الرحیم الرحمن الله بسم

کتاب: خالصه

و معماری مفاهیم باب در مقاالتی

شهری طراحی

پاکزاد جهانشاه دکتر

همسایگی واحد - 1

اس##ت همسایگی واحد ما کشور سازی شهر فرهنگ در جدید اصطالحات از یکی م##ا کشور در اما یافته روشنی تعریف سال100 به نزدیک قدمتی با غرب در که

خ##دمات ش##رح در را خ##ود جای اصطالح . این است روشن مفهومی فاقد و تازه : تهی##ه ک##رده ب##از شهرس##ازی و مس##کن وزارت توسط شده تهیه ، سازی آماده واح##دهای از ه##ایی ت##رکیب و ه##ا مجموع##ه ی##ا همس##ایگی واح##د ی##ک طرح و الگو

تنظیم و ش##هری ط##راحی مبن##ای بتوان##د ک##ه ح##دی در ش##ده مطالع##ه مس##کونی

1

ط##رح در مجم##وع در و گ##یرد ق##رار نظ##ر مورد محله ارتباطی و عمومی فضاهای فض##اهای ط##راحی ه##ای جنبه سایر و اراضی بندی تقسیم ، بافت و ساخت ریزی

1:500 حداقل مقیاس به شود واقع استفاده مورد شهری

: همسایگی واحد مفهوم

ش##هری نظ##ام بخش##یدن ه##ویت ب##رای جویی چاره پی در نوزدهم قرن اواسط از. بود شهری مراتب سلسله گرفت قرار توجه مورد که موضوعاتی از یکی

ب##ه مجه##ز مسکونی های ساختمان از هایی مجموعه شوروی در1920 دهه طی ب##ه آلم##ان س##ازی خان##ه در نگ##رش این30 ی دهه . در شد ساخته جنبی خدمات

ای مقال##ه آمریک##ا در پ##ری کالرنس1923 س##ال . در گردی##د دنبال گسترده طور ایج##اد ل##زوم اثب##ات پ##ری انگ##یزه ترین . مهم نوشت همسایگی واحد عنوان تحت

می مس#تقر مس#کونی ه#ای س##اختمان ن##زدیکی در بای#د ک#ه بود اساسی خدمات . ب##ود آمریک##ا ص##نعتی ش##هرهای در جمعی زن##دگی تقویت او دیگر . انگیزه شدند و دانس##ت می جمعی زن##دگی و ه##ا انس##ان ب##رای خط##ری را اتومبی##ل وجود پری

اص##لی ه##ای خیاب##ان توسط نباید خدمات به دسترسی مسیرهای که کرد پیشنهاد از بودن##د عب##ارت ک#رد می پیش#نهاد واح#دها این ب##رای ک#ه . خ#دماتی شوند قطع

اجتماعات سالن یک ورزش، و بازی های زمین و مغازه چند ، دبستان یک حداقل..... و باشگاه ، کتابخانه ، تئاتر به تبدیل قابل

و رایت . هنری بود نفر هزار ده واحد هر برای شده گرفته نظر در جمعیت تعداد این در نظری#اتی نیوی#ورک ن#زدیکی در رادب#رن ش#هر س#اختن ب#ا اشتاین کالرنس

از ترکی#بی ب#ود بن#ا و داش#ت خوابگاهی حالت بیشتر شهر . این دادند ارائه زمینه ش##ود واقع ای گونه به دبستان یک کدام هر مرکز . در باشد همسایگی واحد سه بح##ران علت به طرح این ، باشد متر800 حدود خانه هر تا آن فاصله حداکثر که

. ماند متوقف راه نیمه در اقتصادی

آن گیری شکل روند و ایران سنتی بافت در محله مفهوم

فرق##ه یا مذهب ، نژاد ، قوم گاه سکونت سنتی شهر اصلی سلول مثابه به محله را ه##ایی مجموع##ه عش##یرتی نظام از گرفته رنگ شهری . جامعه است خاص ای

ایج##اد س##بب اجتماعی-فرهنگی . همبستگی شدند معروف محله به که کرد ایجاد ه#ر . در ب##ود واح#د رس##وم و آداب از افراد پیروی و محله به متعلق روانی عامل . س##اکنین یافت نمی فیزیکی بعد ، ثروتمندان و فقراء بین طبقاتی اختالف محله برخ##وردار خاص##ی حق##وق و وظ##ایف از محله به نسبت و یکدیگر به نسبت محله. شد می ای محله اختالفات بروز باعث تعصب و همبستگی احساس . این بودند

محل##ه . ه##ر ب##ود م##وثر محل##ه بن##دی اس##تخوان و گیری شکل در اجتماعی روابط اصلی رکن عنوان به بازار اما کرد می پا بر خود در ای ویژه اقتصادی تاسیسات

2

از محل##ه کالب##دی . ب##افت ک##رد می ت##امین را ش##هر ک##ل نیازه##ای ، ش##هر تج##ارت ب##افت در دهن##ده ه##ویت عوام##ل از . یکی ب##ود برخوردار خاص همگنی و انسجام دوره اواس##ط تا که جا آن . از بود فضاها دسترسی مراتب سلسله وجود محالت س##الیان طی ش##هری فض##اهای و محل##ه ، ن##داد رخ کش##ور در مهم تغییرات قاجار ت##ر پیچی##ده معاصر دوران . در دادند ادامه خود حیات به بومی فرهنگ تاثیر تحت چن##د رواب##ط اس##تحاله و فراغت از کار زمان جدایی و اجتماعی کار تقسیم شدن

. داده تغی##یر هم##دیگر با را ها انسان ارتباط نحوه ، ساحتی تک به انسان ساحتی اس##ت گردیده قرار بر تر رسمی و تر مدت کوتاه ، بیشتر تنوع با روابط نوع این

.

ت##ا اف##راد س##کونتی نمائی جا در را خود تاثیر قومی همبستگی امروز که جا آن از نی##از و فع##الیت نوع حسب بر افراد در نیز محله نفوذ حوزه ، داده دست از حدی

رواب##ط در موج##ود ه##ای تف##اوت ب##ه توج##ه ب##ا . اکن##ون اس##ت متف##اوت شخص##ی ح##د اس##ت الزم ه##ا گ##روه این در همس##ایگی رواب##ط ش##ناخت ن##یز و همس##ایگی

، ش##ود مش##خص حاض##ر زم##ان برای همسایگی های مجموعه ی گستره مطلوب مطل##ق ب##رداری الگو اما برد سود غربیان تحقیق روش از توان می کار این برای

و ف##رهنگی ف##احش های تفاوت علت به ، نیست صالح وجه هیچ به ها آن یجانت از . بعض#ی ش#ده قرار بر ما لسیا ی جامعه خالف بر جوامع آن روابط در که ثباتی

ابع#اد ب##ه س##اخت نظ##ام ک##ردن عقالنی-اقتص##ادی انگ##یزه ب##ا ش##هری طراح##ان از جن##بی ط##ور به را همسایگی روابط تحکیم و اند رسیده همسایگی واحد مطلوب

ه##ر ش##رایط م##وردی مطالع##ه ب##ا ک##ه اس##ت این م##ا . پیش##نهاد اند داشته نظر در الزم فض##اهای اقتص##ادی ص##رفه گ##رفتن نظ##ر در ب##ا و شناس##ایی نیازه##ا ، منطقه

. شوند طراحی

طراحی قطب دو پیچیدگی و سادگی-2

. اس##ت منف##رد واح##دهای ی##ا نق##اط ب##ه چش##م س##ریع حرکت با توام دیدن جریان نق#اط تع#داد چ#ه . ه#ر آورد در ک#ل ص#ورت ب#ه را واح#دها این کوشد می انسان درک ت##ر س##ریع موض##وع و ش##ود می کاسته ها نگاه سرعت از باشد کمتر جاذب

کم##تر تحری##ک ب##اعث س##ریع خوان##ایی و وض##وح با ساده طراحی . درک شود می . درش##هر ش##ود می انس##ان در آرامش و بص##ری تعادل نوعی و حسی های اندام

اولی##ه اش##کال مبن##ای ب##ر محس#وس انطب##اقی و مش#خص انتظ#امی ایج##اد سازی ن##دارد اهمیتی احجام کوچکی و بزرگی اما کند می آورده بر را قصد این هندسی

ایج##اد بص##ری تع#ادل ایج##اد ه#ای روش . از بزرگترن##د ک#ل ی##ک از جزئی آنها زیرا . هس##تند اهمیت کم جزئی##ات حذف و اول درجه در سازی قرنیه ترفند با سادگی

. ب##رای ش##ود یکنواخ##تی م##وجب توان##د می ط##راح مه##ارت ع##دم ص##ورت در ک##ه می بیش##تر آن ج##اذب نق##اط تع##داد ک##ه پیچی##ده طراحی از یکنواختی از جلوگیری

ب##رای معم##اری . در ش##ود می اس##تفاده ، دارد می وا فع##الیت ب##ه را ذهن و شود

3

و اس##تفاده منظم نا و هندسی غیر های فرم ترکیب از پیچیده فرم تصویری بیان هندس##ی غیر و ارگانیک بافت یا متمایز و تنوع پر انتظامی ایجاد با سازی شهر در

عناص##ر و ه##ا ک##اری ری##زه پیچی##ده ف##رم . در ش##ود می آورده بر پیچیدگی منظور ذهن وسیله به آنها جمع که طوری به شده متعدد بصری های جاذبه باعث متمایز

اغتشاش و ابهام موجب است ممکن که گردد می دشوار کلی معنای یافتن برای. شود

: شود می انجام زمینه سه در معموال معماری طراحی

شهری زمینه -طراحی1

معماری -طراحی2

معماری جزئیات و -عناصر3

. گرفت کار به را پیچیدگی یا سادگی مفهوم توان می زمینه سه از یک هر در

خواس##ت و ط##راح موض##وع به بستگی زمینه سه این در مختلف های فرم ترکیب. دارد معماری ی جلوه از او

ب##رای معمار خواست به بستگی زمینه سه هر در پیچیدگی و سادگی شدت نمود و معم##اری ، س##ازی ش##هر در آن نم##ودن یکپارچ##ه ب##العکس یا اثر کردن برجسته مفه##وم ب##ه توجه با توان می آن طبیعی بستر با معماری تلفیق . در دارد جزئیات

. کرد خلق ای مالحظه قابل بصری های ویژگی پیچیده و ساده های

فضا با همانی این و هویت- 3

بین مقایس#ه فراین#د . منظ#ور اس#تIdentity هم#انی این فراین#د نتیجه هویت. است حافظه یک در آن از هایی داده و اطالعات )ابژه( با موجود عینیتی

باید ناچار همانی این فرایند در و است آن گذشته به مربوط ابژه هر از اطالعات. کرد بسنده شده بایگانی اطالعات این به

. است تحول و تغییر حال در همواره پدیده یک عنوان به ابژه هر

ی##ک ب##ه تبدیل ادراک فرایند در ولی دارد مستقل خارجی موجودیت که آن با ابژه و ادراکی تص##ویر این از انس##ان هم##انی این فراین##د . در ش##ود می ذه##نی پدی##ده ه##ر ن##یز ادراک فراین##د . در س##نجد می آن با را ابژه و گیرد می بهره خود ذهنیت

تنه##ا حافظ##ه در ش##ده انباش##ته . مط##الب کن##د می دری##افت پرده به پرده را ابژه این عم##ده بخش نیز بشری تجربیات بلکه نیست فرد مستقیم تجربیات بر متکی

. دهد می تشکیل را مطالب

4

ارزش این در ام##ا اس##ت کیفیت تع#یین ی##ا و گ#ذاری ارزش نوعی هویت تشخیص. هستند هایی محدودیت دارای جامعه و فرد گذاری

و نک##رده بس##نده نظر مورد فرد گذشته به تنها او هویت ی،انسان هویت تعیین در داش##ت توج##ه . بای##د گ##یرد می قرار نظر مد نیز شخص آینده و حال از اطالعاتی

. زن##دگی ده##د آشتی هم با را خود آینده و حال گذشته تواند نمی انسانی هیچ که. است خویش هویت دستکاری حال در دائم فرد و ندارد یکسانی روند انسان

می فردی هویت دارای که این بر عالوه جمع در یافتن رشد و حضور با فردی هر جمعی ه##ویت با شود می نامیده فرهنگ که مشترکی عناصر گرفتن با بلکه شود ما آن در که است اجتماعی فرایند یک فردی هویت ایجاد ترتیب این . به یابد می

شود. می شخص من کنار در ذهنیت یک به تبدیل

فضاها و اشیاء با همانی این

آن و ک##رده هم##انی این احساس فضا یک یا و شیء یک با برخورد در حتی انسان از بخش##ی عی##نیت ح##الت این . در پن##دارد می جمع مای یا خود من از قسمتی را

می خ##ود ه##ویت از بخش##ی را آن و کن##د می خ##ود ذهنیت به تبدیل را عینی دنیای چ##نین . در اس##ت ش##ده م##ا ه##ویت از ای گوش##ه ک##ودکی دوران ی داند. مدرس##ه

ن#یروی ذه#نی ش#ناخت این چ#ون ک#نیم می ح#رکت آرام#تر و ت#ر مطمئن فضایی. کند نمی طلب ادراک برای را زیادی

برخ##ورد ابژه سان به احساس مانند خود من از بخشی با قادریم ما حال عین در. شود می نامیده عینیت به ذهنیت تبدیل فرایند این که نماییم

فضا با فرد همانی این فرایند

ه##ای توان##ایی اس##اس ب##ر بلک##ه خ##ود گونه های توانایی اساس بر فقط نه انسان. فضاست خلق به قادر شناختی زیبا قوانین اساس بر حتی و دیگر جانداران

: نمای##د ب##رآورده را آدمی انتظ##ار س##ه اس##ت الزم بن##ا هر ویتروویوس گفته طبق زیبایی و ، ایستایی ، کارایی

. اس##ت ذه##نی و عینی هایی داده به منوط بلکه آید نمی وجود به هیچ از معماری . این رود می ش##مار ب##ه ط##راح ذهنیت از فراتر و نوزاد عینیتی شده ایجاد فضای

گاه هیچ اما آید می شمار به خود خالق خصوصیات برخی گر نمایان که آن با اثر ب##ا غالب##ا کن##د. انس##ان نمی ظه##ور خود خالق من از بخشی عنوان به خلق از بعد

اطالع##ات س##تد و داد در آن ب##ا هم##واره و ک##رده برخ##ورد فعاالن##ه صورت به فضا را آن بت##وانیم ط##رفی از ک##ه بود خواهد هویت دارای ما برای زمانی . فضا است

موجودی عنوان به نیز خود دیگر طرف از و کرده تلقی عینی و مستقل موجودی

5

ب##ا را آن ادراک از ناش##ی ذهنی##ات بت##وانیم و نم##اییم رفت##ار و فعالیت آن در عینی. دهیم تطبیق خود ذهنیات

را فض##ایی ت##وانیم می زم##انی و دارن##د دخالت مختلفی عوامل فضا یک ادراک در واق##ف آن ف##رهنگی-اجتم##اعی نم##ادین معن##ای ب##ه ک##نیم استفاده آن از و شناخته. باشیم

ب##ه فض##ا و ش##خص بین کم##تری هم##انی این انس##ان ب##ا فضا همخوانی نا نتیجه در. شود نمی پیدا هویتی عامل لذا آید، می وجود

فضا با همانی این

چ##ه اگر و گذارد می ناظر بر را خود تاثیر شدن دیده بار یک با حتی فضایی هر نقش##ی ف##رد هم##انی این رون##د در تواند نمی باشد زیادی فرهنگی نمادهای دارای ب##ه م##دام ک##ه باش##د داش##ته وج##ود خاص ارتباط نوعی که آن مگر نماید ایفا مهم

. گذارد نمایش به را خود تکرار صورت

موجب##ات و ش##ده تفک##ر ب##دون ع##ادت م##وجب ت##داوم و استمرار موارد بعضی در. آورد می فراهم را جانبی موارد از غفلت

خ##ارج جامع##ه و فرهنگ از ، استفاده عدم صورت در فردی و جمعی های حافظه. آیند می در پنهان صورت به یا و شده

. ندارد مخالفتی تضاد و تنش با حال این با ، است انطباق دنبال به انسان ذهن

ی##ک عنوان به را خود بتواند که شود می ادراک قابل هنگامی شناختی زیبا ارزش فض##ا در ه##ایی پیام دیگر عبارت به کند مطرح ناظر برای ذهن از مستقل موجود. دارند وا خود ذهنیات با چالش به را شخص که باشد موجود

در توانن##د می چگونه شهرسازان و معماران که شود می مطرح سئوال این حال اس#اس ت#ا بردارن#د ق#دم گذش#ته فض#ای و نو حرکت میان آشتی قراری بر جهت. کنیم حفظ آن با را خود همانی این بتوانیم و نریخته هم به فضا

ک##ه ت##اریخی آث##ار احی##ای و حف##ظ ، ش##ناخت برای باید شهرسازان و - معماران1 تف##اهم ب##ه ، بخش##ند می تحقق را ملی روح و فرهنگی پیوستگی و تاریخی تداوم. برسند

ب#ه بن#ا حف#ظ بهانه به ها بافت بهسازی و احیا عدم و کردن برخورد ای موزه -2 بنا از زندگی و است ای نامنصفانه کار اجتماعی و اقتصادی لحاظ از اولیه شکل فرم ، فضا انطباق ، زندگی شیوه قبیل از مهمی عوامل و بست خواهد بر رخت

. شود می سپرده فراموشی به ساکنین رفتار عملکرد و

6

ی##ا نوس##ازی ام##ر در ق##دیمی بناه##ای از ص##وری ب##رداری الگو و نوستالژیک -دید3 و آموخت##ه گذش##ته از باید و تواند می معمار البته نیست پسندیده امری بازسازی

. دهد تاثیر خود کار در را آن

ک##ه ع##واملی و ب##ومی و س##نتی س##اخت روش و معم##اری به نباید و توان - نمی4 نس##خه وج##ه هیچ ب##ه منظ##ور ، ب##ود اعتن##ا بی شده ساکنین برای مطلوبیت باعث

. نیست صرف برداری

ت##رتیب این ب##ه و کن##د هم##راهی زم##ان ط##ول در را خ##ود مخ##اطبین بای##د - فضا5. نماید ایجاد ، است همانی این نتیجه که را راحتی و تعلق احساس همواره

تک##راری و ت##داوم بلک##ه باشد پیوندی بی و بریدگی یکسره تواند نمی -پیشرفت6 نمی جدی##د رفتاره#ای و عملکرده#ا ورود مخ##الف . البت##ه ب##االتر سطحی در است هم##راه ب##ه را جدی##د فض##اهای و ه##ا فرم خود با جدید عملکردهای این و بود توان

. داشت خواهند

نکت#ه آن اط#راف در کلم#ه ع#ام معن#ای ب#ه ب#افت و زمین#ه هم#راه به بنا -دیدن7 لح#اظ از ک#ه ک#رد ارای#ه ط#رحی . نبای#د ش#ود توج#ه ب#دان بای#د که است دیگری

. منظ##ور باشد متناقض خود زمینه با غیره و مصالح ، تناسبات ، فرم ، عملکردی. نیست آن شناختی زیبا ی جنبه

ب##ه را بن##ا از کنن##ده اس##تفاده هم##انی این ی نحوه طراحی در تواند نمی -معمار8 نباید سازیم می که را فضایی یا ساختمان . بنابراین کند ریزی برنامه کاملی نحو . ط#راح نم#ود ایج#اد آن در تغییری آینده در نتوان که باشد کمال و تمام چنان آن

مبتک##ر و خ##الق تا بداند فضایی کمبودهای و ها کاستی کننده رفع را خود باید می. نو مطلقا چیزی

معماری در فضا- 4

، اس##ت مح##دود جهت6 ب##ه معم##وال ک##ه محص##ور ه##ای مح##دوده عنوان به فضاشود. می مطرح

( : ) داخلی فضا محصوریت انواع

. کند می را محفظه یا جعبه یک تداعی که محصور یا بسته کامال -فضای1

. دارد قرار غایت دو این میان طیفی در محصوریت لحاظ از که -فضایی2

در ک##ه . زم##انی گ##رفت نظ##ر در چیزه##ا می##ان نظمی عن##وان به توان می را فضا ب##ا ای رابط##ه خ##ود بین م##ا فض##ای توس##ط ش##ود می ظ##اهر ش##یء چند ما مقابل

رابط##ه که باشد زیاد هم از قدر آن عناصر فاصله اگر حال کنند می ایجاد یکدیگردهد. نمی دست انسان به فضا از ادراکی دیگر نباشد محسوس ها آن بین

7

م##وقعیت اس##اس ب##ر و انس##ان ب##ه وابسته ریاضی فضای خالف بر ادراکی فضای. کند می تغییر ناظر

. دارد وجود مختلف نقاط میان که است روابطی مجموعه فضا : فضا تعریف

. شد قائل تمایز طبیعی و معماری/شهری فضای میان باید

و تیره##ا ، ه##ا س##تون ، ک##ف و س##قف ، دیوارها ، فضا محصوریت ایجاد عوامل از فض##ای توانن##د می آنه#ا از گ##روهی ی##ا ک##دام ه##ر که برد نام توان می را ها قوس

. نماین##د تعری##ف ، بزرگ##تر فض##ای عن##وان ب##ه س##اختمان داخ##ل در را کوچک##تری ش##کل ب##ه نه##ایت در و داده تش##کیل را خیابان جداره خود ی نوبه به ها ساختمان

. انجامد می محله گیری

زمین ط##بیعی سطح ، بوته ، درخت مانند عناصری تجمع از که هم طبیعی فضای. باشد می معماری فضای از بخشی همواره شود می تشکیل

یک##دیگر در و هم ب##ه مرتب##ط فضاهای مختلف انواع بلکه ندارد وجود فضا یک تنها فض##ایی ک##ردن ج##دا معنای به همواره فضا خلق بنابراین ، دارد وجود شده ادغام

. است بزرگتر فضایی از کوچکتر

ن##زدیکی م##یزان ی##ا درجه گویای که باشد می آن تراکم فضا های شاخص از یکیاست. یکدیگر به نقاط

ب##اال فض##ایی ت##راکم باشد کم فضا کننده تعریف نقاط میان فاصله که صورتی در بی ت#راکم و نموده رخ خالء یا تهی شکل به صفر فضایی . تراکم بلعکس و است انجام سطح در فقط تراکم . این کند می صلب حجم به تبدیل را فضا زیاد نهایت

. دارد تاثیر آن تراکم در نیز فضا یک ارتفاع و نگرفته

. درون در پایین تراکم و ها جداره در باال تراکم با : فضایی محفظه

. هسته در هم و پیرامون در هم کم : تراکمزون یا پهنه

ادراک نتیج##ه و نداش##ته خارجی وجود مستقل ای پدیده عنوان به معماری فضای ای رابط##ه ب##ا را اجس##ام کن##د می خل##ق را فض##ایی معمار یک که . زمانی ماست. خواند می فضا نموده محدود که را آنچه و داده قرار یکدیگر کنار در خاص

و داخلی فض##ای ی##ک همیش##ه درک قاب##ل فض##ای ی##ک عن##وان ب##ه معم##اری فضای یکس##ان فض##ا مختل##ف ه##ای بخش اهمیت که چرا یکنواخت نه . اما است محدود. باشد منفک یا و متداوم است ممکن معماری در . فضا نیست

مش##خص عوام##ل خصوص##یات آم##ده می##ان ب##ه مکان یا نقطه از حال به تا چه آن دی#ده ن#ا را مص#نوعی و طبیعی پردازی نور و ظاهری بافت ، فرم یعنی آن کننده. است گرفته

8

به تری متراکم های بخش ، کرده معنی فضا در را جهت تواند می جداره -فرم1. نماید مجزا یا کرده متصل هم به را فضاهایی ، آورد وجود

ریاض##ی روابط ولی است موثر فضا از متفاوت ادراک در جداره ظاهری -بافت2. دهد نمی تغییر را

آن ت##اثیر و ک##رد تاکید فضا کننده تعریف عناصر برخی به توان می نور -توسط3. شود مطرح جداره عنوان به تواند می حتی . نور داد تغییر را

ج#زئی ادراک#ات س##ری ی##ک از ای مجموع#ه ش##ود می نامیده فضایی ادراک آنچه دست به فضا یک از متوالی صورت به تصویری در زمان طول در ناظر که است

س##ه ب##ا قی##اس قاب##ل ب##وده بشر ادراک قوه از جزئی زمان آنجاییکه . از آورد می. شود مطرح چهارم بعد عنوان به تواند نمی و نبوده فضا بعد

تس##خیر سیال نهری چون که دارد مانند جیوه ماهیت : فضا فضا تعریف و تسخیر. نماید می مشکل را آن تعریف و

گشتالت ، شکل ، فرم- 5

جهت در و اس##ت یافت##ه وح##دت کلی##تی دارای هستی جهان در پدیده : هر مقدمه فق##ط محت##وا و ف##رم به پدیده یک . تجزیه نماید می وظیفه انجام مشخص هدفی

. است پذیر امکان انتزاعی صورت به

ذهنیت ، عینیت ، واقعیت

ه##ا آن ی هم##ه ک##ه اند کرده اشغال فراوانی های پدیده را انسان پیرامون محیط را ادراک قاب##ل ه##ای پدی##ده . این نیس##تند ادراک قاب##ل م##ا برای همزمان طور به

. نامیم می عینیت

مغ#ز ب#ه ح#واس کم#ک با را مزبور عینیت مشخصات ادراک فرایند توسط انسان را آن خ##ود ی حافظ##ه در قبلی ه##ای اندوخت##ه ب##ا انطب##اق از پس و ک##رده منتق##ل . از آورد می دس##ت ب##ه پدیده آن از ذهنیتی سپس و کند می شناسایی و ارزیابی

. دهد می نشان العمل عکس خود ذهنیات و تجربیات اساس بر پس آن

بلکه کند می تبدیل خود ذهنیت به را موجود های عینیت محیط از فقط نه انسان. نماید می تبدیل عینیت به نیز را خود های ذهنیت

زیب##ایی مب##احث . در اس##ت نهفت##ه اث##ر ی##ک در ک##ه است مفهومی و : معنا محتوا روی##داد . این ش##ود می گرفت##ه اش##تباه آن موض##وع ب##ا اث##ر محتوای غالبا شناسی خ##ارج موضوع ولی است نهفته اثر داخل در پدیده یک محتوای زیرا است اشتباه

ولی محتواس#ت ه#ای جنب#ه از یکی . موض#وع دارد عی#نی واقعیت و ب#وده اث#ر از تف##اوت سوژه و موضوع بین . باید است دیگر ای جنبه نیز آن کردن مطرح نحوه

9

می موضوع تصویری بیانگر که است هنری فرم عناصر از یکی . سوژه شد قائل. باشد

. گردد می بر اثر موضوع به بلکه سوژه خاطر به نه اثر یک هنری ارزش

. محتواست و فرم میان وحدت حاوی ایده

. ناپذیرند تجزیه احساس و فکر هنری فعالیت در

عجین هم در بلکه نیستند یکدیگر کنار در اثر یک محتوای عینی و ذهنی های جنبه. اند شده

یک واضح حسی تظاهر از است عبارت فرم شناختی زیبا :تعریف فرم یا صورت. دهد می قرار قضاوت معرض در را خود که پدیده

آن ه#ای ش#اخص از یکی فقط بلکه نیست فرم یا صورت مترادف فقط نه شکل غ#الب در ک#ه روئیت قاب#ل اس#ت کلیتی و است بصری امر یک تنها . شکل است بع##دی دو . ش##کل باش##د می اش زمین##ه از ف##رم کنن##ده ج##دا و شده ظاهر خطی مک##ان و زم##ان ق##الب در بلکه است بعدی سه تنها نه فرم که صورتی . در است. شود می ادراک

اس##ت فرم یا و شکل یک ترسیم قابل و محسوس ، قاعده با ی رابطه ، ساختار ظ#اهر وی#ژگی اولین عن#وان ب#ه ادراک فراین#د در ک#ه اس#ت کلیتی دارای . شکل

. رود می خاطر از همه از آخر ، کردن فراموش فرایند در و شده

. نمایند می استفاده گشالت اصطالح از کلی شکل این برای ها زبان ی همه

م##وفقیت م##یزان از تابعی شناختی زیبا موفقیت میزان : محتوا و فرم بین رابطه محت##وا نه و انگاشت محتوا بدون توان می را فرم . نه محتواست انتقال در فرم

دی##الکتیکی تض##ادهایی دارای اث##ر ی##ک خل##ق در موجود های . انگیزه فرم بدون را احساسات و نیات به وادار را هنرمند نشدنی مهار نیرویی مثال عنوان به ، است ب##ه را خ##ود ف##ردی ذهنی##ات چگونه که است آن دنبال به طرفی از و کند می خود

عی##نی ص##ورتی ب##ه را خ##ود های ذهنیت چگونه که آن مضافا و داده تسری جامعه و ش##ده تف##اهم جهت ابزاری به تبدیل هنر تا شود می باعث امر . این دهد نشان

. باشد داشته ارتباطی عملکردی

. است هنرمند عقلی و حسی دنیای به بخشیدن واقعیت فرم وظیفه

می هنری اثر در رفته کار به مواد خواص و محتوا یعنی نیرو دو تعامل نتیجه فرم. باشد

10

بازت##اب هنر هدف زیرا ، باشد واقعی های فرم دقیق تکرار تواند نمی هنری فرم چگون##ه را آن هنرمن##د ک##ه اس##ت اساس آن بر بلکه نبوده بیرونی واقعیات صرف. کند می تفسیر و ادراک

و ف##رم بین ادراک قابل وحدت وجود هنری اثر یک در محتوا و فرم بین ی رابطه و ف##رم ک##ه رویم می ف##رو فکر به و برده لذت اثر یک از هنگامی . ما محتواست

ب##ه ش##ناختی زیب##ا تجرب##ه این از پس . و بی##ابیم یافته وحدت کلیتی را آن محتوای. پردازیم می اثر تحلیل و تجزیه

تحت ولی اس##ت خ##اص و فردی خود اثر روی بر هنرمند هر کار ی نحوه که آن با تول##د ب##ا هنری اثر یک : زندگی دارد قرار ای ویژه عمومی های مندی قانون تاثیر منجر هنری شاهکارهای به معموال البداهه فی . کارهای شود می شروع ایده یک

. شوند نمی

متف##اوتی عناص##ر دارای جنبه هر و داشته درونی و بیرونی های جنبه هنر در فرم یافت##ه وحدت کلیت یک صورت به شدنش مطرح آن خاصیت ترین مهم اما است. یابد می تغییر نیز هنری اثر مضمون ، فرم عناصر در تغییر کوچکترین . با است

محت##وایی توس##ط س##بک ی##ک ک##ه هس##تیم رو روب##ه متعددی موارد با هنر تاریخ در. گردد می دیگر محتوایی تن بر لباسی به تبدیل ولی شود می زاده خاص

دنیای از چیزی نمایانگر بودنش عینی با همزمان است دوگانه خصلتی دارای فرم. است واقعی

بی##انگر ، ف##رم ط##رف ی##ک . از نیس##ت مس##تثنی قانونمن##دی این از ن##یز معم##اری و روحی##ات ، افک##ار بایس##ت می ط##رفی از و اس##ت س##اختمان ی##ا فض##ا عملک##رد

. نماید منتقل را معمار هنری های مهارت

دارد ق##رار هنرمند ذهن در و اثر خارج در ایده صورتیکه در است اثر داخل محتوا. است مستتر نیز فرم های جوانه بلکه محتوا های جوانه فقط نه ایده در . اما

. محتواست یک تصویری تجسم در وی توانایی از ناشی هنرمند استعداد

آن از کیفی توقعات و بهینه مسکن- 6

دی#واری چه#ار ی#ک در اس#تقرار از فراتر و نبوده پناه سر صرفا مسکن از منظور ه##ر تواند می که است مکانی با معنا پر پیوندی برقراری واقع در است. سکونت

از پیون##د . این گ##یرد ب##ر در را عم##ومی و خصوصی زندگی مختلف سطوح از یک. شود می ناشی یافتن هویت برای تالش

11

ب#ه بخش#یدن عی#نیت ب#رای آدمی س#وی از ک#ه را ه#ایی مکان کلیه سکونت واژه در را س##کونت عم##ل در م##ا ولی گ##یرد می ب##ر در اس##ت ش##ده ایجاد خود هستی. ایم کرده خالصه پناه سر ایجاد یعنی آن عملکرد ترین ابتدایی

گ##را ن##و طراحان چند هر است گرفتار کمیت تفکر سیطره در هنوز ما های طرح ب##رخی ب##ر حد از بیش تاکید با ولی اند کرده حل را خود زمان مسائل از بسیاری

. اند گرفته ها خانه از را سکونت مفهوم ها جنبه

ناش##ی بلکه نیست ارائه امکانات عدم از ناشی معماری اثر دیدن منزوی و مجرد ت##نزل ماش##ین ی##ا بن##ا ی##ک س##اختن حد تا را سکونت مفهوم که است رویکردی از

. است داده

و نم#ا حجم، از ک#ه کیفی توقع#ات الق#ای در ش#ده ارائ#ه ه#ای ط#رح از بس#یاری. اند بوده موفق نا ، دارد وجود مسکونی بنای یک سازی محوطه

است ای گوشه خانه ، شولتز نوربرگ زعم :به فردی دنیای مرکز مشابه به خانه گ##ردیم می باز آن به ، پیرامون مشاع جهان مختلف ابعاد به تجربه از پس ما که

. گردد می ظاهر خود واسطگی بی در دیگر جهان که جایی یعنی

بل##وک در زن##دگی ج##بر ب##ا . امروزه نامید فرد دنیای مرکز را آن توان می را خانه مخفی ش##کل هم و یکن##واخت پنج##ره چن##د پشت در ، آدمی خانه ، مسکونی های. است شده تشدید نفرها از ای توده به جامعه تبدیل طریق این از و است شده

ش##هروندان می##ان در را خاص##ی تف##اوتی بی ش##ده علت ب##ر مزید نیز سازی انبوه ب##ه و ش##ده مخ##دوش آن##ان می##ان رواب##ط و جامعه و فرد . نقش است داده رواج

. است شده منجر تفریط و افراط

آرامش به آن در فرد که مکانی یعنی است خصوصی ای خلوتکده : خانه آرامش متجلی ن##یز آن ظ##اهر در بایس##ت می خان##ه آرام . ب##اطن رسد می خاطر تعلق و

. گردد

مک##انی بلک##ه ، دارد تعل##ق م##ا ب##ه ک##ه نیس##ت فضایی فقط : خانه بودن خودمانی همین ب##ه ساخته خود به منوط را ما هستی . خانه داریم تعلق نیز بدان که است. کنیم می استفاده شاخص عنوان به مکان از خود معرفی هنگام در خاطر

هم##انی این ، باش##د تر تکلف بی و تر رسمی غیر ما زندگی بستر با مکان چه هر. کنیم می احساس آن با تری بیش

این در ده##د نش##ان بای##د می که است خانواده و خود با خلوت محل : خانه دنجی چ##یره ش##لوغ ب##ر س##اکت ، عم##ومی ب##ر خصوصی ، جمعی بر فردی روابط مکاناست. شده

12

می بلک#ه و پ#ذیر ت#اثیر محی#ط از فق#ط خواه#د نمی : آدمی تعرف و دخل امکان و بیارای##د خود میل و نیاز مطابق را مکان خواهد می گذارد. او تاثیر آن بر خواهد طرح و است نشده شناخته رسمیت به طراحان توسط نیاز این . ولی دهد تغییر

ب##ه مجب##ور را س##اکنین ، . طراح##ان ان##د ن##داده انطب##اق س##اکنین با را خود بناها و پیش از و انعط##اف قاب##ل غ##یر ه##ای برنام##ه و ط##رح اساس بر سکونت و زندگی می کنن##د می ف##راهم آنه##ا ب##رای را تع##رف و دخ##ل امک##ان حداقل که شده تعیین. سازند

را خ##ود های فعالیت و روابط و است اجتماعی موجودی : آدمی مشارکت امکان و رفتاره##ا س##طوح این از ی##ک هر در و داده شکل ها مکان از مراتبی سلسله در

. دارد می عرضه را ای ویژه ی هنجارها

را ش##هر ک##ه رود می پیش ح##د آن تا مساله این دارد نیز اجتماعی مضمونی خانه. دانیم می کشور یا شهر ساکن اول وهله در را خود و خانه

ب##ه دو این و ش##د نمی قائ##ل خصوص##ی و عمومی میان تضادی انسان گذشته در ش##هر فض##ای و کوچ##ه نمونه عنوان . به شدند می فهمیده یکدیگر مکمل صورت

سالمندان و بازی اجازه کودکان و گردید می محسوب دوم حیاط ، خانه پیرامون و خ##اطر تعل##ق ب##اعث حض##ور . این داش##تند آن در اجتم##اعی تعام##ل و حض##ور

م##دیریت و دولت ب##ار و ش##د می جمعی فض##ای نگه##داری و حف##ظ در مش##ارکت. رساند می حداقل به را شهری

تنه##ا نه و عاجزیم مکان خلق از و نموده بسنده فضا خلق به طراحان ما امروزه ح##تی بلک##ه دانیم نمی ه##ا خان##ه اج##رای و ط##رح در مش##ارکت الیق را شهروندان

. ایم ننموده ساکنین مشارکت ی نحوه درباره هم تفکری

نیس##ت گ##ذر زود ت##اثیری و تجرب##ه از ناشی فضا خالف بر : مکان انگیزی خاطره. نماید می بروز زمانی طبعی با بلکه

خ##واه ، باش##ند ف##ردی خ##اطرات این . خ##واه اس##ت زنده خود خاطرات به انسان. نامیم می سنت و تاریخ را آن که جمعی خاطراتی

. اس##ت ج##اری ام##روزین جمعی زن##دگی در ک##ه اس##ت گذش##ته از ت##اثیراتی سنت ریش##ه به توجه بلکه نیست خاکی زیر ساخت و تقلید ، سنت با انطباق از منظور

. اند ساخته را ما امروزین هویت که هایی

و ط#بیعی رابط#ه تض#عیف ب#اعث فق#ط ن#ه ریش#ه بی و غ#ریب ه#ای فرم تحمیل. انجامد می ذهنی اغتشاش به بلکه گردد می محیط و انسان متقابل

ایران سنتی شهرهای بافت اصول- 7

13

هنر گوناگون های جنبه از بار پر و قوی های پشتوانه دارای ایران سنتی معماری ری##زی برنامه خدمت در تواند می ها ویژگی این . ارزیابی است ایرانی فرهنگ و

پیشرفت غربی . مفهوم گیرد قرار امروز زندگی محیط کردن مردمی و طراحی در ولی م##ادی ف##راوانی هم##راه ب##ه تکنول##وژی بع##دی ی##ک توسعه از است عبارت ابع##اد ک##ه گ##ردد ت##امین ط##وری بای##د معن##وی و مادی ابعد در جامعه توسعه ایران ن##وعی تکنول##وژی پیش##رفت ش##ک . بدون گیرد قرار معنوی ابعاد خدمت در مادی

. نماید مخاطره خوش دست را ما فرهنگی های ارزش نباید اما است ضرورت

را خ##ود خ##اص تاسیس##ات و تجه##یزات ت##اریخ ادوار از ی##ک ه##ر در تواند نمی شهر. باشد نیاورده وجود به کالبدی فضای و تکمیل

را شهر استراتژیک و اقلیمی ، جغرافیایی های ویژگی از پذیری تاثیر با ها انسان و اجتم##اعی س##نن ب##ا متناس##ب س##پس و کردن##د می ج##ایگزین ط##بیعی بس##تر در

. آوردن##د می وج##ود ب##ه را ش##هری ب##افت محلی ملی تجارب به اتکا با و فرهنگی هوی##تی بی ب##ه را ارتباطی شبکه و محالت ، شهرهایمان شطرنجی نقشه امروزه کرده مشکل را یابی جهت و روح بی را فضاها شدید یکنواختی و کشانده خاصی. است

ان##د رس##یده دستاوردهایی به محورها بندان راه مشکل حل برای امر متخصصان سلس##له این ه##ا راه ش##بکه در م##راتب : سلس##له ایم داش##ته را آن ها قرن ما که

: نمود تقسیم زیر شکل به توان می را مراتب

واح#د ی#ک ان#درونی هم و ب#یرونی بخش شهر. هم ی دهنده تشکیل : سلول خانه . ارتب##اط است خصوصیاتی چنین دارای خدمات بخش با اش رابطه در مسکونی

. گردد می قرار بر هشتی طریق از خارج فضای با فضا دو این

فض##ای ب##ه انحنا دو یا یک با را کوچه درب که مسقفی و کوچک : فضاهای هشتی گ#وی پاس##خ مش#ترک فض##ای ی##ک عن##وان . ب##ه است کرده می متصل خانه داخل

. ماند می محفوظ نیز محرمیت ، بوده ارتباطی نیازهای

مع##ابر ب##ه ه##ا هش##تی طری##ق از مس##کونی واحدهای از تعدادی : رابطه بست بن می تق##ویت نزدیک های معاشرت حد تا همسایگی روابط آن در و بود تر عمومی

. شد

چن##د برخورد محل در شده می گشوده کوچه به ها بست بن : دهانه گذر و کوچه. شد می نامیده گذر که آمد می وجود به هایی میدانچه کوچه

راسته تقاطع محل . در بود ارتباطی محور تعدادی دارای محله : هر محله راسته. بود مرسوم محله مرکز به که گرفت می شکل فضایی ها

14

عبوری ترافیک که سنتی بافت در ارتباطی محورهای ترین : عمومی بازار راسته. گرفت می صورت محور این از استفاده با شهر

م##راتب سلس#له ک#ه ده#د می نشان شهر چند در ارتباطی های شبکه ی مالحظه این حاض##ر ح##ال . در داش##ته روان عملکردی خود زمان در و شده رعایت آن در

است. اضمحالل حال در ها بافت

آن از توقعات تکوینی سیر و مسکونی های ساختمان نمای شناسی پدیدار- 8

ب##ه مناس##ب پاس##خگویی ع##دم در ریش##ه م##ا س##اختمانهای نماه##ای س##امانی به نا ب##ه ن##ا . این اس##ت ش##ده ایج##اد نم##ا ب##ه نس##بت ت##اریخ ط##ول در که دارد توقعاتی پر مسکونی ساختمانهای . ولی نیست مسکونی ساختمانهای به منحصر سامانی

. شهراند یک منظر عوامل گذارترین تاثیر و ترین تعداد

زیر دالیل به ولی نیست شهر یک های ساختمان نماهای به منحصر شهری منظر: است موضوعات ترین اهمیت پر از

. است معماران و شهری طراحان مشترک وظیفه آن -طراحی1

. است شهر بصری کیفیت به گذار تاثیر عناصر موثرترین از یکی -نما2

ش##هری طراح##ان و معم##اران طراحان##ه ه##ای تقس##یم از عنص##ر پذیرترین -تاثیر3. است

ولی اس##ت انتق##اد ه##ای موض##وع ت##رین رایج از نم##ا س##امانی به نا معضل چند هر. است پرداخته موضوع این به مستقلی منبع کمتر

و س#لیقه اعم#ال چ#ون م#واردی ب#ه ت#وان می نماه#ا س#امانی به نا علل جمله از ف##نی و م##الی فق##ر ، بفروش##ی بس##از فرهن##گ حاکمیت ، کارشناسانه غیر دخالت

. کرد ...... اشاره و مرغوب نا مصالح و مواد ، سازندگان

دی##روز رویکرد در ریشه مناسب شهری فضاهای و نماها ارائه در ما توانایی عدم دارد پدیده این با ما امروز و

: نما از توقعات تکوینی سیر

: رود می انتظار نما از عملکرد چهار

کل یک از -جزیی4 -معرف3 -رابط2 -محافظ1

، گردی#ده دار عه#ده نم#ا ک#ه ای وظیف#ه اولین و : ابت#دایی محاف#ظ عنوان به نما ب##رای ه##ا . انس##ان ب##ود ب##یرونی تهدیدهای مقابل در ها انسان از حفاظت وظیفه

س#ازی نم#ا زم#ان این در ک#ه کردن#د ایج#اد خان#ه ن#ام ب#ه فض#ایی خ#ود حف#اظت

15

ب##ه منف##ذ ح##داقل ب##ا ک##ه بود دیوارهایی دارای ساختمان . بلکه نداشت مفهومی . ک##رد می مح##روم الزم تهویه و نور از را ساختمان که بودند گرفته شکل بیرون

س##ومی پوس##ته به نیاز و یافت افزایش ساختمان دیواره در روزنه ایجاد نتیجه در . کش##ید خ##ود آب##ادی ی##ا خانه دور به دیواری انسان و گردید بیشتر حفاظت جهت چن##د . ه##ر ش##دند ط##راحی گ##را تمرک##ز ه##ا آبادی و گرا درون اصطالح به ها خانه

. است شده تثبیت آن توسط ولی نبوده اسالم آورد ره گرایی درون

ه##ا تم##دن هم##ه عمومی بناهای معماری به توان نمی را گرایی برون قاعده حتی. کشیدند می ستبر بارویی خود معابد پیرامون زیرا داد تعمیم

تهدی##دات و انس##ان می##ان ح##ایلی ب##ود موظ##ف نم##ا ک##ه آن :با رابط عنوان به نما . نمای##د ایف##ا را ب##یرون و درون می##ان راب##ط نقش بایس##ت می ولی باشد خارجی. گرفتند عهده به را نقش این نما از عناصری عنوان به ها روزنه

عه#ده ب#ه را ب#یرون منظ#ره دی#دن ب#رای ق#ابی نقش پنج#ره اروپا تاریخ طول در تس#هیالت ، ش#ود دی#ده ک#ه آن ب#دون ببین#د بتوان#د س#اکن ک#ه آن . ب#رای گ#رفت

ت##ر ش##فاف و بزرگ##تر ه##ا پنج##ره بیستم قرن اوایل . در شده اندیشیده گوناگونی ب##ود زمان اجتماعی سیاسی شعار یک و خودگرایی اصول از که . شفافیت شدند

توس##ط ش##فافیت ایج##اد ب##ه گرا نو معماری وارثان . اما یافت تسری معماری به. کردند بسنده ای شیشه دیوار

ش##رایط در و بود ساختمان از خاصی عملکرد و نوع مناسب کامل شفافیت ایده. بود استفاده قابل ای ویژه اقلیمی

را ساختمان خارج و داخل زندگی تداوم توانست می اگر حتی شیشه از استفاده ای پوس##ته ب##ه نم##ا تب##دیل ، ب##رد می بین از را فضا و توده بین تعامل ، کند تامین در را ش##دیدی العم##ل عکس خ##اطر همین به بود حفاظتی عملکرد با مغایر نازک مس##کونی های خانه نوزدهم قرن اواخر تا ایران . در آورد وجود به ساکنین میان ( خصوص##ی ) فض##ای مرک##زی حی##اط از فق##ط ب##یرون و درون ارتباط ایجاد برای اروپ##ا از برداری الگو با ایرانی معماران نوزدهم قرن اواخر . از گرفتند می بهره

درون فرهن##گ ب##ا ک##ه کردن##د گرا برون مسکونی های ساختمان ساخت به شروع به فراوان سرمای و گرما انتقال آن دستاورد تنها و بود تعارض در ساکنین گرای. بود خانه داخل

ب##دین اس##ت نم##ایش حالت دارای نما غرب معماری :در معرف یک عنوان به نما . دهد می نشان کند می زندگی آن پشت که را کسی اول ی وهله در که صورت داش##ت به##تری دسترس##ی و بود تر اهمیت با که را یکی نما چهار از غربی انسان. نامید فاساد یا اصلی ی جبهه

16

ی##ک را آن همک##ف مواق#ع ب##رخی در ک#ه س##اختمان ظاهر وسطی قرون اواخر از خ##ود به مجاز کلیسا فقط اما باشد پسند مشتری بایست می کرده اشغال مغازه. بود نمایی

بایست می بنا پس این از و شد ساخته جدیدی های کاخ و بنا رنسانس دوران در س##اختمان ب##اروک دوران باش##د. در ن##یز آن سازنده و طراح هنر و مهارت معرف

اعتب##ار اگر حتی و باشد خود مالک اعتبار و شخصیت معرف منحصرا بایست می. گردد فراهم کاذبی اعتبار ها واقعیت جعل با بود نمانده باقی زیادی

ج##ایگزین انب##وه تولید تا گردید باعث شهرها جمعیت سریع رشد و صنعتی انقالب گردد ساختمان سازه و فونکسیون معرف بایستی می نما گردد. لذا دستی تولید

.

گردی##د علمی ی ض##ابطه یک به تبدیل عملکرد سال چهل مدت به1928 سال از. کند تبعیت آن از بایست می تولید گونه هر که

ب##ه نی##از بی و بیرون به درون از مساله حل معنای به ساختن کولوربوزیه زعم به ب##ه بع#دی نس#ل توج#ه ت##ا ش##د ب##اعث تفکر طرز . این بود شناسانه زیبا کانسپتی شود پنداشته طراح اصلی وظیفه آن حل و شده منحرف پالن در مستتر عملکرد

.

نم##ودن وارد در س##عی معم##اری دیگر پیشگامان برخی اصلی گرایش این کنار در نواره#ای مندلس#ون . اریش داش#تند نم#ا ط#راحی و معماری در دیگر موضوعات

ک##ه دانس##ت می ای جامع##ه در دموکراس##ی و تس##اوی مظه##ر را نماه##ا در افقی. بود داده دست از را خود مفهوم عمودی مراتب سلسله

س##امانی به نا به شناسان روان و شناسان جامعه اعتراض دهه شصت های سال طراحان و معماران از بسیاری نظر تجدید دهه ، هفتاد های سال و شهرها منظر

ک##ه رس##ید نتیجه این به شناسانه روان و کیفی . مباحث بود خود های پارادایم در ن##ا انک##ار نماه##ا در خ##ود اعتب##ار و شخصیت معرفی به طراحان و مالکین گرایش

خالقیت حف#ظ عین در ک#ه اس#ت چ#وبی چه#ار ارای#ه مقدور حل . راه است پذیر ارتق##ای و حف##ظ جهت در را تم##ایالت این بتوان##د مال##ک شخص##یت اب##راز و معمار. نماید هماهنگ شهری فضاهای کیفی

مش##خص را مالک ثروت مقدار اول ی وهله در چیز هیچ قدیمی اسالمی شهر در ت#زئین . ح#داکثر مان#د باقی سنتی خانه نمای ایران در راستا همین . در کرد نمی نم##ایی خ##ود در س##عی س##نتی . معم##ار ب##ود ورودی درب اطراف در بیرونی نمای. بود تر مهم بسی محرمیت چون هنجارهایی و ها ارزش او برای و کرد نمی

ب##رداری ک##پی به معماری فرنگ به شاه ناصرالدین سفر و نوزدهم قرن اواخر از س##اختمان اعی##ان از ب##رخی بع##د ب##ه زمان آن . از شد خالصه اروپایی الگوهای از

17

معم##اران ورود . ب##ا کردن##د عرض##ه اروپ##ایی فاس##ادهای ب##ا را خود مسکونی های ه#ای س##اختمان الی الب#ه در امپرسیونیس#تی س##بک نماه#ای رفت##ه فرن##گ نوگرای نم##ا و خانه از نوع این شمسی هجری سی های سال . از شدند هویدا تر قدیمی. کرد سرایت نیز متوسط اقشار به سازی

تش##دید و جهانی بازار به ایران کامل اتصال های سال پنجاه و چهل های سال دربود. ناهمگون شرایط

س##لیقه و نظر اعمال فرصت نشینی آپارتمان شصت اواخر تا پنجاه های سال از. رساند حداقل به را ساکن

روب##ه آن نماه##ای و بن##ا یک با شهری فضای در :ما کل یک از جزئی عنوان به نما کیفیت ب##ر اش . زش##تی بزرگتر کل یک از است جزئی ساختمان بلکه نیستیم رو

عناص##ر س##ایر ب##ا هماهنگی به منوط اش زیبایی و گذارد می تاثیر عمومی فضای. است مکان آن

زم##ان این . در گردی##د شروع صنعتی انقالب از ها ساختمان نماهای در اغتشاش ب##اعث ک#ه ریخت هم ب##ه را شهرها متعادل ساختار و نظام جمعیت رویه بی رشد. شد شهر باغ چون ای طلبانه اصالح هی جنبش آمدن پدید

زن##دگی ب##ه ولی رس##ید خود اصلی اهداف به زیادی حد تا چند هر گرا نو معماری رفتن بین از ک##ار نتیج##ه و ک##رد وارد ف##راوانی ه##ای لطمه شهری فضای و جمعی. بود مکان حس

دوب##اره م##دنی زن##دگی بس##تر مثابه به شهری فضای هفتاد و شصت های سال درشد. بیشتری تاکید آن کیفیت و شهری فضای های بدنه نقش بر و شد کشف

ه##ای دخ##الت و س##لیقه اعم##ال ما کشور در اصلی مشکل گفت :باید گیری نتیجه . در نیس##ت کش##ور ب##ر ح##اکم اقتصادی و فنی های محدودیت یا کارشناسانه غیر

ه##نر کن##د می تهدید مالکان سلیقه اعمال از بیش را ما نماهای کیفیت آنچه واقع م##وجهی دلیل نیز سازندگان فنی و مالی . فقر است طراحان آمیز اغراق نمایی . بودن##د ت##ر مرغ##وب نا و محدودتر گذشته در نیز مصالح و مواد حتی ، باشد نمی اهمال آن علت ولی است تلخی واقعیت شهرداری توسط سازی نما کنترل عدم

. نیست شهرداری

مربوط سنتی معماری اصول به توجه عدم به را ما شهر منظر هنجاری نا برخی این . مضافا اند نداشته نمایی ، سنتی های ساختمان اکثر واقع در ولی دانند می ب##ر . عالوه است اشتباه مسکونی به عمومی های ساختمان سازی نما تعمیم که درون ب##ه رجعت توق##ع ش##دن جهانی از ناشی گرایی برون شتابزده جریان در آن

. نیست بینانه واقع گرایی

18

حساس##یت ب##ه ای##ران در مدوالس##یون گ##یری کار به و گرایی عملکرد به ابتال ایراد. نیست غرب

حس##رت و شده نهادینه ما در گرایی . درون است نظری فقر از بیشتر ما ضعف. داریم را آمدی روز به تمایل عمل در ولی خوریم می را آن رفتن دست از

. پنداریم می پذیر تعمیم همواره و مکان ال و زمان ال ، ایستا را ها پدیده هنوز ما داریم قب#ول تئوریک صورت به را آن که چند هر است ضعیف ما جمعی ی روحیه

. نیس##ت ت##ر اهمیت کم آن از نباشد فرعی زندگی از تر مهم اگر جمعی . زندگی . برای باشند هم الزم وحدت دارای کثرت حین در توانند می ما شهری فضاهای

و ض#وابط ت##دوین ب##رای ک#اربردی و بنیادی پژوهش به نیاز مقصودی چنین به نیل در را م##ا ک##ه داریم ص##رف ب##رداری الگو نه و خودمان کشور با سازگار مقرراتی

. نماید نزدیک معضل حل به مستمر چالش یک

فلکه ، میدان ، گره- 9

: سازی شهر در واژه سه شناختی معنا بررسی

معن##ای اس##اس ب##ر ش##هروند و ب##وده خ##ود وی##ژه معنای دارای فرهنگ هر در واژه . کن##د می عم##ل ، نمای##د می ایج##اد وی ذهن در واژه آن ک##ه تص##ویری و موج##ود

ب##ا بلک##ه کن##د نمی حل را مشکل فقط نه فنی های واژه با مفاهیم این جایگزینی. است شده رفتاری های ناهنجاری باعث شهروندان ذهن کردن مغشوش

ب#ه ک#ه اس#ت رویک#ردی در ش#هری م#دیر و کارش#ناس مشکل نگارنده اعتقاد به نظ##ر م##د را پدی##ده ی##ک از مولفه دو حداکثر یا یک فقط ها . آن دارند موضوعات

. اند مانده غافل معنی مولفه از و داده قرار

را جمعی و ف##ردی زندگی های محل و هستند فضا مشکالت اندرخم هنوز ایشان تفاوتی منظر و سیما میان دلیل این به شناسند نمی رسمیت به مکان مشابه به

. نیستند قایل

نمی مح##دود ت##رافیکی ه##ای تق##اطع ب##ه تنه##ا گره سازی شهر در گفت باید : گره عناص##ر از یکی گره . زیرا نیست تقاطع با مساوی گره مفهوم طرفی از و گردد

دانش در . گ##ره موج##ود اس##ت واقعیتی تقاطع که صورتی در است ذهنی تصویر تجم##ع ن##وع ه##ر از ک##ه دارد ذهنی تصویر عناصر از یکی به اشاره شهری طراحی

. است گرفته شکل شهروند ذهن در ، شهر در مختلف رویدادهای

در را محیط در موجود شرایط خود محیط از ذهنی تصویر ایجاد برای شهروندان می نقش ذهن در آن##ان از که تصویری و عناصر . این کنند می خالصه عنصر چند اساس بر نه را خود رفتار ها انسان و نداشته مطابقت عینی تصویر با کامال بندد

. کنند می تنظیم دارند خاص مکان از که تصوری اساس بر بلکه ها واقعیت

19

، اس##ت مش##ترک چیز هر از بیش واژه این مختلف معانی میان از چه :آن میدان اس##ت اهمیت ح##ائز شهرس##ازی ب##رای چه آن و است میدان بودن عرصه ماهیت

این در ک#ه اس#ت روی#دادهایی و نیروه#ا ، ه#ا انس#ان تجم#ع مح#ل می#دان که این می##دان ب##رای ارزش ی##ک عن##وان ب##ه شهری طراحی دانش در چه . آن اند عرصه جمعی زن##دگی در فض##ا این ک##ه اس##ت تع##املی و اجتم##اعی نقش ، اس##ت مطرح

. کند می ایفا شهروندان

خ##ود جمعی رویدادهای ترین مهم اروپایی شهروند بیستم قرن تا یونان دوران از. کرد می برگزار میدان در را

. ایم بوده رو روبه میدان اصلی نوع دو با زمین مشرق شهرهای سنتی نظام در

: رسمی-تشریفاتی میدان و محلی میدان

محلی می##ادین و بازاره##ا ای##ران در شهری فضاهای ترین مردمی و ترین عمومی در و تش##ریفاتی ای وظیف##ه بیش##تر ش##هر اصلی میدان یا ارگ های . میدان بودند

هم تکای##ا ب##رخی و محلی . می##ادین داش##تند ق##رار ش##هر حکومتی نهادهای خدمت. بود محل اهالی اجتماعی تعامل و تجمع محل

این وس#ط در ای جزی#ره و محوره#ا تق#اطع در گش#ودگی از اس#ت :عبارت فلکه . خودروهاس##ت ح##رکت توزی##ع می##دان خالف ب##ر آن غ##الب عملک##رد که گشودگی

دو تص##ادف امک##ان و خس##ارت ک##ه ب##ود ش##ده متوج##ه پدیده این فرانسوی مبتکر. است هم بر عمود تصادف از کمتر بسیار بغل از خودرو

و شد احداث فلکه نام به فضایی محورها تقاطع محل در ایران به خودرو ورود با عمدتا که ما شهری تحوالت و . تغییر گرفت را تشریفاتی میادین جای سرعت به

فلک##ه به تبدیل را ما شهرهای میادین همه تقریبا ، بود سواره حرکت به معطوف عمومی زندگی برای مرکزی به نیاز اجتماعی هر که است حالی در این . و نمود ب##ه آنه##ا توسط شدن دیده و مردم دیدن برای بتواند انسان که مکانی ، دارد اش. برود آنجا

عملکردی و میدان یک معنای از ، فلکه یک فرم از تلفیقی ما شهرهای در میادین. هستند دو این از مختلط

می آن ب##ه مرب##وط ذه##نی ب##ار و معن##ا از تر سریع و تر راحت کالبد تغییر همیشه می##دان واژه گزی##نی ج##ای مقابل در هنوز شهروندان از بسیاری رو این . از باشد. اند کرده مقاومت فلکه برای

. چادره##ای اس##ت مالحظه قابل نقطه این در دورگردها و فروشان دست حضور می آن س##امانی بی و اغتشاش به فضا این در نیز موقت های نمایشگاه و خیریه اس##ت مشاهده قابل میادین در نیز تبلیغاتی تابلوهای و ها ستون . ازدحام افزاید

20

پ##اتوق ی##ا و مالقات و میعاد محل عنوان به پیاده عابرین توسط هنوز میدان . اما. دارد را میدان مفهوم آنان برای و شود می استفاده جوانان

ن#یز می#دان ی#ک عملکرده#ای وق#وع برای الزم شریط واجد فضای دیگر طرف از. شود محسوب تواند نمی

این ولی اس##ت ممن##وع فلک##ه در کش مسافر و شخصی خودروی توقف که آن با. است شده تبدیل عادی امری به اتفاق

را پی#اده ع#ابرین ه#ا آن به ورود مبادی و ها فلکه در پیاده عابر مسیر تداوم عدم ری##ز . س##ر ش##ود می تج##اوز سواره مسیر به و کند می نقطه هر از گذر به وادار

به نسبت را خود حساسیت نیز رانندگان که شده باعث سواره فضای به جمعیت. دهند دست از رانندگی مقررات و قوانین

: شود می اشاره مسئولین و طراحان پیشنهادی های حل راه از برخی به زیر در

این ب##ه انتظ##امی نیروی از استفاده – پیاده و سواره میان بلند های نرده کشیدن – بگیرن#د را پی#اده و س#واره نابج#ای ح#رکت جل#وی س#دی همانند بتوانند که امید

رویک##رد و پی##اده ع##ابرین ک##ردن جریمه – پیاده و سواره برای راهنما چراغ نصب سطح ارتقاء و قوانین اعمال با که آن امید به تحمل و صبر دارد وجود که دیگری

. شود حل مسئله این مردم فرهنگی

و فلک##ه مفه##وم و معن##ا تف##اوت بای##د که رساند می نتیجه این به را ما ها بررسی. کرد پرهیز مفهوم دو این اختالط از و گرفت جدی را میدان

عل##ل بای##د بلک##ه دانس##ت انگاران##ه س##اده ت##وان نمی را سواره و پیاده عابر رفتار. کرد یابی ریشه را آن وقوع

الزم ای##رانی ی پی##اده ش##هروند اذه#ان در موج#ود معن##ای بر تکیه میادین طرح در. کرد طراحی سواره مسائل به توجه اساس بر باید نیز را ها فلکه و است

مختل##ف من##اطق ش##هر ی##ک س##اکنین :معم##وال می##دان از موض##وعی توقع##ات ی##ک ب##ه آنه##ا طری##ق از و کنن##د می بازشناس##ی می##ادین وسیله به را شهرهایشان

. دهند می آدرس غریبه

ن##وعی دارای خیاب##ان ب##ر ح##اکم پ##ذیر ن##ا اجتناب پویایی و حرکت مقابل در میدان دیگ#ران ب#ا ارتب#اط برق#راری امک#ان که شود می باعث مکث . این است سکون

. البت##ه کن##د درک بیشتر نیز را کالبدی جزئیات بتواند فرد عالوه به و یابد افزایش. نیست حرکت کامل حذف معنای به سکون

21

پ##ذیری تفرق خاصیت که فلکه خالف بر است پذیری تجمع خاصیت دارای میدان می ن#یز یکپ#ارچگی ش#امل میدان یک فضای پذیری تجمع و سکون کنار . در دارد. است میدان فضای در پیوستگی مستلزم که شود

ف##راهم ش##هروندان ب##رای را فض##ا کل از ذهنی تصویر یک ایجاد امکان یکپارچگی. کند می

بای#د فض#ا ، کن#د س#کون احس#اس میدان فضای در شخص که این : برای سکون: باشد داشته مستتر خود در را مواردی

لح##اظ از چ##ه و دسترس##ی لح##اظ از چ##ه ش##هروندان ب##رای آس##ان حضور -امکان. محیطی زیست آسایش شرایط

. اجتماعی مختلف های گروه حضور -امکان

. یکدیگر توسط افراد آسان شدن دیده و دیدن -امکان

ب##ه نی##از ک##ه اس##ت آیی هم گ##رد و ش##هروندان تجم##ع مح##ل : میدان پذیری تجمع را آن حریم و میدان اطراف حرکتی مسیرهای که . فضایی دارد مناسب فضایی

. بدهد را افراد به شدن جمع اجازه هندسی شکل لحاظ به و نزد هم بر

دای##ره فض##ای اندازه به را آیی هم گرد امکان شکل مستطیل یا خطی فضای یک محیطی زیس##ت ش##رایط ح##داقل باید آسان دسترسی بر . عالوه دهد نمی شکل

. گردد فراهم فضا در هم

شود می میدان در افراد تجمع باعث فضا در متفاوت و متنوع های فعالیت وجود.

مختل##ف ه##ای فع##الیت انجام امکان ، مناسب مبلمان و تجهیزات توسط باید فضا. آورد فراهم هم کنار در را

آن ب##ه و کند القا را مرکزیتی باید کند جلوه پذیر تجمع که این برای میدان فضای. ورزد تاکید

. کن##د ف#راهم حرک#تی های فعالیت کنار در را انسانی تجمع امکان باید میدان یک اجتم##اعی و س##نی مختل##ف ها گروه میان که فضا در هایی فعالیت ایجاد همچنین و س##ایرین ب##ا مش##ارکت احس##اس ان##د مرتب##ط هم با نوعی به یا و است مشترک

. آورد وجود به شهروندان در را جمع در حضور

. آورد وج##ود ب##ه ت##وان می زی##ر موارد توسط را میدان در : یکپارچگی یکپارچگی در . تن##وع ک##رد پره##یز بای##د زی##اد س##طح اختالف از ، کالب##دی عناصر در پیوستگی

در انقط##اع از . پره##یز اس##ت پذیر امکان آسمان خط در پیوستگی توسط فضاها. است گذار تاثیر بدنه پیوستگی حفظ در بدنه

22

ک##امال ی##ا و یافت##ه تفکی##ک ح##الت فض##اها زی##ر و ش##ده ادراک واح##د فضا که وقتی. نامید یکپارچه را فضا توان می باشند نداشته مستقل

. افزاید می فضا یکپارچگی بر نیز فعالیتی پیوستگی

دارای بای##د می شود ادراک کامل صورت به و زمان یک در که این برای فضا یک. باشد ذهن در شناسی باز قابل و آشنا ای هندسه

احس##اس ، ک##ل فض##ای از فض##ا جزء تفکیک عدم ، فضا کل با اجزاء میان تناسب کل از واحد ذهنی تصویر ایجاد عوامل از فضا دهنده تشکیل عناصر میان تجانس

. فضاست

ایران در شهر مفهوم بر تاملی- 10

اس##ت بوده حکومتی-قومی قلمرو یک باستان دوران در شهر یا خشتر از منظور باش##د نمی آن اروپ#ایی معنای به یا امروزی معنای به شهر یک خشتر از . منظور

. نامیدند می ساتراپ را آن یونانیان که است وسیعی قلمرو بلکه

مقایسه در ایل یا قوم یک نفوذ حوزه ، ایلی یا عشیرتی یا دودمانی جامعه یک در ب##ر م##وخرین اک##ثر . ام##روزه است بوده برخوردار بیشتری اهمیت از آن مرکز با

در م##ا س##ئواالت از بس##یاری . البت##ه القولند متفق باستانی فرهنگ بودن دودمانی نظ##ر اظه##ار و . حضور است مانده ابهام از ای هاله در شهرهایمان گذشته مورد و ض##د حدسیات بلکه است نکاسته ابهامات این از فقط نه غربی شناسان شرق ک##ه ان##د عقی##ده این ب##ر . آن##ان اس##ت نموده چندان صد را مشکل نیز آنان نقیض الج#رم اس##ت ص##نعتی قب##ل م##ا دوران ب##ه مرب##وط ای##ران زم##ان آن شرایط چون

در ش##هر دولت اولین دارن##د اعتق##اد شناس##ان باس##تان از . بعض##ی ب##وده فئودالی داش##تن را ش##هر دولت س##نجش مالک و است شده تشکیل خوزستان در و ایران

این##ان ذهن در دولتش#هر از ک#ه مفه#ومی اس##ت . مش#خص دانن##د می ح#اکم ی##ک . اس##ت متفاوت یونانی دولتشهر و داریوش دوران خشتر مغهوم با است موجود ه##ای کت##اب در و ک##رده کپی یکدیگر از چرایی و چون هیچ بی که است آن جالب ص#حت ب#ه کس ه#ر و اس#ت مذموم ما فرهنگ در . شک گنجانیم می خود علمی

. مفه##وم ک##نیم می متهم باس##تانی تم##دن تخطئ##ه به را او ، کند شک مطالب این ت##ر مهم هم##ه . از نیس##ت ایه##ام و ابه##ام از خ##الی ن##یز اس##المی ی دوره در شهر

متفاوت فهمیم می شهر از امروزه ما چه آن با اسالمی ی دوره در شهر مفهوم مش##خص ک##امال شهر مفهوم از شاعر یا نویسنده منظور نیز دوره این . در است

اس##تخراج متن داخ##ل از را واژه این ت##وان می گم##ان و ح##دس ب##ا فقط و نیست ک##ه اس##ت هم##ان ش##هر از جغرافی##دان ی##ا سیاح منظور که زمانی در . حتی نمود

ب##ه آن اج##زای توص##یف در ، فهمند می آن از ما امروزین شهرسازان و معماران آن ب##زرگ روس##تاهای ب##ا تف##اوتی ج##وهری لح##اظ از ک##ه پردازند می مواردی ذکر

قلم##داد روس##تا ب##ا ش##هر تف##اوت را جمع##ه نماز مجوز داشتن . برخی ندارد زمان

23

ج##امع مس##جد دارای زم##ان آن ه##ای روستا از بسیاری که صورتی در ، اند نموده ولی دهند می قرار تاکید مورد اداری مرکز یک را آن نقش دیگر . برخی اند بوده

می محس#وب مرک#ز ی##ک اداری م##راتب سلسله در نیز روستا دانیم می خوبی به. است گردیده

بلک#ه ن#دارد عی#بی فق#ط ن#ه باستانی شهرهای درباره موجود های ایدئوگرام تهیه بررس##ی و نق##د ب##دون ه##ا آن از رونویس##ی و برداری کپی . اما است تمجید قابل

مفه##وم از رایج تص##ور ت##ا گردی##ده باعث مکرر تکرارهای . زیرا است نابخشودنی ک##ه مفه##ومی رس##د می نظ##ر . ب##ه بمان##د ب##اقی س##طحی چنین در ایران در شهر

اس##ت موجود سطحی برداشت از متفاوت بسیار اند داشته شهر از ما گذشتگان. باشیم می خود شهرهای و جامعه خوانی باز به ناچار . بنابراین

فهمید می آن از لینچ کوین چه آن و شهر سیمای- 11

اس##تقبال ع##دم و ش##هری ه##ای ط##رح پ##ذیری تحق##ق ع##دم دالئل از : یکی چکیده تهی##ه ب##ر ک##ه اس##ت رویک##ردی ها طرح این از کارشناسان و مدیران ، شهروندان

. است حاکم ها طرح

واژه یافت##ه مح##وری نقش ش##هری طراحی دانش در امروزه که مفاهیمی از یکیImageاست ذهنی تصویر یا سیما یعنی آن فارسی گردان بر و .

ب##ه یکی ک##ه است کرده ذکر واژه این برای اصلی تعریف دو آکسفورد نامه واژه افک##ار ... در و محص##ول ی##ک ، س##ازمان ی##ک ، ف##رد یک که است ای وجهه معنای

. است ایده یا ذهنی تصویری دیگری و دارد عمومی

این اص##لی . ن##ام ش##د ش##هری ط##راحی ادبی##ات وارد لینچ توسطImage مفهومThe کتاب Imge of the cityاین ش##ده ترجم##ه ش##هر س##یمای به که بود .

ب##اعث متع##ددی دالی##ل ب##ه ولی ب##ود ارزشمند و زیبا بسیار خود زمان در برگردان . امروزه شد شهری طراحی در آن کاربرد و مفهوم این معنی در تفاهماتی سوء

. گیرن##د می اش##تباه منظ#ر ب##ا را آن ، کنن##د می اس##تفاده واژه این از که یاکثریت . نیس##تند ساز کار زمینه این در نیز فارسی معتبر تخصصی غیر های نامه فرهنگ و س#یما ب#رای تع#اریفی خ#ود مص#وب قطعنام#ه در ش#هری طراحی کنگره اولین کافی توجه مورد ولی نمود مشخص را ها آن میان های تفاوت و کرد ارائه منظر . ش##د زده دامن معن##ایی آش##فتگی ب##ه اصطالحاتی شدن اضافه با و نگرفت قرار ولی نم#ود ش#هر س#یمای ج#ایگزین را ش#هر ذه#نی منظ#ر واژه همک#اران از یکی

اف##رادی ک##ه این . اول آورد هم##راه به نیز جدیدی مشکالت بلکه نشد حل مشکل نظ##ر م##ورد س##یمای از متفاوت چیزی را شهر عینی منظر و کرده رای به تفسیر

اس##م که مفعل وزن بر عربی است ای واژه منظر که آن دوم و پندارند می لینچ. عینی است چیزی بنابراین است مکان

24

در ش##هر ذه##نی . تص##ویر اوس##ت محی##ط و ناظر میان تعامل حاصل ذهنی تصویر. هاست نشانه و نمادها از پیوسته هم به کلیتی واقع

جنبش از حرف##ه این ک##ردن خ##ارج ش##هری ط##راحی برای لینچ دستاورد بزرگترین. است شهری منظر و سازانه زیبا های

ه##ا واقعیت اساس بر نه ها انسان شد متوجه که است کسی اولین لوین کورت می نش##ان العم##ل عکس خ##ود از دارن##د واقعیت آن از که ذهنیتی اساس بر بلکه رفت##ار نظری##ه این اس##اس ب##ر نموده ابداع روانشناسی در را ای نظریه . او دهند. دارد وجود آن بروز هنگام که است میدانی تابع

موج##ود زم##ان یک در و هم با که است اموری مجموع میدان این از لوین منظور ای رابط##ه داش##تن خ##اطر ب##ه را انس##ان . او هس##تند متقاب##ل بس##تگی دارای

. او کن##د می تعری##ف حیوان##ات س##ایر از ممت##از و مج##زا موج##ودی عقلی/عاطفی دای##ره ی##ک مثال بسته هندسی شکل یک کشیدن با را جهان بقیه از شخص جدایی

: کند می بیان را خاصیت دو دایره این ، کشد می تصویر به

بودن کل یک از جزئی دوم و ها پدیده دیگر از شخص جدایی یکی

محی#ط گرفت#ه ب#ر در را ش#خص مس#تقیما ک#ه را خ#ارج ملعا از قسمت آن لوین . گ##یرد می بر در را او و است بزرگتر شخص از روانی . محیط خواند می روانی واقعیت . این نامد می زندگی فضای جمع در را وی روانی محیط و شخص لوین

نیس##ت مع##نی بدین کرده احاطه فیزیکی یا روانی غیر جهان را زندگی فضای که محی##ط بلک##ه اس##ت ف##یزیکی جه##ان از قس##متی روانی محیط و زندگی فضای که

جه##ان یعنی بزرگتر کل از جدا و شده تفکیک های قسمت زندگی فضای و روانی. است فیزیکی

فض##ای جهت اس##ت ممکن ف##یزیکی جهان در مهمی تغییر هر داشت اعتقاد لوین ب##ر توانن##د می نیز روانی محیط . امور دهد تغییر کل به را روانی محیط و زندگی هیچ مس##تقیما توان##د نمی ف##یزیکی جه##ان ولی باش##ند داش##ته تاثیر فیزیکی جهان

. باشد داشته شخص با ارتباطی

در : آنچ##ه ک##ه مهم این ب##ه خ##اطر همین ب##ه کن##د می پی##دا ادام##ه لوین های بحث ش##خص زن##دگی فضای و روانی فضای از متاثر گرفته شکل شخص ذهنی تصویر

. کنیم می بسنده ، باشد می

و ذه##نیت اس##اس ب##ر بلک##ه ری##ز برنام##ه و ط##راح ذهنیت اساس بر نه شهروندان عکس آن مقاب#ل در و ک#رده ق#رار ب#ر ارتب#اط خ#ارج جه#ان ب#ا خود ذهنی تصویر. دهد می نشان العمل

25

را ش##هری اج##زاء آسانی به که است آن خوانایی یا بصری : وضوح گوید می لینچ یک##دیگر ب##ا پیوسته هم به قالبی در ذهن در را ها آن بتوان و کرد شناسایی بتوان

. داد ارتباط

ب##ه توج##ه ب##ا . لینچ نیس##ت مطل##وب ش##هر ب##رای ص##فت تنه##ا وض##وح و خوان##ایی درک برای ها انسان که توپولوژیک شناسی روان توسط شده معرفی قانونمندی

نقش##ه در و پرداخت##ه طرح##واره تشکیل به خود ذهن در پیچیده پدیده یک تصور و ای نقطه عناصر از پیوسته هم به قالبی در را آن ، پدیده آن اجزای از خود ذهنی

. ش##دند ش##هر در آن عملی آزمایش دنبال به ، کنند می تصور ای بقچه و خطی ، کیفیت بقی##ه ب##ه آن تعمیم و باش##ند می خوانایی به مربوط فقط شده یاد عناصر

. باشد نمی مجاز شهر های

: است عامل دو حاصل فرد ذهنی تصویر و سیما

دیگ##ر ط##رف از و توقع#ات و آرزوه#ا ، تجربی##ات و رواب#ط ، خ#اطرات ط##رفی از منظر از شده ارسال اطالعات

همین به و بوده محیط از شهروند تصور ذهن در شده ایجاد ذهنی تصویر یا سیما و م##ردم خاص##ه ش##هر ه##ر متح##رک . عوامل ندارد کامل انطباق واقعیت با خاطر

عناص##ر ک##ه موثرند ذهن در شهر هر تصویر ایجاد در قدر همان آنان های فعالیت. شهر کالبدی ثابت

ایج#اد ب#ه منج#ر ک#ه کنن#د می کمک محیط تشخیص و شناخت به بسیاری عوامل روشنی از تصویر این کیفیت چه . هر شوند می ناظر ذهن در محیط از تصویری

ب##ه امنیت احساس تنها نه و است خواناتر شهر باشد برخوردار بیشتری وضوح و. کند می زیاد نیز را فضایی تجربه شدت و عمق بلکه آورد می وجود

. است وضوح عین در تنوع طرفدار او بیند نمی تنوع و وضوح میان تضادی لینچ

آن از ذه##نی تصویر تشکیل و محیط با فرد آشنایی عوامل ترین مهم از یکی لینچ. داند می محیط آن انگیزی نقش را

جری##انی حاصل محیط هر تصویر وی گفته به رسیده لوین با مشترکی نتایج به او. است محیط و ناظر بین جانبه دو

نک##ات آن ه##ای ض##عف و ش##دت و ذه##نی تصویر در موجود های تفاوت رغم علی تص##ویر لینچ. اس##ت شده معروف عمومی تصویر به که دارد وجود نیز مشترکی

: کند می تجزیه جزء سه به را شهری محیط هر

معنی – ساختار – هویت

. کرد معرفی را شهروندان ذهنی تصویر به دهنده شکل اصلی عامل پنج لینچ

26

میس##ر ب##القوه و بالفع##ل ح##رکت آن از استفاده با معموال که است عاملی مسیر ت##رددی و حرکتی شبکه از شهروند هر که است خطی عنصری . مسیر گردد می

. دارد خود شهر

ک##امال گ##ردان ب##ر ک##ه ش##ده ترجم##ه محل##ه مزینی دکتر توسط عنصر : این حوزه و باشند بعد دو واجد که شهر از هایی قسمت لینچ تعریف به . بنا نیست مناسبی

آن درون از را ها آن سیمای بتوان همواره که باشند داشته مشترکی خصوصیات. شوند می نامیده حوزه ، داد تشخیص ها

از س##ری ی##ک ت##راکم ی##ا تمرکز ، تالقی از انسان ذهن در که است : عنصری گره . می بن##دد می نقش ، نقط##ه ی##ک در معانی یا و ، عملکردها ، رویدادها ، مظاهر

. کرد تقسیم معنایی و عملکردی ، کالبدی های گره به را ها گره توان

ی##ا ح##وزه دو بین م##رز ص##ورت به که است شهروند ذهن در خطی : تصویری لبه. کند می جلوه ها آن کننده متصل خط

یا عملکرد ظاهر توسط که باشد می شهر سیمای در ذهنی عطف : نقاط نشانه ی##ابی جهت در مبن##ا نق##اط عن##وان ب##ه و آم##ده وج##ود به شهر در پدیده یک معنای

م##راتب سلس##له در ن##یز ه##ا نشانه که شده مشخص . امروزه شوند می استفاده. هستند خود مراتب سلسله دارای شهری

و عملک##ردی ، اجتم##اعی ، اقتص##ادی عوامل ظاهر و معنا توسط فضایی تصویر هیچ ب##دون و توصیفی فقط اول مرحله در تصویر . این گردد می ارزیابی کالبدی

. است گذاری ارزش گونه

Image واژه از لینچ منظ##ور گفت بای##د ف##وق مط##الب ب##ه توج##ه : با گیری نتیجه منظ##ر ی##ک از که است ای ذهنی تصویر بلکه ، نبوده آید چشم به چه آن یا منظر. شود می ایجاد ذهن در عینی

کالبدی مسایل به توجه جز پیامدی ، منظر و سیما مفهوم دو دادن قرار مترادف . داشت نخواهد فضا آرایش یا پردازی صحفه و شهر

27