Νομισματικό_σύστημα και τραπεζικό

1

Το ΝομισματικόΣύστημα

Κεφάλαιο 27

Εισαγωγή στην Μακροοικονομική

Τμήμα Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής

Πανεπιστήμιο Μακεδονίας

Εισαγωγή στην Μακροοικονομική, Τμήμα Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής. Ευτύχιος Σαρτζετάκης 2

Ορισμός χρήματος

Χρήμα είναι το σύνολο των οικονομικώναξιών που οι άνθρωποι χρησιμοποιούν σεκαθημερινή βάση για τηναγορά αγαθώνκαι υπηρεσιών καιτην αποπληρω-μή δανείων

2


Οι λειτουργίες του χρήματοςΤο χρήμα επιτελεί τρεις ρόλους στην οικονομία

Μέσο συναλλαγήςΜέσο συναλλαγής είναι οτιδήποτε γίνεται άμεσα αποδεκτό σανπληρωμή

Μονάδα μέτρησηςΣαν μονάδα συναλλαγής το χρήμα χρησιμοποιείται για την κατάδειξητιμών και την καταγραφή χρεών

Αποθήκευση αξιώνΣαν αποθηκευτής αξιών χρησιμοποιείται για μεταφορά αγοραστικήςδυνατότητας από το παρόν στο μέλλον

Ρευστότητα (liquidity) είναι η ευκολία με την οποία ένααπόθεμα περιουσιακών στοιχείων μετατρέπεται σε μέσοσυναλλαγών στην οικονομία


Είδη χρήματοςΑγαθά ως χρήμα: Ένα αγαθό με εγγενή(πραγματική) αξία χρησιμοποιείται ως μέσοσυναλλαγής

Παραδείγματα: χρυσός, ασήμι, λάδι, αλάτι, τσιγάραΧρήμα αναγκαστικής κυκλοφορίας ή παραστατικόχρήμα (Fiat money): χρησιμοποιούνται σαν χρήμαμε κυβερνητική απόφαση(τα χαρτονομίσματα δενέχουν εγγενή αξία) Παραδείγματα: κέρματα, χαρτονομίσματα, καταθέσειςόψεως

Ιστοσελίδες με ιστορία xρήματος:

History of Money (by Glyn Davies)http://www.exeter.ac.uk/~RDavies/arian/llyfr.html

The British Museum: World of Moneyhttp://www.thebritishmuseum.ac.uk/worldofmoney/world_wom.html

Ιστοσελίδες με ιστορία xρήματος:

History of Money (by Glyn Davies)http://www.exeter.ac.uk/~RDavies/arian/llyfr.html

The British Museum: World of Moneyhttp://www.thebritishmuseum.ac.uk/worldofmoney/world_wom.html

3


Χρήμα στην σημερινήοικονομία

Νόμισμα είναι τα κέρματα καιτα χαρτονομίσματα (τραπεζο-γραμμάτια) σε κυκλοφορίαΚαταθέσεις όψεως είναιτραπεζικοί λογαριασμοίτους οποίους οι καταθέτες χρησιμοποιούνάμεσα για την αγορά αγαθών καιυπηρεσιών εκδίδοντας τραπεζικές επιταγές



Πέρα από τις παραπάνω μορφές χρήματος, η προσφορά χρήματος περιλαμβάνει καιάλλες οικονομικές αξίες

Η προσφορά χρήματος ορίζεται σεδιάφορες διαβαθμίσεις ανάλογα μετην ρευστότητα (την ευκολία με την οποίαμια αξία μπορεί να μετατραπεί σε χρήμα) των αξιών που περιέχει

4



Σύμφωνα με την Τράπεζα της ΕλλάδοςΜ1κέρματα, χαρτονομίσματα,

καταθέσεις όψεωςΜ3Μ1, καταθέσεις προ0εσμίας,

τραπεζικά ομόλογα, repos, κλπΜ4Μ3 + λιγότερο ρευστοποιήσιμες αξίεςΜ4ΝΜ2Μ5


Το τραπεζικό σύστημα

Το τραπεζικό σύστημα είναι ο μεσάζονμεταξύ αποταμιευτών και επενδυτών

Η καλή λειτουργία του τραπεζικούσυστήματος είναι ζωτική για τηνανάπτυξη της οικονομίας καθώς αυτήσυντελεί στην απρόσκοπτη μεταβίβασητων αποταμιεύσεων σε επενδυτικά έργα

5


Η Κεντρική ΤράπεζαΣε κάθε χώρα υπάρχειμία Κεντρική Τράπεζα(Τράπεζα της Ελλάδος) η οποία είχε (προ ΟΝΕ) το εκδοτικό προνόμιοΕπιβλέπει το τραπεζικό σύστημαΡυθμίζει την ποσότητα του χρήματος στηνοικονομίαΔεν είναι κερδοσκοπική επιχείρηση και δενδέχεται καταθέσεις ιδιωτών


Η Κεντρική ΤράπεζαΓενικά στοιχεία για την Τράπεζα της Ελλάδος

Η ΤΕ ιδρύθηκε το 1927 και άρχισε να λειτουργεί το Μάιοτου 1928 Έχει θεσμοθετηθεί η ανεξαρτησία της Τράπεζας τηςΕλλάδος καθώς και η άσκηση δημοκρατικού ελέγχου εκμέρους της Βουλής.Έχει συσταθεί στην ΤΕ το Συμβούλιο ΝομισματικήςΠολιτικήςΑπό την 1/1/2001 η ΤΕ ανήκει στο Ευρωσύστημα(Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και υπόλοιπες 11 εθνικέςκεντρικές τράπεζες) Από την 1/1/2001 η Τράπεζα της Ελλάδος συμμετέχει στηνάσκηση της νομισματικής πολιτικής της ΕυρωπαϊκήςΝομισματικής Ένωσης που χαράσσεται από το ΔιοικητικόΣυμβούλιο της Ευρωπαϊκης Κεντρικής Τράπεζας καθώςκαι της συναλλαγματικής πολιτικής

6


Η Κεντρική Τράπεζα

Οργανόγραμμα της Τράπεζας της Ελλάδος


Η Κεντρική Τράπεζα

Τρεις κύριοι ρόλοι της ΚεντρικήςΤράπεζαςΕλέγχει τη λειτουργία των τραπεζών έτσιώστε να ακολουθούν τους νόμους για τηνσωστή και ασφαλή λειτουργία τουτραπεζικού συστήματοςΛειτουργεί σαν τραπεζίτης των τραπεζών, δανείζοντας σε περιπτώσεις ανάγκηςΑσκεί νομισματική πολιτική ελέγχοντας τηνπροσφορά χρήματος

7


Πολιτική ανοιχτής αγοράς

Ο σημαντικότερος τρόπος με τον οποίο ηκεντρική τράπεζα επηρεάζει τηνπροσφορά χρήματος (συνολική ποσότηταχρήματος σε κυκλοφορία) είναι ηπολιτική της ανοιχτής αγοράςΗ Κεντρική Τράπεζα αγοράζει ή πουλάκρατικά ομόλογα


Πολιτική ανοιχτής αγοράς

Για να αυξήσει την προσφορά χρήματος, η Κεντρική Τράπεζα αγοράζει κρατικάομόλογα από το κοινό (μέσω τουχρηματιστηρίου)

Για να μειώσει την προσφορά χρήματος, η Κεντρική Τράπεζα πουλά κρατικάομόλογα στο κοινό

8


Νομισματική πολιτική στηνΕλλάδα

Ιστορικό νομισματικής πολιτικής στην ΕλλάδαΜεταπολεμικά και ως την δεκαετία του 1980, νομισματική πολιτικήστην Ελλάδα ασκούσε η Νομισματική ΕπιτροπήΙδρύθηκε το 1946 με πρόεδρο τον υπουργό Συντονισμού και μέλη τουςυπουργούς Προεδρίας και Οικονομικών και τον Διοικητή της ΤτΕ(αρχικά συμμετείχαν και εκπρόσωποι των ΗΠΑ και του ΗΒ)Η νομισματική πολιτική ασκείτο με μέτρα άμεσου επηρεασμού τωνπιστώσεων (καθορισμός του ύψους, των κανόνων, των όρων και τουεπιτοκίου πιστώσεων)Στις αρχές της δεκαετίας του 1980 καταργήθηκε η ΝομισματικήΕπιτροπή και η νομισματική πολιτική ασκείται από την ΤτΕΤο τραπεζικό σύστημα απελευθερώθηκε το 1992 (προϋπόθεσησυμμετοχής στην Ευρωπαϊκή νομισματική ενοποίηση)Με την ένταξη της ΤτΕ στο Ευρωπαϊκό Σύστημα ΚεντρικώνΤραπεζών (1η Ιανουαρίου του 2001) η νομισματική πολιτική ασκείταιενιαία


Νομισματική πολιτική στηνΕυρώπη

Στο Ευρωσύστημα συμμετέχει η ΕυρωπαϊκήΚεντρική Τράπεζα (http://www.ecb.int )και οικεντρικές Τράπεζες των χωρών μελών της ΕΕ πουσυμμετέχουν στη ζώνη του ευρώΤο Ευρωσύστημα διοικείται από

την Εκτελεστική Επιτροπή που αποτελείται από έξι μέλη(συμπεριλαμβανομένου του προέδρου και αντιπροέδρου) το Διοικητικό Συμβούλιο που αποτελείται από τουςδιοικητές των ΚΤ και τα μέλη της ΕκτελεστικήςΕπιτροπήςκαι το Γενικό Συμβούλιο που συμπεριλαμβάνει και τουςδιοικητές των ΚΤ των εκτός ευρώ χωρών-μελών

The EuropeanCentral Bank

9



Οι κύριοι ρόλοι του Ευρωσυστήματος είναι:Χάραξη ενιαίας νομισματικής πολιτικήςΕφαρμογή ενιαίας συναλλαγματικής πολιτικήςΔιαχείριση των επισήμων συναλλαγματικώνδιαθεσίμων των χωρών –μελώνΕποπτεία πιστωτικών ιδρυμάτων


Ευρωπαϊκή Κεντρική ΤράπεζαΤα επίπεδα διοίκησης της ΕΚΤ

Διαμορφώνει τηννομισματική πολιτική(προσδιορίζει επιτόκια)

Εφαρμόζει τηννομισματική πολιτική(δίνει οδηγίες στις ΕΚΤς)

Καμία δύναμη άσκησηςπολιτικής (γενικά προετοιμάζειτα υπόλοιπα μέλη για εισδοχή)

10


Η περιοχή του ευρώ

Η κατάστασητης χρήσης τουευρώ μέχρι το2005.Αγγλία καιΔανία έχουνειδική σχέσηενώ άλλες χώρεςτης ΕΕ δεν τοέχουν ακόμηυιοθετήσει


Ιστορικό της διαδρομής προς τοενιαίο νόμισμα

11



Σημαντικό είναι να τονιστεί ότι το Ευρωσύστημαείναι πλήρως ανεξάρτητο και τα μέλη του δενζητούν ή δέχονται υποδείξεις από οποιοδήποτεκοινοτικό ή κρατικό όργανο

Το Ευρωσύστημα ασκεί νομισματική πολιτικήχρησιμοποιώντας τα εξής εργαλεία:

Πράξεις ανοικτής αγοράς (Open market operations)Πάγιες διευκολύνσεις (Standing facilities)Υποχρεωτικές δεσμεύσεις (Minimum reserves)


Εμπορικές Τράπεζες και άλλοιχρηματοδοτικοί οργανισμοί

Εκτός της Κεντρικής Τράπεζας τοτραπεζικό σύστημα περιλαμβάνει:Εμπορικές Τράπεζες (μεσίτες μεταξύαποταμιευτών και επενδυτών)Τράπεζες αμοιβαίων κεφαλαίωνΠιστωτικές ενώσειςΑσφαλιστικές εταιρίεςΕταιρίες επενδύσεων κεφαλαίων

12


Εμπορικές Τράπεζες & δημιουργία χρήματος

Οι εμπορικές Τράπεζες λειτουργούν ως μεσίτηςμεταξύ αποταμιευτών και επενδυτώνΕπίσης, οι Τράπεζες μπορούν να επηρεάσουν τοσυνολικό ύψος των καταθέσεων όψεως και τηνπροσφορά χρήματοςΡευστά διαθέσιμα είναι οι καταθέσεις που έχουνδεχτεί οι Τράπεζες αλλά δεν τις έχουν δανείσειΟι Τράπεζες είναι υποχρεωμένες να κρατούν έναελάχιστο ποσοστό από τις καταθέσεις σε ρευστάδιαθέσιμα και να δανείζουν το υπόλοιπο τωνκαταθέσεων



Όταν μια Τράπεζα δανείζει από τα ρευστάδιαθέσιμα που έχει, τότε αυξάνει η προσφοράχρήματοςΗ προσφορά χρήματος επηρεάζεται από τούψος των καταθέσεων και από το ποσοστό τουςπου οι Τράπεζες δανείζουν

Οι καταθέσεις καταχωρούνται και στο ενεργητικόκαι στο παθητικόΤα δάνεια εμφανίζονται μόνο στο ενεργητικό

13



Η περιουσιακήκατάσταση τηςΤράπεζας Α θαπαρουσιάσει τις εξήςμεταβολές ότανδέχεται μια κατάθεση€100 και δανείζει €90(ποσοστό ρευστώνδιαθεσίμων 10%)

Ενεργητικό Παθητικό

Τράπεζα Α

Διαθέσιμα€10

Δάνεια€90

Καταθέσεις€100

Συνολικόενεργητικό

€100

Συνολικόπαθητικό

€100



Όταν μια Τράπεζα δανείζει χρήματα, αυτάκατατίθενται σε κάποια άλλη Τράπεζα

Έτσι αυξάνονται οι καταθέσεις και η δυνατότητα περαιτέρωδανεισμού

Ο τραπεζικός πολλαπλασιαστής (money multiplier) είναι το το ποσό των καταθέσεων(χρημάτων) που δημιουργεί το τραπεζικόσύστημα για κάθε μονάδα χρήματος τηςαρχικής κατάθεσης

14




Τράπεζα Α

Διαθέσιμα€10.00

Δάνεια€90.00

Καταθέσεις€100.00

ΣυνολικόΕνεργητικό

€100.00


€100.00




Τράπεζα Α





€100.00


€100.00

Τράπεζα Β





€90.00


€90.00


15




Τράπεζα Α





€100.00


€100.00

Τράπεζα Β





€90.00


€90.00





Τράπεζα Α





€100.00


€100.00

Τράπεζα Β





€90.00


€90.00


Προσφορά χρήματος = €190.00!

16



Πόσα χρήματα θα δημιουργηθούν τελικάστην οικονομία?

Αρχική κατάθεση = € 100.00Δάνειο Τράπεζας Α = € 90.00 [=0.9 x $100.00]Δάνειο Τράπεζας Β = € 81.00 [=0.9 x $90.00]Δάνειο Τράπεζας Γκλπ.κλπ.

= € 72.90 [=0.9 x $81.00]κλπ.κλπ.

Συνολική προσφορά χρήματος = € 1,000


Πολλαπλασιαστήςκαταθέσεων

Ο τραπεζικός πολλαπλασιαστής (πολλαπλασιαστήςκαταθέσεων) ισούται με το λόγο της μονάδας προςτο ποσοστό των ρευστών διαθέσιμων

M = 1/R = 1/(1-ω)

Όταν το ποσοστό ρευστών διαθεσίμων είναιR = 20% ή 1/5,

ο πολλαπλασιαστής καταθέσεων είναι 5.

17


Εργαλεία νομισματικούελέγχου

Η Κεντρική Τράπεζα έχει τρία εργαλείανομισματικού ελέγχουΠολιτικές ανοικτής αγοράςΜεταβολή του απαιτούμενου ποσοστούρευστών διαθεσίμωνΜεταβολή του προεξοφλητικού επιτοκίου


Πολιτικές ανοιχτής αγοράς

Η Τράπεζα της Ελλάδος εφαρμόζειπολιτικές ανοιχτής αγοράς ότανπουλά ή αγοράζει κρατικά ομόλογαΌταν αγοράζει κρατικά ομόλογα ηπροσφορά χρήματος αυξάνειΌταν πουλάει κρατικά ομόλογα η προσφοράχρήματος μειώνεται

18


Μεταβολή του απαιτούμενουποσοστού ρευστών

διαθεσίμωνΑπαιτούμενα ρευστά διαθέσιμα (Reserve requirements) είναι ρυθμίσεις στοελάχιστο ποσοστό ρευστών διαθεσίμωνπου πρέπει να κρατούν οι ΤράπεζεςΜια αύξηση του απαιτούμενου ποσοστούμειώνει την προσφορά χρήματοςΜια μείωση του απαιτούμενου ποσοστούαυξάνει την προσφορά χρήματος


Μεταβολή τουπροεξοφλητικού επιτοκίου

Το προεξοφλητικό επιτόκιο είναι τοεπιτόκιο που η Κεντρική Τράπεζαχρεώνει τις Τράπεζες για δάνειαΜια αύξηση του προεξοφλητικού επιτοκίουμειώνει την προσφορά χρήματοςΜια μείωση του προεξοφλητικού επιτοκίουαυξάνει την προσφορά χρήματος

19


Προβλήματα στον έλεγχο τηςπροσφοράς χρήματος

Ο έλεγχος της προσφοράς χρήματος από τηνΚεντρική Τράπεζα δεν μπορεί να είναι απόλυταακριβήςΥπάρχουν δύο σημαντικά προβλήματα πουαντιμετωπίζει η Κεντρική Τράπεζα

Η Κεντρική Τράπεζα δεν ελέγχει το ποσό τωνχρημάτων που τα νοικοκυριά τοποθετούν σεκαταθέσεις όψεωςΗ Κεντρική Τράπεζα δεν ελέγχει το ποσό τωνχρημάτων που οι Τράπεζες αποφασίζουν ναδανείσουν

Documents

Νομισματικό_σύστημα και τραπεζικό