๑๒ ปี�นั�กษั�ตร ก�บพระธาต�ปีระจำ�าปี�เก�ด

โดย

พรสวรรค์� ศร�ออนั รหั�ส ๕๕๐๑๑๙๐๐๘๓ปีว�ณา จำ�ตตาทิ�พย� รหั�ส ๕๕๐๑๑๙๐๐๙๐ย�พเรศ มณ�ชุ�ต�ภาส รหั�ส ๕๕๐๑๑๙๐๕๐๒พ�มพ�พ�นัธ�� ศ�ลาหัล�ก รหั�ส ๕๕๐๑๑๙๐๔๕๘วราภรณ� ซาเสนั รหั�ส ๕๕๐๑๑๙๑๐๙๗

กล�/ม B ๓ ตอนั ๑

รายงานันั�1เปี2นัส/วนัหันั34งของการศ3กษัารายว�ชุา ว�ถี�ทิางสร7างปี8ญญา (GE ๑๐๑)

ส�านั�กว�ชุาศ3กษัาทิ�4วไปี มหัาว�ทิยาล�ยพาย�พภาค์การศ3กษัาทิ�4 ๑/๒๕๕

ก

คำ��นำ��

รายงานัฉบ�บนั�1เปี2นัส/วนัหันั34งของการศ3กษัารายว�ชุา ศทิ.๑๐๑ ว�ถี�ทิางสร7างปี8ญญา ( The Path to Wisdom ) โดยม�ว�ตถี�ปีระสงค์� เพ<4อศ3กษัาเก�4ยวก�บการนัม�สการพระธาต�ใหั7สอดค์ล7องก�บ ๑๒ ปี�นั�กกษั�ตร เร�4มต�1งแต/ปี�ชุวด (หันั?) ฉล? (ว�ว) ไปีจำนัถี3งปี�ก�นั (ส�กร) ว/าม�ค์วามเก�4ยวข7องก�นัอย/างไร ทิ�1งนั�1ย�งได7รวมรวบปีระว�ต� และค์�าไหัว7บ?ชุาของพระธาต�ทิ�1ง ๑๒ องค์�ไว7ด7วย เพ<4อเปี2นัการนั�าไปีส�กการบ?ชุาพระธาต�ปีระจำ�าปี�เก�ดของแต/ละปี�นั�กษั�ตร การทิ�ารายงานัฉบ�บนั�1ส�าเร@จำล�ล/วงไปีได7ด7วยด�โดยได7ร�บค์วามชุ/วยเหัล<อจำากบรรณาร�กษั�และเจำ7าหันั7าทิ�4ส�านั�กหัอสม�ด มหัาว�ทิยาล�ยพาย�พ นัอกจำากนั�1ย�งได7ร�บค์วามชุ/วยเหัล<อจำากอาจำารย�ผู้?7สอนัรายว�ชุา ศทิ.๑๐๑ อาจำารย�นัทิ� แก7วค์�าอ7าย ทิ�4ได7กร�ณา ใหั7ค์�าปีร3กษัา และย�งใหั7ค์�าแนัะนั�าอ�นัม�ค์/า ผู้?7เข�ยนัขอขอบพระค์�ณอย/างส?งไว7 ณ ทิ�4นั�1

ผู้?7จำ�ดทิ�า ๑๓ ก�นัยายนั ๒๕๕๕

ส�รบั�ญหนำ��

คำ��นำ��............................................................กบัทนำ��............................................................๑๑. คำติ�ก�รไหว้�พระธ�ติ�ประจำ��ป�เก�ด..............................๒๒. ติ��นำ�นำส�บัสองนำ�กษั�ติร......................................๓

๒.๑ ปี�ชุวด (หันั?).........................................................๕

๒.๒ ปี�ฉล? (ว�ว)...........................................................๖

๒.๓ ปี�ขาล (เส<อ).........................................................๖

๒.๔ ปี�เถีาะ (กระต/าย)..................................................๗

๒.๕ ปี�มะโรง (ง?ใหัญ/)...................................................๘

๒.๖ ปี�มะเส@ง (ง?เล@ก)....................................................๘

๒.๗ ปี�มะเม�ย (ม7า)......................................................๘

๒.๘ ปี�มะแม (แพะ)......................................................๙

๒.๙ ปี�วอก (ล�ง).......................................................๑๐

๒.๑๐ ปี�ระกา (ไก/).....................................................๑๑

๒.๑๑ ปี�จำอ (ส�นั�ข).....................................................๑๒

๒.๑๒ ปี�ก�นั (ส�กร)......................................................๑๓

๓. ก�รนำมั�สก�รพระธ�ติ�ประจำ��ป�เก�ด ของแติ%ละป�นำ�กษั�ติร.....๑๕๓.๑ ปี�ชุวด นัม�สการพระธาต�ศร�จำอมทิอง............................๑๕

๓.๒ ปี�ฉล? นัม�สการพระธาต�ล�าปีางหัลวง...........................๑๗

๓.๓ ปี�ขาล นัม�สการพระธาต�ชุ/อแฮ...................................๑๙

๓.๔ ปี�เถีาะ นัม�สการพระธาต�แชุ/แหั7ง...............................๒๑

๓.๕ ปี�มะโรง นัม�สการพระธาต�เจำด�ย�ว�ดพระส�งหั�...................๒๓

๓.๖ ปี�มะเส@ง นัม�สการพระธาต�เจำด�ย�ศร�มหัาโพธ�D...................๒๕

ส�รบั�ญ(ติ%อ)

หนำ��๓.๗ ปี�มะเม�ย นัม�สการเจำด�ย�พระบรมธาต�.........................๒๗

๓.๘ ปี�มะแม นัม�สการพระธาต�ดอยส�เทิพ..........................๒๙

๓.๙ ปี�วอก นัม�สการพระธาต�พนัม...................................๓๑

๓.๑๐ ปี�ระกา นัม�สการพระธาต�หัร�ภ�ญชุ�ย...........................๓๓

๓.๑๑ ปี�จำอ นัม�สการพระธาต�เจำด�ย�ว�ดเกตการาม...................๓๕

๓.๑๒ ปี�ก�นั นัม�สการพระธาต�ดอยต�ง...............................๓๗

บรรณานั�กรม

๑๒ ป�นำ�กษั�ติร ก�บัพระธ�ติ�ประจำ��ป�เก�ดบัทนำ��

เก�ดปี�นั�กกษั�ตรนั�1 (ชุวด,ฉล?,ขาล,เถีาะ ฯลฯ) จำะไปีไหัว7พระธาต�เจำด�ย�ทิ�4ไหันัด� นั�4ค์<อค์�าถีามซ34งได7ย�นัมาตลอดหัลายปี�ทิ�4ผู้/านัมา กลายเปี2นัแรงบ�นัดาลใจำใหั7ค์7นัค์ว7า เสาะหัาข7อม?ลเพ<4อรวบรวมใหั7เปี2นัร?ปีเล/มหัร<อเปี2นัแหัล/งค์วามร? 7ทิ�4ใชุ7ได7ตลอดชุ�ว�ตของทิ�กทิ/านัทิ�4สนัใจำในัการศ3กษัา เพ<4อปีระกอบการเด�นัทิางไปีนัม�สการพระธาต�เจำด�ย�ปีระจำ�าปี�เก�ดแต/ละแหั/งส�าหัร�บการเด�นัทิางไปีไหัว7พระธาต�ปีระจำ�าปี�เก�ดนั�1นั ม�ค์วามเชุ<4อมาแต/โบราณว/าเม<4อค์นัเราส�1นัอาย�ข�ยแล7ว ดวงว�ญญาณจำะไปีสถี�ตอย?/ตามพระธาต�เจำด�ย�ต/างๆ ตามปี�นั�กกษั�ตรทิ�4เก�ด และหัากได7ไปีนัม�สการพระธาต�ปีระจำ�าปี�เก�ดของตนัระหัว/างทิ�4ย�งม�ชุ�ว�ตอย?/ จำะถี<อว/าได7บ�ญก�ศลและม�อาย�ย<นันัานั เปี2นั เค์ล@ด ของค์นัสม�ยก/อนัทิ�4ม�/งหัว�งใหั7ม�การด�าเนั�นั“ ”

ชุ�ว�ตเปี2นัไปีอย/างราบร<4นั เก�ดค์วามสงบส�ขในัค์รอบค์ร�ว เพราะฉะนั�1นัค์ร�1งหันั34งในัชุ�ว�ตของค์นัเราค์วรหัาโอกาสเด�นัทิางไปีไหัว7พระธาต�ปีระจำ�าปี�เก�ด เพ<4อเปี2นัการเสร�มดวงชุะตาชุ�ว�ตและก/อใหั7เก�ดส�ร�มงค์ลแก/ต�วทิ/านัเอง 

๑. คำติ�ก�รไหว้�พระธ�ติ�ประจำ��ป�เก�ด

ค์�าว/าพระธาต�ม�ค์วามหัมายองนั�ย ค์<อ พระบรมสาร�ร�กธาต�ของพระพ�ทิธเจำ7า และพระเจำด�ย�ทิ�4ม�พระบรมสาร�กธาต�บรรจำ�อย?/ โดยแต/ละแหั/งจำะม�ต�านัานัทิ�4เล/าถี3งข7อม?ลเหัต�การณ�สร7างพระบรมธาต�เจำด�ย�ซ34งส�มพ�นัธ�ก�บการเสด@จำโปีรดส�ตว�ของพระพ�ทิธเจำ7าในัด�นัแดนัต/างๆ สถีานัทิ�4ทิ�4ม�พระบรมธาต�เจำด�ย�เหัล/านั�1ม�กจำะกลายเปี2นัเม<องส�าค์�ญในัเวลาต/อมา

ส/วนั ๑๒ ปี�นั�กกษั�ตรเปี2นัค์�าทิ�4ค์นัไทิยใชุ7เร�ยกรอบเวลา ๑๒ ปี� โดยแต/ละปี�จำะใชุ7ร?ปีส�ตว� ๑๒ ชุนั�ดเปี2นัส�ญล�กษัณ� ม�กเร�4มต7นัปี�นั�กกษั�ตรใหัม/เม<4อถี3งว�นัสงกรานัต�หัร<อว�นัปี�ใหัม/ ค์วามเชุ<4อเร<4อง ๑๒ปี�นั�กกษั�ตรทิ�4ส�มพ�นัธ�ก�บปี�เก�ดและการนั�บอาย�เปี2นัทิ�4แพร/หัลายอย?/ในัส�งค์มไทิยมาชุ7านัานั ด�งปีรากฏในัหัล�กศ�ลาจำาร3กส�โขทิ�ยหัล�กทิ�4 ๑ ด7านัทิ�4 ๓ และ ๔ ม�ข7อค์วามจำาร3กกล/าวถี3งปี�มะโรง ปี�ก�นั และปี�มะแม เปี2นัต7นั สมเด@จำกรมพระยาด�ารงราชุานั�ภาพทิรงว�นั�จำฉ�ยถี3งเหัต�การณ�ทิ�4เรานั�ยมใชุ7 ๑๒ ปี�นั�กกษั�ตรว/า ทิ�4เราเอาร?ปีส�ตว�มาใชุ7หัมายชุ<4อปี�นั�1นั “

เพ<4อจำะใหั7จำ�าได7สะดวก ด7วยเหัต�นั�1ค์นัไทิยสม�ยก/อนัจำ3งม�กจำ�าปี�เก�ดเปี2นั”

ปี�นั�กกษั�ตรแทินั นัอกจำากจำะใชุ7 ๑๒ ปี�นั�กกษั�ตรชุ/วยนั�บปี�แล7ว ย�งม�ค์วามเชุ<4อว/าค์นัเก�ดปี�นั�กกษั�ตรใดก@จำะม�นั�ส�ยใจำค์อและพรหัมล�ข�ตตามทิ�4ก�าหันัดไว7ในัปี�นั�กกษั�ตรนั�1นัด7วย

ส�าหัร�บทิางภาค์เหันั<อของไทิย ค์วามเชุ<4อเร<4องปี�นั�กกษั�ตรย�งส�มพ�นัธ�ก�บค์ต�การบ?ชุาพระธาต�เจำด�ย�ชุาวล7านันัาย3ดถี<อค์ต�การไหัว7พระธาต�ปีระจำ�าปี�เก�ดเปี2นัธรรมเนั�ยมปีฏ�บ�ต�มาแต/ค์ร�1งโบราณด�งปีรากฏเปี2นัปีระเพณ�การชุ�ธาต� (หัร<อจำ�Hทิาด = ค์ต�การไหัว7พระธาต�ปีระจำ�าปี�เก�ด) โบราณจำารย�ก�าหันัดใหั7ผู้?7ทิ�4เก�ดในัปี�ต/างๆม�พระธาต�องค์�ส�าค์�ญแต/ละแหั/งเปี2นัพระธาต�ปีระจำ�าปี�เก�ดของแต/ละบ�ค์ค์ล เพ<4อกระทิ�าการส�กการบ?ชุา โดยเชุ<4อว/าในัชุ�ว�ตของค์นัเราค์วรหัาโอกาสเด�นัทิางไปีไหัว7

พระธาต�ปีระจำ�าปี�เก�ด เพ<4อส�ร�มงค์ลส?งส�ดปีละเปี2นัการเสร�มดวงชุะตาชุ�ว�ตของตนัเอง 

๒. ติ��นำ�นำส�บัสองนำ�กษั�ติร

“ นั�กษั�ตร หัมายถี3ง ชุ<4อรอบเวลาก�าหันัด ๑๒ ปี� เปี2นั ๑ รอบ ”

เร�ยกว/า ๑๒ นั�กษั�ตร ก�าหันัดส�ตว� ๑๒ ชุนั�ด เปี2นัเค์ร<4องหัมายแต/ละปี� เร�4มจำาก ชุวด , ฉล? , ขาล , เถีาะ , มะโรง , มะเส@ง , มะเม�ย , มะแม , วอก , ระกา , จำอ , ก�นั(สมบ�ต� พลายนั7อย,๒๕๔๗ : ๓)

ตามต�านัานัการต�1งจำ�ลศ�กราชุ กล/าวว/า ใชุ7จำ�ลศ�กราชุ ๑ เม<4อร� /งเชุ7าว�นัอาทิ�ตย� ข31นั ๑ ค์�4า เด<อนั ๕ ปี�ก�นัเอกศก ตรงก�บพ�ทิธศ�กราชุ ๑๑๘๒ การทิ�4เร�4มจำ�ลศ�กราชุในัปี�ก�นันั�1นัแสดงว/าปี�นั�กษั�ตรม�มาก/อนัจำ�ลศ�กราชุ แต/เม<4อไหัร/ไม/ทิราบ ด?หัล�กฐานัของไทิยในัศ�ลาจำาร3กหัล�กทิ�4๑พ/อข�นัรามค์�าแหัง กล/าวว/า ๑๒๑๔ สกมะโรง ก@หัมายค์วามว/า เม<4อ พ“ ” .ศ.

๑๘๓๕ ไทิยก@ใชุ7ปี�นั�กษั�ตรแล7ว หัากไม/ม�หัล�กฐานัอ7างได7เทิ/านั�1นั(สมบ�ต� พลายนั7อย,๒๕๔๗ : ๓)

ไทิยจำะได7แบบอย/างการใชุ7ส�บสองนั�กษั�ตรมาจำากไหันัก@นั/าค์�ดในัหันั�งส<อพงศวดารไทิยใหัญ/พระนั�พนัธ�พระเจำ7าบรมวงศ�เธอกรมพระนัราธ�ปีปีระพ�นัธ�พงศ�ได7กล/าวไว7ตอนัหันั34งว/า ในันัามส�ตว� ๑๒ “

นั�กษั�ตรข7างไทิยสยามนั�1นั นั/าเล�ยนันัามส�ตว�ปีระจำ�าพระองค์�สาขาปี�มาจำากเขมรอ�กต/อ จำ3งไม/ใชุ7นัามปี�ตามภาษัาไทิยเหัม<อนัไทิยใหัญ/กล�บไปีใชุ7ตามเขมร ฝ่Kายไทิยใหัญ/เล/าเม<4อค์�านัวณการจำ�กรมณฑลก@ไพล/ไปีเล�ยนันัามปี�และนัามองค์�ส�งหัรณ�อย/างไทิยลาวหัาใชุ7นัามปี�ของตนัเองหัร<อไม/ ไทิยลาวนั/าจำะถี/ายมาจำากแบบจำ�นัอ�นัเปี2นัค์ร?เด�มอ�กต/อ ”

ตามต�านัานัฝ่Kายจำ�นัก@กล/าวก�นัต/างๆม?ลเหัต�ของส�บสองนั�กษั�ตรเล/าก�นัตามนั�ทิานัก@ต7องว/าเก�ดข31นัเม<4อเร�4มม�มนั�ษัย�ในัเร<4อง ไค์เภ@ก ม�กล/าวไว7ว/า เทิ�ยนัอ/องส� เม<4อจำะเก�ดนั�1นัอายฟ้Nาอายด�นั ทิ�1งสองกระทิบ“

ส�มผู้�สก�นัแล7วเก�ดเปี2นัศ�ลากลมก7อนัหันั34งใหัญ/ แล7วแตกไปีเปี2นัก7อนัเล@กๆอ�กส�บสองก7อนั เก�ดเปี2นัค์นัข31นัส�บสามค์นัและก7อนัใหัญ/นั�1นัค์<อเทิ�ยนัอ/องส� ค์ร�1นัย�งไม/ม�เด<อนัตะว�นั มนั�ษัย�ได7พ34งแสงสว/างด7วยร�ศม�พระและเทิวดา ขณะนั�1นัย�งไม/ม�แซ/และชุ<4อ ค์ร�1นักาลนัานัมาเทิ�ยนัอ/องส�

ฮ/องเต7 เร�ยกนั7องชุายทิ�1งส�บสองค์นัเข7ามาชุ�มนั�มแล7วจำ3งว/าเราจำะต�1งใหั7ม�ปี�ส�บสองปี�บรรจำบรอบหันั34ง จำะใหั7ทิ/านัทิ�1งส�บสองค์นัเปี2นัชุ<4อปี�ก�าก�บก�นัทิ�1งส�บสองปี� ”

แต/บางฉบ�บก@ว/า ฮ�4หั�ว ข�นันัางค์ร�1งพระเจำ7าอ31งเต7 เปี2นัผู้?7แรกค์�ดชุ<4อปี�ก�บอ�กษัรปีระกอบชุ<4อปี�ทิ�าปี?มข31นัก/อนั และ ส�งข� พ�ฒโนัทิ�ยได7กล/าวไว7ในัหันั�งส<อ จำ�นัสม�ยก/อนัพ�ทิธกาล ว/า นั/าเชุ<4อถี<อว/า“ ” “

นั�กปีราชุญ�ของ หัวงต�1 เปี2นัผู้?7ปีระด�ษัฐ�ชุ<4อปี�นั�กษั�ตรข31นัตามชุ<4อส�ตว�ต/างๆอย/างทิ�4เราเร�ยนักว/าชุวด , ฉล?, ขาล , เถีาะ , มะโรง , มะเส@ง , มะเม�ย , มะแม , วอก , ระกา , จำอ , ก�นั การทิ�4เอา ชุวด เปี2นัปี�แรกก@เพราะปี�นั�1นัเปี2นัปี�แรกทิ�4หัวงต�1เสด@จำข31นัเสวยราชุสมบ�ต� ” (สมบ�ต� พลายนั7อย,๒๕๔๗ : ๔)

กล/าวต/อไปีว/าค์ร�1นัถี3งราชุวงศ�ต�1งฮ�1นัตรงก�บ พ.ศ. ๕๖๘ ถี3ง ๗๑๘ ระหัว/างนั�1นัม�นั�กปีราชุญ�ค์นัหันั34ง ชุ<4อ เฮ/งชุง แต/งหันั�งส<อ ล�/นัหัวง ข31นัเร<4องหันั34ง ในัตอนัหันั34ง ในัตอนัหันั34งว/าด7วยส�บสองนั�กษั�ตร ค์<อเหัย�ยดเอาชุ<4อปี�ทิ�1งส�บสองเปี2นัชุาต�ส�ตว�ส�บสองชุาต� ภาษัาจำ�นัว/าด�งนั�1

• จำ<1อซกซ<1อ ชุวด เปี2นั หันั?• ทิ�1วซกหัง? ฉล? เปี2นั ว�ว• อ�1วซกฮ�1ว ขาล เปี2นั เส<อ• เบHาซกโต/ว เถีาะ เปี2นั กระต/าย• ส�นัซกเหัล@ง มะโรง เปี2นั ง?ใหัญ/• จำ�Pซกจำ�Pว มะเส@ง มะเส@ง เปี2นั ง?เล@ก• โหัง�Qวซกเบ7 มะเม�ย เปี2นั ม7า• บ�Qซกเอ�Pย มะแม เปี2นั แพะ• ซ�นัซกเกRา วอก เปี2นั ล�ง• อ�Qวซกเกย ระกา เปี2นั ไก/• ซ�ดซกเก7า จำอ เปี2นั ส�นั�ข• หั�ยซกต<อ ก�นั เปี2นั หัม?

นั�1ค์<อต�านัานักล/าวว/าได7เร�4มม�การใชุ7ส�บสองนั�กษั�ตรในัเม<องจำ�นั ต�1งแต/สม�นัราชุวงศ� ต�1งฮ�1นัเม<4อเก<อบสองพ�นัปี�มาแล7ว แต/ไม/ได7กล/าวถี3งต7นัเร<4องว/าทิ�าไมจำ3งได7เอาส�ตว�เหัล/านั�1นัมาใชุ7เปี2นัชุ<4อปี�(สมบ�ต� พลายนั7อย,๒๕๔๗ : ๕)

ต�านัานัของชุาวไทิยล<1อ เล/าว/า พระพรหัมถี?กต�ดเศ�ยร ล?กสาวทิ�1งส�บสองนัาง พระพรหัมนั�1ม�หันั7าทิ�4เชุ�ญพานัทิ�4รองร�บเศ�ยรพระพรหัมออกแหั/ทิ�กปี� โดยพล�ดก�นัปี�ละนัาง นัางเหัล/านั�1ม�พาหันัะต/างๆก�นั นัางหันั34งข�4หันั? นัางหันั34งข�4ว�ว นัางหันั34งข�4เส<อ ข�4กระต/าย ข�4พญานัาค์ ข�4ง? ข�4ม7า ข�4แพะ ข�4ล�ง ข�4ไก/ ข�4ส�นั�ข ข�4หัม? ไปีตามล�าด�บ ตามต�านัานัของญ�4ปี�Kนัและจำ�นั อธ�บายไว7ว/า ทิ�าไมจำ3งได7เอาหันั?เปี2นัชุ<4อแรกของปี�นั�กษั�ตรค์ร�1งสมเด@จำพระส�มมาส�มพ�ทิธเจำ7าเสด@จำด�บข�นัธปีร�นั�พพานับรรดามนั�ษัย� และส�ตว�ต/างๆก@ร�บไปีเฝ่Nาพระบรมศพ ส�ตว�ก@เข7าไปีเฝ่Nาค์ร�1งนั�1นัม�มาก พยายามว�4งเพ<4อใหั7ไปีถี3งเร@วทิ�4ส�ด ว�วเปี2นัส�ตว�ต�วแรกทิ�4ว�4งออกไปีก/อนั แต/ม�หันั?ต�วเล@กกระโดดเกาะหัล�งว�วไปีด7วย พอถี3งทิ�4หันั?ก@กระโดดข7ามหั�วว�วไปี กลายเปี2นัหันั?ไปีถี3งก/อนั ว�วจำ3งเปี2นัทิ�4สอง ส�ตว�ทิ�4ไปีถี3งถี�ดจำากว�วค์<อ เส<อ กระต/าย ง?ใหัญ/ ง?เล@ก เร�ยงไปีตามล�าด�บจำนัถี3งหัม? ซ34งชุ7ากว/าเพ<4อนัจำ3งอย?/เปี2นัอ�นัด�บส�ดทิ7าย

ในัหันั�งส<อโหัราศาสตร�ของ Joanna Martine Woolfolk ได7กล/าวว/า ม�ผู้?7ค์7นัพบหัล�กฐานัจำาร3กไว7ในับ�1งไม7ไผู้/แจำ7งว/าจำ�กรพรรด�เหัยา เปี2นัผู้?7ก�าหันัดชุ<4อปี�ทิ�1ง ๑๒ ปี� ส/วนัเหัต�ทิ�4จำะนั�าส�ตว�เหัล/านั�1มาเปี2นัชุ<4อปี�เข7าใจำว/าเก�ดภายหัล�งเม<4อจำ�นัร�บพ�ทิธศาสนัาเข7ามาแล7ว ปี8ญหัาทิ�4ชุอบถีามก@ค์<อ เม<4อม�หันั?ทิ�าไมไม/ม�แมวร/วมอย?/ด7วย เร<4องนั�1เฉลยว/า แมงก�าล�งนัอนัหัล�บอย?/ จำ3งไม/ได7เข7าร/วมขบวณไปีด7วยแต/แมวไปีปีรากฏในัชุ<4อปี�ของ ญวนั แทินั กระต/าย ปีระเทิศทิ�4ใชุ7ส�บสองนั�กษั�ตรม�แค์/ปีระเทิศในักล�/มเอเชุ�ยทิ�4อาศ�ยใกล7ไทิยเชุ/นั จำ�นั ญวนั ญ�4ปี�Kนั เกาหัล� เขมร ลาว ทิ�เบต ไทิยใหัญ/ บาง

ทิ/านัจำ3งใหั7ค์วามเหั@นัว/าเปี2นัการแสดงถี3งการส<บเชุ<1อสายเผู้/าไทิย มาจำากทิ�4เด�ยวก�นั

โดยค์วามหัมายของค์�าว/า นั�กษั�ตร ตามพจำนัานั�กรม ค์<อ ชุ<4อรอบเวลาก�าหันัด ๑๒ ปี� และอ�ค์วามหัมายหันั34งหัมายถี3งดาวหัร<อดาวฤกษั� โดยนั�กปีราชุญ�บางทิ/านัก@ว/าการก�าหันัดนั�กษั�ตรจำะก�าหันัดตามการก�าเนั�ดของดาวทิ�4ดาวพฤหั�สบด�โค์จำรเข7าใกล7(สมบ�ต� พลายนั7อย,๒๕๔๗ : ๑๑)

ในัจำ�นัเร�ยก ๑๒ นั�กษั�ตรว/า ๑๒ ส�ตว� ในัอ�นัเด�ยเร�ยกว/า ๑๒ ราศ�แต/ส�ตว�ทิ�1ง ๑๒ ต�วของอ�นัเด�ยจำะไม/เหัม<อนัก�นัทิ�กต�ว ในัเกาหัล�ใต7ม�การสร7างส�ญล�กษัณ�ด7วยหั�นัม�ร?ปีร/างเปี2นัค์นัแต/ม�หั�วเปี2นัส�ตว�๑๒ นั�กษั�ตรถี?กส�นันั�ษัฐานัว/ามาจำากต�รก�เพราะพบเร<4องราวของ ๑๒ นั�กษั�ตรถี?กบ�นัทิ3กในัหัล�กศ�ลาจำาร3กโบราญในัของต�รก� การพยากรณ�ชุ�ว�ตตามปี�เก�ดเร�4มต7นัทิ�4จำ�นัโดยทิ�านัายว/าในัอนัาค์ตชุ�ว�ตจำะม�ทิ�กข�หัร<อส�ขโชุค์ด�หัร<อไม/ด� โดยค์วามเชุ<4อเก�4ยวก�บนั�กษั�ตรในัแต/ละปีระเทิศม�ค์วามเชุ<4อไม/แตกต/างก�นันั�ก ในัไทิยเองม�ต�าราเก�4ยวก�บค์วามเชุ<4อเร<4องนั�กษั�ตรทิ�4เร�ยกว/า ต�าราพรหัมชุาต� ในั“ ”

จำ�นัม�ต�าราเก�4ยวค์วามเชุ<4อเร<4องนั�กษั�ตรเร�ยกว/า “San Shin Shiang” การเปีล�4ยนันั�กษั�ตรในัจำ�นัจำะเปีล�4ยนัในัชุ/วงตร�ษัจำ�นั ในัไทิยม�การเปีล�4ยนั ๒ แบบค์<อแบบแรกใชุ7ก�นัมาต�1งแต/สม�ยร�ตนัโกส�นัโดยจำะเร�4มนั�บเด<อนั ๕ ค์�4าข31นั ๕ ค์�4าแต/จำะย�งไม/เปีล�4ยนัจำ�ลศ�กราชุ และอ�กแบบจำะเปีล�4ยนัในัเด<อนัอ7ายข31นั ๑ ค์�4าตามแบบฉบ�บของปีฎิ�ทิ�นัหัลวง

๒.๑ ป�ชว้ด (หนำ)) ปี�ชุวด เปี2นัปี�แรกของ ๑๒ นั�กษั�ตร

ทิางภาค์เหันั<อ เร�ยกว/า ปี�ใจำ7 หัร<อ เปีU1 งหันั? ในัภาษัาบาล� และ ในักฎิโบราณนั�ยมใชุ7ว/า ม�ส�ก เชุ/นั ในักฎิหัมายตราสามดวงข31นัต7นัว/า “

ศ�ภม�ศด� ๑๑๖๖ ม�ส�กะส�งว�จำฉะระมาฆามาส หัมายถี3ง จำ�ลศ�กราชุ ”

๑๑๖๖ ปี�ชุวด เด<อนั ๔ ภาษัาเขมร เข�ยนั ชุ?ด อ/านัว/า จำ?ด(สมบ�ต� พลาย

นั7อย,๒๕๔๗ : ๑๙)

ในับรรดาส�ตว�ทิ�1ง ๑๒ หันั?เปีNนัส�ตว�ส�4เทิ7าต�วเล@กและทิ�4ค์ล�กค์ล�ก�บมนั�ษัย�มาชุ7านัานัจำนัเก<อบพ?ดค์�าว/าไม/ม�บ7านัไดทิ�4ปีราศจำากหันั? หันั?ในัเม<องไทิยจำะชุ�กชุ�มมาต�1งแต/โบราณ ค์<อ ม�ในัทิ7องนัาและบ7านัเร<อนั จำนัถี3งก�บม�เร<4องบ�นัทิ3กไว7ในัพระราชุพงศาวดารหัลายแหั/ง เชุ/นั ในัสม�ยของพระเจำ7าตากส�นัมหัาราชุ เม<4อปี�ฉล? จำ�ลศ�กราชุ ๑๑๓๑ (พ.ศ.

๒๓๑๒) “บ�งเก�ดหันั?มากเข7าก�นัข7าวในัย�7งฉาง จำ3งม�ร�บส�4งใหั7ข7าทิ?ลละอองธ�ล�พระบาทิและราษัฎิรทิ�1งหัลายด�กหันั?มาส/งแก/กรมพระนัค์รบาลทิ�กว�นัๆหันั?ก@สงบเส<4อมลงไปี ในัสม�ยอธ�ยาหันั?ก@ชุ�กชุมจำนัถี3งข�1นั”

ต7องเล�1ยงแมวไว7ทิ�4หัอกลองเพ<4อก�นัไม/ใหั7หันั?มาก�ดหันั�งกลองได7และค์งไม/ต7องกล/าวว/าบ7านัเร<อนัจำะชุ�กชุ�มแค์/ไหันัและย�งเปี2นัส�ตว�ทิ�4ต7องค์อยปีราบก�นัอย?/เสมอ(สมบ�ต� พลายนั7อย,๒๕๔๗ : ๒๐)

ต�าราพรหัมชุาต� ค์นัทิ�4เก�ดปี�นั�1 เปี2นัค์นัพ?ดจำาเด@ดขาด ไม/ค์/อยย�1มแย7มม�กทิ�าอะไรตามใจำตนัเอง ฟ้8งเหัต�ผู้ลค์นัอ<4นัค์ร�1งค์ราว ม�ข7อเส�ยอย?/มากเพราะการตามใจำตนัเอง จำ3งม�กม�ข7อผู้�ดพลาด เม<4ออาย�มากข31นั นั�ส�ยอย/างนั�1จำะค์/อยหัายลงไปี ชุอบเปีล�4ยนัแปีลง เปี2นัค์นัใจำง/าย หัากค์บค์นัพาลก@เปี2นัค์นัพาล ค์บบ�ณฑ�ตไปีด7วย เก�ดทิ�4นั�4ม�กไปีได7ด�ทิ�4อ<4นั ค์นัเก�ดปี�นั�1 หัากได7ร�บการศ3กษัาด�ย/อมไม/ค์/อยตกต�4า เพราะเปี2นัค์นัม�ฝ่�ม<อในัการทิ�างานัค์นัหันั34ง และม�หันั7าทิ�4หัางก7าวหันั7าในัหันั7าทิ�4การงานัย�4งกว/าใค์รๆด7วย 

๒.๒ ป�ฉล) (ว้�ว้)

ปี�ฉล? ภาเขมรเข�ยนั ฉล?ว อ/านัว/า โฉลว ทิางภาค์เหันั<อของไทิยเร�ยกว/า ปี�เปีNา หัร<อ เปีU1 งง�ว ในักล�/มปีระเทิศทิ�4ใชุ7ส�บสองนั�กษั�ตรจำะใชุ7ร?ปีว�วเปี2นัส�ญล�กษัณ�แทินัปี�ฉล?เหัม<อนัก�นัหัมดม�แปีลกออก

ไปีเฉพาะญวนัทิ�4ใชุ7แทินัค์วาย แทินัว�ว(สมบ�ต� พลายนั7อย,๒๕๔๗ : ๓๕)

ค์�าว/า ว�ว เปี2นัภาษัาไทิยโบราณ ม�หัล�กฐานัอย?/ในัศ�ลาจำาร3กพ/อข�นัรามค์�าแหังว/า เพ<4อนัจำ?งว�วไปีค์7าข�4ม7าไปีขาย แต/ค์นัเก/าๆนั�ยม“ ”

เร�ยกว/า ง�ว ภายหัล�งจำ3งได7นั�าค์�าว/า โค์ ในัภาษัา มค์ธ มาใชุ7เพ�4มอ�กค์�าหันั34ง

ในัค์�มภ�ร�ฤค์เวทิหัมวดอธ�ส�มภวะกล/าวไว7ว/า ชุาวก�มโพธะ ซ34งเปี2นัตระก?ลใหัญ/ตระก?ลหันั34งได7ถี<อก�าเนั�ดมาจำากโค์ พวกกร�กเขาก@ว/าม�เทิพเจำ7าปีระจำ�าปีKาองค์�หันั34งม�ชุ<4อว/า แสตอร� ก@ม�เศ�ยรเปี2นัโค์

ต�าราพรหัมชุาต� ค์นัทิ�4เก�ดปี�นั�1 สภาพทิางส/วนัต�ว ชุอบชุ�ว�ตหันั�กไปีทิางปีระกอบอาชุ�พทิ�4ตนัถีนั�ด การค์7าขาย ข7าราชุการด�ทิ�1งนั�1นั แม7ปีระกอบธ�รก�จำต�ดต/อ ทิ�าเร<อกสวนัไร/นัา ก@เจำร�ญก7าวหันั7า ม�ลาภผู้ลก�าไรด�พอสมค์วร

๒.๓ ป�ข�ล (เส+อ)

ขาล ในัภาษัาเขมร เข�ยนัว/า ขาล อ/านัตรงก�บไทิย และใชุ7ส�ญล�กษัณ�เปี2นัร?ปีเส<อเชุ/นัเด�ยวก�นั เขมร เร�ยกเส<อว/า ขลา ทิางภาค์เหันั<อเร�ยกว/า ปี�ย� หัร<อ เปีU1 งเส<อ นัางสงการนัต� ทิ�4ม�พาหันัะเปี2นัเส<อม�ชุ<4อว/า นัางโค์ราค์ (บางแหั/งนัางโค์ระ) (สมบ�ต� พลายนั7อย,๒๕๔๗ : ๔๙)

เม<องไทิยเปี2นัเม<องเส<อ ในัสม�ยโบราณจำ3งปีรากฏว/าม�เส<อทิ�าร7านัค์นั เข7ามาล�กไก/ หัร<อ ส�ตว�เล�1ยงตามบ7านัอย?/เสมอ เพราะในัสม�ยก/อนับ7านัเม<องย�งเปี2นัปีKาอย?/โดยมาก ค์นัไทิยเราด?จำะใกล7ชุ�ดก�บเส<อมาต�1งแต/โบราณกาล ถี3งจำะไม/เค์ยเหั@นัต�วเส<อก@จำะร? 7จำ�กหันั�งเส<อ เพราะเม<4อพ?ดถี3ง ฤาษั� ก@จำะร? 7ว/านั�/งหั/มหันั�งเส<อม�ร?ปีปี81 นัร?ปีเข�ยนัใหั7ด? ในัด7านัส�านัวนัโวหัารก@ชุอบพ?ดก�นัว/า เหัม<อนัเนั<1อเส<ออย?/ในัปีากเส<อ “ ” (สมบ�ต� พลายนั7อย,๒๕๔๗ : ๕๐)

ตามค์วามเชุ<4อของไทิยก@นั�ยมเอาหันั�งเส<อโดยเฉพาะหันั�งหันั7าผู้ากเส<อมาทิ�าเปี2นัตระกร�ดเอาเข�1ยวเส<อกลวงมาแกะเปี2นัต�วเส<อปีล�กเสกเปี2นัเค์ร<4องรางของขล�ง ก@นั�บว/าเส<อม�ส/วนัเก�4ยวข7องก�บมนั�ษัย�อย?/มากทิ�เด�ยว

ต�าราพรหัมชุาต� ค์นัทิ�4เก�ดปี�นั�1 สภาพทิางส/วนัต�ว ชุอบชุ�ว�ตโลดโผู้นั เส�4ยงต/อภย�นัอ�นัตราย ทิ�าราชุการด� ทิ�าการค์7าขาย ม�กพอปีระมาณต�ว ชุอบสนั�กสนัานั ไม/ส?7ม�อ�านัาจำ ม�แต/ชุ<4อเส�ยงไม/ค์ดโกงใค์ร หั�วค์�ดร�เร�4มด� หัากทิ�างานัทิ�4เปี2นัการธ�รก�จำต�ดต/อไม/ใชุ/ของต�วเอง ม�กจำะทิ�าได7ยอดเย�4ยม

๒.๔ ป�เถ�ะ (กระติ%�ย)

ปี�เถีาะ ม�หัลายชุาต�ทิ�4ออกเส�ยงได7ใกล7เค์�ยง เชุ/นั ญวนั เร�ยกว/า ถีอ ค์�าว/ถีอ ก�บ เถีาะ ใกล7ก�นัมาก ภาจำ�นัฮกเก�1ยนัเร�ยกว/า ถีอ แต7จำ�Pว เร�ยกว/า โถี/ จำ�นัแค์ะ เร�ยก ทิ? ส/วนัไทิยใหัญ/พาย�พเร�ยกปี�เถีาะว/า ปี�เหัม7า หัร<อ เปีU1 งกระต/าย ตรงๆ(สมบ�ต� พลายนั7อย,๒๕๔๗ : ๖๓)

ในัภาษัาก@ม�ค์�าว/า กระต/าย มาใชุ7เปี2นัส�านัวนัอย?/มาก เชุ/นั พ?ดว/า หันัวดเต/าเขากระต/าย ซ34งหัมายค์วามว/าเปี2นัไปีไม/ได7เพราะเต/า“ ”

ไม/ม�หันัวด กระต/ายไม/ม�เขา แต/ค์นับางพวกในัอ�นัเด�ยเขาก@ม�นั�ทิานัเล/าก�นัว/า แต/เด�มกระต/ายม�เขาเหัม<อนัก�นั ว�นัหันั34งไปีอาบนั�1าก@ถีอดเอาเขาออกวางไว7แล7วลงไปีอาบนั�1าก�บค์วาย ค์วายอาบนั�1าเสร@จำก/อนัข31นัมา ก@

ค์ว7าเอาเขากระต/ายไปีสวม กระต/ายข31นัมาก@เลยไม/ม�เขามาแต/ค์ร�1งนั�1นั นั�ทิานัส/วนัมากก@เปี2นัแบบนั�1

ส�านัวนัไทิยทิ�4นั�ยมพ?ดก�นัในัสม�ยโบราณก@ค์<อ กระต/าย“

หัมายจำ�นัทิร� ค์<อเปีร�ยบเทิ�ยบชุายต�4าศ�กด�Dเปี2นักระต/าย หัญ�งส?งศ�กด�D”

ต�าราพรหัมชุาต� ค์นัทิ�4เก�ดปี�นั�1 สภาพทิางส/วนัต�ว ชุอบแสวงหัาปีระโยชุนั�ตอบแทินัในัการทิ�างานับางอย/างทิ�4ไม/ส?7จำะส�จำร�ต ใฝ่Kใจำในัทิางศ�ลธรรมนั7อยมาก สภาพทิางค์รอบค์ร�ว เปี2นัชุายม�กค์�ดนัอกใจำเม�ย มากชุ?7หัลายเม�ยได7เส�ยก�บล?กเขาเม�ยใค์รง/ายๆ จำะหัาค์วามส�ขจำากค์รอบค์ร�วได7ยาก เปี2นัหัญ�ง ทิ/านัว/า จำะเปี2นัแม/ศร�เร<อนั ร�กสวยร�กงาม ชุอบแต/งต�วร�กงานับ7านัการเร<อนัด�

๒.๕ ป�มัะโรง (ง)ใหญ%)ปี�มะโรง ง?ใหัญ/ของไทิยก@ค์<อ พญานัาค์ หัร<อทิ�4ไทิยพาย�พ

เร�ยกว/า ปี�ส� หัร<อ เปีU1 งนัาค์ ตรงก�บปี�นั�กษั�ตรของจำ�นัค์<อม�งกร ซ34งในัภาษัาจำ�นัหัลวง เร�ยกว/า หัล/ง กวางต�7ง เร�ยกว/า หัล�/ง ฮกเก�1ยนั เร�ยก เหัล@ง แต7จำ�Pว จำ�นัแค์ระ เร�ยก ล�อ�Rง ญวนั เร�ยกว/า กองร/อง ส�นันั�ษัฐานัก�นัว/าค์�ามะโรงนั/าจำะมาจำาก หัล/งหัล�/งเหัล@งเล7งของจำ�นัก@ได7(สมบ�ต� พลายนั7อย,๒๕๔๗ : ๗๗)

พญานัาค์หัร<อง?ใหัญ/ เปี2นัเจำ7าแหั/งง? อย?/ในับาดาล ค์<อใต7ด�นัต�วยาวอย/างง?ม�หังอนังามมาก พญานัาค์ก�บมนั�ษัย�ม�เร<4องเก�4ยวข7องก�นัมาต�1งแต/โบราณต�าราพรหัมชุาต� ค์นัทิ�4เก�ดปี�นั�1 สภาพทิางส/วนัต�ว ม�กเปี2นัค์นัไม/ค์/อยจำะค์�ดถี3งบ7านัเม<องเก�ดเม<องนัอนัถี�4นัทิ�4เก�ด ชุอบเผู้ชุ�ญชุ�ว�ตในัต/างแดนั เก�ดทิ�4นั�4ม�กได7ด�ฐานัะถี�4นัฐานับ7านัเร<อนัทิ�4อ<4นั ไม/ค์/อยง7อหัร<อขอก�นัแรงใค์รๆ ชุอบปีล/อยชุ�ว�ตแบบเจำ7าส�าราญ การงานัพอใจำก@ทิ�าไม/พอใจำก@ปีล/อยปีละละเลยเอาง/ายๆ ไม/ค์/อยค์�ดทิวงบ�ญทิวงค์�ณจำากใค์รๆ 

๒.๖ ป�มัะเส2ง (ง)เล2ก)

ปี�มะเส@ง เปี2นัปี�นั�กษั�ตรล�าด�บทิ�4๖ ทิางภาค์เหันั<อเร�ยกว/า ปี�ไส7 หัร<อ เปีU1 งง?เล@ก เค์ร<4องหัมายปีระจำ�าปี�เปี2นัร?ปีง? ทิ�กปีระเทิศทิ�4ใชุ7ส�บสองนั�กษั�ตรใชุ7เหัม<อนัก�นัหัมด เพราะง?เล@กเปี2นัส�ตว�ด3กด�าบรรพ�ทิ�4ม�อย?/ทิ�กแหั/ง ถี7ากล/าวตามนั�ยายฝ่ร�4งก@ม� อาด�ม ก�บ อ�วา ทิ�4ทิ�1งสองถี?กง?หัลอกใหั7ก�นัผู้ลไม7ซ34งเปี2นัการผู้�ดปีระสงค์�ของพระเจำ7าและง?ก@ถี?กสาบใหั7เล<1อยด7วยอก(สมบ�ต� พลายนั7อย,๒๕๔๗ : ๙๙)

ง?ในัเม<องไทิยม�มาก และจำะชุ�กชุ�มเปี2นัพ�กๆโดยเฉพาะเวลานั�1าทิ/วม เพราะง?จำะไม/ม�ทิ�4อย?/ก@ว/ายนั�1าเผู้/นัผู้/านั เอกสารสม�นักร�งศร�อย�ธยาว/าม�อย?/ระยะหันั34งทิ�4ต7องหั7ามปีระชุาชุนัไม/ใหั7อาบนั�1าล�าค์ลองเพราะระยะนั�1นัม�ง?ชุ�กชุ�มมาก

ต�าราพรหัมชุาต� ค์นัทิ�4เก�ดปี�นั�1 สภาพทิางส/วนัต�ว ม�กเปี2นัค์นัไม/ส?7จำะใฝ่Kใจำก�บวงส�งค์ม ม�ทิ�4ทิางบ7านัเร<อนัไม/เปี2นัทิ�4 ม�กโยกย7ายไปีอย?/โนั/นัมานั�4เสมอ ว�ยเด@กล�าบาก ว�ยกลางค์นัด� ว�ยชุราพอปีระมาณ

๒.๗ ป�มัะเมั4ย (มั��)

ในัภาษัาไทิยเหันั<อเร�ยกว/า ปี�สะง7า เปีU1 งม7า เขมรเร�ยก โมม� มม� แสะ(สมบ�ต� พลายนั7อย,๒๕๔๗ : ๑๑๗)

ม�ทิ�ศตรงข7ามก�บปี�ชุวดนั�4นัค์<อทิ�ศใต7 เปี2นัส�ตว�ทิ�4ร? 7จำ�กก�นัแพร/หัลายค์าดว/าม�ถี�4นัก�าเนั�ดมาจำากในัเอเชุ�ยกลางในัไทิยม7าเปี2นัส�ตว�ทิ�4ใชุ7เปี2นัพาหันัะในัการค์7าขาย ปี8จำจำ�บ�นัม�การใชุ7ม7าในัการว�4งแข/งไม/นั�ยมนั�ามาก�นั

ในัปีระเทิศจำ�นัม�ค์วามเชุ<4อว/าการนั�าม7าขาวบร�ส�ทิธ�Dมาทิ�าเปี2นัอาหัารจำะถี<อได7ว/าเปี2นัยาทิ�4ด�ทิ�4ส�ดและนั�บถี<อม7าเปี2นัส�ตว�ทิ�4ค์อยปีกปีNองค์�7มค์รองใหั7พ7นัจำากโรค์ภ�ยไข7เจำ@บ ในัปีระเทิศญ�4ปี�Kนัเชุ<4อว/าม7าเปี2นัพาหันัะของพระเจำ7าหัากทิ�าผู้�ดใหั7ไปีสารภาพบาปีทิ�4ม7าเพราะล�กษัณะของม7าม�หั?ยาวสามารถีฟ้8งค์�าสารภาพบาปีได7ด� ในัไทิยม�ค์วามเชุ<4อเก�4ยวก�บม7าปีรากฏในัพงศวดารในัเร<4องของการทิ�าสงค์รามโดยม�เนั<1อหัาเก�4ยวก�บหัล�กในัการด?ล�กษัณะร?ปีร/างของม7าทิ�4ด�(สมบ�ต� พลายนั7อย,๒๕๔๗ : ๑๑๗)

ตามค์วามเชุ<4อโบราญเชุ<4อก�นัว/าแต/เด�มม7าสามารถีบ�นัได7ในัอากาศ ม�ทิ�1งหัมด ๔ ตระก?ลค์<อ วลาหัก อาชุาไนัย ส�นัธพและอ�สดร แต/ได7ทิ�าการบ�กร�กเข7าไปีในัสวนัของพระอ�นัศวรจำ3งถี?กลงโทิษัไม/ใหั7สามารถีบ�นัได7อ�กและถี?กส/งใหั7มาอย?/ในัโลกมนั�ษัย�ใชุ7เปี2นัพาหันัะของมนั�ษัย�(สมบ�ต� พลายนั7อย,๒๕๔๗ : ๑๑๘) 

การแข/งม7าในัไทิยเร�4มม�มาต�1งแต/หัล�งจำากทิ�4พระบาทิสมเด@จำพระจำ�ลจำอมเกล7าเจำ7าอย?/หั�วเสด@จำพระราชุด�าเนั�นักล�บจำาย�โรปีและได7ทิรงจำ�ดงานัฉลองโดยหันั34งในัการละเล/นัของงานัจำากสโมสรนั�1า

เค์@มศ3กษัาค์<อการแข/งม7าบร�เวณสนัามหัลวง และม�การใชุ7สนัามหัลวงจำ�ดการแข/งม7าต/อเนั<4องมาเร<4อยๆ ต/อมาทิรงเล@งเหั@นัหันัทิางทิ�4จำะบ�าร�งพ�นัธ��ม7าไทิยจำ3งใหั7ม�การเก@บค์/าเชุ/าในัการในัการใชุ7สนัามหัลวงแข/งม7าเพ<4อนั�าเง�นัมาบ�าร�งพ�นัธ��ม7าและจำ�ดต�1งสมาค์มทิ�4เร�ยกว/า ราชุตฤณม�ยสมาค์มแหั/งปีระเทิศไทิย(สมบ�ต� พลายนั7อย,๒๕๔๗ : ๑๒๙)

ในัต�าราพรหัมชุาต�ค์นัเก�ดปี�มะเม�ยเปี2นัค์นัปีากร7าย ปีากกล7าแต/ใจำอ/อนั ค์�ดการงานัใหัญ/โต ทิ�าอะไรได7รวดเร@วแต/จำะทิ�าออกมาได7ไม/ค์/อยด�นั�ก ไม/ชุอบเด�นัทิางไกล ม�ม�4งขว�ญอย?/ทิ�4ต7นัตะเค์�ยนัและต7นักล7วย ค์นัเก�ดปี�มะเม�ยม�ธาต�ไฟ้ค์วรเล<อกอย?/ก�บค์นัธาต�ด�นั โดย หัากอย?/ก�บค์นัปี�ชุวดดวงจำะตกสมบ�ต�เศรษัฐ� ในัต�าราจำ�นักล/าวว/าค์?/สมรสของปี�มะเม�ยค์วรเปี2นัปี�มะแม ปี�ขาล ปี�จำอ ไม/ค์วรเปี2นัปี�วอก ตามต�าราญ�4ปี�Kนักล/าวว/าปี�มะเม�ยเปี2นัปี�แหั/งค์วามก7าวหันั7าแต/หัากเปี2นัหัญ�งจำะแต/งงานัยาก 

๒.๘ ป�มัะแมั (แพะ)

ภาษัาไทิยเหันั<อเร�ยก ปี�เม@ด เปีU1 งแพะ ใชุ7แพะเปี2นัส�ญล�กษัณ�แต/ในับางปีระเทิศใชุ7แกะ โดยส�ญล�กษัณ�ทิ�1งสองเปี2นัส�ตว�ทิ�4พราหัมณ�ใชุ7บ?ชุาย�ญต�1งแต/สม�ยด3กด�าบรรพ� โดยในัอ�นัเด�ยใชุ7แกะเปี2นัส�ญล�กษัณ�เร�ยกว/าราศ�เมษัใชุ7ส�ญล�กษัณ�เปี2นัแกะว�4งหั�นัหันั7าไปีทิางทิ�ศตะว�นัออกแต/เหัล�ยวหัล�ง และม�การใชุ7หั�วแกะเปี2นัเค์ร<4องหัมายปีระจำ�ากระโจำมเค์ร<4องหัมายของการร�กค์วามสงบของชุาวผู้�วขาว ในัเยอรม�นัม�การทิ�าร?ปีแกะว�4งไปีทิางทิ�ศตะว�นัออกแต/หั�นัหันั7าไปีทิางทิ�ศตะว�นัตกแสดงถี3งค์วามอาล�ยในัถี�4นัเด�มและไม/ม�โอกาสกล�บไปีได7อ�ก

ในัญ�4ปี�Kนัเร�ยกปี�นั�1ว/า ฮ�ตส�ย�(The year of sheep or

Goat) หัมายค์วามว/าปี�ของแกะแต/ใชุ7ส�ญล�กษัณ�เปี2นัแพะ(สมบ�ต� พลายนั7อย,๒๕๔๗ : ๑๓๗)

ตามหัล�กฐานัของจำ�นัพบว/าแกะเปี2นัส�ตว�บวงสรวงมาต�1งแต/โบราญ และเปี2นัทิ�4ร? 7จำ�กด�ในัเม<องกวางต�7งซ34งถี?กขนัานันัามว/าเปี2นัเม<องของแกะ(City of Ram) ในัหันั�งส<อนั�าเทิ�4ยวภาษัาอ�งกฤษั ในัเม<องกวางต�7งม�เค์ร<4องหัมายแพะ ๕ ต�วค์าบรวงข7าวเชุ<4อว/าในัสม�ยราชุวงศ�ซ/องม�เซ�ยนั ๕ องค์�ข�4แพะมาจำากทิะเลใต7ได7หัย�ดใกล7ปีากนั�1าจำ?เจำ�ยงเพ<4อมอบรวงข7าวจำากปีากแพะใหั7แก/ผู้?7ค์รองเม<องจำากนั�1นัเซ�ยนัทิ�1ง ๕ ก@หัายต�วไปีทิ�1งไว7แต/แพะทิ�4กลายเปี2นัหั�นัไว7ส�ญล�กษัณ�ร?ปีแพะค์าบรวงข7าวทิ�1ง ๕ จำ3งถี?กนั�ามาใชุ7เปี2นัส�ญล�กษัณ�ของทิ�ศทิ�1ง ๕ ค์<อ ทิ�ศเหันั<อ ทิ�ศใต7 ทิ�ศตะว�นัออก ทิ�ศตะว�นัตกและทิ�ศกลางนั�บแต/นั�1นัมา

ตามต�าราพรหัมชุาต�กล/าวว/าค์นัเก�ดปี�มะแมม�เทิวดาผู้?7หัญ�งปีระจำ�าต�ว ม�ธาต�ทิอง ม�ม�4งขว�ญอย?/ทิ�4ต7นัปีาร�ชุาต�(ต7นัไผู้/) ม�นั�ส�ยพ?ดจำาด� ม�ค์นันั�ยมชุมชุอบ หัากเปี2นัข7าราชุการม�โอกาสเปี2นัใหัญ/ ชุอบเด�นัทิาง ม�ค์วามอ�ตสาหัะ ใจำกว7าง ตามต�าราจำ�นักล/าวว/า เปี2นัค์นัม�เชุาวนั� ร�กสงบ เกล�ยดการพจำนัภ�ย ต�าราญ�4ปี�Kนัทิ�านัายว/าค์นัปี�นั�1ม�กพบก�บค์วามผู้�ดหัว�ง ม�ใจำเมตตา เปี2นัทิ�4ร �กของส�งค์ม เปี2นัค์นัอ/อนัแอ ไม/ส?7งานั ร7องไหั7เก/ง ต7องทิ�กข�ก/อนัและถี3งจำะสบายทิ�หัล�ง เหัมาะก�บการทิ�าการเกษัตร ค์7าขายหัร<องานัส�านั�กงานั

๒.๙ ป�ว้อก (ล�ง)

ในัไทิยม�หัลายชุ<4อ เชุ/นั ปี�ส�นั เปีU1 งล�ง เปีU1 งวอก โดยม�กใชุ7เร�ยกค์นัแก/ทิ�4ม�ล�กษัณะปีากบ�Rมและค์นัทิ�4ม�กผู้�ดหันั7าขาวเก�นัไปีว/า หันั7าวอก(สมบ�ต� พลายนั7อย,๒๕๔๗ : ๑๕๑)

ในัไทิยม�หัลายจำ�งหัว�ดทิ�4ม�ชุ<4อเส�ยงเก�4ยวก�บล�งแต/จำ�งหัว�ดทิ�4ม�ชุ<4อเส�ยงมากทิ�4ส�ด ค์<อ จำ�งหัว�ดลพบ�ร�ซ34งม�ศาลพระกาฬหัร<อเจำ7าพ/อศาลส?งต�1งอย?/บนัเนั�นัโดยละแวกนั�1นัเต@มไปีด7วยทิ�4อาศ�ยของล�งสาเหัต�เพราะล�งเจำออาหัารทิ�4ชุาวบ7านันั�าไปีถีวายจำ3งถี<อโอกาสมาบ/อยๆ แต/ผู้?7ค์นัค์�ดว/า

ล�งเหัล/านั�1นัเปี2นับร�วารของพระกาฬซ34งเปี2นัล?กหัลานัของหันั�มารจำ3งไม/ม�ใค์รกล7าไปีร�งแกหัร<อทิ�าร7าย(สมบ�ต� พลายนั7อย,๒๕๔๗ : ๑๕๒)

ในัจำ�นัม�ล�ง ๒ ชุนั�ด ค์<อ ล�งเหัล<อง และล�งเหัล<องทิอง โดยหันั�งล�งถี<อว/าเปี2นัส�4งม�ค์/ามากและม�ค์วามเชุ<4อว/าค์นัทิ�4จำะสามารถีสวมหันั�งล�งได7ต7องเปี2นัค์นัทิ�4ม�เชุ<1อพระวงศ�เทิ/านั�1นั(สมบ�ต� พลายนั7อย,๒๕๔๗ : ๑๕๑)

ในัอ�นัเด�ยม�ว�ดล�งทิ�4ล7วนัแต/เปี2นัล�งทิ�4ม�ค์วามเชุ<4องมากในัเม<องพารานัส�โดยเม<4อใดทิ�4เหั@นัค์นัจำะโหันัลงมาเค์ล7าแข/งเค์ล7าขาแต/ผู้?7ค์นัทิ�4พบร? 7ส3กไม/ค์/อยนั/าเอ@นัด?เทิ/าใดนั�ก(สมบ�ต� พลายนั7อย,๒๕๔๗ : ๑๕๒)

ชุาวทิ�เบตถี<อว/าล�งเปี2นับรรพบ�ร�ษัของค์นั ในัเม<องกามาณฑ�ม�ร?ปีปี81 นัล�กษัณะค์ร34งค์นัค์ร34งล�งสวมส�งวาลและมงก�ฎินั�4งชุ�นัเข/าหัล�บตาม<อขวาแบพาดหั�วเข/าม<อซ7ายยกส?งระด�บอกทิ�าทิ/าหั7ามเร�ยกว/า วานัรเทิพ เชุ<4อว/าเปี2นัร?ปีปี81 นัของหันั�มารโดยม�กใชุ7มะพร7าวอ/อนัเปี2นัเค์ร<4องบ?ชุา(สมบ�ต� พลายนั7อย,๒๕๔๗ : ๑๕๒)

ชุาวฮ�นัด?ส�งก�ดโมจำ�นั (ส�งก�ดของผู้?7ปีลดเปีล<1องค์วามข�ดแย7ง) ม�ค์/านั�ยมเก�4ยวการส�กร?ปีหันั�มารบร�เวณกลางหัล�งหัร<อสะโพกโดยเชุ<4อว/าหัากม�ใค์รตบบร�เวณร?ปีจำะถี?กหันั�มารแผู้งฤทิธ�Dเปี2นัฝ่�Kนักระจำายเร�ยกรอยส�กนั�1นัว/า หันั�มารค์ล�กฝ่�Kนั(สมบ�ต� พลายนั7อย,๒๕๔๗ : ๑๕๓)

ตามต�าราพรหัมชุาต�กล/าวว/าค์นัเก�ดปี�วอกม�เปี2นัเส<1อผู้?7ชุาย ม�ธาต�เหัล@ก ม�ม�4งขว�ญอย?/ทิ�4ต7นัขนั�นั นั�ส�ยเปี2นัค์นัพ?ดเจำรจำาได7ไม/ด� ม�ค์วามฉลาดหัล�กแหัลม ร? 7หัล�กนั�กปีราชุญ� ม�ค์วามร? 7ด� เปี2นัทิ�4ชุ<4นัชุอบของสมณะชุ� ตามต�าราจำ�นักล/าวว/า ค์นัเก�ดปี�วอกเปี2นัค์นัฉลาด สนั�กสนัานัร/าเร�ง เปี2นัทิ�4เค์ารพของปี�ชุวดแต/ไม/ถี?กก�บค์นัเก�ดปี�มะเม�ย ต�าราญ�4ปี�Kนัเร�ยกปี�นั�1ว/าปี�สาร�กล/าวค์<อ ค์นัทิ�4เก�ดในัปี�นั�1เปี2นัค์นัฉลาดเหัมาะก�บการเปี2นัค์ร?หัร<อทิ�างานัเก�4ยวก�บศาสนัา ศ�ลปีUนั ม�กปีระสบค์วามส�าเร@จำ หัากต�1งใจำ

นั�ส�ยเปี2นัค์นัโลเล ม�กเปี2นัโรค์ค์วามด�นัโลหั�ตส?งแต/จำะโชุค์ด�ในับ�1นัปีลายชุ�ว�ต 

๒.๑๐ ป�ระก� (ไก%)ใชุ7ไก/เปี2นัส�ญล�กษัณ�เว7นัแต/ในัทิ�เบตใชุ7นักเปี2นัส�ญล�กษัณ�

ในัเขมรเร�ยก โรกา ในัไทิยเร�ยก ปี�เล7า เปีU1 งไก/ ในัจำ�นัเร�ยก เกย(สมบ�ต� พลายนั7อย,๒๕๔๗ : ๑๗๓)

ชุาวจำ�นัเชุ<4อก�นัว/าหัากค์?/บ/าวสาวใดได7ก�นันั�1าตาลทิรายขาวร?ปีไก/จำะม�ค์วามร�กทิ�4ราบร<4นั หัวานัด�จำนั�1าตาลตลอดไปี และอ�กหันั34งธรรมเนั�ยมของจำ�นัส�4งของส�าค์�ญ ๓ ส�4งทิ�4จำ�าเปี2นัในัฤด?หันัาวได7แก/ หัญ�งสาว ไก/ขาว ไม7เทิ7าผู้�ส�งโดยม�ไก/ไว7ใชุ7ปีล�กในัตอนัเชุ7า หัญ�งสาวใชุ7ใหั7ค์วามอบอ�/นัจำากร/างกาย ไม7เทิ7าผู้�ส�งใชุ7ข�บไล/ปี�ศาจำ เชุ/นัเด�ยวก�บไทิยแต/ไทิยถี<อธรรมเนั�ยมเปี2นัส�4งของจำ�าเปี2นัในังานัข31นับ7านัใหัม/และธรรมเนั�ยมของการเฉล�มพระราชุมณเฑ�ยรต7องม�ค์นัอ�7มไก/ขาวในัพ�ธ�เสมอ(สมบ�ต� พลายนั7อย,๒๕๔๗ : ๑๗๗)

นัอกจำากในัจำ�นัย�งม�อ�กหันั34งค์วามเชุ<4อเก�4ยวก�บไก/นั�4นัค์<อ ค์วามเชุ<4อเก�4ยวก�บไก/แดง ซ34งเชุ<4อก�นัว/าไก/แดงสามารถีใชุ7ปีNองก�นัไฟ้ไหัม7ได7เพราะไก/แดงเปี2นัส�ตว�ทิ�4อาศ�ยอย?/ในัพระอาทิ�ตย� นัอกจำากนั�1นัย�งเชุ<4อก�นัว/าเส�ยงไก/ข�นัสามารถีข�บไล/ภ?ตผู้�ปี�ศาจำได7 แต/หัากเก�ดฟ้Nาผู้/าลงต�าแหันั/งทิ�4ไก/ก�าล�งกกไข/นั�1นั ชุาวจำ�นัเชุ<4อก�นัว/านั�4นัเปี2นัลางบอกว/าก�าล�งจำะเก�ดส�4งทิ�4ไม/ด�มากก�าล�งเก�ดข31นัในัเร@วๆ นั�1(สมบ�ต� พลายนั7อย,๒๕๔๗ : ๑๗๗)

ปีระเพณ�ไทิยเราเองก@ม�กจำะม�ไก/มาเก�4ยวข7องอย?/เสมอ เชุ/นั พ�ธ�พ�ส?จำนั�ด�านั�1าหัร<อเร�ยกอ�กอย/างว/าพ�ธ�พ�ส?จำนั�ด�านั�1าล�ยไฟ้ โดยม�ค์วามเชุ<4ออย?/ว/าก/อนัเร�4มพ�ธ�ต7องม�การแข/งไก/ชุนัก/อนัเสมอ(สมบ�ต� พลายนั7อย,๒๕๔๗ : ๑๗๙)

ในัต�าราพรหัมชุาต�ค์นัเก�ดปี�ระกาเปี2นัผู้�เส<1อผู้?7ชุาย ม�ธาต�เหัล@ก ม�นั�ส�ยพ?ดจำาหั7วนั ไม/ม�หัางเส�ยง ทิ�าค์�ณค์นัไม/ข31นั ม�ฝ่�ม<อทิางชุ/าง ชุอบเด�นัทิาง ไม/ค์วรปีระกอบอาชุ�พข7าราชุการ ม�ม�4งขว�ญอย?/ทิ�4ต7นัยางและต7นัฝ่Nาย ต�าราจำ�นักล/าวว/า ค์นัเก�ดปี�ระกาค์วรค์รองค์?/ก�บค์นัเก�ดปี�ฉล? ปี�มะโรงและปี�มะเส@ง ต�าราญ�4ปี�Kนักล/าวไว7ว/า ค์นัเก�ดปี�ระกานั�ส�ยเปี2นัค์นัโลเล ไม/แนั/นัอนัแต/ใจำด� ม�ค์วามฉลาด สามารถีทิ�างานัได7ด�ในัด7านัเค์ร<4องจำ�กร แต/จำะไม/สามารถีทิ�าหันั34งส�4งได7นัานัเหัมาะแก/การเปี2นัศ�ลปีUนัและเภส�ชุกร 

๒.๑๑ ป�จำอ (ส�นำ�ข)

ในัไทิยเร�ยก ปี�เส@ด ปีU1 งหัมา จำ�นักวางต�7งเร�ยก เกRา จำ�นัฮกเก�1ยงเร�ยก เก7า จำ�นัแต7จำ�Pวเร�ยก เกHา(สมบ�ต� พลายนั7อย,๒๕๔๗ : ๑๙๗)

ในัไทิยม�ต�าราบอกไว7เก�4ยวแรกก�าเนั�ดของส�นั�กมาต�1งแต/สม�ยร�ตนัโกส�นัทิร�ศก ๑๒๙ กล/าวไว7ว/า ส�นั�ขแทิ7จำร�งแล7วมาจำากส�ตว�ปีKาชุนั�ดหันั34งกลายพ�นัธ�ผู้สมผู้สานัก�บส�ตว�ทิ�4ม�ล�กษัณะใกล7เค์�ยงมาเร<4อยๆ ทิ�าใหั7ร?ปีร/างเปีล�4ยนัแปีลงมาเร<4อยๆ ตามกาลเวลา

เค์ลเนัลค์ล�บได7ทิ�าการบ�นัทิ3กไว7ว/าส�นั�ขทิ�1งหัมดรวมแล7วม� ๗๖ ชุนั�ด โดยแบ/งเปี2นัชุนั�ดทิ�4สามารถีใชุ7งานัได7 ๓๘ ชุนั�ดและชุนั�ดทิ�4ใชุ7งานัไม/ได7เล�1ยงไว7เพ<4อชุม ๓๘ ชุนั�ด

ชุาวกร�ก โรม�นัและอ�ย�ปีต�โบราญนั�ยมเล�1ยงส�นั�กไว7เปี2นัเพ<4อนัปีระจำ�าต�ว และกษั�ตรชุาวกร�กส/วนัใหัญ/แล7วม�กม�ส�นั�ขปีระจำ�าพระองค์� เพราะชุ<4นัชุมและเชุ<4อในัเร<4องของค์วามซ<4อส�ตย� ซ<4อตรง และร? 7ค์�ณของส�นั�ข(สมบ�ต� พลายนั7อย,๒๕๔๗ : ๑๙๘)

ชุาวเนัปีาลม�ค์วามเชุ<4อว/าส�นั�ขเปี2นัส�ตว�ทิ�4ม�หันั7าทิ�4ร �กษัาปีระต?พระยายม และจำ�ดใหั7ม�ว�นับ?ชุาส�นั�ข ซ34งหั7ามไม/ใหั7ม�การทิ�าร7ายหัร<อร�งแกส�นั�ขใดๆ ทิ�1งส�1นั ใหั7นั�าเอาพวงมาล�ยดอกไม7มาค์ล7องค์อส�นั�กและ

หัญ7าส�แดงมาเจำ�มหันั7าผู้ากของส�นั�ขไว7 แล7วเอาใจำใส/ด?แลใหั7ด�ทิ�4ส�ด(สมบ�ต� พลายนั7อย,๒๕๔๗ : ๒๐๑)

ในัปีระเทิศไทิยม�อนั�สาวร�ย�ร?ปีทิรงส�นั�ข อย?/ทิ�4จำ�งหัว�ดนัค์รปีฐมซ34งชุาวอ�ย�ปีต�ได7มาสร7างไว7เพ<4อใชุ7เค์ารพบ?ชุาและใชุ7ส�กการะเม<4อถี3งเทิศกาลทิ�วาล�และเม<4อถี3งว�นัศวานับ?ชุาหัร<อว�นับ?ชุาส�นั�ข(สมบ�ต� พลายนั7อย,๒๕๔๗ : ๒๐๑)

ทิ�1งในัปีระเทิศไทิย ญ�4ปี�Kนั จำ�นัและเกาหัล�ต/างก@ม�เร<4องเล/าขาลเก�4ยวก�บค์วามซ<4อส�ตย� ค์วามกต�ญญู?และค์วามจำงร�กภ�ค์ด�ของส�นั�ขไว7ในัร?ปีแบบต/างๆ เหัม<อนัๆ ก�นั ไม/ว/าจำะเปี2นัเร<4องม�เนั<1อหัาเล/าถี3งการชุ/วยชุ�ว�ตเจำ7าของใหั7พ7นัจำากอ�นัตราย การชุ/วยใหั7เจำ7าของพ7นัจำากค์วามตายหัร<อการเส�ยสละของส�นั�ข

ต�าราพรหัมชุาต�กล/าวไว7ว/า ค์นัเก�ดปี�จำอเปี2นัผู้�เส<1อผู้?7หัญ�ง ม�ธาต�นั�1า ม�ม�4งขว�ญอย?/ทิ�4ต7นักอบ�วหัลวงและต7นัส�าโรง ม�กม�ฝ่�ม<อในัเร<4องของงานัชุ/าง ชุอบอาสาเจำ7านัาย หัากใชุ7ชุ�ว�ตอย?/ต/างเม<องเก�ดจำะด� ต�าราจำ�นักล/าวไว7ว/า ค์นัเก�ดปี�จำอม�นั�ส�ยไม/เหั@นัแก/ต�ว ม�ค์วามย�ต�ธรรม หัากเปี2นัผู้?7หัญ�งค์วรปีระกอบอาชุ�พทิางส�งค์ม นั�กสอนัศาสนัาหัร<อหัมอ เหัมาะสมก�บค์นัเก�ดปี�เถีาะแต/ค์วรหัล�กเล�4ยงก�บค์นัเก�ดปี�มะแมเพราะอาจำทิ�าใหั7เปี2นัโรค์ปีระสาทิได7 ต�าราญ�4ปี�Kนักล/าวไว7ว/า ค์นัเก�ดปี�จำอเปี2นัค์นัซ<4อส�ตย� หัากได7ภรรยาทิ�4ม�จำ�ตใจำเข7มแข@งจำะทิ�าใหั7ก�จำการม�ค์วามร� /งเร<อง ม�ค์วามส�ขตลอดชุ�ว�ต ส�ขภาพสงบ แต/ว/าม�ใบหันั7าไม/แจำ/มใส ค์วรทิ�าอาชุ�พเก�4ยวก�บศ�ลปีะหัร<อส�4งศ�กด�Dส�ทิธ�D

๒.๑๒ ป�ก�นำ (ส�กร)

ในัไทิยเร�ยกว/า เปีU1 งจำ7าง ในัจำ�นัเร�ยกว/า ต<1อ แต/จำ�นัแต7จำ�Pวเร�ยก ต<อและเร�ยกหัม?ของชุาวไทิยก�บชุาวมลาย?เหัม<อนัก�นัว/า ต<อฮวนั ใชุ7ส�ญล�กษัณ�เปี2นัร?ปีหัม? เว7นัแต/ชุาวส�บสองพ�นันัาใชุ7ส�ญล�กษัณ�เปี2นัร?ปีชุ7าง(สมบ�ต� พลายนั7อย,๒๕๔๗ : ๒๐๗)

ชุาวจำ�นัม�ค์วามเชุ<4อก�นัว/าหัม?เปี2นัส�ตว�ทิ�4ใชุ7ในัการหัลอกล/อผู้� หัร<อเบ�4ยงแบนัค์วามสนัใจำใหั7ผู้�ไปีทิางอ<4นัไม/ใหั7เข7าใกล7

กฎิข7อหั7ามของชุาวม�สล�มทิ�4ต7องถี<อปีฏ�บ�ต�อย/างเค์ร/งค์ร�ดทิ�กค์นัค์<อการไม/ร�บปีระทิานัเนั<1อหัม?เพราะเชุ<4อก�นัว/าหัม?เปี2นัพาหัะของพยาธ�ต�วจำ�Qด และเนั<1อหัม?ม�ไขม�นัมากเก�นัไปี ม�ค์�ณสมบ�ต�เนั/าเร@วจำ3งสกปีรกเก�นัไปีไม/ค์วรนั�ามาร�บปีระทิานั

ในัปีระเทิศไทิยม�หัม?ทิ�4หัล/อด7วยโลหัะย<นัตระหัง/านับนัก7อนัหั�นั ซ34งม�กม�ค์นัมากราบไหัว7บ?ชุาอย?/เสมอ ต�1งอย?/บร�เวณร�มค์ลองค์?เม<องหันั7าว�ดราชุปีระด�ษัฐ�ฐานั เปี2นัอนั�สรณ�ทิ�4ค์นัเก�ดปี�หัม?ร/วงลมก�นัสร7างไว7ใชุ7เปี2นัสาธารณปีระโยชุนั�เม<4อปี�พ�ทิธศ�กราชุ ๒๔๕๖ เม<4อสมเด@จำพระศร�พ�ชุร�นัทิรา บรมราชุ�นั�นัาถีม�พระชุ�นัษัาค์รบ ๕๐ พรรษัา สมเด@จำพระเจำ7าบรมวงศ�เธอเจำ7าฟ้Nากรมพระยานัร�ศธานั�ว�ดต�วงศ� พระยาพ�พ�ฒนั�และพระยาราชุสงค์รามได7ตกลงก�นัสร7างกHอกนั�1าปีระปีาเพ<4อปีระทิานัเปี2นัพระราชุก�ศลแต/หัากทิ�าเปี2นัร?ปีทิรงธรรมดาก@จำะด?ไม/สวยงามนั�ก จำ3งได7ออกแบบใหั7ม�ร?ปีทิรงเปี2นัร?ปีหัม?เพราะหัม?เปี2นัส�ญล�กษัณ�ของปี�ก�นัซ34งเปี2นัสหัชุาต�แหั/งสมเด@จำพระศร�พ�ชุร�นัทิราบรมราชุ�นั�นัาถี แต/พอภายหัล�งนั�1าปีระปีาไม/ม�ใชุ7จำ3งได7นั�ากHอกนั�1าทิรงหัม?นั�1นัไปีเก@บไว7บนัภ?เขา เวลาผู้/านัไปีม�ค์นัไปีพบค์�ดว/าเปี2นัหัม?ศ�กด�Dส�ทิธ�D จำ3งพาก�นัมากราบไหัว7บ?ชุานั�บต�1งแต/นั�1นัมาจำนัถี3งปี8จำจำ�บ�นั(สมบ�ต� พลายนั7อย,๒๕๔๗ : ๒๐๙)

ตามต�าราพรหัมชุาต�กล/าวว/า ค์นัเก�ดปี�ก�นัเปี2นัมนั�ษัย�ผู้?7หัญ�ง ม�ธาต�นั�1า ม�ม�4งขว�ญอย?/ทิ�4กอบ�วหัลวงหัร<อบ�วบก นั�ส�ยพ?ดจำาหัล�กแหัลม ม�เหัต�ผู้ล เปี2นัทิ�4นั/าเชุ<4อถี<อ แต/ม�ข7อเส�ยค์<อใจำร7อนั ต�าราจำ�นักล/าวไว7ว/า ค์นัเก�ดปี�ก�นัเปี2นัค์นัส�ภาพ นั/าร�ก ม�เชุาวนั� นั�ส�ยร�กการอ/านั ใจำด� ม�กม�ค์วามส�ขเม<4ออย?/ก�บค์นัปี�เถีาะ แต/ไม/ถี?กก�บค์นัปี�มะเส@ง ตามต�าราญ�4ปี�Kนักล/าวไว7ว/า ค์นัเก�ดปี�ก�นัเปี2นัค์นัไม/รอบค์อบ ม�กพบก�บค์วามโศกเศร7าและหัายนัะจำากการกระทิ�าทิ�4หั�นัหั�นัของตนั จำ3งค์วรทิ/องค์ต�ทิ�4ว/า ค์�ดเส�ยก/อนัจำ3งทิ�า เหัมาะทิ�าอาชุ�พงานัฝ่Kายบร�หัารหัร<อหั�วหันั7างานั

๓. ก�รนำมั�สก�รพระธ�ติ�ประจำ��ป�เก�ด ของแติ%ละป�นำ�กษั�ติร

ชุาวไทิยม�ค์วามเชุ<4อว/าการไหัว7พระธาต�ปีระจำ�าปี�เก�ดของตนั จำะทิ�าใหั7เก�ดค์วามส�ร�มงค์ลก�บชุ�ว�ต โดยเชุ<4อว/าหัากม�อ�ปีสรรค์ในัชุ�ว�ต ถี7าได7ไปีไหัว7นัม�สการพระธาต�ปี�เก�ดของตนัจำะทิ�าใหั7เร<4องร7ายกลายเปี2นัด� ทิ�าใหั7การใชุ7ชุ�ว�ตราบร<4นัข31นั

๓.๑ ป�ชว้ด นำมั�สก�รพระธ�ติ�ศร4จำอมัทอง ปี�ชุวดนัม�สการพระธาต�ศร�จำอมทิอง อ�าเภอจำอมทิอง จำ�งหัว�ดเชุ�ยงใหัม/

ภาพทิ�4 1 พระธาต�จำอมทิอง๓.๑.๑) ข7อม?ลส�าค์�ญ

ล�กษัณะ : ฐานัทิรงส�4เหัล�4ยมจำ�ต�ร�ส กว7าง ๔ เมตร ส?ง ๘ เมตร

ศ�ลปีกรรม : แบบล7านันัาค์วามส�าค์�ญ : บรรจำ�พระบรมสาร�ร�กธาต�ส/วนั

พระเศ�ยรเบ<1องขวาและถี<อเปี2นัพระธาต�ปีระจำ�าผู้?7 ทิ�4เก�ดปี�ชุวดปีระเพณ� : งานัปีระจำ�าปี�ในัว�นัเพ@ญเด<อนั ๗ (

เด<อนั ๙ ของทิางเหันั<อ) และว�นัเพ@ญเด<อนั ๓ (เด<อนั ๕ ของทิางเหันั<อ)

พระธาต�ศร�จำอมทิองเปี2นัพระธาต�เก/าแก/ม�อาย�กว/า ๕๐๐ ปี� ปีระด�ษัฐานัอย?/บนัยอดดอยจำอมทิอง ณ ว�ดพระบรมธาต�ศร�จำอมทิอง บรรจำ�พระบรมสาร�ร�กธาต�ส/วนัพระเศ�ยรเบ<1องขวา ซ34งเร�ยกว/า ทิ�กษั�ณ“

โมล�ธาต�กระด?กด7ามม<ดเบ<1องขวา(ขากรรไกร)” ม�ค์วามพ�เศษัแตกต/างจำากทิ�4อ<4นั ค์<อ เปี2นัพระบรมธาต�ทิ�4ม�ได7ฝ่8งใต7ด�นั แต/ปีระด�ษัฐานัอย?/ในัก?/ภายในัว�หัาร สามารถีอ�นัเชุ�ญมาสรงนั�1าได7พระธาต�ศร�จำอมทิองสร7างโดยพระร�ตนัราชุ เจำ7าผู้?7ค์รองนัค์รเชุ�ยงใหัม/ ตามต�านัานัเล/าว/า พระพ�ทิธเจำ7าได7เสด@จำมาย�งดอยนั�1และทิรงพยากรณ�ว/าทิ�4นั�4จำะเปี2นัทิ�4ปีระด�ษัฐานัพระทิ�กษั�ณโมล�ธาต� ของพระองค์�ในัภายหันั7า ต/อมาในัปี�พ�ทิธศ�กราชุ ๑๙๙๕ นัางเม�งและนัางสอยได7พบพระบรมสาร�ร�กธาต� จำ3งได7ก/อพระเจำด�ย�และทิรงเสนัาสนัะทิ�4ดอยต7นัทิอง ค์นัทิ�1งหัลายจำ3งเร�ยกทิ�4นั�1ว/า ว�ดจำอมทิอง“ ”

ว�ดพระธาต�ศร�จำอมทิองวรว�หัารต�1งอย?/บนัเนั�นัส?งจำากพ<1นัราบปีระมาณ ๑๐ เมตร ชุาวบ7านัเร�ยกก�นัว/า ดอยจำอมทิอง อย?/ทิ�4” ”

อ�าเภอจำอมทิอง จำ�งหัว�ดเชุ�ยงใหัม/ ส�4งปีล?กสร7างส�าค์�ญในัว�ดค์<อ พระว�หัาร ซ34งเปี2นัทิ�4ปีระด�ษัฐานัพระบรมธาต� พระอ�โบสถี พระเจำด�ย� หัอไตรปีUฎิก โรงเร�ยนัพระปีร�ย�ต�ธรรม ศาลาการเปีร�ยญ และก�ฏ�ส�ากร�บปีฏ�บ�ต�ว�ปี8สสนัากรรมฐานั ม�งานัปีระจำ�าปี�ในัว�นัเพ@ญเด<อนั ๗ เด<อนั ๙ ของทิางเหันั<อ) และว�นัเพ@ญเด<อนั ๓ (เด<อนั ๕ ของทิางเหันั<อ) พระธาต�ศร�จำอมทิองถี<อว/าเปี2นัพระธาต�ปีระจำ�าผู้?7ทิ�4เก�ดปี�ชุวด (หันั?) ม�ค์วามเชุ<4อว/าระหัว/างทิ�4ย�งม�ชุ�ว�ตอย?/หัร<อเม<4อม�เค์ราะหั�ม�อ�ปีสรรค์ในัชุ�ว�ต อย/างนั7อยส�กค์ร�1งหันั34งทิ/านัค์วรหัาโอกาสไปีนัม�สการ (ทิศพล จำ�งพานั�ชุย�ก�ล,๒๕๔๗)

๓.๒.๒) ค์�าบ?ชุาพระธาต�จำอมทิอง นัะโมพ�ทิธายะ นัะมาม� ต�โลกะโมล� โลหัะก�เฏ

ปีะต�ฏฐ�ต�ง ปี?ชุ�ต�ง ส�พพะโลเกหั� ก�ตต�ม�นัต�ง มะโนัหัะร�ง

อะหั�งว�นัทิาม� ส�พพะทิา อ�งค์ะจำะเย ปี�เรธ�มเม โกว�ลาอ�ค์ค์ะปี8พพะเต สะหั�เหัมะค์?หัา ธ�มเภ ทิ�กโณะโมล�ธาต�โย อะหั�งว�นัทิาม� ส�พพะทิา

ข7าพเจำ7าขอไหัว7พระธาต�โมล�ด7านัขวาอ�นัเปี2นัยอดทิ�1งสามแหั/งพระผู้?7ม�พระภาค์เจำ7าองค์�ปีระเสร�ฐกว/าโลกทิ�1งสาม อ�นัปีระด�ษัฐานัไว7ในัมณฑลปีระสาทิ ในันัค์รอ�งค์ร�ฐทิ�4ม�ชุ<4อเส�ยงและนั/าร<4นัรมย�แก/ชุาวโลกอ�นัโลกทิ�1งมวลบ?ชุาแล7วด7วยผู้ลแหั/งการอธ�ฐานันั�1ขอใหั7ค์วามปีรารถีนัาของข7าพเจำ7าจำงส�าเร@จำ ทิ�กเม<4อเทิอญ (เธ�ยรชุาย อ�กษัรด�ษัฐ�,๒๕๔๖ : ๘)

๓.๒ ป�ฉล) นำมั�สก�รพระธ�ติ�ล��ป�งหลว้ง ปี�ฉล?นัม�สการพระธาต�ล�าปีาง อ�าเภอเกาะค์า จำ�งหัว�ดล�าปีาง

ภาพทิ�4 ๒ พระธาต�ล�าปีางหัลวง ๓.๒.๑ ข7อม?ลส�าค์�ญ ล�กษัณะ : องค์�พระธาต�กว7างด7านัละ ๑๒ วา ส?งถี3งยอด ๒๒ วา ๒ ศอก ศ�ลปีกรรม : แบบพ�กาม ค์วามส�าค์�ญ : เปี2นัพระธาต�ปีระจำ�าผู้?7เก�ดปี�ฉล? (ว�ว)

ว�ดพระธาต�ล�าปีางหัลวงเปี2นัว�ดเก/าแก/ของเม<องล�าปีางองค์�พระธาต�ล�าปีางหัลวงเปี2นัเจำด�ย�ทิรงกลมแบบล7านันัา ม�ค์วามเก/าแก/มาต�1งแต/สม�ยพระนัางเทิว�แหั/งเม<องหัร�ภ�ญชุ�ย ต�1งอย?/กลางเม<องเว�ยงโบราณ ซ34งเชุ<4อว/าเปี2นัเว�ยงแหั/งศาสนัาโดยเฉพาะ

ตามต�านัานัเล/าว/า เม<4อพระพ�ทิธเจำ7าปีระทิ�บอย?/ทิ�4ว�ดเชุต�ว�นัมหัาว�หัาร ค์<นัหันั34งยามใกล7ร� /งทิรงร�าพ3งว/าตถีาค์ตได7ตร�สร? 7เปี2นัส�พพ�ญญู?ตญาณมาได7 ๒๙ พรรษัาแล7ว เม<4ออาย�ได7 ๘๐ พรรษัาตถีาค์ตก@จำะปีร�นั�พพานัค์วรทิ�4จำ�กอธ�ฐานัพระธาต�ใหั7ย/อยเพ<4อเทิวดาและมนั�ษัย�ทิ�1งหัลายได7นั�าไปีบรรจำ�กราบไหัว7บ?ชุาเหัม<อนัด�งทิ�4ย�งทิรง

พระชุนัม�อย?/ ว�นัร� /งข31นัเปี2นัว�นัมหัาปีราวนัาออกพรรษัา พระพ�ทิธองค์�พร7องด7วยพระอรหั�นัต� ๓ ร?ปี พระอานันัทิ�และพระเจำ7าปีาสนัพ�โดศลตามเสด@จำออกจำากพระเชุต�ว�นัมหัาว�หัารจำนัถี3งบ7านัส�มภะการ�ว�นั (บ7านัล�าปีางหัลวง) พระพ�ทิธองค์�ทิรงปีระทิ�บนั�4งเหันั<อดอยม/อนันั7อย(เขาเต�1ย) ม�ชุายชุ<4อ ล�วะอ7ายกHอม มาพบเหั@นัจำ3งเก�ดค์วามเล<4อมใสจำ3งนั�า“ ”

ของมาถีวาย พระองค์�เล<อกฉ�นันั�1าผู้31งและทิรงพยากรณ�ว/าสถีานัทิ�4นั�1ต/อไปีจำ�กม�ผู้?7มาสร7างเม<องชุ<4อ ล�มภะก�ปีปีะนัค์ร จำากนั�1นัทิรงยก“ ”

พระหั�ตถี�ข7างขวาข31นัล?บพระเศ�ยรได7ธรรมาโศกราชุม�ค์วามศร�ทิธาในัพระศาสนัามาก อยากสร7างเจำด�ย�บรรจำ�พระบรมสาร�ร�กธาต�จำากทิ�4ต/างๆ แล7วแบ/งมอบใหั7พระเถีระอ�ญเชุ�ญพระบรมสาร�ร�กธาต�มาปีระด�ษัฐานัทิ�4เจำด�ย�ล�มภะก�ปีปีะนัค์ร ว�ดพระธาต�ล�าปีางหัลวงตามพ�ทิธพยากรณ�ทิ�กปีระการ

ภายในัว�ดพระธาต�ล�าปีางหัลวงม�ส�4งศ�กด�Dส�ทิธ�มากมาย เชุ/นั พระแก7วมรกต,พระเจำ7าล7านัทิอง,พระเจำ7าทิ�นัใจำ,พระพ�ทิธเจำ7า , ฯลฯ

พระธาต�ล�าปีางหัลวง ถี<อว/าเปี2นัพระธาต�ปีระจำ�าผู้?7ทิ�4เก�ดปี�ฉล?(ว�ว) ม�ค์วามเชุ<4อว/าระหัว/างทิ�4ย�งม�ชุ�ว�ตอย?/หัร<อเม<4อม�เค์ราะหั�ม�อ�ปีสรรค์ในัชุ�ว�ต อย/างนั7อยส�กค์ร�1งหันั34งทิ/านัค์วรหัาโอกาสไปีนัม�สการ

๓.๒.๒) ค์�าบ?ชุาพระธาต�ล�าปีางหัลวง ยาปีาต�ภ?ทิา อะต�ลานั�ภาวาจำ�ร�ง ปีระต�ฎิฐาล�มภะ

ก�ปีปีะปี�เจำ เทิเวนัะ ค์�กาค์า อ�ตตะราภ�ทิ�ยยา นัะมาม�หั�นัต�ง วะระชุ�นัะธาต�ง ก�มาระก�สสะปีะ นัะลาตะธาต�

โย เมฆ�ยะมะหัาเถีโร ตะนัะธาต�ง ฐะเปีต� มหัาฐาเนั เจำต�

ย�ง

ปี�ชุ�ตา นัะระเทิเวนั�พระธาต�เจำ7าองค์�ใด ม�อานั�ภาพมหัาทิ�4เปีร�ยบ

ม�ได7 ด�ารงอย?/ล7นักาลนัานัในันัค์รล�าปีางอ�นัเทิพเจำ7าร�กษัาไว7ม�นัามว/าอ�ตตระ ข7าพเจำ7าขอไหัว7พระธาต�ของชุ�นัเจำ7าองค์�ปีระเสร�ฐนั�1นั รวมทิ�1งพระธาต�พระนัลาฏของพระก�มารก�สสปีะ และพระธาต�พระกรรณของเมฆ�ยะมหัาเถีระ อะนัปีระด�ษัฐานัอย?/ในัมหัาเจำด�ย� ข7าพเจำ7าขอไหัว7พระธาต�ทิ�1งปีวง อ�นัเทิพเจำ7าและมนั�ษัย�ทิ�1งหัลายบ?ชุาแล7ว (เธ�ยรชุาย อ�กษัรด�ษัฐ�,๒๕๔๖ : ๘)

 

๓.๓ ป�ข�ล นำมั�สก�รพระธ�ติ�ช%อแฮ ปี�ขาล นัม�สการพระธาต�ชุ/อแฮ ว�ดพระธาต�ชุ/อแฮ อ�าเภอเม<อง จำ�งหัว�ดแพร/

ภาพทิ�4 ๓ พระธาต�ชุ/อแฮ ๓.๑) ข7อม?ลส�าค์�ญ

ล�กษัณะ : เจำด�ย�แปีดเหัล�4ยมย/อม�มไม7ส�บสอง ส?ง ๓๓ เมตร ฐานัส�4เหัล�4ยม กว7างด7านัละ ๑๑ เมตร

ศ�ลปีกรรม : สม�ยเชุ�ยงแสนัค์วามส�าค์�ญ : บรรจำ�พระเกศาธาต�และ

พระบรมสาร�ร�กธาต�ข7อศอกซ7ายเปี2นัพระธาต�ปีระจำ�าปี�ผู้?7ทิ�4เก�ดปี�ขาลปีระเพณ� : จำ�ดงานันัม�สการพระธาต�ชุ/อแฮ

ว�นัข31นั ๙ ค์�4า ถี3งว�นัข31นั ๑๕ ค์�4าเด<อนั ๖ ของทิ�กปี�พระธาต� หัมายถี3ง พระบรมสาร�ร�กธาต�ของพระพ�ทิธเจำ7า

หัร<อพระเจำด�ย�ทิ�4บรรจำ�พระบรมสาร�กธาต� และพระธาต�ชุ/อแฮ แหั/งนั�1เปี2นัทิ�4บรรจำ�พระเกศาธาต�และพระบรมสาร�ร�กธาต�ข7อศอกซ7ายของสมเด@จำพระส�มมาส�มพ�ทิธเจำ7า ชุ/อ หัมายถี3ง ธง“ ” ,ทิ�ว,จำ/อนั7อย หัร<อต�งจำ�ย แฮ ค์<อ ค์�าเร�ยกเพ�1ยนัมาจำากค์�าว/า แพร หัร<อ ต7นัแฮ“ ” “ ” “ ”

ธาต�ชุ/อแฮ หัมายถี3ง เจำด�ย�ทิ�4บรรจำ�พระบรมสาร�กธาต� พระเกศาธาต�และพระบรมสาร�ร�กธาต�ข7อศอกซ7ายของสมเด@จำพระส�มมา

ส�มพ�ทิธเจำ7า ซ34งพ�ทิธศาสนั�กชุนันั�ยมปีระด�บบ?ชุาด7วย ธง ต�ง ผู้7าแพรอย/างด�

พระธาต�ชุ/อแฮ ค์<อ ปี?ชุนั�ยสถีานัค์?/บ7านัค์?/เม<องจำ�งหัว�ดแพร/มาต�1งแต/โบราณกาล สร7างข31นัระหัว/างพ�ทิธศ�กราชุ ๑๘๗๙ ๑๘๘๑ ในั–

สม�ยพระมหัาธรรมราชุา (ล�ไทิ) เม<4อค์ร�1งย�งทิรงเปี2นัพระมหัาอ�ปีราชุาค์รองเม<องศร�ส�ชุนัาล�ย ต�1งอย?/บนัเนั�นัเขาเต�1ยๆ บรรจำ�พระเกศาธาต�และพระบรมสาร�ร�กธาต�ข7อศอกซ7ายของสมเด@จำพระส�มมาส�มพ�ทิธเจำ7า

รอบองค์�พระธาต� ๔ ทิ�ศ เปี2นัร�1วเหัล@ก ม�ปีระต?เข7า-ออก ๔ ปีระต? ปีระต?แต/ละบานัได7สร7างซ� 7มปีราสาทิแบบล7านันัาไว7อย/างสวยงาม ม�บ�นัไดข31นั ๕ ทิาง ด7านัหันั7าม� ๒ บ�นัได ค์<อบ�นัไดนัาค์ ซ34งม�พญานัาค์เฝ่Nาบ�นัได อย?/ทิางทิ�ศตะว�นัตก และบ�นัไดส�งหั�อย?/ส/วนัหันั7าของร?ปีปี81 นัส�งหั�ม�ร?ปีปี81 นัเส<อนั�4งหัมอบอย?/ ซ34งเปี2นัส�ญล�กษัณ�ของพระธาต�ชุ/อแฮว/าเปี2นัพระธาต�ปีระจำ�าปี�ผู้?7ทิ�4เก�ดปี�ขาล ด7านัทิ�ศเหันั<อม�บ�นัไดชุ<4อ บ�นัไดส�ระ“

อ7ายกHอม ด7านัทิ�ศใต7ชุ<4อ บ�ดไดนัาค์ขด ด7านัทิ�ศตะว�นัออกชุ<4อ บ�นัไ” “ ” “

ดก�มก�ณฑ�” ตามต�านัานัเล/าว/า เม<4อค์ร�1งพระพ�ทิธองค์�ได7เสด@จำไปีสถีานั

ย�งทิ�4ต/างๆ ได7ปีระธานัพระบรมสาร�ร�กธาต�แก/ ข�นัล�วะอ7ายกHอม “ ”

บรรจำ�ไว7ในัฐานัเจำด�ย�ใหั7ค์นัทิ�1งหัลายมากราบไหัว7บ?ชุา ข�นัล�วะอ7ายกHอมชุ�กชุวนัหั�วเม<องต/างๆ มาร/วมสร7างพระเจำด�ย�ทิ�4บร�เวณโกส�ยธชุ�ค์กบรรพต แล7วได7ม�การจำ�ดงานัสมโภชุส�กการะ บ�าเพ@ญก�ศลเฉล�มฉลองพระเจำด�ย�อย/างย�4งใหัญ/ ๗ ว�นั ๗ ค์<นั รอบองค์�พระธาต�เจำด�ย�ปีระด�บด7วยผู้7าแพรหัลากส�ส�นัเปี2นัทิ�4มาของชุ<4อ ชุ/อแพร ภายหัล�งเร�ยก“ ”

เพ�1ยนัมาเปี2นั ชุ/อแฮ ทิ�กปี�จำะม�งานัปีระเพณ�นัม�สการพระธาต�ชุ/อแฮ“ ”

ว�นัข31นั ๙ ค์�4า ถี3งว�นัข31นั ๑๕ ค์�4าเด<อนั ๖ เปี2นังานัปีระจำ�าปี�ทิ�4ส�าค์�ญของชุาวเม<องแพร/ ในังานัม�การแหั/ต�งหัลวงถีวายแด/องค์�พระธาต�และการแสดงมหัรสพนัานัาชุนั�ด

พระธาต�ชุ/อแฮ ถี<อว/าเปี2นัพระธาต�ปีระจำ�าปี�ผู้?7ทิ�4เก�ดปี�ขาล (เส<อ) ม�ค์วามเชุ<4อว/าระหัว/างทิ�4ย�งม�ชุ�ว�ตอย?/ หัร<อเม<4อม�เค์ราะหั�ม�อ�ปีสรรค์ในัชุ�ว�ต อย/างนั7อยส�กค์ร�1งหันั34งค์วรหัาโอกาสไปีนัม�สการ

๓.๓.๒) ค์�าบ?ชุาพระธาต�ชุ/อแฮ โกเสยยะ ธะชุ�ค์ค์ะ ปี8นัพะเต

ส�ตตะมะโนัธ�มเม พ�ทิธะ เกสาธาต� ปีะต�ฏฐ�ตา อะหั�งว�นัทิาม� ส�พพะทิา อะหั�งว�นัทิาม ธาต�โย อะหั�งว�นัทิาม� ส�พพะโส

ข7าพเจำ7าขอไหัว7พระเกศาธาต�พระพ�ทิธเจำ7า ซ34งปีระด�ษัฐานัอย?/ยอดเขาชุ/อแฮ เม<องโกส�ยแพร/ตลอดกาลทิ�กเม<4อ ข7าพเจำ7าขอไหัว7พระธาต�เจำ7าโดยปีระการทิ�1งปีวง (เธ�ยรชุาย อ�กษัรด�ษัฐ�,๒๕๔๖ : ๘)

๓.๔ ป�เถ�ะ นำมั�สก�รพระธ�ติ�แช%แห�ง ปี�เถีาะนัม�สการพระธาต�แชุ/แหั7ง ว�ดพระธาต�แชุ/แหั7ง อ�าเภอภ?เพ�ยง จำ�งหัว�ดนั/านั

ภาพทิ�4 ๔ พระธาต�แชุ/แหั7ง ๓.๔.๑) ข7อม?ลส�าค์�ญ

ล�กษัณะ : แบบเจำด�ย�ระฆ�งศ�ลปีกรรม : สม�ยล7านันัาค์วามส�าค์�ญ : ปีระด�ษัฐานัพระมหัาชุ�นั

ธาต�เจำ7า ๗ พระองค์� เปี2นัพระธาต�ปีระจำ�าผู้?7ทิ�4เก�ดปี�เถีาะปีระเพณ� : ม�งานันัม�สการพระบรมธาต�และ

ปีUดทิองในัว�นัข31นั ๑๕ ค์�4า เด<อนั ๔ (เด<อนั ๖ ของทิางเหันั<อ) และว�นัข31นั ๑๕ ค์�4าเด<อนัอ7าย

พระธาต�แชุ/แหั7ง เปี2นัพ�ทิธสถีานัส�าค์�ญของจำ�งหัว�ดนั/านัม�ค์วามเก/าแก/กว/า ๖๐๐ ปี� และเปี2นัพระธาต�ปีระจำ�าผู้?7ทิ�4เก�ดปี�เถีาะ สร7างในัสม�ยพระยาการเม<อง เจำ7าผู้?7ค์รองนัค์ร ระหัว/างพ�ทิธศ�กราชุ ๑๘๖๙-๑๙๐๒ เพ<4อเปี2นัทิ�4ปีระด�ษัฐานัพระมหัาชุ�นัธาต�เจำ7า ๗ พระองค์� ซ34งได7ร�บพระราชุทิานัจำากพระยาล�ไทิ ต/อมาเจำ7าหัลวงเทิ/าขาก/านั ได7ก/อพระเจำด�ย�ค์ร/อมองค์�เด�มส?ง ๖ วา ต/อมาปี�พ�ทิธศ�กราชุ ๒๐๒๘ พระเจำ7าต�

โลกราชุแหั/งเม<องเชุ�ยงใหัม/ได7ส� 4งทิ7าวอ7ายยวมมาค์รองนัค์รนั/า ได7สร7างเจำด�ย�ค์ร/อมองค์�เด�มใหั7ส?งกว/าเก/าค์<อกว7าง ๑๐ วา ส?ง ๑๗ วา รวมระยะเวลา ๔ ปี�จำ3งส�าเร@จำ และได7ทิ�าการเฉล�มฉลองค์ร�1งใหัญ/ ต/อมาเจำ7าผู้?7ค์รองนัค์รนั/านัได7บ?รณปีฏ�ส�งขรณ�ตลอดมาอ�กหัลายค์ร�1ง (เธ�ยรชุาย อ�กษัรด�ษัฐ�,๒๕๔๖ : ๘)

ในัปี�พ�ทิธศ�กราชุ ๒๕๐๐ ในัโอกาสทิ�4ร �ฐบาลไทิยได7ทิ�าการเฉล�มฉลองเนั<4องในัโอกาสทิ�4ม�พระพ�ทิธศาสนัาทิ�4ย� 4งย<นัมาก34งพ�ทิธกาล ทิ�กปี�ทิ�4ว�ดพระธาต�แชุ/แหั7งจำะจำ�ดงานัปีระจำ�าปี� ค์<อปีระเพณ�นัม�สการพระบรมธาต�และปีUดทิองในัว�นัข31นั ๑๕ ค์�4า เด<อนั ๔ (เด<อนั ๖ ของทิางเหันั<อ) และว�นัข31นั ๑๕ ค์�4าเด<อนัอ7าย

พระธาต�แชุ/แหั7ง ถี<อว/าเปี2นัพระธาต�ปีระจำ�าผู้?7ทิ�4เก�ดปี�เถีาะ (กระต/าย) ม�ค์วามเชุ<4อว/าระหัว/างทิ�4ย�งม�ชุ�ว�ตอย?/ หัร<อเม<4อม�เค์ราะหั�ม�อ�ปีสรรค์ในัชุ�ว�ต อย/างนั7อยส�กค์ร�1งหันั34งค์วรหัาโอกาสไปีนัม�สการ

๓.๔.๒) ค์�าไหัว7พระธาต�แชุ/แหั7ง ยาปีาต�ภ?ตา อะต�ลานั�ภาวาจำ�ร�ง

ปีะต�ฏฐ�ตา นั�นัทิะก�ปีปีะเกปี�เระเทิาวนัะ ค์�ตตาวะระพ�ทิธะธาต�ง จำ�ร�ง ว�นัทิาม� หั�นัต�งชุ�นัะธาต�โย โสตะถีาค์ะต�ง อะหั�งว�นัทิาม�ส�พพะทิา อะหั�งว�นัทิาม� ทิ?ระโต

พระธาต�เจำ7าองค์�ใดม�อานั�ภาพยาทิ�4เปีร�ยบม�ได7 ด�ารงอย?/ส�1นักาลนัานัในัเม<องนั/านั อ�นัเทิพเจำ7าร�กษัาไว7 ข7าพเจำ7าขอไหัว7พระธาต�ของพระพ�ทิธเจำ7าองค์�ปีระเสร�ฐนั�1นั ข7าพเจำ7าขอนั7อมไหัว7แม7จำากทิ�4ไกลตลอดกาลทิ�กเม<4อ (เธ�ยรชุาย อ�กษัรด�ษัฐ�,๒๕๔๖ : ๘) 

๓.๕ ป�มัะโรง นำมั�สก�รพระธ�ติ�เจำด4ย:ว้�ดพระส�งห: ปี�มะโรง นัม�สการพระธาต�เจำด�ย�ว�ดพระส�งหั� ว�ดพระส�งหั�วรมหัาว�หัาร อ�าเภอเม<อง จำ�งหัว�ดเชุ�ยงใหัม/

ภาพทิ�4 ๕ พระธาต�เจำด�ย�ว�ดพระส�งหั�

๓.๕.๑) ข7อม?ลส�าค์�ญล�กษัณะ : เปี2นัเจำด�ย�ฐานัส�4เหัล�4ยม ส?งจำาก

พ<1นัถี3งยอด ๒๕ วา ยาวด7านัละ ๑๖ วา ๑ ศอก ๖ นั�1วศ�ลปีกรรม : แบบล7านันัา หัร�ภ�ญชุ�ยผู้สม

ล�งกาค์วามส�าค์�ญ : พระธาต�ปีระจำ�าผู้?7เก�ดปี�มะ

โมงว�ดพระส�งหั�วรมหัาว�หัาร นั�บเปี2นัว�นัทิ�4ส�าค์�ญแหั/งหันั34งของ

เม<องเชุ�ยงใหัม/ เปี2นัแหัล/งรวมศ�ลปีกรรมแบบล7านันัาเด�มเร�ยกว/า ว�ด“

ร�เชุ�ยงพระ พระเจำ7าผู้าย? กษั�ตร�ย�องค์�ทิ�4 ๕ ในัราชุวงศ�ม�งราย เปี2นัผู้?7”

สร7างข31นั ส�นันั�ษัฐานัว/าใชุ7เวลาสร7างถี3ง ๒ สม�ย ค์<อสม�ยส�โขทิ�ยและสม�ยอย�ธยา ผู้�งรวมของว�ดแบ/งเขตพ�ทิธาวาสใหั7อย?/ในักล�/มกลาง ล7อมรอบด7วยเขตส�งฆาวาสหัร<อก�ฏ�สงฆ� ม�พระเจำด�ย�เปี2นัปีระธานั ด7านัหันั7าเปี2นัพระอ�โบสถีขนัาดใหัญ/ยกฐานัปีระทิ�กษั�ณส?ง ปีระด�ษัฐานัส�มาไว7ทิ�1งแปีดทิ�ศ ม�ขด7านัหันั7าฐานัม�ร?ปีส�งหั� ร?ปีนัาค์ปีระด�บอ�ญเชุ�ญพระ

พ�ทิธส�หั�งค์�จำากล�งกามาปีระด�ษัฐานั เนั<4องจำากพระพ�ทิธส�หั�งค์�นั�1นันั�ยมเร�ยกก�นัว/า พระส�งหั� ด�งนั�1นัชุาวบ7านัจำ3งเร�ยกชุ<4อว�ดว/า ว�ดพระ“ ” “

ส�งหั� ส<บมาจำนักระทิ�4งถี3งทิ�กว�นันั�1”

พระธาต�เจำด�ย�ว�ดพระส�งหั� ถี<อว/าเปี2นัพระธาต�ปีระจำ�าปี�ผู้?7เก�ด ปี�มะโรง (ง?ใหัญ/) ม�ค์วามเชุ<4อว/าระหัว/างทิ�4ย�งม�ชุ�ว�ตอย?/หัร<อเม<4อม�เค์ราะหั� ม�อ�ปีสรรค์ในัชุ�ว�ต อย/างนั7อยส�กค์ร�1งหันั34งค์วรหัาโอกาสเด�นัทิางไปีนัม�สการ

๓.๕.๒) ค์�าบ?ชุาพระธาต�เจำด�ย�ว�ดพระส�งหั� อ�ต�ปีวะวะระส�หั�งดต อ�ตตะมะยะโสปีUเตโชุ ย�ตถีะ ก�ตถีะ จำ�ตโตโส

ส�กกาโร อ�ปีาโทิ สกาละพ�ทิธะ สาสะร�ง โชุตะย�นัโตวะ ทิ�โปี ส�ระนัะเรหั� มหั�โต

ธะระมาโนัยะ พ�ทิโธต� นัะมาม� ส�หั�งค์ะพ�มพ�งส�ว�ณณษัภ�ร�มม�ง ล�งกาชุาต�ง

โสภาภ�โสภ�ง สะระภ�ก�นัต�ง นัะมาม�หั�ง (เธ�ยรชุาย อ�กษัรด�ษัฐ�,2546 : 8)

๓.๖ ป�มัะเส2ง นำมั�สก�รพระธ�ติ�เจำด4ย:ศร4มัห�โพธ�; ปี�มะเส@งนัม�สการพระธาต�เจำด�ย�ศร�มหัาโพธ�D ว�ดหันัองบ�ว อ�าเภอเม<อง จำ�งหัว�ดอ�บลราชุธานั�

ภาพทิ�4 ๖ พระธาต�เจำด�ย�ศร�มหัาโพธ�D ๓.๖.๒) ข7อม?ลส�าค์�ญ

ล�กษัณะ : เปี2นัเจำด�ย�ขนัาดใหัญ/ จำ�าลองแบบมาจำากเจำด�ย�พ�ทิธค์ยาทิ�4ปีระเทิศอ�นัเด�ย

ศ�ลปีกรรม : ศ�ลปีะอ�นัเด�ยค์วามส�าค์�ญ : เปี2นัพระธาต�เจำด�ย�ทิ�4สร7าง

ข31นัเนั<4องในัโอกาสค์รบรอบ ๒๕ พ�ทิธศตวรรษัพระธาต�เจำด�ย�ศร�มหัาโพธ�D ปีระด�ษัฐานัอย?/ในัว�ดหันัองบ�ว

อ�าเภอเม<อง จำ�งหัว�ดอ�บลราชุธานั� เปี2นัพระเจำด�ย�ทิ�4ชุาวอ�บลใหั7ค์วามเค์ารพส�กการะมาก จำ�าลองแบบมาจำากเจำด�ย�พ�ทิธค์ยาทิ�4ปีระเทิศอ�นัเด�ย สร7างข31นัเนั<4องในัโอกาสค์รบรอบ ๒๕ พ�ทิธศตวรรษัในัปี�พ�ทิธศ�กราชุ ๒๕๐๐ ภายในับรรจำ�พระบรมสาร�ร�กธาต�

ล�กษัณะเปี2นัเจำด�ย�ขนัาดใหัญ/ ส?ง ๕๖ เมตร ฐานัส�4เหัล�4ยม ทิรงสอบส?งปีลายเล@ก ม�ยอดเปี2นัฉ�ตรหั7าชุ�1นัลงร�กปีUดทิองส/วนัทิ�4เปี2นัดอกบ�วต?มเปี2นัเนั<1อทิองค์�าแทิ7หันั�ก ๓๑ บาทิ ฐานัผู้นั�งด7านันัอกม�

ปีระต�มากรรมนั?นัต�4าเปี2นัร?ปีกล�บบ�วปีระด�บรอบองค์�พระธาต� และม�พระพระจำ�าว�นัเก�ด ส/วนัฐานัล/างส�ดจำ�าหัล�กเปี2นัเร<4องราวพ�ทิธปีระว�ต�ต�1งแต/ปีระส?ต� ตร�สร? 7 จำนัถี3งปีร�นั�พพานั เปี2นัฝ่�ม<อของนัายหันั? ว�ร�ยภาพ ชุ/างฝ่�ม<อทิ7องถี�4นัของเม<องอ�บลราชุธานั�

พระธาต�เจำด�ย�ศร�มหัาโพธ�D ม�ค์วามส�าค์�ญในัฐานัะเปี2นัต�วแทินัของเจำด�ย�พ�ทิธค์ยาในัปีระเทิศอ�นัเด�ย ซ34งเปี2นัสถีานัทิ�4ตร�สร? 7ชุองพระพ�ทิธเจำ7า ปีฐมสมโพธ�Dเล/าเร<4องการตร�สร? 7ไว7ว/า เม<4อพระมหัาบ�ร�ษัเสด@จำข31นัปีระทิ�บบ�ลล�งก�แก7วขดสมาธ�ผู้�นัพระพ�กตร�ตรงไปีย�งปีราจำ�นัทิ�ศ หั�นัพระปีฤษัฏางค์�(หัล�ง) ไปีทิางล�าต7นัโพธ�พฤกษั� ก/อนัทิ�4จำะทิรงเร�4มบ�าเพ@ญเพ�ยรด7วยสมาธ�จำ�ต

พระศร�มหัาโพธ�Dทิ�4พ�ทิธค์ยา ปีระเทิศอ�นัเด�ย เปี2นัต7นัไม7ศ�กด�Dส�ทิธ�Dของชุาวพ�ทิธทิ�4วโลก และด?เหัม<อนัจำะเปี2นัทิ�4ยอมร�บก�นัว/าเปี2นัต7นัไม7ส�ญล�กษัณ�ของพระพ�ทิธศาสนัาไปีโดยปีร�ยาย เนั<4องจำากพระพ�ทิธเจำ7าทิรงตร�สร? 7ใต7ต7นัโพธ�Dแหั/งนั�1 พระธาต�เจำด�ย�ศร�มหัาโพธ�D ถี<อว/าเปี2นัพระธาต�ปีระจำ�าปี�เก�ดปี�มะเส@ง หัร<อง?เล@ก ม�ค์วามเชุ<4อว/าระหัว/างทิ�4เราย�งม�ชุ�ว�ตอย?/ หัร<อเม<4อม�เค์ราะหั�อย/างนั7อยส�กค์ร�1งหันั34งค์วรเด�นัทิางไปีนัม�สการ ๓.๖.๒) ค์�าบ?ชุาพระธาต�เจำด�ย�ศร�มหัาโพธ�D ปีะฐะม�ง โพธ�บ�ลล�งก�ง ทิ�ต�ย�ง อะนั�ม�สสะก�ง

ตะต�ย�ง จำ�งกะมะ เสฏฐ�ง จำต�ตะก�ง ระตะนัะฆะร�งปี8ญจำะม�ง อะชุะปีาละนั�โค์ธ�ง ฉ�ฏฐ�ง ราชุะยะตะนั�งส�ตตะม�ง ม�จำจำะล�ทิ�ง อะหั�งว�นัทิาม� ทิ?ระโต

ข7าพเจำ7าขอไหัว7ปี?ชุนั�ยสถีานัทิ�1งเจำ@ดแหั/ง แต/ทิ�4ไกล ค์<อ โพธ�บ�ลล�งก� อนั�ม�สสกเจำด�ย� ทิ�4เสด@จำเด�นัจำงกลม เร<อนัแก7ว ต7นัอชุปีาลนั�โค์รชุ ต7นัราชุายตนัะ และสระม�จำจำล�นัทิ� (เธ�ยรชุาย อ�กษัรด�ษัฐ�,๒๕๔๖ : ๘)

๓.๗ ป�มัะเมั4ย นำมั�สก�รเจำด4ย:พระบัรมัธ�ติ�ปี�มะเม�ย นัม�สการเจำด�ย�พระบรมธาต� อ�าเภอบ7านัตาก

จำ�งหัว�ดตาก

ภาพทิ�4 ๗ เจำด�ย�พระบรมธาต� ๓.๗.๑) ข7อม?ลส�าค์�ญ

ล�กษัณะ : จำ�าลองแบบมาจำากพระเจำด�ย�ชุเวดากอง ปีระเทิศพม/า

ศ�ลปีกรรม : แบบพม/าค์วามส�าค์�ญ : บรรจำ�พระบรมสาร�ร�กธาต�

และพระเกศาธาต�ขององค์�ส�มมาส�มพ�ทิธเจำ7าปีระเพณ� : ม�พ�ธ�สมโภชุพระบรมธาต�ในัว�นั

ข31นั ๑๔และ ๑๕ ค์�4า เด<อนัเก7าของภาค์เหันั<อพระค์ร?พ�ทิ�กษั�บรมเกต� (ทิองอย?/) เจำ7าอาวาสว�ดพระบรม

ธาต�ได7เด�นัทิางไปีนัม�สการพระเจำด�ย�ชุเวดากองทิ�4เม<องร/างก�7ง ปีระเทิศพม/า จำ3งจำดจำ�าร?ปีทิรงเจำด�ย�ชุเวดากอง แล7วสร7างตามแบบเพ<4อค์รอบเจำด�ย�องค์�เก/า นัอกจำากนั�1ย�งได7สร7างพระเจำด�ย�องค์�เล@กบรรจำ�พระพ�ทิธร?ปี ๑๖ องค์� โขงจำ�ดไฟ้เทิ�ยนัอ�ก ๑๖ โขง ไว7รายรอบเจำด�ย�ใหัญ/ด7วย ภายในัองค์�พระเจำด�ย�บรรจำ�พระบรมสาร�ร�กธาต�และพระเกศาของพระองค์�สมเด@จำพระส�มมาส�มพ�ทิธเจำ7า

ในัต�านัานัพระเจำ7าเล�ยบโลก ได7กล/าวถี3งค์วามเปี2นัมาของพระบรมธาต�เจำด�ย�ทิ�4ว�ดเจำด�ย�นั�1ว/า พระพ�ทิธเจำ7าได7เสด@จำมาเม<องตากจำนัถี3งดอยมหั�ย�งค์ะทิ�4ร /มร<4นั และทิรงมอบพระเกศาธาต�ใหั7พระอรหั�นัต� พร7อมทิ�1งร�บส�4งว/าหัล�งจำากทิ�4เสด@จำปีร�นั�พพานัแล7วใหั7นั�าพระเกศาธาต�มาบรรจำ�ไว7ทิ�4นั�4 พระบรมธาต�เจำด�ย�เม<องตากจำ3งเปี2นัสถีานัทิ�4บรรจำ�พระเกศาธาต�ของพระพ�ทิธเจำ7า ว�ดพระบรมธาต�เปี2นัว�ดเก/าแก/ ได7ร�บการปีฏ�ส�งขรณ�มาหัลายสม�ย ชุาวพ<1นัถี�4นัม�กเร�ยกชุ<4อว/า ว�ดพระเจำ7าทิ�นัใจำ เพราะเปี2นัทิ�4“ ”

ปีระด�ษัฐานัพระเจำ7าทิ�นัใจำ พระพ�ทิธร?ปีทิ�4ม�ค์วามศ�กด�Dส�ทิธ�Dมาก เจำด�ย�พระบรมธาต� จำ�งหัว�ดตาก ถี<อว/าเปี2นัพระธาต�ปีระจำ�าปี�เก�ดของผู้?7ทิ�4เก�ดปี�มะเม�ย (ม7า) ม�ค์วามเชุ<4อว/าระหัว/างทิ�4เราย�งม�ชุ�ว�ตอย?/ หัร<อเม<4อม�เค์ราะหั�ม�อ�ปีสรรค์ในัชุ�ว�ตอย/างนั7อยส�กค์ร�1งหันั34งทิ/านัค์วรหัาโอกาส เด�นัทิางไปีนัม�สการ ๓.๗.๒) ค์�าบ?ชุาเจำด�ย�พระบรมธาต� ชุ�มพ?ทิ�เปี วะระฐาเนั ส�งค์�ตตะเร มะโนัร�มเม ส�ตตะระตะนั�ง ปีะฐะม�ง

กะก�ส�นัธ�ง ส�ว�ณณะทิ�ณฑ�ธาต�โย ฐ�สสะต� ทิ�ต�ย�ง โกนัาค์ะมะนั�ง ธ�มมะกะระณ�งธาต�โย

ฐสสะต� ปี8ญจำะม�ง อ�ยะเมตเตยโย อะนัาค์ะเต อ�ตตะม�งค์ะ ธาต�โย อะหั�ง ว�นัทิาม� ทิ?ระโตฯ ข7าพเจำ7าขอบ?ชุาและอนั�โมทินัาธรรมนั�1นัด7วยค์วามเค์ารพอย/างส?ง และขอใหั7ธรรมนั�1นับ�งเก�ดและทิรงสภาวะอย?/ในักายและใจำของข7าพเจำ7า นั�บแต/บ�ดนั�1เปี2นัต7นัไปี ขอก�ศลธรรมทิ�4เปี2นัเหัต�แหั/งบารม� ร�ศม� ก�าล�งฤทิธ�D ส�ทิธ� บ�ญศ�กด�Dส�ทิธ�Dแหั/งพระธาต� จำงบ�งเก�ดม�แก/ข7าพเจำ7า (เธ�ยรชุาย อ�กษัรด�ษัฐ�,๒๕๔๖ : ๘) 

๓.๘ ป�มัะแมั นำมั�สก�รพระธ�ติ�ดอยส�เทพ ปี�มะแม นัม�สการว�ดพระธาต�ดอยส�เทิพราชุวรว�หัาร

อ�าเภอเม<อง จำ�งหัว�ดเชุ�ยงใหัม/

ภาพทิ�4 ๘ พระธาต�ดอยส�เทิพ ๓.๘.๑) ข7อม?ลส�าค์�ญ

ล�กษัณะ : เปี2นัเจำด�ย�ทิรงระฆ�งส�บสองเหัล�4ยม

ศ�ลปีกรรม : แบบเชุ�ยงแสนัผู้สมล�งกาค์วามส�าค์�ญ : บรรจำ�พระบรมสาร�ร�กธาต�

ส/วนัพระเศ�ยรปีระเพณ� : งานัสรงนั�1าพระธาต�ดอยส�เทิพ

ทิ�กว�นัว�สาขบ?ชุา หัร<อว�นัเพ@ญเด<อนั ๖ (เด<อนั ๘ ทิางเหันั<อ)

พระธาต�ดอยส�เทิพ เปี2นัปี?ชุนั�ยสถีานัค์?/บ7านัค์?/เม<องของชุาวเชุ�ยงใหัม/ ปีระด�ษัฐานัอย?/ทิ�4ว�ดพระธาต�ดอยส�เทิพราชุวรว�หัาร บนัดอยส�เทิพ อ�าเภอเม<อง จำ�งหัว�ดเชุ�ยงใหัม/ สร7างข31นัเม<4อพ�ทิธศ�กราชุ ๑๙๒๖ ในัสม�ยพระเจำ7าก<อนัา เปี2นัเจำด�ย�แบบเชุ�ยงแสนัผู้สมล�งกาบรรจำ�พระบรมสาร�ร�กธาต�ส/วนัพระเศ�ยร

ชุ<4อดอยส�เทิพนั�1นัเร�ยกตามนัามของพระส�เทิวฤาษั� หัร<อฤาษั�วาส�เทิพ ผู้?7สร7างเม<องต/างๆในัด�นัแดนัแถีบนั�1ซ34งเค์ยมาบ�าเพ@ญตบะอย?/ ณ ยอดดอยแหั/งนั�1 พระเจำ7าก<อนัาทิรงม�ศร�ทิธาเล<4อมใสในัพระพ�ทิธศาสนัามาก ได7อาราธนัาพระส�มนัเถีระจำากส�โขทิ�ยข31นัมาเผู้ยแผู้/พ�ทิธศาสนัาทิ�4เชุ�ยงใหัม/ พระส�มนัเถีระเด�นัทิางมาพร7อมด7วยพระสาร�ร�กธาต�ส�ณฐานัเทิ/าเมล@ดถี�4วเข�ยวส�ทิอง ซ34งข�ดพบจำากพระเจำด�ย�เก/าเม<องศร�ส�ชุนัาล�ย พระบรมสาร�ร�กธาต�ได7แตกออกเปี2นั ๒ องค์� พระเจำ7าก<อนัาโปีรดใหั7สร7างพระมหัาเจำด�ย�บรรจำ�ทิ�4ว�ดสวนัดอก องค์�หันั34งและอ�กองค์�หันั34งปีระด�ษัฐานัทิ�4พระธาต�ดอยส�เทิพทิ�าทิ�กษั�ณาวรรตสามรอบแล7วล7ม (ตาย)ลง ภายหัล�งจำ3งอ�ญเชุ�ญพระบรมสาร�ร�กธาต�ลงมา พระเจำ7าก<อนัาใหั7ข�ดหัล�มปีระด�ษัฐานัพระบรมสาร�ร�กธาต�และก/อพระเจำด�ย�ส?ง ๕ วาค์รอบไว7 พระธาต�ดอยส�เทิพ ถี<อว/าเปี2นัพระธาต�ปีระจำ�าว�นัเก�ดของผู้?7ทิ�4เก�ดปี�มะแม (แพะ) ม�ค์วามเชุ<4อว/าระหัว/างทิ�4ย�งม�ชุ�ว�ตอย?/หัร<อเม<4อม�เค์ราะหั� ม�อ�ปีสรรค์ในัชุ�ว�ต อย/างนั7อยส�กค์ร�1งหันั34งค์วรหัาโอกาสเด�นัทิางไปีนัม�สการ

๓.๘.๒) ค์�าบ?ชุาพระธาต�ดอยส�เทิพ ส�ว�ณณะ เจำต�ย�งเก สะวะระม�ต

ถีะล�งค์�ง วะร�ญญะธาต�ง ส�เทิวะนัามะหั�ง นัะระเทิเวหั�ส�พพะ ปี?ชุ�ต�งอะหั�งว�นัทิาม�ส�พพะทิะ

 

๓.๙ ป�ว้อก นำมั�สก�รพระธ�ติ�พนำมั ว�ดพระธาต�พนัมวรมหัาว�หัาร อ�าเภอธาต�พนัม จำ�งหัว�ดนัค์รพนัม

ภาพทิ�4 ๙ พระธาต�พนัม๓.๙.๑) ข7อม?ลส�าค์�ญ

ล�กษัณะ : เปี2นัมหัาเจำด�ย�โบราณฐานัเปี2นัส�4เหัล�4ยมจำ�ต�ร�สตรงสองชุ�1นัลดชุ�1นัด7วยโบกค์ว�4าก/อนัจำะเปี2นั ยอดธาต�ทิรงบ�วเหัล�4ยมองค์�พระธาต�ส?ง ๕๗.๕๐ เมตร

ศ�ลปีกรรม : สม�ยอาณาจำ�กรศร�ว�ชุ�ยโค์ตรบ?รณ�

ค์วามส�าค์�ญ : บรรจำ�พระพ�ทิธอ�ร�งค์ธาต�หั<อกระด?กหันั7าอกของพระพ�ทิะเจำ7า

ปีระเพณ� : งานันัม�สการพระธาต�พนัมจำ�ดข31นัทิ�กปี�ในัว�นัข31นั๑๐ค์�4า ถี3งว�นัแรม๑ค์�4าเด<อนั๓ พระธาต�พนัม เปี2นัมหัาเจำด�ย�โบราณทิ�4เปี2นัศ?นัย�รวมจำ�ตใจำของผู้?7ค์นัสองฝ่84 งโขงบรรจำ�พระพ�ทิธอ�ร�งค์ธาต�หัร<อกระด?กหันั7าอกของพระพ�ทิธเจำ7า ซ34งพระมหัาก�สสปีะเถีระได7นั�ามาปีระด�ษัฐานัไว7บนัภ?ก�าพร7าอ�ร�งค์ธาต�หัร<อโดยกษั�ตร�ย�หั7าองค์�ค์<อ พระยาจำ�ฬามณ�พรหัม

ทิ�ต พระยานั�นัทิเสนั พระยาอ�นัทิปี8ต พระยาค์�าแดง และพระยาส�วรรณภงค์าร พร7อมไพร/พล ในัปี�พ�ทิธศ�กราชุ ๒๕๑๘ องค์�พระธาต�พนัมได7พ�งทิลายลงมาเพราะฐานัไม/แข@งแรงพอจำ3งต7องสร7างองค์�ใหัม/ทิดแทินัและก@ได7ร�บการบ?รณะโดยภาค์ร�ฐและเอกชุนัเสร@จำสมบ?รณ�เม<4อพ�ทิธศ�กราชุ ๒๕๒๒ ชุ<4อพระธาต� บ7างก@ว/าเด�มเร�ยก ปีระนัม แล7ว” ”

เพ�1ยนัไปีเปี2นั พนัม บ7างก@กล/าวว/า พนัม ม�ค์วามหัมายเด�ยวก�บ ฟ้?” ” ” ” ”

นั�นั อ�นัเปี2นัชุ<4ออาณาจำ�กรโค์รตบ?รณ�ทิ�4จำดหัมายเหัต�จำ�นัอ7างถี3งหัมาย”

ถี3งด�นัแดนัทิ�4ม�แนัวภ?เขาสล�บซ�บซ7อนัพระธาต�พนัมถี<อว/าเปี2นัพระธาต�ปีระจำ�าปี�เก�ดของผู้?7ทิ�4เก�ดในัปี�วอก(ล�ง)ม�ค์วามเชุ<4อว/า ระหัว/างทิ�4ย�งม�ชุ�ว�ตอย?/หัร<อเม<4อม�เค์ราะหั�ม�อ�ปีสรรค์ในัชุ�ว�ตอย/างนั7อยส�กค์ร�1งหันั34งค์วรหัาโอกาสเด�นัทิางไปีนัม�สการ ๓.๙.๒) ค์�าบ?ชุาพระธาต�พนัม ปี�ร�มายะ ทิ�กข�ณายะ ปี8จำฉ�มายะ อ�ตตะรายะ

เหัฎิฐ�มายะ อ�ปีะร�มายะ ทิ�สายะ กะปีะณะศ�ร�สะม�งปี8นัพะเตมะก�สสะเปีนัะ ฐาปีUต�ง พ�ทิธะอ�ร�งค์ธาต�ง

ส�ระสานัะมาม� เสตะฉ�พต�ง ส�ว�ณณะระชุะต�ง ระตะนั�ง

ปีะณ�ต�งพ�ทิธะ อ�ร�งค์ะเจำต�ย�ง อะหั�งว�นัทิาม� ส�พพะทิา ข7าพเจำ7าขอนั7อมนัม�สการพระบรมอ�ร�งค์ธาต�ของพระส�มมาส�มพ�ทิธเจำ7าทิ�4พระมหัาก�สสปีะเถีระเจำ7านั�ามาปีระด�ษัฐานัไว7 ณ ภ?ก�าพร7า ด7วยเศ�ยรเกล7า 

๓.๑๐ ป�ระก� นำมั�สก�รพระธ�ติ�หร�ภุ�ญช�ย ปี�ระกา นัม�สการพระธาต�หัร�ภ�ญชุ�ย ว�ดพระธาต�หัร�ก�ญชุ�ยวรว�หัาร อ�าเภอเม<องจำ�งหัว�ดล�าพ?นั

ภาพทิ�4 ๑๐ พระธาต�หัร�ภ�ญชุ�ย ๓.๑๐.๑) ข7อม?ลส�าค์�ญ

ล�กษัณะ : ปีระกอบด7วยฐานัปี8ทิม� ต/อจำากฐานับ�วล?กแก7วเปี2นัฐานัเข�ยงกลมสามชุ�1นัต�1งร�บองค์�ระฆ�งกลมส/วนั บ�ลล�งก�ย/อเหัล�4ยมม�ระเบ�ยงหัอกส�4เหัล�4ยมส?ง ๒๕ วา ๒ ศอก ฐานักว7าง ๑๒ วา ๒ศอกเศษั

ศ�ลปีกรรม : สม�ยล7านันัาค์วามส�าค์�ญ : บรรจำ�พระบรมสาร�ร�กธาต�ส/วนัธาร

พระโมล�หัร<อทิ7ายทิอยพระทิรวงพระองค์�ล�(นั�1ว)และพระธาต�ส/วนัย/อยปีระเพณ� : ปีระเพณ�นัม�สการและสรงนั�1าพระธาต�ในั

ว�นัข31นั ๑๕ ค์�4า เด<อนั๘ ของทิางภาค์เหันั<อ (ว�นัว�สาขบ?ชุา) พระธาต�หัร�ก�ญชุ�ย เปี2นัพระธาต�เก/าแก/ในัล7านันัาพระเจำ7าอาทิ�ตยราชุแหั/งราชุวงค์�จำามเทิว� สร7างข31นัเม<4อพ�ทิธศ�กราชุ ๑๔๔๐ ต/อมาพ�ทิธศ�กราชุราชุ ๑๙๘๖ พระเจำ7าต�โลกราชุ ผู้?7ค์รองนัค์รเชุ�ยงใหัม/ได7บ?รณะปีฏ�ส�งขรณ�ภายในับรรจำ�พระบรมสาร�ร�กธาต�ส/วนัธารพระโมล�

หัร<อทิ7ายทิอย พระทิรวง พระองค์�ล�(นั�1ว) พระธาต�ส/วนัย/อยเต@มบาตร หัร�ภ�ญชุ�ยนัค์ร แปีลว/า เม<องทิ�4พระพ�ทิธเจำ7าเค์ยเสวยล?กสมอ(หัร� แปีลว/า สมอ ภ�ญชุ�ย แปีลว/า เสวย นัค์ร แปีลว/า เม<อง) ตามต�านัานัพระพ�ทิธองค์�เค์ยทิรงตร�สก�บพระอานันัทิ�ว/า ด?กรอานันัทิ� เม<4อตถีาค์ตนั�พพานัแล7ว ไม/นัานัสถีานัทิ�4นั�1จำ�กเปี2นัมหัานัค์รแหั/งชุ<4อว/าเม<องหัร�ภ�ญชุ�ยบ�ร� เหัต�ทิ�4ตถีาค์ตได7ฉ�นัผู้ลสมอในัทิ�4นั�1 พระพ�ทิธเจำ7าล/วงเก�ดแล7ว ๓ องค์� ย/อมม�เจำด�ย�ทิองค์�าองค์�ละหัล�ง พระธาต�หัร�ก�ญชุ�ย ถี<อว/าเปี2นัพระธาต�ปีระจำ�าปี�เก�ดของผู้?7ทิ�4เก�ดของผู้?7ทิ�4เก�ดในัปี�ระกา (ไก/) ม�ค์วามเชุ<4อว/าระหัว/างทิ�4ย�งม�ชุ�ว�ตอย?/หัร<อเม<4อม�อ�ปีสรรค์ในัชุ�ว�ตอย/างนั7อยส�กค์ร�1งหันั34งทิ/านัค์วรหัาโอกาสเด�นัทิางไปีนัม�สการ

๓.๑๐.๒) ค์�าบ?ชุาพระธาต�หัร�ภ�ญชุ�ย ส�ว�ณณะเจำต�ย�ง หัะร�ภ�ญชุะย�ฐฐ�ง วะระโมล�ธาร�ง

อ�ร�ฏฐ�เสฏฐ�ง สะหัะอ�งค์�ล�ฏฐ�ง ก�จำจำายะเนันัา นั�ตะปี8ตต�ปีะการ�ง ส�เสนัะ ม�ยหั�ง ปีะระมาม�ธาต�ง

ข7าพเจำ7าขอเอาเศ�ยรเกล7านัอบนั7อมพระธาต�อ�นัเปี2นัเจำด�ย�ทิองซ34งต�1งอย?/ในัเม<องหัร�ก�ญชุ�ย ค์<อพระเบ<1องธารพระโมล�อ�นัปีระเสร�ฐ พระอ�ฐ�ส/วนัพระทิรวงอ�นัปีระเสร�ฐ ก�บทิ�1งพระอ�ฐ�พระองค์�ค์�ล�และพระธาต�ย/อยเต@มบาทิหันั34ง อ�นัพระก�จำจำายนัะนั�ามา ข7าพเจำ7าขอว�นัทิาในัทิ�กกาลเม<4อแล 

๓.๑๑ ป�จำอ นำมั�สก�รพระธ�ติ�เจำด4ย:ว้�ดเกติก�ร�มั ปี�จำอนัม�สการพระธาต�เจำด�ย�ว�ดเกตการาม ว�ดเกตการาม อ�าเภอเม<อง จำ�งหัว�ดเชุ�ยงใหัม/

ภาพทิ�4 ๑๑ พระธาต�เจำด�ย�ว�ดเกตการาม ๓.๑๑.๑) ข7อม?ลส�าค์�ญ

ล�กษัณะ : เปี2นัเจำด�ย�ทิรงล�งกาแบบพ<1นัเม<องล7านันัาศ�ลปีกรรม : สม�ยล7านันัาค์วามส�าค์�ญ : เปี2นัพระธาต�ปีระจำ�าผู้?7ทิ�4เก�ดปี�จำอ โดย

ม�ชุ<4อพ7องก�บพระเกศแก7วจำ�ฬามณ� บนัสวรรค์�ชุ�1นัดาวด3งส� พระธาต�เจำด�ย�ว�ดเกตการาม ต�1งอย?/บนัถีนันัเจำร�ญราษัฎิร�อ�าเภอเม<อง จำ�งเม<องจำ�งหัว�ดเชุ�ยงใหัม/ม�ชุ<4อพ7องก�บพระเกศแก7วจำ�ฬามณ�บนัสวรรค์�ชุ�1นัดาวด3งส� กล/าวก�นัว/า พระเกศแก7วจำ�ฬามณ�เปี2นัเจำด�ย�ปีระจำ�าผู้?7เก�ดปี�จำอแต/ด7วยธาต�ทิ�4พระแก7วจำ�ฬามณ�องค์�นั�1 มนั�ษัย�ไม/สามารถีเด�นัทิางไปีถี3งได7 ด�งนั�1นัจำ3งค์วรไปีกราบนัม�สการพระธาต�เจำด�ย�ว�ดเกตการามแทินัใค์รได7ไหัวพระธาต�เจำด�ย�ว�ดเกตการามก@เหัม<อนัได7ไหัว7พระเกศแก7วจำ�ฬามณ�บนัสวรรค์�

ว�ดเกตการามต�1งอย?/ร �มฝ่84 งแม/นั�1าปีUง ตามปีระว�ต�ว/าสร7างโดยพญาสามฝ่84 งแกนัเม<4อพ�ทิธศ�กราชุ ๑๙๗๑ แต/พระเจำด�ย� ได7พ�งทิลายลงในัปี�พ�ทิธศ�กราชุ ๒๑๒๑ พระส�ทิโธจำ3งส�4งใหั7สร7างข31นัใหัม/ใหั7เปี2นัเจำด�ย�ทิรงล�งกาแบบล7านันัานัอกจำากนั�1ภายในัว�ดย�งม�พระว�หัารใหัญ/ทิ�4สร7างข31นัในัสม�ยร�ตนัโกส�นัทิร�ปีระด�บตกแต/งด7วยกระจำกส�และพ�พ�ธภ�ณฑ�ย�งเก@บของใชุ7พ<1นับ7านั พระธาต�ว�ดเกตการาม ถี<อว/าเปี2นัพระธาต�ปีระจำ�าปี�เก�ดของผู้?7ทิ�4เก�ดในัปี�จำอ(ส�นั�ข)ม�ค์วามเชุ<4อว/าระหัว/างทิ�4ย�งม�ชุ�ว�ตอย?/หัร<อเม<4อม�เค์ราะหั�ม�อ�ปีสรรค์ในัชุ�ว�ต อย/างนั7อยส�กค์ร�1งหันั34งทิ/านัค์วรหัาโอกาสเก�นัทิางไปีนัม�สการ ๓.๑๑.๒) ค์�าบ?ชุาพระธาต�เจำด�ย�ว�ดเกตการาม

ตาวะต�งสายะ ปี�ร�มเม เกสะจำ�ฬามะณ� มะร�ระปี8พพะตา

ปี�ชุ�ตา ส�พพะเทิวานั�ง ต�งส�ระสาธาต� อ�ตตะม�ง อะหั�งว�นัทิาม� ส�พพะทิา ข7าพเจำ7าขอไหัว7พระธาต�เกศแก7วจำ�ฬามณ� บนัสวรรค์�ชุ�1นัดาวด3งส�อ�นันั/าร<4นัรมย� อ�นัข7าพเจำ7า และมนั�ษัย�ทิ�1งมวลบ?ชุา ข7าพเจำ7าขอไหัว7ด7วยเศ�ยรเกล7าซ34งพระเกศแก7วจำ�ฬามณ�นั�1นัตลอดกาลทิ�กเม<4อ 

๓.๑๒ ป�ก�นำ นำมั�สก�รพระธ�ติ�ดอยติ�ง ว�ดพระธาต�ดอยต�ง อ�าเภอแม/ฟ้Nาหัลวง จำ�งหัว�ดเชุ�ยงราย

ภาพ ๑๒ พระธาต�ดอยต�ง ๓.๑๒.๑) ข7อม?ลส�าค์�ญ

ล�กษัณะ : เปี2นัเจำด�ย�ส�ทิองจำ�านัวนั ๒ องค์�ศ�ลปีกรรม : สม�ยล7านันัาค์วามส�าค์�ญ : บรรจำ�พระบรมสาร�ร�กธาต�ส/วนั

พระศอและพระรากขว�ญเบ<1องซ7ายปีระเพณ� : ในัว�นัเพ@ญเด<อนั ๓ ของทิ�กปี�จำะม�

งานันัม�สการพระธาต�ดอยต�ง ว�ดพระธาต�ดอยต�ง ต�1งอย?/บนัยอดเขาในัจำ�งหัว�ดเชุ�ยงรายในัต�านัานัพระธาต�ดอยต�งกล/าวว/าสม�ยพ�ทิธกาลพระพ�ทิธเจำ7าพร7อมด7วยพระอรหั�รต�สาวก ๕๐๐ ร?ปีเสด@จำมาถี3งเม<องเชุ�ยงแสนั ทิอดพระเนัตรไปีทิ�4ภ?เขา ๓ ล?ก เบ<1องหันั7า เสด@จำโดยทิางอากาศลงบนัยอดดอยปี?Kเจำ7า ปีระทิ�บบนัก7อนัหั�นั ส�ณฐานัเหัม<อนัเม<องนั�1จำะเปี2นัราชุธานั�ใหัญ/เปี2นัทิ�4ต� 1งศาสนัาพระตถีาค์ตตราบ ๕๐๐๐ พรรษัาและเม<4อปีร�นั�พพานัแล7วจำ�กละพระรากขว�ญเบ<1องซ7าย(กระด?กไหัปีลาร7า)ไว7 ณ ทิ�4

นั�1ใหั7เปี2นัทิ�4ส�กการบ?ชุาของเทิวดาและมนั�ษัย�ทิ�1งหัลายแล7วเสด@จำกล�บเม<องก�ส�นัารายณ� พ�ทิธศ�กราชุ ๑๔๕๕ พระเจำ7าอชุ�ตะราชุโปีรดใหั7สร7างโกศทิองค์�าซ7อนัภายนัอกอ�กชุ�1นัหันั34งพร7อมเค์ร<4องส�กการบ?ชุาอย/างย�4งใหัญ/ถีวายพระมหัาก�สสปีเถีระอ�ญเชุ�ญข31นัปีระด�ษัฐานับนัยอดดอยปี?Kเจำ7าต�1งไว7เหันั<อก7อนัหั�นัทิ�4พระพ�ทิธองค์�เค์ยเสด@จำมาปีระทิ�บ อธ�ษัฐานัขอใหั7โกศบรรจำ�พระบรมสาร�ร�กาต�จำมลงไปีในัก7อนัหั�นั ๗ ศอก ขณะนั�1นัเก�ดปีาฏ�หัาร�ย�พระบรมสาร�ส�กธาต�เปีล/งฉ�พพรรณร�งส�ข31นับนัทิ7องฟ้Nาส/องสว/างทิ�4วพระนัค์รพระมหัาก�สสปีเถีระอธ�ษัฐานัปี8กต�ง(ธง)ตะขาบใหัญ/ไว7บนัยอดดอยปี?Kเจำ7า ผู้?7ค์นัจำ3งเร�ยกว/า ดอยต�ง พระเจำ7าอชุ�ตะก@สร7างพระมหัาสถี?ปีค์รอบใหั7เปี2นัทิ�4ส�กการบ?ชุา และจำ�ดข7าพระบ�าร�งอ�ปี8ฏฐาก พระธาต�ดอยต�ง ถี<อว/าเปี2นัพระธาต�ปีระจำ�าปี�เก�ดของผู้?7ทิ�4เก�ดในัปี�ก�นั (หัม?) ม�ค์วามเชุ<4อว/าระหัว/างทิ�4ย�งม�ชุ�ว�ตอย?/หัร<อเม<4อม�เค์ราะหั�ม�อ�ปีสรรค์ในัชุ�ว�ต อย/างนั7อยส�กค์ร�1งหันั34งค์วนัหัาโอกาสเด�นัทิางไปีนัม�สการ ๓.๑๒.๒) ค์�าบ?ชุาพระธาต�ดอยต�ง อ�ม�สสะม�ง ภ�ทิกะก�ปีเปี จำะต�พ�ทิธา พ�ชุ?ฌะต�ตะวา

กะก�สะนั?ระ โกนัาค์ะมะนัะ ก�สสะปีะ โค์ตะมะราชุะค์ะเหั จำะระต�ปีUณะฑายะ

ม�ถี�ลายะนัะตะเรส� จำะร�ตต� ปีUณะฑายะ อะตะต�ตา พ�ทิธาเนั อ�ม�สสะม�ง

ปี8พพะตาค์�ร� ปีะทิะ ก�งนัะส�ทิ�ตะวา เมตเตยยะ อะนัาค์ะเต จำะระต�ปีUณะฑายะ

ราชุะค์ะเหั อ�ม�สสะม�ง ฐาเนันัะส�ทิ�ส�ร� ส�ภะปีะวะร�งมะค์ะโล

ตะโมลากะถีาม�นั�ราชุะ สาตะระนัะมาม�หั�นัต�ง วะระชุ�นัะธาต�ง อะหั�งว�นัทิาม�

ส�พพะทิานัะต�ง วชุ�ระธาต�โย อะระหั�งว�นัทิาม� ส�พพะทิา

ข7าพเจำ7าขอนั7อมนัม�สการพระบรมจำ�ฬาธาต� ทิ�4ภ?เขาพ�มพะ ธชุ�ค์ค์ะ ตลอดกาลนัานั

บัรรณ�นำ�กรมั

ทิศพล จำ�งพานั�ชุย�ก�ล. 2547. ค์?/ม<อไหัว7พระธาต�เจำด�ย�ปีระจำ�าปี�เก�ด.

กร�งเทิพฯ : ค์อมม/า.เธ�ยรชุาย อ�กษัรด�ษัฐ�.2546. พระธาต�ศร�จำอมทิอง พระธาต�ปี�เก�ดของปี�ชุวด. เชุ�ยงใหัม/ : ซ�ลค์�เวอร�ม.

เธ�ยรชุาย อ�กษัรด�ษัฐ�.2546.พระธาต�เกศแก7วจำ�ฬามณ� พระธาต�อ�นัทิร�แขวนั พระธาต�ปี�เก�ดของปี�จำอ . เชุ�ยงใหัม/ : ซ�ลค์�เวอร�ม.

เธ�ยรชุาย อ�กษัรด�ษัฐ�.2546.พระธาต�ชุเวดากอง พระธาต�ปี�เก�ดของปี�มะเม�ย . เชุ�ยงใหัม/ : ซ�ลค์�เวอร�ม.

เธ�ยรชุาย อ�กษัรด�ษัฐ�.2546. พระธาต�ชุ/อแฮ พระธาต�ปี�เก�ดของปี�

ขาล . เชุ�ยงใหัม/ : ซ�ลค์�เวอร�ม.

เธ�ยรชุาย อ�กษัรด�ษัฐ�.2546.พระธาต�แชุ/แหั7ง พระธาต�ปี�เก�ดของปี�เถีาะ . เชุ�ยงใหัม/ : ซ�ลค์�เวอร�ม.

เธ�ยรชุาย อ�กษัรด�ษัฐ�.2546.พระธาต�ดอยต�ง พระธาต�ปี�เก�ดของปี�ก�นั . เชุ�ยงใหัม/ : ซ�ลค์�เวอร�ม.

เธ�ยรชุาย อ�กษัรด�ษัฐ�.2546.พระธาต�ดอยส�เทิพ พระธาต�ปี�เก�ดของปี�มะแม เชุ�ยงใหัม/ : ซ�ลค์�เวอร�ม.

เธ�ยรชุาย อ�กษัรด�ษัฐ�.2546.พระธาต�พนัม พระธาต�ปี�เก�ดของปี�วอก . เชุ�ยงใหัม/ : ซ�ลค์�เวอร�ม.

เธ�ยรชุาย อ�กษัรด�ษัฐ�.2546.พระธาต�ล�าปีางหัลวง พระธาต�ปี�เก�ดของปี�ฉล? . เชุ�ยงใหัม/ : ซ�ลค์�เวอร�ม.

เธ�ยรชุาย อ�กษัรด�ษัฐ�.2546.พระธาต�หัร�ภ�ญชุ�ย พระธาต�ปี�เก�ดของปี�ระกา . กร�งเทิพฯ : ซ�ลค์�เวอร�ม.

สมบ�ต� พลายนั7อย.2547. ส�บสองนั�กษั�ตร . กร�งเทิพฯ : มต�ชุนั.