Эртний Грекийн үеийн уран сайхны сэтгэлгээ

Эртний Грекийн үеийн уран сайхны сэтгэлгээ

АгуулгаАгуулга• Эртний Грекийн урлаг

- Гомеринй үе

- Архайка

- Сонгодог үе• Эртний Грекийн гоо сайхны үзэл

- Пифагор

- Сократ

- Платон

- Аристотель

Эртний ГрекДревняя греция

Эртний ГрекДревняя греция

НТӨ 3 дахь мянган жилээс НТӨ 1 зуун

Газар дундын тэнгис орчим

Эртний Грекийн урлаг дараах үе шатуудыг дамжин ирсэн.

Эртний Грекийн урлаг дараах үе шатуудыг дамжин ирсэн.

1. Гомерийн үеийн Грекийн урлаг

2. Архайка буюу боол эзэмшигч эртний улсын урлаг

3. Сонгодог үе - Грекийн улс, хотуудын цэцэглэлтийн үеийн урлаг

- Эхэн үеийн урлаг

- Өндөр үеийн урлаг

- Сүүлч үеийн урлаг 

4. Эллинизмийн үеийн урлаг

1.Гомерийн үеийн Грекийн урлаг1.Гомерийн үеийн Грекийн урлаг

НТӨ 11-9 зуун

Иллиада дуулал

Одиссей дуулал

2.Архайка буюу боол эзэмшигч эртний улсын урлаг

2.Архайка буюу боол эзэмшигч эртний улсын урлаг

• Архайка хэмээх боол эзэмшигч нийгэмд анхны хот улс үүсчээ. Шинжлэх ухаан, яруу найраг, уран зохиол, гүн ухаан, театр, дүрслэх урлаг цэцэглэн хөгжих замдаа оржээ.

• Энэ үед Афин хот Грекийн нийслэл болжээ.

Уран барилгад багана хэрэглэж эхэлсэн ба

бурхан болон баатарлаг үйлс хийсэн хүмүүст зориулж хотын төвд

босгодог байжээ.

Сүм бол бурханы орон гэр

Paestum /Пестумын сүм/

НТӨ 7 – 6 зуунд баригдсан.

Курос-Цэрэг баатрын дүрийг шарилын хөшөө болгон босгохдоо ялалтын бэлэг тэмдэг болгодог байсан бол Курос -Тамирчин нь нийгмийн хүмүүжлийн агуулгыг шингээх ба алхаж буйгаар дүрслэдэг байжээ.

Ялалтын бурхан Ника - Nike of Samothrace

Луврын музей, Парис (Musée du Louvre)

"Самофракийн ялгуусан тэнгэр Ника"-г Сирийн хааны усан цэргийг ялсны дүрсгалд зориулан НТӨ 190 онд босгожээ.

Сонгодог үеийн эхэн үеийн урлаг

Сонгодог үеийн эхэн үеийн урлаг

• Зевсийн сүм "Temple of Zeus“• НТӨ 472-456 он

• “Зээрэнцэг шидэгч” (а.т.ө.450 он) бүтээлд оюун санаа, бие бялдрын өв тэгш хүмүүжилтэй залуу сайхан эр бүх хүч чадлаа төвлөрүүлэн зээрэнцэг шидэх тэрхэн агшинг дүрслэн харуулжээ.

Сонгодог үеийн өндөр үеСонгодог үеийн өндөр үе

• Акропол уран барилгын цогцолбор

-Парфенон сүм

-Пропилей

-Никагийн сүм

-Эрехтойн, номын сан, зургийн үзэсгэлэн зэргээс бүрдэнэ.

• Акрополийн налуу хэсгийг Дионисийн театр болгосон байдаг.

Парфенон сүм / НТӨ 447-438 он /

"Parthenon"  

Парфенон сүм / НТӨ 447-438 он /

"Parthenon"  

Пропилей "Акропол"-ийн хаалга

НТӨ 437-432 он 

"Propylaea" 

Пропилей "Акропол"-ийн хаалга

НТӨ 437-432 он 

"Propylaea" 

Никагийн сүм НТӨ480 он

“Temple of Athens Nike"

Никагийн сүм НТӨ480 он

“Temple of Athens Nike"

Эрехтойн НТӨ 421-406 он 

"Erechteum" 

Эрехтойн НТӨ 421-406 он 

"Erechteum" 

Акропол

Сонгодог үеийн сүүлийн үеСонгодог үеийн сүүлийн үе

• Бельведорийн Аполлон “Apollo Belvedere”

• НТӨ 350-325он• Леохар (Leochares)• Ватикан музей

( Vatican Museums )

Эртний Грекийн гоо сайхны үзэл

Эртний Грекийн гоо сайхны үзэл

Самосын Пифагор

Pythagoras

НТӨ 570 - 490

Амьдрал яг театрархуу, ухаан мөхөс хүмүүст хамгийн аятайхан суудал

таарсан байдаг.

Амьдрал яг театрархуу, ухаан мөхөс хүмүүст хамгийн аятайхан суудал

таарсан байдаг.

• Хөгжим • Математик• Өв тэгш шинж 3 нэгдээд ертөнцийн

нэгдмэл гоо сайхны мөн чанар, тодорхой оюун санааны мөн чанарыг илэрхийлж байдаг.

“дэлхий ертөнц тооны хүчинд тулгуурласан”

“дэлхий ертөнц тооны хүчинд тулгуурласан”

• Ертөнц бол уран сайхны бүтээл• Физик – геометер• Хөгжим - тооны зохистой харицаа гэсэн

үзэл нь Пифагорын сургуулийнхний гоо сайхны үндсэн шинж нь байжээ.

• Тоо бол бүхний эмх цэгц, бүтцийг бүрдүүлэгч зарчим, бүтээлч хүч гэсэн үзлийн үндсэн дээр аливаа гоо сайхны шинж нь эмх цэгцэт гоо сайхны илэрхийлэл гэж үздэг байв.

Би юу ч мэдэхгүйгээ л мэднэ.Би юу ч мэдэхгүйгээ л мэднэ.

Сократ

Socrates

НТӨ 470- 399

Байгаагаасаа доогуур харагдана гэдэг бүдүүлэг явдал, харин байгаагаасаа дээгүүр харагдана

гэдэг ухаантайн шинж.

Байгаагаасаа доогуур харагдана гэдэг бүдүүлэг явдал, харин байгаагаасаа дээгүүр харагдана

гэдэг ухаантайн шинж.• Сайхан гэдэг нь аливаа юмс үзэгдэлд түгээмэл

байдал ерөнхий зүйл.• Аливаа сайхан зүйлс зорилго чиглэлтэй байдаг

ба үүний үр дүнд ашигтай зүйлс бий болдог.• Урлаг гоо сайхан гэдэг нь хүний дотоод мөн

чанарыг илэрүүлэхэд чиглэгдсэн танин мэдэхүйн асар их хүчийг дотроо агуулсан байдаг.

Огт юу ч мэдэхгүй байна гэдэг тийм ч айхтар хортой зүйл биш. Харин дутуу дулимаг эзэмшсэн

мэдлэг түүнээс ч аюултай

Огт юу ч мэдэхгүй байна гэдэг тийм ч айхтар хортой зүйл биш. Харин дутуу дулимаг эзэмшсэн

мэдлэг түүнээс ч аюултай

Платон

Plato

НТӨ 427-347

Амжилттай сайн эхлэл, ажил үйлийн ихэнх талыг бүтээдэг.Амжилттай сайн эхлэл, ажил үйлийн ихэнх талыг бүтээдэг.

Платоны гоо сайхны үзэлд:• Гоо сайхны мөн чанар• Нийгмийн амьдралд урлагийн эзлэх байр

суурь• Гоо сайхны хүмүүжил гэсэн 3 ухагдахуун

голлож байсан.

Сайхан гэж юу вэ?Сайхан гэж юу вэ?

• Сайхан ----> Харьцуулалт <-----Муухай• Сайхан гэдэг нь ямар нэгэн түгээмэл

санааны зүйл.• Хүн санааны сайханд хүрнэ гэж байхгүй ч

сайханд хүрэхийн тулд төгсгөлгүй тэмүүлж байдаг.

• Туйлын сайхан нь зөвхөн бурханаас заяагдсан зүйлс. Харин сайхан зүйлс нь Бурханаас заяагдсан зүйлсийн бодит бус хуулбар төгс бус илэрхийлэл.

Урлаг бол хүн үнэн 2ыг холбож байдаг зууч

Урлаг бол хүн үнэн 2ыг холбож байдаг зууч

• Хамгийн бодитой нь зүйл бол – Санааны ертөнц

• Уран сайхны үйл ажиллагаа нь - бодит байдлын хэлбэржсэн сүүдэр

• Уран бүтээлчийн бүтээл нь – Сүүдрийн сүүдэр

Сайхныг хүртэхүйн ялгаа бүхий түвшнүүд

Сайхныг хүртэхүйн ялгаа бүхий түвшнүүд

1. Тэмүүлэл, сэтгэл догдлуулагч, сэдэл тэмүүлэл-

Эдгээр нь бие бялдрын хэв шинжийг бий болгодог ба гоо сайхны дурлалын эхлэлийн цэг болдог.Энэ нь төгс зүйл биш ба сайхан биес гэдэг нь цаг хугацааны нөлөөгөөр өөрчлөгдөж байдаг.

2.Оюух санааны сайхны түвшин2.Оюух санааны сайхны түвшин

Энэ нь ёс суртахуун- гоо сайхныг илтгэдэг.

Энэ түвшинг судалснаар Платон сайхан санаа нь тогтвортой биш бөгөөд хувирамтгай байдаг гэж үзсэнээр сайхныг энэ түвшинд ч өөрийн болгож чадахгүй гэж үзжээ.

3.Шинжлэх ухаан, урлагийн түвшин

3.Шинжлэх ухаан, урлагийн түвшин

Энэ түвшинд ч гэсэн сонголт хийх шаардлага гардаг.

Хүний шинжлэх ухаан, урлагийн талаар цуглуулсан мэдлэг туршлага нь олон янз байдгаас хор хөнөөл учруулах талтай байдаг.

4.Цэцэн цэлмэг, сайн үйлийн дээд хүрээний түвшин

4.Цэцэн цэлмэг, сайн үйлийн дээд хүрээний түвшин

Сайн үйлийн нэг цэгт бодит ертөнцийн бүхий л төгс төгөлдөр шинж холбогддог.

• Энүүгээр Платон сахйны зэрэг дэвийг гаргаж ирж, уран сайхныг байр суурийг харуулсан гэдэг.

Хүн төрөлхтөн нэг үнэнийг нэг л удаа олж хардаг юм биш. Нэг удаа хэмээх үгэнд тооны

хязгаар байдаггүй.

Хүн төрөлхтөн нэг үнэнийг нэг л удаа олж хардаг юм биш. Нэг удаа хэмээх үгэнд тооны

хязгаар байдаггүй.

Аристотель

Aristotle

НТӨ 384-322

Сайхныг юу гэж ойлгох вэ?Сайхныг юу гэж ойлгох вэ?

• Сайхан гэдэгт юмсын мөх чанар орохгүй бөгөөд тэр нь тодорхой төрөлд хамаарах хамаарлыг зааж байдаг. Жишээ нь:

• Сайхан хүн - Тодорхой биш

- Ерөнхий ойлголт

Олон найзтай хүнд ганц ч нөхөр байдаггүй.

Олон найзтай хүнд ганц ч нөхөр байдаггүй.

• Сайхны гол хэлбэр нь:

- орон зай дахь эмх цэгц,

- тодорхой тохирсон харьцаа ,

- тодорхой мөн чанар гэж үзжээ.

Мөн эдгээр 3 элементийг ахуйн өв тэгш харьцааг бүрдүүлэгч үндсэн элементүүд гэх ба эдгээрийн хүчинд бие даасан тусгай элементүүд нэгдэж гоо сайхныг олдог.

ДүгнэлтДүгнэлт

Ашигласан материалАшигласан материал

• О. Сосор, Б. Байгальмаа, Л. Батчулуун Дэлхийн Урлагийн Түүх. УБ., 2000

• А.А.Радугин.Гоо зүй. Орч.Н.Энхцогт, Ц. Алтантуяа, Ж.Төмөрбаатар.УБ.,2000

• Ц. Алтантуяа. Гоо сайхны ба уран сайхны сэтгэлгээний түүх.УБ.,2008

• Ц.Гомбосүрэн. Философи сурах бичиг. УБ.,2011

• www.ancientgreece.com• wikipedia