ΔΙΑΛΕΞΗ 1η

-Το Ισλάμ δεν εξαπλώθηκε ποτέ με πόλεμο. Αντίθετα, ο Χριστιανισμός εξαπλώθηκε με τη βία.-Η πίστη στο Θεό δεν μετριέται. Τα εξωτερικά γνωρίσματα δεν σημαίνει ότι δηλώνουν το βαθμό πίστης.-Μας ενδιαφέρει το πώς πεποιθήσεις και πρακτικές δημιουργούν κοινωνικά αποτελέσματα.-Ο Σημιτικός μονοθεϊσμός είναι η μόνη μονοθεϊστική παράδοση.(σημιτικός μονοθεϊσμός = η Ιουδαιο-Χριστιανικο-Ισλαμική παράδοση).-«Ο Θεός είναι ο μέγιστος», «Δεν υπάρχει άλλος Θεός, παρά μόνο ένας Θεός, ο Αλλάχ» = οι δύο κυριώτερες προσευχές των μουσουλμάνων.-Αραβία = κοντά στη χριστιανική Βυζαντινή αυτοκρατορία , τη ζωροαστρική Περσική αυτοκρατορία και τους Εβραίους : όλοι μονοθεϊστές.-Οι Άραβες ασχολούνταν με το εμπόριο και έχοντας ως κέντρο την Αραβία, ταξιδεύαν σε Ασία και Αφρική.-Οι Αραβικές φυλές ( Βεδουϊνοι) ήταν πατρογραμμικές, πατριαρχικές και έλεγχαν το εμπόριο. Το ισχυρό κλαν στη Μέκκα τον 6ο-7ο αιώνα ήταν οι Κουραϊσίτες , μέλος των οποίων ήταν και ο Μωάμεθ.-Μωάμεθ : γεννήθηκε το 570-571 μ.Χ. Έμεινε ορφανός και έγινε καμηλιέρης . Παντρεύτηκε τη χήρα Χαντίτζα και έγινε εύπορος έμπορος που ταξίδευε πολύ. Ενώ βρισκόταν στην έρημο, του αποκαλύφθηκε ο άγγελος του Θεού και του είπε «ΙΜRA», δηλαδή «απάγγειλε» το λόγο του Θεού στους ανθρώπους. Άρχισε να κηρύττει ΕΝΑ ΝΕΟ ΜΗΝΥΜΑ ( όχι μία νέα θρησκεία) : ενας Θεός, δικαιοσύνη, καλοσύνη, ελεημοσύνη κ.α.-Δημιουργήθηκε μια κοινότητα και αποκρυσταλλώθηκε μια διδασκαλία που ονομάστηκε ΙΣΛΑΜ = υποταγή στο Θεό.-Μετά το θάνατό του γράφτηκαν οι αποκαλύψεις του Θεού . Το αποτέλεσμα είναι το Κοράνι = η απαγγελία του λόγου του Θεού.-50 χρόνια μετά το θάνατο του προφήτη το Ισλάμ είχε φτάσει μέχρι την Ινδονησία και τον Ατλαντικό. Μέχρι και σήμερα είναι η πιό δυναμικά εξαπλούμενη θρησκεία (1.200.000.000 πιστοί), εκτός από τους Πεντηκοστιανούς.

ΔΙΑΛΕΞΗ 2η

- Ιουδαιο-χριστιανικο-ισλαμικός μονοθεϊσμός (θρησκεία των «λαών του βιβλίου»- Τορά για τον ιουδαϊσμό, Ευαγγέλιο για τον χριστιανισμό, Κοράνι για το ισλάμ)

- = μια παράδοση με τρείς εκφράσεις = ένας Θεός έξω και πέρα από τον κόσμο που έχει ο ίδιος δημιουργήσει (δεν έχει πλαστεί- σε άλλες θρησκείες η υπέρτατη δύναμη έχει την έννοια του Νόμου= οι θεοί είναι πνεύματα που έχουν πλαστεί)

- Το Ισλάμ δεν είναι μια νέα θρησκεία, αλλά ένα ΝΕΟ ΜΗΜΥΜΑ – είναι η «τελείωση» της ιουδαιοχριστιανικής παράδοσης που μέχρι τότε ήταν «ατελείς» εκφάνσεις (για τους Μουσουλμάνους).

- Το Ισλάμ είναι «σωστός τρόπος να ζήσεις» (μέχρι τότε η θρησκεία γινόταν αντιληπτή ως τελετουργίες= η όλη λογική του Ισλάμ ήταν να φύγεις από την με αυτόν τον τρόπο εννοούμενη θρησκεία. Ο προφήτης Μωάμεθ, όπως και ο Ιησούς δίδαξαν με ποιό τρόπο πρέπει να ΖΕΙ ο πιστός – ο όρος religion είναι Αγγλικός, του 15ου αιώνα και είχε σχέση με τα ρωμαιοκαθολικά μοναστήρια – σήμερα η θρησκεία γίνεται αντιληπτή ως δογματικά πλαίσια και κανόνες).

- Το Κοράνι ,εν αντιθέσει προς την Τορά και το Ευαγγέλιο, δεν είναι λόγος περί Θεού, αλλά ο λόγος του Θεού.

- Δύσκολα αποδεικνύεται αντιχριστιανισμός ή αντισημιτισμός στο Ισλάμ.- Πολλοί πιστεύουν (οριενταλιστικά) ότι ο χριστιανισμός είναι πίστη

(ορθοδοξία = σε ποιόν πιστεύω), ενώ το Ισλάμ πρακτική (ορθοπραξία = τί πρέπει να κάνω). Αυτός ο διαχωρισμός είναι λανθασμένος γιατί «πιστεύω και κάνω» είναι οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος (η πίστη από μόνη της είναι νεκρή).

- Στο Δυτικό κόσμο έχει επικρατήσει το δίπολο «σώμα-ψυχή», με το σώμα υποδεέστερο του πνεύματος (κυρίως ο ρωμαιοκαθολικισμός και ο προτεσταντισμός). Οι Ευρωπαίοι κατανόησαν τον Χριστιανισμό με Πλατωνικές κατηγορίες ,που πέρασαν από τους φιλοσόφους τους (π.χ. ο θεός είναι στον ουρανό κ.λ.π.).

- ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ = ορθή δόξα = ορθή πίστη ο ΤΑΛΑΛ ΑΣΑΝΤ λέει :«Η ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ ΕΙΝΑΙ ΖΗΤΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ» = ζήτημα ιστορικής συγκυρίας, ζήτημα απόλυτα πολιτικό από τη φύση του = θέσεις και πρακτικές που τη δεδομένη στιγμή φαίνονται ορθές = είναι το αβέβαιο αποτέλεσμα ενός συνεχούς και συνεχιζομένου κατά βάση πολιτικού διαλόγου μεταξύ των μελών μιας κοινότητας = ΕΙΝΑΙ Η ΚΥΡΙΑΡΧΙΑ ΤΟΥ ΗΓΕΜΟΝΙΚΟΥ ΛΟΓΟΥ=ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ ΥΠΟ ΣΥΝΕΧΗ ΑΙΡΕΣΗ =ορθοδοξία ως διακύβευμα, υπό συνεχή αίρεση.- ΤΟ ΙΣΛΑΜ ΕΙΝΑΙ ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΛΟΓΟΥ = παράδοση που στο

εσωτερικό της τα μέλη της συζητούν για το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον τους. Μέσα από αυτόν τον διάλογο παράγουν ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ .Η συνέχεια αυτού του διαλόγου μπορεί να αποδείξει ότι το ορθό είναι κάτι άλλο = αλλάζει η ορθοδοξία ανάλογα με την ιστορική συγκυρία – ανατρέπεται – δεν είναι δεδομένη.

- Ως προς τον διαχωρισμό μεταξύ «μεγάλης» (great) και «μικρής» (little) παράδοσης (π.χ. το ισλάμ των νομοδιδασκάλων και το ισλάμ των πιστών γυναικών), ο Ταλάλ Ασάντ λέει ότι η μεγάλη παράδοση εμφανίζεται ως ορθοδοξία γιατί οι φορείς της έχουν πολιτική δύναμη. Και οι δύο παραδόσεις αποτελούν μορφές ΜΙΑΣ παράδοσης και αλληλοσυμπληρώνονται. Επισημαίνει ότι πρέπει να βλέπουμε το διακύβευμα.

- ΔΥΣΗ (κατά Μακρή) = δεν είναι μονολιθική οντότητα, έξω από την ιστορικότητα. = έχει εσωτερικές διαφοροποιήσεις και αντιφάσεις = είναι ιστορική, πολιτισμική «κατασκευή» ( σωστότερη λέξη είναι το project = πλαίσιο και σκοπός εργασίας που εξελίσσεται και δεν ξέρεις τί θα βγεί στην πράξη, ενώ σαν γενική πορεία είναι προδιαγεγραμμένη) =

- ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΥΛΟΠΟΙΗΣΙΜΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ. = υπό συνεχή κατασκευή και εξέλιξη, μέρος ενός πολιτικού πεδίου, του οποίου οι ελίτ προσπαθούν να βάλουν στην άκρη τους υπολοίπους ώστε να πετύχουν παγκόσμια ηγεμονία

.ΑΡΑ : ΔΥΣΗ = ΣΥΝΕΧΗΣ ΔΙΑΠΡΑΓΜΑΤΕΥΣΗ ΤΗΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑΣ ΗΓΕΜΟΝΙΑΣ.Η Δύση βρίσκεται ανα πάσα στιγμή σε διάλογο με κάποιον άλλο. Στην προκειμένη περίπτωση με την Μέση Ανατολή = επίσης μιας «κατασκευής» του 20ου αιώνα. Είναι ένας όρος ετεροκαθορισμένος= Ανατολή σε σχέση με τη δυτική Ευρώπη και κυρίως τη Βρετανία.- Αυτό που ονομάζουμε σήμερα Εγγύς Ανατολή τον 19ο αιώνα ονομαζόταν Μέση Ανατολή, ενώ η Μέση Ανατολή ήταν το Ιράν, Αφγανιστάν, Πακιστάν κ.α.Η Ελλάδα ήταν border line μεταξύ Ανατολής και Δύσης.- Ονοματίζω κάτι γιατί θέλω να γίνω κυρίαρχός του (π.χ. ο Θεός είπε στον Αδάμ ότι ότι βρίσκεται στον Παράδεισο του ανήκει και εκείνος το πρώτο που έκανε ήταν να τα ονοματίσει -π.χ.ο Αβραάμ ζήτησε από το Θεό να του πει το όνομά του και εκείνος του είπε «είμαι αυτός που θα γίνω» - αντίληψη των αρχαίων : όταν ξέρεις το όνομα του άλλου έχεις τη δυνατότητα να του κάνεις κακό μέσω της μαγείας).- Σήμερα οι της Ανατολής έχουν ενσωματώσει στις γλώσσες τους αυτή την ονοματολογία της Δύσης.

ΔΙΑΛΕΞΗ 3η

Για την εκκοσμίκευση υπάρχουν πολλοί ορισμοί. Ο πιο εύστοχος είναι ο εξής :

ΕΚΚΟΣΜΙΚΕΥΣΗ : είναι πέρα από καθε τι άλλο η άρνηση της λατρείας του Θεού (όχι η άρνηση της ύπαρξης του Θεού ή του υπερφυσικού, άρα και κάποιου είδους θρησκείας). Είναι η άρνηση του ανθρώπου ως λατρευτικού όντος (homo adorance), ως όντος για το οποίο η λατρεία είναι απαραίτητη για την ολοκλήρωση της ανθρώπινης ιδιότητάς του. Η αληθινή αιτία της εκκοσμίκευσης είναι τελικά η κατάφαση της

αυτονομίας του κόσμου, της αυτεπάρκειάς του με όρους λόγου, γνώσης και δράσης. Η εκκοσμίκευση αποτελεί τη βάση πάνω στην οποία αναπτύχθηκε, στη διάρκεια της νεωτερικότητας, ο θεολογικός λόγος (discourse) ως μια μορφή ψευδούς συνείδησης , από την οποία συνείδηση η νεωτερικότητα σταδιακά χειραφετήθηκε, οδεύοντας προς την ελευθερία. Στη βάση αυτή ο άνθρωπος εμφανίζεται ως αυτοσυνείδητος δημιουργός της Ιστορίας και ως το απόλυτο εκείνο θεμέλιο μιας παγκόσμιας γνώσης αναφορικά με τη φύση και την Ιστορία. Αρνείται, δηλαδή, ότι η ανώτερη απόδειξη ότι κάποιος είναι άνθρωπος και όχι ζώο, είναι το ότι λατρεύει το Θεό.ΑΡΑ : ΑΡΝΕΙΤΑΙ ΟΤΙ Η ΛΑΤΡΕΙΑ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΚΑΤΕΞΟΧΗΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΙΔΙΩΜΑ. (Πίστη σημαίνει εμπιστοσύνη. Η εμπιστοσύνη δεν μπορεί να είναι λίγη ή πολλή, αλλά είναι απόλυτη. Η λατρεία δεν είναι πρακτικές, είναι «δώσιμο», απόλυτη εμπιστοσύνη. Λατρεύω σημαίνει αγαπώ και το δείχνω.) Μέχρι τον 17ο αιώνα όλη η ανθρώπινη ύπαρξη είχε σημείο αναφοράς το Θεό. Αυτό δεν σημαίνει ότι οι άνθρωποι ζούσαν πάντα με τον τρόπο που επέτασσε η θρησκεία τους, όμως γνώριζαν ότι αυτός είναι ο ΝΟΜΟΣ. Για να υπάρξει επιστήμη πρέπει να υπάρχει ΕΝΑ σκεπτόμενο ον (= ατομικισμός και εκκοσμίκευση ενώ η λατρεία είναι σχεσιακότητα). Από τον 17ο αιώνα στη δυτική Ευρώπη εμφανίζεται το κοινωνικό φαινόμενο της εκκοσμίκευσης. Ο Θεός μπαίνει στην άκρη, ενώ στο κέντρο του «Δυτικού» λόγου τίθεται ο άνθρωπος.ΟΙ ΙΔΕΕΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΑΝΑΓΟΡΕΥΟΝΤΑΙ ΣΕ ΙΕΡΕΣ. Ο Δυτικός λόγος είναι ηγεμονικός. Αυτό σημαίνει ότι όλοι οι μη δυτικοί λόγοι μπαίνουν σε διάλογο με αυτόν. Άρα πρέπει να έχουν μια κοινή γλώσσα, να υπάρχουν κάποιες παραδεδεγμένες αρχές ως κοινές. Όλες οι θρησκείες είναι μέσα στη δίνη της εκκοσμίκευσης. ΑΡΑ: ΚΑΙ Ο ΙΣΛΑΜΙΣΜΟΣ ΕΧΕΙ ΔΕΧΘΕΙ ΣΕ ΕΝΑ ΒΑΘΜΟ ΤΗΝ ΕΚΚΟΣΚΙΚΕΥΣΗ. Η εκκοσμίκευση δίνει ένα κόσμο με δυνατότητα να διαχειριστεί τα της λατρείας του Θεού του (π.χ. φορώντας μαντήλα, multicultural, με επιθέσεις αυτοκτονίας κ.α.).ΟΙ ΘΡΗΣΚΕΙΕΣ ΠΑΝΤΑ ΔΙΑΧΩΡΙΖΑΝ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ, ΥΨΩΝΑΝ ΤΕΙΧΗ ΚΑΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥΣΑΝ ΜΙΣΟΣ.

Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΩΝ ΟΡΘΑ ΚΑΘΟΔΗΓΟΥΜΕΝΩΝ ΧΑΛΙΦΗΔΩΝ (632-661)

( εξάπλωση του Ισλάμ – συγγραφή του Κορανίου)

Ο Προφήτης Μωάμεθ φεύγει από τη Μέκκα διωκόμενος λόγω του κηρύγματός του, με ελάχιστους οπαδούς, για την Μεδίνα, όπου δημιουργεί την πρώτη Ισλαμική κοινωνία.Το Ισλάμ είναι ο μόνος νόμος και ο Προφήτης έχει στα χέρια του όλες τις αρχές, ως απεσταλμένος του Θεού ( όχι «εκπρόσωπος» γιατί ο Θεός είναι εδώ, «πανταχού παρών και τα πάντα πληρών»). Πολύ σύντομα καταφέρνει να κυριαρχήσει

επί των φυλών της ερήμου.Τον αναγνώρισαν ως Προφήτη του Θεού και έδωσαν όρκο υποταγής στον ένα και μοναδικό Θεό (έγιναν μουσλίμ = υποταγμένοι).

[Η λέξη «προσύλητος» δεν είναι σωστή. Σωστότερη έκφραση είναι η ΘΡΗΚΕΥΤΙΚΗ ΜΕΤΑΣΤΡΟΦΗ για δύο βασικούς λόγους:

1) Φαίνεται να τους δίνει ένα όραμα μέσα στο οποίο μπορούν να δούν τον εαυτό τους.

2) Υπάρχει υλικό συμφέρον.Αυτοί είναι και οι λόγοι που η εξάπλωση του Ισλάμ ήταν ειρηνική.Η θρησκευτική μεταστροφή δεν σημαίνει ότι οι προηγούμενες θρησκείες εξαφανίζονται, αλλά σταδιακά μπαίνουν στο περιθώριο (η αντίληψη ότι οι ταυτότητες είναι σταθερές είναι προϊόν του εθνικισμού του 19ου αιώνα).]

Οι ηγέτες της Μέκκα , βλέποντας την εξάπλωση του Μωάμεθ, ξεκινούν πόλεμο εναντίον του, αλλά μετά από κάποιες μάχες τελικά ηττώνται και ο Μωάμεθ το 632 μπαίνει νικητής στην πόλη. Καταστρέφει όλα τα είδωλα εκτός από την Κάαμπα (= την πέτρα που κατά την παράδοση πέταξε ο Θεός, δείχνοντας στον Αδάμ πού να κτίσει το σπίτι του).Στη συνέχεια ανέβηκε στο όρος του ελέους και κήρυξε. Την ίδια χρονιά πέθανε. Μετά το θάνατο του Μωάμεθ τέθηκε θέμα ηγεσίας. Το συμβούλιο των γερόντων εξέλεξε τον πρώτο διάδοχό του και του έδωσε τον τίτλο του χαλίφη (= ο 2ος τη τάξει), παρά τις αντίθετες φωνές που πρότειναν για τη θέση τον Αλί, σύζυγο της κόρης του Μωάμεθ και μοναδικού εν ζωή ενήλικα άρρενα συγγενή του,με το σκεπτικό ότι όλοι οι άνθρωποι είναι ίσοι κάτω από τα μάτια του Θεού. Στην συνέχεια τη θέση του χαλίφη πήραν δύο ακόμη πρόσωπα και τελικά ο Αλί έγινε ο 4ος χαλίφης (μέχρι και σήμερα ο Αλί είναι η σημαντικότερη προσωπικότητα για τους Σιίτες μουσουλμάνους, σημείο διαφοροποίησής τους από τους Σουνίτες). Ο Αλί δεν ήταν επαρκής χαλίφης και άρχισε να χάνει τον έλεγχο των απομακρυσμένων περιοχών. Ο αρχηγός της περιοχής της σημερινής Συρίας Μοαίγια νίκησε τελικά τον στρατό του Αλί και έγινε ο επόμενος χαλίφης , που ξεκίνησε την περίοδο των Ομαγιαδών, με κέντρο την Δαμασκό.

Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΩΝ ΟΜΑΓΙΑΔΩΝ (661-750)

Στην διάρκεια των σχεδόν 100 χρόνων της περιόδου των Ομαγιαδών το Ισλάμ εξαπλώθηκε σε όλο τον τότε γνωστό κόσμο.Το μεγαλύτερο μέρος ήταν σε εδάφη της Βυζαντινής αυτοκρατορίας, η οποία επέβαλε σκληρή φορολογία, γι αυτό και η κατάκτηση των Αράβων έγινε μάλλον ευνοϊκά δεκτή. Ο εξισλαμισμός πήρε μεγάλη έκταση λόγω της υλικής ωφέλειας που συνεπαγόταν. Οι οραματιστές Άραβες με τον καιρό κατέληξαν μαλθακοί δημόσιοι υπάλληλοι και ως άρχουσα τάξη άρχισαν να φροντίζουν μόνο για τα συμφέροντά τους, διοικώντας άδικα και δημιουργώντας δυσαρέσκεια. Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΩΝ ΑΒΑΣΙΔΩΝ (750-1258)

Το 750 μ.Χ. ο Αμπν Αμπάς από το σημερινό Ιράκ πήρε στα χέρια του την εξουσία και εγκαινίασε την δυναστεία των Αβασιδών, με κέντρο τη Βαγδάτη. Το 1258 εμφανίζονται οι Μογγόλοι με αρχηγό τον Τζέκινς Χαν, που καταστρέφουν την Βαγδάτη. Μέσα σε 50 χρόνια έγιναν μουσουλμάνοι και ανέπτυξαν

έναν πολύ σημαντικό πολιτισμό, ενσωματώνοντας στοιχεία και από τον περσικό πολιτισμό.

ΔΙΑΛΕΞΗ 4η

Ο Θεός είναι Ένας, έξω από την ιστορία και νοηματοδοτεί την ιστορία. Εμφανίζεται μέσω των Προφητών.Η UMMA είναι ιστορική κοινότητα όμως ξεπερνά τα στενά πλαίσια του ιστορικού χρόνου γιατί εγκαθιδρύεται με βάση τον υπεριστορικό θεό της. Η κοινότητα των πιστών (umma) πρέπει να ΣΥΜΜΟΡΦΩΣΕΙ τον εαυτό της σύμφωνα με το θέλημα του Θεού.Αυτό ισχύει και για τις 3 μονοθεϊστικές θρησκείες (χριστιανισμό, ιουδαϊσμό και μουσουλμανισμό), οι οποίες έχουν, κατά τα άλλα ,πολλές διαφορές μεταξύ τους. Θα σταθούμε σε μία :Ο χριστιανισμός θέλει να συμμορφώσει την κοινότητα των πιστών έτσι ώστε να τείνει να φτάσει το Θεό ( «καθ εικόνα και ομοίωσιν»). Αυτό θα επιτευχθεί κάνοντας ο πιστός το θέλημα του Θεού.Η μορφή της χριστιανικής θρησκείας είναι ΕΣΧΑΤΟΛΟΓΙΚΗ ( Δευτέρα Παρουσία = το τέλος του κόσμου). Στην πραγματικότητα εκεί οδηγούν οι ερμηνείες που έχουν δοθεί στο λόγο του Ιησού, με στόχο να διατηρείται ο έλεγχος μέσω του φόβου. Ο χριστιανισμός δε λέει ότι με την Αποκάλυψη θα έλθει το τέλος του κόσμου, αλλά ότι ΘΑ ΑΠΟΚΑΛΥΦΘΕΙ ΤΟ ΑΛΗΘΙΝΟ ΝΟΗΜΑ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ. Όταν μιλά για κρίση εννοεί ΔΙΑΚΡΙΣΗ = ο καθένας θα διακρίνει την πραγματική ουσία των ανθρώπων = ΟΛΑ ΘΑ ΓΙΝΟΥΝ ΦΑΝΕΡΑ = ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ.Ο μουσουλμανισμός λέει επίσης ότι θα έρθει η ημέρα της κρίσεως, κατά την οποία θα αποκαλυφθεί ποιοί είναι πραγματικά οι άνθρωποι. Οι καλοί θα πάνε στον Παράδεισο ενώ οι άλλοι οι κακοί θα παραμείνουν κακοί = αυτό θα είναι και η κόλασή τους. Αν και προβλέπεται επίσης τέλος του κόσμου δεν περιλαμβάνει κυρίαρχη σημασία για τους μουσουλμάνους. Είναι πολύ πιο απενεχοποιημένοι από τους χριστιανούς (π.χ. ο Αδάμ δεν έκανε αμαρτία, αλλά βλακεία). Δεν έχουν το βλέμμα στραμένο προς τα έσχατα αλλά προς τό ΤΩΡΑ. Πιστεύουν ότι η ημέρα της κρίσεως θα είναι ένα είδος γέφυρας που θα οδηγεί στον Παράδεισο. Κάποιοι θα πέσουν αλλά για περιορισμένο χρονικό διάστημα.Αφού «εκτίσουν την ποινή τους», θα πάνε και αυτοί στον Παράδεισο.ΑΡΑ : Δεν υπάρχει σημαντική διαφοροποίηση μεταξύ Κόλασης και Παράδεισου.Θεωρούν τη σημερινή τους πραγματικότητα ως μια ευκαιρία να βάλουν τα θεμέλια ΣΕ ΑΥΤΗ ΤΗ ΖΩΗ ΤΗΣ ΕΠΙΚΡΑΤΗΣΗΣ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ ΤΟΥ ΘΕΟΥ. Τα θεμέλια αυτά έχουν λάβει ΝΟΜΙΚΟ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ = Ο ΝΟΜΟΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ = «ΣΑΡΙΑ». Για τον χριστιανισμό η εκκλησία είναι κάτι διαφορετικό από την κοινωνία, αλλά συνδιαλέγονται. Για τον μουσουλμανισμό η umma θεωρεί τον εαυτό της ως εργαλείο μέσω του οποίου θα μεγαλώσει και θα εξελιχθεί ο λόγος του Θεού, που είναι αποκρυσταλλωμένος στη Σαρία. Η ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΟΦΕΙΛΕΙ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΤΗΝ ΙΔΙΑ ΣΤΙΓΜΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ.Άρα και ο

θρησκευτικός αρχηγός οφείλει να είναι ΚΑΙ πολιτικός αρχηγός, όπως ήταν ο Μωάμεθ και οι ορθά καθοδηγούμενοι Χαλίφηδες. Όμως ο άνθρωπος είναι ένα άπληστο πλάσμα. Στην πράξη οι έριδες για την εξουσία παίρνουν μορφή πολιτικής και κοινωνικής αντιπαράθεσης. Για παράδειγμα κατά τη διάρκεια της ηγεσίας των ορθά καθοδηγουμένων Χαλίφηδων, έλαβαν χώρα πολεμικές συγκρούσεις που οδήγησαν στη δημιουργία δυναστειών ( των Ομεϋαδών και στη συνέχεια των Αββασιδών, μέχρι το 1258 που κατελήφθησαν από τους Μογγόλους).

ΕΚΚΟΣΜΙΚΕΥΣΗ σημαίνει στροφή στο ΕΓΩ = την ΑΤΟΜΙΚΟΤΗΤΑ. Ατομικότητα σημαίνει ότι αμφισβητούνται οι περιορισμοί και οι απαγορεύσεις που θέτει η παράδοση στον άνθρωπο. Η ατομικότητα έχει οδηγήσει στο ξεχαρβάλωμα της συντηρητικότητας, με την έννοια της κοινότητας. Ο «δυτικός» κόσμός την ίδια στιγμή που είναι εκκοσμικευμένος είναι και απόλυτα χριστιανικός = οι κατηγορίες σκέψης προέρχονται από τη χριστιανική παράδοση ( π.χ. το «σωτήριον» έτος, «αγαπάτε αλλήλους», «μάχαιραν έδωσες, μάχαιρα θα λάβεις»). Αυτό συμβαίνει γιατί η χριστιανική εκκλησία ήταν θεσμικά ισχυρή μέσω του φόβου. Όλοι οι χριστιανοί έχουν μεγαλώσει μέσα σε ένα δίπολο : του ΦΟΒΟΥ και της ΑΤΟΜΙΚΟΤΗΤΑΣ.

Η συντηρητικότητα των μουσουλμανικών κοινωνιών δεν προέρχεται μέσα από το Ισλάμ, αλλά σχετίζεται από το Ισλάμ. Είναι κοινωνίες που δεν έχουν περάσει από τη διαδικασία της εκκοσμίκευσης. Οι ισλαμικές κοινωνίες είναι συντηρητικές μόνο αν τις συσχετίσουμε με τις δυτικές κοινωνίες, με εμάς.

ΚΑΝΟΥΜΕ ΤΟ ΛΑΘΟΣ ΤΟΥ ΚΥΡΙΑΡΧΟΥ. ΔΙΝΟΥΜΕ ΣΤΙΣ ΑΞΙΕΣ ΜΑΣ ΑΠΟΛΥΤΗ ΚΑΙ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΙΣΧΥ.

Το Ευαγγέλιο και το Κοράνι έλάχιστα ασχολούνται με το συντηρητισμό. ΑΡΑ : δεν μπορούμε να μιλάμε για συντηρητισμό του Ισλάμ, γιατί ο συντηρητισμός δεν προέρχεται από το Ισλάμ.Οι μουσουλμάνοι, όπως και οι χριστιανοί έχουν μια αποστολή, όμως στους μουσουλμάνους παίρνει μια απόλυτη και νομική βάση. Για παράδειγμα, ο Χριστός είπε «τα του Καίσαρος τω Καίσαρι και τα του Θεού τω Θεω». Δε δέχεται τον Καίσαρα, αλλά δεν τον απορρίπτει. Δεν ασχολείται με το πολιτικό.Αντίθετα ο Μωάμεθ είπε ότι τώρα εφαρμόζουμε στην πράξη το λόγο του Θεού. Πρέπει να δούμε την πολιτική ιστορία του Ισλάμ ωα μια προσπάθεια να μπεί αυτού του είδους η τάξη (Μακρής : αποτυχημένη προσπάθεια εκ προοιμίου).

Μέχρι το 1258 ο κόσμος του Ισλάμ κυριαρχούσε στα 4/5 του τότε γνωστού κόσμου. Από το 1258 άρχισαν να διαχωρίζονται οι δυναστείες στο μουσουλμανικό κόσμο. Εμφανίζονται οι Οθωμανοί, οι οποίοι κατόρθωσαν να ξαναδημιουργήσουν μια ενιαία μουσουλμανική αυτοκρατορία Οι Οθωμανοί έφτασαν να πολιορκήσουν τη Βιέννη. Δεν πέτυχαν να την κατακτήσουν γιατί είχαν αρχίσει να φαίνονται στην Ευρώπη τα πρώτα δείγματα του ατομικισμού και του καπιταλισμού, που σταδιακά γιγαντώθηκαν και απλώθηκαν σε όλο τον τότε γνωστό κόσμο, ως τρομακτική ανάγκη για κέρδος. Οι Ευρωπαίοι χρησιμοποίησαν την τεχνολογία και υπερφαλάγγισαν τον μουσουλμανικό κόσμο (π.χ. έφθασαν μέχρι τον Ινδικό ωκεανό, που μέχρι τότε ήταν «ισλαμική λίμνη»). Ο μουσουλμανικός χώρος έχασε τα εμπορικά λιμάνια του, από αυτούς που μέχρι τότε θεωρούσαν βαρβάρους, τους Ευρωπαίους. Αποκορύφωμα ήταν το 1798. Ο Ναπολέων

κατάλαβε την Αίγυπτο. Αυτή ήταν η πρώτη ιμπεριαλιστική-αποικιοκρατική κίνηση των ευρωπαίων στον μουσουλμανικό κόσμο και μάλιστα σε ένα μουσουλμανικό κέντρο όπως η Αίγυπτος. Μέχρι τον Α παγκόσμιο πόλεμο ο ισλαμικός κόσμος πέρασε στα χέρια των ευρωπαίων των αποικιοκρατών. Από τότε τέθηκε το ερώτημα : «Πώς ο Αλλάχ επέτρεψε αυτό το κακό ;» (όπως και οι νεοέλληνες αναρωτιούνται πώς χάθηκε ο ένδοξος αρχαίος κόσμος). Η απάντηση που δίνεται είναι ότι ο Θεός δεν είναι δυνατόν να τους έχει εγκαταλείψει, αλλά οι άνθρωποι απομακρύνθηκαν από το Θεό. Άρα δεν τηρήθηκε ο νόμος του Θεού, γι αυτό και πρέπει να ξαναοργανώσουν τον κόσμο τους βάσει του Νόμου του Θεού. Με αυτό τον τρόπο έγινε η στροφή προς τα ΙΣΛΑΜΙΣΤΙΚΑ ΚΙΝΗΜΑΤΑ (π.χ. τους «Αδελφούς Μουσουλμάνους» ).

ΟΙ 4 ΒΑΣΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ ΠΙΣΤΗΣ ΤΩΝ ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΩΝ :

(Στη χριστιανική πίστη οι πηγές καθορίζονται από το δόγμα π.χ.οι χριστ. Ορθόδοξοι αναγνωρίζουν ως δογματικές πηγές τους την Αγία Γραφή, αλλά κυρίως οι ιερές παραδόσεις).

1) το ΚΟΡΑΝΙ (το σύνολο των απαγγελιών του Θεού προς τον Προφήτη Μωάμεθ) και οι ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ ΤΟΥ ΠΡΟΦΗΤΗ (λόγια και πράξεις).

2) η IJMA (η απόλυτη συμφωνία των πιστών στις δογματικές πηγές).

3) η IJTIHAD (η κατ αναλογία επιχειρηματολογία )

Στο Κοράνι περιλαμβάνονται τις αποκαλύψεις του Θεού στον Προφήτη κατά τη διάρκεια 20 χρόνων, οι οποίες μετά το θάνατο του Μωάμεθ γράφτηκαν. Η γλώσσα του είναι εξαιρετικά πολύπλοκη και ποιητική. Είναι μια λογοτεχνική γλώσσα σε αρχαϊκό ιδίωμα. Το ότι ήταν σε μέτρο, το κάνει πιο εύκολο στην απομνημόνευση.Είναι ένα μικρό κείμενο (100 περίπου σελίδες) και αποτελείται από μια εισαγωγή (=Fatiha) και από 117 «κεφάλαια» (Sura).Στην πραγματικότητα είναι ένα «μνημονικό βοήθημα», ένα «λυσάρι».Τόσο το περιεχόμενό του όσο και η γλώσσα του θεωρείται ότι είναι αυτούσιος ο λόγος του Θεού. [Η γλώσσα είσαι συγχρόνως επιχειρηματολογία και «παράσταση - επίδοση». Η γλώσσα των κειμένων έχει στο μηδέν την επιχειρηματολογία και στο ζενίθ την «επίδοση». Η τελετουργική-λειτουργική γλώσσα έχει κάποια χαρακτηριστικά.Για παράδειγμα την επανάληψη και την πολυπλοκότητα. Η πολυπλοκότητα δεν επιτρέπει την ταύτηση με συγκεκριμένη ομάδα.Δε χρειάζεται να γνωρίζεις, να καταλαβαίνεις ή να πλησιάζεις διανοητικά τη τελετουργική γλώσσα, πρέπει απλά να την αποδέχεσαι. Πίστη σημαίνει αποδοχή. Η πηγή της νομιμοποίησης δεν έρχεται μέσω της γλώσσας, αλλά από αλλού.Τί σημαίνει όμως «ξέρω»; Οι χριστιανοί όπως και οι μουσουλμάνοι γνωρίζουν τα ιερά κείμενα αποσπασματικά. Το κοράνι το ακούς και το βλέπεις παντού. Υπάρχουν εκλαϊκευμένες «μεταφράσεις» στα περίπτερα ,μετάδοση από το ραδιόφωνα, αυτοκόλλητα κ.α.

Η Sunna του Προφήτη είναι οι πράξεις και το λόγια του Μωάμεθ συγκεντρωμένα σε 4 τόμους και αποτελούν συμπλήρωμα του Κορανίου.Ο Προφήτης Μωάμεθ θεωρείται ότι είναι ο ΑΠΟΛΥΤΑ ΤΕΛΕΙΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ , χωρίς να θεοποιείται.

Η Ijma είναι η απόλυτη συμφωνία της κοινότητας των πιστών σε θέματα θεϊκής αποκάλυψης.

Η Ijtihad είναι μια μορφή νομικής επιχειρηματολογίας (π.χ. η αποζημίωση σε καμήλες την εποχή του Μωάμεθ μπορεί να αντικατασταθεί στην εποχή μας με το ποσό Χ). Δεν δημιουργείται νέος Νόμος, γιατί ο Νόμος υπάρχει και είναι ένας, ο Νόμος του Θεού, η Σαρία. Επιτρέπεται να δίνονται νέες ερμηνείες, αλλά όχι να δημιουργηθεί νέος Νόμος. Οι νέες ερμηνείες απαγορεύεται να δίνονται σε θέματα δογματικού χαρακτήρα.Η «πύλη του ijtihad»έκλεισε τον 9ο αιώνα. Δηλαδή περιορίστηκε το πλαίσιο των ijtihad και τις ερμηνείες μπορούσε να δίνει ένας πολύ μικρός αριθμός θεολόγων και νομοδιδασκάλων (ulama). Υπήρξαν διάφοροι αμφισβητίες που ζητούσαν και ζητούν να «ανοίξουν οι πύλες του ijtihad» και να μπορούν να δίνουν και άλλοι ερμηνείες (π.χ. σήμερα ο Μπίν Λάντεν θεωρεί ότι μπορεί να ερμηνεύει το jihad που από αμυντικός πόλεμος, θεωρεί ότι νομιμοποιείται να γίνει επιθετικός, λόγω της πολιτικής και πολιτισμικής επιθετικότητας της Δύσης).

ΔΙΑΛΕΞΗ 5η

ΚΟΡΑΝΙ :γραπτό κείμενο που το στηρίζει μια προφορικότητα που είναι πολύ σημαντική.IJTIHAD :η δυνατότητα να δημιουργείς νέους νόμους. Η «πύλη του ijtihad» έχει «κλείσει»από τον 10ο αιώνα και δεν υπάρχει αυτή η δυνατότητα.

Η εκπαίδευση στον ισλαμικό κόσμο, από τον 7ο αιώνα μέχρι τον 19ο, ήταν μια πλατύτερη έννοια συνυφασμένη με όλες τις πλευρές της ζωής. Ήταν συνυφασμένη με την κοινωνική ζωή και επικεντρωμένη στη θρησκεία.Ολες οι γνώσεις ήταν άμεσα συσχετισμένες με τον ισλαμικό λόγο. Η λογική της εκπαίδευσης στον ισλαμικό κόσμο ήταν η εξής :Ο Θεός έφτιαξε τον κόσμο. Για να τον κατανοήσουμε πρέπει να τον σπουδάσουμε ως δημιούργημα του Θεού, σε σχέση με το Θεό.Με το Κοράνι μάθαιναν γραφή και ανάγνωση στις madrasa. Κάποιοι μπορούσαν να συνεχίσουν τις σπουδές σε μεγαλύτερες madrasa, και να φτάσουν μέχρι και τις πολύ μεγάλες madrasa που ονομάζονταν Ισλαμικά Πανεπιστήμια (το πρώτο και πιο διάσημο είναι το πανεπιστήμιο του Καϊρου Al Ashar) κερδίζοντας την ιδιότητα του alim (πληθυντικός : ulama). Το ποιός ήταν «καθηγητής» και ποιός «μαθητής» είναι κάπως ασαφές.(π.χ. ο καθηγητής των Μαθηματικών μπορούσε να είναι και σπουδαστής Φιλοσοφία)Οι σπουδαστές δεν ήταν πάρα πολλοί και οι ηλικίες τους ήταν ποικίλες. Δεν υπήρχε καθορισμένο πρόγραμμα διδασκαλίας και δεν έδιναν κάποιο «δίπλωμα» σπουδών. Διδάσκονταν διάφορα μαθήματα εκτός από θεολογία ( π.χ νομολογία, αστρονομία, μαθηματικά, φιλοσοφία, ιατρική κ.α.), όμως όλα ήταν άμεσα συνδεδεμένα με τον ισλαμικό Νόμο και τη θρησκεία, χωρίς να διαχωρίζονται οι τομείς της γνώσης. Οι θεολόγοι και οι νομοδιδάσκαλοι όταν γίνονταν ulama, ήταν ταυτόχρονα και νομικοί και δικαστικοί, όλοι δε οι απόφοιτοι των madrasa προορίζονταν για τη δημόσια διοίκηση.Η χρηματοδότηση των madrasa γινόταν από τους πιστούς, είτε μέσω κρατικής αναδιανομής, είτε από προσφορές κάποιων φοιτητών, είτε από προσωπικές

προσφορές των πιστών, τα γνωστά ΒΑΚΟΥΦΙΑ (αραβικά : ουάκφ – αουκάφ). Τα χρήματα συντηρούσαν το προσωπικό, τους σπουδαστές και τις κτηριακές εγκαταστάσεις. Το συγκρότημα των madrasa αποτελείτο από το τζαμί, την αυλή, τις αίθουσες διδασκαλίας, τους κοιτώνες, τους ξενώνες, την τραπεζαρία, την κουζίνα, τους σταύλους, τη βιβλιοθήκη κ.α. Επρόκειτο για μια μικρή κοινότητα. Μέχρι το 19ο αιώνα το εκπαιδευτικό καθεστώς ήταν αυτό που περιγράψαμε. Από το19ο αιώνα η Δύση άρχισε να πιέζει τον ισλαμικό κόσμο σε όλα τα επίπεδα και κυρίως στο επίπεδο του τρόπου σκέψης : η έννοια του ΑΤΟΜΙΚΙΣΜΟΥ και της ΑΥΤΟΝΟΜΙΑΣ, ως θεμελιώδη στοιχεία της δυτικής σκέψης, περνάνε και στον ισλαμικό κόσμο. Ο «εκσυγχρονισμός» του ισλαμικού κόσμου έγινε δυτικότροπα.Όλο και περισσότερα άτομα έπαιρναν δυτικού τύπου παιδεία και κατελάμβαναν θέσεις στο διοικητικό μηχανισμό. Αυτό έδωσε ιδιαίτερο κύρος στην εξευρωπαϊσμένη παιδεία και μείωσε το κύρος των Κορανικών σχολείων. Ο ΤΑLAL ASAD στο έργο- σταθμός «Η Γενεαλογία της Θρησκείας» περιγράφει το πως η Δύση σταδιακά επέβαλε το δικό της τρόπο σκέψης στον υπόλοιπο κόσμο. Δημιούργησε ΤΟΠΟΥΣ ΣΚΕΨΗΣ : ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΖΟΜΑΣΤΕ ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΘΕΜΑΤΑ ΠΟΥ ΚΑΠΟΙΟΙ ΑΛΛΟΙ ΕΧΟΥΝ ΘΕΣΕΙ.Παράδειγμα : -Το καλύτερο χρώμα είναι το κόκκινο. -Γιατί να είναι το κόκκινο και όχι το μπλε;Ο ASAD λέει ότι το να προβληματιστούμε γύρω από π.χ. το χρώμα είναι γιατί κάποιος οδήγησε τον προβληματισμό μας να στρέφεται γύρω από το χρώμα.Η Δύση παρέσυρε τον κόσμο σε ένα technology centered πολιτισμό. Από το 19ο αιώνα αυξάνεται λοιπόν κατά πολύ το ποσοστό αυτών που πήγαιναν στο σχολείο. Εκεί «ανακάλυψαν» ότι «μπορούν να σκεφτούν» μόνοι τους και να δώσουν τις δικές τους ερμηνείες. Μέχρι τότε οι ulama ήταν οι μόνοι που μπορούσαν να δώσουν ερμηνείες του Κορανίου και του ισλαμικού Νόμου και να τις διδάξουν στον κόσμο. Με το πέρασμα του χρόνου οι ερμηνείες του λόγου του Θεού είχαν γίνει περίπλοκες και δυσνόητες. Ο Δυτικός τρόπος σκέψης, της ατομικότητας και της αυτονομίας, έδινε μια πιο απλή και κατανοητή «συνταγή» : την ερμηνεία και αυτών που δεν ήταν ulama (π.χ. οι Ισλαμιστές ζητούν να «ανοιξουν οι πύλες του ijtihad» ή ο Οσάμα Μπιν Λάντεν δίνει τις δικές του ερμηνείες στο jιhad).

Οι ulama χρησιμοποιούσαν τη γνώση τους με τρόπο που ήταν κατώτερος των περιστάσεων και για αυτό απομακρύνθηκαν από τον κόσμο.Το να βλέπεις τα πράγματα πιο απλά ( π.χ. του τύπου του δίπολου «άσπρο»-«μαύρο») είναι μια ευκολότερη λύση. Η πραγματικότητα όμως ΔΕΝ είναι απλή. ΔΙΑΛΕΞΗ 6η

Η ισλαμική εκπαίδευση δεν είναι διαχωρισμένη από τη θρησκεία : «είναι μια πραγματοκότητα στην οποία διαχέονται οι θρησκευτικές αντιλήψεις και τη χρωματίζουν» : όλα είναι ιδωμένα μέσα από το πρίσμα της θρησκείας Γιατί ; Κατά μια άποψη ο ισλαμικός κόσμος δεν μπήκε στη διαδικασία της εκκοσμίκευσης, της απομάγευσης.Κατά μια άλλη άποψη οι ulama εργάζονταν στη δημόσια διοίκηση, όπου οι τομείς επίσης συγχέονται και δεν υπάρχει εξειδίκευση.

( Ο TALAL ASAD μιλά για horizon of possibilities =π.χ. κάπου τα πράγματα γίνονται με τον Χ τρόπο: αυτό σημαίνει ότι οι άνθρωποι σκέπτονται και δρουν με το

Χ τρόπο και περιμένουν από εσένα που εισέρχεσαι στον κόσμο τους να κάνεις κάτι ανάλογο : αυτό σου δίνει μια νέα δυνατότητα που δεν είχες πριν : υπάρχουν συνθήκες που κάνουν δυνατή μια συμπεριφορά :σου ανοίγει ένα ένα νέο ορίζοντα δυνατοτήτων (χωρίς να εξετάζουμε αν αυτό είναι θετικό ή αρνητικό). Μετά τον 19ο αιώνα η πίεση της Ευρώπης στον ισλαμικό κόσμο αυξήθηκε δραματικά. Είχε τεθεί θέμα επιβίωσης. Εντάθηκε η δυτικού τύπου εκπαίδευση και τα κορανικά σχολεία παρέμειναν ως παράλληλο σύστημα. Λόγω των οικονομικών εξελίξεων η δυτικού τύπου εκπαίδευση σταδιακά απέσπασε πόρους, μαθητές και δασκάλους και επεκράτησε του παραδοσιακού συστήματος των κορανικών σχολείων. Κάποιες αλλαγές γίνονται σταδιακά, χωρίς να είναι εύκολα ορατές. Αυτό συνέβει στην εκπαίδευση και στη διεκδίκηση εθνικού κράτους στον ισλαμικό κόσμο. Τη δεκαετία 1950 ο εθνικισμός που είχε αναπτυχθεί στον ισλαμικό χώρο ήταν προοδευτικός. Έδωσε έμφαση στη δημόσια, δωρεάν, δυτικού τύπου εκπαίδευση για αγόρια και κορίτσια, η οποία παράλληλα προωθούσε την εθνικιστική ιδεολογία. Το κράτος αρχίζει να παίζει το ρόλο του επιδιαιτητή, για να ελέγξει την εκπαίδευση. Το 1979 γίνεται η ισλαμική επανάσταση στο Ιράν. Αποδεικνύει ότι κάτι τέτοιο ήταν εφικτό να γίνει, τη στιγμή ακριβώς που είχε φανεί ότι ο δυτικότροπος εθνικισμός είχε αποτύχει. Ξαναέφερε στο προσκήνιο το Ισλάμ. Σε ορισμένες περιοχές του κόσμου τα κορανικά σχολεία και κυρίως τα ισλαμικά πανεπιστήμια απέκτησαν ιδιαίτερη σημασία [ π.χ. στο Πακιστάν, όπου είχαν καταφύγει Αυγανοί πρόσφυγες οι οποίοι φοίτησαν στα κορανικά σχολεία και αργότερα απετέλεσαν τον πυρήνα των Ταλιμπάν (τάλιμπ = μαθητής κορανικού σχολείου, ταλιμπάν = πληθ. αριθμός) Αυτό δε σημαίνει ότι τα κορανικά σχολεία παράγουν τρομοκράτες. Είναι όμως σαφώς πολιτικοποιημένα. Δεν πρέπει να θεωρούμε τους ulama ως τάξη με συγκεκριμένα συμφέροντα και στόχους. Χωρίζονται σε κατηγορίες και δεν αποτελούν μια ενιαία και ομοιόμορφη κατηγορία. Τα κορανικά σχολεία δε βγάζουν μιας άποψης άτομα. ΣΤΟΝ ΙΣΛΑΜΙΚΟ ΚΟΣΜΟ ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΔΟΓΜΑΤΙΚΗ ΑΡΧΗ. Το κράτος έχει τον ισχυρότερο ρόλο στη δημιουργία ισλαμικής ορθοδοξίας. Νομιμοποιείται μέσω της τήρησης του ισλαμικού Νόμου. Επικαλείται το Ισλάμ, το ορίζει, το καθορίζει και το περιορίζει. ( Οι δομές δημιουργούν τείχη : ορίζουν, περιορίζουν και αφήνουν κάτι έξω).

Μέσα από το μάθημα των θρησκευτικών στα σχολεία καθορίζει το Ισλάμ και:1) το αντικειμενοποιεί ( «το Ισλάμ είναι αυτό»- το παρουσιάζει μέσω κανόνων

σαν να είναι αντικείμενο – αντιστικτικά, αποκρύβοντας όλες τις εσωτερικές αντιπαραθέσεις).

2) το λειτουργοποιεί ( δίνει χρηστικούς κανόνες : για να είναι το Ισλάμ «χρήσιμο» – πρέπει να κάνεις το Α,Β,Γ ).

ΑΡΑ : το κράτος λειτουργεί ως συλλογικός alim. Aυτό φέρνει τους ulama σε αντιπαράθεση τόσο με το κράτος, όσο και με τους ισλαμιστές που εμφανίστηκαν αργότερα .Το κράτος παρέχει την ανάλογη πιστοποίηση στους ulama – αποφοίτους των αναγνωρισμένων κορανικών σχολείων. Μόνο αυτοί μπορούν να τελούν γάμους, κηδείες κ.λ.π.

ΟΙ 5 ΣΤΥΛΟΙ ΤΟΥ ΙΣΛΑΜ

Εν αντιθέσει προς τον χριστιανισμό, τι Ισλάμ βασίζεται σε κάποιες ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ, που για όλους τους Μουσουλμάνους θεωρούνται κανονιστικές,

επιβεβλημένες. Σε διάφορες ιστορικές στιγμές οι πρακτικές αυτές παίρνουν χαρακτήρα ΝΟΜΟΥ.Είναι τα θεμέλια της πίστης αλλά και της ζωής. Στο χριστιανικό κόσμο δεν είναι έτσι. Υπάρχει το σύμβολο της πίστεως, το οποίο δηλώνει σε τί πιστεύει ο χριστιανός και όχι τί κάνει για να θεωρείται χριστιανός.( στο «Πάτερ ημων» υπάρχουν στοιχεία πρακτικής π.χ. «συγχώρεσέ μας, όπως κι εμείς συγχωρούμε»).

1ος στύλος – θεμέλιο = Η ΟΜΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΠΙΣΤΗΣ « Πιστεύω ότι δεν υπάρχει άλλος Θεός παρά ο Ένας και Μοναδικός» = ΑΠΟΛΥΤΟΣ ΜΟΝΟΘΕΪΣΜΟΣΕίναι ο μόνος στύλος που δεν είναι πρακτική. Ο Αλλάχ υπήρχε και πριν το Ισλάμ ως ο θεός που δημιούργησε τον κόσμο. Στο ισλαμικό πλαίσιο πήρε τη μορφή του ΜΟΝΑΔΙΚΟΥ ΚΑΙ ΚΥΡΙΑΡΧΟΥ ΘΕΟΥ που έχει φτιάξει τα πάντα. Έχει 99 χαρακτηριστικά και παρά το ότι είναι απόλυτα κύριος 2 από αυτά είναι ότι είναι ΕΛΕΗΜΩΝ και ΦΙΛΕΥΣΠΛΑΧΝΟΣ.

Η μόνη σχέση μεταξύ Θεού και ανθρώπων είναι η εξής :1) Ο ΘΕΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΚΥΡΙΟΣ και Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΔΟΥΛΟΣ

(=muslim).2) Eίναι απόλυτα ΑΠΟΜΑΚΡΟΣ . Η μόνη σχέση που μπορεί να έχει ο

άνθρωπος με το Θεό είναι να δείχνει ΑΠΟΛΥΤΗ ΥΠΟΤΑΓΗ και να ΠΡΟΣΕΥΧΕΤΑΙ (Ισλάμ = υποταγή).

[ Στην Ιουδαϊκή θρησκεία ο Θεός δεν έχει τον άνθρωπο ως δούλο, αλλά είναι εντελώς διαφορετικό από αυτόν. Έχει διαλέξει ένα λαό, τον «περιούσιο λαό» και έχει κάνει μια συμφωνία μαζί του, μια ΔΙΑΘΗΚΗ, την ΠΑΛΑΙΑ ΔΙΑΘΗΚΗ. Στο χριστιανισμό ο Θεός είναι ο πατέρας των ανθρώπων. Υπάρχει ένας σύνδεσμος μεταξύ Θεού και ανθρώπων, κάτι που μπορούμε να το φανταστούμε σαν σκάλα. Ο Ιησούς «κατέβηκε»( ως Θεάνθρωπος) για να σώσει τους ανθρώπους, οι οποίοι ακολουθώντας το δρόμο του Θεού μπορούν να σωθούν και να βρεθούν κοντά Του. Δεν καταργείται η απόλυτη διαφορά μεταξύ Θεού και ανθρώπου, αλλά δίνει μια σχέση που παίρνει τη μορφή της συγγένειας. Αυτή είναι η νέα συμφωνία που φέρνει ο χριστιανισμός, η ΚΑΙΝΗ ΔΙΑΘΗΚΗ . Το Ισλάμ ουσιαστικά «ξαναγυρνά» πίσω και ξανακάνει τον άνθρωπο κάτι το εντελώς διαφορετικό από το Θεό]

Για τον Ιουδαϊσμό ο Μεσσίας ακόμα αναμένεται και υπάρχει πιθανότητα να ξαναεμφανισθεί κάποιος προφήτης ο οποίος θα είναι μόνο Εβραίος. Για τον χριστιανισμό, προφήτης μπορεί να είναι οποιοσδήποτε, αλλά με την έλευση του Ιησού δεν θα ξαναεμφανισθεί κάποιος. Για τον μουσουλμανισμό προφήτης μπορεί να είναι οποιοσδήποτε, αλλά μετά τον Προφήτη Μωάμεθ δε θα ξαναεμφανισθεί άλλος.

Ο ΠΡΟΦΗΤΗΣ ΜΩΑΜΕΘ είναι απεσταλμένος του Θεού (= rasul), μεταφέρει το λόγο του Θεού στους ανθρώπους και κρούει τον κώδωνα του κινδύνου. Είναι όμως ένας ΑΠΛΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ, που από τον κόσμο θεωρείται ο τέλειος άνθρωπος (σε ορισμένους μυστικιστικούς κύκλους θεωρείται ότι ο Μωάμεθ και το Κοράνι υπήρχαν πάντοτε και έλαμπαν στον ουρανό σαν nur, δηλαδή σαν φώς).

Στον Ιουδαϊσμό και τον χριστιανισμό οι προφήτες δεν είναι τέλειοι άνθρωποι, εκτός από τον Αβραάμ και το Νώε, όμως το αντιλαμβάνονται και ζητούν συγχώρεση από το Θεό.

(Μακρής , για τον τριαδικό Θεό των χριστιανών : Το «Πατήρ, Υιός και Άγιο Πνεύμα» είναι διαμόρφωση μεταγενέστερη του Ιησού, με σκοπό να γίνει καλύτερα κατανοητή η φύση του Θεού. Ο Υιός είναι η έννοια του Θεού που συμπάσχει με τον άνθρωπο, ενώ το Άγιο Πνεύμα είναι η έννοια της μέριμνας του Θεού για τους ανθρώπους).

ΔΙΑΛΕΞΗ 7η

2ος ΣΤΥΛΟΣ ΤΟΥ ΙΣΛΑΜ = Η ΤΕΛΕΤΟΥΡΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΥΧΗΕίναι κυρίως η προσευχή σε δημόσιο χώρο.Η προσευχή 5 φορές την ημέρα είναι το ιδεώδες για τη μουσουλμανική θρησκεία (ενώ για τον χριστιανισμό το ιδεώδες είναι η προσευχή αδιαλείπτως) αν και στην πράξη δεν γίνεται πάντα έτσι. Σε κάθε περίπτωση όμως, είναι πιο ενσωματωμένη στην καθημερινή ζωή του πιστού, από ότι στο χριστιανισμό.Βασικά χαρακτηριστικά της προσευχής :1) ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗ = αναφερόμαστε κυρίως στην τελετουργική προσευχή, η

οποία έχει συλλογικό χαρακτήρα. Η κατά μόνας προσευχή είναι ο διάλογος του πιστού με τον Θεό, ενώ η τελετουργική είναι η εκφώνηση της επαφής με το Θεό.

2) ΤΥΠΟΠΟΙΗΜΕΝΗ = κάθε φορά λες και κάνεις τα ίδια.3) ΣΥΛΛΟΓΙΚΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ-ΠΡΑΚΤΙΚΗ = δε σου δίνεται ως

υποχρέωση στο προσωπικό επίπεδο, αλλά ως μέλος της κοινότητας των πιστών.

Το ιδεώδες είναι να γίνεται σε δημόσιο χώρο (ο προφήτης τονίζει το συλλογικό χαρακτήρα της προσευχής)ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΙΣ ΝΑ ΕΧΕΙΣ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΟ ΘΕΟ ΣΟΥ ΩΣ ΑΤΟΜΟ, ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΕΙΣΑΙ ΜΕΛΟΣ ΜΙΑΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ.

Γι αυτό και οι περισσότερες προσευχές είναι στον πληθυντικό π.χ. «Πάτερ ημων», αλλά έχει ξεχαστεί η έννοια της συλλογικότητας. Η νεωτερικότητα και η ατομικότητα αλλάζει τη σχέση του ανθρώπου με το Θεό, άρα και τις σχέσεις ανθρώπου με άνθρωπο και αυτό αποτελεί μήτρα προβλημάτων.Στη Δύση θεωρούμε ότι :- η θρησκεία είναι ένα μέρος της πραγματικότητας- είναι κάτι πνευματικόΚαι οι δύο αντιλήψεις είναι λανθασμένες γιατί έξω από τη Δύση δεν υπάρχουν σαφείς διαχωριστικές γραμμές μεταξύ του τί είναι θρησκεία και τί όχι (π.χ. στη θρησκεία των Νουέρ όλα είναι στα χέρια του Θεού τους.)Στη Δύση υπάρχει η αντίληψη ότι η θρησκεία δεν πρέπει να έχει σχέση με την πολιτική. Όταν βλέπουν ένα μουσουλμάνο να χρησιμοποιεί θρησκευτικό λεξιλόγιο μιλώντας για πολιτική, τον θεωρούν φονταμενταλιστή.

Στη Δύση η πνευματικότητα είναι σε αντίστιξη με την υλικότητα. Αυτό συμβαίνει γιατί έχουν κληρονομηθεί έννοιες από τον Πλατωνισμό. Όταν ο χριστιανισμός βγήκε από το στενό εβραϊκό πλαίσιο, ήρθε σε επαφή με τους Έλληνες και έπρεπε να τους μιλήσει στη γλώσσα τους για να γίνει κατανοητός. Όμως το τί είναι σάρκα δεν έγινε κατανοητό : η σάρκα δεν εξομοιώνεται με το σώμα. Γίνεται κάτι κακό όταν είναι ξεκομμένη από το Θεό.Ο κόσμος κατανοεί τις έννοιες ως αντιστικτικά δίπολα (π.χ. ο Μαρξισμός γίνεται αντιληπτός από τον πολύ κόσμο, ως υλισμός, ενώ δεν είναι καθόλου έτσι).Ο Χριστιανισμός αναφέρεται σε ανάσταση νεκρών , δηλαδή ψυχών και σωμάτων.Όλες οι θρησκείες του κόσμου είναι υλικές, γιατί είναι διαποτισμένες από το Θεό, δημιουργό του όλου.

Στον ισλαμικό κόσμο δεν έχει χαθεί ακόμη η κοινωνική συνοχή. Υπάρχει ακόμη η έννοια της κοινότητας. Πάνω εκεί «πατάει» και τι Ισλάμ. Η προσευχή για τον ισλαμικό κόσμο είναι ένα κοινωνικό γεγονός. Υπάρχει η έννοια ότι ο Θεός είναι περισσότερο παρόν στη ζωή τους από όσο θεωρούμε ότι είναι στη Δύση.Οι μουσουλμάνοι πρέπει να προσεύχονται στο τζαμί ο ένας δίπλα στον άλλο, έτσι ώστε κάποια μέρη του σώματός τους να εφάπτονται «για να μη μπει ανάμεσά τους ο διάβολος». Καθισμένοι σε σειρές, είναι στραμένοι προς τη Μέκκα, συμβολικό κέντρο της κοινότητας των πιστών. Η επαφή των σωμάτων, δηλαδή η υλικότητα, πρέπει να υπάρχει για να ομονοείται ως κοινότητα.

Στο ισλάμ ως κλασική προσευχή χρησιμοποιείται η εισαγωγή του Κορανίου, που είναι φτιαγμένη για να λέγεται και να κατανοείται από πολλούς ανθρώπους. Η προσευχή περιλαμβάνει 4 raka : ένα σύνολο λόγων και στάσεων του σώματος.Δίνεται απόλυτη έμφαση στο πώς πρέπει να προσεύχονται οι πιστοί. Είναι στιγμές που ολόκληρο το είναι του πιστού πρέπει να κάνει συγκεκριμένα πράγματα. Δίνεται απόλυτη σημασία στο σώμα = υλικότητα.

Η θρησκεία είναι η απόλυτη υλικότητα του κόσμου.Στη Δύση υπάρχει ο δυϊσμός : εσωτερικός άνθρωπος (συνείδηση-πνευματικότητα) και εξωτερικός άνθρωπος (υλικότητα). Αντιπαραβάλλουμε τις δύο πλευρές και θεωρούμε ότι ο εσωτερικός άνθρωπος είναι πιο αυθεντικός.Σε όλο τον υπόλοιπο κόσμο ο εσωτερικός άνθρωπος δεν είναι αυτόνομος.

(Μακρής: τα συναισθήματα μορφοποιούνται κοινωνικά, άρα το «μέσα» δεν είναι τόσο αυτόνομο π.χ. η θεατρικότητα είναι ο καθρεύτης του είναι. Λέμε ότι ο ηθοποιός «ενσαρκώνει» τον ρόλο).

Η προσευχή του μεσημεριού της Παρασκευής στο τζαμί είναι η πιο σημαντική προσευχή της εβδομάδας (αντίστοιχη με της Κυριακής στο χριστιανισμό, ή του Σαββάτου των Εβραίων). Ονομάζεται στα αραβικά Γιομ αλ Ντούμα και είναι τελετουργική προσευχή, δηλαδή κατεξοχήν συλλογική υποχρέωση.Το βασικώτερο μέρος της είναι το κήρυγμα, που ονομάζεται hutba και με το οποίο ξεκινά το τελετουργικό. Ο ιεροκήρυκας κάνει το κήρυγμά του, μιλώντας

για αρκετή ώρα για θέματα κοινωνικο-πολιτικο-οικονομικά και ακούγεται πολύ πιο έξω από τα όρια του τζαμιού, μέσω μεγαφώνων. Δεν υπάρχει διαχωρισμός πολιτικής και θρησκείας.

Το ιδεώδες είναι η τελετουργική προσευχή να είναι συλλογική προσευχή ίσων μελών. Στην πράξη δεν είναι όλοι ίσοι : π.χ. το Σουδάν, οι Βορειοσουδανοί μουσουλμάνοι αραβικής καταγωγής θεωρούν τους εαυτούς τους ανώτερους από τους Νοτιο ή δυτικοσουδανούς μουσουλμάνους αφρικανικής καταγωγής. Στο Χαρτούμ ένω αποτελούν μόνο το 20%, καταπιέζουν την κατώτερη κοινωνικά αφρικανική πλειονότητα. Καταλαμβάνουν τις πρώτες σειρές στο τζαμί, ενώ οι αφρικανοί περιορίζονται στις πίσω σειρές.Ανάλογα παραδείγματα υπάρχουν σε όλες τις θρησκείες του κόσμου.

(ερώτηση : η κανονικότητα της προσευχής είναι προσπάθεια ελέγχου από τους έχοντες την εξουσία ; απάντηση : ο έλεγχος από τους επικεφαλής είναι απαραίτητος για να λειτουργούν οι πιστοί ως κοινότητα, με την προϋπόθεση να υπάρχει σχέση πιστού και Θεού. Αν δεν υπάρχει, γινόμαστε υποχείρια αυτών που θεσπίζουν τους κανόνες.)

H SABA MAHMUDΑνθρωπολόγος από την Αίγυπτο, ερεύνησε τα τζαμιά του Καΐρου. Μελέτησε ομάδες γυναικών που παίρνουν μαθήματα προσευχής.Αναφέρει ένα χαρακτηριστικό με σοβαρές θεωρητικές συνέπειες για το πρόσωπο στην ανθρωπολογία:Οι γυναίκες αυτές μαθαίνουν να προσεύχονται έτσι ώστε να αιστανθούν το ΦΟΒΟ του Θεού. Λέγοντας το φόβο εννοούμε το ΣΕΒΑΣΜΟ στο Θεό και όχι μόνο το δέος. Για να σεβαστείς το Θεό πρέπει εκ προοιμίου να δεχθείς ότι είναι ο δημιουργός των πάντων και ότι είναι καλός.(υπάρχουν «ο φόβος του δούλου» = ο Θεός θα με τιμωρήσει «ο φόβος του μισθωτού» = ο Θεός θα με ανταμείψει και «ο φόβος του πιστού»-ο «τέλειος φόβος» = δεν κάνω κάτι που θα στεναχωρήσει το θεό ).Ο φόβος δεν είναι κάτι κακό : σε προφυλάσσει από τον κίνδυνο και σου δίνει μια τάξη μεγέθους . Σου δείχνει ποιός είσαι εσύ και ποιός ο Θεός. Να ξέρουμε για ποιό μιλάμε και τότε θα ξέρουμε και πώς θα το κάνουμε.Η σχέση με τη θεότητα δεν είναι μονοσήμαντη : υπάρχει σχέση αγάπης, αλλά δεν είναι «πάρε-δώσε».Αυτές οι γυναίκες μάθαιναν να προσεύχονται μετά φόβου. Η ανθρωπολόγος τις έβλεπε να «μαθαίνουν να κλαίνε αυθόρμητα».Για τη Δύση το «μαθαίνω αυθόρμητα» είναι σχήμα οξύμωρο, γιατί το αυθόρμητο είναι διαφορετικό από το ηθελημένο. Είναι ένα δυτικό μοντέλο αντίληψης που δεν ισχύει για όλη την ανθρωπότητα.Οι γυναίκες στο Κάιρο έλεγαν στη Mahmud ότι έκλαιγαν αληθινά, αλλά το μάθαιναν και το καλλιεργούσαν.Πώς μαθαίνουμε αυθόρμητα ;Mahmud : το σώμα είναι ένα ενιαίο σύνολο με το μυαλό. Μαθαίνεις να σκέπτεσαι με συγκεκριμένο τρόπο. Δεν είναι το σώμα αλλά το μυαλό που προσαρμόζεται σε κάτι ( π.χ. μιλάμε χαμηλώφωνα στην εκκλησία ή μαθαίνουμε με συνεχή εξάσκηση τις κινήσεις του καράτε και κάποια στιγμή τις κάνουμε αυθόρμητα)

Αντίστοιχα, αν είσαι σε ομάδα που προσεύχονται με συγκεκριμένο τρόπο, αρχίζεις να μπαίνεις στο νόημά τους.Πρέπει να αναθεωρήσουμε την έννοια του υποκειμένου, ως έχοντος 2 όψεις : του ορθολογικού και του μη ορθολογικού. Το πρόσωπο έχει όλα τα στοιχεία μαζί και το ένα μαθαίνει από το άλλο.(αναφέρεται στον Βloch, ο οποίος ως μαρξιστής, εξισώνει την καθημερινή γνώση με τη βιολογία και την αντιδιαστέλέι με την ιδεολογία).ΑΡΑ : έχουμε στο μυαλό μας μια εκπνευματοποιημένη εικόνα του χριστιανισμού της Δύσης και προσπαθούμε να ταιριάξουμε στις δικές μας κατηγορίες τις άλλες θρησκείες. Κάθε φορά πρέπει να βλέπουμε το ιστορικό πλαίσιο των άλλων θρησκευτικών παραδόσεων, έξω από τις δικές μας κατηγορίες.Οι κατηγορίες ειναι ιστορικά κατασκευασμένες.

ΔΙΑΛΕΞΗ 8η

3ος ΣΤΥΛΟΣ ΤΟΥ ΙΣΛΑΜ = η ΕΛΕΗΜΟΣΥΝΗ (=ΖΑΚΑΤ)

(κατά μια άλλη εκδοχή :sadaka = από τη λέξη αγνότητα = δια της προσευχής αποκτάς αγνότητα)

Είναι η θεσμοθετημένη ελεημοσύνη (όχι η προσωπική προσφορά), που παίρνει τη μορφή του ΦΟΡΟΥ πάνω σε συγκεκριμένου τύπου αγαθά (π.χ.σοδειές, ακίνητα κ.α.). Η φορολογία αυτού του τύπου επιβάλλεται μόνο στους

μουσουλμάνους και επί αγαθών τα οποία δηλώνουν οι ίδιοι. Τα έσοδα διανέμονται στους οικονομικά ασθενέστερους (υπάρχουν 8 κατηγορίες).

Οι ιστορικές απαρχές της ΖΑΚΑΤ : Τον 7ο αιώνα την εποχή της Εγίρα, ο Προφήτης Μωάμεθ και οι οπαδοί του βρέθηκαν πρόσφυγες στη Μεδίνα. Υπήρχε η ανάγκη μιας σχετικά θεσμοθετημένης μορφής βοήθειας, η οποία μετά το θάνατο του Προφήτη πήρε τη μορφή του Φόρου επί των μουσουλμάνων, για τους μουσουλμάνους. Το κράτος έκτοτε επιβάλλει αυτό τον φόρο, χωρίς να ελέγχει αν τα όσα δηλώνονται από τον πολίτη είναι αληθή ή όχι (εν αντιθέσει προς την φορολογία μη ισλαμικού τύπου). Η ΖΑΚΑΤ είχε πολιτική διάσταση γιατί έπαιζε ρόλο στα του προσυλητισμού.( Οι μουσουλμάνοι ισχυρίζονται ότι «εφηύραν» το κράτος πρόνοιας, το οποίο εμφανίστηκε στο δυτικό κόσμο μετά τον 2ο παγκόσμιο πόλεμο).Σήμερα η ΖΑΚΑΤ αποτελεί μέρος του φορολογικού συστήματος και του κράτους πρόνοιας των ισλαμικών οικονομιών. Η ΖΑΚΑΤ πάντα είχε πολιτική διάσταση η οποία όμως δεν είχε σχέση με το Ισλάμ ως πίστη (π.χ. όσον αφορά στον προσυλητισμό,η Ζακάτ υπήρξε δέλεαρ). Συνεχίζει να παίζει και σήμερα πολιτικό ρόλο δεδομένου ότι στην πλειοψηφία των μουσουλμανικών κρατών οι ηγεσίες είναι διεφθαρμένες και γύρω από τη Ζακάτ παίζονται διάφορα πολιτικά και οικονομικά παιχνίδια. Οι λαοί δεν εμπιστεύονται τις ηγεσίες των χωρών τους και αντιδρούν στη Ζακάτ. Αυτό έφερε στην επιφάνεια τον τεράστιο ρόλο των ισλαμιστικών οργανώσεων (π.χ. τη Χαμάς ή τους Αδελφούς Μουσουλμάνους). Ζητούν μια άτυπη Ζακάτ (π.χ προσφορά αγαθών και υπηρεσιών ) για να στηρίζουν το φιλανθρωπικό τους έργο. Οι φτωχοί μουσουλμάνοι έχουν πρόσβαση σε υψηλού επιπέδου υπηρεσίες (π.χ. ιατρικές ή εκπαιδευτικές) τις οποίες δεν θα είχαν ποτέ από το επίσημο κράτος. Το φιλανθρωπικό έργο των ισλαμιστικών οργανώσεων, αλλά και η επιρροή και πολιτική τους δύναμη έχει πάρει μεγάλη έκταση στον ισλαμικό κόσμο.Με τους δυτικούς όρους οι ισλαμιστικές οργανώσεις δεν είναι προοδευτικές. Με τους όρους όμως του μουσουλμανικού κόσμου είναι απίστευτα προοδευτικές. Πολλές φορές η Ζακάτ συνδυάζεται με Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις, οι οποίες συνήθως είναι συνδεδεμένες με τον ισλαμικό χώρο. Με εξαίρεση την Αλ Κάιντα, όλες οι οργανώσεις που γνωρίζουμε ως «τρομοκρατικές», έχουν πολύ μεγάλο φιλανθρωπικό έργο και μόνο ένα πολύ μικρό μέρος τους προβαίνει σε πράξεις βίας. Πρέπει να τις βλέπουμε ως κράτος : εμπεριέχουν και βία, όπως και το κράτος.

Υπάρχει τεράστια ροή χρήματος υπό μορφή Ζακάτ, που με διαφανείς ή όχι τρόπους διακινείται σε όλο τον κόσμο, δημιουργώντας διαπλεκόμενα συμφέροντα και εξαρτήσεις. Τρείς είναι οι βασικές πηγές της Ζακάτ : 1) Ιδιωτικές προσφορές (καταλαμβάνουν μικρό μέρος)2) Μεγιστάνες του αραβικού κόσμου (καταλαμβάνουν μεγάλο μέρος)3) Τα ίδια τα κράτη και οι μυστικές τους υπηρεσίες (δεν καταγράφονται,

γίνονται συνήθως «χέρι, με χέρι»)

Παρόλο που υπακούει η δράση σε θρησκευτικές επιταγές, όλο το σύστημα αποτελεί εκφάνσεις της κοινωνίας των πολιτών.Στη Δύση είναι έξω από τη

θρησκευτική σφαίρα, ενώ στον ισλαμικό κόσμο είναι εντός της θρησκευτικής σφαίρας.

Ο 4ος ΣΤΥΛΟΣ ΤΟΥ ΙΣΛΑΜ = η εορτή του μηνός RAMADAN (το ραμαζάνι)

Κατά τη διάρκεια του μηνός Ramadan o πιστός οφείλει από την ανατολή του ηλίου μέχρι τη δύση του να απέχει από τροφή, νερό, σεξουαλικές σχέσεις, κάπνισμα κ.α.Εξ αυτής της αποχής, οι ρυθμοί της ζωής αλλάζουν μέχρι το βράδυ όπου μετά από ένα ελαφρό breakfast (break fast = σπάω τη νηστεία), συμμετέχουν σε πλούσιο εοτραστικό τραπέζι. Κατά τη διάρκεια του Ramadan υπάρχει αίσθηση αυξημένης θρησκευτικότητας (όπως π.χ. στη Μεγάλη Εβδομάδα των χριστιανών), αλλά και καταναλωτικότητας (όπως π.χ. στις εορτές των Χριστουγένων).Ποιοί οφείλουν να νηστεύουν :Οι ενήλικες που είναι νοητικά και σωματικά υγιείς και δε ταξιδεύουν.Οι κανόνες του Ramadan είχαν φτιαχτεί για μικρές κοινωνίες, άλλων ιστορικών εποχών (π.χ. το αγόρι θεωρείται ενήλικας μετά την πρώτη έστω και ακούσια εκσπερμάτωση, ενώ το κορίτσι μετά την έμμηνο ρήση. Επίσης ταξιδιώτης εθεωρείτο αυτός που βρισκόταν έξω από τα όρια της πόλης).Σήμερα τα μεγέθη και οι συνθήκες έχουν αλλάξει άρδην και γι αυτό θα πρέπει να βλέπουμε την αποχή του Ραμαζανιού ως μια προσπάθεια του ανθρώπου να διατηρήσει τα όρια του εξωτερικού και του εσωτερικού.

Υπάρχουν διάφορες απόψεις για το γιατί υπάρχει το Ramadan. Kάποιες από αυτές είναι :1)Αποτελεί άσκηση του σώματος για χάρη του Θεού (το να ασκούμε το σώμα είναι μια μορφή πειθαρχίας π.χ. η δίαιτα, η καθαριότητα, η γυμναστική), που θα φέρει τον άνθρωπο σε μια πιο ενσυνείδητη κατάσταση για τη σχέση του με το Θεό.2)Είναι τρόπος για να αποφύγει ο άνθρωπος τους πειρασμούς (όπως και στο χριστιανισμό, το κουρασμένο σώμα από π.χ. νηστεία και αγρυπνία, πειθαρχεί ) και να αποφύγει το Σατανά.3)Όταν πεινάς κατανοείς καλύτερα τους φτωχούς, μπαίνοντας στη θέση τους.4)Ευκαιρία επιστροφής στην παράδοση και καταναλωτισμού.

Ο 5ος ΣΤΥΛΟΣ ΤΟΥ ΙΣΛΑΜ = ΤΟ ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑ ΣΤΗ ΜΕΚΚΑ (HAJJ)

Η Μέκκα ήταν προσκυνηματικό κέντρο και πριν το Ισλάμ. Μετά την ίδρυση του Ισλάμ έγινε κέντρο της Κοινότητας των Πιστών και ταυτίστηκε απόλυτα με τη μουσουλμανική θρησκεία.(Προσκήνυμα = φεύγω από τον τόπο διαμονής μου για να πάω σε έναν άλλο τόπο με σκοπό να προσευχηθώ και να έρθω πιο κοντά στο Θεό μου). Υπάρχει διαφορετική αντίληψη του είναι προσκήνυμα.[ Στις μονοθεϊστικές θρησκείες , ολόκληρη η ζωή του ανθρώπου θα έπρεπε να ήταν προσκηνυματικού χαρακτήρα (=αφοσίωση στον Θεό), με τελικό προορισμό το Θεό που βρίσκει μετά το θάνατό του.]

Ο καθολικισμός και οι ορθόδοξοι αφήνουν το προσκήνυμα στη διακριτική ευχέρεια του πιστού, ενώ το Ισλάμ θεωρεί το προσκήνυμα στη Μέκκα έστω για μια φορά, υποχρέωση του κάθε ενήλικα και ελεύθερου μουσουλμάνου και το έχει κατοχειρώσει νομικά (από τη saria).

Στο Ιουδαϊκό Πάσχα γιορτάζεται το πέρασμα των Εβραίων από την Αίγυπτο, στην Παλαιστίνη. Οι μουσουλμάνοι «δανείστηκαν» την έννοια του προσκηνύματος από τους Εβραίους. Λόγω της ιστορικότητας υπάρχει μια ρευστότητα στο ποιός μουσουλμάνος είναι υποχρεωμένος να κάνει το Hajj. Υπάρχουν 4 νομικές σχολές που δίνουν τις δικές τους ερμηνείες :-Η μία , που αντιπροσωπεύει κυρίως τη Δυτική Αφρική, υποστηρίζει ότι όλοι οι ενήλικες ελεύθεροι πρέπει να το κάνουν, έστω και εργαζόμενοι καθοδόν.-Οι υπόλοιπες τρείς υποστηρίζουν ότι είναι υποχρέωση του πιστού, μόνο αν η οικονομική του κατάσταση το επιτρέπει.Αυτές οι ερμηνείες του ισλαμικού νόμου έγιναν σε εποχές που η αραβική επικράτεια ήταν απέραντη και συμπεριελάμβανε τεράστιες περιοχές στο ίδιο πολιτισμικό πλαίσιο.Με αυτή την έννοια ένα προσκηνυματικό ταξίδι μπορεί να μην τελείωνε ποτέ (π.χ. οι Falata του Σουδάν είναι απόγονοι Νιγηριανών που είχαν γεκινήσει το προσκηνυματικό τους ταξίδι στη Μέκκα και παρέμειναν στο Σουδάν).Σήμερα, υπάρχει μια βιομηχανία του προσκηνύματος που υποστηρίζεται από το κράτος της Σαουδικής Αραβίας, η οποία το οργανώνει και το επιδοτεί. Τεράστιος αριθμός προσκηνυτών (π.χ.3.000.000 προσκηνυτές και 1.000.000.000.μπουκάλια νερό κάθε χρόνο με αυξητικές τάσεις) μετακινείται από την άλλη άκρη του κόσμου, μή γνωρίζοντας αραβικά και έχοντας ανάγκες που προϋποθέτουν μεγάλη οργάνωση.Στο Hajj ακολουθούνται συγκεκριμένα βήματα :1) Όλοι οι προσκηνυτές φορούν ομοιόμορφους λευκούς μανδύες και πηγαίνουν

στο στεγασμένο τζαμί (χωρά 15.000 κόσμο). Μετά την προσευχή γυρίζουν 7 φορές γύρω από την ιερή πέτρα της Κάαμπα .

2) Περπατούν 7 φορές την απόσταση μεταξύ δύο λόφων που βρίσκονται επίσης στο στεγασμένο ευρύτερο χώρο του τζαμιού, σε ανάμνηση της πορείας της Αγάρ που αναζητούσε νερό για τον γιό της Ισμαήλ.

3) Πίνουν νερό από την πηγή Ζαμ Ζαμ.4) Φεύγουν από τον ευρύτερο χώρο του τζαμιού (περπατώντας ή με οχήματα),

για το όρος του Ελέους, Γκεμπέλ Αλ Ράχμα, λίγο έξω από τη Μέκκα, στο οποίο έκανε το τελευταίο του κήρυγμα ο Μωάμεθ. Κάποιοι μένουν το βράδυ σε οργανωμένους κοιτώνες στο χωριό Μίνα και συνεχίζουν την πορεία του την επομένη.

5) Πετούν πέτρες σε ένα στύλο.6) Επιστρέφουν στη Μέκκα, όπου αγοράζουν ένα αρνί και γίνεται θυσία στο

Θεό,( σε ανάμνηση της θυσίας του Αβραάμ αλλά για τον γιο του από την Αγάρ, τον Ισμαήλ και όχι για τον Ισαάκ ), για να πάρουν την ευλογία, την Karama. Oι θυσίες γίνονται σε εξαιρετικές εγκαταστάσεις με υπερσύγχρονα μέσα συντήρησης και κατάψυξης του κρέατος, που στέλνεται ως Ζακάτ στις μουσουλμανικές χώρες που έχουν πρόβλημα πείνας. Την ίδια στιγμή σε όλο τον ισλαμικό κόσμο γίνεται το ίδιο, όπου κάθε οικογενειάρχης σφάζει επίσης ένα αρνί που τρώγεται σε εορταστικό τραπέζι.

( Το σημαντικό είναι να φας το κρέας του θυσιασμένου ζώου, γιατί μόνο μέσα από τη βρώση παίρνεις την ευλογία).

ΔΙΑΛΕΞΗ 9η

Σε όλες τις θρησκείες ο πιστός προσπαθεί να έρθει σε επαφή με το Θείο. Αυτό γίνεται μέσω του λόγου (π.χ. μελέτη, κήρυγμα) και του μυστικισμού (σουφισμός). Ο μυστικισμός είναι η προσπάθεια του ανθρώπου να έρθει κοντά στο Θείο εμπειρικά και παίρνει πολλές μορφές : όραμα, έκσταση, φωνές, κ.α. Λίγοι πιστοί το καταφέρνουν και μετά από επίπονη και μακροχρόνια προσπάθεια. Υπάρχουν διάφορες τεχνικές(π.χ. αγρύπνια, νηστεία, συνεχής προσευχή, διαλογισμός, μουσική, χορός, χρήση ναρκωτικών κ.α.), πάντα κάτω από συγκεκριμένους κανόνες και έλεγχο γιατί η προσπάθεια μπορεί να αποβεί μοιραία για τον πιστό. Π.χ. στο Ζεν Βουδισμό (ζεν=κάθομαι σταυροπόδι)ο πιστός φτάνει στην samsara = εμπειρία διαφώτισης.Π.χ. οι ινδιάνοι του Αμαζονίου παίρνουν παραισθησιογόνα για να δουν το «τζάγκουαρ».Π.χ. στο Άγιο Όρος οι μοναχοί νηστεύουν και προσεύχονται συνεχώςΕρώτημα : Γιατί ;Απάντηση : το διάβασμα των γραφών για πολλούς δε φτάνει. Θέλουν να έχουν και την εμπειρία του Θεού, να ενωθεί το ανθρώπινο με το Θείο. Στο Ισλάμ η μυστικιστική παράδοση ονομάζεται ΣΟΥΦΙΣΜΟΣ .Sufi, στα αραβικά ή dervish στα περσικά, είναι ένα πρόσωπο χαρισματικό, κάτι σαν τους αγίους στη χριστιανική θρησκεία με κάποιες βασικές διαφορές. Στη χριστιανική θρησκεία υπάρχει η εκκλησιαστική ιεραρχία που κανονικοποιεί τους αγίους. Στο Ισλάμ δεν υπάρχει ο ανάλογος εκκλησιαστικός μηχανισμός. Τα χαρακτηριστικά του αγίου αποδίδονται από την κοινότητα. Δεν είναι μοναχοί, ζουν απολύτως κοσμική ζωή και ασκούν διάφορα επαγγέλματα. Οι άγιοι είναι συνήθως τοπικής εμβέλειας. Κάποιοι όμως από τους αγίους του Ισλάμ τυγχάνει να είναι γνωστοί σε ολόκληρο τον κόσμο του Ισλάμ, μορφωμένοι δάσκαλοι που δημιούργησαν σχολές και σουφικές αδελφότητες.[ Π.χ. ο Al Gilani, σημαντικός θεολόγος, δάσκαλος, φιλάνθρωπος, με μεγάλη φήμη, που πέθανε το 1101 στο Ιράν. Δημιούργησε κάποιες πρακτικές για να έρθει ο πιστός κοντά στο Θεό, για να βάλλει μέσα του την εμπειρία του Αλλάχ. Η αδελφότητά του ονομάστηκε tarika al Kadiriya (tarika=oδός)]

Ο ισλαμικός μυστικισμός, ο σουφισμός βασίζεται στη Baraka (μπαράκα) που είναι το χάρισμα και η ευλογία που έχει δώσει ο Θεός σε κάποιους ανθρώπους, οι οποίοι έχουν την ικανότητα να μεταδίδουν την ευλογία Του στους πιστούς. (Θυμάμαι το χάρισμα του Weber. Επίσης και στη χριστιανική θρησκεία υπάρχει η πίστη στη μετάδοση της ευλογίας : π.χ. φιλάμε το χέρι του παππά : το φιλί είναι η οδός για να περάσει σε εμάς η ευλογία). Οι «άγιοι» άνθρωποι που διαθέτουν την baraka, δημιουργούν τεχνικές τις οποίες αν τις ακολουθήσει ο πιστός παίρνει την ευλογία.Η baraka μεταφέρεται με δύο τρόπους :

1) με την επαφή-ακούμπισμα (π.χ. συνηθίζουν να ακουμούν τον τοίχο του τάφου του αγίου)

2) με γενεαλογικό τρόπο : την αποκτάς από τον πατέρα σου εφόσον διαθέτει το χάρισμα και εναπόκειται στο άτομο αν θα την χρησιμοποιήσει.

(Στο χριστιανισμό δεν υπάρχει κάτι ανάλογο, εκτός από το βάπτισμα κατά μια έννοια, όπου σου δίνεται η ευλογία του Θεού) Ο Θεός δεν ορίζεται [όταν ο Αβραάμ τον ρώτησε το όνομά Του απάντησε «Είμαι αυτός που θα γίνω» (ουσιαστικά δεν του απάντησε) και όταν Του ζήτησε να Τον δει του επέτρεψε μόνο να δει ένα φως να απομακρύνεται : αυτό που είδε ονομάζεται στα εβραϊκά Καμπότ Γιαχβέ (καμπότ=δόξα ή όρχεις ) Ο Θεός δεν μπορεί να οριστεί γιατί ό,τι ορίζουμε το περιορίζουμε και το ελέγχουμε : ο Θεός δεν μπορεί να περιοριστεί, ούτε βεβαίως να ελεγχθεί] Ο πιστός μουσουλμάνος, λοιπόν, θέλει να έρθει σε επαφή με τον Θεό του και το προσπαθεί μέσω του σουφισμού. Πρέπει να ακολουθεί πιστά ό,τι του λέει ο σεχ του (δάσκαλος-πνευματικός), χωρίς αντίρρηση ή αμφισβήτηση «όπως το πτώμα που το πλένουν». Στις αδελφότητες βρίσκονται πιστοί που ανήκουν σε όλες τις τάξεις και βρίσκονται κοντά επί ίσοις όροις, ως σύντροφοι. Αποτελούν τα κανάλια μέσω των οποίων έρχονται σε επαφή και αποκτούν κοινούς δεσμούς άνθρωποι που διαφορετικά, δε θα είχαν κανένα κοινό σημείο.SOS : Η ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΣΟΥΦΙΚΩΝ ΑΔΕΛΦΟΤΗΤΩΝ ΗΤΑΝ ΠΟΛΥ ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ ΣΕ ΕΠΟΧΕΣ ΠΡΟ ΚΡΑΤΟΥΣ

SOS SOS SOS : ΟΙ ΣΟΥΦΙΚΕΣ ΑΔΕΛΦΟΤΗΤΕΣ ΕΙΝΑΙ ΤΡΟΠΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΟΙΗΣΗΣ ( Η ΟΠΟΙΑ ΜΕΤΑΒΑΛΛΕΤΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΑ)

ΔΙΑΛΕΞΗ 10η

ΙΣΛΑΜΙΣΜΟΣ : κίνημα του 20ου αιώνα που παίρνει διάφορες μορφές και αντλεί το κοινωνικό, οικονομικό και πολιτικό πρότυπό της από τη Μεδίνα του 7ου αιώνα και τη sunna του Προφήτη Μωάμεθ. Πιστεύουν ότι κάθε πιστός αλλά και η Κοινότητα των Πιστών στο σύνολό της οφείλει να ακολουθεί απόλυτα το Νόμο του Θεού (saria), όπως έχει εκφραστεί στο Κοράνι. (Προσοχή : το επίθετο που αναφέρεται στον ισλαμισμό είναι = ισλαμιστικός, ενώ το επίθετο που αναφέρεται στο Ισλάμ είναι = ισλαμικός, π.χ. ισλαμιστικές οργανώσεις και ισλαμική θρησκεία) Είναι λάθος ο ευρέως διαδεδομένος ορισμός του Ισλαμισμού ως «πολιτικό Ισλάμ», γιατί τότε θα σήμαινε ότι υπάρχει και Ισλάμ που ΔΕΝ είναι πολιτικό (ενώ το Ισλάμ είναι θρησκεία και πολιτική ταυτόχρονα)], καθώς ως φονταμενταλισμός ( γιατί είναι όρος που αναφέρεται στους Προτεστάντες συγκεκριμένης ιστορικής περιόδου και είναι λάθος να μεταφέρεται σε άλλη ιστορική περίοδο).Θεωρούν ότι :

1) το Ισλάμ δε μπορεί και δεν πρέπει να αλλάζει ιστορικά και να παραμένει σε μια μορφή θεωρητικα αγνή, άρα και αυθεντική.( Για τους ισλαμιστές υπάρχει κάποιο Ισλάμ που είναι αυθεντικό και κάποιο που δεν είναι και αυτό

αποτελεί ένα σύνθετο και μοντέρνο πρόβλημα. Γενικά το κάθε δόγμα θεωρεί ότι είναι το μόνο αυθεντικό, π.χ. οι Ορθόδοξοι έναντι των άλλων Χριστιανών, αλλά και οι Καθολικοί, οι Προτεστάντες, οι Παλαιοημερολογίτες κ.α.)

2) υπάρχουν ισλαμικές εντολές (π.χ. νηστεία και προσευχή) οι οποίες πρέπει να λάβουν τη μορφή Νόμου (και κρατικού) με τις ανάλογες κυρώσεις.

3) Κάθε ισλαμική κοινωνία οφείλει να κυβερνάται από κυβερνήσεις απόλυτα ισλαμιστικές, δηλαδή να αντλούν τη νομιμότητά τους από το Ισλάμ.

ΑΥΘΕΝΤΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ : φαντασιακή ανακατασκευή μιας πρώϊμης πίστης που την παρουσιάζουμε σαν αυθεντική παράδοση.Τίθεται θέμα αυθεντικότητας : ποιός είναι πιο κοντά στην πηγή του όλου πράγματος ;Ερώτημα : υπάρχει πηγή αυθεντικότητας ή μήπως υπάρχει μια ιστορική πορεία κατά την οποία υπάρχει μια συνεχής επανερμηνεία ;Απάντηση : αυτό που θεωρούμε ως αυθεντική ερμηνεία, τελικά , μπορεί να μην υπάρχει γιατί :Το άχρονο, ανιστορικό, αιώνιο του Θεού προσπαθεί να μπεί στην Ιστορία. Προσπαθούμε δηλαδή να κατανοήσουμε μόνο με ιστορικούς όρους, πώς το άχρονο του Θεού προσπαθεί να μπεί στην Ιστορία. (π.χ. τις πρώτες εκατονταετίες στον χριστιανισμό δεν υπήρχαν εικόνες, ναοί ή κληρικοί, άνδρες ή γυναίκες). Μια ζωντανή παράδοση πρέπει να μεταλλάσεται- εξελίσσεται φτάνει να μην έρχεται σε αντίθεση με τις βασικές αρχές.ΑΡΑ : μπαίνει αναγκαστικά το θέμα της ερμηνείας. Στην ανθρωπολογία λέμε δεν υπάρχει κάτι έξω από τις ερμηνείες του. Η αυθεντικότητα και κυρίως το να διαφυλάττεις την αυθεντικότητα, είναι ένα θέμα πολύπλοκο και δύσκολο.

Οι Ισλαμιστές λένε ότι :1) Κάθε άτομο αλλά και το σύνολο της κοινωνίας πρέπει να ακολουθεί το Νόμο του Θεού, ΑΠΑΡΕΓΚΛΙΤΑ : Αυτή η θέση είναι σαφώς ΠΟΛΙΤΙΚΗ.

2) Το δόγμα θεωρείται ως κάτι κλείστο : ως κάτι το οποίο έχει συντελεστεί : ως κάτι που δεν είναι δυναμικό.

3) ΙΣΛΑΜ : ο θεός εμφανίζεται κάποια στιγμή της Ιστορίας και δίνει τις οδηγίες του που γράφτηκαν στο Κοράνι και τη sunna του Προφήτη. ΑΥΤΗ ΕΙΝΑΙ Η ΜΟΝΗ ΑΛΗΘΕΙΑ – ΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΑΛΛΗ.

4) Πρέπει να υπάρχει μια κυβέρνηση που νομιμοποιείται μέσω του Ισλάμ : να κάνει το ισλαμικά εννοούμενο καλό και όχι το ισλαμικά εννοούμενο κακό.

(ΑΡΑ: μια δημοκρατική κυβέρνηση δεν συνάδει με το ισλαμικό πλαίσιο : ο Νόμος του Θεού δεν κρίνεται με δημοκρατικές διαδικασίες)

5) Ο λαός έχει την υποχρέωση να ρίξει, ακόμα και με τη βία, όποια κυβέρνηση δεν τηρεί όσα επιτάσσει ο Ισλαμικός Νόμος (π.χ. η δολοφονία του Α. Σαντάτ έγινε από ακραίους Ισλαμιστές, γιατί θεωρούσαν ότι δεν τηρούσε τον Ισλαμικό Νόμο). Οι Ισλαμιστές είναι εκείνοι που παίρνουν πιο σοβαρά αυτή την πρακτική ενώ οι υπόλοιποι μουσουλμάνοι δε φτάνουν να χρησιμοποιήσουν βία.

Πρέπει να γίνει σαφές ότι το 90% της δράσης των ισλαμιστών είναι φιλανθρωπικό.

ΑΡΑ : Το Ισλάμ είναι μια παράδοση λόγου όπου η ορθοδοξία-παράδοση-αυθεντικότητα είναι το ζητούμενο.

Όμως το ζητούμενο της ορθοδοξίας, παράδοσης ή αυθεντικότητας είναι πάντα ένα φευγαλέο όραμα γιατί «η διαφορετικότητά σου σχετικοποιεί την αλήθεια μου».