ΣΗΡΟΤΡΟΦΙΑ 1

ΣηροτροφίαΗ εκτροφή του μεταξοσκώληκα

ΣΗΡΟΤΡΟΦΙΑ 2

• Ο μεταξοσκώληκας (Bombix mori) κατάγεται από την Βόρεια Κίνα και το Ιράν και είναι ένα εξημερωμένο είδος πεταλούδας με χοντρό τριχωτό σώμα και μεγάλα λευκωπά φτερά.

• Ανήκει στην οικογένεια Bombycidae, στην τάξη των Λεπιδόπτερων και παρουσιάζει το μεγαλύτερο ενδιαφέρον αφού παράγει το μετάξι.

• Κατά την διάρκεια της ανάπτυξής του αλλάζει 4 μορφές: αυγό, προνύμφη, νύμφη (χρυσαλλίδα), πεταλούδα.

ΣΗΡΟΤΡΟΦΙΑ 3

Εκτροφή του μεταξοσκώληκα

• Διαρκεί 28 – 30 ημέρες, γίνεται άνοιξη, καλοκαίρι και φθινόπωρο και χρησιμοποιούνται αυγά (μεταξόσποροι) λευκών υβριδίων.

• Το θηλυκό γεννά περίπου 1000 αυγά στρογγυλά, μεγέθους κεφαλής καρφίτσας, αρχικά κίτρινα, ενώ μετά από μερικές ώρες σκουραίνουν και παίρνουν το τελικό τους χρώμα (γκρίζο). Τα αγονιμοποίητα αυγά παραμένουν κίτρινα.

ΣΗΡΟΤΡΟΦΙΑ 4

Επώαση των αυγών

• Γίνεται σε ειδικούς χώρους (επωαστικούς θαλάμους ή μικρά δωμάτια), υπό κατάλληλες συνθήκες θερμοκρασίας (23 - 25º C), υγρασίας (75 – 80%), φωτισμού (15 – 16 ώρες φως και 8 - 9 ώρες σκοτάδι) και αερισμού.

• Διαρκεί 10 - 12 ημέρες και πρέπει να ξεκινήσει την

άνοιξη όταν βγαίνουν τα νέα φύλλα της μουριάς. Αν οι μεταξοσκώληκες βγουν νωρίτερα δε θα έχουν τροφή να φάνε, ενώ αν βγουν αργότερα δε θα αναπτυχθούν σωστά, γιατί τα φύλλα θα είναι πολύ σκληρά.

ΣΗΡΟΤΡΟΦΙΑ 5

Εκκόλαψη των προνυμφών

είναι το πρώτο στάδιο της εκτροφής του μεταξοσκώληκα και γίνεται μέσα Απριλίου με αρχές Μαΐου.

• Ολοκληρώνεται σε 2 – 3 ημέρες, πρέπει να είναι συγχρονισμένη και σε ποσοστό τουλάχιστον 95%.

• Μετά την ολοκλήρωση της εκκόλαψης παραμένουν μόνο τα κελύφη των αυγών, ενώ οι προνύμφες είναι πολύ μικρές και μαύρες.

ΣΗΡΟΤΡΟΦΙΑ 6

Διάρκεια εκτροφής

• Ο νεαρός μεταξοσκώληκας από την στιγμή που θα εκκολαφθεί μέχρι τη στιγμή που θα πλέξει το κουκούλι περνά από πέντε διαφορετικά στάδια που ονομάζονται "ηλικίες" και κατά τα οποία υφίσταται 4 εκδύσεις ή αποδερματώσεις.

• Κατά τη διάρκεια της έκδυσης η προνύμφη σταματάει να τρέφεται, αγκιστρώνεται σε μια θέση με τα ψευδοπόδια, σηκώνει το κεφάλι και παραμένει έτσι ακίνητη μέχρι να τελειώσει η διαδικασία της αποδερμάτωσης. Η κατάσταση αυτή της ακινησίας ονομάζεται "ύπνος" και διαρκεί 1 – 1,5 ημέρες.

• Συνολικά, δηλαδή, ο μεταξοσκώληκας περνά 5 ηλικίες και 4 ύπνους και το προνυμφικό στάδιο εκτροφής των μεταξοσκωλήκων διαρκεί

25 - 28 ημέρες.

ΣΗΡΟΤΡΟΦΙΑ 7

Η διάρκεια ανάπτυξης σε ημέρες των διαφόρων ηλικιών του μεταξοσκώληκα, όταν οι συνθήκες είναι άριστες. Σε κάθε ηλικία ή ύπνο, η διάρκεια μπορεί να είναι λιγότερο ή περισσότερο κατά μερικές ώρες.

Ηλικία Διάρκεια (ημέρες)

1η ηλικία 3 Εκκόλαψη μέχρι έναρξη 1ου ύπνου

1ος ύπνος 1

2η ηλικία 2,5 Τέλος 1ου ύπνου μέχρι έναρξη 2ου ύπνου

2ος ύπνος 1

3η ηλικία 3 Τέλος 2ου ύπνου μέχρι έναρξη 3ου ύπνου

3ος ύπνος 1

4η ηλικία 5 Τέλος 3ου ύπνου μέχρι έναρξη 4ου ύπνου

4ος ύπνος 1,5

5η ηλικία 8 Τέλος 4ου ύπνου μέχρι έναρξη πλοκής κουκουλιού

σύνολο 26

ΣΗΡΟΤΡΟΦΙΑ 8

Τροφοδοσία με φύλλα μουριάς Οι μεταξοσκώληκες τρέφονται αποκλειστικά με νωπά φύλλα μουριάς και μόνο στη διάρκεια των ύπνων δεν παίρνουν τροφή.• Μέχρι την 3η ηλικία χορηγούνται φύλλα τεμαχισμένα σε λεπτές ταινίες και επειδή μαραίνονται γρήγορα* πρέπει τα γεύματα να είναι συχνότερα και σε μικρή ποσότητα. • Στην 4η ηλικία χορηγούνται ολόκληρα φύλλα. • Στην 5η (τελευταία) ηλικία τα γεύματα είναι λιγότερα και χορηγείται το 70% περίπου της συνολικής ποσότητας των φύλλων που χρειάζεται για την εκτροφή τους (η τροφοδότηση μπορεί να γίνει και με ολόκληρους βλαστούς). Τις ημέρες εκείνες απαιτούνται και τα περισσότερα εργατικά χέρια.

* Η κάλυψη των εκτροφών με φύλλα

πλαστικού (πολυαιθυλενίου) βοηθά ώστε να μην στεγνώνουν γρήγορα τα τεμαχισμένα φύλλα.

ΣΗΡΟΤΡΟΦΙΑ 9

Συγχρονισμός εκτροφής (εξίσωση ηλικίας)

• Οι μεταξοσκώληκες ενός κρεβατιού πρέπει να είναι όλοι ίδιας ηλικίας, να ξεκινούν όλοι μαζί τον ύπνο και να αρχίζουν να τρώνε όλοι μαζί.

• Αν δεν υπάρχει ο συγχρονισμός, τότε όταν μερικοί κοιμούνται, άλλοι θα χρειάζονται τροφή. Καθώς θα βαδίζουν για να βρουν την τροφή θα ανησυχούν τους κοιμώμενους, κόβοντας τα μετάξινα νημάτια με τα οποία προσδένουν το παλιό δερμάτιό τους με το φύλλο και έτσι δεν μπορούν πλέον να βγουν από αυτό. Τελικά θάβονται με νέα φύλλα και πολλοί πεθαίνουν από ασφυξία ή σύνθλιψη.

ΣΗΡΟΤΡΟΦΙΑ 10

Αλλαγή στρωμνών στην αρχή κάθε ηλικίας.

Στρωμνές = υπολείμματα φύλλων, ακαθαρσίες των προνυμφών κλπ

ΣΗΡΟΤΡΟΦΙΑ 11

• Όταν οι προνύμφες του μεταξοσκώληκα ολοκληρώσουν την ανάπτυξή τους (5η ηλικία), γίνονται ανήσυχες, σταματούν να παίρνουν τροφή, αποβάλλουν μεγάλες σταγόνες γαστρικών υγρών και το σώμα τους μικραίνει και γίνεται διαφανές. Έτσι αρχίζει η φάση του κλαδώματος.

• Κλάδωμα = η αναρρίχηση της κάμπιας σε κατάλληλο μέρος και η έναρξη πλοκής του κουκουλιού. Διαρκεί 2 - 3 μέρες και χρειάζονται άλλες 3 ημέρες για να μεταμορφωθεί η προνύμφη σε νύμφη (χρυσαλλίδα).

• Ο μεταξοσκώληκας εκκρίνει από τους δύο μεταξογόνους αδένες του το μετάξι και με συγκεκριμένες κινήσεις του σώματός του πλέκει το κουκούλι. Το πλέξιμο γίνεται από έξω προς τα μέσα με αποτέλεσμα ο μεταξοσκώληκας να εγκλωβίζεται μέσα στο κουκούλι ενώ σταδιακά μεταμορφώνεται σε νύμφη (χρυσαλλίδα).

ΣΗΡΟΤΡΟΦΙΑ 12

Κατασκευή του κουκουλιού από μεταξοσκώληκες κλεισμένους σε πλέγμα (τελάρο). Κάτω δεξιά κουκούλι σε τομή με τη χρυσαλλίδα (νύμφη).

ΣΗΡΟΤΡΟΦΙΑ 13

Στις εταζέρες εκτροφής τοποθετούνται ξερά κλαδιά (χωρίς αγκάθια) ή τεχνητά κλαδιά ή σίτες πλαστικές ή χάρτινες κυψελίδες που χρησιμεύσουν σαν θέσεις για το πλέξιμο των κουκουλιών.

ΣΗΡΟΤΡΟΦΙΑ 14

Ξεκλάδωμα (τρυγητός) = συλλογή ή τρυγητός των κουκουλιών

• Γίνεται ύστερα από 8 – 10 ημέρες από το κλάδωμα και διαρκεί 2 – 3 ημέρες. Πρέπει να χωρίζονται τα πολύ αδύνατα κουκούλια και τα λερωμένα, γιατί αυτά λερώνουν και τα καλά.

• Όταν τελειώσει το ξεκλάδωμα, αφαιρούνται από τα καλά κουκούλια οι εξωτερικές χονδρές κλωστές, οι οποίες γνέθονται σαν το μαλλί και γίνονται πολύ στερεό νήμα.

ΣΗΡΟΤΡΟΦΙΑ 15

• Απόπνιξη ή ψήσιμο των κουκουλιών = η θανάτωση των νυμφών που βρίσκονται μέσα σ’ αυτά.

• Γίνεται μετά από 15 ημέρες από τότε που οι μεταξοσκώληκες ανεβαίνουν στα κλαδιά, γιατί διαφορετικά οι νύμφες

μεταμορφώνονται σε ενήλικα (πεταλούδες) που τρυπούν τα κουκούλια και εξέρχονται στο περιβάλλον. Τα κουκούλια αυτά εξαιτίας της διακοπής της συνέχειας της ίνας δεν αναπηνίζονται (ξετυλίγονται) και αχρηστεύονται.

Τρόποι απόπνιξης των κουκουλιών:• υγρά απόπνιξη με ατμό • ξηρά απόπνιξη με ξηρό – θερμό αέρα • απόπνιξη με φωσφίνη

ΣΗΡΟΤΡΟΦΙΑ 16

Κλάδωμα – Ξεκλάδωμα - Απόπνιξη κουκουλιών

ΣΗΡΟΤΡΟΦΙΑ 17

• Μετά την απόπνιξη τα ήδη ψημένα κουκούλια απλώνονται να στεγνώσουν καλά ώστε να είναι έτοιμα για αναπήνιση.

• Αναπήνιση = το ξετύλιγμα της κλωστής των κουκουλιών με τη βοήθεια μηχανημάτων ή απλών εργαλείων αφού

προηγουμένως τοποθετηθούν σε ζεστό νερό θερμοκρασίας 50 - 60º C.

ΣΗΡΟΤΡΟΦΙΑ 18

Εφόσον δε γίνει η απόπνιξη των κουκουλιών, η πεταλούδα που βρίσκεται μέσα στο κουκούλι, ύστερα από 12 ημέρες από την ολοκλήρωση του πλεξίματος, κόβει τις κλωστές του κουκουλιού και βγαίνει. Το τρύπημα αυτό αχρηστεύει το κουκούλι.

ΣΗΡΟΤΡΟΦΙΑ 19

Τότε οι πεταλούδες ζευγαρώνουν και, αφού οι θηλυκές γεννήσουν, πεθαίνουν. Οι πεταλούδες γεννούν το σπόρο στο ίδιο ακριβώς σημείο στο οποίο πρωτοβγήκαν από το κουκούλι τους.

ΣΗΡΟΤΡΟΦΙΑ 20

Σηροτροφεία = οι χώροι όπου γίνονται οι εκτροφές των μεταξοσκωλήκων.

• Για την εξοικονόμηση επιφάνειας, οι μεταξοσκώληκες εκτρέφονται πάνω σε εταζέρες (ή κρεβάτια) που τοποθετούνται η μία πάνω από την άλλη (συνήθως 3 ορόφων), στηριζόμενες σε ξύλινα στηρίγματα.