เอกสารประกอบการเรยน

ชนมธยมศกษาปท 5

กลมสาระการเรยนรการงานอาชพและเทคโนโลย

เลมท 4

โดย

นางสาวสนนทา เวยงใต

ครวทยฐานะชานาญการพเศษ

โรงเรยนจนทรเบกษาอนสรณ

สานกงานเขตพนทการศกษารอยเอดเขต 2

ใบความร

เอกสารประกอบการเรยน

เรอง กรรมวธเบองตนและหลกการประดษฐวสดจากพชทเปนเสนใยแบบตาง ๆ

สาระสาคญ

การนาวสดจากพชทมลกษณะเปนเสนใยมาประดษฐใหเกดลวดลายตาง ๆ เพอความคงทนของวสดเพอความ

สวยงามนาใชเพอเปนรปแบบเบองตนสาหรบเตรยมประกอบเปนงานผลตภณฑ สามารถทาไดหลายวธ เชน การถก

การทอ การพนขามลายแบบตาง ๆ การสาน และการฟนเชอก เปนตน

จดประสงคการเรยนร (ปลายทาง)

สามารถประดษฐงานผลตภณฑตามกรรมวธเบองตนได และปฏบตตามรปแบบตาง ๆ ได

จดประสงคการเรยนร (นาทาง)

1.นกเรยนสามารถประดษฐงานผลตภณฑตามกรรมวธเบองตนตามขนตอนการปฏบต และการเลอกแบบ

2.นกเรยนสามารถนากรรมวธเบองตนของการประดษฐไปใชประโยชนไดตามความเหมาะสมของวสดทมอย

เนอหา

กรรมวธเบองตน และหลกการประดษฐวสดจากทองถน

เพอใหเกดความสวยงาม นาใชของผลตภณฑ จะตองมกรรมวธเบองตนในการประดษฐวสด ใหเปนรปแบบ

ตาง ๆ รปแบบของการประดษฐเบองตนของวสดมดงน

1. การพนขามลายแบบตาง ๆ 9. การสานลายขดบด

2. การถกเปยลาย 3 10. การสานลาย 2 หรอลาย 3

3. การถกเปยลาย 4 11. การสานลายคดกรช

4. การสานเปยลายคดกรช 12. การฟนเชอก

5. การถกตะกรอทาปมกระเปา 13. การสานลายลกแกว

6. การผกมดลายตะขาบ 14. การถกเปยปลอก

7. การถกสเหลยมใชทาสาย

8. การสานลายขด 1 ธรรมดา

2. การถกเปยลาย 3

(ไวเยบหมวกหรอใชประกอบทาวสดอนไดหลายชนด)

ถกเปย 3 กคงเชนเดยวกนกบถกเปย 4 ผดกนอยทสามารถทาใหเปนเสนเลกไดถกได งายกวาเปยอน ๆ และ

มทใชมากเพราะเปนการถกไดหลายขนาด โดยมากใชขดเปนรปสเหลยม แลวเอามาตอกนใหเปนผนใชปพนหอง

สานตะกรากมกชอบใชเปย 3 ถกเสนโตนาไปขดกบเสนหวาย ททาเปนโครงเสนยนกจะไดตะกราใสผาหรอ

ใสเศษผง เศษกระดาษ หรอจะใชประกอบกนเปนกระเชาใสผลไม ใสของขวญกดงามไปอกแบบหนง การทาเปย 3

เสนใหญจะผลตไดเปนจานวนมาก และรวดเรว ผลตภณฑจาพวกนตองอาศยการประกอบดวยการเยบประดษฐตดตอ

จะดวยมอหรอดวยจกรเปนสวนใหญ นอกจากจะใชขดทาพรมปพนหองแลว ยงสามารถจดขดเปนทวางของรอนได

อกดวย คณภาพของวสดจาพวกน ตองหนาและมความหยนตวไดเพอจะรบนาหนกในของนน ๆ เชน ใชวางหมอขาว

หรอวางกระทะ เกยวกบการใชของภายในครว เชน รองครกกนกระเทอนไดเปนอยางดเพราะมความหนา รองรบ

ไมใหเกดเสยงดงขณะททางาน นอกจากจะทาผลตภณฑไดหลายชนด เปย 3 ชนดเลกกสามารถทาไดอกแบบหนง เชน

เยบตอกนดวยจกรเยบผาหรอเยบดวยมอกอาจทาได โดยมากเปนผลตภณฑจาพวกหมวกชายและหญง และสงของอก

หลายชนด เชน ทาทหมแกวนาดม ทใสไขลวกหรอสานเปนผนสาหรบโตะอาหาร เปนตน

รปท 1 รปท 2

รปท 3 รปท 4

รปท 5 รปท 6

รปท 7 รปท 8

ทาซากนตามแตความตองการจะใช

3. การถกเปยลาย 4 (ใชทาแถบ)

1. ใชปดบางสวนทไมพงปรารถนาจะใหเหน

2. เปนการเพมเสรมแตงทาใหวสดททาดเรยบรอย

3. ทาใหการออกแบบนนดสมบรณขน

รปท 1 แสดงจานวนเสนทงหมดม 4 เสน รปท 2 จะเหนเสนท 1 สานขดไป

จะเรมพนหรอถกทางใดกได แตในภาพทา ทางขวามอกอนและขอไดโปรด

จากซายไปทางขวา สงเกตดดวยวาจานวนเลขกากบเสนนน

สลบทกนอยเสมอ

รปท 3 จงสงเกตดเลขประจาเสนนนจะ รปท 4 การยายเสนนนตองยายขดกน

ตองสลบกน เทาทเหนอยนกจะนบไดเปน เสมอ โดยไมทาซากนไปจนครบ

เลข 3, 4, 2, 1 จานวน3 ครงกอน และตอมาเสนท 4

กจะขดกบเสนไหน ไมได จงจาเปน

ตองยกเสนท 1 ลงขดดงรปท 5

รปท 5 แสดงถงขดเสนตาง ๆ ไดจนครบ รปท 6 การขดจะทาตอเนองกนตลอดไปจน

ครงตอไปผทปฏบตการกจะมองเหนแลว กวาจะไดเสนยาวตามตองการ ขนาดของเสน

วาจะตองขดอยางไรจงจะได ทาจากทาง นนขนอยกบเสนใยพช ตองการใหเสนกวาง

ซายมอไปทางขวาครงหนง และจะทา หรอแคบกตองขนอยทจดเสนใยพชทใชสาน

ขวามอไปทางซายมอ สลบกนไป เปนขอแรก

4. การสานเปยลาดคดกรช

(1) (2)

(3) (4)

(5) (6)

(7) (8)

(9) (10)

มหลกอยวาตองพบใหได 4 ครงกอน ลกษณะ

เสนหองปลายลง ดรปท 3

แลวจงพบเสนไหนกไดซงเหนวาจะพบใหขดกน

และพบเปนเสนแนวระดบขนาน ดงจะเหนในรปท

4 แตจะอยางไรกตาม จะตองพบใหปลายเสนหอยลง

กอนเสมอทง 4 เสน ดงรปท 3 และรปท 5 รปท 7

และรปท 9 แลวจงจะพบตอไปใหเปนเสนขนาน

และเมอพบตอไปเปนเสนและยาวพอแกความ

ตองการ กจะเหนแนวขนานดงในรปท 1

5. การถกตะกรอทาป มกระเปา

ใหสอดผกตบชวาไปตามลกศร สอดแลวดงปลายใหแนนจะเปนปมตรงขวปม

ถกตะกรอเชนเดยวกบถกเปย 4 เกดปมตรงหวขว แลวจะ เมอถกมาก ปมกจะงอมากขน

ตางกนอยทพบเสนนน ไมตอง มวนไปเอง

กดใหเสนแบน คงปลอยเสนไว

แลวปมจะมวนไปเอง

จนเปนรปตะกรอ ถาตองการใหโตกใหปม งอ, คด,

หรอมวนหลาย ๆ ครงกจะไดลกตะกรอโตขน

เมอไดลกตะกรอโตตามตองการจงสอดขดเสนปลาย กจะไดเปนผลสาเรจตามทเหนนไมไดดงแนน เพอใหเหนชด

6. การผกมดลายตะขาบ (ใชกบหตะกรา)

วธผกเบองตน ดงภาพทแสดงกรรมวธในการผก

นนใชเสน 2 เสน ขดผกไขวกนโดยมแกนกลาง 1-3

เสนหรอจะใช 3-4 เสน กไดขนอยกบความกวางของ

หตะกรา

วธผก เอาปลายเสนทอยดานบนสอดผานใตเสน

แกนกลางไปขดทบเสนลาง

สวนปลาย เสนทอยดานลางสอดทบเสนแกน

กลาง และไปสอดขดเสนบน แลวดงปลายทงสอง

มดแกนกลางใหแนน

เมอผกรดแลว จะตองดงใหกระชบแนนตลอด

ความยาวทใช แลควรรดใหชดกนอยางสมาเสมอ

จะไดลายผกทสวยงามลายกระชบแนนแขงแรงด

7. การถกสเหลยมใชทาสาย

เรมตนใชวสด 2 เสน ไขวกนตรงกลางเสน แลวจะไดสวนปลายเปน 4 เสน ดภาพท 1

ภาพท 1 ภาพท 2

ภาพท 3 ภาพท 4

ถกสเหลยมรอบดานใชเสนวสดชนด

แบนหรอตองการใหเปนเสนกลมรอบดาน

กใชเสนวสดตเกลยวใหกลม แตใชวธสาน

แบบเดยวกนตาม รปภาพทใหไว

ภาพทเสรจแลวทงภาพท 5 และภาพท 6

ถาตองการใหยาวออกไปกตอเสนวสดได

ภาพท 5 ภาพท 6

ทใชสวนใหญนน ทาหห วกระเปาหรอตะกราสายกญแจ และนอกจากนน กคงออกแบบตาง ๆ แลวใช

ประกอบลายใหเกดความสวยงามตามทคด

สรปแลว ลวนมประโยชนดวยกนทงส นและอาจพลกแพลงรปแบบไดอกมาก

8. การสานลายขด 1 ธรรมดา

ลายธรรมดา

9. การสานลายขดบด

การสานลายขด

แถวท 1 ยก 1 ขม 1 ยก 1 ขม 1 ยก 1 ขม 1

แถวท 2 ขม 1 ยก 1 ขม 1 ยก 1 ขม 1 ยก 1

แถวท 3 ยก 1 ขม 1 ยก 1 ขม 1 ยก 1 ขม 1

แถวท 4 ขม 1 ยก 1 ขม 1 ยก 1 ขม 1 ยก 1

ลายขดบด

10. การสานลาย 2 ลาย 3

การสานลายขดบด

เรมตนใชวสด 2 เสน มาสานขดปดเสนท 1 ยก 1 ขม 1 เสนท 2 ขม 1 ยก 1

ขณะทสานอย ใหบดสลบเสนทง 2 ดงรปขางบน

การสานลายสอง

แถวท 1 ขม 1 ยก 2 ขม 2 ยก 2 ขม 2

แถวท 2 ขม 2 ยก 2 ขม 2 ยก 2 ขม 2

แถวท 3 ยก 1 ขม 2 ยก 2 ขม 2 ยก 2

แถวท 4 ยก 2 ขม 2 ยก 2 ขม 2 ยก 2

แถวท 5 ยอนกลบไปเรมแถวท 1 ใหม ทาตอไปเรอย ๆ จนได

11. การสานลายคดกรช

การสานลายคดกรช

แถวท 1 ยก 2 ขม 2 ยก 2 ขม 2 ยก 1 ขม 2 ยก 2

แถวท 2 ยก 2 ขม 2 ยก 2 ขม 2 ยก 3 ขม 2 ยก 2

แถวท 3 ขม 2 ยก 2 ขม 2 ยก 2 ขม 1 ยก 2 ขม 2

แถวท 4 ขม 2 ยก 2 ขม 2 ยก 2 ขม 3 ยก 2 ขม 2

แถวท 5 ยก 2 ขม 2 ยก 2 ขม 2 ยก 1 ขม 2 ยก 2

แถวท 6 ยก 2 ขม 2 ยก 2 ขม 2 ยก 3 ขม 2 ยก 2

แถวท 7 ขม 2 ยก 2 ขม 2 ยก 2 ขม 5 ยก 2 ขม 2

แถวท 8 ขม 2 ยก 2 ขม 2 ยก 2 ขม 3 ยก 2 ขม 2

12. การฟนเชอก ( การฟนวสดใหเปนเกลยว)

นาวสดทจะฟนมา 2 ช น ใชดายมดรวมเขาดวยกน ผกตดกบเสาหรอขาโตะ แลวจงแยกออกเปนสอง

ขางซาย-ขวา ใชหวแมมอและน วชหมนไปทงดานซายและขวาทง 2 เสน

จนตง นาวสดทง 2 เสนเขาประกบกนแลวฟนเปนเกลยวไปเปนระยะ ๆ ดงรปภาพ

12. การสานลายลกแกว

การสานลายลกแกว

แถวท 1 ยก 1 ขม 5 ยก 3 ขม 1 ยก 3 ขม 5 *ยก 3 ขม 1 ยก 3 ขม 5

แถวท 2 ยก 2 *ขม 3 ยก 3 ขม 3 ยก 3

แถวท 3 ขม 1 ยก 2 ขม 1 ยก 3 ขม 5 ยก 3 * ขม 1 ยก 3 ขม 5 ยก 3

แถวท 4 ขม 1 ยก 5 ขม 3 ยก 1 ขม 3 ยก 5* ขม 3 ยก 1 ขม 3 ยก 5

แถวท 5 ขม 2 * ยก 3 ขม 3 ยก 3 ขม 3

แถวท 6 ยก 6 ขม 3* ยก 1 ขม 3 ยก 5 ขม 3

แถวท 7 *ยก 3 ขม 1 ยก 3 ขม 5

แถวท 8 ยก 2 *ขม 3 ยก 3 ขม 3 ยก 3

แถวท 9 ยก 1 ขม 5 *ยก 3 ขม 1 ยก 3 ขม 5

แถวท 10 *ขม 3 ยก 1 ขม 3 ยก 5

14. การถกเปยปลอก

ขนตอนการถกเปยปลอก

การถกเปยปลอก เปนกรรมวธทซบซอนกวาการถกเปยสาม ฉะนนผเรยนจะตองมพนความรการถกเปยสามดแลว

เพราะการถกเปยปลอกเปนการถกลวดลายเปยสาม ขนาดของปลอกจะใหใหญหรอเลกอยทการกาหนดวงครงแรก โดยมากการ

กาหนดขนาดวงจะใชเสนผกตบชวาพนรอบน วมอสามรอบ ถาตองการรอบเลกพนรอบน วมอสองน ว ถาตองการใหญกพนรอบ

น วมอสามน ว เปนตน

สวนปลายเสนทเหลอสองเสน คอ ปลายเสน ก. และปลายเสน ข. จะนามาสานขดวนเปนลายเปยวนครบรอบ ตาม

ขนตอนดงตอไปน

ใชเสนผกตบชวาพนรอบน วมอ ใชเสนผกตบชวาสอดขดเปนรปเปยสาม

( 1 ) พนจนครบ 3 รอบ ( 2 ) เสนขดไปตามรปแบบ

( 3 ) ลอดเสน ก. ลงในชองตามภาพ (4) หมนปลอกลงใหเหนดานหลง

(5) เมอเลอนลงตามลกศรแลวจะเหนดานหลง (6 ) ดานหลง

( 7 ) (8 )

(9) (10)