..

1999

CONTENTS. Interdisciplinary Revolutions 6 7 I 13 13 13 - 21 25 25 30 36 36 40 47 II 64 64 73 81 . 91 III 115 117 , , 117 123 135 , 144 144 160 IV 188 189 201

201 218 228 V 248 248 250 260 267 . 269 . 272 275 ( ) 280 289 294 309 . . 318 VI 331 332 332 337 343 350 357 376 . 376 : 381 VII 392 392 408 441 CONCLUSION 447 453 460

CONTENTSForeword

Chapter 1. Scientific Knowledge from a Socio-Cultural Perspective Science in the Culture of the Technogenic Civilization Traditional and Technogenic Civilizations Global Crises and the Problem of the Value of the Scientific and Technological Progress The Specific Nature of Scientific Knowledge The Main Distinctive Features of Science Scientific and Everyday Knowledge The Genesis of Scientific Knowledge Prescience and Developed Science Antiquitys Intellectual Revolution The Birth of Experimental Sciences Chapter 2. The Structure of Theoretical Knowledge Abstract Objects of Theory and Their Systemic Organization Theoretical Scheme and the Mathematical Apparatus The Role of Theoretical Schemes in the Deductive Deployment of Theory Theoretical Schemes and Experience. The Operational Status of Theoretical Schemes Chapter 3. Foundations of Science Scientific Picture of the World Worldview, Philosophy, Scientific Picture of the World Historical Evolution of the Concept of the Scientific Picture of the World Picture of the World in the System of Scientific Knowledge The Ideals, Norms and Philosophical Foundations of Science Ideals and Norms of Investigation Philosophical Foundations of Science Chapter 4. The Genesis of Theoretical Knowledge in Classical Science Scientific Picture of the World and Experience The Genesis of the Initial Theoretical Models of Classical Science The Shaping of the Theoretical Scheme as Hypothesis The Validation of a Hypothesis and Its Transformation into an Objects Theoretical Model The Construction of a Developed Theory in Classical Science Chapter 5. The Emergence and Evolution of Theory in Non-Classical Science Mathematical Hypothesis and Its Empirical Justification Specific Features of the Contemporary Forms of the Physical Picture of the World and Their Role in Putting Forward Mathematical Hypotheses The Problem of an Empirical Verification of Mathematical Hypotheses The Emergence of a Developed Theory in Contemporary Science The Main Stages in the Evolution of the Mathematical Apparatus of Quantum Electrodynamics The Quantum-Mechanical Picture of the World and Its Role in Shaping the Mathematical Apparatus of Quantum Electrodynamics Paradoxes of a Theory in the Making and the Problem of Interpretation Idealized Field Measuring Procedures and the Interpretation of the Quantum Electrodynamics Apparatus (The Initial Idea of the Bohr Rosenfeld Procedures) The Reconstruction of the Theoretical Model of the Quantum Electromagnetic Field and the Validation of Its Consistency The Proof of Measurability of the Quantum Field of Radiation Intermediate Interpretations of the Apparatus of Contemporary Physical Theory as a Condition for Its Development The Relation Between the Genesis and Functioning of a Theory. The Principle of Constructiveness

Chapter 6. Scientific Revolutions Interdisciplinary Revolutions Paradoxes and Problem Situations as Preconditions for a Scientific Revolution The Heuristic Role of Methodological Ideas The Philosophical Prerequisites for Reconstructing the Foundations of Science From Methodological Ideas Towards a Theory and New Picture of the World Scientific Revolutions and Interdisciplinary Relations Global Scientific Revolutions as an Alteration of the Type of Rationality Scientific Revolution as a Choice of New Strategies of Investigation. Potential Histories of Science Global Scientific Revolutions: From Classical to Post-Non-Classical Science Chapter 7. Strategies of Theoretical Investigation in the Time of Post-Non-Classical Science Universal Evolutionism as the Basis of the Contemporary Scientific Picture of the World Scientific Picture of the World and New Worldview Guidelines of Civilizational Development Conclusion Index Bibliography

, , . 60- 70- . ( , , ) . . , , , . , . , , , , . , . , , , . , . , . , 60-70- .. ... . 60- 70- , . , , . 70-80- , (

, , , .. .), (.., .., .. .), (.., .., .. .), (.., ..), (.., ..), (.. .). , .. ( , - ). ( 20- .). . 70- [1]. 70- . , , , , , . . . : , , . . , , . . . , 70- . , , .., , , [2]. , , . , , . , . 70- 80- . ( ) , . , 90- . , , . , . ( ), , , , , . . , , , , . , , . ,

, , . , ( ) , , , . . . ( ) . , , . , . , ( , , ). . [3]. , , . 70- , , , . , ( ) ( ) , , . , , . . , , , . , ( , , ). . , 70- . , , , , , . , . , , . , , ( ). , , , , , [4]. .. , , . , , , [5]. (theoretical-world-view), , , , .. . , , , . , , .. , , . , , , , , [6].

, ( , , , ). (1976), , , . , , . , , , . . . , (, , , ..). . , , , . . , . , , . . . , , , . . , , , . , ( ), . , .

[1] .: .., .. . , 1970; .. // . 1970. 1; .. // . 1971. 3. [2] (, 1976) . [3] .

.: .. // . , 1981. [4] Shapere S. Scientific Theories and their Domains // Structure of Scientific Theories. N.Y., 1974. [5] Hooker C.A. On global theories // Philos.sci. 1975. Vol. 42. 2. P. 155. [6] Hooker C.A. On global theories. P. 153155.

I

, . , - . , , . , . , . , , , . , . , . , . , . , , , . . 21 . , . . . XVVII , , . ; , . , , , .

. . , , , . , , . , . , , , . , , . , , .. . : , () . , , , , . , . , ; . , . , - , , . , , ( , , , , - , ; , , , , ). , . , , , . , . , ; , ; , , , ,

. : , , , . . , , , . , XVII . : , . , , , - . , , , . . - , , . . , . , : , . , , , . , . . , , . 300 , , : , , , , . , , , , , , . , . , . , ; , , , , , . , , . : , , .

, . , , , , . , , , . , , , , . , . , , . , , . , . , . , . , , . , , , . . . , , - . , , , , [1]. , , -, . , , . . , , . - , , , . . . -

, , . , . , , . , , , , , , , . , , . , . , , , . , , , . .. : , , . . , . , , , , , , , -, : [2]. . . , , , , . , . . , . (, , , ).

. , - . , , , . , . ( , ..) , . , , , . , , . , , . . - , . - , . : , , , , . .., , , , , , , , , , , , , , , , , , . , , , , - ...[3]. , .., , , . , , , , , , , , . , ., ,

: [4]. , . , , . , , . , , , , , , , , . . , 1930- .., , , . , , , [5]. ( , . )[6]. . . . - , , . , , , . . . . - . , , , . . , , .

XX . , , . . , - , . , , , . , , . , , . , . , , , . , . - , , . , ( !) , . . , , , . , , , . 60- . . , . , , . . , , , , , . , , , , , .

. , , , , , , . , . , , , , . , . , , , . , , , , , . , , , , . . . . , , , . , . . , . , - , , . , , , . , . , . , , , , .. , : , , ,

, , .. , , . (, ), . , , . , , . , 1984 . , , , , , . , , . , . , . -, , - . , . , , . , . , , , , . - . , . - , , . . - , , , , , [7]. . ? ?

? , , ? , ? . , , , , . , , , . , . , (, , , ), .

, . . , . , , , . - , . , . , , , , , . , , , , . :

. , ( , , ), . , , . , . , . , . . : ? : ? . , , . , , , , , , . , , . , . , . , , .

, . , , , . [8]. . , . , , , . , , , . , , , . , , , . : . . , . , , -, . , . . ( ) ( ). , , , . , . . . , ( ), , , .., . , ( , ), .

. , , , , , . . , , , . . , , ( , , , , , ; , , ). . , , , . , . , , , , , . . ( , ..). . . , , , , , , . : , , , , ? , , - . : , , , , , , . , . , , , . , .

, , , , . , , , . . , , . , , , , , . , , , , . , , , . , , , . , , . , , , .. . - , , , , , .. , , , . .. : , , , , , , . , , XIX , , . : , , , XIX , , , .. , , , , , , , , , , [9].

. , , , , . , , , , . , , . . , , [10]. , , , , . , - , . , . , , . , , - , . , ( ). . , - - . - . , , , ( , , , ). , , , , , . , , , . . , .

, . -, , ( ); -, , , . , , . , . , , , . . , . , , - , . , , , , , . , , , , , , , , . ( , ), . . , , , , . , . , , - . ; , , , , , . . , , , . . , . , , , . , , .

, . , , . , , . , , . . , , . , , . - , . (10-22 ) , . ( ) . , , . -, . , , . , , , . , . . , . , , . . , . , , , . . , . , . , , . , , , , . , . , .

, . : . , . , : (, ), , , .. . (, , ..). , , . , , . , , . , , , . . ., . . , , , , , . . , , , . . . , , . , , . . , .

70- , , 70- . , . , , . , , . , . . , . 1977 , . . . , , , , [11]. , - . , , , , , , . , , . , , , . , , , . , , , . , . , , , . *** , , : ) ; )

( , ). , , .

, . , . (), . , . , . , , . , , , .[12] . , , . , , , , , . ( , , , , ..) , I ( ). ( , , .. , ). , (), () , , .. , , : III ( ), IIIII ( ), , . , . ( ).

, , , . , . (. , ) . . . , , . . , . . , . . , . , , , , . , , , . , , . . , . , , , (), , , () (). . . . . , ( ) () , . , , , . , () . , ,

, . , . . . , , , , , . , . , , , ( ). , . , , , . : . , . . . . , , , . . ( ) , . , , . , , . , , , . , . . , . ,

. . ( , , ) . , . . -, , , -, , , ( , ). , , . , . . , , , , , , . ( ), , , () , , . , , ( ). , , , . , , (), . , [13]. , , , , . , , . , - . [14],

, , . , , . , [15]. , , . , . , , . , , , , . , , . , , , : (), ( ) , , ( ). (, ) , , . , () , () . , , . . , . , . , : . , . , . , , , , , , . , , , , , . ,

? , , , , , , t, . . ( ) . -. , . , . ( ) , (), , , . ., . , . , , , . , , , , . , , , . . , (, ). , . , , - , . , , , . , . . . , ( ) . . ( ) ( ). .

. , , . , ( , ..), , . , , , . ( , ). , -, . .. , , , , , [16]. . . , . , , . , , , , . , . . : . , , : !... , ! , ( ) . ( ). , . . , , . , , , (

, ). , , . . , , - . : . . . , , . . , , , , , . (, ) , , , , , . , , , . . , . , 10, , , , , . 10 :I I I I I I I I I I

1, 2, 3, 4, 10 (1+2+3+4=10). , , . , . , , . . , , .

. , - , . , , , , , . , . , . , () , .. . . , , , , . . , , , , , ( , , ). : ( ) . , , , , , . - (), , . . ( 300 600 . .) , , , , . , ( , , ..). , (, ); (), , (, ). , . , . , .

. . . . , , [17]. , - - . , , , , , ( ) . , . , , , , [18]. , - , , . , , , . , , , , , , . , , . , . , . , . , . . . . , , .

, , , . . , [19]. .., , , , , , , . ( )[20]. .. , -[21]. , . , , . , . , . , , , . () (). , , , , . , , . , , , . , , . , , [22]. , , , . , , . , . , , , , . , ,

. , , . . , , . . , () , , . , , . , : . , . , , . , . , , , , - . , . . , - , , . , , ? , , .. . , . , , , . , , - , .. , [23]. , . , . , , .

. , , , , , . , : ( . ), ( , , , ), , . , , , () . , . , , , , , ( , ). , , , . . , , . , , . , . , , . , , , , . . , . , [24]. , , ( ) .

, , - . ( ) . , . XVIII XIX . , , , , . , ( ). , . XVIII XIX . . . , , , [25]. : , , . , - . . , . , , , . , , . , . , , , , . , . - [26]. . , ,

( XVIIIXIX .). , - , , - , , , [27]. , , . , , . , . , , , . , , . , , . , , , . . , , . , . , , . . . . , , [28]. ( ), , , , , . ( , ) . , , . , , ,

. , . XIX XX . , , . . ; . , , , . . (, , , ..). (, , , ..), ( ). , , . , [29]. , . . (.., .., . )[30]. , , ( , , .., , , ). , , . , , , .. , . , , - - . , . , , . , , . , , XIX , , - . .

- . , , , , . XIX , . , -. , , , , . - . , , . - , , . . . , . .. , , - , . , , . - , [31]. , : . , , [32]. . . , , , , [33]. , , , , , [34]. : , , , . . .

, . , , , . , , , , , , . , . ., , , , , , -. , . , , , , , . , - : , , ; ; ; - , - .. , . , , - . , , , , , , [35]. - , : , . , . , , . XVIII XIX , . , , . XVIII - XIX , . . , , . .. , ,

, , [36]. . , . . , , , . , , , , . - , . , , . , . XVII (, ), . , -, . . XVII . - ( ), , . , , , . - , , , . , . : , , , , [37]. , , , , . XVII - . , , , , , , .

, , , . , , , . , (La Republigue des Lettres)[38]. , . , , , , [39]. , XVII , , . XVII . -, . - , XVIII . ., XVIII ... , [40]. ( ), , [41]. , , , [42]. . - . , . , . , , . : , , . , , . , , , , . . . - -

, , () . . , , , , . . XIX ( ) , : , , , ( ), , [43]. . , , , , [44]. , . , , . , , , , , .. , , . , [45]. XVIII - XIX . , - , , XV - XVI ( 1660 ., - 1666 ., - 1700 ., - 1724 . .) , () (1795 .), (1822 .), (1831) . , , (, , ..). . , . , ( ) . , ( .).

, , , . , , , [46]. , , . XII-XIII . ( - 1160 ., - 1167 ., - 1209 ., - 1222 ., - 1224 . ..) . . XVIII - XIX . . . . , , (1795 .), , , , . . , , - . , . , . , , , ( ) [47]. , . ( ) . , , [48]. , , . , . - .

[1] , : - , (., : .. // . , 1973. .6). , . [2] .. , , . ., 1991. . 130. [3] .. .. .134135. [4] .. . .,1946. .84. [5] .: .. . - . .,1974. .106121. [6] .: . // . .VIII. ,1977. .96. [7] . : .., .. . . ., 1986; .. . ., 1989. [8] . , , : , , . . .: .. . ., 1961. . 3135. [9] .. . . VIII. ., 1939. . 17. [10] . . ., 1962. . 223. [11] , 1983. N 4. . 3132. , [12] , , . , . . .: . . ., 1968. [13] [14] .: .. . ., 1985. [15] .: .. . ., 1972, . 1820. .: .. . ., 1967. . [16] 237. [17] .: Doods E.K. The Greeks and the irrational. Berkley. 1951; . : . ., 1972. . 6163. [18] .: . . . I. ., 1961. . 393. [19] .: .. "" . ., 1988. .164. [20] .: .. . ., 1977. . 1418. [21] .: .. . . I. ( ). ., 1963. . 2122. [22] : .. . ., 1976; .. . ., 1978; .. (XVIIXVIII .). ., 1987; .. . ., 1989. [23] . .: .. . ., 1972. . 26; . : .. // . . 1986. 4. . 3953.

.: . // . ., 1968. . 6494. [25] ., . . .47. .556. [26] .: .. - . .,1984; .., .. . .,1977; .. . ,1981; . [27] .., .. . . 97, 108, 126. [28] .: : . ., 1997. . 128129 [29] .: .. . ., 1984. . 46; : . ., 1997. . 132-139; .., .., .. . ., 1996. . 346347. [30] .. - . ., 1984. .5153. [31] , . , , , . (Parsons T. Systems analysis; social systems // International Encyclopedia of the Social Science. N.Y., 1968). [32] . , . ., 1998. . 455. [33] . . 398. [34] . . 423. [35] . : .. - // . . 4. ., 1998. . 182. [36] .. , , . . 73, 92. [37] . : . ., 1983. . 303. [38] . . 296. [39] . . 300-301. [40] Hufbauer K. The formation of the German chemical community (1720 1795). Berkeley, 1982. P. 1. [41] Ibid. P. 62. [42] Ibid. P. 95. [43] . , // . ., 1966. . 339 340. [44] . [45] . . 337. [46] . . ., 1956. . 308. [47] .. . ., 1980. . 60. [48] . . . 9.[24]

II

, , , , , , . , ( ) , . , . - . - . - . , , . , . , . , , . , , . : , , , . , , . XIX . , - , . . - , , . . - . - . . : , , , .. . -

- . , , , . . , , , , . , , , , . , , , , , . , , , . . -, - , - , . , , , , , , , , . , , , , . -, , XIX , XX . . , , . , . . , . , , . : , . , . , - .

, , ( ) . , , . , , m, F, x, t(, , , ) . . . , . , , . , , , . (, , . .) , . , , . , , , , . . , , . , ( ), , . . , . , , . , . . , , ( , , , ). , , , . . , , , .

, , , . , , , . - , . , . , , . , , , , , - . ., . , , . , - , , . ( ) . , ( ) . . , , - , , . , , , , . , ( ). , . , , ( ). - , , . , , , , -, , . : , , , ; , , .

, , . . , , , , . ( ) . , , . , , , , . , , . , . , . , . , , , .. ( ) , . , , , . , , , [1]. , , , , , , . , (- ; - . .). , . , , . . , . , - , , , , - (

) , , - . . . , , . , . , [2]. , , , - , , , , . , , , . , , . , , , , , . , . [3] (.1). . 1. ; N ; ; ( ). , . ( , , ) . . , , . , . , , , - , . , . , , , . , , ; , . ,

, , , . , , . . . . , , . , . , . , , , . : ( ). , , . , . , . , , , . , . () . - . , , [4]. , , . . , , , , , .

, , . , , , . XIX . , , , , ( ) . , () , ( )[5]. . , , , . , . . () --, , . , . (, , . ., , ., . . 6070- , [6]). . ( ), . , , , ( ), , . .., [7]. .. .. .., , .., . , [8]. , , , , , , [9]. ,

() , , , .

. : - , . . , . . . , ( , ). , ( ). , , . , . , . , . , , - . , . , . . . , , . -, , , ( , , . .). -, , , . ,

( ), , . , (, , ). , , , . , , . , . , . , . , , . . , , . , , . , , , , , ( )[10]. ( ), , , . , , . , . , . , : , . . , , , . , , . , ,

. , . , , , - , . . , , , () , , . , , -. , , ( ) , . , , ( , , ). - . , , , , . , , , XVIII ( ). , , , ( ). , , , . . , , , .

, . . , , , , . . . . , , , . , , , . , . , , ( , , , - - ). , , . , ( ) . , , , . , (, , ). . , , ( ), - , - ( ). , . , , .

, , , . , . . , , . , , . , . , () , ( ), , , . , , . , . . , , . , . . . - , , , , . , , , , . . . , . , . , , , , .

. , , , . . , , , . . , , , , , , . , , . . . , , . , , , ( ), , . , . ( ) , , . . , . , : , , . . , , (, , , ). , , . , , (, , ) , ( ).

, , , , . . , , . , . () , . . [11]. , , , , , , , , . . , , , . , . , . , ( . ). , , . , , , . , , , , ( ).

- . ,

, - [12]. , , , , . , - . (, ), , - . , , , - , - . , , , , [13]. , , , [14], , [15]. , [16]. [17]. , , , . . ( , ) , [18]. - . ( , , , ) , . , , , - , . . , , , , - . : ,

. . () . , , . , , , . , . F, x F = -kx, k . F=m m + kx = 0. . . , . , . , . , . , ( ) , , , ( ) , , - . , . , , . . , , . R . . , , . [19]. . .

, , . , , , , , [20]. , , rot = J rot = , [21] , , . , - , , . , , : ) (, ) ) , . [22] , . , . , , . , . , , , , , . , , , , - . . , . , . .

. , - [23]. , . , , . , . - , . . , , , . . , , . , , . .; , , , . . , , . , . (, ), , , (, , , ). , . , . . , . ,

, . . , . , (), . , , [24]. . , , . . ( ). , . . , . -, , . . , , , , . -, . , , , . . . . , ( , ). . , , . , . , , , , . ., ,

. , , , : , , , . . , . , . , , , . , -, , . , , , . , . , : , . , , , . . , . , . , . . , , pV = const, p , V . , , . , , , , , --. , . , . , : ) , , ; ) , ; ) , , . : ,

, , . , , pV = cnst, . , . , , , , . (, , , ). pV=const, . , , , V . , , , . pV=const . . . . pV=const , XVII . .[25]. , . : , , . , . , , . : . . , . . : , , . . . , , , , . . , . , , . . , . .

, . . , , . , , , . . , , . . PV = const, , . , . , , , , . , , . , , , , , , , . PV = const , . . ( - ) 1730 . , . , , PV = const. , .. . PV = const . . . , , , . . , , , . , , , , . , . , ,

. , , . . , . pV = cnst , , , , . . , . , , , , - , - . ., . , ( ) ? . , , . , , , , , . .

, . . , , , , , ( ). , , , (- , ), . . , , - , , ,

. , , , . , , . , , , . . , . , , . , , . , , , , . . , , . , , (, ). , . , , , , . , . , , . , . 30- . , , , , . , , , , , : NN , 5, NN ( x,y) .. , , , . , .

, , , , , , .. , , , . , , . , . , . : ; ; .. . : ? . XX . , . , , . , . . , . , , , , . , . , , . : -, , , , -, , . , . , .

. : , , . [26]. , , . , . , , , , ( ), ( ) .. , , , . , , , , . . ( , ) , . , . , , , , , . , . , , , . , . , , , . , , , , . . . . , (

). , , , . , . . , . , , , . , ( ) . , , , , , (, , ). , , . . , , , , . . , , , . , , , , , , , , , .. , . , , , , .. . , , . , , . , ,

, , . . , . , , , (, , ); , ; , . , , , . , , , . , , , . , , ( , ). , . , . , , , . . , . , , . , . , . : 1) ( ) ( ); 2) , , , . ; 3)

. , . , , . , . , , . . () - . , () , . , , , , . , , , . , - , , . ( ) . , , . . , . , , . , , , () . . , . , ( ), ,

. , . -. . . . , , , . . , . . , , , . O2 , O1 , . , (), . O1 O2 , . , , . , , . , , , . , , , , . . , , , , . . , , . ( , , , ) . . , . -,

, . , , . , . , . , , . , . , - . , , , , . -, . . , . , XIX , ( ) . , . . , . , . . , . , , , . , : , , , , . , . , , . , . , . , , . , , ,

. , . , , , . , , , . . . . , , , () , . , . , , - . , , , 1 2. . , . , , . ( ) . ( , , , ). [27]. , - , . , .

. , , , , , . . , . , , , . , , , , , . , , , . , , , . . , . , , . , , . , , . ( , ), . , , . , [28]. . , , : ( ) (). : [29]. , ,

a-, . , - a-. , , . , , . , , , , . , , . - , . . ,

: 1) - 2) , . . , , . , , , , , . , , , . , - . , , , - . . , ( ), , ( ), , ( ). ,

. , () . , ... , . . , . . , . . , , , ( ). , . - , , . . , 1964 . , [30]. , ( ), . , , . . , ( , , g- ). , , , , . , , . , , , . , . , , . . , , ,

. , , : ) ; ) , ; ) , . , , ( ). , , . ,

. . , , (, ), . , , , . . IV , 12 30 , [31]. , , . . , . , . , , , , , . , . , . , , . , , , . . , . , , . , , . -, , ,

, ( , ). -, , . ( ), . . , . , () . T1, T2 ( : , , , , , ). . , , . , , . , , - , . , , . , , . , ( , ) . . , . , , , , . , , , . , , , .

. - ( ). , , , (, , ). , - , (. 2). , ( ). , , . , . . ( ). , , .. 2. (1,2 ; N ); ; 1-n (1-n ); ; . ; , , .

,

, .

, . , . , , . , ,

, . : [32]. , - [33]. , . . , - , , . , , , , . . , , , , , . , , , . : . , , , , . , , - . , , , ( ), J( -), ( ) D ( ). . , , . , , . . , , , [34]. - (, ). , . . , .

, , . . , , ... [35]. , . , . , . , . , . : ? , , , , , , ., , , , , ( ) . , , . , . , .

. , .. , , . . , - . , , , , . . , . .[36]. , , . , . , ,

, . , , , . . . , . . , . . , , ( ), . , , , . (, ), . , , ( ). . . . , , , . . , , , . . ( ) . . , . , , . ,

, . , , , -, . . . , , . , . . , . . , , . [37]. - . , . , . . , . , , . , , , , : (- ). , . , . , . , . ; , . . . , . , , ( , ), ,

. , , , - , , . . , . , . , . , () . ( )[38]. , , . , , . , ; (, )[39]. , , , , . , , . . , (, , ) -, [40]. , , ()[41]. - . , , , () [42]. , . , , . . .

[1] ., : Margenau . The Nature of Physical Reality. N.Y.-L., 1950. P.86. [2] , , , , . [3] Margenau H. The Nature of Physical Reality. N.Y.-L., 1950. . 85. [4] .., .., .. . , 1977. . 12. [5] .: . . ., 1990. . 139156 .: . . .578579, 580595. [6] [7] .. , . , 1989. [8] . . 4046, 4865. [9] . . 4853. [10] , , , , . [11] . , , [12] . , - , . . [13] - .. (. .. // . ., 1962). [14] . . 269. . [15] [16] Hilbert D., Bernays P. Grundlagen der Mathematik. Bd. 1. Berlin, 1934. S. 20. [17] . . , , , - . , , , , () ( .. .. 278). [18] .: .. . ., 1972; .., .. // . . I: ., 1967. [19] .., .. . ., 1960. . 111112.

[20] .., .. . ., 1960. . 127. [21] . . 127128. [22] ( ). . [23] , - . [24] Kuhn . Postscriptum-1969. In: Structure of Scientific Revolutions. 2 ed. enl. Chicago, 1970. [25] .: . . .-., 1937. . II. . 136. [26] , , : .., .. . , 1970. . 1931. [27] . , , . , , , , , . , , , , , , ( , ..). , , . . . ., . . [28] . , 1970. . 3536. [29] , , ( ). . ., .. - // [30] . . 6. . ., 1967. . 36. [31] . . .., 1968. . 111. Bridgman P. W. The Logic of Modern Physics. N.Y., 1954. . 2223. [32] [33] .. (.: . . // . . 5. , 1971). [34] Bridgman P. W. Reflections of a Physicist. I I ed. N. Y., 1955. . 153. [35] . ? // . 1966. 11. . 74. [36] .. , . ., 1972. . 327. [37] .. . ., 1975. . 3031; .. . .-., 1966. . 155157; . , . ., 1988. . 2931. [38] . , . ., 1959. . 33.

[39] [40] [41] [42]

. 4041. . . 41. .. . ., 1971. . 284. . , . ., 1959. . 355.

II

, , , , , , . , ( ) , . , . - . - . - . , , . , . , . , , . , , . : , , , . , , . XIX . , - ,

. . - , , . . - . - . . : , , , .. . - . , , , . . , , , , . , , , , . , , , , , . , , , . . -, - , - , . , , , , , , , , . , , , , . -, , XIX , XX . . , , . , . . ,

. , , . : , . , . , - . , , ( ) . , , . , , m, F, x, t(, , , ) . . . , . , , . , , , . (, , . .) , . , , . , , , , . . , , . , ( ), , . . , .

, , . , . . , , ( , , , ). , , , . . , , , . , , , . , , , . - , . , . , , . , , , , , - . ., . , , . , - , , . ( ) . , ( ) . . , , - , , . , , , , . , ( ). , . , , ( ).

- , , . , , , , -, , . : , , , ; , , . , , . . , , , , . ( ) . , , . , , , , . , , . , . , . , . , , , .. ( ) , . , , , . , , , [1]. , , , , , ,

. , (- ; - . .). , . , , . . , . , - , , , , - ( ) , , - . . . , , . , . , [2]. , , , - , , , , . , , , . , , . , , , , , . , . [3] (.1). . 1. ; N ; ; ( ). , . ( , , ) . . ,

, . , . , , , - , . , . , , , . , , ; , . , , , , . , , . . . . , , . , . , . , , , . : ( ). , , . , . , . , , , . , . () . -

. , , [4]. , , . . , , , , , . , , . , , , . XIX . , , , , ( ) . , () , ( )[5]. . , , , . , . . () --, , . , . (, , . ., , ., . . 6070- , [6]). . ( ), . , , , ( ), ,

. .., [7]. .. .. .., , .., . , [8]. , , , , , , [9]. , () , , , .

. : - , . . , . . . , ( , ). , ( ). , , . , . , . , . , , - . , . , .

. . , , . -, , , ( , , . .). -, , , . , ( ), , . , (, , ). , , , . , , . , . , . , . , , . . , , . , , . , , , , , ( )[10]. ( ), , , . , , . ,

. , . , : , . . , , , . , , . , , . , . , , , - , . . , , , () , , . , , -. , , ( ) , . , , ( , , ). - . , , , , . , , , XVIII ( ).

, , , ( ). , , , . . , , , . , . . , , , , . . . . , , , . , , , . , . , , ( , , , - - ). , , . , ( ) . , , , .

, (, , ). . , , ( ), - , - ( ). , . , , . , , , . , . . , , . , , . , . , () , ( ), , , . , , . , . . , , . , . . . - , , , , .

, , , , . . . , . , . , , , , . . , , , . . , , , . . , , , , , , . , , . . . , , . , , , ( ), , . , . ( ) , , . .

, . , : , , . . , , (, , , ). , , . , , (, , ) , ( ). , , , , . . , , . , . () , . . [11]. , , , , , , , , . . , , , . , . , . , ( . ). , , . , , , .

, , , , ( ).

- . , , - [12]. , , , , . , - . (, ), , - . , , , - , - . , , , , [13]. , , , [14], , [15]. , [16]. [17]. , , , . . ( , ) , [18]. - . ( , , , ) , .

, , , - , . . , , , , - . : , . . () . , , . , , , . , . F, x F = -kx, k . F=m m + kx = 0. . . , . , . , . , . , ( ) , , , ( ) , , - .

, . , , . . , , . R . . , , . [19]. . . , , . , , , , , [20]. , , rot = J rot = , [21] , , . , - , , . , , : ) (, ) ) , . [22] , . , . , , . , . , , , , , .

, , , , - . . , . , . . . , - [23]. , . , , . , . - , . . , , , . . , , . , , . .; , , , . . , , . , . (, ), ,

, (, , , ). , . , . . , . , , . . , . , (), . , , [24]. . , , . . ( ). , . . , . -, , . . , , , , . -, . , ,

, . . . . , ( , ). . , , . , . , , , , . ., , . , , , : , , , . . , . , . , , , . , -, , . , , , . , . , : , . , , , . . , . , . , . . , , pV = const, p , V

. , , . , , , , , --. , . , . , : ) , , ; ) , ; ) , , . : , , , . , , pV = cnst, . , . , , , , . (, , , ). pV=const, . , , , V . , , , . pV=const . . . . pV=const , XVII . .[25]. , . : , , . , . , , . : . . , .

. : , , . . . , , , , . . , . , , . . , . . , . . , , . , , , . . , , . . PV = const, , . , . , , , , . , , . , , , , , , , . PV = const , . . ( - ) 1730 . , . , , PV = const. , .. . PV = const . . . , , , .

. , , , . , , , , . , . , , . , , . . , . pV = cnst , , , , . . , . , , , , - , - . ., . , ( ) ? . , , . , , , , , . .

, . .

, , , , , ( ). , , , (- , ), . . , , - , , , . , , , . , , . , , , . . , . , , . , , . , , , , . . , , . , , (, ). , . , , , , . , . , , . , . 30-

. , , , , . , , , , , : NN , 5, NN ( x,y) .. , , , . , . , , , , , , .. , , , . , , . , . , . : ; ; .. . : ? . XX . , . , , . , . . , . , ,

, , . , . , , . : -, , , , -, , . , . , . . : , , . [26]. , , . , . , , , , ( ), ( ) .. , , , . , , , , . . ( , ) , . , . , , , , , . , . , , , .

, . , , , . , , , , . . . . , ( ). , , , . , . . , . , , , . , ( ) . , , , , , (, , ). , , . . , , , , . . , , , . , , , , , , , , ,

.. , . , , , , .. . , , . , , . , , , , . . , . , , , (, , ); , ; , . , , , . , , , . , , , . , , ( , ). , . , . , , , . . , .

, , . , . , . : 1) ( ) ( ); 2) , , , . ; 3) . , . , , . , . , , . . () - . , () , . , , , , . , , , . , - , , . ( ) . , , . .

, . , , . , , , () . . , . , ( ), , . , . -. . . . , , , . . , . . , , , . O2 , O1 , . , (), . O1 O2 , . , , . , , . , , , . , , , , . .

, , , , . . , , . ( , , , ) . . , . -, , . , , . , . , . , , . , . , - . , , , , . -, . . , . , XIX , ( ) . , . . , . , . . , . , , , .

, : , , , , . , . , , . , . , . , , . , , , . , . , , , . , , , . . . . , , , () , . , . , , - . , , , 1 2. . , . , , . (

) . ( , , , ). [27]. , - , . , . . , , , , , . . , . , , , . , , , , , . , , , . , , , . . , . , , . , , . , , . ( , ), . ,

, . , [28]. . , , : ( ) (). : [29]. , , a-, . , - a-. , , . , , . , , , , . , , . - , . . ,

: 1) - 2) , . . , , . , , , , , . , , , . ,

- . , , , - . . , ( ), , ( ), , ( ). , . , () . , ... , . . , . . , . . , , , ( ). , . - , , . . , 1964 . , [30]. , ( ), . , , . . , ( , , g- ). , , , , .

, , . , , , . , . , , . . , , , . , , : ) ; ) , ; ) , . , , ( ). , , . ,

. . , , (, ), . , , , . . IV , 12 30 , [31]. , , . . , . , . , , , , , . , .

, . , , . , , , . . , . , , . , , . -, , , , ( , ). -, , . ( ), . . , . , () . T1, T2 ( : , , , , , ). . , , . , , . , , - , . , , . , , .

, ( , ) . . , . , , , , . , , , . , , , . . - ( ). , , , (, , ). , - , (. 2). , ( ). , , . , . . ( ). , , .. 2. (1,2 ; N ); ; 1-n (1-n );

; . ; , , .

,

, .

, . , . , , . , , , . : [32]. , - [33]. , . . , - , , . , , , , . . , , , , , . , , , . : . , , , , . , , - . , , , ( ), J( -), ( ) D ( ). . , ,

. , , . . , , , [34]. - (, ). , . . , . , , . . , , ... [35]. , . , . , . , . , . : ? , , , , , , ., , , , , ( ) . , , . , . , .

. , .. , ,

. . , - . , , , , . . , . .[36]. , , . , . , , , . , , , . . . , . . , . . , , ( ), . , , , . (, ), . , , ( ). . . .

, , , . . , , , . . ( ) . . , . , , . , , . , , , -, . . . , , . , . . , . . , , . [37]. - . , . , . . , . , , . , , , , : (- ). ,

. , . , . , . ; , . . . , . , , ( , ), , . , , , - , , . . , . , . , . , () . ( )[38]. , , . , , . , ; (, )[39]. , , , , . , , . . , (, , ) -, [40]. , , ()[41].

- . , , , () [42]. , . , , . . .

[1] ., : Margenau . The Nature of Physical Reality. N.Y.-L., 1950. P.86. [2] , , , , . Margenau H. The Nature of Physical Reality. N.Y.-L., 1950. . 85. [3] .., .., .. [4] . , 1977. . 12. [5] .: . . ., 1990. . 139156 [6] .: . . .578579, 580595. .. , [7] . , 1989. [8] . . 4046, 4865. [9] . . 4853. [10] , , , , . [11] . [12] , , . , - , . . [13] - .. (. .. // . ., 1962). [14] . . 269.

[15] . [16] Hilbert D., Bernays P. Grundlagen der Mathematik. Bd. 1. Berlin, 1934. S. 20. [17] . . , , , - . , , , , () ( .. .. 278). [18] .: .. . ., 1972; .., .. // . . I: ., 1967. [19] .., .. . ., 1960. . 111112. .., .. . ., 1960. . 127. [20] [21] . . 127128. [22] ( ). . [23] , - . Kuhn . Postscriptum-1969. In: Structure of Scientific Revolutions. 2 ed. enl. [24] Chicago, 1970. .: . . .-., 1937. . II. . 136. [25] [26] , , : .., .. . , 1970. . 1931. [27] . , , . , , , , , . , , , , , , ( , ..). , , . . . ., . . [28] . , 1970. . 3536. [29] , , ( ). [30] . ., .. - // . . 6. . ., 1967. . 36. [31] . . .., 1968. . 111.

[32] Bridgman P. W. The Logic of Modern Physics. N.Y., 1954. . 2223. [33] .. (.: . . // . . 5. , 1971). [34] Bridgman P. W. Reflections of a Physicist. I I ed. N. Y., 1955. . 153. . [35] ? // . 1966. 11. . 74. [36] .. , . ., 1972. . 327. [37] .. . ., 1975. . 3031; .. . .-., 1966. . 155157; . , . ., 1988. . 2931. [38] . , . ., 1959. . 33. . 4041. [39] [40] . . 41. .. . ., 1971. . 284. [41] [42] . , . ., 1959. . 355.

IV . , . -, , , . , . , , . , , . , , : , ( ), . , , . , . , , .

. , . , . , , . , . , . , . . , , . ( ), , , , . , , , , . , , ( ). : , .

. -, ( ) , -, , . , , . ( ). , , [1]. . ( XVIII XIX .). , , .

. 80- , , : ; ; , . , : XVII , XIX XX , . . , , , . . . ., . , . , , , . (, , ) , . . , , . , , . , , [2]. , ( , , ). , , , . . () . , , . , .

, , ( ) . , . , , . , . , . , . , , . ( , )[3]. , . , . , , ( ) , . . XVI XVII , . , . , , . : , ; , . , . . , , , , . , , (

XIX ). , , . , , , . , , . XIX . , , . . , ( ), ( ), ( ). , , . , . , . , ( ) , ( , ). , , . , XIX XX . , , , ( ), . . , (, ) ( , , ). , , , . : , ( ) , , , ..

, , , . , . , . , , , . , , . , , , , , [4]. , , , , , ( ). , , . , , , , . , . , . . 3 48 , ? , , , . . . . , , . ., , ( 0,158). , , , . , , . , , , , , , . .

. , . , , , . , , , , , , . - . , , . , : ? ? , , ? ( ) . . , . , , . . , , .. . , . , , , . (, , ) . . , . , .. . , . , , . , (, , ..)

, , ( , 70- ..). . , , , . , , . , , , , . , , . , , , . , . , 80- .., , , , , , , [5]. , , . , , , ( ) , () . , , , . , XIX XX . , , , . , , , . , , , [6]. , . , , .

, . , , . , , , . . , . , . . , , . , , , : . . . , (, , , )[7]. , . , , . , , , , , . . , , , , , , . . . XVII . , (), . , , ,

(, ) . , , . , , , [8]. , , , , , . , .., , . , [9]. , . , , , . , . , , , ( ). (, ) . . , ( ) , . . ad hoc . . , , , . , , , , . , , , : , .. , , . , [10].

, XX , , , ., ., , , . , . , . . - , ., , . , , , ., (, ). , , , , , . -, , , . , , - . [11]. , , , , ad hoc . , . , , , - . , , . . . . . . , ., , , , . . .

. - , , . - [12]. , , . - . , . - . , , , . , , ( ) , , . , .

, , . , , . , . . , . : . . , . , , . ,

. , . , , . , . , , , . . , . , . , . . ( , ; , . .) . , , , , (. . .). , . , , , . , . , ( ). . , . (. . .) ( , , ). , , , . . . . , . . . , , . ( )

. a- . . , . , , . : , , ? . , , . , ( , a-, , ) , , . . , . , . , . : ( ) . . , , , , , . , , a- 1904 . , , a- (1911 .), , , -, , , , [13]. . , , . . , , . , ,

, . . . . , , . . , , : , , [14]. , , . , . , , , , , . , , , . , ( ). , , , . , . , a-. , , , . , . XIX . , . , ( , , XIX [15]). , [16]. [17]. , (, , ), , [18] (

, - ). . , - , . . ( ), () . , . , XIX XX , [19]. , : ? , , ( ). , (, . . , , , [20]). , . , ( ) . , . , , , . , , , , . , , . , . . , . . , , . ,

. - ( ). , , , . , , , , , . , , . , , , , (, : ) , . : , , . , , , , , . , , ( , , ), . -, ( )[21]. ( ) ( ), .