કૃષિ પાકોમાાં વદૃ્ધિ ષિયાંત્રકોિી અગત્યતા

વનસ્પતિમ ાં થિી જુદી-જુદી દેહધ તમિક િેમજ જીવ ર સ યણિક ક્રિય ઓન તનયમનમ ાં વદૃ્ધિ તનયાંત્રકોનો ફ ળો ખબૂ જ અગત્યનો છે. આ વદૃ્ધિ તનયાંત્રકો કૃતિ પ કો, શ કભ જી અને ફળ પ કોમ ાં તવતવધ રીિે ઉપયોગી બને છે. ઉદ હરિ િરીકે બીજની સ્ૂરિ શક્તિ વધ રવ મ ટે, મળૂન તવક સમ ાં િેન ઉપર મળૂગાંક્રિક ઓની સાંખ્ય વધ રવ મ ટે, ધરૂન તવક સ મ ટે, કાંદન તવક સમ ાં, ફુલો/કળી બેસવ મ ાં િેમજ િેને ખરી પિિ અટક વવ મ ટે, ફળન તવક સમ ાં,કાંદ કે કણલક ની સષુપુ્િ અવસ્થ દુર કરવ અથવ િેને ટક વી ર ખવ િેમજ ફળોની ગિુવત્ત સધુ રવ અને ઉત્પ દનમ ાં વધ રો કરવ મ ટે વદૃ્ધિ તનયાંત્રકો ખબૂ જ ઉપયોગી છે. આ ઉપર ાંિ હ લમ ાં થયેલ સાંશોધન મજુબ લીલ શ કભ જીની સાંગ્રહ શક્તિ વધ રવ મ ટે, નરવાંધ્યિ દ ખલ કરી સાંકર બીજ ઉત્પ દન મ ટે,રોગ પ્રતિક રકિ વધ રવ મ ટે િેમજ પેશી સાંવધધનમ ાં પિ વદૃ્ધિ તનયાંત્રકો અગત્યન છે.

વદૃ્ધિ ષિયાંત્રક ખરેખર શ ાં છે ?

વદૃ્ધિ તનયાંત્રકો કે જેને અંગે્રજીમ ાં ગ્રોથ રેગ્યલેુટસધ કહવે મ ાં આવે છે િે એક ક બોક્રદિ પદ થધ છે, જે ખબૂ જ અલ્પમ ત્ર મ ાં વનસ્પતિની દેહધ તમિક િેમજ જીવર સ યણિક ક્રિય ઓનુાં તનયમન કરે છે. િેનો અલ્પમ ત્ર મ ાં છાંટક વ વનસ્પતિની દેહધ તમિક અને જીવર સ યણિક ક્રિય મ ાં વધ રો/ઘટ િો/ફેરફ ર કરવ ને શક્તિમ ન છે. આ વદૃ્ધિ તનયાંત્રકો ઓછી મ ત્ર મ ાં વનસ્પતિમ ાં પિ ઉત્પન્ન થ ય છે અને કૃતત્રમ રીિે બન વી, બહ રથી પિ છોિને આપી ઇચ્છીિ ફેરફ ર કરી શક ય છે જેને વદૃ્ધિ તનયાંત્રકો કહવે ય છે.

વદૃ્ધિ ષિયાંત્રકોિા મ ખ્ય વગગ. (૧) ઓતઝીન

(૨) જીબ્રેલીન

(૩)સ યટોક ઇનીન

(૪) ઇથેલીન

(૫) એબ્સીસીક એતસિ

(૧) ઓક્ઝીિ:-

વનસ્પતિની સવ ધગી વદૃ્ધિ મ ટે અગત્યનો છે. િે કોિ તવભ જનને પિ ઉત્તજેીિ કરે છે. િ ળી અને થિન કોિની લાંબ ઇમ ાં વધ રો કરવ મ ાં ઓક્તઝન મહત્વનો ભ ગ બજવે છે. ઓતઝીન ગપૃમ ાં મખુ્યત્વે ઇન્િોલ એતસટીક એતસિ (આઇ.એ.એ.), ઇન્િોલ બ્યટુ રીક એતસિ (આઇ.બી.એ.), ૨,૪,૫-ટ્ર ય તલોરો ક્રફનોતસી એતસટીક એતસિ (૨,૪,૫-ટી), નેપ્થેલીન એસેક્રટક એતસિ (એન.એ.એ.), મીથ ઇલ ઇસ્ટર (એમ.ઇ.), ૨-તમથ ઇલ ૪-તલોરો ક્રફનોતસી એતસટીક એતસિ (એમ.સી.પી.એ.), ૨,૪,૫-ટ્ર યતલોરો ફીનોતસી પ્રોપયોતનક-એતસિ (૨,૪,૫-ટી.પી.) અન ે૪ તલોરો ક્રફનોતસી એસીક્રટક એતસિ (૪-સી.પી.એ.) નો

2

સમ વેશ થ ય છે. ઉપરોતિ ઓતઝીનમ ાં આઇ.એ.એ.વનસ્પતિ જાિે જ િૈય ર કરે છે િથ િે બધ જ કૃતત્રમ રીિે પિ બન વી શક ય છે.

ઉપયોગ:- ઇન્િોલ એસીટીક એતસિ િથ નેપ્થેલીન એતસટીક એતસિ વનસ્પતિની વદૃ્ધિ વધ રવ મ ાં િેમજ

પ ન/ફુલો/ફળ ખરિ અટક વવ મ ટે ઉપયોગી છે. એન.એ.એ. ફળ ધ રિ વધ રવ મ ટે પિ ખબૂ જ ઉપયોગી છે.

૨-૪-િી અને ૨-૪-૫-િી વધ ુમ ત્ર મ ાં તનિંદ મિ ન શક િરીકે વપર ય છે. જ્ય રે આ બને્ન ઓછી મ ત્ર મ ાં છાંટક વ કરવ થી ફળ ધ રિ વધ રવ િેમજ મળૂ ઉત્પન્ન કરવ જેવ ક યો મ ટે ઉપયોગી છે.

બીજ સ્ૂરિ વધ રવ , બીજ વગરન ફળ મેળવવ િથ ણલિંગ પક્રરવિધનમ ાં પિ ઓતઝીન મહત્તમ ભ ગ ભજવે છે.

(ર) જીબે્રલીિ:- જીબ્રેલીનનો છાંટક વ કરવ થી છોિની ઉંચ ઇમ ાં અસ મ ન્ય વધ રો જોવ મળે છે. આ ઉપર ાંિ બીજ/કાંદની સષુપુ્િ અવસ્થ ટુાંક વવ મ ાં, ફળની વદૃ્ધિ વધ રવ , ફળો વહલે લ વવ અને િેને ખરિ અટક વવ મ ાં જીબે્રલીન ઉપયોગી છે. જીબે્રલીન વનસ્પતિમ ાં િૈય ર થ ય છે િેમજ કૃતત્રમ રીિે પિ બન વી શક ય છે. જીબ્રેલીન ઘિ છે પરાંત ુજીએ-૩ (જીબ્રેણલક એતસિ- ૩) ખેિીમ ાં સૌથી વધ ુપ્રચણલિ છે અને તવતવધ રીિે ઉપયોગમ ાં લેવ ય છે.

ઉપયોગ:-

જીબે્રલીન કોિની લાંબ ઇ વધ રવ િથ કોિન તવભ જન મ ટે મહત્વનુાં છે.

જીબે્રલીનનો સૌથી વધ ુઉપયોગ બીજ વગરની દ્ર ક્ષનુાં કદ વધ રવ મ ાં થ ય છે. કુમળી િ ળીમ ાં જીબે્રલીનન છાંટક વથી છોિની ઊંચ ઇમ ાં અસ મ ન્ય વધ રો થ ય છે. અંજીરમ ાં

ફળની વદૃ્ધિ ઝિપથી વધ રવ મ ટે, િેમજ ફળ અને શ કભ જીની સાંગ્રહશક્તિ વધ રવ મ ાં પિ જીબ્રેલીન ઉપયોગી છે

ઠાંિ હવ મ નની જરૂર હોય િેવ છોિમ ાં (કોબીજ, ટરનીપ, ગ જર) ૂલ લ વવ મ ાં ઉપયોગી છે. જીબે્રલીનન અન્ય ઉપયોગમ ાં િે બીજ/કાંદની સષુપુ્િ અવસ્થ પિૂધ કરવ મ ટે ઘટ િવ વપર ય

છે. ફળો ખરિ અટક વવ ઉપયોગ થ ય છે. ફળની વદૃ્ધિમ ાં, ૂલ-ફળ વહલે મેળવવ મ ાં, ફળની પ કટિ મોિી કરવ મ ાં, િેમજ ફળ ખરિ ાં,

અટક વવ મ ાં એનો ઉપયોગ થ ય છે. ફળની સાંગ્રહશક્તિ વધ રવ પિ જીબ્રેલીન ઉપયોગી છે.

3

(૩) સાયટોકાયિીિ:-

સ યટોક યનીન નુાં મખુ્ય ક યધ કોિ તવભ જનને વધ રવ નુાં છે. મખુ્ય સ યટોક યનીનમ ાં ક યનેટીન, ઝીય ટીન અને ૬-બેન્ઝ ઇલ એમીનો પ્યરુ ઇન (બી.એ.) નો સમ વેશ થ ય છે. બીજ / કાંદની

સષુપુ્િ અવસ્થ પરુી કરવ , ફળ ધ રિ વધ રવ , ફળો ખરી પિિ અટક વવ , િેમજ ઘ રૂઝ વવ મ ાં સ યટોક યનીન ઘણુાં જ ઉપયોગી છે

ઝીય ટીન પ્ર કૃતિક સ યટોક યનીન છે. જે ન ળીયેરન પ િી મ ાં ઘિ પ્રમ િમ ાં હોય છે. ક યનેટીન અને બી.એ. અગત્યન સ યટોક યનીન છે. િેને કૃતત્રમ રીિે પિ બન વી શક ય છે.

ઉપયોગ:-

પેશી સાંવધધન મ ાં સ યટોક યનીન ખબુ જરૂરી છે. ખરેખર િો ઓકઝીન અને સ યટોક યનીન નુાં પ્રમ િ કેલસ મ ાંથી મળૂ ,પ્રક ાંિ િેમજ પિો ન િીફરન્શીયેશન મ ભ ગ ભજવે છે. જ્ય રે ઓકઝીન વધ રે પ્રમ િ મ ાં હોય ત્ય રે કેલસમ ાં મળૂની અને જ્ય રે ક યનેટીન વધ રે હોય ત્ય રે પિધની ઉત્પતિ થ ય છે.

વનસ્પતિની વદૃ્ધિમ ાં, બીજ/કાંદની સષુપુ્િ અવસ્થ ટુાંક વવ /પરૂી કરવ . ફળધ રિ વધ રવ િથ ફળો ખરી પિિ અટક વવ વપર ય છે. ફળ અને લીલ શ કભ જીની સાંગ્રહશક્તિ વધ રવ મ ાં ઉપયોગી છે. ૂલોને ફ્લ વરવ ઝ મ ાં વધ રે સમય સધુી િ જા ર ખવ મ ાં ઉપયોગી છે. સ યટોક યનીન ઘ રૂઝવવ મ ાં ઉપયોગી હોવ થી કલમ િથ આંખકલમમ ાં વધ ુ સ ર પક્રરિ મ

મેળવવ વપર ય છે.

(૪) ઇથીલીિ:-

ઇથીલીન એ એક મ ત્ર વ યનુ સ્વરૂપમ ાં જોવ મળિો વદૃ્ધિ તનયાંત્રક છે. ફળોને પકવવ મ ાં મહત્તમ ભ ગ ભજવે છે. કૃતિ પ કો િથ બ ગ યિી પ કોમ ાં ઇથીલીન, ઇથરેલ અને ઇથેફોનન સ્વરૂપમ ાં અપ ય છે. િેમ ાંથી ઇથીલીન વ ય ુઉત્પન્ન થ ય છે. જે કોિોમ ાં પ્રવેશી પોિ નુાં ક યધ કરે છે. બધી જ વ નસ્પતિક પેશીઓમ ાં ઇથીલીન િૈય ર થ ય છે.

ઉપયોગ:-

ઇથીલીન ૂલ આવવ ની ક્રિય ને ઉત્તેજીિ કરવ મ ાં, ખ સ કરીને કેળ , કેરી, સફરજન જેવ ફળો પકવવ મ ાં મદદરૂપ થ ય છે.

વનસ્પતિ પરથી પ ન/ફળ/ૂલ ખેરવી ન ખવ મ ાં ઇથેફોન વપર ય છે. ણલિંગ પક્રરવિધનમ ાં પિ ઇથીલીન ઉપયોગી છે. પપૈય િથ વેલ વ ળ શ કભ જીમ ાં મ દ પષુ્પો વધ રવ મ ાં ઉપયોગી છે. શેરિીને પકવવ મ ાં િેમજ પ ઇનેપલન ફળોને એક સ થે સ રી રીિે પકવવ મ ાં િે ઉપયોગી છે. બીજની સષુપુ્િ અવસ્થ દૂર કરી સ્ૂરિ શક્તિ વધ રે છે. ડૂાંગળી, બટ ટ , શક્કક્રરય અને આદુ ન ઉત્પ દનમ ાં વધ રો કરે છે. રબરન ઝ િમ ાંથી સ્ત્રવિ લેટેક્ષન ઉત્પ દનને વધ રવ મ ાં ઉપયોગી છે.

4

(૫) એબ્સીસીક એષસડ(એ.બી.એ.):- વ નસ્પતિક અંગો જેવ કે પિો, ફળો અને ૂલોને ખેરવવ મ ાં મહત્તમ ભ ગ ભજવે છે. િેને ‘ સ્ટે્રસ હોમોન’ પિ કહવે ય છે, ક રિકે જ્ય રે છોિ િ િ અનભુવિો હોય, જેમકે પ િીની ખેંચ, ઉંચુાં કે નીચુાં િ પમ ન, જમીનની ખ ર શ, અલ્ટ્ર વ યોલેટ તવક્રકરિો વગેરે, ત્ય રે એ.બી.એ નુાં પ્રમ િ વધી જાય છે અને છોિ આ િ િ ની પક્રરક્સ્થિીમ ાં પોિ ની દેહધ તમિક ક્રિય ઓ સ રી રીિે ચલ વી જીવી શકે છે.

(૬) વદૃ્ધિ અવરોધક :-

વદૃ્ધિ અવરોધક વનસ્પતિમ ાં જ િૈય ર થિ ાં હોય છે જેવ ાં કે કૌમેરીન, સીન મીક એતસિ વગેરે. અવરોધક પ્રયોગશ ળ મ ાં પિ બન વી શક ય છે. અગત્યન અવરોધકોમ ાં મેણલક હ ઇડ્રેઝ ઇિ (એમ.એચ.), સ યકોસીલ (સી.સી.સી.), ફોસ્ફોન-િી, અલ ર અને કલ્ટ રનો સમ વેશ થ ય છે.

ઉપયોગ:-

છોિની વ નસ્પતિક વદૃ્ધિન જુસ્સ પર તનયાંત્રિ ર ખવ મ ટે ખબૂ જ જરૂરી છે. ક રિકે જો વ નસ્પતિક વદૃ્ધિન જુસ્સ પર તનયાંત્રિ ન આવે િો છોિ/ઝ િ વ નસ્પતિક રીિે વધિ જ રહ ેછે અને ૂલધ રિ કરવ ની અવસ્થ મ ાં પ્રવેશિ નથી.

અવરોધકો બીજ/કાંદ/કણલક વગેરેને સષુપુ્િ અવસ્થ મ ાં ર ખવ મ ટે ઉપયોગી છે. ફળ અને શ કભ જીની સાંગ્રહશક્તિ વધ રવ મ ાં પિ અવરોધક ઉપયોગી છે.

વદૃ્ધિ ષિયાંત્રકોિા છાંટકાવ વખતે ધ્યાિમાાં રાખવાિી કાળજી:-

વદૃ્ધિ તનયાંત્રકોનો ઉપયોગ કરવ મ ાં િેન પ્રમ િ બ બિમ ાં તનષ્ક ળજી ર ખવ મ ાં આવે િો ફ યદ ન બદલે નકુશ ન થવ સાંભવ છે જેથી િેનુાં પ્રમ િ બર બર જળવ ય િેની ખ સ ક ળજી ર ખવી.

છ ાંટવ નો પાંપ હાંમેશ બર બર સ ફ કય ધ પછી જ ઉપયોગમ ાં લેવો. વદૃ્ધિ તનયાંત્રકોનુાં જ્ય રે દ્ર વિ બન વવ નુાં થ ય ત્ય રે પહલે થોિ આલ્કોહોલ/સોક્રિયમ

હ ઇડ્રોતસ ઇિ ( ૦.૫ ટક ) મ ાં ઓગ ળી બરોબર ઓગળે પછી જ વધ રે પ િી ઉમેરવુાં. છાંટક વ પ ન પર થ ય િે ખબૂ જ જરૂરી છે. થિ પર કે િ ળી પરનો છાંટક વ ઉપયોગમ ાં આવિો

નથી અને િેનો ખોટો બગ િ થ ય છે મ ટે િે જગ્ય એ થિો છાંટક વ અટક વવો. વદૃ્ધિ તનયાંત્રકો, ખ સ કરી એને યરુીય ન દ્ર વિ સ થે છાંટક વ કરિ વ ાંધો આવિો નથી પરાંત ુ

જ ાંતનુ શક દવ ઓ સ થે છાંટક વ કરવ નો થ ય ત્ય રે િે ભેળવી શક ય કે નક્રહિં િે િપ સ્ય બ દ જ ભેળવી છાંટક વ કરવો.

વદૃ્ધિ તનયાંત્રકો હાંમેશ સવ રન ઝ કળ ઉિય બ દ અથવ સ ાંજન સમયે છ ાંટવ અને પવનની ક્રદશ મ ાં જ છ ાંટવ . બ જુન ાં પ ક ઉપર ન પિે િેવી ક ળજી ર ખવી.

વદૃ્ધિ તનયાંત્રકો છ ાંટિી વખિે િે શરીર ઉપર ન પિે િે ખ સ જોવુાં. છાંટક વ દરમ્ય ન કોઇ ચીજ વસ્ત ુખ વી પીવી નહીં.

વદૃ્ધિ તનયાંત્રકો છ ાંટિી વખિે વનસ્પતિ દેહધ તમિક અવસ્થ િેમજ છ ાંટવ નુાં પ્રમ િ ખબૂ જ અગત્યનુાં છે અને ચોતતસ અવસ્થ એ ચોક્કસ પ્રમ િમ ાં િેમજ છ ાંટિ જ િેનો ફ યદો મળે છે, અન્યથ િે ઘિીવ ર નકુશ ન પિ કરે છે.

5

વિસ્પષતિી જ દી જ દી દેહધાષમિક ક્રિયાઓમાાં વદૃ્ધિષિયાંત્રકોિા ઉપયોગ

િમ દેહધાષમિક ક્રિયા દેહધાષમિક ક્રિયાિે અસર કરતા વદૃ્ધિ ષિયાંત્રકો

૧ બીજ/કાંદની સષુપુ્િ અવસ્થ ટુાંક વવી/બીજનો ઉગ વો વધ રવો.

જીએ-૩ , ક યનેટીન

૨ કાંદનો સાંગ્રહક ળ લાંબ વવો (સાંગ્રહ દરમ્ય ન સ્ફુરિ અટક વવુાં.)

એમ.એચ., એમ.ઇ.એન.એ., ૨,૪,૫-ટી, એ.બી.એ.

૩ કલીક ની સષુપુ્િ અવસ્થ લાંબ વવી.. એ.બી.એ.,સી.સી.સી.

૪ વધ ર ન પીલ નીકળિ અટક વવ (કેળ,જામફળ)

૨,૪-િી, એન.એ.એ.

૫ ૂલ વહલે મેળવવ જીએ-૩, અલ ર, એન.એ.એ., સી.સી.સી.,

૨,૪,૫-ટી, ૪-િી ૬ ણલિંગ પક્રરવિધન જીએ-૩, પી.બી.એ.,અલ ર, ઇથેફોન

૭ ફળધ રિ અને ફળની વદૃ્ધિ મ ટે એન.એ.એ.,એન.ઓ.એ., ૨,૪-િી, ૨,૪,૫-ટી,

૪-સી.,પી.એ.,જીએ-૩

૮ અસ્થ તનક મળૂ પેદ કરવ એન.એ.એ.,આઇ.બી.એ.,આઇ.એ.એ., ૨,૪-િી ૯ ફળ વહલે પકવવ ઇથેફોન,ઇથીલીન

૧૦ ફળોનો સાંગ્રહક ળ લાંબ વવો જીએ-૩,ક યનેટીન

૧૧ પ નવ ળ શ કભ જીનો સાંગ્રહક ળ લાંબ વવો બી.એ.,સી.સી.સી.,અલ ર, ૨,૪-િી ૧૨ પ ન/ૂલ/ફળ ખરિ અટક વવ એન.એ.એ., ૨,૪,૫-ટી.પી.,જીએ-૩, ૨,૪-િી ૧૩ પ ન/ૂલ/ફળ ખરિ ખેરવવ એ.બી.એ., ઇથેફોન,ઇથીલીન, ૧૪ વ નસ્પતિક વદૃ્ધિ પર તનયાંત્રિ સી.સી.સી.,કલ્ટ ર

૧૫ નીંદિ તનયાંત્રિ ૨,૪-િી, એમ.સી.પી.એ.

6

ફળપાકો પર વદૃ્ધિ ષિયાંત્રકોિો ઉપયોગ

િમ પાક વદૃ્ધિ ષિયાંત્રક

પ્રમાણ ષમલલ ગ્રામ/લલટર પાણી

છાંટકાવિો હતે છાંટકાવિો સમય

૧ આંબો એન.એ.એ. ૨૦૦ પષુ્પતવન્ય સની તવકૃતિ દૂર કરવ

ઓતટોબર મક્રહન મ ાં

૨ આંબો એન.એ.એ. ૨૦૦ ફળ ખરિ અટક વવ મ ટે

કેરી વટ િ ન દ િ જેવિી થ ય ત્ય રે

૩ લીંબ ુ જીબ્રેલીન અથવ એન.એ.એ.

૧૦ ફળ ફ ટી જિ અટક વવ

જૂન મ સમ ાં એક વખિ છાંટક વ કરવો.

૪ મોસાંબી એન.એ.એ. ૨૦ ફળ ખરિ અટક વવ

ફળધ રિ બ દ એક મક્રહને

૫ જામફળ એન.એ.એ. ૩૦ ફળનુાં કદ અને દ્ર વ્ય પદ થધ વધ રવ

ઓગષ્ટ દરમ્ય ન તશય ળ મ ાં

૬ બોર બીજ જીએ-૩ ૨૦૦ બીજની સ્ૂરિશક્તિ વધ રવ

બીજને વ વિ પહલે બોળવ

૭ પપૈય બીજ

જીએ-૩ ૧૦૦ બીજની સષુપુ્િ અવસ્થ દૂર કરવ

બીજને વ વિ પહલે બોળવ

૮ ર યિ બીજ

જીએ-૩ ૪૦૦ બીજની સષુપુ્િ અવસ્થ દૂર કરવ

વ વિ પહલે મ વજિ આપવી

૯ મોસાંબી બીજ

જીએ-૩ ૫૦૦ બીજની સષુપુ્િ અવસ્થ દૂર કરવ

વ વિ પહલે મ વજિ આપવી

૧૦ દ િમ(ગિેશ)

કટક કલમ

આઇ.બી.એ.

૫૦૦ મળૂ જલ્દી અને વધ રે મેળવવ

વ વિ પહલે કટક ને મ વજિ આપવી

૧૧ બોર ગટુી કલમ

એન.એ.એ. ૭૫૦૦ મળૂ જલ્દી અને વધ રે મેળવવ

વ વિ પહલે કટક ને મ વજિ આપવી

૧૨ સીિ ફળ એન.એ.એ. ૩૦ ૂલો િથ ફળો ખરિ અટક વવ

મે ન અંિમ ાં અથવ જૂનન પ્રથમ અઠવ િીય મ ાં પ્રથમ પ િી આપ્ય બ દ

૧૩ કેરી પકવવ

ઇથરલ ૧૦ તમ.ણલ.૧૦ ણલટર પ િીમ ાં

ફળ પકવવ ઇથરલવ ળ દ્ર વિમ ાં પ તમતનટ ડબૂ િી ર ખી હવ ચસુ્િ પક્રરક્સ્થતિમ ાં ૪૮ કલ ક ર ખવ

૧૪ કેળ પકવવ

ઇથરલ ૭.૫ તમ.ણલ.૧૦ ણલટર પ િીમ ાં

કેળ પકવવ િથ લ ાંબો સમય ટક વવ

૧૦૦ ક્રકલો કેળ દીઠ ૨૦ ક્રકલો બરફ ર ખી કાંિ નથી ૨૪ કલ ક ઢ ાંકી ર ખી ખલુ્લ કરવ .

શાકભાજી પાકોમાાં વદૃ્ધિ ષિયાંત્રકોિો ઉપયોગ

િમ પાક વદૃ્ધિ ષિયાંત્રક પ્રમાણ ષમલલ ગ્રામ/લલટર પાણી

છાંટકાવિો હતે છાંટકાવિો સમય

૧ લસિ

હ ઇડ્રેઝ ઇિ મેણલક ૧૫૦૦ સાંગ્રહશક્તિ વધ રવ

ક્રદવસે છાંટક વ કરવો. લિિી પહલે ૧૫

૨ ડુાંગળી મેણલક હ ઇડ્રેઝ ઇિ

૧૫૦૦ સાંગ્રહશક્તિ વધ રવ લિિી પહલે ૧૫ ક્રદવસે છાંટક વ કરવો.

૩ ટ મેટ /મરચ ાં/મળૂન બીજ

જીબ્રેણલક એતસિ

૧૦ ઝિપી ધરૂ િૈય ર કરવ બીજ વ વિ પહલે મ વજિ આપવી

૪ બટ ટ જીબ્રેણલક એતસિ

૨૫ કણલક ની સષુપુ્િ િોિી ઝિપી સ્ૂરિ મ ટે

બટ ટ ન વ વવ ન ટુકિ ને વ વિ પહલે મ વજિ આપવી

૫ ક કિી વગધન વેલ વ ળ શ કભ જી

જીબ્રેણલક એતસિ

૧૦૦૦ નર ૂલ વધ રવ મ ટે હ ઇબ્રીિ બીજ ઉત્પ દન મ ટે ઉપયોગી

ચ ર પ ાંદિે છોિ હોય ત્ય રે છાંટક વ કરવો.

૬ ક કિી વગધન વેલ વ ળ શ કભ જી

ઇથેફોન ૫૦૦ મ દ ૂલોનુાં પ્રમ િ વધ રવ

ચ ર પ ાંદિે હોય ત્ય રે છાંટક વ કરવો.

૭ કોળાં ઇથેફોન ૫૦૦ મ દ ૂલો વધ ુબેસ િવ

ચ ર પ ાંદિે છોિ હોય ત્ય રે છાંટક વ કરવો.

૮ ટ મેટ એન.એ.એ. ૨૦ ૂલો વધ રવ ૂલ આવવ ની શરૂઆિ થિ

૯ ટ મેટ જીબ્રેણલક એતસિ

૨૫ મોટ ફળો મેળવવ ફળ બોર જેવિ થ ય ત્ય રે

૧૦ રીંગિ/ટ મેટ /મરચ

એન.એ.એ. + યકુ્રરય

૨૦ તમ.ગ્ર . ૨૦ (ગ્ર મ)

તમ.ગ્ર .

ફળો ખરિ અટક વવ િથ વજન અને કદ વધ રવ

ફળો બેસી ગય બ દ ર૦ ક્રદવસન અંિરે બે છાંટક વ કરવ .

8

જ દા-જ દા વદૃ્ધિ ષિયાંત્રકોિો ફૂલ છોડ ઉપર ઉપયોગ:-

િમ ફૂલપાક વદૃ્ધિ ષિયાંત્રકો હતે ૧ બોગનવેલ બી-૯ , સ યકોસીલ વદૃ્ધિ તનયાંત્રિ ૨ કેલેન્િયલુ જીબ્રેણલક એતસિ, ઇન્િોલ એસેટીક

એતસિ વદૃ્ધિ વધ રવ ૂલ લ વવ

૩ ક નેશન મેણલક હ ઇડ્રેઝ ઇિ વદૃ્ધિ તનયાંત્રિ ૪ સેવાંિી જીબ્રેણલક એતસિ,મેણલક હ ઇડ્રેઝ ઇિ

ઇથરેલ, સ યકોસીલ , ઇન્િોલ એસેટીક એતસિ, જીબ્રેણલક એતસિ,અલ ર

વદૃ્ધિ વધ રવ વદૃ્ધિ તનયાંત્રિ

ૂલ લ વવ ટક ઉ શક્તિ વધ રવ

૫ િહ ણલય જીબ્રેણલક એતસિ

બી-૯, ટી.ઇ.બી.એ., મેણલક હ ઇડ્રેઝ ઇિ

વદૃ્ધિ વધ રવ ૂલ લ વવ અને ટક વવ

૬ ગ્લેિીયોલસ જીબ્રેણલક એતસિ

નેપ્થેલીન એસેક્રટક એતસિ, સ યકોસીલ

વદૃ્ધિ વધ રવ ૂલ લ વવ અને ટક વવ

૭ મોગરો જીબ્રેણલક એતસિ

સ યકોસીલ, મેણલક હ ઇડ્રઝે ઇિ

મેણલક હ ઇડ્રેઝ ઇિ, સ યકોસીલ

વદૃ્ધિ વધ રવ વદૃ્ધિ તનયાંત્રિ

વહલે ૂલ લ વવ ૮ લીલી જીબ્રેણલક એતસિ, સ યકોસીલ

વહલે ૂલ લ વવ

૯ ગલગોટ સ યકોસીલ,ઇથરલ, મેણલક હ ઇડ્રેઝ ઇિ, જીબે્રણલક એતસિ

વદૃ્ધિ તનયાંત્રિ

ૂલ લ વવ ૧૦ ગલુ બ સ યકોસીલ

જીબ્રેણલક એતસિ વદૃ્ધિ તનયાંત્રિ

ૂલ લ વવ ૧૧ ગલુછિી ક ઇનેટીન,

જીબ્રેણલક એતસિ

સ યકોસીલ,જીબ્રેણલક એતસિ

ૂલની પ ાંખિી કરમ િી અટક વ ેવદૃ્ધિ વધ રવ ૂલ લ વવ