375
Разыскания о русских летописях А. А. Шахматов М.: Академический Проект; Жуковский: Кучково поле, 2001. ISBN 5-8291-0007-X ISBN 5-901679-02-4 Впервые в одном издании объединены главные историко-филологические труды знаменитого русского ученого Шахматова А. А. (1864-1920), посвященные исследованию русских летописей. Путем тщательного сличения текстов он восстановил почти для каждого из дошедших до нас летописных текстов его источники, являющиеся в основном также летописными сводами и указал при этом порядок и взаимозависимость всех этапов летописной работы вплоть до второй половины XVI века. В издании сохранен в неприкосновенности уникальный стиль автора, рожденный в живом контакте с древним русским языком.

А.А.ШАХМАТОВ - РАЗЫСКАНИЯ О РУССКИХ ЛЕТОПИСЯХ

Embed Size (px)

Citation preview

. . .: ; : , 2001. ISBN 5-8291-0007-X ISBN 5-901679-02-4 - . . (1864-1920), . , XVI . , .

. c,

1- .

1903 .

XI .

1- . . . . 1116 .

. 1185 .

2- . . . . 1118 .

, . XIII .

. XIII .

. 1167 .

. .

. XIII .

... ,

. .

. 1423 .

. .

.

1- . . 1- ? . XV . . 1448 . 2- . . 1- ? . . . .

1

1. , , , -, , , , (, ) 1. , , - 1110 , 6618 (1110) , ( ) , , 6624 (1116) . 6618 (1110) , 6619, 6620, 6621, 6622, 6623, 6624, 6625 . , , , 6625 , , . 6618 (1110) ( 6584 ) 1 . . 1-, 4- . .

. , : , , , . I1. , . , . , , . . , , , 6621 (1113) , , . 6624 (1116) , 6618 (1110) , , 11111113 . 6626 (1118) . , . . . . , . . , , ( ) ; ( , 1110 )2. , . , 3. , () : , .

. , , , , () . 1 . . ; , , . . , , , . , , . - . 10

I 6370 (862) Pyci; , , , , , . 4 - , : , . . . , . II, . 16. 6453 (945) , , . 6454 (946) ( ); 5 ; , . . 6463 (955) , , ; : , , . . , , . 6476 (968) : , , , , ( ); : , (, ); , , . 6479 (971) , , : , ; : , , ; . 6495 (987) , , : ? ? : : , , , ; .4 , , . 5 , ., . . : .

, . , . , : , , , , , , , . . I3. 1- ( ) ( 1016 ), (10171052), (10531074) , , , 1- . 1- ; , . 1- , 1425 . : . 1- : -, 1016 , -, 10531074 . 1- . , , , ; , . . , 6454 (946) 1- : , . . , , , , . . , 6479 (971) 1- : : ; , . . , , , , . . , ( . 1- . ) , . . . . 1- . ; , . 1- ( ) . ; , . ; , , , . . , . . . . , 12

I

, . 1425 , . XII . , . . . , : . . . , , , . . ( . , ), , . . , , , , , , , , , . ; . ( , ) , . . . : , . . , , . , , . 1- (. ). , . , . , , . , . , , . . . . , , , , . . I4. . . , , , , , , , , , . . , , 6524 (1016) . : , -, , 1- 4- : , . (. 13

. 1- . 4- , . . , ); -, 1- . : . , 1 4- . , , , . : , . , 1- (. ), . . , , 6453 6523 ( ) 1- 6. 65616582 7. , , , 1- , COOTJ . . , : . . . . 1908 ., . 1-, , . , 1- 1016 , 1- . : -, , . : , ; -, , . 1- . 4- : 6523, 6523 , , 6524 ( , , ), 6552, 6553, 6555, 6557, 6558,6 : 6497 (989) . , , , , . , . ( , . , . 4-, , . ; . . . . , 1871 ., .) , , . 1- . 4-. , , , , , (. 6480 ). 7 6563 , 6566 , 6568 ; , . 1- . 4-. 14

I 6559, 6560, 6563, 6566, 6568 .; -, , 1- . : . . , , 6582 (1074) 8, : -, , , . : , 63626523 . , , 65616582 .; -, , , : 6497 , 65256545 . (65466558 ) , , 6559 6560 . ( . 1- , . ); -, , . : , , , , 1330 . I5. , , 1- ( ) . . ; 6524 6560; , , . , , , , . , . , . , , 65246560, , , . , : , 65246560 . . , , , , , 6524 , , ; 6561 , 6583 . , . , . , 6582 , 65246560 . , 6582 , , . , , ; . , . 1- . . 1- , 6582 : aie . , , . ? , , . , ,8 . , . 15

, , , , . , , , , , ; : , ( ), . 9 : , , ( ) XII XIII . (10811118), , , 10. , , . , . 1093 , ; 6601 (1093) , , , , , , , , . , 6601 (1093) , . , , 1094 1095 . , : 1095 . I6. , , 1095 , . ; 65246560 65826601 . . . 1- . , . , . 1- : , . , , ( 9 10 () , . 1- . . . . . . 1908 ., . 1.16

I

) : 1- , . . , . , 1- : , , . , , 1-; : , 6476 (968) , 1-; . . . , 1- ? , . , , , . , 1095 1- ; , . , 1- . , , , 1095 , , . . . I7. . , , , . , 6362 6523 65616582 ., , 1- . , , , . 1- . 65246560 65826601 . , , .

II

2. , . , , , . , , . , , , . 1, . -, ; , ( , ), , , 1 : . XVI ., . . , . . . 1849 ., . II; . (, , .) . . . . , . II, . 21. .; 1414 ( . XIX .) . . 1893 LXXII . . ., 5; 1494 1897 . . . ., 8- , . I, 6. 18

2 . -, : , , ; , , , . -, : , ( ) ; ( ) ; ; . -, , , ; ; , : , . , : . 3. , . ? , ? -, : . , , , . , , , . , : , ; , . , , : , , , , , . , , 19

. . . , , , , , ; , . , , - , : 1) : , >? . : 300 , , . , ( 1095 ). , . : , . . XI . ? , ; , , , , 1423 . 182 183 , 1423 : , , (. ., ., .). 206 . . XI 1167 : ; , , XIX ., : . 1167 1423 , XV . , , , . . , , 24 , , , , . 25 ., 6765: , i . 6770: i i () , . 6823: . 6830: , , , . . 237

( 201) ; ; , ; , , , , , . ? , , ; ; , , . , , ? , . ? 1063 , , . , ; , , , ; , ( ) . , - , . . ; , . : ... . : -, 26; -, , : - 300 , , . . , : - : , ( ). . . , , , , , , . ; , , . 26

. . ( 201).238

XIII

, , , , : . . , , , , , , : , , , . . : , , 300 . 1167 , , , , , XI ( . ). 1167 . . , ( 1167 ) . , , , : . , , . 1- . (. .), , 1448 , . . 2069. , XI , 300 . 27 , . ( . . ) 6522 (1014) : , . , 2067, . XI . , 3000 ; , 300 XI , ; , 1167 , XII . XII . , , ? 6641 (1133) : , , . 300 ( ) 3000 ( )? , . , , 30027

, (1821), . 7; , . 239

. , , 3000 , 300 . : , , , ; . . . , , . , ; 300 . -, 1014 , ; , . , ; 3000 300? , . 207. , . : . . -, , , , . , ; , , , , , , , 28. , -, , . : , . , , 3Mia , ; . . , . : , , . XI : , . : , , , , ; , , . , . -, ; . . 208. , . , 28

. , . . . . I, 22; , 1. . 12, 365.240

XIII

. : , ; . : ; . , , , , . ? , ? , . : -, ; : ; , , . , , ( . ) - (. 1-); , , . , : , , , ( : . .). 209. , , -, , ; . , . , . , ; : 100 12 , ; , , . , 100 2000 ; ( . . ); ( ), . . , . , : XI ? , , ; -, , XI ; 1512 : ... , , , ; 1423 , 1167 , XI . -, , 241

XI . , , : . : . .; , . . -, , , , , ; , ; , , . 210. , . , , XI , , , , , . . . , - , , : 6367 6370 , 6390, 6415; . - , ; ; , , , , , , , , (. : ); 6367 . , ; : , , , , , , . , : - ( ), ( ), ( ); , , , , ; , , ; , : , , , ; : , : . . , : , , ; , 242

XIII

, 29; . ... ; , , ; . , ; , . , . , , , , ; 6415 6420 , , ; , , , , ; , , ; . (. ), , . . , , . , . , , . , - , . . 2101. ; , 6370 (862) , . , , : , ; , , . . VIIIIX . , ; , , , , ; , , , . . , , : ; , , , , . . , , . , , , , . 29

. .: . (. , I, 114, .) . 243

. . . , , , . . , . , ; . , , . , , , , . . , , , , , . , . . : : , , , , , , , . . : : Pyci; , , , , , . , , : ; : , ( ) , . , , , , , , , : , , . , : i : . , , , , , . . , - . . 30.30

: . . . ( . 1- , , . ) , . . , I, 115, .

1V

nb

211. , , . , 1415 1480 , 1455 25 1. . , , ; , - 2. , , ; - 3. , , , XV . a priori , 1 . Bobrzyriski i Smolka, JanEWugoszjegoycie istanowisko w pismiennictwie, str. 68 69. 2 . Semkowicz, Krytyczny rozbi6r dziej6w polskich Jana gosza (Krak6w, 1887), str. 10. 3 Unde et ob earn rem, cano iam capita, ad perdiscendum litteras Ruthenas me ipsum appuleram, quatenus historiae nostrae series crassior redderetur. , . XI, . 245

A XIV

211. , , . , 1415 1480 , 1455 25 1. . , , ; , - 2. , , ; - 3. , , , XV . a priori , 1 . Bobrzyriski i Smolka, Jan Mugosz jegozycie i stanowisko w pismiennictwie, str. 68 69. 2 . Semkowicz, Krytyczny rozbidr dziej6w polskich Jana gosza (Krak6w, 1887), str. 10. Unde et ob earn rem, cano iam capite, ad perdiscendum litteras 3 Ruthenas me ipsum appuleram, quatenus historiae nostrae series crassior redderetur. , . XI, . -

245

. , . . 4, ; , , . . . . - XIV (., 1868) , , 5. (. 298 . .). (. 5255); , , , , , 6. , , , , . , . 212. ; , X Historiae polonicae. X XIII . , , 1288 (. VIII ; IX , ). , , . , , , () , . ; XII (., , 1139 = 6644 ., 1140 = 6647; 1163 = 6666; 1170 = 6676; 1172 = 6680, .); (., 1184 = 6685; 1206 = 6724; 1207 = 6725; 4 5

. Zeissberg, Die polnische Geschichtschreibung des Mittelalters (Leipzig, 1873), S. 297 und ff. , , 1711 . , - (1873 .). 6 , . . , - , , , . . 1887, , . 358. 246

XIV

1216 = 6733 .). , . , : . , , , . , , . , , . , , , 1423 . , 1448 , 4- 1-; , XV , : 1- 1423 . 1423 , -, XIV : XIV , , , ; , , 1- (, ), XIV (., 6726 , 6732 ). , , 1- ( XIV ), 1-, 4- ( 1423 ). ; . , , 1423 . 1212 ( . 6731 6732). , 1-. , : ., perveniunt usque ad Protholcze, . ; 1-; ., Polowczis autem contritis et diffugientibus, etiam acies Ruthenorum turbantur , . , ; , . , , ., . 1- ( .-. ). , , , 1-; , , , 247

, ; ., : Msczislaus Romanowicz cum militia Kyoviensi, item Msczislaus Msczislawicz cum Halicziensi militia, item Wlodimir Rurikowicz, caeterique Duces Russiae, item Duces Russiae, item Duces Czirnyeoviensec, item Duces Smolnenses 7; : Msczislaus autem Msczislawicz Halicziensis Dux, dum fugiendo ad naves pervenisset, superatis fluviis, naves persecutionem Thartarorum veritus, disrumpi mandavit, abindeque fugax in Halicz pavore et trepidatione plenus perveniov8; : Wlodimiris autem Rurikowicz fuga et ipse salvatus, in Kyow perveniens, sedem accepit Kyoviensem9. 1- 1448 , 1423 . , 1423 , 1-: , , XIV (. , ), (. , ). 1- : 1- , 1- , . XV ., 1423 . , . XII XIII , , , . . 1126 (=6634), 1129 (=6641), 1139 (=6644), 1140 (=6647), 1145 (=6650), 1147 (=6654), 1149 (=6667), 1154 (=6660), 1156 (=6661), 1158 (=6662 6663), 1159 (6663), 1163 (=6666), 1167 (=6667), 1170 (=6677), 1172 (=6680), 1172 (6683), 1184 (=6685), 1194 (=6693), 1194 (=6694), 1199 (=6703), 1207 (=6725). , , ., 1184 , (. 6685), . 1- . 4-; 1202 (=6711) ., (. 7 . , , , . 8 . , , , , , . 9 . . , , Et illico Thartari, respirandi spatio non dato, in Ruthenos et Polowczos decima septima die irruunt , , decima septima (. sexta) mensis iunii, . 16 . 248

XIV

.); 1205 (6713) , 10; 1206 (6724) , ., ., . (.), . 1- . 4-, . , , 1- 4-, , , , , 1- , . 213. 1423 , , , , . , ., , (1126 = 6632), (1127 1128), (1121), 6653, , , ; , (1123 = 6631); (1187 = 6698); (1195 = 6703) . ., . . , , , , -, . XIV . (. .) . 214. XIIXIII . , 1423 XIII . XXI ., . . , . , . , XI . , , , 1423 . , 10 Et invadentes tabernacula, quae ipsi magis proprio et inusitato vocabulo turres id est Wiece apellant; . . (.). 11 . . , , , , , , . , 1887, , . 358. , : 1122 ( ), 1134 ( , ). , 1122 . , : 22 . 249

(1052 = 6562), ., ., ., (), 1- 4- 12. 215. , . : Gentilium et ipsi errorem sequuti stagna, lacus, fontes, aquas pro diis colebant. . 1-: , , . . 1- . . . , . 1- . 4-, , 1423 , . , . , . 1- . 4- 1448 . ( . 1- . ). . , , . Absumtis deinde Kig, Sczyg et Korew, filii eorum et nepotes linea directasuccedentes principabantur apud Ruthenos annis multis, donee successio huiusmodi adduos fratres germanos Oskald videlicet et Dir pervenit. . , 1423 , -, , -, , ; . (. 1-), ( ). , , . . 1- , , . . , : . , : Rurek in eorumprincipatus succedens, moriens filium nomine Ihor reliquit, qui adolescentiam pertingens, Oskaldum et Dir Kiovienses principes nihil hostilitatis ab eo suspicatos in dolo occidit, et principatus ac terras eorum occupavit. . , 1423 : . ( ). : Sed neque Duci Ihor Oskaldi et Dir Ducum Kioviensium diu impunita fuit occusio. Dum enim populos, qui Drewlyanie vocabantur Ruthenici generis, Ducem proprium Miskinam (. Nyszkinam)12

Gregorio Wladimiriam. 250

XIV habents, ad tributum fretus potentia cogeret, et prima solutione, de qua inter eos convenerat, non contentus, secundam in eodem anno exigeret, a Drewlyanis iniuriam non ferentibus nefarie occisus interiit. Qui missis ad suam relictam Olham nuntiis, quatenus Ducem eorum Miskinam (. Nyszkinam) virum acciperet, et principatus uniret, summopere suadebant, ilia muliebri dolo usa, primis et alteris Drewlyanorum nuntiis benigne appellatis et apud se retentis, Drewlyanos cum Duce eorum ad se venire, quasi conjugium sociatura et principatus unitura iubet, . . . . , 1423 , : Miskina. . . . , : Patris tern sui Ihor occisionem ulturus, primam expeditionem in Drzewlanos egit et gravi caede domitos sub iugum mittit, tributumque imponit. . . 971 , , magna execratione constringens, ut sorte sua contentus ab alterius occupatione se contineat. , . . , . Non poterat inter filios Svatoslai Russiae Ducis instituta a patre charitas et terrarum divisio esse diuturna, sed occisione Svatoslai secuta, quasi provinciae et regiones latissimae Ruthenicae, a patre relictae, angustae illis forent, contentio inter illis de principandi maioritate et praeeminentia suboritur . , , , , , . 216. 13, . , 1423 . 1014, 6532 (1024) , ( . ): Msczislaus dux de Thimuthrokany bis Iaroslaum fratrem ducem Kyoviensem bello superat... Et licet Iaroslaus Kyoviensis dux in sui solatium ducem Worahunorem Iakuy accivisset, duplici tamen certamine fortuna tentata conflictus succumbit.13 ., , , , ; ; . , ; , , ; , , . 251

1033 , . : In signum autem victoriae, in loco certaminis ecclesiam Sanctae Sophiae, ante conflictum votam, Iaroslaus erigit. 1034 . : Extruit deinde suptuoso muro ecclesiam Sancte Sophiae cuius turrim tabulatis deauratis tegit; ecclesiam vero vasis aureis et argenteis, libris, vestibusque pretiosis do tat, nobilitat et exornat. 1058 , 2 ( . . : 6569 .), ( , , ): Sobal alias Siekal ( : Szekal). 1052 7 ( . . 6562 .)14. 1072 (. . 6584) , . . (21 . 27 ). : Reliquit autem unicum filium Hleb (. Oleh): hie paternuum ducatum, videlicet Nowogrodek. , , , 6586 . 1103 (. . 6611) , : 8 : conventu apud Kyoviam duces Russiae octava die Aprilis celebrato, expeditionem contra Polowczos, aestate non expectata, gerendam indicunt 15. 217. , , 1423 . , : , . . , XI ., , , ( ); , Sobal alias Siekal (. .: , .: )16. . . , , yedinowlasczecz 1033 ; . . 6544: , , 1423, . 1- . 4-: ; . -. 1094 , 14 7 , , . # 17 6562 (. 445; . . ). 15 , - : , . : ., () (Prutheni), ( 1103) (Lithuani). 16 >>#, , . 252

XIV

, Zwinnigrod; . . . (6605), ., . 1423 ( . 1-): . XII . , , , , , 1423 . 218. . IXXI , , , . . , , . . , ; , ( ) . , ; : , , , ; , , ; , , -; ( , , : a Varasis tres duces acceperunt) , : His et cuilibet eorum a Ruthenis et populis eorum (. suae) ditioni subiectis ex quolibet capite humano pro tributo unus aspergellus (. asperiolus) albus reddebatur. , ( . ) , 17, , , , . , , , . , , , , , , . ( , 1093 ), , ; . , , , , , . 2181. , . - : , , . . , (.17 . 253

), , . , . . , . : Non poterat inter filios Swanthoslai Russiae Ducis instituta a patre charitas et terrarum divisio esse diuturna, sed occisione Swanthoslai secuta, quasi provinciae et regiones latissimae Ruthenicae, a patre relictae, angustae illis forent, contentio inter illos de principandi maioritate et praeeminentia suboritur . , , , - : . : Quam sibi Jaropolkus natu maior vendicare satagens, castrum Warosz (. . ), in quo germanus suus Olha consistebat, conquirens, Olham interficit et in ducatum Drewlyanorum sanguine fraterno dotatus succedit. , , , . , ( ), , , , . ( . ), , . 219. , , , . : -, ( . ) (6484-); , , ; : ; 6483, 6485 : , , . -, 177 182, . : t ( )18 , . . , , 1- , , , XI , , 1423 (. 1448 , ), . XI . . , . , , , 18 . 1- . 254

XIV

, . 1- 1448 (. 1- . 4-): , , 19. , , , , , ; , . ( . ), , . . , , , . . 6488 (980) : , , , , , , . 20 ( : , ). , ( . ) . , . ; , . . , , . , , , . ; , , : : , . , ( . ) . , , , , , . , , , ; , ., . , ; , ( . . XIV .) 21, , 22. , , , , .19 , . 6481. 6482. 6483. , . 20 , . . (., .); : ; . , . 1- ( , .). 21 , . , . . 22 . 6370 (862) .; . , . 255

, : . , , . 6483 (975) : ; . , ; , , . . 6i : ? : . . ( . ) : , , , , , -, . 219. . , , . ( . ) , -, ... , -, : . : . ., ., .-. . . 1-; . ; ; , . 2192. , 6483 , , . , , , () , . ( . ) , 6453 (945) . , . : -, , , (. ), ' , -, 4- , 1448 . (. ( 1- ) 6532 (1024) ( , ): , 23. , -, ; , . , 6483 .; , - 23

. 256

XIV 6453 . , : , , , . , , ( , 6483). , , - , , , ; , , 6483 . , , , ( ) . , , , , , . , , , , , . , - , , , ; , ; , - , . ; , , . -? ; , , , ,. , , , , - . 2193. ; ; , ( . ) , : : , . . ( . ) ; , ; , , , 257

. , 1- , 1423 ( 1448 . .1- . 4- ). 70707, , , XI , : . ... ; ; . : ; , , . . (. 706). , . . , , , ; , , . , . , . , , , , : , , , ; , , . ( . ) , . , . . . ; , , , : . - . 2194. . . . : , , , . , . ; . : , . ( ) . , , 6453 (945) ( . ), , , . , 258

XIV

; . ? , , : . 6422 , , , , ( 6491), . , , . , . , , . 1- , . : , ; , , , : , , . , , . , , ; , , . ; , -, , ; : , . , ( ), , , , , , , , . , . : , , : , , . , , . : , : , . , : ? ; , . : , , , , , : () , ; ; , , , , ; , 259

, ( ) , , . , ( ). , , ? ( . ) , ; , ( ); , , , , , . . ( . ) , , . , . , , , . , . ( . ): , , , . 2195. , . , , , , , ; : ; , . , , , , . , , , j u s g e n t i u m , ; , - ( ), , , , . , , , ( ) . , , ; , , , , 260

XIV , , ; , , , , , , , . , , , , . , , ; . , , , . 219 . , . , , . , Miskina Niskina , , , , Niskinia24; Miskina 1711 , , XV . (. . . IV F 12: Myszkynam . 75) . Miskina (- ), . 26. , , 24 , , . . . . . 25 , : Zwaiajc jakstarannie i pkknie pierwotnie ta CZK RKkopismu byia wykonana i zasta-nawiajc sk nad pyHniejszemi poprawkami tak licznie i upornie robionemi, nasuwa sk wniosek, ie w kai'dym razie nckopism ten musiai w zetknkciu bliskiem z powainym jakim exem-plarzem Diugoszowej Kroniki. Staroi'ytno i staranno pisma pierwotnego, silnie popiera ten wniosek. Ant. Biatecki, RickopismaDlugosza w petersburgskich bibliotekach (1860), str. 5. ( . , , Nyszkinam. , , ; . , - (. ., . 336, .); . , , 1711 : ., 1054 Myeczeslaw . Venceslaus, . . . . . XVII . Q. IV. 111 , : , , - , , (. . - , . . ., . 11). 26 () ; ( XV ., . , . 95). - , 6op3i (. . VMstnik 1 s spol. nauk 1903 ). : , - (, 1. , . 74). 261

; (Miskina) , . ; , , : ( ) . , , , , , . , . , , ; ; ( ); , . 2197. . , , . ( ), , , , , , , , , . ( , , ) , , . . : , . . . ; , , , , . : . ( , ) , . . , . . ; ; , , ; , , , . , 262

XIV

; () ; , , . : . . () , , , , , , ( )27 , , . . -, , ; , ; , , , , ; : . . . , , : , , , , , , . , . , , , . ; , , , , , , , , , . , , , , , , . . , , , : . , : . . . : . 27 . , . , . , , , ( , . , I, 151). 263

, , , ; ; . , ; ? , . : . . : : ; ; , . , : , , ; : ( , : ), ( ) , . : , , , , . 2198. , . . , , . - : , . , ... , . . . ? , , , . , , , . , ; . : . ; 28 , . , ; , , : ; , 28

. 6526 (1018): . 264

XIV , , , : . 2199. . ; . : , , , . , , , . . (. . 1- . ): (): ; . : , , : - . , . , ... . . . , -, , ; , : ; -, , , . . . ? : , , ; . , ? , 945 . , , . , , ; , . . . , . . ? : , . , , . , , . , , . , . , , , , , . 6453 (945) . , 265

, , 945, 946, 971 972 , , . , , , . , , . 21910. . : , , , . , ; . , , . , , . , , , , . , XI , , . ; . , ( ): , , . , , , ; : ; , , ; : ; , ; : , ; () - ( ). , , , . , , , ; ; . , 266

XIV , , , , ; . . , , . 21911. . , , : ( , , ). . , . , , , . . ? : , 72 , . , ; : , , ; : ; , . 219 . . ( 117) . , . . : , () , , (. ) , . , (, , ) , , , . : -, ; . , ; -, , , , . 1864 . , , ; , , , 29. , : , 29 . . . , . V. 267

; . , , , ; , , , ; , . , . , XI , , ( ), , , . , , , , ? , , , , , ( , ). . . , . 964 . . Q. . . XVII, 12 ( . . . . . . XXIII): i ... 30. , , , . ? , , , . * (. . Kielcy *): . 6650, 6657 ; * , , . : *, *, *; , (. . 6650: ), , (. . ). * *, *, *. , , ( , , ), . . . , , .30

. . , . , . 250. . 1110: . 764: e , . # 268

XIV

21913. , , . , . . , . , . , . , . . . 6508 . . : . 114 , . ; . . . , , , , . , )); , . 31 , . , , (. ). , ( ) ; , , , . , ( ) . 21914. , . .: , ; i , ; , , , . .: , ; , 32 , ; ; . . , . 31

. , Nestors Russiske Kronike (Kjobenhavn, 1869), . 101. 32 - . . 269

, 1423 ( , , . , . 178 183), - 33, , . , , *, , , . , . , . 21915. , *, : , , . , *. , () 34; , , , , , , , , , . , 35. , , , , -, .*

!33 34 35

. , - XXI ., . . IV, 46. . IV, 44.

V

1-

220. , . . , , . , , . 1095 . , . , , , 1- , . I , , 1- : , 63626523 65606582 . . , , , ; 1- (, ), 1- ; , 1- : 271

I

1448 .; 1- ( ) , 6582 . , 1- , , , , , -, , -, ( 1- ), -, 1448 ( 1- 4-). , , , : 63626523 65606582 . , , 1448 . 2201. 1- , , .1. XI , . . , . 2. 1167 , . (1118 ); . , . 3. 1169 . . . , , XIII XIII . 4. 1333 , . . ( ) XIV ; ( XIV ) . 5. 1423 , . , () ; , , , 1333 ( ).272

XV 6. 1423 , . , . , , ; . , : ) , ( , 65236559), ) , ( . ). ; . ; , -, (, , ). 7. 1433 , 1- . ( 6), - , . . 1- 5- (. , 280 . . 4- ). 8. 1448 ( 6) , , , ( 5), 1423 . , , , , . 9. 1448 ( 8) 1- : ( 7); 1448 ; , -, 1439 (. . ). 1- : (, , , 1443 ). , ; ; 1- . , , ; , , , , , , . . . . , ; ., . .

2202. , . . , . , , , .273

1- ( . . ), , , 1204 ., , , , . (. 1- ): (. .); i . (. .); . (. .); 1 . (. .). , , ., 1448 (. . 1- ): . . . ., 1204 .: . (. .). : . ; . ; . ; . ; . . . . ., 1204 : i i . ; , , . ; . ; . ; . , ; 9 , . 9. : , , , , . ; . ; , i , . , ; , , , . , . . , . . , , , . , . . 274

XV

, . , . . , , ; . , , . , , . . . , , . : ; a6ie ; , . ; . ; . - , ; , ; . cia , i , . . . . ; . ; . Bp , . . . . . 1- . 4- , . : . . .: . . , . 2203. 1- 2- 1- , . . 1448 , . . 4- 1- ; , 1448 . , 1448 1- ; . . 1448 . , , 18* 275

. , 1- 1448 . , 6552 6559 *, . . , , 1448 1- . ., . 1448 . (. 1- . 4-) . ; . 1448; . 1448 .; , . . . , . 1448 . : 1- ( ), 1- , - . . . , 1448 ., . , . . 2204. , . ? XV . XI ; . , , , , : . ? , , , , , 6524 (1016) . . 6524 6583 ., , , . , , . , . , 6524 , , . , -? 1 1448 . 276

XV : , 6524 , , 65246582, ? , 6524 , , . ; , , , . . . , , , 1- ( 6524 ) 1- 16- , . 15 120 ; 36 ( 18), 20 23 , , , 95 100 . . , 140 . ; . 85 90 . . , , . , . . 2205. , . ; 1167 . . , XI ; , XI . . 1167 ( , . . ), . , . , , , 6524 . , . 2206. , , , . 6480 . . : ; . . : . 20 8. . ? , , , . , , 6488 , , . , (: ) , 277

1167 , 1428 , , ., . 1167 , XI , , ; , , , . , (. 2197). , . , XI . , , . , , , , , . 1167 . 2207. , , , : , , 6524 , -, XI 1167 . , . : 6524 , . . , . , 6524 , ; , , . 2208. : 6524 . , . , . , -, 6497 2, , , ; . ; , , 11581167 ., . . , (1167 .). , -, : , . , , ? , : , 6524 2 . , . . 14231425 . 278

XV

- , , . , , 3. 220 9 . : . , , . , , . . (., ., . 1-) ., . . , , . , . ., , , . : 6453 (945): ( ., .), . (.); ( ., .), . (.). 6463 (955): ( ., .), . (.); : ( ) ( . .: ), , ; ( ., .), . (.). 6476 (968): ( .), . (.). 6479 (971): ( ., .), . (.); ( .), . (.); (. . . ), . (.). 6485 (977): (. . .: () ), . (.). 6488 (980): ( . .),. (.); ( . .), . (.); ( . .), . (.); ( . .), . - (.). 6493 (985) ( . .), . (.). 6494 (986): ( . .), , . 6495 (987): , ^ ( . .), . (.). 6496 (988): ( . .), . ; , , ( . .), . (.); ( . .), . ; ( . .), . (.). 6504 (996): ( . .), . (.); ( . .), . (.), . . *3 , . , ; . 1- . (. .) 1448 ( 1423, ); , , : , 1448 . . , , (. . ). , , , . 279

22010. , , , , . , , . . , 1116 ; , 1167 ( , ) . , 1118 ; , , (. 154). , ., , . ( 11111117), XI , , , . . ( ) . 22011. , . ; . 1167 , . XI , . ; . , . . . . 22012. ; . , . . . , , , , ; , . . , , , , , . : , ; . , , . , , 280

XV , . . 22013. . 1 . ., 6453 (945) . . 1- . . , . 1- , ( . ) , . , 705 7 6, , ; 199, , . ; 2068, , . , . 1- . , . , . . , , . XI . , , . , XI , , , , , , . 22014. , , , . 1- , . ( , ), XI ( , . , , ). . , , , . 1- . , . ( ), XI ( , : , , ). , ; . ( , ), . XI , . , 281

, . 22015. , . , , 1- . . , . , : (. 6573 ). , ; . , , , (. ). , , , . , , , : . , , , . : -, , -, , -, 6406 (898) , -, , , , , 1- . . , . , . -, , ; - ; ; - ; . , , . . , . , . 1- . : , , , 282

XV . 1- ( . ), ( , ); 944 941 , , . 22016. , . , . 1- . , , , . , . 1- . . , . 1- . ; ., . 1- , . ( ). : , . 1-; , ; , , . . 1- . : ; , , , , , . , . , . 1 - , . ; ; , ... . , , . , , , , . (. XIII), 1- . . 1- . , . 1- . , , . , . 1-: , , , ; . , , . . 1- , : , , , , . , , , , ( 1167) . .283

I

. . 1- : 1- , . , . , : , . , ; , . , . , , . 1-, ( ), . : . . . 1- , . , , ? , , . , . 1- , , , . , . 1- , . , . , , , . . XI , , , , . , , . 1- , . , . ( . 1- ) , . . 22017. , , . 1- ; .

VI ;

221. ; . . , , . , , . , . 6569 (1061) ; . , 6569 : 6523 (1015) (t 15 ); 6562 (1054) , , , , (.: 1 A ). . : , , , , , . . 6569 285

: 2 ; ; 6574 : 3 ; 6575 : 3 , : 10 ; 6576 : 15 : 1 ; 6577 (1069) : 2 . 6580 (1072) , . 6569 , XI ; , , , . 2211. , : , 1061 , , ; , 1061 , , ; , . , , , , , 1061 , ; , ; , 1061 , , 1061 , . : -, 1061 , (, ) , , , : , ; , , , ; , , -, , , , , , ; , , , , ; 1061 . -, 1061 , ; , , 11 , . 286

XVI

12 , . 4 , . 26 ; XI , , , 24 , 5 ; , XI , , - 12 ; , , , 12 ; 11 , , , 2, . , 6527 , , : : ; 24 , 3, . , . . , . . ; , . , . , . ; . . , , -, ; , , , -, , . 15 6523 . , , , , . . , . . : , 15 . . , -, -. . ( . ) 15 , ? , : , ; 15 1 . 11 104. 2 . 75. 3 . 59. 287

, , , ; . . , . . , , , , . . , . . , , , . . 222. , . , , 6569 (1061) , ; 6569 , . . , . 6569 . , 6568 (1060) , : : , , ; - 1060 , , 4#. , 6568 , 6569 , , . . 6568 , 24 (6567 .), (6566 .) (6565 .). 6562 , , , ( ). . 65656567 6562 ? 223. 6562 (1054) . , , . : . 5 . , , , , . . . , , , 6562 . , 4

6588 (1080) , . 5 6559 . 288

XVI

? , , 25 1, , . 6 6562 6581 (1073) , , , , . 1073 , , ; ; , , . , ; , , , . , 6562 6581 , : 6562 , , , 6581 , , . , 6562 . , . . , 6562 (1054) , , . : 6555 (1047) : , , , ; ; 6558 . , , , ( ), , 7 , ; , , 6558 . 6559 ; , 6559, 6570 ; ; . 6 . . , 850 . . I (., 1907); . . 7 . 1- . 4-: 10 . ., , , XIV ., . 289 I

: ; , 6559 ( , ) . 6560 . . : ( , 8, . ( , ) 6560 ; , , . , . , 6561 (1053) ; , , . (. ), 6561 . 1- , . , 6558 (1050) . , ( VIII), . ; , -, ; . , . . , . , . , . 9. , . 6561 (1053) , , . 6555 (1047) . . . 224. , . . VIIIXI XI ; , . , , , . 1448 ., , XI . , XI , ; , , . , , , 6547 (1039) . 124, 172,173,177,181 184, XI 6525 8

9

, . . 1-; . 1- . 4-. , ; . 290

XVI : (6528), (6538), (6544) , , , . (6545 6547). XI . , , , ; , ; , , 6544 (1036) . , , , : , 1039 ; , . , , 1047 . 2241. 1039 . . 1047 . 1040 1041 . ; 1042 ; 1043 ; ; 1044 ; 1044 ; , 1045 . . . , , -, , , . , , . , 65486553 (1040 1045) : 6550 (1042) 6553 (1045) . ; 6551 (1043) , , 19116, . , : 6548 (1040), 6549 (1041), 6551(1043) 6552 (1044). 6552 , 114 , , . ; ; , . 127 , , .291

6548 6549 : 6548. . 6549. . . -, , 6546, , , , , . ; . 1- . 4- : , . -, , , 6552 ( 6548) , 10: , . 2242. , 6548 6552 6548 , , , , . 1448 (. 1- . 4-) . , 1448 ( . ) , , , . . , 1428 ( . 1448 .) . ( ); 1423 , X, 1167 , . . , 1167 (, , ) . , , 1167 . . , ( ) , . , , ; 1167 . , . 10

9546 : . 292 I

XVI , , , 6552 : 1) (, , ), 2) . 1167 , . , ( 151), : . ( . , ). , , 6552 1167 (, , ) , , . , 1448 , , , . 1- . 4-; . : , . . . 1- . 4- , . ; , , (.: ), ( ). . 1- . 4- . 2243. , 6552 , , , 1448 (. 1- . 4-), , : . ., . . . , ? , , , ? . , ? , - . , 1448 , , XIV ., 1448 , 1423 , , XIV . : , , . , 293

, , , , , . , , 1448 (. ., . 1- . 4-), . , 1448 1423 . , , 1423 6548 , . : . , . , 6548 , : , ; 6552 , , : 11. XIV . ( ) : , . , : . 12. 1423 . , 6548 : , ; 6552 , : , . 6548 1423 . : . , . . : , . , , 6548 6543 11 . . 1- , 6839 (1331) , 6841 (1333): - . , 1043 . , . 12 , ( ) . 294

XVI . , 6649 .: . , 1040 1045 1043 ; , . 225. : XI , 6547 (1039) ; ( . .) , 6555 (1047) , , , 1039 6551 (1043) . , , , . 6547 (1039) . , 6555 (1047) . . . . : . . 6548 6555; 1448 (. 1- . 4-) 6551 (1043) : , , : , , , ; . ? : 1448 . ( 1423 .) . 1047 , , , , 1423 ( 19113 .). , 1047 1423 . , , . (. , ). , , 1448 . ( ); , , 1911519116 . , , : , . . , 1047 . ; 295

, ( 1448 .). , , 6555 (1047) ( . .) , ; 6555 (1047) , 6551 (1043) , , , 13. , 6555 (1047) . . , XI 6547 (1039) . 6551 (1043) . . , , 14, , . , , , . 1043 , , , . , , . 226. : XI , . 6547 (1039) ; . (. ) , . : 6547 (1039) 6551 (1043) . , . , , . . , 6547 (1039) 6545 (1037) , , , 4 ( . *) 1039 , , , . , ; . . XI .: 13 , 19117 , 6551 . 14 . 171, , , , ; , , , , . 296

XVI ( 172, 181, . , ). , 6545 (1037) . . . , , . : , ; , . 6547 : ? 227. , . 6547 (1039) , , . . . . ( ). 6485 (977) , , : , . 6552 (1044) : 2 , , , , . , 1044 ; (, , ), . . , 6485 , , 1044 . , . 1039 ; , , 1044 . , . 10391044 . , 1039- 1040-. 1039 . ; , . , , . , , ; ; , , . : ; , , , . . ; , . , ?97

. IX, , . X - , . : ? , , , - ? 221. . ; , . . -, ; ; , ; , : , , : , ; : ... , : , . : : , ; . -, , ; , : , ... , : , ... . -, , ; : ... , , , , . ; : , : , , , , . 15. : ... , ... , , , :15 : , (. : ), , ... , . 298

XVI

, ... . : , ... ... , ? ; : , . , , , : ( .: ). -, : , , , . : . , . : ... , , , , . . , , 1054 . 228. , 1039 . , , . , , , . , , . ; . 1039 ; 1043 ; 1046 ; , ; , , , 1051 , . . , ; . , , ( , ), , , , . . . , . . I ,

, , 1095 , . , , . ; , 1073 , . . ? 1054 1073 ? . , , . , , , , . . , . , , .

VII , 1073 .

229. 1054, , 1073, ? 1095 (. I); , : , , , . . , 20 , . , , 10541073 , , , . , ., 1095 (1067 ) (1061 )? , , , . . 301

. , . 1093 , , , , . . , 10541073 , , -, , : , 1; -, , , 1067 2; . , . , , , , ; , 1069 3. , , . , , , , , -, , , . , -, . 6572 (1064), 6573 (1065) 6574 (1066) , . , , ; : ( ?) , , . , ,1 2

3

. , 850 . . I . , , , ...; , ...; ... . 1068: , , , (); , ... , , . . 1074 . : ; , , . 1069: ( ) , 70 , , , .302

XVII , , (), , . ; . , ; , ; , , (3 ), ( . ). ? , , , , , . ? , ? . 230. , 6570 (1062) , . , . . , . , . , (, 1066 ), ; , . ; , , 1067 . , . , ; , , , , , , , . , , , : , , , , ? , 10641066 . , , , , ; , , , .303

231. , , , ; , , XI , , . , , ; , ; ; , ( ); , 4. , , , . ; , , , . , . .

232. 6530 (1022) . . (. ) ; , . . , , , 5. 233. 6544 (1036) ; , ( . ) . ; ? , ; , , . , . : . , . (. ). , ( ) ( ), :4 , . 5 ; , , , . *304

XVII

? , , . , . ; , , , ; , , , , , , , , , , . , : , : , , . , ? , . , , , . . , . , , . : , , ; . 234. : , ; , - . ; , , , . 235. . . , . , , , : . , , : . ., . . , , , , , , . , , ; : . 305

, , ; , -, , , : ; -, : , . , , , ; , , . . ; . 6 ; , . , ; , , , , , . 6493 . , , , : , ; , . , , ; , , . , , , . , , , ; : ; , : : 7 . , , 6587 (1079) ; . 6591 (1083); ... , , . , , . 236. , . . , , , . 6