудитыг гүйцэтгэхтэй холбоотой гарсан томоохон чухал бэрхшээлтэй зүйлсҮүнд шаардлагатай мэдээллийг цаг алдаж хүлээн авах, хангалттай бөгөөд зохистой аудитын нотолгоогоор хангах талаар хайнга ажиллах, шаардлагагүйгээр аудитын ажлыг хурдан дуусвар болгохыг шаардах зэрэг олон зүйлс байж болно.

Залруулагдаагүй буруу тайлагналЗалруулагдаагүй буруу тайлагнал нь аудиторын санхүүгийн тайланд өгөх санал дүгнэлтэд нөлөөлөхөөр байгаа бол уг буруу тайлагналыг залруулахыг удирдлагаас хүсэх ба буруу тайлагнал (тх: ажил гүйлгээ, дансны үлдэгдэл эсвэл тодруулга болон санхүүгийн тайлан бүхэлд нь холбоотой) нь дангаараа санхүүгийн тайланд ямар нөлөө үзүүлэхийг удирдлагад тайлбарлана. Аудитор аудитлагдаагүй санхүүгийн тайланд зохих залруулгуудыг хийж аудитлагдсан санхүүгийн тайланг бэлтгэнэ. Хавсралт 3. 22-оос харна уу.

Удирдлагатай үүссэн санал зөрөлдөөнҮүссэн санал зөрөлдөөн нь дангаараа эсвэл нийт дүнгээрээ үйлчлүүлэгчийн санхүүгийн тайланд эсвэл аудиторын тайланд чухал нөлөөтэй байгаа нөхцөлд дээд удирдлагад заавал мэдэгдэнэ.

Аудитын явцад аудиторын мэргэжлийн шийдлийн үр дүнд олж илрүүлсэн зүйлс эсвэл маргаантай асуудлууд

Аудиторын тодорхойлсон материаллаг боловч залруулагдсан буруу тайлагнал Удирдлагын хариуцлагын захидал Аудиторын анхааралд байгаа асуудлуудын талаар удирдлагын бусад нягтлан бодогч

нартай хийсэн зөвлөлдөөн Аудиторын удирдлагатай ярилцаж байсан бөгөөд аудитын явцад гарч ирсэн томоохон

болон чухал асуудлууд

Аудитор дараах зүйлсийн хувьд гүйцэтгэсэн ажлын агуулга болон цар хүрээг баримтжуулна. Аудитын нэгтгэл меморандумАудитын дуусгалтын үе шатанд аудитын ажлын үр дүнг нэгтгэн дүгнэсэн, аудитын нотолгооны зохистой бөгөөд хангалттай байдал, хэрэгжүүлсэн аудитын горимуудын хангалттай байдал, санхүүгийн тайлангийн талаар санал дүгнэлт нь зохистой эсэх талаар харуулсан аудитын нэгтгэл меморандумыг бэлтгэнэ.

Аудитын нэгтгэл меморандум нь бусад холбогдох дэлгэрэнгүй мэдээлэл рүү лавлагаа болж байвал зохистой. Тухайлбал: материаллаг буруу тайлагналын эрсдлийн талаар хийсэн аудиторын эхний үнэлгээнд томоохон чухал өөрчлөлт гарсан, аудитын явцад нэмэлт аудитын горимууд хэрэгжүүлэх шаардлага үүсэх, буруу тайлагнал нь залилангаас шалтгаалсан гэж аудитор үнэлсэн байх, гол чухал нягтлан бодох бүртгэлийн, аудитын эсвэл тайлагналын маргаантай асуудлууд, аудитын ажлын цар хүрээнд хийгдсэн хязгаарлалт, аудитын горимууд нь хангалттай эсэх зэргийг тодорхойлно.

Дотоод хяналтын сул талуудДотоод хяналтын хувьд материаллаг үзэхээр дотоод хяналтын сул талуудыг баримтжуулах нь хамгийн үндсэн асуудал байдаг. Мөн тайланд тусгагдаагүй хяналтын сул талуудын талаар амаар үүссэн харилцаанууд болон дотоод хяналтын сул талуудын нөлөөг тодорхойлохын тулд хэрэгжүүлсэн горимуудыг баримтжуулсан байна. Аудитор байгууллагын дотоод хяналтын системийн хүчин зүйлүүдэд хяналтын тестийг хэрэгжүүлсэнээр дотоод хяналтын эцсийн үнэлгээг гаргах ба энэ нь удирдлагад өгөх зөвлөмжид тусгагдах дотоод хяналтын сул талуудыг тодорхойлоход аудиторт туслах юм. Хавсралт 3.23-ийг харна уу. Буруу тайлагналын үнэлгээ Хуульчийн захидал Балансын дараах үйл явдал Удирдлагын хариуцлагын захидал Холбоотой талуудын ажил гүйлгээ

Аудитын дуусгалтын үе шатыг бүрэн хэрэгжүүлсэн эсэхийг шалгахад аудиторт туслах хуудсыг Хавсралт 3.24-ээс харна уу.

2.3.2 Аудиторын тайлан (IAS 700)

Аудитын гэрээт ажлын эцэст санхүүгийн тайлангийн хувьд аудиторын санал дүгнэлтийг багтаасан аудиторын тайланг бэлтгэнэ. АОУС200-д зааснаар санхүүгийн тайлангийн аудитын зорилго нь санхүүгийн тайлан нь, бүх материаллаг зүйлсийнхээ хувьд, холбогдох санхүүгийн тайлагналын хүрээний дагуу бэлтгэгдсэн эсэх талаар дүгнэлтээ илэрхийлэх юм. Тодорхой хууль тогтоомжид өөр бусад үг хэрэглэх тухай заагаагүй л бол аудиторын дүгнэлт тайланд санхүүгийн тайлан нь холбогдох санхүүгийн тайлагналын хүрээний хувьд “ үнэн зөв ба шударга”-аар илэрхийлэгдсэн эсвэл “бүх материаллаг зүйлийнхээ хувьд, шударгаар илэрхийлэгдсэн ” гэсэн хэллэгийг ашиглана.

Санхүүгийн тайланд өгөх дүгнэлтийг бүрдүүлэхАудитор санхүүгийн тайланд өгөх дүгнэлтийг бүрдүүлэхийн тулд олж авсан аудитын нотолгооноос дүгнэлтийг гарган авч үнэлнэ. Үүний тулд олж авсан аудитын нотолгоонууд нь санхүүгийн тайланг материаллаг буруу тайлагнал агуулсан эсэхийг харуулах хангалттай баталгаа болж чадах эсэхийг аудитор үнэлэх хэрэгтэй. Санхүүгийн тайланд агуулагдаж байгаа материаллаг буруу тайлагналын эрсдлийг хүлээн зөвшөөрөхүйц бага түвшинд хүртэл бууруулахын тулд хангалттай зохистой аудитын нотолгоог олж авсан эсэхийг дүгнэх болон тодорхойлогдсон залруулагдаагүй буруу тайлагналын үр нөлөөг үнэлнэ.

Аудиторын тайлангийн элементүүд

Аудиторын тайлан нь дараах элементүүдээс бүрдэнэ. Аудиторын зөрчилгүй дүгнэлттэй тайланг Хавсралт 3.25-д харуулсан. Тайлангийн нэр Аудиторын тайлан нь хараат бус аудиторын тайлан болохыг илэрхийлэн харуулахуйцаар нэрлэгдсэн байна. Практикт голдуу “Хараат бус аудиторын тайлан” гэж нэрлэсэн байдаг. Энэ нь аудитор хараат бус байдалтай холбоотой ёс зүйн шаардлагуудыг хангаж байгаа ба бусад тайлан бэлтгэгч талуудаас ялгаатай байдгаараа онцлог юм.

Хаяг Аудиторын тайлан нь тодорхой хүлээн авагч руу хаяглагдсан. Санхүүгийн тайлангийн ерөнхий зорилгынхоо хувьд, аудиторын тайлан нь үйлчлүүлэгчийн хувьцаа эзэмшигчид болон байгууллагын засаглалыг хариуцаж байгаа этгээдүүд рүү хаяглагдсан байна.

Танилцуулгын праграфАудиторын тайлангийн танилцуулгын праграфд аудит хийгдсэн байгууллагын нэр ба аудит хийгдсэн санхүүгийн тайлангуудыг (баланс, орлогын тайлан, өмчийн өөрчлөлтийн тайлан, мөнгөн гүйлгээний тайлан) дурдсан байна. Мөн гол чухал нягтлан бодох бүртгэлийн бодлого ба бусад тайлбарын нэгтгэл, санхүүгийн тайланд хамрагдах хугацаа болон огноог харуулсан байна. Санхүүгийн тайланд хүлээх удирдлагын хариуцлагаСанхүүгийн тайланг холбогдох санхүүгийн тайлагналын хүрээний хувьд үнэн зөв бэлтгэж толилуулах нь үйлчлүүлэгчийн удирдлагын хариуцлага болох талаар аудиторын тайланд дурдсан байна. Удирдлагын хариуцлагад дараах хариуцлагууд багтана. А. Санхүүгийн тайлан нь залилан эсвэл алдаанаас хамаарах материаллаг буруу тайлагнал агуулаагүй ба уг тайланг бэлтгэх болон толилуулахтай холбоотой дотоод хяналтыг бий болгох, зохион байгуулах болон хэрэгжүүлэх Б. Тохиромжтой нягтлан бодох бүртгэлийн бодлогыг сонгох ба хэрэглэхВ. Тодорхой нөхцөл байдлуудад зохистой нягтлан бодох бүртгэлийн тооцооллыг хийх Байгууллагын мөн чанар болон тодорхой хууль эрхзүйн шаардлагын үүднээс санхүүгийн тайланг бэлтгэх ба толилуулахтай холбоотой эдгээр нэмэлт хариуцлагуудыг аудиторын тайлангийн удирдлагын хариуцлагын хэсэгт оруулж болно.

Аудиторын хүлээх хариуцлагаХийсэн аудитдаа үндэслэн санхүүгийн тайланд дүгнэлт өгөх нь аудиторын хариуцлага гэдгийг аудиторын тайланд харуулна.

Аудиторын тайланд аудитыг Аудитын Олон Улсын Стандартын дагуу хийж гүйцэтгэсэн болохыг заавал дурдсан байна. Мөн эдгээр стандартууд нь аудиторыг ёс зүйн шаардлагуудыг дагаж мөрдөж ажилласан байх, санхүүгийн тайлан нь материаллаг буруу тайлагнал агуулсан эсэх талаар хангалттай баталгааг олж авахын тулд аудитор аудитыг төлөвлөж хийж гүйцэтгэсэн гэдгийг аудиторын тайланд тайлбарласан байна.

Аудиторын тайланд хийж гүйцэтгэсэн аудитын ажлыг дараах байдлаар тайлбарласан байх нь зүйтэй.

А. Санхүүгийн тайлангийн тоо дүн болон тодруулгын талаар аудитын нотолгоог олж авахыг тулд аудитын горимуудыг хэрэгжүүлсэн байхБ. Аудитын горимуудыг алдаа эсвэл залилангаас хамаарсан санхүүгийн тайлангийн буруу тайлагналын эрсдлийн үнэлгээнд суурилан аудиторын мэргэжлийн шийдэл дээр үндэслэн сонгосон. Аудитор эрсдлийн үнэлгээг хийхдээ санхүүгийн тайланг үнэн зөв бэлтгэж толилуулахтай холбоотой үйлчлүүлэгчийн удирдлагын бий болгосон дотоод хяналтыг харгалзан үзэж, аудитын горимуудыг тодорхойлсон бөгөөд энэ нь үйлчлүүлэгчийн дотоод хяналтын үр дүнтэй байдлын талаар дүгнэлт илэрхийлэх зорилгыг агуулахгүй юм. В. Аудитад үйлчлүүлэгчийн хэрэглэсэн нягтлан бодох бүртгэлийн бодлогын зохистой байдал, удирдлагын хийсэн нягтлан бодох бүртгэлийн тооцооллын үнэн зөв байдлыг үнэлэхээс гадна санхүүгийн тайлангийн нэгдсэн толилуулгыг үнэлэх үйл ажиллагаа багтана.

Мөн аудиторын тайланд аудитор өөрийн дүгнэлтийн үндэслэлээ хангаж чадахуйц хангалттай бөгөөд зохистой нотолгоо олж авсан талаар итгэлтэй байгаа эсэхээ илэрхийлсэн байна.

Аудиторын дүгнэлтАудитор үйлчлүүлэгчийн санхүүгийн тайлан нь холбогдох санхүүгийн тайлагналын хүрээний дагуу, бүх материаллаг зүйлийнхээ хувьд, үнэн зөв бэлтгэгдсэн эсвэл шударгаар толилуулагдсан байна гэж дүгнэсэн бол “Зөрчилгүй дүгнэлт”-ээр илэрхийлнэ.

Аудиторын тайланг зөрчилгүй дүгнэлттэйгээр илэрхийлж байгаа бол дүгнэлтийн хэсэгт үйлчлүүлэгчийн санхүүгийн тайлан нь холбогдох санхүүгийн тайлагналын хүрээний дагуу, бүх материаллаг зүйлийнхээ хувьд, үнэн зөв бэлтгэгдсэн эсвэл шударгаар толилуулагдсан байна гэж харуулна.

Хэрэв Санхүүгийн Тайлагналын Олон Улсын Стандарт санхүүгийн тайлагналын хүрээ болж ашиглагдаггүй бол дүгнэлтийн хэсэгт тухайн санхүүгийн тайлан нь үндэслэгдсэн тайлагналын хүрээг зааж өгнө. Жишээ нь:

“. . . Санхүүгийн Тайлагналын Олон Улсын Стандартын дагуу ” эсвэл “. . . ХХХ улсад хүлээн зөвшөөрөгдсөн нягтлан бодох бүртгэлийн зарчмын дагуу”

Хэрэв санхүүгийн тайлагналын хүрээ нь хууль эрхзүйн тодорхой шаардлагатай холбоотой бол:

“. . . Санхүүгийн Тайлагналын Олон Улсын Стандарт болон ХХХ улсын Компанийн хуульд заасан шаардлагын дагуу ”

Хэрэв санхүүгийн тайлантай холбоотой аудиторын тайланд өөр бусад тайлагналын хариуцлагыг тодорхойлсон бол бусад тайлагналын хариуцлага нь аудиторын тайлангийн дүгнэлтийн праграфт тусгайлан тусгагдана.

Аудиторын гарын үсэгАудиторын тайлан нь гарын үсгээр баталгаажигдсан байна. Аудиторын гарын үсэгт аудитын компанийн нэр болон аудиторын нэрийн аль алиныг ч бичиж болох бөгөөд тухайн улс орны хууль тогтоомж, эрх бүхий байгууллагаас гаргасан журмын дагуу аудитын компанийн нэр эсвэл аудиторын нэрийн аль нэгийг бичихээр зааж болно.

Аудиторын тайлангийн огнооАудиторын тайланг санхүүгийн тайлангийн дүгнэлтийн үндэслэл болон хангалттай зохистой нотолгоог олж авсан өдрөөс хойш хугацаагаар огноолно. Аудиторын тайлангийн огноо нь энэ өдрийг хүртэлх хугацаанд гарсан ба тохиолдсон бүх ажил гүйлгээ болон үйл явдлуудыг харгалзан үзсэн гэдэг талаар санхүүгийн тайлангийн хэрэглэгчдэд албан ёсоор мэдээлж байдаг. Хангалттай зохистой нотолгоо нь аудитын партнер, чанарын хяналтын ажилтнаар шалгагдсан байх шаардлагатай. Мөн санхүүгийн тайлан ба тодруулга, удирдлагын гарын үсгээр баталгаажсан хариуцлагын захидал, шийдвэрлэсэн гол чухал асуудлууд зэргийг нотолгоонд багтаана. Дараах 3 төрлийн чухал өдрүүдийг аудитор харгалзан үзнэ.

А.Аудиторын тайлангийн өдөрАудиторын санал дүгнэлтийг дэмжих хангалттай бөгөөд зохистой аудитын нотолгоог олж авсан өдөр

Б.Тайланг нийтэд харуулах өдөрАудитор үйлчлүүлэгчид аудиторын дүгнэлт болон аудитлагдсан санхүүгийн тайланг нийтэд тавихаар зөвшөөрсөн өдөр бөгөөд голдуу үйлчлүүлэгчид аудиторын тайланг хүргүүлэх өдөр байдаг. Тайланг нийтэд харуулах өдөр нь аудитын баримтжуулалтыг дуусгах өдөр эхэлдэг учраас энэ нь чухал өдөр байдаг.

В.Баримтжуулалтыг дуусгах өдөрАудитын баримтжуулалтыг хийж дуусгахаар тооцоолсон өдөр бгөөд аудиторын тайланг нийтэд харуулсанаас хойш 60 хоногийн дотор аудитын баримтжуулалтыг дуусгасан байхаар тооцдог.

Аудиторын хаягАудиторын тайланд тайлан бэлтгэгдсэн улс орны хаяг эсвэл хуульчлан заасан хаягийг харуулна.

Аудиторын тайланд өөрчлөлт хийх (ISA 701)

Тодорхой асуудал болон нөхцөл байдлуудаас шалтгаалан аудиторын тайланд өөрчлөлт оруулж болох ба аудиторын дүгнэлт өөрчлөгдөх дараах нөхцөлүүд байдаг.

Аудиторын дүгнэлтэнд нөлөөлөхгүй асуудлууд

(а) Асуудлыг онцлон тэмдэглэсэн

Аудиторын дүгнэлтэнд нөлөөлөх асуудлууд

(б) Хязгаарлалттай дүгнэлт

(в) Дүгнэлт өгөхөөс татгалзах

(г) Сөрөг дүгнэлт

Эдгээр дүгнэлтийн төрлүүдийг Хавсралт 3.25 харуулав.

Аудиторын дүгнэлтэнд нөлөөлөхгүй асуудлууд

Зарим тохиолдолд аудитор тайландаа санхүүгийн тайлан, түүний тодруулганд нөлөөлж болох зүйлүүдийг илүү тодруулан харуулах зорилгоор “асуудлыг онцлон тэмдэглэсэн” догол мөрийг нэмж оруулж болно. Энэ догол мөр нь аудиторын дүгнэлтэнд нөлөөлөхгүй.

Энэ догол мөр нь аудиторын дүгнэлтийн хэсгийн дараа тусгагдах нь зүйтэй гэж үздэг.

- Байгууллагын тасралтгүй үйл ажиллагаагааны талаар асуудал нь материаллаг хэмжээнд байгаа бол үүнийг “асуудлыг онцлон тэмдэглэсэн” догол мөрөнд харуулна.

- Тасралтгүй үйл ажиллагааны талаар асуудлаас гадна томоохон хэмжээний тодорхой бус байдал байгаа, тэдгээр нь санхүүгийн тайланд нөлөөлж болох, мөн үүнээс гарах үр дүн нь ирээдүйн үйл ажиллагаанаас хамаарахаар байгаа бол “асуудлыг онцлон тэмдэглэсэн” догол мөрөнд харуулна.Тодорхой бус байдал гэдэг нь ирээдүйн үйл ажиллагаа, тохиолдлоос хамааран үр дүн нь тодорхойлогдох, тэдгээр ирээдүйн үйл ажиллагаа, тохиолдлууд нь байгууллагын шууд хяналт дор байхгүй байгаа боловч санхүүгийн үйл тайланд нөлөөлж болох асуудлуудыг хэлнэ.

Зарим тохиолдолд олон төрлийн тодорхой бус нөхцөл байдлууд нь санхүүгийн тайланд үлэмж их хэмжээний нөлөө үзүүлэхээр бол аудитор үүнийг “асуудлыг онцлон тэмдэглэсэн” догол мөрөөр бус дүгнэлт өгөхөөс татгалзаж болно.

Аудитор санхүүгийн тайланд нөлөөлөх бусад зүйлүүдийн хувьд “асуудлыг онцлон тэмдэглэсэн” догол мөрийг ашиглаж болно. Жш: Аудитлагдсан санхүүгийн тайланд агуулагдаж байгаа зарим баримт бичгийн мэдээллүүдийг засах шаардлагатай байсан боловч байгууллагын удирдлага түүнийг засахаас татгалзсан тохиолдолд аудитор энэ талаар “асуудлыг онцлон тэмдэглэсэн” хэсэгт тусгаж болно.

Аудиторын дүгнэлтэнд нөлөөлөх асуудлууд

Дараах нөхцөл байдлууд оршин байгаа үед, аудиторын шийдлээр эдгээр нь санхүүгийн тайланд материаллаг нөлөө үзүүлнэ эсвэл үзүүлж магадгүй гэж үзвэл аудитор зөрчилгүй дүгнэлт өгөх боломжгүй.

(а) Аудиторын ажлын цар хүрээнд хязгаарлалт байгаа

(б) Сонгосон Нягтлан бодох бүртгэлийн бодлогыг хүлээн зөвшөөрөх, санхүүгийн тайлангийн тодруулгуудыг хэрэглэх болон хангалттай байдлын талаар удирдлагатай саналын зөрөлдөөн байгаа

(а) д харуулсан нөхцөл байдлууд нь зөрчилтэй дүгнэлт өгөх эсвэл дүгнэлт өгөхөөс татгалзах шийдэлд хүргэнэ. (б) д харуулсан нөхцөл байдлууд нь зөрчилтэй дүгнэлт эсвэл сөрөг дүгнэлт өгөх шийдэлд хүргэнэ.

Зөрчилтэй дүгнэлт – Аудитор зөрчилгүй дүгнэлт өгөх боломжгүй, харин удирдлагатай үүссэн санал зөрөлдөөн болон ажлын хүрээний хязгаарлалтын нөлөө нь сөрөг дүгнэлт өгөх болон дүгнэлт өгөхөөс татгалзахад хүргэхээр материаллаг болон тархацтай биш байгаа үед өгнө. Зөрчилтэй дүгнэлтийг нөлөө үзүүлж байгаа зүйлээ тусгаад “ . . . -нээс бусад нь “ гэсэн байдлаар илэрхийлнэ.

Дүгнэлт өгөхөөс татгалзах - Ажлын цар хүрээний хязгаарлалтын боломжтой нөлөөлөл нь материаллаг болон өргөн тархацтай, аудитор аудитын хангалттай шаардлагатай нотолгоо олж авч чадаагүйгээс санхүүгийн тайланд дүгнэлт өгөх боломжгүй байгаа үед өгнө.

Сөрөг дүгнэлт – Удирдлагатай үүссэн санал зөрөлдөөн нь санхүүгийн тайланд материаллаг болон өргөн тархацтайгаар нөлөөлж байгаа, санхүүгийн тайлан нь бүрэн гүйцэд бус эсвэл буруу ойлголт өгөх эсэхийг тодруулах боломжгүй байгаа үед өгнө. Аудитор зөрчилгүй дүгнэлтээс бусад дүгнэлтийн үед бүх холбогдох боломжтой шалтгаануудыг тайландаа бүрэн тайлбарлана. Энэ тайлбарыг дүгнэлтийн хэсгээс салангид догол мөрөөр харуулна.

Зөрчилгүй дүгнэлтээс бусад үр дүнд нөлөөлөх нөхцөл байдлууд

Цар хүрээний хязгаарлалт

Аудиторын цар хүрээний хязгаарлалт нь зарим тохиолдолд үйлчлүүлэгч байгууллагаас хамаарсан байж болно. Жш: гэрээт ажлын нөхцөлд хэдийгээр аудитор шаардлагатай гэж үзэж байгаа боловч аудиторыг аудитын горимыг гүйцэтгүүлэхгүй байхаар тусгайлан заасан байх.Хэдийгээр, гэрээт ажлын нөхцөл дээр хязгаарлалтыг зааж өгсөн ч аудитор дүгнэлт өгөхөөс татгалзах гэж байгаа бол хуульд зааснаас бусад тохиолдолд уг хязгаарлалттай гэрээт ажлыг аудитын гэрээт ажил гэж зөвшөөрөхгүй байх хэрэгтэй.

Хязгаарлалтын цар хүрээ нь тодорхой нөхцөл байдлуудаас хамаарсан байж болно. Жш: Аудиторын томилгооны цаг хугацаанаас шалтгаалан аудитор бараа материалын биет тооллогыг ажиглах боломжгүй болж болно. Мөн байгууллагын нягтлан бодох бүртгэл нь хангалттай биш эсвэл аудитор аудитын горимуудыг хүсч байгаа хэмжээндээ хүртэл гүйцэтгэж чадаагүй тохиолдлууд байж болно.Эдгээр тохиолдлуудад аудитор зөрчилгүй дүгнэлт өгөхөд хүргэж чадах аудитын хангалттай болон зохистой нотолгоонуудыг олж авах бүхий л боломжит хувилбарт горимуудыг гүйцэтгэхийг зорино.

Зөрчилтэй дүгнэлт өгөх болон дүгнэлт өгөхөөс татгалзах шаардлагатай аудиторын ажлын цар хүрээний хязгаарлалт байгаа бол аудитор хязгаарлалтыг тайландаа тусгах бөгөөд

хязгаарлалт байгаагүй бол санхүүгийн тайланд хийгдэх боломжтой байсан залруулгуудыг харуулна.

Удирдлагатай санал зөрөлдөөн үүссэн

Аудитор удирдлагын сонгосон нягтлан бодох бүртгэлийн бодлогыг хүлээн зөвшөөрөх, санхүүгийн тайлангийн тодруулгуудыг хэрэглэх болон хангалттай байдлын талаар удирдлагатай саналын зөрөлдөөн байж болно.

Хэрвээ энэхүү санал зөрөлдөөн нь санхүүгийн тайланд материаллаг нөлөө үзүүлэхээр бол аудитор зөрчилтэй эсвэл сөрөг дүгнэлт өгнө.

Эхний үлдэгдэлтэй холбоотой хангалттай зохистой нотолгоо олж аваагүй

Аудитор үйлчлүүлэгчийн санхүүгийн тайлангийн эхний үлдэгдэлд хамаарах горимуудыг хэрэгжүүлсэн боловч эхний үлдэгдэлтэй холбоотой хангалттай бөгөөд зохистой аудитын нотолгоог олж авч чадаагүй бол аудиторын тайлангийн дүгнэлтэд дараах байдлаар харуулна.

А. Зөрчилтэй дүгнэлт, жишээ нь:

“Бид бараа материаллагын тооллогын дараа аудитораар томилогдсон учраас 2007.12.31-нээрх ХХХ төгрөгийн бараа материалын биет тооллогыг ажиглаж чадаагүй. Иймд бид энэ өдрийн байдлаар бараа материалын тоо хэмжээний үнэн зөв эсэхийг баталгаажуулахын тулд хэрэгжүүлсэн аудитын бусад горимдоо сэтгэл хангалуун бус байна.

Бидний дүгнэлтээр, бараа материалын тооллогыг ажигласнаар бараа материалын эхний үлдэгдэлд итгэлтэй байхын тулд хийх байсан залруулгын нөлөөнөөс бусдын хувьд, санхүүгийн тайлан нь 2007.12.31-ний санхүүгийн байдал болон энэ хугацаагаар дуусвар болсон жилийн үйл ажиллагаа болон мөнгөн гүйлгээг СТОУС-ын дагуу , бүх материаллаг зүйлсийн хувьд, үнэн зөв шударгаар илэрхийлсэн байна.”

Б. Дүгнэлт өгөхөөс татгалзах; эсвэл

В. Зарим тохиолдолд эрх бүхий байгууллагаас зөвшөөрсөн бол үйл ажиллагааны үр дүнгийн хувьд хязгаарлалттай дүгнэлт эсвэл дүгнэлт өгөхөөс татгалзах ба санхүүгийн байдлын хувьд хязгаарлалттгүй дүгнэлт өгч болно. Жишээ нь:

“Бид бараа материаллагын тооллогын дараа аудитораар томилогдсон учраас 2007.12.31-нээрх ХХХ төгрөгийн бараа материалын биет тооллогыг ажиглаж чадаагүй. Иймд бид энэ өдрийн байдлаар бараа материалын тоо хэмжээний үнэн зөв эсэхийг баталгаажуулахын тулд хэрэгжүүлсэн аудитын бусад горимдоо сэтгэл хангалуун бус байна.

2007.12.31-ний өдрөөрх А компанийн үйл ажиллагааны үр дүнтэй холбоотой өмнө дурдсан зүйлүүд нь чухал нөлөөтэй учраас бид тайлант жилийн эцсийн үйл ажиллагааны үр дүн болон мөнгөн гүйлгээнд зөвхөн дүгнэлтээ илэрхийлж байгаа юм.

Бидний дүгнэлтээр, санхүүгийн тайлан нь 2007.12.31-ний санхүүгийн байдлыг СТОУС-ын дагуу , бүх материаллаг зүйлсийн хувьд, үнэн зөв шударгаар илэрхийлсэн байна.”

Хэрэв эхний үлдэгдэл нь тайлант хугацааны санхүүгийн тайланд материаллагаар нөлөөлж болох буруу тайлагналыг агуулсан бол аудитор энэ талаар удирдлагад мэдэгдэнэ. Хэрэв уг буруу тайлагналын үр дүнг зохистойгоор тайлбарлаагүй, үнэн зөв толилуулж, тодруулга хийгээгүй бол аудитор хязгаарлалттай дүгнэлт эсвэл сөрөг дүгнэлтийн аль тохиромжтойг гаргана.

Хэрэв тайлант хугацааны нягтлан бодох бүртгэлийн бодлого нь эхний үлдэгдэлд тогтмол ашиглагдаж чадахгүй байгаа, мөн бүртгэлийн бодлоготой холбоотой өөрчлөлтийг зохистойгоор тайлбарлаагүй, үнэн зөв толилуулж, тодруулга хийгээгүй бол аудитор хязгаарлалттай дүгнэлт эсвэл сөрөг дүгнэлтийн аль тохиромжтойг гаргана.

Хэрэв үйлчлүүлэгчийн өмнөх хугацааны аудиторын тайлан нь өөрчлөлт орсон бол аудитор энэ өөрчлөлтийн тайлант хугацааны санхүүгийн тайланд үзүүлэх нөлөөг харгалзан үзэх нь зүйтэй. Жишээ нь: өмнөх тайлант хугацааны бараа материалын эхний үлдэгдлийг тодорхойлох боломжгүй байсан учраас цар хүрээний хязгаарлалт хийгдсэн бол аудитор тайлант хугацааны аудитын дүгнэлтийг хязаарлах эсвэл дүгнэлт өгөхөөс татгалзах хэрэггүй байж болно. Харин өмнөх тайлант хугацааны санхүүгийн тайлантай холбоотой өөрчлөлтүүд нь тайлант хугацааны санхүүгийн тайланд холбоотой бөгөөд материаллаг байгаа бол аудитор тайлант хугацааны аудиторын тайланд холбогдох өөрчлөлтийг оруулах хэрэгтэй.

Дотоод хяналт – Удирдлагад өгөх зөвлөмж

Аудитор нь дараах 2 аргачлалын аль нэгээр дотоод хяналтыг тайлагнаж болно.

(1) Үйлчүүлэгчийн удирдлага дотоод хяналтын үр дүнтэй байдлын талаар батламж мэдэгдлээр хангах бөгөөд аудитор үүнд дүгнэлт өгөх (2) Аудитор дотоод хяналтын материаллаг сул тал болон гол дутагдалтай талуудыг удирдлагад өгөх зөвлөмж захидалд тайлагнах боловч аливаа дүгнэлтийг илэрхийлэхгүй.

Эхний аргачлал нь ихэвчлэн улсын секторын аудитын хувьд хэрэглэгддэг. Харин хоёр дах тохиолдолд удирдлагыг дотоод хяналтын талаар дурдсан удирдлагын хариуцлагын захидлыг бэлтгэхийг шаардах бөгөөд аудитор удирдлагад өгөх зөвлөмж захидлыг бэлтгэж удирдлагад хүргүүлнэ. Дээрх 2 аргачлалын аль алинд нь аудитор дотоод хяналт нь санхүүгийн тайланд материаллаг буруу тайлагнал байгаа эсэхийг илрүүлэх эсвэл үүсэхээс сэргийлэх талаар хяналтын зорилготойгоо нийцэж байгаа эсэхийг үнэлэх шаардлагатай.

Дараах хяналтын зорилгууд байдаг.

Санхүүгийн тайлангийн итгэлтэй байдалАжил гүйлгээнүүд нь үнэн зөв бүртгэгдсэн, боловсруулагдсан, санхүүгийн тайланд нэгтгэгдсэн эсэх ба хөрөнгүүд нь хүлээн зөвшөөрөгдөөгүй худалдан авалт, хэрэглээ эсвэл данснаас хасалт зэрэгт өртөхөөс хамгаалагдсан эсэх

Холбогдох хууль болон дүрэм журамд нийцсэн байдалАжил гүйлгээнүүд нь холбогдох хууль тогтоомж, журам заалтын дагуу хийгдсэн эсэх

Дотоод хяналтын сул талуудыг ангилах

Дотоод хяналтын дутагдалтай байдал

Байгууллагын удирдлага эсвэл ажилтануудын хэвийн үүргээ гүйцэтгэх явцад хяналтын бүтэц эсвэл үйл ажиллагаа нь буруу тайлагналыг илрүүлэх эсвэл түүнээс сэргийлж чадахгүй байх үед хяналтын дутагдалтай байдал оршиж байдаг.

Дотоод хяналтын дутагдалтай байдлыг дараах байдлаар 2 ангилж болно.

А. Томоохон чухал хэмжээний дутагдалтай байдалТодорхой нэг дотоод хяналтын дутагдалтай байдал эсвэл хэд хэдэн дотоод хяналтын дутагдалтай байдлуудын нэгдсэн хэлбэр бөгөөд эдгээр нь байгууллагын санхүүгийн тоо мэдээг холбогдох стандарт, зарчимын дагуу анх тодорхойлох, хүлээн зөвшөөрөх, бүртгэлд тусгах, боловсруулах болон тайлагнах чадварт сөргөөр нөлөөлж байдаг бөгөөд үүнтэй холбоотой үүссэн санхүүгийн тайлан дах буруу тайлагналыг илрүүлэх эсвэл сэргийлэх шаардлагатай байдаг.

Б. Материаллаг сул талТомоохон чухал хэмжээний дутагдалтай байдал эсвэл хэд хэдэн дутагдалтай байдлуудын нэгдсэн хэлбэр бөгөөд эдгээр нь санхүүгийн тайлан дах материаллаг буруу тайлагнал нь илрэхгүй эсвэл сэргийлж чадахгүйд хүргэж байдаг.

Хэрэв илрээгүй буруу тайлагнал байж болох талаар харгалзан үзсэнээр буруу тайлагнал нь дангаараа эсвэл бусад буруу тайлагналтай нэгдсэнээр санхүүгийн тайланд материаллаг бус байгаа бол эдгээр буруу тайлагнал нь чухал биш шинж чанартай байдаг. Харин буруу тайлагналын талаар тодорхой дүгнэлтэд хүрч чадахгүй байгаа бол энэ нь чухал шинжтэй байх магадлалтай. Тодорхой буруу тайлагналыг чухал шинжтэй эсэхийг тодорхойлохын тулд тоо хэмжээ болон чанарын хүчин зүйлүүдийг харгалзан үзэх шаардлагатай. Аудитор хяналтын дутагдалтай талыг томоохон чухал эсвэл материаллаг сул тал болохыг нь тодорхойлох шаардлагатай. Үүний тулд дараах үнэлгээг хийнэ. Дотоод хяналтын дутагдалтай байдлаас шалтгаалан тодорхой буруу тайлагнал байх

магадлал болон хэмжээ түвшинг илрүүлэх эсвэл сэргийлэх боломжгүй байх Хэрэв хяналтын дутагдалтай байдал нь дангаараа ижил дансны үлдэгдэл, тодруулга,

холбогдох батламж мэдэгдэл эсвэл дотоод хяналтын бүрэлдэхүүнд нөлөөлж байгаа бол эдгээр нь нийтдээ дотоод хяналтын дутагдалтай байдал нь нөлөөлнө.

Аудитын явцад хяналтын тестлэх болон үнэлэх горимуудыг хэрэгжүүлсэнээр үр дүнтэй байдлын нөлөөг харгалзан үзэх

Материаллаг сул талАудитын эцэст нэг эсвэл хэд хэдэн материаллаг сул талууд оршин байгаа бол байгууллагын дотоод хяналт нь сул талуудын нөлөөлж байдаг хяналтын зорилгуудын хувьд үр дүнгүй байна гэж дүгнэнэ. Хэрэв материаллаг сул тал нь зөвхөн нэг хяналтын зорилготой холбоотой байгаа бол дотоод хяналт нь бусад хяналтын зорилгуудад хүрэхэд

үр дүнтэй байгаа эсэхийг тодорхойлно. Материаллаг сул тал нь томоохон чухал шинжтэй бөгөөд аудитор хяналтын зорилгын хувьд дотоод хяналт үр дүнтэй эсэхийг тодорхойлж чадахгүй байгаа бол уг дотоод хяналтыг үр дүнгүй гэж дүгнэх нь зүйтэй. Дараах зүйлүүдийг харгалзана.

Хяналтын зорилгод нэг материаллаг сул тал эсвэл хэд хэдэн материаллаг сул тал нөлөөлж байгаа эсэх

Тодорхой хэсэгт хамааралтай материаллаг сул тал нь байгууллагын нэг эсвэл хэд хэдэн чухал хэсгүүдэд бага нөлөөтэй байх

Материаллаг сул тал нь нэг эсвэл цөөн хэдэн батламж мэдэгдлээр хязгаарлагдах

Хэрэв аудитын эцэст материаллаг гэж үзэхээс илүүтэй томоохон чухал дутагдалтай байдал оршин байна гэж үзвэл дотоод хяналт нь хяналтын зорилгуудыг хангахуйц үр дүнтэй байна дүгнэж болно.

Харин томоохон чухал дутагдалтай байдалд ангилагдахгүй бусад хяналтын дутагдалтай байдлуудын хувьд тусд нь удирдлагатай захидлаар эсвэл аман хэлбэрээр харилцаж болно. Аман хэлбэрээр удирдлагатай харилцсан бол түүнийг заавал баримтжуулсан байна.

Дотоод хяналтыг хэрхэн тайлагнах нь дотоод хяналтын сул талуудын төрлөөс хамаарна. Материаллаг сул талууд болон томоохон чухал дутагдалтай талуудын хувьд аудитор байгууллагын удирдлагатай бичгээр харилцах нь зохистой байдаг. Удирдлагад хүргүүлж байгаа захидалд аудитын эцэст тодорхойлогдсон дотоод хяналтын материаллаг сул талууд болон томоохон чухал дутагдалтай талуудыг харуулахаас гадна өмнөх аудитаар залруулагдаагүй сул талууд болон дутагдалтай талуудыг харуулна.

Материаллаг сул талууд болон томоохон дутагдалтай талуудыг тайлагнах

Дотоод хяналтын материаллаг сул талууд болон томоохон дутагдалтай талуудыг харуулсан тайлан болох ”Удирдлагад өгөх зөвлөмж тайлан”-г тусд нь бэлтгэх бөгөөд энэ нь аудиторын тайланг дагалдана. Удирдлагад өгөх зөвлөмж захидлын загварыг Хавсралт 3.26-аас харна уу.

Аудиторын илрүүлсэн үйлчлүүлэгчийн дотоод хяналтын сул талууд болон дутагдалтай талуудыг “олж илрүүлсэн зүйлс” гэж нэрлэх бөгөөд эдгээр олж илрүүлсэн зүйл бүрийн хувьд дараах 4 элементийг тодорхойлно.

Шалгуур (юу байх хэрэгтэй бэ) Нөхцөл (юу байна вэ) Шалтгаан (яагаад энэ нөхцөл үүссэн бэ) Нөлөө (өнгөрсөн цаг хугацаанд ямар байсан, ирээдүйд ямар нөлөөх үзүүлэх вэ)

Аудитор олж илрүүлсэн зүйл бүрийн хувьд эдгээр 4 элементийг бүрэн тодорхойлж чадаж байгаа эсэхийг тодорхойлно. Ингэж тодорхойлохоос өмнө олж илрүүлсэн зүйлээ тайлагнах эсэхээ шийдсэн байх шаардлагатай. Аудитор олж илрүүлсэн зүйлсийг дараах 2 аргын аль нэгээр тайлагнана.

Материаллаг сул талууд болон томоохон чухал дутагдалтай талуудыг аудиторын тайланд тайлагнах

Аудитор олж илрүүлсэн зүйлсийн шалгуур, нөхцөл, шалтгаан болон үзүүлэх нөлөө зэргийг тайлагнаснаар удирдлага тэдгээрийн нөлөөг тодорхойлох, аль болох хурдан засч залруулах нөхцлийг бүрдүүлж байдаг. Мөн олж илрүүлсэн зүйлсийн хувьд сайжруулах зөвлөмжийг тайландаа харуулахаас гадна аудиторын зөвлөмжийн хүрээнд өгсөн удирдлагын хариултыг багтаасан байна.

Томоохон дутагдалтай талуудыг аудиторын тайланд товч байдлаар дурдаад, дэлгэрэнгүй байдлаар тусд нь удирдлагын захидал бэлтгэх

Энэ захидалд аудитор олж илрүүлсэн зүйлсийн шалгуур, нөхцөл болон үзүүлэх нөлөөг харуулсанаар удирдлагын анхаарлыг тэдгээрт хандуулах боломжтой юм. Мөн тайланд тусгагдсан олж илрүүлсэн зүйлсийн хувьд сайжруулах зөвлөмж, саналыг тусгахаас гадна удирдлагаас зөвлөмжийн хүрээнд өгсөн хариултыг харуулсан байна.

Материаллаг сул тал болон томоохон чухал дутагдалтай талуудаас бусад хяналтын дутагдалтай байдлуудын хувьд хэрэв аудитор эдгээрийг тайлагнахаар шийдсэн бол шалгуур, нөхцөл болон үзүүлэх нөлөө зэрэг бүх элементүүдийг харуулах шаардлагагүй.

Аудитор тайлагнаж байгаа дотоод хяналтын материаллаг сул талууд болон томоохон чухал дутагдалтай талуудын талаар аудитын явцад удирдлагаас асуулга авах, аудиторын тайланд үзүүлэх нөлөөг олж авсан мэдлэг дээрээ үндэслэн үнэлэх зэрэг горимуудыг хэрэгжүүлсэн байна. Мөн дотоод хяналтын сул талуудыг тайлагнаснаар санхүүгийн тайлан хэрэглэгчийн шийдвэрт үзүүлэх нөлөөг тодорхойлсон байна.

Хууль тогтоомжийн нийцэлт

Аудитын горимуудыг хэрэгжүүлэх явцад аудиторын анхааралд өртсөн хууль тогтоомжийн мөрдөлтийн талаар олж илрүүлсэн зүйлсээ аудитор тайлагнах шаардлагатай. Энэ талаар тайлагнах эсэх нь хууль тогтоомжийн мөрдөлтийн байдлын чухал нөлөөтэй байдал болон хууль тогтоомжийг үл мөрдөх нь санхүүгийн тайланд материаллаг нөлөөтэй эсэхээс хамаарна. Хууль тогтоомжийн үл мөрдөлтийн байдлыг дараах байдлаар ангилна.

Тайлагнах шаардлагатай хуулийн үл мөрдөлтҮүнд чухал бус гэж аудитор үзсэнээс бусад аудиторын анхаарал өртсөн бүх зүйлс орно.

Материаллаг хуулийн үл мөрдөлтТайлагнах шаардлагатай бөгөөд хууль тогтоомжийг мөрдөхгүй байснаар санхүүгийн тайланд материаллаг буруу тайлагналыг үүсгэх зүйлүүд багтана.

Эдгээр материаллаг болон тайлагнах шаардлагатай хуулийн үл мөрдөлтийг аудиторын тайланд харуулах шаардлагатай. Ингэхдээ холбогдох бусад үл нийцэлтэй холбоотой асуудлуудтай нэгтгэн тайлагнаж болно. Мөн хуулийн үл мөрдөлтийн талаар удирдлагатай амаар хэлэлцэж болох бөгөөд зохих баримтжуулалтыг заавал хийсэн байна.

Хавсралт 3.1ШИНЭ ҮЙЛЧЛҮҮЛЭГЧИЙГ ХҮЛЭЭН ЗӨВШӨӨРӨХ ХУУДАС

Үйлчлүүлэгч байгууллагын нэр: Хаяг, утасны дугаар:Хуулийн этгээдийн төрөл: Үйл ажиллагааны төрөл: Өмнөх аудитын компанийн нэр: Удирдлагын нэр(с): Салбар эсвэл охин компанийн тоо, байршил:

Тийм / Үгүй эсвэл

ХамаарахгүйШаардлагатай

тайлбар

Дэмжих баримтын дугаар

1. Өмнөх аудитын талаар (байгууллагын удирдлага болон өмнөх аудитораас асууж бөглөх)А. Өмнөх аудитын компани болон аудиторыг сольсон шалтгааны талаар үйлчлүүлэгчтэй ярилцсан эсэх Б. Өмнөх аудитортай харилцах талаар байгууллагын удирдлагаас зөвшөөрөл авсан эсэхВ. Үйлчлүүлэгч өмнөх аудитортай бүртгэлийн стандартын сонголт, хэрэглээ, зарчим, тооцоолол болон залруулга болон бусад асуудлуудын хувьд санал нийлэхгүй талаар асуудал үүсч байсан эсэх нотолгоо байгаа эсэхГ. Өмнөх аудитын үйл ажиллагаанд удирдлагаас аливаа хязгаарлалт, дарамт шахалтыг үзүүлж байсан эсэхД. Байгууллагын удирдлагын шударга, ёс зүйтэй байдлын талаар эргэлзэх шалтгаан өмнөх аудитын үед байсан эсэх Е. Өмнөх аудитор ба үйлчлүүлэгчийн хооронд шийдвэрлэгдээгүй төлбөр тооцооны асуудал байгаа эсэхЖ. Дотоод хяналтын системийн зохистой байдлын талаар эргэлзэх шалтгаан өмнөх аудитын үед байсан эсэхЗ. Өмнөх аудитын үед байгууллагын удирдлага аливаа хууль бус үйл ажиллагаа, залилан, гэмт хэргийн шинж чанартай асуудалд холбогдож байсан эсэхИ. Өмнөх хугацаануудад аудитын байгууллага болон аудитораа байнга сольж байсан эсэх

2. Байгууллагын удирдлагын талаар А. Аудитад хамрагдах хугацааны туршид байгууллагын удирдлага аливаа хууль бус үйл ажиллагаа, залилан, гэмт хэргийн шинж чанартай асуудалд холбогдож байсан эсэх талаар мэдээлэл ирсэн эсэхБ. Байгууллагын үйл ажиллагаагаа тасралтгүйгээр үргэлжлэх байдалд эргэлзэх шалтгаан байгаа эсэх В. Удирдлага бизнесийн эрсдлийн үнэлгээг тогтмол хийдэг эсэхГ. Удирдлагын бүрэлдэхүүн богино хугацаанд өөрчлөгдсөн эсэх Д. Аудитад тодорхой хязгаарлалтууд үзүүлэхээр санал тавьж байгаа эсэхЕ. Аудитыг богино хугацаанд хийх санал тавьж байгаа эсэхЖ. Аудитыг бодит үнэ цэнээс доогуур үнээр хийлгэхээр санал тавьж байгаа эсэхЗ. Аудитын компани болон аудиторыг аудитад шаардлагатай бүх баримт материал болон мэдээллээр хангах талаар татгалзах асуудал тавьж байгаа эсэх3. Аудитын компани ба аудитор хараат бус байдлыг хангаж ажиллах боломжтой эсэх А. Аудитын компани, аудитор ба үйлчлүүлэгчийн хооронд аливаа хөрөнгө, санхүүгийн сонирхол оршин байгаа эсэхБ. Аудитын компанийн орлого үйлчлүүлэгчээс төлөх аудитын үйлчилгээний хөлснөөс шууд хамааралтай байх магадлалтай эсэхВ. Аудитын компани, аудитор ба үйлчлүүлэгчийн хооронд ойрын бизнесийн харилцаа оршин байгаа эсэхГ. Үйлчлүүлэгч байгууллагын санхүүгийн тайланг бэлтгэх гм аудитын бус үйлчилгээг үзүүлсэн эсэхД. Аудитын байгууллагад аливаа бэлэг, шан харамж эсвэл талархал амлаж байгаа эсэхЕ.Бусад

Шинэ үйлчлүүлэгчийг хүлээн зөвшөөрөх эсэх талаар эцсийн үнэлгээ:

Гүйцэтгэсэн ажилтан: Огноо:

БАЙНГЫН ҮЙЛЧЛҮҮЛЭГЧТЭЙ ГЭРЭЭГ ҮРГЭЛЖЛҮҮЛЭХ ХУУДАСХавсралт 3.2

Үйлчлүүлэгч байгууллагын нэр: Хаяг, утасны дугаар:Хуулийн этгээдийн төрөл: Үйл ажиллагааны төрөл: Өмнөх аудитын компанийн нэр: Удирдлагын нэр(с): Салбар эсвэл охин компанийн тоо, байршил:

Тийм / Үгүй эсвэл

ХамаарахгүйШаардлагатай

тайлбар

Дэмжих баримтын дугаар

1. Өмнөх аудитын ажил, түүний үр дүнгийн талаар (үйлчлүүлэгчийн удирдлагатай хийсэн ярилцлагаас дүгнэж бичих )А. Өмнөх тайлант хугацааны аудитын үр дүнг удирдлага таатай хүлээн авсан эсэхБ. Өмнөх аудитын үед үйлчлүүлэгчтэй бүртгэлийн стандартын сонголт, хэрэглээ, зарчим, тооцоолол болон залруулга болон бусад асуудлуудын хувьд санал нийлэхгүй талаар асуудал үүсч байсан эсэх В. Өмнөх аудитын үйл ажиллагаанд удирдлагаас аливаа хязгаарлалт, дарамт шахалтыг үзүүлж байсан эсэхГ. Байгууллагын удирдлагын шударга, ёс зүйтэй байдлын талаар эргэлзэх шалтгаан шинээр үүссэн эсэх Е. Өмнөх аудитаас шийдвэрлэгдээгүй төлбөр тооцооны асуудал байгаа эсэхЖ. Байгууллагын удирдлага аливаа хууль бус үйл ажиллагаа, залилан, гэмт хэргийн шинж чанартай асуудалд холбогдсон талаар мэдээлэл байгаа эсэх2. Байгууллагын удирдлагын талаар А. Удирдлагын бүрэлдэхүүн өмнөх тайлант хугацааныхаас өөрчлөгдсөн эсэх Б. Үйлчлүүлэгч шүүхээр шийдвэрлэгдэх маргаантай асуудалд холбогдсон эсэхВ. Байгууллагын үйл ажиллагаагаа тасралтгүйгээр үргэлжлэх байдалд эргэлзэх шалтгаан байгаа эсэхГ. Аудитад тодорхой хязгаарлалтууд үзүүлэхээр санал тавьж байгаа эсэх

Д. Аудитыг богино хугацаанд хийх санал тавьж байгаа эсэхЕ. Аудитыг бодит үнэ цэнээс доогуур үнээр хийлгэхээр санал тавьж байгаа эсэхЖ. Аудитын компани болон аудиторыг аудитад шаардлагатай бүх баримт материал болон мэдээллээр хангах талаар татгалзах асуудал тавьж байгаа эсэх3. Аудитын компани ба аудитор хараат бус байдлыг хангаж ажиллах боломжтой эсэхА. Аудитын компани, аудитор ба үйлчлүүлэгчийн хооронд аливаа хөрөнгө, санхүүгийн сонирхол оршин байгаа эсэхБ. Аудитын компанийн орлого үйлчлүүлэгчээс төлөх аудитын үйлчилгээний хөлснөөс шууд хамааралтай байх магадлалтай эсэхВ. Аудитын компани, аудитор ба үйлчлүүлэгчийн хооронд ойрын бизнесийн харилцаа оршин байгаа эсэхГ. Үйлчлүүлэгч байгууллагын санхүүгийн тайланг бэлтгэх гм аудитын бус үйлчилгээг үзүүлсэн эсэхД. Аудитын байгууллагад аливаа бэлэг, шан харамж эсвэл талархал амлаж байгаа эсэхЕ. Аудитын компани ба аудитор нь аудитын үйлчилгээг практикт нийтлэг хэрэглэгддэг хугацаанаас урт хугацаагаар үзүүлсэн эсэх Ж. Үйлчлүүлэгч байгууллагын гол удирдах ажилтнуудаас аудитын компанид шууд шилжин ажиллах нөхцөл байдал үүссэн эсэх З. Аудитын байгууллагын гол удирдах ажилтнуудаас аудитын компанид шууд шилжин ажиллах нөхцөл байдал үүссэн эсэхИ. Үйлчлүүлэгч байгууллагад аудитын үйлчилгээ үзүүлэх мэдлэг, ур чадвар, дадлага туршлагатай ажилтнуудаар баг бүрдүүлэх боломжтой эсэх К. Бусад

Шинэ үйлчлүүлэгчийг хүлээн зөвшөөрөх эсэх талаар эцсийн үнэлгээ:

Гүйцэтгэсэн ажилтан: Огноо:

Хавсралт 3.3АУДИТЫН ГЭРЭЭТ АЖЛЫН ЗАХИДАЛ

Захирлуудын зөвлөлд (эсвэл ахлах удирдлага )

Бидэнд ХYZ компанийн 2007.12.31 өдрөөр тасалбар болгосон баланс, энэ өдрийн эцсээрх орлогын тайлан болон мөнгөн гүйлгээний тайланд аудит хийх хүсэлтийг тавьсан билээ. Бид тус компанийн санхүүгийн тайланд аудит хийхийг зөвшөөрч байгаа бөгөөд энэхүү захидлаараа гэрээт ажлын талаар өөрсдийн ойлголтоо илэрхийлж байна. Бидний гүйцэтгэх аудитын ажил нь санхүүгийн тайланд дүгнэлт илэрхийлэх зорилгыг хангахад чиглэгдэнэ.

Бид аудитаа Аудитын Олон Улсын Стандартын дагуу хийж гүйцэтгэнэ. Эдгээр стандартууд нь санхүүгийн тайлангууд нь материаллаг алдаагүй эсэх талаар зохистой нотолгоо олж авахын тулд аудитаа төлөвлөж гүйцэтгэх, ёс зүйн шаардлагуудыг мөрдөж ажиллахыг шаарддаг. Аудитын ажилд санхүүгийн тайлангийн дүн болон тодруулгуудын талаар аудитын нотлогоо олж авах горимуудыг гүйцэтгэх ажил багтана. Аудит нь мөн байгууллагын удирдлагын сонгон хэрэглэж байгаа нягтлан бодох бүртгэлийн бодлогуудын зохистой эсэх, нягтлан бодох бүртгэлийн тооцооллуудын бодитой эсэхийг үнэлэх ажлууд багтана.

Аудитын тестийн мөн чанар болон нягтлан бодох бүртгэл болон дотоод хяналтын систем дэх уламжлалт хязгаарлалтуудаас шалтгаалан зайлхийх боломжгүй эрсдлүүдтэй холбоотойгоор зарим материаллаг буруу тайлагналыг илрүүлэхгүй байж болох юм. Бид санхүүгийн тайланд өгч байгаа аудиторын тайлан дээрээ нэмээд нягтлан бодох бүртгэл болон бидний анхааралт өртсөн дотоод хяналтын системд оршин байгаа материаллаг сул талуудыг харуулсан тусдаа захидлыг бэлтгэж хүргүүлэх болно.

Холбогдох тодруулгуудыг багтаагаад санхүүгийн тайланг үнэн зөв бэлтгэх нь компанийн удирдлагын хариуцлага гэдгийг бид сануулж байна. Үүнд зохистой нягтлан бодох бүртгэл болон дотоод хяналтын системийг бий болгох, нягтлан бодох бүртгэлийн бодлогыг сонгох ба хэрэглэх, компанийн хөрөнгийг хадгалж хамгаалах зэрэг багтана. Бидний аудитыг хэрэгжүүлэх явцдаа удирдлагыг аудиттай холбоотой төлөөллийн бичгэн баталгааг гаргахыг хүсэх болно.

Бид танай байгууллагын ажилтнуудтай нягт хамтран ажиллахыг хүсч байгаа бөгөөд тэд бидний аудитын явцад хүссэн бүртгэл, баримт материал болон бусад мэдээллээр шаардлагатай үед бүрэн хангана гэдэгт итгэлтэй байна. Бидний ажлын хөлс нь ажлын явцад нэхэмжлэгдэх бөгөөд гэрээт ажлыг гүйцэтгэхтэй холбоотой аудитын ажилтнуудын цалин хөлс болон бусад холбогдох зардлуудаас бүрдсэн. Хүн цагаар тооцсон ажлын хөлс нь ур чадвар, туршлага дээр үндэслэгдэн аудитын ажилд оролцох хүн бүрийн хувьд өөр өөрөөр тооцогдсон.

Энэ захидлыг хүчингүй болгосон эсвэл захидалд өөрчлөлт оруулаагүй л хүчин төгөлдөр хэвээр хадгалагдана.

Бидний аудитын ажлын талаар өөрийн ойлголт дээрээ үндэслэн энэхүү захидлын хуулбар хувьд гарын үсэг зурж бидэнд буцаан ирүүлнэ үү.

Аудит компаниXYZ компанийг төлөөлж : Нэр ба албан тушаал

(гарын үсэг)Огноо

Хавсралт 3.4БАЙГУУЛЛАГА БА ТҮҮНИЙ ОРЧНЫ ТАЛААР ОЙЛГОЛТЫГ НЭГТГЭЖ ҮНЭЛЭХ ХУУДАС

Холбогдох хүчин зүйлсҮйлчлүүлэгч

байгууллагад хамаарах мэдээлэл

Уламжлалт эрсдэл үүсгэх эсэх

(Т/Ү)

Санхүүгийн тайлан эсвэл

батламж мэдэгдлийн

түвшиндматериаллаг

буруу тайлагналын эрсдэл үүсгэх

эсэх (Т/Ү)

Материаллаг буруу тайлагналын эрсдэлд

өртөх боломжтой дансдууд, ажил гүйлгээ, нэмэлт

тодруулга

Салбар, хууль эрх зүй, санхүүгийн тайлагналын хүрээ болон бусад гадаад хүчин зүйлс1. Салбарын нөхцөл байдал:А. Зах зээл ба өрсөлдөөн, нийлүүлэлт, хүчин чадал болон үнийн өрсөлдөөнБ. Циклийн эсвэл улирлын үйл ажиллагааВ. Байгууллагын бүтээгдэхүүнтэй холбоотой үйлдвэрлэлийн технологиГ. Бэлтгэн нийлүүлэлт ба өртөг2. Хууль эрх зүйн орчин: А. Нягтлан бодох бүртгэлийн зарчим болон салбарын практикБ. Салбарын хууль эрх зүйн орчинВ. Байгууллагын үйл ажиллагаанд голлон нөлөөлдөг хууль тогтоомж, дүрэм журам Г. Татвар Д. Байгууллагын бизнесийн үйл

ажиллагаанд нөлөөлдөг ЗГ-ын бодлого (жш: мөнгөний бодлого, тариф, худалдааны хориг, ЗГ тусламжийн программ гм)Е. Салбар болон байгууллагын бизнесийн үйл ажиллагаанд нөлөөлөх байгаль орчны асуудал3. Байгууллагын үйл ажиллагаанд нөлөөлөх бусад гадаад хүчин зүйлсА. Эдийн засгийн үйл ажиллагааны ерөнхий түвшин: эдийн засгийн өсөлт, бууралт гм Б. Хүүгийн түвшин ба санхүүжил- тийн хэлбэрВ. Инфляци, ханшны үнэлгээ

Байгууллагын мөн чанар, байгууллагын сонголт ба нягтлан бодох бүртгэлийн бодлогын хэрэглээ1. Бизнесийн үйл ажиллагаа:А. Орлогын эх үүсвэрийн мөн чанар (жш: үйлдвэрлэл, бөөний худалдаа, банк, даатгал эсвэл бусад санхүүгийн үйлчилгээ, импорт/экспортын худалдаа, ашиглалт, тээвэр гм)Б. Бүтээгдэхүүн эсвэл үйлчилгээ, түүний зах зээл (жш: үндсэн хэрэглэгч ба гэрээлэгч, төлбөрийн нөхцөл, ашигт байдал, өрсөлдөгч, экспорт, үнийн бодлого, бүтээгдэхүүний нэр хүнд, баталгаат үйлчилгээ, маркетингийн стратеги, үйлдвэрлэлийн процесс гм)В. Үйл ажиллагаа явуулах (жш: үйлдвэрлэлийн үе шатууд,

бизнесийн сегментүүд, хүргэлт эсвэл бүтээгдэхүүн ба үйлчилгээ, үйл ажиллагааны бууралт эсвэл өргөжилт)Г. Групп, хамтарсан үйлдвэр болон аутсорсингийн үйл ажиллагааД. Электрон худалдаа, интернет борлуулалт ба маркетингийн үйл ажиллагааЕ. Салбарын сегментчлэлЖ. Үйлдвэрлэлийн төхөөрөмж, агуулах болон офиссуудын байршилЗ. Гол хэрэглэгчидИ. Бараа бүтээгдэхүүн болон үйлчилгээний гол бэлтгэн нийлүүлэгчид (жш: урт хугацаат гэрээлэгч, нийлүүлэлтийн тогтвортой байдал, төлбөрийн нөхцөл байдал, импорт, хүргэлтийн арга гм)К. Судалгаа ба хөгжүүлэлтийн үйл ажиллагаа болон зарцуулалтуудЛ. Холбоотой талуудын үйл ажиллагаа2. Хөрөнгө оруулалтын үйл ажиллагаа:А. Бизнесийн үйл ажиллагааны худалдан авалт, нэгдэл эсвэл бусдад худалдах (төлөвлөж байгаа эсвэл саяхан хэрэгжүүлсэн)Б. Үнэт цаас болон өрийн цаасны хөрөнгө оруулалт ба борлуулалтВ. Капитал хөрөнгө оруулалтын үйл ажиллагаа (төлөвлөж байгаа эсвэл саяхан хэрэгжүүлсэн)

Г. Нөхөрлөл, хамтарсан үйлдвэр болон тусгай зорилго бүхий байгууллагууд 3. Санхүүжилт:А. Группын бүтэц- томоохон охин болон хараат компаниудБ. Өрийн бүтэц- Хамгаалалт, хязгаарлалт, баталгаа болон санхүүгийн гэрээВ. Бизнесд хэрэглэх үл хөдлөх хөрөнгө, тоног төхөөрөмжийн түрээсГ. Эзэмшигч (орон нутгийн, гадаад, бизнесийн нэр хүнд болон туршлага)Д. Холбоотой талуудЕ. Үүсмэл санхүүгийн хэрэглүүрүүд4. Санхүүгийн тайлагнал:А. Нягтлан бодох бүртгэлийн бодлого ба салбарын практик хэрэглээБ. Орлого хүлээн зөвшөөрөлтийн практикВ. Зах зээлийн үнийн бүртгэлГ. Бараа материал (жш: байршилууд ба тоо хэмжээ)Д. Гадаад валютаарх хөрөнгө, өр төлбөр ба ажил гүйлгээЕ. Салбарын шинжтэй категориуд (жш: банкны өр, хөрөнгө оруулалт, авлага, бараа материал, судалгаа ба шинжилгээний зардал)Ж. Ердийн бус, нарийн төвөгтэй ажил гүйлгээний нягтлан бодох

бүртгэлЗ. Санхүүгийн тайлангийн толилуулга ба нэмэлт тодруулга

Санхүүгийн тайлан дахь материаллаг буруу тайлагналыг үүсгэж болох зорилго, стратеги болонхолбогдох бизнесийн эрсдлүүд

1. Зорилгын оршин байдалА. Салбарын хөгжүүлэлт (жш: байгууллага мэргэжлийн ажилтангүй байх эсвэл салбарт гарсан өөрчлөлтийг хариулж чадахгүй байх гм)Б. Шинэ бүтээгдэхүүн болон үйлчилгээ (жш: үйлдвэрлэлийн зээл нэмэгдэх гм)В. Бизнесийн өргөжилт (эрэлт нь үнэн зөв тооцогдоогүй байх гм)Г. Нягтлан бодох бүртгэлийн шинэ шаардлагууд (жш: иж бүрэн ба үнэн зөв бус хэрэгжилт эсвэл зардал өсөх гм)Д. Хууль эрх зүйн шаардлагууд (жш: хууль зүйн хязгаарлалт нэмэгдэх гм)Е. Өнөөгийн болон ирээдүйд хамаарах санхүүжилтийн шаардлага (жш: байгууллага шаардлагыг хангаагүйгээс санхүүжилтийг алдах гм)Ж. Мэдээллийн технологийн хэрэглээ (жш: систем болон процесс нь хоорондоо нийцэхгүй гм)2. Стратегийг хэрэгжүүлсэний үр нөлөө А. Стратегийг хэрэгжүүлсэнээр

шинэ нягтлан бодох бүртгэлийн шаардлагыг хангаж байх

Байгууллагын санхүүгийн гүйцэтгэлийг хэмжих ба нягтлан шалгах1. Гол харьцаа болон үйл ажиллагааны статистик2. Гол гүйцэтгэлийн үзүүлэлтүүд3. Ажилтнуудын гүйцэтгэлийн хэмжүүр болон урамшууллын бодлого4. Хэлбэлзэлүүд

5. Шинжилгээний тайлан

6. Өрсөлдөгчийн шинжилгээ

7. Хугацаа бүрийн санхүүгийн гүйцэтгэл (жш: орлогын өсөлт, ашигт ажиллагаа гм)

Уламжлалт эрсдлийн ерөнхий үнэлгээ : ______________________ (бага, дунд, их)

Аудиторын гол анхаарах зүйлс:

Гүйцэтгэсэн ажилтан: Огноо:

ДОТООД ХЯНАЛТЫН АСУУЛГА Хавсралт 3.5

Үйлчлүүлэгч байгууллагын нэр:

1. Хяналтын орчны талаар асуултуудТийм, Үгүй эсвэл Хам-

гүйТэмдэглэл

Зорилго: Хяналтын орчинг бүрдүүлэх талаар байгууллагын удирдлагын зан төлөв, чиг хандлага, хэрэгжүүлж байгаа үйл ажиллагааны талаар хангалттай ойлголттой болохА. Шударга байдал ба ёс зүй

1. Байгууллагын удирдлагын шударга байдал ба ёс зүйн талаар өмнөх хугацааны туршлага байгаа эсэх

2. Шударга байдал ба ёс зүйтэй байдал, сонирхлын зөрчлийн талаар удирдлагаас тодорхой бодлогыг хэрэгжүүлдэг эсэх

3. Удирдлагаас 2-т дурдсан бодлогыг гаргасан бол энэ нь зохистой байдлаар хэрэгждэг эсэх

Б. Мэдлэг, ур чадвартай байдал1. Байгууллагын удирдлагаас ажилтнуудын мэдлэг, ур

чадварыг хэрхэн авч үздэг талаар өмнөх хугацааны туршлага байгаа эсэх

2. Ажлын байрны тодорхойлолт байдаг эсэх, ажлын байранд шаардах мэдлэг, ур чадварыг тодорхойлсон эсэх

3. Удирдлага ажлын байранд ажилтанг томилохдоо мэдлэг, ур чадварыг нь харгалзан үздэг эсэх

4. Байгууллага ажилтануудыг шаардлагатай сургалтаар хангадаг эсэх

5. Нягтлан бодох бүртгэлийн хэлтэсийн ажилтанууд өөрсдийн үүргээ биелүүлж чадахуйц мэдлэг, ур чадвар, дадлага туршлагатай эсэх

6. Нягтлан бодох бүртгэлийн хэлтэсийн ажилтанууд өөрсдийн ажлын үүрэг хариуцлагаа ухамсарлаж байгаа эсэх

7. Нягтлан бодох бүртгэлийн ажилтанууд нягтлан бодох бүртгэлийн бодлогыг сонгох ба хэрэглэх мэдлэг, чадвартай эсэх

В. Дээд удирдлага ба Аудитын хороо1. Байгууллагын үйл ажиллагааны зорилго болон бодлогыг

тодорхойлдог дээд удирдлагууд байнгын уулзалт хийдэг, дээд удирдлага нь үйл ажиллагааны гүйцэтгэлд хяналт тавьдаг эсэх

2. Дээд удирдлага нь хурлын тэмдэглэл үйлдэж, гарын үсгээр баталгаажуулсан эсэх

3. Аудитын хороо байдаг уу? Хэрэв тийм бол: а. Аудитын хороо нь байгууллагын санхүүгийн тайлагналын процесс ба дотоод хяналтын бүтэц нь зохистой ба үр ашигтай эсэхийг нягтлан үздэг эсэхб. Аудитын хорооны бүтэц, үүрэг хариуцлагыг бичгээр гаргасан эсэхв. Аудитын хороо нь үүргээ биелүүлэх эрх мэдэл, нөөц байгаа эсэх

Г. Удирдлагын философи ба үйл ажиллагааны хэлбэр1. Байгууллага өөрийн эрхэм зорилго, зорилтуудыг

харуулсан тайлантай эсэх2. Удирдлага ба үйл ажиллагааны шийдвэр гаргалт нь

зохистой түвшинд байгаа эсэх3. Удирдлага дотоод хяналтын бүтцэд нэн түрүүнд

анхаардаг эсэх4. Удирдлага болон ажилтнууд санхүүгийн болон үйл

ажиллагааны талаар тавьсан зорилгоо хангах талаар анхааралтай ханддаг эсэх

5. Удирдлага санхүүгийн үүрэг хариуцлагаа биелүүлж байгаа эсэх

6. Удирдлага өмнөх аудиторуудын өгсөн зөвлөмжид зохих хариултыг өгсөн эсэх

7. Удирдлага материаллаг дүнтэй буруу тайлагналыг засаж залруулах хүсэлтэй эсэх

8. Төлөвлөгөөг дотоод хэлтэс нэгжийн удирдах ажилтнууд нягтлан шалгадаг эсэх

Д. Байгууллагын бүтэц зохион байгуулалт1. Байгууллага нь хэлтэс нэгжийн бүтэц зохион

байгуулалтыг харуулсан схем зураглалтай эсэх2. Хэлтэс нэгжийн бүтэц зохион байгуулалтын схем

зураглал нь байгууллагын хэмжээ ба нарийн төвөгтэй байдалд тохирч байгаа эсэх

3. Байгууллагын хэмжээнд эрх мэдэл болон хариуцлагыг ойлгомжтой байдлаар тодорхойлсон эсэх

4. Байгууллагын бүх гол үйл ажиллагааны хувьд загварчилсан бодлого ба горимуудыг ашигладаг эсэх

5. Зөвшөөрөл олгох бодлого ба горимуудыг зохих дээд түвшинд гаргасан эсэх

6. Дээд удирдлага болон ажилтнууд эдгээр бодлого горимуудыг сайжруулах талаар анхаардаг эсэ

2. Байгууллагын эрсдлийн үнэлгээний талаар асуултуудТийм, Үгүй эсвэл Хам-

гүйТэмдэглэл

Зорилго: Санхүүгийн тайланг бэлтгэхтэй холбоотой эрсдлийг тодорхойлох, шинжлэх, удирдах талаар байгууллагын хэрэгжүүлдэг процессийн талаар хангалттай ойлголт олж авах

1. Байгууллагын санхүүгийн тайланг материаллаг буруу тайлагналгүйгээр бэлтгэхийн тулд удирдлага дараах нөхцөл байдлуудын нөлөөг үнэлдэг эсэх

а. Байгууллагын үйл ажиллагааны орчны өөрчлөлтб. Шинэ ажилтануудв. Шинэ эсвэл өөрчлөгдсөн мэдээллийн системг. Шинэ хэлтэс нэгж эсвэл бусад үйл ажиллагаад. Огцом өсөлте. Ажилтаны тооны бууралт, удирдлагад гарсан өөрчлөлт эсвэл ажил үүргийн хуваарь зэргээс шалтгаалсан дахин зохион байгуулалт 2. Санхүүгийн тайлагналтай холбоотой эрсдлүүд байгаа эсэх3. Хэрэв санхүүгийн тайлагналтай холбоотой эрсдлүүд байгаа бол тэдгээр нь материаллаг эсэхийг харгалзан үздэг эсэх

4. Нягтлан бодох бүртгэлийн шинэ бодлого эсвэл асуудлуудын хүрээнд удирдлага аудитортай зөвлөлддөг эсэх5. Гадаад болон дотоод эх үүсвэрээс үүсэлтэй эрсдлийг тодорхойлж, шинжилгээ хийдэг эсэх6. Удирдлага нь санхүүгийн зорилгоо маш ойлгомжтойгоор тодорхойлдог эсэх7. Удирдлага нь гадаад ба дотоод өөрчлөлтүүдэд зохистой хариултыг өгдөг эсэх

2. Нягтлан бодох бүртгэлийн системийн талаар асуултуудТийм, Үгүй эсвэл Хам-

гүйТэмдэглэл

Санхүүгийн тайлагналын процессийн талаар хүлээн үүрэг хариуцлага, нягтлан бодох бүртгэлийн системийн талаар хангалттай ойлголтыг олж авахА. Ерөнхий

1. Нягтлан бодох бүртгэлийн ба гол удирдлагын ажилтнууд нь өөрсдийн ажлын үүрэг хариуцлагыг ойлгож байгаа эсэх, эдгээр үүрэг хариуцлага нь санхүүгийн тайлагналын зорилгод багтаж байгаа эсэх

2. Ажилтнууд удирдлагад тайлагнах асуудлыг төрлийг мэдэж байгаа эсэх

3. Ажилтнууд зохисгүй үйл ажиллагааны талаар мэдээлэхийг удирдлага дэмждэг эсэх

Б. Нягтлан бодох бүртгэлийн систем1. Ажил үүргийн тусгаарлалта. Ерөнхий журнал, тусгай журналд бичих үүрэг нь мөнгөн хөрөнгө, үнэт цаас болон бараа материал зэрэг хөрөнгийг хадгалж хамгаалах болон хяналт тавих үүргээс тусдаа эсэхб. Ерөнхий журнал, тусгай журналд бичих үүрэг нь авлагын данс, өрийн данс эсвэл худалдан авалтын ажил гүйлгээг бүртгэх үүргээс тусдаа эсэх2. Горимжуулсан хяналта. Байгууллагын жилийн тайланд бүх гол чухал дансны үлдэгдлүүд болон ажил гүйлгээний ангилал тодорхойлогдсон эсэхб. Байгууллага нягтлан бодох бүртгэлийн гарын авлагатай эсэхв. Байгууллага бүх гол чухал дансны үлдэгдлүүд болон ажил гүйлгээний ангилалын хувьд загварчилсан бүртгэлийн процесс ашигладаг эсэхг. Нягтлан бодох бүртгэлийн процесс нь бүрэн тодорхойлогдож, баримтжуулагдсан эсэхд. Журнал бичилтэнд залруулга хийх талаар тусдаа бүртгэлийн процесс баримтжуулагдсан эсэхе. Нягтлан бодох бүртгэлийн аргачлалыг зохих ажилтнууд ашиглаж чаддаг эсэхж. Нягтлан бодох бүртгэл нь тайлант хугацаагаар хийгддэг эсэхз. Ерөнхий дэвтэр, журнал, тусгай журналд давхар бичилт хийгддэг эсэх, бүх бичилтүүд хангалттай баримтаар дэмжигддэг эсэхи. Бх бүх журнал бичилтүүд зөв дансууд руу бичигдсэн эсэхк. Бүртгэлийн ахлах ажилтан сар, улирал бүр бичилтийг

тохируулж үздэг эсэх, аливаа зөрүүнүүдийг зохих байдлаар шийдвэрлэдэг эсэх

В. Хамгаалалт1. Нягтлан бодох бүртгэлийн талаар хариуцлага хүлээдэг

ажилтныг бүртгэлд хүрэхийг нь хязгаарладаг эсэх2. Нягтлан бодох бүртгэлд зохистой биет хамгаалалт

ашигладаг эсэх3. Нягтлан бодох бүртгэл ба дэмжих баримтууд нь

хангалттай цаг хугацааны туршид хадгалагддаг эсэх4. Нягтлан бодох бүртгэлийн баримтуудыг хадгалах

зохистой байршил, төхөөрөмж байгаа эсэхГ. МониторингБайгууллага нь дотоод хяналтыг үр дүнтэй хэрэгжиж байгаа эсэхэд мониторинг хийдэг эсэх талаар хангалттай ойлголт олж авах

1. Удирдлагаас дэмжих баримтуудад шалгалт хийдэг эсэх2. Хяналт шалгалт хийснээр холбогдох ажилтан дотоод

хяналтын хангалттай байдлыг дэмжих нотолгоог олж авдаг эсэх

3. Нягтлан бодох бүртгэлийн системийн процедуруудыг тодорхойлох болон хүлээн зөвшөөрөхөд удирдлага оролцдог эсэх

4. Дотоод хяналтын хувьд олж илрүүлсэн дутагдалтай талуудыг удирдлага дахин шалгадаг эсэх

5. Бүртгэлийн систем дэх дүнг биет хөрөнгөтэй тодорхой хугацаагаар харьцуулдаг эсэх

6. Стандарт бус бүх журналын бичилтэд зөвшөөрөл шаардлагатай эсэх

7. Дунд хугацааны санхүүгийн тайлангийн гүйцэтгэлийг өмнөх хугацааны үр дүнтэй эсвэл тайлант хугацааны төсөвтэй харьцуулдаг эсэх

8. Нягтлан бодох бүртгэлийн тооцоолол зохистой эсэхийг батлах бодлого ба горимуудыг удирдлага гаргасан эсэх

9. Үйл ажиллагааны мониторинг хийхэд ахлах ажилтнууд төсвийн хэлбэлзлийн тайлан, үйл ажиллагааны шинжилгээ эсвэл дунд хугацааны санхүүгийн тайлан ашигладаг эсэх

10. Хараат бус ажилтан томоохон хөрөнгүүдийг бүртгэлийн бичилт рүү тохируулдаг эсэх

11. Ажилтнуудын ажлын гүйцэтгэлийн үнэлгээг байнга хийдэг эсэх

12. Байгууллага дотоод аудитын бүтэцтэй эсэха. Дотоод аудитор шалгагдаж байгаа ажилтан эсвэл хэлтэс нэгжээс бие даасан эсэхб. Дотоод аудитын ажлын цар хүрээ нь нарийн төвөгтэй эсэхв. Дотоод аудитор гүйцэтгэсэн ажлаараа бичгэн тайлан бэлтгэдэг эсэхг. Дотоод аудитор ажлын программ ашигладаг эсэхд. Дотоод аудитор санхүүгийн болон нийцлийн аудитын үр дүнг ахлах ажилтанд тайлагнадаг эсэхе. Дотоод аудитор аудитын хороонд шууд тайлагнадаг эсэхж.Дотоод аудитын ахлах ажилтан удирдлагаас томилогддог бөгөөд тэдэнд шууд тайлагнадаг эсэх

Хавсралт 3.6ДОТООД ХЯНАЛТЫН СИСТЕМИЙН ТАЛААР ОЙЛГОЛТЫГ НЭГТГЭЖ ҮНЭЛЭХ ХУУДАС

Холбогдох хүчин зүйлсҮйлчлүүлэгч байгууллагад

хамаарах мэдээлэлХяналтын

эрсдэл үүсгэх эсэх

(Т/Ү)

Материаллаг буруу

тайлагналын эрсдэл үүсгэх

эсэх (Т/Ү)

Материаллаг буруу тайлагналын эрсдэлд

өртөх боломжтой дансдууд, ажил гүйлгээ, нэмэлт

тодруулгаХяналтын орчин

1. Удирдлагын үнэнч шударга байдал, ёс зүйн талаарх үнэлэмж:А. Байгууллагаас ажилчдад үнэнч шударга, зарчимтай байх талаар тавьдаг шаардлагаБ. Ажилтнуудын шударга бус, хууль бус эсвэл ёс зүйгүй үйлдлийг гаргуулахгүй байх талаар удирдлагаас тавьж байгаа бодлогоВ. Гол удирдлагын ажилчдын үнэнч шударга, ёс зүйтэй байдлын талаарх хандлагаГ. Дотоод хяналтын бүрэлдэхүүн хэсгүүдийг зохион байгуулах, удирдах болон хяналт тавих талаар удирдлагын чиг хандлагаД. Ёс зүйн талаар удирдлагаас гаргасан дүрэм, журам, стандартын зохистой байдал2. Мэдлэг, ур чадвартай байдалА. Ажилтнуудын мэдлэг, ур чадвартай байдалд удирдлагаас тавих анхааралБ. Ажилтнуудын мэдлэг ур чадварыг дээшлүүлэх, хөгжүүлэх,

урамшуулах талаар удирдлагын баримталдаг бодлого, чиг хандлага3. Удирдлагаас хараат дээд засаглалын оролцооА. Дээд засаглалын хараат бус байдалБ. Дээд засаглалын бүтэц, туршлагаВ. Дээд засаглалын хэрэгжүүлдэг үйл ажиллагаа, мэдээллийн эх үүсвэр, хүрээГ. Хөндлөнгийн ба дотоод аудитортай харилцаа холбооД. Дээд засаглалын эрх үүрэг ба хариуцлага4. Удирдлагын философи ба үйл ажиллагааны хэв маягА. Удирдлагаас бизнесийн эрсдлийг тодорхойлох ба хянахад хэрэгжүүлдэг аргачлалБ. Санхүүгийн тайлагналын талаар удирдлагын зан төлөв, үйлдэл В. Мэдээлэл боловсруулалт болон нягтлан бодох бүртгэлийн функцийн хувьд удирдлагын зан төлөв, үйлдэл5. Байгууллагын бүтэц зохион байгуулалт А. Байгууллагын бүтэц зохион байгуулалтыг илэрхийлсэн байдал Б. Бүтэц зохион байгуулалтын схемд зөвшөөрөл олголт, хариуцлага ба тайлагналтай холбоотой гол хэсгүүдийг тусгасан байдалВ. Бүтэц зохион байгуулалтын схемийн зохистой байдал

6. Зөвшөөрөл олголт ба хариуцлагаА. Зөвшөөрөл олгох ба хариуцлага тооцох функцын зохистой байдал Б. Гол ажилтануудын мэдлэг ба туршлага, бизнесийн практик болон нөөцүүдтэй холбоотой бодлогоВ. Байгууллагын зорилгыг бүх ажилтнууд ойлгосон байдал, хэрэгжүүлэх үйл ажиллагаа, холбогдох хариуцлагаа мэдрэх байдал

7. Хүний нөөцийн бодлого ба хэрэгжүүлдэг практикА. Ажилтуудыг ажилд авах, сонгон шалгаруулах, сургах, үнэлэх, дэвшүүлэх, урамшуулал хариуцлага тооцох талаар байгууллагын хэрэгжүүлж байгаа бодлогын зохистой байдалБ. Хүний нөөцийн талаар хэрэгжүүлдэг гол практик

Байгууллагын эрсдлийн үнэлгээний процесс1. Бизнесийн эрсдлийг удирдлагаас тодорхойлох байдал (жш: эрсдлийн гол чухал байдал, тохиолдох магадлал, удирдах)2. Бизнесийн эрсдэлд удирдлагаас хариулах байдал (жш: эрсдлийг бууруулах эсвэл хамгаалах арга)3. Санхүүгийн тайланг бэлтгэхтэй холбоотой бизнесийн эрсдлийг

тодорхойлох байдал (жш: эрсдлийн гол чухал байдал, тохиолдох магадлал, удирдах)

4. Санхүүгийн тайланг бэлтгэхтэй холбоотой бизнесийн эрсдэлд удирдлагаас хариулах байдал (жш: эрсдлийг бууруулах эсвэл хамгаалах арга)5. Бизнесийн болон санхүүгийн тайланг бэлтгэхтэй холбоотой эрсдлүүдийн өөрчлөлтөд нөлөө үзүүлэх байдлыг удирдлагаас урьдчилан тодорхойлсон байдал

Холбогдох бизнесийн процессийг багтаасан санхүүгийн тайлагналтай холбоотой мэдээллийн систем1. Мэдээллийн системийн бүрэлдэхүүн хэсгүүд2. Санхүүгийн тайлагналын зорилготой холбоотой мэдээллийн системийн бүрэлдэхүүн хэсгүүд3. Ажил гүйлгээ боловсруулалтын хэлбэр (гараар эсвэл комьпютерээр) 4. Мэдээллийн системийн ажиллах аргачлал5. Санхүүгийн тайлагналын хувьд дотоод хяналтыг хэрэгжүүлэх талаар холбогдох ажилтнуудын үүрэг роль, хариуцлагын талаар ойлголт6. Нягтлан бодох бүртгэл, санхүүгийн тайлагналын гарын авлагын зохистой байдал

Хяналтын үйл ажиллагаа1. Хяналтын үйл ажиллагааны талаар удирдлагаас гаргасан бодлого ба процедурын зохистой байдал

2. Гүйцэтгэлийг шалгах хяналтын үйл ажиллагаатай холбоотой бодлого процедурын зохистой байдал 3. Мэдээлэл боловсруулалтын хяналтын үйл ажиллагаатай холбоотой бодлого процедурын зохистой байдал (жш: хэрэглээний хяналт ба ерөнхий мэдээллийн технологийн хяналт гэсэн ерөнхий ангилалд хуваагддаг)4. Биет хяналтын үйл ажиллагаатай холбоотой бодлого процедурын зохистой байдал (жш: хөрөнгийн биет хамгаалалт, комьпютерийн программ эсвэл өгөгдөлд хүрэх зөвшөөрөл олголт ба тооллого ба дүн хоорондын харьцуулалт гэсэн ерөнхий ангилалд хуваагддаг)5. Ажил үүргийн хуваарилалтын үйл ажиллагаатай холбоотой бодлого процедурын зохистой байдал (жш: хэрэглээний хяналт ба ерөнхий мэдээллийн технологийн хяналт гэсэн ерөнхий ангилалд хуваагддаг)

Хяналтын мониторингА. Дотоод хяналтад байнгын үечилсэн мониторинг хийх талаар удирдлагын хариуцлага хүлээх байдалБ. Хяналтын мониторингийн процессВ. Хяналтын мониторингийн үр дүнг тайлагнах, удирдлагаас анхаарал тавих байдал

Хяналтын эрсдлийн ерөнхий үнэлгээ : ______________________ (бага, дунд, их)

Аудиторын анхаарах зүйлс:

Гүйцэтгэсэн ажилтан: Огноо:

ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ХҮСНЭГТ – Хэвтээ ба босоо шинжилгээХавсралт 3.7 (а)

Үйлчлүүлэгч байгууллагын нэр:

Тайлангийн үзүүлэлтүүд (өөрчлөн ашиглаж болно.)

Тайлант жил

Өөрч-лөлт (%)

Өмнөх тайлант

жил

Өөрч-лөлт(%)

Өмнөх тайлант

жилОрлогын тайлан

Борлуулалтын орлогоБорлуулсан бүтээгдэхүүний өртөг

Нийт ашигЦалин хөлсний зардалАшиглалтын зардалТүрээсийн зардалЭлэгдлийн зардалЗар сурталчилгааны зардалБусад үйл ажиллагааны зардал

Татвар төлөхийн өмнөх ашигОрлогын татварын зардалТатварын төлсөний дараах цэвэр ашиг

БалансХөрөнгө

Мөнгө ба түүнтэй адилтгах хөрөнгөБогино хугацаат хөрөнгө оруулалтАвлагын дансБараа материалУрьдчилж төлсөн зардалҮндсэн хөрөнгөХуримтлагдсан элэгдэлБиет бус хөрөнгөБиет бус хөрөнгийн элэгдүүлэлт

Нийт хөрөнгийн дүн

Өр төлбөрӨрийн дансЦалингийн өрТатвар, НДШ-ийн өрБанкны богино хугацаат өрУрт хугацаат зээлУрт хугацаат бондЭнгийн хувьцаат капиталНэмж төлөгдсөн капиталХуримтлагдсан ашиг

Нийт эх үүсвэрийн дүн

ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ХҮСНЭГТ – Харьцааны шинжилгээХавсралт 3.7 (б)

Үйлчлүүлэгч байгууллагын нэр:

Гол харьцаанууд Тооцоолол Босго Тайлант жил

Өмнөх тайлант

жил

Өмнөх тайлант

жил

1. Хөрвөх чадварын шинжилгээЭргэлтийн харьцаа Богино хугацаат хөрөнгө/ Богино хугацаат өр

төлбөр >1Түргэн хөрвөх харьцаа

(Эргэлтийн хөрөнгө- Бараа материал) / Богино хугацаат өр төлбөр

Мөнгөн хөрөнгийн харьцаа

Мөнгөн хөрөнгө + Богино хугацаат хөрөнгө оруулалт / Богино хугацаат өр төлбөр

2. Хөрөнгийн эргэцийн харьцааАвлагын эргэц Жилийн зээлээрх борлуулалт/Авлагын дансАвлага цуглуулах хугацаа

365 хоног/ Авлагын эргэц

Бараа материалын эргэц

Борлуулсан бүтээгдэхүүний өртөг/Дундаж бараа материал

Бараа материалын хугацаа

365 хоног / Бараа материалын эргэц

3. Санхүүгийн чадварын харьцааӨр эздийн өмчийн харьцаа

Нийт өр төлбөр / Нийт эздийн өмч <1

Өрийн харьцаа Нийт өр төлбөр / Нийт хөрөнгөХүү төлөх чадварын харьцаа

Хүү ба татварын өмнөх ашиг / Хүүгийн зардал

4. Ашигт ажиллагааны харьцааЦэвэр ашгийн Татварын дараах үйл ажиллагааны ашиг / Нийт

харьцаа орлого >0Ашгийн өсөлт Жил бүрийн тайлант хугацааны цэвэр ашгийн

харьцаа / Суурь жилийн цэвэр ашгийн харьцаа >1Нийт ашгийн харьцаа

Борлуулалт – Борлуулсан бүтээгдэхүүний өртөг / Борлуулалт

Хөрөнгийн өгөөж Цэвэр ашиг / Нийт хөрөнгө Өмчийн өгөөж Цэвэр ашиг / Хувьцаа эзэмшигчдийн өмч

5.Ногдол ашгийн харьцаа Ногдол ашгийн өгөөж

Нэгж хувьцааны ногдол ашиг / Хувьцааны үнэ

Ногдол ашиг төлөлтийн харьцаа

Нэгж хувьцааны ногдол ашиг / Нэгж хувьцааны өгөөж

Харьцааны шинжилгээнд нөлөөлдөг хязгаарлалтууд:

Байгууллагын санхүүгийн харьцаанд шинжилгээ хийхэд дараах зүйлсийг анхаарна.

Тооцоолсон санхүүгийн харьцааны үр дүнг ижил төстэй компанийн түүхэн үнэ цэнэ, компанийн таамаглаж байгаа үр дүн эсвэл ижил төстэй байгууллагын харьцааны үзүүлэлттэй харьцуулна.

Зарим тохиолдолд, харьцааны шинжилгээ хийхэд тайлант жилийн эцсийн үнэ цэнэ нь үнэн зөв мэдээлэл болж чаддаггүй. Учир нь улирлын хүчин зүйлсээс хамаарч тайлант хугацааны эцсийн байдлаар зарим дансуудын үлдэгдэл өсч эсвэл буурч байдаг. Энэ өөрчлөлт нь харьцааны үр дүнд нөлөөлнө. Тиймээс, дундаж үзүүлэлтийг харьцааны шинжилгээнд ашиглах нь зохистой байдаг.

Бүртгэлийн бодлогын өөрчлөлт, аргын сонголт зэрэг нь харьцааны шинжилгээнд чухлаар нөлөөлдөг.

Шинжилгээний үр дүн

Тус байгууллагын харьцааны шинжилгээний үр дүн нь ___________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________байна.

Гүйцэтгэсэн ажилтан: Огноо:

МЭДЭЭЛЛИЙН СИСТЕМИЙН ТАЛААР АСУУЛГА Хавсралт 3.8

Үйлчлүүлэгч байгууллагын нэр:

АсуултуудТийм, Үгүй эсвэл Хам-

гүйТэмдэглэл

Зорилго: Байгууллагын мэдээллийн системийн хувьд тусгайлсан бодлого ба горимуудын талаар ойлголт олж авахА. Нягтлан бодох бүртгэлийн систем

1. Байгууллага санхүүгийн тайлангаа бэлтгэхэдээ компьютерийн систем ашигладаг эсэх

2. Бүх дансууд, ажил гүйлгээний ангилал болон дансны үлдэгдлүүд энэ системд багтсан эсэх

3. Компьютерт нэвтрэхэд ажилчдын нэвтрэх нэрийг ашиглан хэн ажил гүйлгээг бүртгэснийг тодорхойлох боломжтой эсэх

4. Компьютер системээр хэвлэх үед бүх дэмжих баримтууд нь давтагдахгүйгээр дугаарлагддаг эсэх

5. Компьютерт оруулахаас өмнө бүх дэмжих баримтуудыг бөглөж, бэлтгэсэн хүн нь гарын үсэг зурдаг эсэх

6. Алдаан хөөн шалгах болон засварлахад хэрэгжүүлэх зохистой процедур байгаа эсэх

7. Хэрэв компьютерээр боловсруулсан санхүүгийн тайланд итгэхээр шийдсэн бол эдгээр тайлан нь үнэн зөв боловсруулагдсан эсэх

Б. Компьютерийн системийн хэрэглээДараах дансууд эсвэл циклүүдэд компьютерийн систем ашигладаг эсэх

Мөнгөн хөрөнгө Хөрөнгө оруулалт Бараа материал Өр төлбөр Орлогын цикл Зарцуулалтын цикл Цалингийн цикл Шалгах баланс болон залруулах журналын бичилт Санхүүгийн тайлагнал гм

В. Ажил үүргийн зааглалт1. Өгөгдөл оруулах, алдаа засварлах эсвэл онлайнд нь

засварлах болон өөрчлөлт хийх гэх мэт төрөл бүрийн компьютерийн системийн функцийг гүйцэтгэдэг ажилтан нь хяналтыг давхар гүйцэтгэдэг эсэх

2. Программ болон программын функцүүдэд хандахад тодорхой хүмүүст хязгаарлалт хийдэг эсэх. Хэрэглэгчдийн нэрс, ID дугаар болон хэрэглэх боломжтой программ хангамжуудыг жагсаасан хэрэглэгчийн тайланг олж авах

3. Хэрэглэгчийн тайлан нь тодорхой хугацаанд шалгагддаг эсэх

4. Системийн удирдлагын хэмжээнд хяналт хийгддэг эсэх

5. Хэрэв байгууллага нь мэдээллийн системийн нэгж хэлтэстэй бол программ хангамжийн талаар бичгэн бодлоготой эсэх

6. Хэрэв байгууллага нь мэдээллийн системийн нэгж хэлтэстэй бол дараах функцүүд нь Мэдээллийн системийн хэлтэс дотор ажил үүргээрээ тусгаарлагдсан эсэх

Системийн загварчлах Программын хэрэглээ Системийн программ Чанарын баталгаажуулалт/тестлэх Өөрчлөлтийг хүлээн зөвшөөрөх Бүтээгдэхүүнд өөрчлөлт хийх Компьютерийн үйл ажиллагаа/өгөгдөл оруулах

7. Дараах функцүүд нь Мэдээллийн системийн хэлтэсээс тусдаа гүйцэтгэгдэхээр бодлогод заагдсан эсэх

Ажил гүйлгээг анхлан бүртгэх Ажил гүйлгээнд зөвшөөрөл олгох Дэмжих баримтуудыг бэлтгэх Хөрөнгийн хадгалалт хамгаалалт Мастер файлд өөрчлөлт оруулах Алдаа засварлалт

8. Хэрэв байгууллага программ хангамжийг бэлтгэн нийлүүлэгчээс худалдан авсан бол дараах функцүүдыг байгууллага хэрэгжүүлдэг эсэх (мэдээллийн системийн нэгж хэлтэс биш)

Программыг байгууллагын компьютерийн систем рүү ачаалах

Ажил гүйлгээг анхлан бүртгэх Ажил гүйлгээнд зөвшөөрөл олгох Дэмжих баримтуудыг бэлтгэх Хөрөнгийн хадгалалт хамгаалалт Мастер файлд өөрчлөлт оруулах Алдаа засварлалт

В. Горимын хяналтууд1. Ширээний компьютер эсвэл компьютерийн терминалыг

ашиглаж чадахгүй хүмүүсийг сургалтанд хамруулдаг эсэх

2. Хэрэв компьютерийн терминалыг ашиглаагүй байгаа нөхцөлд гадны хандалтаас сэргийлэхийн тулд автоматаар унтрах гм функцүүд ашиглагддаг эсэх. Хэрэв ийм функцүүд байхгүй бол энэ талаар бичгэн бодлого гаргасан эсэх

3. Хэрэв ийм функцүүд байхгүй бол компьютерийг түр амраах үеийн нууц үгийг ашиглах талаар бодлого байгаа эсэх

4. Компьютерийн лог болон нууц үгтэй холбоотой горимуудыг тодорхойлох

а. Системд нэвтрэх үед хэрэглэгч давтагдахгүй лог нэг болон нууц үгийг ашигладаг эсэхб. Шинэ хэрэглэгч/лог ID нэр зэргийг оруулах горимыг нэг хүнд хязгаарлагдсан эсэх. Хандалтыг хэн хүлээн зөвшөөрдөг

болохыг баримтжуулв. Ажилтан ажлаас гарах үед уг ажилтны ID-г цуцалдаг эсэхг. Программ болон программын функцүүдэд нэвтрэхэд тодорхой хэрэглэгчдийг хязгаарладаг эсэхд. Ажилтны ажил үүрэг өөрчлөгдөх үед уг ажилтан зөвхөн өөрийн ажил үүргийн дагуу программд нэвтрэхээр логийг өөрчилдөг эсэхе. Ажилчид нууц үгээ бусад ажилчидтай хамтран ашигладаг эсэхж. Нууц үг нь хамгийн багадаа 6 орноос бүрдэж байгаа эсэхз. Ажилтан нууц үгийг 3-аас дээш удаа давтан буруу хийсэн тохиолдолд компьютерийн систем нь ажиллахгүй байхаар тохируулагдсан эсэх5. Толгой компьютерийн системийг сэргээх процедура. Системийг сэргээж ашиглах давтамж: өдрөөр, долоо хоногоор, сараар, жилээрб. Сэргээгдсэн бичлэгүүд нь тодорхой байршилд хадгалагддаг эсэхв. Сэргээлтийн иж бүрэн системийг ашигладаг давтамж: өдрөөр, долоо хоногоор, сараар, жилээрг. Сүлжээн дээр байгаа чухал файлуудад сэргээлт хийдэг эсэхд. Сүлжээний бус компьютерт байгаа чухал файлуудад сэргээлт хийдэг эсэх

Г. Биет хандалт1. Техник хангамжийн хяналт дараах зүйлүүдийг агуулж

байгаа эсэха. Биет орчин нь дараах нөхцөлүүдийг хангаж байгаа эсэх

Температур болон чийгшилт Хангалттай хүчин чадал UPS (тог баригч) Усны эх үүсвэрээс хамгаалах

б. Галын хамгаалалт хангалттай эсэх Гал унтраагч Галын дохиолол Тамхины утаа илрүүлэгч Гал унтраах систем Гал унтраах талаар зааварчилгаа

2. Хатуу дисктэй компьютерийн систем ашигладаг эсэх3. Хэрэв байгууллага программ хангамжийг бэлтгэн

нийлүүлэгчээс худалдан авсан бол программ хангамжийг ашиглах горим байгаа эсэх

а. Толгой компьютерийн программыг ашиглах талаар бодлого байгаа эсэхб. Одоогийн программд өөрчлөлт оруулах талаар баримтлах бодлого байгаа эсэх4. Ширээний компьютер болон дотоод сүлжээний вирусын программ ашигладаг эсэх5. Ажилчид вирусын эсрэг программ ажиллуулах зааварчилгаагаар хангагдсан эсэх

ДОТООД ХЯНАЛТЫН ҮНЭЛГЭЭНИЙ ХУУДАСХавсралт 3.9

Үйлчлүүлэгч байгууллагын нэр:

СТ-ийн гол чухал дансууд, циклээрх ажил гүйлгээ эсвэл

батламж мэдэгдлүүд

Үүсэх боломжтой эрсдлүүд

Хяналтын зорилгууд

Хяналтын үйл ажиллагаанууд

Хяналтын урьдчилсан

үнэлгээ (сайн, дунд, муу)

Хяналтын тестийг

хэрэгжүүлсэний үр дүн

Хяналтын эцсийн үнэлгээ

Жш 1: Гол чухал данс- Касс дах бэлэн мөнгө гм

Касс дах бэлэн мөнгө зөвшөөрөлгүй ашиглагдах гм

Касс дах бэлэн мөнгө нь зөвхөн удирдлагын зөвшөөрлөөр зарцуулагддаг байх

-Чек дээр 2 гарын үсэг зурдаг байх- Чек дээр гарын үсэг зурах эрхийг удирдлагаас баталгаажуулдаг байх-Чекийн дэвтэрийг цоожтой газар хадгалах гм

Кассын зарцуулалтад тавих хяналт сайн

Бэлэн мөнгөний чекээр хийгдсэн зарцуулалтыг холбогдох дэмжих баримтуудыг шалгах, зарцуулалтыг чекээр гаргах үйл явцыг ажиглах зэргээр тестэлсэн. Тестийг хэрэгжүүлэх явцад зарим чекүүд 1 гарын үсгээр (зөвхөн нябо гм) баталгаажигдсан байсан. Заримдаа дарга болон нягтлан бодогчийн хооронд чек дамжиж хадгалагдах тохиолдол гардаг

Кассын зарцуулалтын тавих хяналт дунд

Жш 2: Циклээрх ажил гүйлгээ-Бараа ачилт гм

-Буруу бараа бүтээгдэхүүн ачигдсан-Чанар муутай бараа бүтээгдэхүүн ачигдсэн

-Худалдан авагчийн захиалсан бараа шаардсан чанарын үзүүлэлттэйгээр ачигдаж, худалдан

-Захиалгатай бараа бүтээгдэхүүнийг ачилт хийх зааварчилгааг гаргаж, агуулахын ажилтнуудад

Барааны ачилттай холбоотой хяналт сайн

Барааг ачихтай холбоотой зааварчилгаатай танилцаж, агуулахын менежертэй

Барааны ачилттай холбоотой хяналт сайн

-Бараа бүтээгдэхүүн хулгайлагдах-Худалдан авагч бараа бүтээгдэхүүн хүлээн аваагүй

авагчид захиалсан тоо хэмжээгээр, чанартай бараа бүтээгдэхүүн ачуулагдсан байх

мөрдүүлж хэвших- Агуулахын менежер ачилт хийсэн хуудсыг баталгаажуулдаг байх гм

ярилцсан. Мөн бараа ачилтад ажиглалт хийсэн. Удирдлагаа гаргасан зааварчилгаа бүрэн мөрдөгдөж байна.

Жш 3: Баланс дах 12 тэрбум төгрөгийн тоног төхөөрөмжийн иж бүрэн , оршин байдал

-Тоног төхөөрөмж бүрэн ашиглагдахгүй байх-Тоног төхөөрөмжийн зарим нь ашиглагдах боломжгүй боловч бүртгэлд бүртгэгдсэн хэвээр байх-Бүртгэлд тусгагдаагүй үндсэн хөрөнгүүд -Капитал түрээсээр шилжүүлсэн тоног төхөөрөмжийг данснаас хасаагүй бүртгэсэн хэвээр байх- Зарцуулалт болох шинж чанартай тоног төхөөрөмжийн жижиг хэсгүүдийг тоног төхөөрөмжийн дансанд бүртгэж элэгдүүлсэн байх -Баланс дах тоног төхөөрөмжийн үлдэгдэл тооллогын дүнгээр

-Тоног төхөөрөмжийн дансанд холбогдох бүх тоног төхөөрөмжүүд зөв дүнгээр үнэлэгдэж бүртгэгдсэн байх-Ашиглалтын шаардлага хангахгүй, хуучирсан тоног төхөөрөмжийг удирдлагаар шийдвэрээр данснаас хассан эсэх- Тоног төхөөрөмжийн дансны үлдэгдэл нь тооллогын бүртгэлтэй тохирч байх гм

-Тоног төхөөрөмжинд жилд нэг удаа тооллого хийж, үлдэгдлийг баталгаажуулдаг байх-Тоног төхөөрөмжийн ашиглалт, хуучралт, эвдрэл гэмтэл, үнийн бууралтын талаар судалгаа хийдэг байх-Тоног төхөөрөмжийн томоохон хэмжээний худалдан авалт, данснаас хасалтыг удирдлагаас шийдвэрлэж тушаал гаргадаг байх гм

-Тоног төхөөрөмжийн ажил гүйлгээ(худалдан авалт, данснаас хасалт, үнэ цэнийн бууралт, элэгдэл, тооллого гм)-нд тавих хяналт сайн

-Тоног төхөөрөмжийн бүртгэл хөтлөлтийг дэмжих баримтууд руу нь хөөн шалгасан-Тоног төхөөрөмжийн агуулахын үлдэгдэлд хэсэгчилсэн тооллого хийсэн. -Зах зээлийн үнэ цэнийн судалгаатай танилцсан гм

-Тоног төхөөрөмжийн томоохон худалдан авалт болон данснаас хасалтыг удирдлагын шийдвэрээр хэрэгжүүлдэг-Бараа материалын тооллогыг жилд нэг удаа хийдэг боловч тооллогын бүрэлдэхүүн нь хангалттай тооны хяналт тавих эрх мэдэл бүхий ажилтнуудаас бүрдээгүй -Тоног төхөөрөмжийн тооллогыг хийхдээ ашиглалтын шаардлага хангаж байгаа эсэх, хуучирч муудсан, технологийн шаардлага хангасан эсэхийг тусгайлан тэмдэглэдэггүй. -Тоног төхөөрөмжид тавих хяналт дунд

баталгаажихгүй байх

МАТЕРИАЛЛАГ БУРУУ ТАЙЛАГНАЛЫН ЭРСДЛИЙН ҮНЭЛГЭЭ Хавсралт 3.10

Үйлчлүүлэгч байгууллагын нэр:

СТ-ийн гол чухал дансууд, циклээрх ажил гүйлгээ эсвэл

батламж мэдэгдлүүд

Гол чухал ач холбогдолтой эсэх

(чухал эсвэл чухал бус)

Төлөвлөлтийн үеийн уламжлалт эрсдлийн

үнэлгээ(их, дунд, бага)

Төлөвлөлтийн үеийн хяналтын эрсдлийн

үнэлгээ(их, дунд, бага)

Санхүүгийн тайлан дах материаллаг буруу

тайлагналын үнэлгээ(их, дунд, бага)

Жиш1: Санхүүгийн тайлангийн гол чухал дансуудаарМөнгөн хөрөнгөАвлагын дансБараа материалҮндсэн хөрөнгөХөрөнгө оруулалтБогино хугацаат өрУрт хугацаат өрЭздийн өмчХуримтлагдсан ашиг Борлуулалтын орлогоББӨЦалингийн зардалЗардлын дансЖиш2: Циклийн ажил гүйлгээнүүдээр (борлуулалтын цикль гм)Захиалга хүлээн авахБараа бүтээгдэхүүн ачуулахНэхэмжлэл бичихТөлбөр хүлээн авахЗээлээр борлуулалт хийх гмЖиш3: Гол чухал батламж мэдэгдлээр (мөнгөн хөрөнгийн дансны үлдэгдэл гм)Оршин байх

Тохиолдсон байхИж бүрэн байх гмАУДИТЫН ГОРИМУУДЫГ ТӨЛӨВЛӨХ ХУУДАС

Хавсралт 3.11Үйлчлүүлэгч байгууллагын нэр:

СТ-ийн гол чухал дансууд, циклээрх ажил гүйлгээ эсвэл

батламж мэдэгдлүүд

Хяналтын тест Биет горимМөн чанар (хяналтын

тестийн зорилго ба

төрөл)

Хугацаа (хяналтын

тестийг хэрэгжүүлэх

хугацаа)

Цар хүрээ (хяналтын

тестийг хэрэгжүүлэх тоо хэмжээ)

Мөн чанар (биет горимын

зорилго ба төрөл)

Хугацаа (биет горимыг

хэрэгжүүлэх хугацаа)

Цар хүрээ (биет горимыг

хэрэгжүүлэх тоо хэмжээ)

Жиш1: Санхүүгийн тайлангийн гол чухал дансуудаарМөнгөн хөрөнгөАвлагын дансБараа материалҮндсэн хөрөнгөХөрөнгө оруулалт гмЖиш2: Циклийн ажил гүйлгээнүүдээр (борлуулалтын цикль гм)Захиалга хүлээн авахБараа бүтээгдэхүүн ачуулахНэхэмжлэл бичихТөлбөр хүлээн авах гмЖиш3: Гол чухал батламж мэдэгдлээр (мөнгөн хөрөнгийн дансны үлдэгдэл гм)Оршин байхТохиолдсон

байхИж бүрэн байх

АУДИТЫН ТӨЛӨВЛӨЛТИЙГ ХЯНАХ ХУУДАСХавсралт 3.12

Үйлчлүүлэгч байгууллагын нэр:

№Төлөвлөлтийн

үе шатХэрэгжүүлэх горим Тийм, Үгүй

эсвэл Хамааралгүй

Ажлын баримтын нэр эсвэл

дугаар

Хэр-сэн

огноо1 Үйлчлүүлэгчийн

хүлээн зөвшөөрөлт

Аудитын үйлчилгээ авах хүсэлтэй шинэ үйлчлүүлэгч болон гэрээгээ үргэлжлүүлэхийг хүссэн хуучин үйлчлүүлэгчдийн хувьд хүлээн зөвшөөрөх эсэхэд үнэлгээ хийх (хавсралт 3.1 ба 3.2-ийг ашиглана)

2 Гэрээт ажлын захидал эсвэл ажлын гэрээ

Хүлээн зөвшөөрсөн үйлчлүүлэгч байгууллагын удирдлагатай гэрээт ажлын нөхцлийг баталгаажуулах зорилгоо гэрээт ажлын захидал эсвэл ажлын гэрээ хийж, баталгаажуулах (хавсралт 3.3-ийг ашиглана)

3 Байгууллага ба түүний орчны талаар ойлголт олж авах

Гэрээ байгуулсан үйлчлүүлэгч байгууллагын хувьд бизнес түүний орчны талаар ойлголт олж авч, эрсдэлтэй талуудыг тодорхойлох, бизнесийн орчноос хамааралтай уламжлалт эрсдэлүүдийг тодорхойлох (хавсралт 3.4-ийг ашиглах)

4 Хяналтын орчны талаар ойлголт олж авах

Гэрээ байгуулсан үйлчлүүлэгч байгууллагын хувьд дотоод хяналтын системийн талаар ойлголт олж авч, эрсдэлтэй талуудыг тодорхойлох, хяналтын эрсдлүүдийг тодорхойлох (хавсралт 3.5, 3.6-ийг ашиглах)

5 Уламжлалт эрсдлийг үнэлэх

Байгууллагын бизнес, хууль эрхзүй ба тайлагналын орчны эрсдлээс хамаарсан уламжлалт эрсдлийг үнэлэх (хавсралт 3.4-ийг ашиглах)

6 Хяналтын эрсдлийг үнэлэх

Байгууллагын хяналтын орчин, хяналтын системийн эрсдлээс хамаарсан хяналтын эрсдлийг үнэлэх (хавсралт 3.8, 3.9-ийг ашиглах)

7 Шинжилгээний горим хэрэгжүүлэх

Байгууллагын санхүүгийн тайлан, түүний нэмэлт тодруулгыг ашиглан санхүүгийн тайлангийн болон харьцааны шинжилгээ хийх (хавсралт 3.7 (а) ба (б)-ийг ашиглах)

8 Материаллаг буруу тайлагналын эрсдлийн үнэлгээ хийх

Үнэлсэн уламжлалт болон хяналтын эрсдлийг нэгтгэн санхүүгийн тайлан дах материаллаг буруу тайлагналын эрсдлийн үнэлгээ хийх (хавсралт 3.10-ийг ашиглах)

9 Аудитын Аудитын горимын мөн чанар,

материаллаг түвшнийг тодорхойлох

хэрэгжүүлэх хугацаа болон цар хүрээ, аудитын дүгнэлтийн төрлийг тодорхойлох зорилгоор аудитын материаллаг түвшнийг тодорхойлох

10 Эрсдлийг үнэлэх аудитын горимуудыг тодорхойлох

Уламжлалт болон хяналтын эрсдлийн үнэлгээ, аудитын материаллаг дээр суурилан хэрэгжүүлэх аудитын горимуудыг төлөвлөх (хавсралт 3.11-ийг ашиглах )

11 Аудит хийх байршлыг тодорхойлох

Чухал ач холбогдолтой ба материаллаг шинж чанартай салбаруудыг тодорхойлж, тэдгээрийн хувьд хэрэгжүүлэх аудитын ажлын цар хүрээ горимуудыг тодорхойлох

12 Хуулийн ажилтнаас асуулга авах

Болзошгүй эрсдлийг үнэлэх үүднээс үйлчлүүлэгчтэй холбоотой нэхэмжлэл, зарга маргааны талаар хуульчаас асуулга авах

13 Удирдлагын хариуцлагын захидал авах

Санхүүгийн тайланг үнэн зөв бэлтгэх, тайлагнах, хяналтын системийг оновчтой зохион байгуулах гм удирдлагын хариуцах асуудлуудын талаар захидал авах

14 Холбоотой талуудын ажил гүйлгээг тодруулах

Үйлчлүүлэгчтэй холбоотой ажил гүйлгээ болон харилцааг тодорхойлох

15 Багийн хэлэлцүүлэг хийх

Үйлчлүүлэгчид аудитын үйлчилгээг үзүүлэхэд шаардлагатай бүх асуудлуудын хүрээнд аудитын багийн хэлэлцүүлгийг хийх

16 Төлөвлөлтийн баримтжуулалт

Аудитын төлөвлөлтийн бүх үе шатанд шаардлагатай баримтуудыг бүрдүүлэх

17 Аудитын стратегийг боловсруулах

Үйлчлүүлэгчид аудит хийх ерөнхий чиг хандлага, аудитын цар хүрээ, хэрэгжүүлэх цаг хугацааг харуулсан стратегийг хийх (хавсралт 3.13-ийн ашиглах)

18 Аудитын төлөвлөгөөг боловсруулах

Аудитын горимуудын мөн чанар, хэрэгжүүлэх цаг хугацаа болон цар хүрээг төлөвлөх (хавсралт 3.14-ийг ашиглах)

Аудитын төлөвлөлтийг иж бүрэн хийсэн эсэх талаар тэмдэглэл:

Гүйцэтгэсэн ажилтан:

Шалгасан ажилтан:

Огноо:

Хавсралт 3.13

АУДИТЫН НЭГДСЭН СТРАТЕГИ

(Аудитын компани өөрийн танилцуулгыг оруулна)

Жш: ААА компанийн удирдлагаас гаргасан хүсэлтийн дагуу тус компанийн 2007 оны 12 сарын 31-нээр тасалбар болгосон санхүүгийн тайлангийн аудитыг хийж гүйцэтгэнэ.

АОУС-д зааснаар аудитын багийн гишүүд нь үйлчлүүлэгч байгууллагын аудитад шаардлагатай бүх баримт материал (цаасан болон электрон)-ыг шаардан авах, нягтлан шалгах, биет хөрөнгүүдийн тооллогонд оролцох ажиглах эрхтэй. Харин үйлчлүүлэгчийн байгууллагын хөрөнгө санхүүгийн үйл ажиллагаатай бүхий л мэдээллийн талаар нууцлалыг хадгална.

ҮЙЛЧЛҮҮЛЭГЧИЙН ТАЛААР МЭДЭЭЛЭЛ

(Үйлчлүүлэгч байгууллагын тухай танилцуулгыг оруулна)

Жш: Үйлчлүүлэгчийн үйл ажиллагаа явуулж байгаа салбар болох . . . . . нь маш өрсөлдөөнт зах зээлийн орчинтой юм. Баримт материал болон бусад асуудлуудтай холбоотой нууцлалын асуудал маш чухал.

AУДИТЫН ЗОРИЛГО БА ЦАР ХҮРЭЭ

(Аудитын зорилго ба цар хүрээг оруулах)Зорилго ба цар хүрээ

ААА компанийн 2007 оны 12 сарын 31-нээр тасалбар болгосон санхүүгийн тайлангийн бүрэлдэхүүн хэсгүүдэд аудит хийж, баланс, орлого үр дүнгийн тайлан, өмчийн өөрчлөлтийн тайлан, мөнгөн гүйлгээний тайлан болон нягтлан бодох бүртгэлийн бодлогууд болон бусад тайлбар тодруулгууд нь санхүүгийн тайлагналын хүрээний дагуу үнэн зөв, шударгаар илэрхийлэгдсэн эсэхэд дүгнэлт өгөх

(Аудитын цар хүрээнд хамаарах зүйлсийг дэлгэрүүлж бичнэ үү)

АУДИТЫН ЭРСДЛИЙН НЭГДСЭН ҮНЭЛГЭЭ

Аудитын эрсдэл- (нэгдсэн үнэлгээг бичнэ)

Уламжлалт эрсдэл – (нэгдсэн үнэлгээг бичнэ)

Хяналтын эрсдэл – (нэгдсэн үнэлгээг бичнэ)

AУДИТЫН АРГАЧЛАЛ

(Аудитын аргачлалыг дэлгэрүүлэн бичих)

Аудиторын дүгнэлтийг хангалттай зохистой аудитын нотолгоонд үндэслэн гаргахын тулд АОУС-д заасан үе шатууд ба горимуудыг хэрэгжүүлнэ. Аудитор аудитын ажил нь холбогдох стандартын дагуу хийгдсэн байх талаар хариуцлага хүлээнэ.Аудитыг хэрэгжүүлэхдээ :Үйлчлүүлэгчийн удирдлагатай уулзалт хийх

Үйлчлүүлэгчийг хүлээн зөвшөөрөх эсэх талаар судлагаа хийх

Аудитын төлөвлөлт ба эрсдлийн үнэлгээ

Дотоод хяналтыг тестлэх

Талбарын ажил хийх

Драфт ба эцсийн тайлан бэлтгэх

Үйлчлүүлэгчийн удирдлагатай аудитын үр дүнг хэлэлцэх

Аудитад хяналтын тест, биет горимыг хэрэгжүүлэхэд дараах арга техникийг ашиглана:

Ярилцлага ба асуулга

Баримтжуулалтыг нягтлан шалгах ба тулган баталгаажуулах (үйлчлүүлэгчийн бодлого ба горимуудыг багтаана)

Ажиглалт ба горимыг дахин гүйцэтгэх

Сонгосон данс, ажил гүйлгээ болон үйл ажиллагааг теслэх

Шинжилгээний горимыг хэрэгжүүлэх (харьцааны шинжилгээ, санхүүгийн нөлөөллийн шинжилгээ, тоон мэдээлэл хоорондын харьцаа гм).

АУДИТЫН БАГИЙН СОНГОЛТ

НЭР ҮҮРЭГАудитор

Аудиторын туслах гм

ГҮЙЦЭТГЭХ ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА

ҮЙЛ АЖИЛЛАГААТӨЛӨВЛӨСӨН ОГНОО

Аудитын бэлтгэл ажил ба төлөвлөлт

Талбар ажил ба хяналт шалгалтАудиторын драфт тайланАудиторын эцсийн тайлан

Аудитын ажлын төгсгөлд драфт тайлан бэлтгэгдэх бөгөөд аудитлагдсан санхүүгийн тайлан болон санхүүгийн тайлагнал, дотоод хяналтын талаар олж илрүүлсэн зүйлс болон удирдлагад аудиторын зүгээс өгч байгаа зөвлөмжийг багтаасан байна.

Аудитор санхүүгийн тайлагнал болон дотоод хяналтын талаар олж илрүүлсэн зүйлсийг өндөр, дунд эсвэл бага эрсдэлтэй эсэхээр нь ангилан харуулж болно. Энэ үнэлгээг эрсдлийн бизнесд үзүүлэх нөлөөлөл, үүнээс хамааран буруу тайлагнах үүсэх магадлал болон эрсдлийг хянах боломжтой эсэхээс нь хамааруулан ангилна.

Аудитын үр дүнг удирдлагатай хэлэлцэхийн өмнө аудитор драфт тайлангийн хуулбараа байгууллагын удирдлагад илгээнэ. Байгууллагын удирдлага аудиторын олж илрүүлсэн зүйлс болон зөвлөмжид хариулт өгсөн байна. Аудиторын илрүүлсэн зүйлс болон зөвлөмжид байгууллагын удирдлагаас өгсөн хариултыг аудитын эцсийн үр дүнгийн хурал дээр хэлэлцэнэ.

АУДИТЫН ТӨЛӨВЛӨГӨӨ Хавсралт 3.14

Үйлчлүүлэгч байгууллагын нэр:

№ Хэрэгжүүлэх горим(дор жишээ харуулав)

Хэр-х хугацаа

Горим хэр-х цар

хүрээ

Төлөвлөсөн Гүйцэтгэлээр Гүйцэтгэх ажилтны

нэр

Гүйцэтгэх ажилтны

гарын үсэг

Эхлэх ба дуусах огноо

Нийт зарцуулах

цаг

Эхлэх ба дуусах огноо

Нийт зарцуулах

цаг1 Эхний үлдэгдлийг

аудитлахБүтэн жилээр

2 Мөнгөн хөрөнгийн дансыг аудитлах

Хагас жил эсвэл жилээр

100%

3 Авлагын дансыг аудитлах

Хагас жил эсвэл жилээр

100%

4 Бараа материалын дансыг аудитлах

Хагас жил эсвэл жилээр

100%

5 Хөрөнгө оруулалтын дансыг аудитлах

Бүтэн жилээр

50%

6 Үндсэн хөрөнгийн дансыг аудитлах

Хагас жилээр

80%

7 эсвэл Борлуулалтын циклийг аудитлах

Хагас жилээр

100%

8 Худалдан авалтын циклийг аудитлах

Хагас жилээр

75%

9 Цалин хөлсний циклийг аудитлах гм

Бүтэн жилээр

Сонгосон дүнд

тестлэх

МӨНГӨН НЭГЖИЙН ТҮҮВРИЙГ БАРИМТЖУУЛАХ ХУУДАС Хавсралт 3.15

Үйлчлүүлэгч байгууллагын нэр: Тайлант хугацаа:

1. Мөнгөн нэгжийн түүврийн зорилго ба тест хийх арга

Санхүүгийн тайлангийн холбогдох данс: __________________________________________________________________________________

Батламж мэдэгдэл: _____________________________________________________________________________________________________

Тест: ________________________________________________________________________________________________________________

2. Мөнгөн нэгжийн түүвэрт олонлогийг тодорхойлох

Олонлог: _____________________________________________________________________________________________________________

Олонлогийн хэмжээ: ___________________________________ мөнгөн нэгж (ам доллар эсвэл төгрөг)

Тохирох нэгж (сонгосон мөнгөн нэгжийг агуулсан дансны үлдэгдэл эсвэл ажил гүйлгээ):_________________________________________

Тестийн чиглэл:

Эхэлсэн (эх үүсвэр):_____________________________________________________________________________________________

Тестлэх (шалгагдсан баримтууд)

Хэрэв тестлэгдэж байгаа олонлог нь санхүүгийн тайлангийн олонлогоос бага байгаа бол үлдсэн олонлогийн хувьд хэрэгжүүлэх горимуудыг товч тодорхойлох: __________________________________________________________________________________________

Олонлог нь дараах байдлаар тодорхойлогдсон:

Олонлогийн бүртгэлийг шалгасны дагуу Олонлогийг гараар бүртгэсэн жагсаалтыг шалгасны дагуу IDEA программ ашиглан Бусад комьпютерийн тусламжтай аргаар: ________________________________________________________________________________

3. Түүврийн хэмжээ болон мөнгөн нэгжийн түүврийн интервалыг тодорхойлох

А. Нийт олонлог (өмнөх 2 хэсгээс авна): _________________________________________________________________________

Б. Аудитын эрсдлийн үнэлгээнээс материаллаг буруу тайлагналын эрсдэл: ___________________________________________

В. Шаардлагатай аудитын баталгааны хэмжээ: ___________________________________________________________________

Г. Тестлэгдэж байгаа батламж мэдэгдлийн хувьд шинжилгээний горим хэрэгжүүлсэнээр олж авах баталгаажуулалт: ________

Д. Батламж мэдэгдэлтэй холбоотой бусад дэлгэрэнгүй тестүүд: _____________________________________________________

Е. Дэлгэрэнгүй тест хэрэгжүүлсэнээр олж авах аудитын баталгааны хамгийн доод хэмжээ: ______________________________

Мөнгөн нэгжийн түүврийг гараар тооцох үед:

1. Эрсдлийн хүчин зүйл: _______________________________________________________________________________

2. Хүлээн зөвшөөрөх буруу тайлагнал: ___________________________________________________________________

Мөнгөн нэгжийн түүврийг IDEA ашиглан тооцох үед:1. Баталгааны түвшин: _________________ %2. Материаллагын түвшин: _________________ төгрөг3. Тооцоолсон буруу тайлагналын дүн: _________________ төгрөг

Эдгээр хүчин зүйлүүдэд үндэслэн тооцсон интервал: ______________________________________________________________

Санамсаргүй сонголт эхлэх цэг: ________________________________________________________________________________

Эдгээр хүчин зүйлүүдэд үндэслэн тооцсон түүврийн хэмжээ: _______________________________________________________

Аудитын баримтжуулалтын лавлагаа:

IDEA программ ашиглан ______________________________________________________ Гараар хийсэн тооцоолол ______________________________________________________

4. Мөнгөн нэгжийн түүврийн хувьд биет тестийн үнэлгээ

Мэдэгдэж байгаа буруу тайлагнал (түүврийн интервалаас илүү гарсан зүйлсийг жагсаана.)Буруу

тайлагналын дугаар

Бүртгэлийн дүн(а)

Аудитлагдсан дүн(б)

Буруу тайлагналын дүн (а-б)

Буруу тайлагналын мөн чанар Шалтгаан

123

Нийт дүн

Мэдэгдэж байгаа буруу тайлагнал (түүврийн интервалаас доогуур зүйлсийг жагсаана.)

Буруу тайлагналын

дугаар

Бүртгэлийн дүн(а)

Аудитлагдсан дүн(б)

Буруу тайлагналын

дүнв=(а-б)

Буруу тайлагналын бүртгэлийн дүнд эзлэх хувь г(с/а)

Буруу тайлагналын

мөн чанарШалтгаан

Буруу тайлагналыг тооцоолсон эсэх (хэрэв

үгүй бол тайлбар)

123

Нийт дүн

Буруу тайлагналыг тооцоолохд. Өмнөх хүснэгтийн (г) баганаас түүвэр дэх буруу тайлагналын эквивалент тоо: ______________________________________

е. Түүврийн интервал: ________________________________________________________________________________________

ж. Тооцоолсон буруу тайлагнал (д х е): __________________________________________________________________________

з. 100% шалгагдсан зүйлүүдээс олдсон буруу тайлагнал: __________________________________________________________

и. Нийт тооцоолсон буруу тайлагнал (ж + з) (эсвэл IDEA-ийн үр дүнгээс): ____________________________________________(хэрэв IDEA ашигласан бол уг программын үр дүн рүү лавлагаа баримтжуулна)

Дүгнэлт: Бүртгэлийн дүн нь зөв тооцогдсон эсэх Тийм Үгүй (тайлбарла) Хангалттай нотолгоо байхгүй (тайлбарла)

АВЛАГЫН ДАНСНЫ ЭЕРЭГ ТУЛГАН БАТАЛГААЖУУЛАЛТ

Хавсралт 3.16

Үйлчлүүлэгч байгууллагын албан бланк дээр хэвлэгдэнэ

Хэнд: (Худалдан авагчийн хаяг)

Танай 2007 оны 12 сарын 31-нээрх дансны үлдэгдэл болох . . . . . . төг-ийг бүртгэлийн үлдэгдэлтэйгээ тулган баталгаажуулж манай санхүүгийн тайлангийн аудитыг гүйцэтгэж байгаа АВС Аудит компанийн аудиторууд руу энэхүү хуудсыг хаяглан шууд илгээнэ үү. Энэ нь төлбөрийн хүсэлт биш юм. Аудиторуудад хаягласан дугтуйг хавсаргав.

Холбогдох албан тушаалтны нэр

Дээрх үлдэгдэл манай бүртгэлтэй тохирч байна

Дээрх үлдэгдэл манай бүртгэлтэй тохирохгүй байгаа бөгөөд дорх тодруулав.

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

Бэлтгэсэн:

Огноо:

АУДИТЫН ЯВЦАД ИЛЭРСЭН АЛДААГ НЭГТГЭХ ХҮСНЭГТ Хавсралт 3.17

Санхүүгийн тайлангийн үзүүлэлтүүд (өөрчлөн ашиглаж

болно.)

Залруулгындугаар

Мэдэгдэж байгаа буруу тайлагнал

Дт (Кт) Цэвэр дүн

Аудиторын нэмж тооцсон буруу тайлагнал

Дт (Кт) Цэвэр дүн

Лавлагаа ажлын баримт

Орлогын тайланБорлуулалтын орлого 3 (10,000) Дансны

үлдэгдлийг холбогдох аудитын ажлын баримт руу лавлагаа хийнэ.

Борлуулсан бүтээгдэхүүний өртөгНийт ашиг

Үйл ажиллагааны зардал зардал 1 230Бусад үйл ажиллагааны зардал 2 350

Татвар төлөхийн өмнөх ашигОрлогын татварын зардалТатварын төлсөний дараах цэвэр

ашигБаланс

ХөрөнгөМөнгө ба түүнтэй адилтгах хөрөнгөБогино хугацаат хөрөнгө оруулалтАвлагын данс 2, 3 10,000 (350)Бараа материалУрьдчилж төлсөн зардалҮндсэн хөрөнгө (цэвэр дүнгээр)

Нийт хөрөнгийн дүн

Өр төлбөрӨрийн данс 1 (230) Банкны богино хугацаат өрУрт хугацаат зээлЭнгийн хувьцаат капиталНэмж төлөгдсөн капиталХуримтлагдсан ашиг

Нийт эх үүсвэрийн дүн

БУРУУ ТАЙЛАГНАЛЫН ЗАЛРУУЛГЫН ХҮСНЭГТ Хавсралт 3.18

Зал-га #

Удирдлага бүртгэсэн эсэх(Тийм/Үгүй)

Мэдэгдэж байгаа эсвэл

Нэмж тооцсон эсэх

Өмнөх жил эсвэл

Тайлант жил

Тайлбар Дансны дугаар

Данснынэр

Дт (мян.т)

Кт(мян.т)

СТ-ийн ангилал

1 Үгүй Мэдэгдэж байгаа

Тайлант жил

Дансны өрийг хуримтлуулах

6100

2110

Үйл ажиллагааны зардал

Дансны өр

230

230

Нийт зардал

Өрийн данс

2 Үгүй Нэмж тооцсон

Тайлант жил

Найдваргүй авлагын зардлыг тооцох

6720

1359

Найдваргүй авлагын зардал

Авлагын хасагдуулга

350

350

Нийт зардал

Авлагын данс

3 Тийм Нэмж тооцсон

Тайлант жил

Дараагийн тайлант хугацаанд хамаарах орлогыг залруулах

5100

1010

Хуримтлагдсан орлого

Авлагын данс

10,000

10,000

Хуримт-сан ашиг

Авлагын данс

Байгууллагын данс бүртгэлд тусгагдсан эсэхийг тэмдэглэнэ.

Илэрхий мэдэгдэж алдаа, эсвэл аудиторын тооцоолсон алдаа эсэхийг тэмдэглэнэ

Тайлант жилд эсвэл өмнөх хугацаанд хамаарах алдаа эсэхийг тэмдэглэнэ

Ажил гүйлгээний утгыг тэмдэглэнэ.

Байгуул-лагын ашигладаг дансны кодоо холбогдох кодыг авч бичнэ

Байгуул-лагын ашигладаг дансны кодод хамаарах дансны нэрийг авч бичнэ

Дансанд нөлөөлөх алдааны тоон утгыг бичих

Дансанд нөлөөлөх алдааны тоон утгыг бичих

СТ-ийн дансны ерөнхий ангиллыг бичнэ

АУДИТЫН МАРГААНТАЙ АСУУДЛЫН БҮРТГЭЛХавсралт 3.19

Үйлчлүүлэгч байгууллагын нэр:

№ Үүсэн асуудал

СТ-нд үзүүлэх нөлөө

(материаллаг, материаллаг бус, тархац

их эсвэл бага гм)

Нөлөөлөх санхүүгийн тайлангийн

дансдууд, ажил гүйлгээ, цикл эсвэл батламж

мэдэгдэл

Удирдлагын санал

(бүртгэлийн бичилт,

тооцоолол, дансны

ангилал гм )

Аудиторын санал

(бүртгэлийн бичилт,

тооцоолол, дансны

ангилал гм )

Аудиторын удирдлагатай

хийсэн хэлэлцээний

үр дүн

Хэлэлцээний үр дүнг

хэрэгжүүлсэн байдал

1 жш: Эргэлзээтэй авлагын хасагдуулгыг тооцож, бүртгэлд тусгах

Материаллаг бус

Авлагын дансны цэвэр дүнг ХХХ-ээр бууруулах

Үйл ажиллагааны зардал (хуримтлагдсан ашиг)-ыг ХХХ-ээр бууруулах

Удирдлага эргэлзээтэй авлагыг тооцоож, хасагдуулгын бичилт хийгээгүй. Үүнийг удирдлага зөвшөөрөхгүй байгаа

Аудитор байгууллагын

хөрөнгийн цэвэр дүнг үнэн зөв

тооцохын тулд СТОУС-ыг баримтлан эргэлзээтэй

авлагын насжилтийг

тооцож, зохих

дүнгээр хасагдуулга

хийх шаардлагатай

гэж үзэж байна.

Аудитор удирдлагатай энэ асуудлын

талаар уулзаж,

эргэлзээтэй авлагын дүнгийн

тооцооллыг танилцуулсан.

Удирдлага холбогдох

стандартын шаардлага болон ач

холбогдлыг сайтар

ойлгосон

Удирдлагатай хэлэлцэж

зөвшөөрөлц-сөний дагуу холбогдох

дүнгээр залруулгын

бичилт хийж аудитлагдсан дүнг тооцсон.

ХУУЛЬЧИЙН ТӨЛӨӨЛЛИЙН ЗАХИДАЛХавсралт 3.20

Үйлчлүүлэгч байгууллагын албан бланк дээр хэвлэгдэнэ.

Хэнд: (Хуульчийн хаяг)

Эрхэм хүндэт . . . . .

2007 оны 12 сарын 31-нээрх санхүүгийн тайлангийн аудиттай холбоотой бид өөрийн аудиторууд болох АВС компанийн аудиторуудад ирээдүйд үүсч болзошгүй өр төлбөрийн талаар удирдлагаас хийсэн тодорхойлолт болон тайлбарыг бэлтгэж өгсөн юм. Энэхүү болзошгүй өр төлбөрийн талаар шүүхийн нэхэмжлэлд биднийг төлөөлөх талаар тантай бид гэрээ байгуулсан билээ. Энэ болзошгүй өр төлбөрийг материаллаг шинж чанартай гэж удирдлага үзэж байгаа бөгөөд 2007 оны 12 сарын 31-ний байдлаар оршин байсан нөхцөл байдал болон тэр өдрөөс таны хариу ирүүлэх хугацаа хүртэлх нөхцөл байдлуудыг дараах агуулгатайгаар багтаан бидэнд хариу илгээнэ үү.

Болзошгүй нөхцөл байдал:

Энэ хэсэгт удирдлага дараах зүйлсийг харуулсан байна. а)болзошгүй нөхцөл байдлын мөн чанарб)хэргийн явцв)удирдлагаас өгөх хариу үйлдэл г) болзошгүй өр төлбөр гарах магадлалтай бол түүний тооцоолол, боломжит алдагдлын дүн

Та манай аудиторуудад энэхүү дурдсан нөхцөл байдлууд оршин байгаа эсэхийг баталгаажуулсан тайлбар эсвэл хэрэв эдгээр нөхцөл байдлаас өөр ялгаатай нөхцөл байдал оршин байгаа бол түүнийг дэлгэрэнгүй байдлаар бичнэ үү.

Хэрэв та энэхүү захидалд хариулах боломжгүй байгаа бол өөрийн зүгээс шалтгаанаа тодорхой байдлаар бичиж бидэнд илгээнэ үү.

Таныг хүндэтгэсэн,

Удирдах ажилтны нэр

УДИРДЛАГЫН ТӨЛӨӨЛЛИЙН ЗАХИДАЛ Хавсралт 3.21

Үйлчлүүлэгч байгууллагын албан бланк дээр хэвлэгдэнэ.

Хэнд: (Аудиторын хаяг)

Эрхэм хүндэт . . . . .

Манай компанийн 2007 оны 12 сарын 31-ний өдрөөр тасалбар болгосон санхүүгийн тайлангийн аудиттай холбоотойгоор бид санхүүгийн тайлангаа холбогдох санхүүгийн тайлагналын хүрээний дагуу бэлтгэсэн талаар саналаа илэрхийлэх зорилгоор энэхүү захидлыг бичиж байна. Бид санхүүгийн тайлангаа холбогдох санхүүгийн тайлангийн хүрээний дагуу үнэн зөв бэлтгэх үүрэгтэй гэдгээ баталгаажуулж байна.

Энэ захидалд харуулсан зарим зүйлүүд нь материаллаг гэж үзэх боломжгүй байж болох юм. Учир нь бид санхүүгийн тайланг хэрэглэгчийн шийдвэрт нөлөө үзүүлэхүйц алдаа эсвэл буруу тайлагналыг материаллаг гэж үзсэн.

Бид 2008 оны 2 сарын 14 өдрийн байдлаар өөрсдийн мэдлэг, итгэл үнэмшлийн дагуу дараах зүйлүүдийг баталгаажуулж байна.

Өмнө дурдсан санхүүгийн тайлангуудыг холбогдох санхүүгийн тайлагналын хүрээний дагуу үнэн зөв бэлтгэсэн

Аливаа залруулагдаагүй буруу тайлагналын үр нөлөөг гэрээт ажлын явцад аудитор тооцоолсон бөгөөд буруу тайлагнал нь дангаараа болон нийт дүнгээрээ санхүүгийн тайланд бүхэлд нь материаллаг бусаар нөлөөлж байгаа

Бид санхүүгийн холбогдолтой бүх данс бүртгэл, тоо дүн, хувьцаа эзэмшигч, захирлуудын хурлын тэмдэглэл болон саяхан болсон боловч хараахан бэлтгэгдээгүй байгаа хурлын тэмдэглэл зэрэг бүх мэдээллээр хангах боломжтой

Санхүүгийн тайлагналтай холбоотой аливаа хууль бус үйл ажиллагаа явуулсан талаар холбогдох байгууллагаас мэдээлэл ирээгүй

Бүртгэл тайланд тусгагдаагүй аливаа материаллаг ажил гүйлгээ байхгүй Дотоод хяналтын талаар хариуцлага хүлээдэг удирдлага болон бусад гүйцэтгэх ажилтнуудтай

холбоотой залилан эсвэл санхүүгийн тайланд материаллаг нөлөө үзүүлэх залилантай холбоотой нөхцөл байдал үүсээгүй

Холбоотой талуудын ажил гүйлгээ, бүх гол чухал тооцоолол, удирдлагаас тодруулах ёстой материаллаг шинжтэй бүх зүйлсийг санхүүгийн тайлангийн тодруулгын хэсэгт бүрэн тусгасан

Санхүүгийн тайланд тодруулагдах ёстой хууль зөрчсөн үйл ажиллагаа болон шүүхийн томоохон хэмжээний зарга маргаан, ирээдүй үеийн өр төлбөртэй холбоотой асуудал үүсээгүй

Компани нь бүх хөрөнгийнхөө хувьд хууль ёсны эзэмшлийн гэрчилгээтэй бөгөөд хөрөнгийг хууль бусаар ашиглах гм үйл ажиллагаатай холбоотой зүйл гараагүй

Санхүүгийн тайланд материаллагаар нөлөөлөх бүх гэрээ хэлэлцээрүүдийг бид дагаж мөрдсөн Балансын өдрийн дараах аливаа үйл явдал тохиолдоогүй бөгөөд энэхүү захидал бэлтгэсэн

өдрийн байдлаар залруулга болон тодруулга шаардлагатай ажил гүйлгээ гараагүй

Удирдах ажилтны нэр

АУДИТОРЫН ЗАЛРУУЛГЫГ ТАЙЛАГНАХ ХҮСНЭГТ Хавсралт 3.22

Санхүүгийн тайлангийн үзүүлэлтүүд (өөрчлөн ашиглаж

болно.)

Залруулгындугаар

Аудитлагдаагүй үлдэгдэл

Дт (Кт)

Залруулах бичилт

Дт (Кт)

Аудитлагдсан үлдэгдэл

Дт (Кт) Орлогын тайлан

Борлуулалтын орлогоБорлуулсан бүт-ний өртөг

Нийт ашигҮйл ажиллагааны зардал зардалБусад үйл ажиллагааны зардалТатвар төлөхийн өмнөх ашигОрлогын татварын зардал

Татварын төлсөний дараах цэвэр ашиг

БалансХөрөнгө

Мөнгөн хөрөнгөБогино хугацаат хөрөнгө оруулалтАвлагын дансБараа материалУрьдчилж төлсөн зардалҮндсэн хөрөнгө (цэвэр дүнгээр)

Нийт хөрөнгийн дүнӨр төлбөр

Өрийн дансБанкны богино хугацаат өрУрт хугацаат зээлЭнгийн хувьцаат капиталНэмж төлөгдсөн капиталХуримтлагдсан ашиг

Нийт эх үүсвэрийн дүн

ДОТООД ХЯНАЛТЫН ТАЛААР ЭЦСИЙН ҮНЭЛГЭЭХавсралт 3.23

Үйлчлүүлэгч байгууллагын нэр:

Дотоод хяналтын системийн хүчин зүйлс

ДХ-ын талаарх урьдчилсан

үнэлгээ

Дотоод хяналтын

тестийн үр дүн

ДХ-ын талаарх эцсийн үнэлгээ

СТ-д материаллаг нөлөөтэй эсэх

(Т/Ү)

Удирдлагад өгөх зөвлөмжид тусгах шаардлагатай эсэх

(Т/Ү)Дотоод хяналтын элементүүдээр

Хяналтын орчинБайгууллагын эрсдлийн үнэлгээний процессСТ-тай холбоотой мэдээллийн системХяналтын үйл ажиллагааХяналтын мониторинг

СТ-ийн гол чухал дансуудаарМөнгөн хөрөнгөАвлагын данс гм

Циклийн ажил гүйлгээнүүдээрЗахиалга хүлээн авахБараа бүтээгдэхүүн ачуулах

Гол чухал батламж мэдэгдлээрОршин байхТохиолдсон байх

(аудитын төлөвлөлтийн үед хийгдсэн Хавсралт 3.5, 3.6 ба 3.9-ийг ашиглана)

(дотоод хяналтыг тестэлснээр гарсан үр дүнг тэмдэглэнэ)

(дотоод хяналтын талаар аудитораас эцсийн үнэлгээ өгнө)

(дотоод хяналтын хүчин зүйлсд оршиж байгаа сул талын материаллаг эсэхийг тэмдэглэнэ )

(материаллаг эсвэл гол чухал дутагдалтай талуудыг удирдлагад өгөх зөвлөмжид тусгах эсэхийг тэмдэглэнэ)

АУДИТЫН ДУУСГАЛТЫГ ХЯНАХ ХУУДАСХавсралт 3.24

Үйлчлүүлэгч байгууллагын нэр:

№Дуусгалтын үе

шатХэрэгжүүлэх горим Тийм, Үгүй

эсвэл Хамааралгүй

Ажлын баримтын нэр эсвэл

дугаар

Хэр-сэн

огноо1 Дансны тулган

баталгаажуулалтЕрөнхий дэвтрийг бусад данс бүртгэл, журнал, шалгах баланс руу тулган шалгах

2 Аудитын прог- раммын баримтжуулалт

СТ-ийн дансууд болон циклээр боловсруулсан аудитын программ ашиглан аудитын горимуудыг хэрэгжүүлж, баримтжуулах

3 Аудитын түүвэр хийж, тест болон бусад горимуудыг хэрэгжүүлэх

Олонлогоос түүвэр сонгох, хүлээн зөвшөөрөх алдааг тодорхойлох. Түүврээр сонгогдсон нэгжүүдэд тест болон бусад горимуудыг хэрэгжүүлж баримтжуулах (Хавсралт 3.15-ийг ашиглах)

4 Хуульчийн төлөөллийн захидлыг олж авах

Байгууллагатай гэрээ байгуулсан хуульчаас болзошгүй өр төлбөр, зарга маргааны талаар баталгаа захидал олж авах (Хавсралт 3.20-ийг ашиглах)

5 Балансын дараах үйл явдлыг тод-х

Балансын өдөр болон аудиторын тайлангийн өдөр хооронд гарсан үйл явдлуудыг тодорхойлж, СТ-нд үзүүлэх нөлөөг тодорхойлох

6 Тасралтгүй үйл ажиллагааг үнэлэх

Удирдлагын хийсэн тасралтгүй үйл ажиллагааны үнэлгээ нь зохистой эсэхийг үнэлэх

6 Дээд удирдлагатай ярилцах

Аудитын ажлын үр дүнгийн талаар урьдчилан дээд удирдлагатай хэлэлцэх

7 Аудитын үр дүнг нэгтгэн дүгнэх

Аудитын явцад илрүүлсэн алдааг нэгтгэн, залруулга хийж, аудитлагдсан тайлан бэлтгэх (хавсралт 3.17, 3.18, 3.19, 3.22-ийг ашигла)

8 Удирдлагын төлөөллийн захидал авах

Удирдлагаас СТ-ийн үнэн зөв, дотоод хяналтыг зохион байгуулсан, аливаа шаардлагатай бүх зүйлсийг тодруулсан талаар захидал авах (Хавсралт 3.21-ийг ашиглах)

8 Аудиторын тайлан бэлтгэх

Аудиторын тайланг зохих дүгнэлтийн төрлүүдээр гаргах (Хавсралт 3.25-ийг ашиглах)

9 Удирдлагад зөвлөмж захидал бэлтгэх

Дотоод хяналтын сул талуудыг удирдлагын анхааралд хүргэх зорилгоор зөвлөмж захидал бичих (хавсралт 3.23, 3.26-ийг ашиглах)

1. ЗӨРЧИЛГҮЙ ТАЙЛАН Хавсралт 3.25

ХАРААТ БУС АУДИТОРЫН ТАЙЛАН

Хүлээн авагчийн хаяг

Бид ХYZ компанийн 2007 оны 12 сарын 31- ний өдрийн байдлаарх баланс, орлогын тайлан, өмчийн өөрчлөлтийн тайлан, мөнгөн гүйлгээний тайлан болон томоохон нягтлан бодох бүртгэлийн бодлогууд, бусад тайлбар тодруулгуудад аудит хийлээ.

Санхүүгийн тайланд удирдлагын хүлээх хариуцлага

Санхүүгийн тайлангуудыг Санхүүгийн Тайлагналын Олон Улсын Стандарт болон Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хуулийн дагуу бэлтгэх ба үнэн зөв толилуулах нь удирдлагын үүрэг хариуцлага юм. Энэхүү үүрэг хариуцлагад нягтлан бодох бүртгэлийн зохистой бодлогуудыг сонгон авч хэрэглэх, нөхцөл байдалдаа тохирсон нягтлан бодох бүртгэлийн тооцооллуудыг хийх, санхүүгийн тайлангуудыг аливаа заль мэх эсвэл алдаанаас шалтгаалсан материаллаг буруу илэрхийлэлгүйгээр бэлтгэх, үнэн зөвөөр толилуулахтай холбоотой дотоод хяналтыг бий болгох, хэрэгжүүлэх зэрэг багтана. Аудиторын хүлээх хариуцлага

Хийж гүйцэтгэсэн аудитдаа үндэслэн эдгээр санхүүгийн тайлангуудад дүгнэлт өгөх нь бидний үүрэг хариуцлага юм. Бид аудитаа Аудитын Олон Улсын Стандартын дагуу хийж гүйцэтгэсэн. Эдгээр стандартууд нь санхүүгийн тайлангууд нь материаллаг алдаагүй эсэх талаар зохистой нотолгоо олж авахын тулд аудитаа төлөвлөж гүйцэтгэх, ёс зүйн шаардлагуудыг мөрдөж ажиллахыг шаарддаг. Аудитын ажилд санхүүгийн тайлангийн дүн болон тодруулгуудын талаар аудитын нотлогоо олж авах горимуудыг гүйцэтгэх ажил багтана. Аудитын горимуудын сонголт нь санхүүгийн тайлангууд нь аливаа заль мэх, алдаанаас шалтгаалан материаллагаар буруу илэрхийлэгдэх эрсдлүүдийн үнэлгээг багтаан аудиторын шийдлээс хамаарна. Тэдгээр эрсдлүүдийн үнэлгээг хийхдээ аудитор санхүүгийн тайлангуудыг үнэн зөв бэлтгэн толилуулахтай холбоотой байгууллагын дотоод хяналтын системийг харгалзан үзэх бөгөөд энэ нь байгууллагын дотоод хяналтын үр дүнтэй байгаа эсэх талаар дүгнэлт өгөх зорилгоор биш, харин нөхцөл байдалдаа тохирсон аудитын горимуудыг тодорхойлоход чиглэнэ. Аудит нь мөн байгууллагын удирдлагын сонгон хэрэглэж байгаа нягтлан бодох бүртгэлийн бодлогуудын зохистой эсэх, нягтлан бодох бүртгэлийн тооцооллуудын бодитой эсэхийг үнэлэх ажлууд багтана.

Бидний олж авсан аудитын нотолгоо бидний гаргасан дүгнэлтэнд хангалттай, зохистой үндэслэл болж чадна гэдэгт бид итгэлтэй байна.

Дүгнэлт

Бидний дүгнэлтээр, ХYZ компанийн 2007 оны 12 сарын 31- ний өдрийн байдлаарх санхүүгийн байдал, үйл ажиллагааны үр дүн болон мөнгөн гүйлгээ нь Санхүүгийн Тайлагналын Олон Улсын Стандартын дагуу үнэн зөв, бодитой илэрхийлэгдсэн байна.

(Аудиторын гарын үсэг)

(Аудиторын тайлангийн огноо)

(Аудиторын хаяг)

2. ЗӨРЧИЛГҮЙ ДҮГНЭЛТ- ОНЦЛОН ТЭМДЭГЛЭСЭН ДОГОЛ МӨРТЭЙ Хавсралт 3.25

ХАРААТ БУС АУДИТОРЫН ТАЙЛАН

Хүлээн авагчийн хаяг

Бид ХYZ компанийн 2007 оны 12 сарын 31- ний өдрийн байдлаарх баланс, орлогын тайлан, өмчийн өөрчлөлтийн тайлан, мөнгөн гүйлгээний тайлан болон томоохон нягтлан бодох бүртгэлийн бодлогууд, бусад тайлбар тодруулгуудад аудит хийлээ.

Санхүүгийн тайланд удирдлагын хүлээх хариуцлага

Санхүүгийн тайлангуудыг Санхүүгийн Тайлагналын Олон Улсын Стандарт болон Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хуулийн дагуу бэлтгэх ба үнэн зөв толилуулах нь удирдлагын үүрэг хариуцлага юм. Энэхүү үүрэг хариуцлагад нягтлан бодох бүртгэлийн зохистой бодлогуудыг сонгон авч хэрэглэх, нөхцөл байдалдаа тохирсон нягтлан бодох бүртгэлийн тооцооллуудыг хийх, санхүүгийн тайлангуудыг аливаа заль мэх эсвэл алдаанаас шалтгаалсан материаллаг буруу илэрхийлэлгүйгээр бэлтгэх, үнэн зөвөөр толилуулахтай холбоотой дотоод хяналтыг бий болгох, хэрэгжүүлэх зэрэг багтана. Аудиторын хүлээх хариуцлага

Хийж гүйцэтгэсэн аудитдаа үндэслэн эдгээр санхүүгийн тайлангуудад дүгнэлт өгөх нь бидний үүрэг хариуцлага юм. Бид аудитаа Аудитын Олон Улсын Стандартын дагуу хийж гүйцэтгэсэн. Эдгээр стандартууд нь санхүүгийн тайлангууд нь материаллаг алдаагүй эсэх талаар зохистой нотолгоо олж авахын тулд аудитаа төлөвлөж гүйцэтгэх, ёс зүйн шаардлагуудыг мөрдөж ажиллахыг шаарддаг. Аудитын ажилд санхүүгийн тайлангийн дүн болон тодруулгуудын талаар аудитын нотлогоо олж авах горимуудыг гүйцэтгэх ажил багтана. Аудитын горимуудын сонголт нь санхүүгийн тайлангууд нь аливаа заль мэх, алдаанаас шалтгаалан материаллагаар буруу илэрхийлэгдэх эрсдлүүдийн үнэлгээг багтаан аудиторын шийдлээс хамаарна. Тэдгээр эрсдлүүдийн үнэлгээг хийхдээ аудитор санхүүгийн тайлангуудыг үнэн зөв бэлтгэн толилуулахтай холбоотой байгууллагын дотоод хяналтын системийг харгалзан үзэх бөгөөд энэ нь байгууллагын дотоод хяналтын үр дүнтэй байгаа эсэх талаар дүгнэлт өгөх зорилгоор биш, харин нөхцөл байдалдаа тохирсон аудитын горимуудыг тодорхойлоход чиглэнэ. Аудит нь мөн байгууллагын удирдлагын сонгон хэрэглэж байгаа нягтлан бодох бүртгэлийн бодлогуудын зохистой эсэх, нягтлан бодох бүртгэлийн тооцооллуудын бодитой эсэхийг үнэлэх ажлууд багтана.

Бидний олж авсан аудитын нотолгоо бидний гаргасан дүгнэлтэнд хангалттай, зохистой үндэслэл болж чадна гэдэгт бид итгэлтэй байна.

Дүгнэлт

Бидний дүгнэлтээр, ХYZ компанийн 2007 оны 12 сарын 31- ний өдрийн байдлаарх санхүүгийн байдал, үйл ажиллагааны үр дүн болон мөнгөн гүйлгээ нь Санхүүгийн Тайлагналын Олон Улсын Стандартын дагуу үнэн зөв, бодитой илэрхийлэгдсэн байна.

Бид дээрх дүгнэлтээ хязгаарлалгүй санхүүгийн тайлангийн Х тэмдэглэлд анхаарлаа хандуулж байна. Тус байгууллага патентын тодорхой эрхийг зөрчсөн хэргээр шүүхэд хариуцагчаар татагдсан бөгөөд эрхийн төлбөр болон торгуулийн төлбөр төлөхөөр нэхэмжлэгдэж байгаа болно. Байгууллага нь сөрөг нэхэмжлэл гаргасан бөгөөд урьчилсан хэлэлцүүлэг болон хэрэг илрүүлэх үйл ажиллагаанууд явагдаж байгаа болно. Одоогийн байдлаар уг асуудлын эцсийн үр дагаврыг тодорхойлох боломжгүй бөгөөд үүнээс үүсэх аливаа өр төлбөрийн хариуцлагыг санхүүгийн тайланд тусгаагүй.

(Аудиторын гарын үсэг)

(Аудиторын тайлангийн огноо)

(Аудиторын хаяг)

3. ЗӨРЧИЛТЭЙ ДҮГНЭЛТ - АЖЛЫН ЦАР ХҮРЭЭНИЙ ХЯЗГААРЛАЛТ Хавсралт 3.25

ХАРААТ БУС АУДИТОРЫН ТАЙЛАН

Хүлээн авагчийн хаяг

Бид ХYZ компанийн 2007 оны 12 сарын 31- ний өдрийн байдлаарх баланс, орлогын тайлан, өмчийн өөрчлөлтийн тайлан, мөнгөн гүйлгээний тайлан болон томоохон нягтлан бодох бүртгэлийн бодлогууд, бусад тайлбар тодруулгуудад аудит хийлээ.

Санхүүгийн тайланд удирдлагын хүлээх хариуцлага

Санхүүгийн тайлангуудыг Санхүүгийн Тайлагналын Олон Улсын Стандарт болон Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хуулийн дагуу бэлтгэх ба үнэн зөв толилуулах нь удирдлагын үүрэг хариуцлага юм. Энэхүү үүрэг хариуцлагад нягтлан бодох бүртгэлийн зохистой бодлогуудыг сонгон авч хэрэглэх, нөхцөл байдалдаа тохирсон нягтлан бодох бүртгэлийн тооцооллуудыг хийх, санхүүгийн тайлангуудыг аливаа заль мэх эсвэл алдаанаас шалтгаалсан материаллаг буруу илэрхийлэлгүйгээр бэлтгэх, үнэн зөвөөр толилуулахтай холбоотой дотоод хяналтыг бий болгох, хэрэгжүүлэх зэрэг багтана. Аудиторын хүлээх хариуцлага

Хийж гүйцэтгэсэн аудитдаа үндэслэн эдгээр санхүүгийн тайлангуудад дүгнэлт өгөх нь бидний үүрэг хариуцлага юм. Дүгнэлтийн өмнөх догол мөрөнд харуулсанаас бусад зүйлийн хувьд бид аудитаа Аудитын Олон Улсын Стандартын дагуу хийж гүйцэтгэсэн. Эдгээр стандартууд нь санхүүгийн тайлангууд нь материаллаг алдаагүй эсэх талаар зохистой нотолгоо олж авахын тулд аудитаа төлөвлөж гүйцэтгэх, ёс зүйн шаардлагуудыг мөрдөж ажиллахыг шаарддаг. Аудитын ажилд санхүүгийн тайлангийн дүн болон тодруулгуудын талаар аудитын нотлогоо олж авах горимуудыг гүйцэтгэх ажил багтана. Аудитын горимуудын сонголт нь санхүүгийн тайлангууд нь аливаа заль мэх, алдаанаас шалтгаалан материаллагаар буруу илэрхийлэгдэх эрсдлүүдийн үнэлгээг багтаан аудиторын шийдлээс хамаарна. Тэдгээр эрсдлүүдийн үнэлгээг хийхдээ аудитор санхүүгийн тайлангуудыг үнэн зөв бэлтгэн толилуулахтай холбоотой байгууллагын дотоод хяналтын системийг харгалзан үзэх бөгөөд энэ нь байгууллагын дотоод хяналтын үр дүнтэй байгаа эсэх талаар дүгнэлт өгөх зорилгоор биш, харин нөхцөл байдалдаа тохирсон аудитын горимуудыг тодорхойлоход чиглэнэ. Аудит нь мөн байгууллагын удирдлагын сонгон хэрэглэж байгаа нягтлан бодох бүртгэлийн бодлогуудын зохистой эсэх, нягтлан бодох бүртгэлийн тооцооллуудын бодитой эсэхийг үнэлэх ажлууд багтана.

Бидний олж авсан аудитын нотолгоо бидний гаргасан дүгнэлтэнд хангалттай, зохистой үндэслэл болж чадна гэдэгт бид итгэлтэй байна.

Бид 2007 оны 12 сарын 31 нээс хойш хугацаанд тус байгууллагын аудитораар томилогдсон тул тус өдрөөрх бараа материалын биет тооллогод ажиглалт хийж чадаагүй. Байгууллагын данс бүртгэлийн чанарын улмаас бусад аудитын горимыг ашиглан бараа материалын тоо хэмжээний талаар итгэлтэй байх боломжгүй байсан.

Дүгнэлт

Бидний дүгнэлтээр, бараа материалын тоо хэмжээний талаар бид итгэлтэй байж чадах байсан шаардлагатай залруулгын нөлөөнөөс бусад зүйлүүдийн хувьд, ХYZ компанийн 2007 оны 12 сарын 31- ний өдрийн байдлаарх санхүүгийн байдал, үйл ажиллагааны үр дүн болон мөнгөн гүйлгээ нь Санхүүгийн Тайлагналын Олон Улсын Стандартын дагуу үнэн зөв, бодитой илэрхийлэгдсэн байна.

(Аудиторын гарын үсэг)

(Аудиторын тайлангийн огноо)(Аудиторын хаяг)

4. ДҮГНЭЛТ ӨГӨХӨӨС ТАТГАЛЗАХ - АЖЛЫН ЦАР ХҮРЭЭНИЙ ХЯЗГААРЛАЛТ

Хавсралт 3.25

ХАРААТ БУС АУДИТОРЫН ТАЙЛАН

Хүлээн авагчийн хаяг

Бид ХYZ компанийн 2007 оны 12 сарын 31- ний өдрийн байдлаарх баланс, орлогын тайлан, өмчийн өөрчлөлтийн тайлан, мөнгөн гүйлгээний тайлан болон томоохон нягтлан бодох бүртгэлийн бодлогууд, бусад тайлбар тодруулгуудад аудит хийх гэрээг хийсэн.

Санхүүгийн тайланд удирдлагын хүлээх хариуцлага

Санхүүгийн тайлангуудыг Санхүүгийн Тайлагналын Олон Улсын Стандарт болон Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хуулийн дагуу бэлтгэх ба үнэн зөв толилуулах нь удирдлагын үүрэг хариуцлага юм. Энэхүү үүрэг хариуцлагад нягтлан бодох бүртгэлийн зохистой бодлогуудыг сонгон авч хэрэглэх, нөхцөл байдалдаа тохирсон нягтлан бодох бүртгэлийн тооцооллуудыг хийх, санхүүгийн тайлангуудыг аливаа заль мэх эсвэл алдаанаас шалтгаалсан материаллаг буруу илэрхийлэлгүйгээр бэлтгэх, үнэн зөвөөр толилуулахтай холбоотой дотоод хяналтыг бий болгох, хэрэгжүүлэх зэрэг багтана. Байгууллагаас бидний ажлын цар хүрээнд тависан хязгаарлалтын улмаас бид бүх бараа материалын тооллогыг ажиглах, авлагын дансыг тулган баталгаажуулах боломжгүй байсан.

Өмнөх догол мөрөнд тусгасан асуудлын ноцтой байдлын улмаас бид санхүүгийн тайлангийн талаар дүгнэлт илэрхийлэхгүй.

(Аудиторын гарын үсэг)

(Аудиторын тайлангийн огноо)

(Аудиторын хаяг)

5. ЗӨРЧИЛТЭЙ ДҮГНЭЛТ – НЯГТЛАН БОДОХ БҮРТГЭЛИЙН БОДЛОГО- ЗОХИСТОЙ БУС АРГАЧЛАЛ ДЭЭР САНАЛ ЗӨРӨЛДӨӨНТЭЙ БАЙХ

Хавсралт 3.25ХАРААТ БУС АУДИТОРЫН ТАЙЛАН

Хүлээн авагчийн хаяг

Бид ХYZ компанийн 2007 оны 12 сарын 31- ний өдрийн байдлаарх баланс, орлогын тайлан, өмчийн өөрчлөлтийн тайлан, мөнгөн гүйлгээний тайлан болон томоохон нягтлан бодох бүртгэлийн бодлогууд, бусад тайлбар тодруулгуудад аудит хийлээ.

Санхүүгийн тайланд удирдлагын хүлээх хариуцлага

Санхүүгийн тайлангуудыг Санхүүгийн Тайлагналын Олон Улсын Стандарт болон Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хуулийн дагуу бэлтгэх ба үнэн зөв толилуулах нь удирдлагын үүрэг хариуцлага юм. Энэхүү үүрэг хариуцлагад нягтлан бодох бүртгэлийн зохистой бодлогуудыг сонгон авч хэрэглэх, нөхцөл байдалдаа тохирсон нягтлан бодох бүртгэлийн тооцооллуудыг хийх, санхүүгийн тайлангуудыг аливаа заль мэх эсвэл алдаанаас шалтгаалсан материаллаг буруу илэрхийлэлгүйгээр бэлтгэх, үнэн зөвөөр толилуулахтай холбоотой дотоод хяналтыг бий болгох, хэрэгжүүлэх зэрэг багтана. Аудиторын хүлээх хариуцлага

Хийж гүйцэтгэсэн аудитдаа үндэслэн эдгээр санхүүгийн тайлангуудад дүгнэлт өгөх нь бидний үүрэг хариуцлага юм. Бид аудитаа Аудитын Олон Улсын Стандартын дагуу хийж гүйцэтгэсэн. Эдгээр стандартууд нь санхүүгийн тайлангууд нь материаллаг алдаагүй эсэх талаар зохистой нотолгоо олж авахын тулд аудитаа төлөвлөж гүйцэтгэх, ёс зүйн шаардлагуудыг мөрдөж ажиллахыг шаарддаг. Аудитын ажилд санхүүгийн тайлангийн дүн болон тодруулгуудын талаар аудитын нотлогоо олж авах горимуудыг гүйцэтгэх ажил багтана. Аудитын горимуудын сонголт нь санхүүгийн тайлангууд нь аливаа заль мэх, алдаанаас шалтгаалан материаллагаар буруу илэрхийлэгдэх эрсдлүүдийн үнэлгээг багтаан аудиторын шийдлээс хамаарна. Тэдгээр эрсдлүүдийн үнэлгээг хийхдээ аудитор санхүүгийн тайлангуудыг үнэн зөв бэлтгэн толилуулахтай холбоотой байгууллагын дотоод хяналтын системийг харгалзан үзэх бөгөөд энэ нь байгууллагын дотоод хяналтын үр дүнтэй байгаа эсэх талаар дүгнэлт өгөх зорилгоор биш, харин нөхцөл байдалдаа тохирсон аудитын горимуудыг тодорхойлоход чиглэнэ. Аудит нь мөн байгууллагын удирдлагын сонгон хэрэглэж байгаа нягтлан бодох бүртгэлийн бодлогуудын зохистой эсэх, нягтлан бодох бүртгэлийн тооцооллуудын бодитой эсэхийг үнэлэх ажлууд багтана.

Бидний олж авсан аудитын нотолгоо бидний гаргасан дүгнэлтэнд хангалттай, зохистой үндэслэл болж чадна гэдэгт бид итгэлтэй байна.

Санхүүгийн тайлан дах Х –д дурдсанаар, санхүүгийн тайланд элэгдлийг тооцож тусгаагүй байгаа нь Санхүүгийн Тайлагналын Олон Улсын Стандартын дагуу илэрхийлээгүй байна гэж бид үзэж байна. Шулуун шугамын аргын үндсэн дээр барилгын хувьд жилийн 5 хувь, тоног төхөөрөмжийн хувьд жилийн 20 хувийн элэгдэл тооцсоноор 2007 оны 12 сарын 31 жилийн эцсийн хасагдуулга ХХХ байна. Үүнтэй холбоотойгоор, үндсэн хөрөнгө ХХХ –ийн хуримтлагдсан элэгдлээр, тайлант жилийн алдагдал болон хуримтлагдсан алдагдал ХХХ –ээр тус тус өснө.

ДүгнэлтБидний дүгнэлтээр, өмнөх догол мөрөнд харуулсан зүйлийн санхүүгийн тайланд үзүүлэх нөлөөллөөс бусад зүйлүүдийн хувьд, ХYZ компанийн 2007 оны 12 сарын 31- ний өдрийн байдлаарх санхүүгийн байдал, үйл ажиллагааны үр дүн болон мөнгөн гүйлгээ нь Санхүүгийн Тайлагналын Олон Улсын Стандартын дагуу үнэн зөв, бодитой илэрхийлэгдсэн байна.

(Аудиторын гарын үсэг)(Аудиторын тайлангийн огноо)(Аудиторын хаяг)

6. ЗӨРЧИЛТЭЙ ДҮГНЭЛТ – НЯГТЛАН БОДОХ БҮРТГЭЛИЙН БОДЛОГО- ХАНГАЛТТАЙ БУС ТОДРУУЛГА ДЭЭР САНАЛ ЗӨРӨЛДӨӨНТЭЙ БАЙХ

Хавсралт 3.25

ХАРААТ БУС АУДИТОРЫН ТАЙЛАН

Хүлээн авагчийн хаяг

Бид ХYZ компанийн 2007 оны 12 сарын 31- ний өдрийн байдлаарх баланс, орлогын тайлан, өмчийн өөрчлөлтийн тайлан, мөнгөн гүйлгээний тайлан болон томоохон нягтлан бодох бүртгэлийн бодлогууд, бусад тайлбар тодруулгуудад аудит хийлээ.

Санхүүгийн тайланд удирдлагын хүлээх хариуцлага

Санхүүгийн тайлангуудыг Санхүүгийн Тайлагналын Олон Улсын Стандарт болон Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хуулийн дагуу бэлтгэх ба үнэн зөв толилуулах нь удирдлагын үүрэг хариуцлага юм. Энэхүү үүрэг хариуцлагад нягтлан бодох бүртгэлийн зохистой бодлогуудыг сонгон авч хэрэглэх, нөхцөл байдалдаа тохирсон нягтлан бодох бүртгэлийн тооцооллуудыг хийх, санхүүгийн тайлангуудыг аливаа заль мэх эсвэл алдаанаас шалтгаалсан материаллаг буруу илэрхийлэлгүйгээр бэлтгэх, үнэн зөвөөр толилуулахтай холбоотой дотоод хяналтыг бий болгох, хэрэгжүүлэх зэрэг багтана. Аудиторын хүлээх хариуцлага

Хийж гүйцэтгэсэн аудитдаа үндэслэн эдгээр санхүүгийн тайлангуудад дүгнэлт өгөх нь бидний үүрэг хариуцлага юм. Бид аудитаа Аудитын Олон Улсын Стандартын дагуу хийж гүйцэтгэсэн. Эдгээр стандартууд нь санхүүгийн тайлангууд нь материаллаг алдаагүй эсэх талаар зохистой нотолгоо олж авахын тулд аудитаа төлөвлөж гүйцэтгэх, ёс зүйн шаардлагуудыг мөрдөж ажиллахыг шаарддаг. Аудитын ажилд санхүүгийн тайлангийн дүн болон тодруулгуудын талаар аудитын нотлогоо олж авах горимуудыг гүйцэтгэх ажил багтана. Аудитын горимуудын сонголт нь санхүүгийн тайлангууд нь аливаа заль мэх, алдаанаас шалтгаалан материаллагаар буруу илэрхийлэгдэх эрсдлүүдийн үнэлгээг багтаан аудиторын шийдлээс хамаарна. Тэдгээр эрсдлүүдийн үнэлгээг хийхдээ аудитор санхүүгийн тайлангуудыг үнэн зөв бэлтгэн толилуулахтай холбоотой байгууллагын дотоод хяналтын системийг харгалзан үзэх бөгөөд энэ нь байгууллагын дотоод хяналтын үр дүнтэй байгаа эсэх талаар дүгнэлт өгөх зорилгоор биш, харин нөхцөл байдалдаа тохирсон аудитын горимуудыг тодорхойлоход чиглэнэ. Аудит нь мөн байгууллагын удирдлагын сонгон хэрэглэж байгаа нягтлан бодох бүртгэлийн бодлогуудын зохистой эсэх, нягтлан бодох бүртгэлийн тооцооллуудын бодитой эсэхийг үнэлэх ажлууд багтана.

Бидний олж авсан аудитын нотолгоо бидний гаргасан дүгнэлтэнд хангалттай, зохистой үндэслэл болж чадна гэдэгт бид итгэлтэй байна.

Компани үйлдвэрлэлийн өргөжилтийг санхүүжүүлэх зорилгоор 2007 оны 1 сарын 15 нд ХХХ дүнтэй өрийн бичиг гаргасан. Өрийн бичгийн гэрээ нь 2006 оны 12 сарын 31нээс хойш хугацаанд ашгаас төлөх ирээдүйн мөнгөн ногдол ашгийн төлбөрт зориулагдахыг хязгаарласан. Бидний дүгнэж байгаагаар, . . . (холбогдох хуулийг нэрлэ) хуулийн дагуу энэхүү мэдээллийн талаар тодруулга хийхийг шаарддаг.

Дүгнэлт

Бидний дүгнэлтээр, өмнөх догол мөрөнд харуулсан мэдээллийг орхигдуулсанаас бусад зүйлүүдийн хувьд, ХYZ компанийн 2007 оны 12 сарын 31- ний өдрийн байдлаарх санхүүгийн байдал, үйл ажиллагааны үр дүн болон мөнгөн гүйлгээ нь Санхүүгийн Тайлагналын Олон Улсын Стандартын дагуу үнэн зөв, бодитой илэрхийлэгдсэн байна.

(Аудиторын гарын үсэг)

(Аудиторын тайлангийн огноо)(Аудиторын хаяг)

7. СӨРӨГ ДҮГНЭЛТ – НЯГТЛАН БОДОХ БҮРТГЭЛИЙН БОДЛОГЫН САНАЛ ЗӨРӨЛДӨӨН- ХАНГАЛТТАЙ БУС ТОДРУУЛГА

Хавсралт 3.25ХАРААТ БУС АУДИТОРЫН ТАЙЛАН

Хүлээн авагчийн хаяг

Бид ХYZ компанийн 2007 оны 12 сарын 31- ний өдрийн байдлаарх баланс, орлогын тайлан, өмчийн өөрчлөлтийн тайлан, мөнгөн гүйлгээний тайлан болон томоохон нягтлан бодох бүртгэлийн бодлогууд, бусад тайлбар тодруулгуудад аудит хийлээ.

Санхүүгийн тайланд удирдлагын хүлээх хариуцлага

Санхүүгийн тайлангуудыг Санхүүгийн Тайлагналын Олон Улсын Стандарт болон Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хуулийн дагуу бэлтгэх ба үнэн зөв толилуулах нь удирдлагын үүрэг хариуцлага юм. Энэхүү үүрэг хариуцлагад нягтлан бодох бүртгэлийн зохистой бодлогуудыг сонгон авч хэрэглэх, нөхцөл байдалдаа тохирсон нягтлан бодох бүртгэлийн тооцооллуудыг хийх, санхүүгийн тайлангуудыг аливаа заль мэх эсвэл алдаанаас шалтгаалсан материаллаг буруу илэрхийлэлгүйгээр бэлтгэх, үнэн зөвөөр толилуулахтай холбоотой дотоод хяналтыг бий болгох, хэрэгжүүлэх зэрэг багтана. Аудиторын хүлээх хариуцлага

Хийж гүйцэтгэсэн аудитдаа үндэслэн эдгээр санхүүгийн тайлангуудад дүгнэлт өгөх нь бидний үүрэг хариуцлага юм. Бид аудитаа Аудитын Олон Улсын Стандартын дагуу хийж гүйцэтгэсэн. Эдгээр стандартууд нь санхүүгийн тайлангууд нь материаллаг алдаагүй эсэх талаар зохистой нотолгоо олж авахын тулд аудитаа төлөвлөж гүйцэтгэх, ёс зүйн шаардлагуудыг мөрдөж ажиллахыг шаарддаг. Аудитын ажилд санхүүгийн тайлангийн дүн болон тодруулгуудын талаар аудитын нотлогоо олж авах горимуудыг гүйцэтгэх ажил багтана. Аудитын горимуудын сонголт нь санхүүгийн тайлангууд нь аливаа заль мэх, алдаанаас шалтгаалан материаллагаар буруу илэрхийлэгдэх эрсдлүүдийн үнэлгээг багтаан аудиторын шийдлээс хамаарна. Тэдгээр эрсдлүүдийн үнэлгээг хийхдээ аудитор санхүүгийн тайлангуудыг үнэн зөв бэлтгэн толилуулахтай холбоотой байгууллагын дотоод хяналтын системийг харгалзан үзэх бөгөөд энэ нь байгууллагын дотоод хяналтын үр дүнтэй байгаа эсэх талаар дүгнэлт өгөх зорилгоор биш, харин нөхцөл байдалдаа тохирсон аудитын горимуудыг тодорхойлоход чиглэнэ. Аудит нь мөн байгууллагын удирдлагын сонгон хэрэглэж байгаа нягтлан бодох бүртгэлийн бодлогуудын зохистой эсэх, нягтлан бодох бүртгэлийн тооцооллуудын бодитой эсэхийг үнэлэх ажлууд багтана.

Бидний олж авсан аудитын нотолгоо бидний гаргасан дүгнэлтэнд хангалттай, зохистой үндэслэл болж чадна гэдэгт бид итгэлтэй байна.

Компани үйлдвэрлэлийн өргөжилтийг санхүүжүүлэх зорилгоор 2007 оны 1 сарын 15 нд ХХХ дүнтэй өрийн бичиг гаргасан. Өрийн бичгийн гэрээ нь 2006 оны 12 сарын 31нээс хойш хугацаанд ашгаас төлөх ирээдүйн мөнгөн ногдол ашгийн төлбөрт зориулагдахыг хязгаарласан. Бидний дүгнэж байгаагаар, . . . (холбогдох хуулийг нэрлэ) хуулийн дагуу энэхүү мэдээллийн талаар тодруулга хийхийг шаарддаг.

Дүгнэлт

Бидний дүгнэлтээр, өмнөх догол мөрөнд харуулсан зүйлүүдийн нөлөөллөөс шалтгаалан, ХYZ компанийн 2007 оны 12 сарын 31- ний өдрийн байдлаарх санхүүгийн байдал, үйл ажиллагааны үр дүн болон мөнгөн гүйлгээ нь Санхүүгийн Тайлагналын Олон Улсын Стандартын дагуу үнэн зөв, бодитой илэрхийлэгдээгүй байна.

(Аудиторын гарын үсэг)(Аудиторын тайлангийн огноо)

(Аудиторын хаяг)

УДИРДЛАГАД ӨГӨХ ЗӨВЛӨМЖ ЗАХИДЛЫН ЗАГВАР

Хавсралт 3.26

Огноо:

Хэнд:

Утга: XYZ компанийн удирдлагад дотоод хяналтын системийн сул талуудад өгөх зөвлөмж

Хүндэт . . . . . (удирдлагын нэр)

Бид ХYZ компанийн 2007 оны 12 сарын 31- ний өдрийн байдлаарх баланс, орлогын тайлан, өмчийн өөрчлөлтийн тайлан, мөнгөн гүйлгээний тайлан болон томоохон нягтлан бодох бүртгэлийн бодлогууд, бусад тайлбар тодруулгуудад аудит хийсэн билээ. Аудитын үйл ажиллагааг Аудитын Олон Улсын Стандартын дагуу хийж гүйцэтгэсэн.

Аудитыг хэрэгжүүлэх явцад бид тус байгууллагын дотоод хяналтын системийг үнэлэхтэй холбоотой дараах горимуудыг хэрэгжүүлсэн.

Дотоод хяналтын системийг элемент бүрийн хувьд судлах, шаардлагатай үед холбогдох ажилтнаас асуулга хийх

Дотоод хяналтын үйл ажиллагааг тодорхойлох, эрсдлийг үнэлэх Шаардлагатай дотоод хяналтын үйл ажиллагааг тестлэх Дотоод хяналтын үр дүнтэй байдлын талаар үнэлгээ хийх

Тус байгууллагын дотоод хяналтын талаар хийсэн бидний горим нь санхүүгийн тайлангийн аудитыг хэрэгжүүлэх явцад зайлшгүй хийгдэх горимууд бөгөөд энэ нь байгууллагын дотоод хяналтын системийн үр дүнтэй байгаа эсэх талаар дүгнэлт өгөх зорилгыг агуулаагүй, харин нөхцөл байдалдаа тохирсон аудитын горимуудыг тодорхойлоход чиглэгдсэн.

Удирдлагад хүргүүлж байгаа энэхүү захидал нь аудитыг хэрэгжүүлэх явцад бидний тодорхойлсон дотоод хяналтын системд оршин байгаа материаллаг шинж чанартай сул талууд, тэдгээрийн санхүүгийн тайланд үзүүлэх нөлөөлөлийг удирдлагын анхааралд хандуулах, аудиторын зүгээс өгөх зөвлөмжийг танилцуулах зорилготой юм.

Та бүхэн бидний танилцуулж байгаа дотоод хяналтын системд оршин байгаа сул талуудыг анхааралдаа авч удирдлагын зүгээс авах арга хэмжээ болон шаардлагатай гэж үзсэн тайлбарыг бичихийг хүсч байна.

Аудитын компанийн нэр