Embed Size (px)
Citation preview
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ АУЫЛ ШАРУАШЫЛЫҚ МИНИСТРЛІГІ
«КАЗАГРОИННОВАЦИЯ» АҚ
Шығыс Қазақстан ауыл шаруашалық
ғылыми-зерттеу институты
АРА ҰЯЛАРЫН БАҒАЛАУ
Астана 2011
УДК 638.1 Ара ұяларын бағалау бойынша нұсқау «Пчеловодство России» (Риб Р.Д.) оқу құралы мен Ресей Федерациясының ара шаруашылығы ҒЗИ, К.А. Тимирязев атындағы Мәскеу ауыл шаруашылығы академиясы және оның Смоленскідегі филиалы дайындаған «Инструкции по бонитировке пчелиных семей» атты нұсқауын пайдалану негізінде «ШҚАШҒЗИ» ЖШС ара шаруашылығы бөлімінің меңгерушісі Жумагалиев А.Д., Нургалиев Ж.А., Баранова С. В., құрастырған.
Нұсқауды мемлекеттік тілге аударған аудармашылар: Крыкбаева Р.Т., Хабибуллина Р.К.
057 «АӨК субъектілерін өтеусіз негізде ақпараттық қамтамасыз ету»
бағдарлама бойынша баспаға шығарылған
Бұл нұсқау ара шаруашылығы мамандарына, ғылыми қызметкерлеріне,
Қазақстан Республикасы ауыл шаруашылығы Министрлігі аймақтық инспекцияларының тұқымдық жұмыс бойынша инспекторларына арналған. Нұсқау 2011 жылдың 3 желтоқсанында «КазАгроИнновация» АҚ ғылыми-техникалық кеңес отырысының №2 шешімімен бекітілді
3
Мазмұны
Кіріспе.......................……………………….……........................................………….…….........3 1. Бағалауды өткізу мақсаты....................................................................................4 2. Бағалауды өткізу тәртібі.......................................................................................4
3. Тұқымдық ара ұяларын сұрыптау…………………………………………………………….…….....6 Ара ұяларының тұқымдылығын бағалау....…..................................................….......6 Ара ұяларының өнімділігін бағалау.............……......................................…..........…..7 Ара ұяларының күш-қуатын бағалау..........................................................................8 Ара ұяларын қыс мезгіліне төзімділігі бойынша сұрыптау...........................................8 Белгілер кешені бойынша ара ұяларының санатын анықтау.....…..........…….........…....9 Генотип бойынша ара ұяларын сұрыпта...............................................................10 4. Бағаланатын санаттың анықтамасы мен қор ытынды бағасы..................…......11 5. Ара ұяларын пайдалану мақсатын анықтау...........................................................11 6. Бағалаудан күтілетін нәтижелер.....……......……………..................…........................12 7. Зоотехникалық есеп....………………………................................................................12 Қосымша 1. 1. Бағалау жүргізу үшін бір ара ұясынан сынаманы алу тәртібі.................................13 2.Препараттарды дайындау және араның қанатын, тұмсығын, тергитін өлшеу........13 Қосымша 2. Зоотехникалық есеп нысандары...............................................................................15
4
Кіріспе
Ара шаруашылығындағы тұқымдық жұмыс ара шаруашылығы өнімдері өндірісінің технологиясы, ара ұялары санының артуы мен өнімділігі өсімінің құрамдас бөлігі болып табылады.
Ара шаруашылығындағы тұқымдық жұмыстың мақсаты – ара ұяларының өнімділік және тұқымдық сапасын жақсарту – ұрпақтарын пайдалы қасиеттерімен тұрақты түрде қамтамасыз ету.
Әрбір ара ұясының өнімділігі, қыс мезгіліне және ауруларға төзімділігі оның шығу тегіне тәуелді. Өнеркәсіптік ара шаруашылығының дамуына байланысты, Қазақстанда аралардың тұқымдық өнімдеріне – өнімді және өнімді емес ара аналықтарына, ара пакеттеріне, ара ұяларына деген сұраныс өсуде. Осыған орай, тұқымдық омарталар ретінде тіркелген омарталардағы аралардың тұқым тазалығы дәрежесін анықтау кезінде тұқымдық жұмыс инспекциясы мамандары мен ара шаруашылығының ғылыми қызметкерлері үлкен жауапкершілікке ие.
5
1. Бағалауды жүргізу мақсаты
Бағалау (латын тілінен bonitas - сапалылық) – халықаралық ара шаруашылығы бірлестігімен қабылданған тұқымдық стандарттарына аралардың, аталықтардың және өнімді ара аналықтарының сәйкестігін бағалау бойынша шаралар кешені. Экстерьерлік белгілерден басқа, ара ұяларының өнімділігі, күш-қуаты, қыс мезгіліне төзімділігі есепке алынады. Ара ұяларының бұл қасиеттері комиссияның ара ұяларын қарап шығу, омарталық есеп жазбаларын аналитикалық талдаудан өткізу негізінде анықталады.
Зерттеліп отырған ара ұяларын, аралар сынамаларын аралардың тұқым стандарттарының талаптарына сәйкестігін немесе сәйкессіздігін анықтау бағалаудың соңғы мақсаты болып табылады.
2. Бағалауды өткізу тәртібі Тұқымдық ара ұяларын бағалау жыл сайын негізгі күзгі тексеру кезеңінде
(қыркүйек, қазан айлары) жүргізіледі, бұл кезде ағымдағы жылдың бал жиынына қатысқан сау және қыстан аман шыққан ара ұялары зерттеледі. Тұқым бойынша негізгі болып табылатын ара ұяларын құрастыратын жылы омартадағы барлық ара ұяларын бағалау іске асырылады. Аралардың тұқымдық құрамын, өнімділігін (ара шаруашылығы өнімдерінің барлық түрлері бойынша – бал, тозаң, желім, балауыз) бағалау туралы мәліметтер бастапқы құжаттарда (омарталық журналдар) жинақталады. Бағалауды жүзеге асыратын комиссияның мүшелері ретінде арнайы білімі туралы дипломы бар ара шаруашылығы мамандары, ара шаруашылығында ғылыми, кеңес берушілік, консалтингтік қызметті іске асыру құқығына лицензиясы бар кәсіпорындардың ғылыми қызметкерлері бола алады. Тексеруді жүргізетін маманның ара шаруашылығы саласында еңбек өтілі 5 жылдан кем емес болуы шарт, сонымен қатар, Қазақстан Республикасының ауыл шаруашылығы Министрлігінің Аймақтық инспекцияларынан, ауыл шаруашылығының Облыстық Басқармаларынан, Республикалық ара шаруашылығы бірлестігі – «Бал Ара» Ұлттық Одағынан арнайы рұқсат құжаттарының болуы қажет. Бағалауды жүргізердің алдында, комиссия мүшелері зоотехникалық есеп мәліметтерін ара ұяларының нақты жағдайымен салыстырады, ақпараттық-аналитикалық есеп жүйесінің (тұқымдық омарта мәліметтерінің компьютерлік мәліметтер базасында бар болуы, штрих-кодты белгінің бар болуы) қолда бар болуы жағдайында ара ұясының номерін тексереді. Комиссия төрағасы көрсетпелі бағалауды, бағалау комиссияның барлық мүшелеріне тәжірибелік нұсқауды іске асыру қажет. Ол үшін үлгі ретінде алынған бірнеше ара ұяларын (бірінші санат ұяларын) таңдап алып, оларды бағалау комиссияның мүшелеріне таратады.
Бағалау науқанын өткізу үшін сыртқы ауа температурасы 15º С кем болмауы қажет. Бағалау барысында ара ұяларының тұқымдылығы (экстерьер және биологиялық белгілер бойынша) және ара ұяларының санатын анықтайтын үш негізгі көрсеткіш бағаланады. Ара ұяларын бағалау өлшеуіштеріне тұқым тазалығы, өнімділік, ара ұяларының күш-қуаты, қыс мезгіліне төзімділігі жатады.
6
3. Тұқымдық ара ұяларын сұрыптау
Сұрыптаудың міндеттері: - омартаның тұқымдық негізін қалыптастыру мақсатында ең жақсы ара
ұяларын белгілеу; - қолданыстан шығарылатын нашар ара ұяларын белгілеу; - ара ұяларын іріктеу мақсатында, сонымен қатар ара аналықтарын шығару
кезінде тәрбиелеуші-ұяларды ұйымдастыру, ара шаруашылығының тауарлық өнімін өндіру үшін ара ұяларын санаттарға бөлу.
Сұрыптау келесі белгілер бойынша жүзеге асырылады: а) ара ұяларының негізгі белгілері - шығу тегі; - өнімділігі; - күш-қуаты; - қыс мезгіліне төзімділігі; - генотипі. б) қосалқы белгілер: - ара ұяларының балауыз өнімділігі; - аралардың мінез-құлқы; - ара үйірілімге әуестігі. Ара ұяларының тұқымдылығын бағалау Аталығы мен аналығы бірдей түрден тараған ара ұялары таза тұқымды болып
есептеледі, олардың тұқым тазалығы зоотехникалық құжаттармен (тұқымдық куәліктер, тұқымдық карточкалар) және анықталған түр белгілерімен расталады (кесте 1).
Белгілі бір ұядағы аралардың экстерьерлік және мінез құлықтық белгілері ұпайларда көрінетін өздеріне тән бағамен бағаланады (қанағатанарлық-3, жақсы-4, өте жақсы-5) және бағалау нәтижесінін мәліметі (қосымша 2) 5 бағанына жазылады. Экстерьерді бағалау үшін әрбір ара ұясынан ара сынамаларын алады (20-30 дана), араларды өлшеу қосымша 1-де сипатталған әдістеме бойынша жүргізіледі.
7
Кесте 1 Аудандастырылатын ара түрлерінің
биологиялық белгілері мен экстерьерлері
Ара түрі
Ара денесінң
түсі
Ара тұмсығының
ұзындығы
, мм
Дискоидальды жылжуы, %
Кубитальді
индекс,
%
Бал массасы
, кг
Бал алымы
Мінез-құлқы
+ - 0
Ұяны
ашу
кезінде
Ұяшықты
қарау
кезінде
Орта орыс тық
Қою сұр
6,0-6,4 4 және одан кем
74 және одан артық
25 және одан кем
60-65
110 Ақ, аралас
Қалыпты агрессивті
Ұяшықтан ұшып шығады
Карпаттық
Сұр 6,3-7,0 90 және одан артық
- 10 және одан кем
45-60
105 Ақ, аралас
Бейбіт Ұяшықта қалады
Краин дық
Сұр 6,4-6,8 90 және одан артық
- 10 және одан кем
45-60
105 Ақ Бейбіт Ұяшықта қалады
Ара ұяларының өнімділігін бағалау Ара ұяларының өнімділігін бағалау тұқымдық немесе тауарлы бал өндіруші
омартадағы ара ұяларының санатын анықтауға мүмкіндік беретін белгілер 5 ұпайлық шкала бойынша анықталады. Басты көрсеткіш ретінде негізгі ара ұясының жалпы өнімділігі (азықтық + тауарлық бал) алынады. Рамкалардағы бал таразыда өлшенеді, бұл кезде бос рамкалардың салмағы шегеріледі (0,5 кг). Ішінде бал орналасқан 435х300 мм өлшемді рамканың 3,5-4 кг балы болады, ал 235х230 мм өлшемді рамканың ішінде 3 кг бал орналасады.
Бағалауды жүргізердің алдында, дұрыс көз мөлшері сезімін қалыптастыру үшін, әр түрлі бал мөлшерінен тұратын бірнеше рамкаларды өлшеп алу қажет немесе комиссия мүшелеріне қол таразыларын пайдалану қажет. Бағалар шкаласында бал өнімділігі көрсеткіштері және ұпайлардағы бағаларға сәйкес келетін басқа да белгілердің көрсеткіштері көрініс табады (Кесте 2). Бал өнімділігі ара ұясын бағалау өткізілген жылы омартаның орташа бал өнімділігіне шаққандағы %-бен көрсетіледі.
Кесте 2
8
Ара ұяларының бағаланатын белгілеріне қойылатын талаптар
Бағалау, ұпайлар
Бал өнімділігі, %
Бал жиыны алдындағы ара ұяшықтарының саны
Аралардың қысқы шығыны, күздегі ара ұяларының санына %-бен
435х300 рамкасына
435х230 рамкасына
5 200 24-тен кем емес
30-дан кем емес
10-нан кем
4 150 20 25 15-ке дейін 3 120 18 22 25-ке дейін 2 100 16 18 30-ға дейін 1 2-5 ұпайлардың талаптарын қанағаттандырмайтындар
Орташа бал өнімділігі 50 кг және одан жоғары болған жағдайда, 5 ұпаймен
орташа бал өнімділігінен 150%-ға және одан жоғары көрсеткішке ие болған ара ұялары бағаланады, ал 4 ұпаймен 120%-ға және одан жоғары көрсеткішке ие болған ара ұялары бағаланады. Бұл жағдайда 200% және одан жоғары көрсеткішті көрсеткен ара ұялары 6,7,8 ұпайлармен бағаланады, бұл ұпайлар ара ұяларының тобын анықтау кезінде 5 ұпайға теңестіріледі.
Ара ұяларын ауыл шаруашылық өсімдіктерін тозаңдандыру үшін пайдаланатын шаруашылықтарда 5 ұпаймен бал жиынының алдында 435х300 мм рамкаға саны 15-тен кем емес ұяшықтарда және 435х230 мм рамкаға саны 20-ден кем емес ұяшықтарда орналасқан ара ұялары бағаланады, ал 4 ұпаймен сәйкесінше 11 және 15, 3-9 ұпаймен, 12 ұяшық, 2-7 ұпаймен 9 ұяшықтарда орналасқан ара ұялары бағаланады. Ара ұяларының күш-қуатын бағалау Ара ұяларының күш-қуатын бағалау, екі жағынан аралар орналастырылған
рамкалардың саны бойынша негізгі бал жиынының алдында жүзеге асырылады (кесте 2). Ара аналықтарының жұмыртқалағыштығын негізгі бал жиынының алдында анықтайды, ол үшін 5х5 см ұяшықтары бар (бір шаршыда 100 ұяшық) торлы рамка қолданылады. Бір өлшемге есептегендегі ара ұясындағы дернәсілдер орналасқан аудандардың қосындысын 100-ге көбейтіп, 12-ге бөлу арқылы ара аналықтарының бір тәуліктегі жұмыртқалағыштығын анықтауға болады.
Ара ұяларының қыс мезгіліне төзімділігі өлшеуішін бағалау Ара ұяларының қыс мезгіліне төзімділігін күзгі және көктемгі тексерудің
нәтижелері бойынша бағалайды. Күзгі және көктемгі тексерудің мәліметтерінде көрінген ара ұялары күш-қуатының айырмасы арқылы аралардың қысқы шығынын анықтайды, ол ара ұяларының күзгі күш-қуатына қатынасы арқылы пайыз бойынша келесі формуламен есептеледі:
Ккүз.-Ккөк. Ш= ————— • 100%
Ккүз. мұндағы Ш − аралардың қысқы шығыны, %;
Ккүз. – ара ұяларының күзгі күш-қуаты, ұя;
9
Ккөк. – ара ұяларының көктемгі күш-қуаты, ұя. Мысалы: 8 ұяшық – 7 ұяшық = 1 ұяшық;
8 ұяшық – 100% Х = 12,56%, сәкесінші, аралар шығыны 12,56%-ды құрайды.
Ұпайлардағы баға = 16 Бір ара ұясына есептелген қыстық азық қорының шығынын күзгі және
көктемгі тексеру кезіндегі азық қорының айырмасын күзгі және көктемгі тексеру сәтіндегі ара ұясы күш-қуатының арифметикалық ортасына қатынасы арқылы анықтайды:
Акүз − Акөк. Ш= ————,
Корта мұндағы Ш − қыстық азық қорының шығыны, кг/ұя;
Акүз. − ара ұясының күзгі азық қоры, кг; Аккөөкк.. − ара ұясының көктемгі азық қоры, кг; Корта − күзгі және көктемгі тексеру сәтіндегі ара ұясының орташа күш-
қуаты, ұя. Мысалы: күзгі азық мөлшері 20кг – көктемгі азық мөлшері 9кг = 1,57кг/ұя 7 баған Ұпайлардағы баға = 13 Ұяшық пен ұяның қоқысқа толу дәрежесін көктемгі тексеру кезінде көзбен
шолу арқылы бағалайды. Қыс мезгіліне төзімділік бойынша қорытынды баға кесте 3-тен алынған нұсқаушы ұпай ретінде алынады және бағалау ведомосының 6-ншы бағанында толтырылады (қосымша 1).
Кесте 3 Ара ұяларының қыс мезгіліне төзімділігіне қойылатын талаптар
Қысқы шығын, % Қыстап шыққан аралар ұясына кеткен азық шығыны, кг
Ұяшықтың қоқысқа толу дәрежесі
Ұпайлармен бағалау
10 және одан кем 1-ге жуық Жоқ 18-20 15-ке дейін 1,3 Әлсіз 16-17 25-ке дейін 1,5 Орташа 11-15 30-ға дейін 1,8 Жоғары 6-10 30-дан артық 1,8-ден артық Өте үлкен 5 және одан кем
Белгілер кешені бойынша ара ұяларының санатын анықтау
Бал өнімділігі, ара ұясының күш-қуаты мен қыс мезгіліне төзімділігі сияқты өлшеуіштерді негізге ала отырып, ара ұясының санаты анықталады. Мұндағы басымдыққа ие болып табылатын көрсеткіш – бал өнімділігі.
10
Кесте 4 Ара ұялары санатының сипаттамасы
Бал өнімділігі Аралары бар
ұяшықтар саны Аралардың қысқы шығыны
Санат
5 5 5 15 4-5 4-5 24 4-5 4-5 35 3 3 44 3 3 52-3 2-3 2 62 2 2 71 1-2 1-2 8 (брак)
Бірінші санат – үш белгі бойынша бес ұпайға ие болған ара ұялары; Екінші санат – бал өнімділігі бойынша бес ұпайға ие болған ара ұялары; Үшінші санат – қалғандарының барлығы. Жалпы қосындысы үш ұпайға ие болған ара ұяларын төрт-алты санатқа
жіктейді; Төртінші санатқа – бал өнімділігі бойынша бес ұпайлық бағаға ие болған ара
ұялары; Бесінші санатқа – төрт ұпайды иеленген ара ұялары; Алтыншы санатқа – қалған ара ұяларының барлығы жатқызылады. Бір ұпайлық бағаға ие болған ара ұялары сегізінші санатқа жатқызылады. Генотип бойынша ара ұяларын сұрыптау Генотип ұрпақтарға ата-ананың өнімді қасиеттерін тұрақты түрде
тасымалдауды қамтамасыз етеді. Өнімді қасиеттерді ұрпақтарға тұрақты түрде тасымалдауға ата-ананың тегі әсер ететіндіктен, таза тұқымды ара ұяларына − 5 ұпай, шартты таза тұқымды ара ұяларына − 4 ұпай, аралас ара ұяларына – 2 ұпай.
Егер аналық аралары жоғары санатты аталық аралардан (элита – 3 ұпай, 1-нші санат – 2 ұпай, 2-нші санат − 1 ұпай) тарағаны құжатпен дәлелденетін болса, онда бағаланатын ара ұяларына 1-ден 3-ке дейін қосамша ұпайлар қосылады. Аталған ара ұяларының жоғары өнімді туыстас ара ұялары бар болса, онда қосымша 2 ұпай қосылады. Егер бағаланатын ара ұяларының санат бойынша ұрпақтарының бар екендігі анықталса, онда элиталық сипаты үшін қосымша 5 ұпай, 1-нші санат үшін 3 ұпай, 2-нші санат үшін 2 ұпай, 3-нші санат үшін 1 ұпай қосылады. Барлық төрт көрсеткіш жинақталып (15-тен жоғары емес), жиынтық ұпай бағалау нәтижелерінің мәлімет тізімі (қосымша 2) 14-ші бағанына енгізіледі. Бірінші санатқа кірген әрі аналығы мен аталығы белгілі ара ұяларын элитаға жатқызады. Ара аналықтарының шығу тегін омарталық есеп журналының жазбалары бойынша анықтайды, ара аталықтарының шығу тегі оқшауланған ұшу жағдайында бақыланатын ұрықтану кезінде немесе алдын ала белгілі аталықтардың ұрықтарымен ара аналығын аспаптық ұрықтандыру кезінде тіркеледі. Бағалау мәліметтерін 4-ші кестеде келтірілген нысанға сәйкес толтырады.
11
4. Бағаланатын санаттың анықтамасы мен қорытынды бағасы 5,10,11,12,13,14 бағандарына енгізілген ұпайлар әрбір ара ұясы бойынша
жинақталып, алынған соманы бағалау нәтижелерінің мәліметі (қосымша 2) 15 бағанына енгізіледі.
Элита санатына аналығы мен аталығының шығу тегі белгілі және 80 ұпай және одан жоғары бағаланған таза тұқымды ара ұялары жатқызылады.
Бірінші санатқа шартты таза тұқымды ара ұялары (аталықтары нақты белгілі емес) жатқызылады және олар 80 ұпайдан кем емес бағаға ие болуы тиіс.
Екінші санатқа 70 ұпайдан кем емес бағаланған барлық шартты таза тұқымды және таза тұқымды ара ұялары жатқызылады.
Үшінші санатқа ең аз ұпайға ие болған шартты таза тұқымды ара ұялары жатқызылады. Аралас ара ұялары, олар жоғары өнімді болып табылса да, «санаттан тыс» категориясына жатқызылады. Бұл ара ұялары тәрбиешілер ретінде пайдаланылуы мүмкін.
Негізгі күзгі тексеруден омартадағы барлық ара ұялары өтеді, алайда бағалауға келгенде жағдай басқа.
Бағалаудан өтпейтіндер: Ағымдағы жылғы аналықтары бар ара ұялары, соның ішінде ағымдағы жылғы
ара пакеттері және сырттан алынған ара ұялары; Улану немесе аурудың салдарынан маусым бойында әлсізденіп қалған ара
ұялары; Маусым бойы үйірілімге ұшыраған ара ұялары мен олардың үйірілімдері; Шығу тегі мен жасы белгісіз аналықтары бар ара ұялары; Қыс мезгілінде шығынға ұшыраған аналықтары көктемде алмастырылған ара
ұялары; Маусым бойы басқа ара ұяларының дернәсілдерімен немесе араларымен
күшейтілген ара ұялары; Аралардың қолда бар түрінің таза тұқымды ара ұялары ғана бағалануға жатады.
Омартада ара ұялары номерленуі керек және олардың жағдайы мен есебі мұқият жүргізілуі тиіс. Бағалау материалдары арнайы ведомоста рәсімделеді.
5. Ара ұяларын пайдалану мақсатын анықтау
Омартаны бағалау аяқталғаннан кейін, ұпайларды санау негізінде аналық
аралар мен аталықтарды (криоконсервация технологиясы � аталық араның шәуеті бар болған жағдайда) шығару мақсатында дернәсілдерді алу үшін, жоғары көрсеткішке ие болған ара ұяларын пайдалануға бағыталған ара ұяларын сұрыптау жүргізіледі. Тұқымдық материал ретінде, элита санатына жатқызылған немесе алғашқы екі санаттың талаптарына жауап беретін таза тұқымды ара ұялары қолданылады. Мұндай санаттағы ара ұялары жоқ болған жағдайда, үшінші санаттың ең жақсы ара ұялары қолданылады, ал тұқымдық негіз ретінде басқа санаттардың ең жақсы ара ұялары алынады, немесе тұқымдық өнімді ара аналықтарын тұқымдық тәлімбақтардан, тұқымдық омарталардан әкеліп алмастырады.
Бағалаудың сегізінші тобына жатқызылған және тұқымдық омарта маманының талаптарын қанағаттандырмаған ара ұялары (аса қастықшылдық, үйірілімге ұшырау дәрежесінің жоғары болуы, ауруларға нашар төтеп берушілік және т.б.) қолданыстан шығарылады.
12
6. Бағалаудан күтілетін нәтижелер Араны өсіру бағытындағы және тауарлы бал өндіруші омарталарда
жүргізілетін бағалаудың негізінде ең жақсы ара ұяларының тұқымдық негізі қалыптастырылады. Бұл өз кезегінде, аралардың өнімділік және тұқымдық қасиеттерін жылдан-жылға жетілдіруге мүмкіндік береді. Бағалаудың нәтижелері тұқымдық араларды ұстауға арналған субсидияларға, ара аналықтарын, ара пакеттерін тұқымы бойынша сатуға арналған субсидияларға қол жеткізуге әкелетін шаруашылықтың селекциялық-тұқымдық жұмыс жоспарының негізін құрайды. Бағалаудың нәтижесінде жағымсыз белгілермен, тұқымдық стандарттан ауытқуымен ерекшеленген ара ұялары қолданыстан шығарылады. Бірнеше маусым бойы жүргізілген бағалаудың нәтижелерін зерттеу оң немесе теріс өзгерісті анықтауға мүмкіндік береді, ал бұл, жұмыс барысына қажетті түзетулерді енгізуге әкеледі.
7. Зоотехникалық есеп
Тұқымдық мал шаруашылығы туралы Заңға сәйкес, ара шаруашылығы
бойынша аттестацияланатын тұқымдық шаруашылықтың штатында ара шаруашылығына, зоотехникаға қатысы бар арнайы курстарды, оқу мекемелерін бітіргені туралы дипломы бар маман жұмыс жасау қажет, онсыз селекция мәселелерін кәсіби деңгейде шешу мүмкін емес. Регламент бойынша, тұқымдық шаруашылықтар аталған Заң талаптарының шеңберінде бастапқы есеп жүргізу үшін кеңес берушілер ретінде ғылыми-зерттеу мекемелерінің мамандарын (келісім-шарт бойынша) тартуға болады. Қазақстан Республикасындағы тұқымдық ара шаруашылықтарының желісін құру бойынша бағдарламаның логикалық аяқталуы − бұл әрбір ауданда аудандастырылған тұқымдық омарталардың құрылуы. Бұл тұқымдық инспектураны, аралардың ветеринарлық қауіпсіздігін қамтамасыз ететін саланы басқару вертикалін және ең бастысы аралардың түр бойынша аудандастырылу жоспарын қалпына келтіруге мүмкіндік береді.
Ара шаруашылығындағы тұқымдық және зоотехникалық есеп
нысандары:
1. Омартаны көктемгі тексеру актісі 2. Омартаны күзгі тексеру актісі 3. Ара ұясының бағалау парағы. Нысан 1-В 4. Омарталық есеп журналы. Нысан 3-В 5. Ара ұясы өнімділігінің есеп журналы. Нысан 5-В 6. Ара аналықтары таңбалануының есеп журналы. Нысан 6-В 7. Ара ұяларын бағалау нәтижелерінің жиынтық мәліметі. Нысан 7-В 8. Тұқымдық ара ұяларын бағалау нәтижелерінің мәліметі. Нысан 8-В
Зоотехникалық есеп нысандары қосымша 2-де көрсетілген.
13
Қосымша 1
Бағалау жүргізу үшін бір ара ұясынан сынаманы алу тәртібі
Аралардың түр стандартына сәйкестігін анықтауға зертханалық зерттеулерді жүргізу үшін, шыны ыдысқа 50-60 араларды ұяшықтың ортасынан, дәрнәсілі бар араларды рамканың ортасынан алады. Одан кейін оларды ыстық сумен күйдіріп, 2-3 секундтан кейін дәкелі майлыққа (10х15 см) салады. Омартаның атын, ара ұясының номерін, сынаманы алу күнін карандашпен этикеткаға жазады. Одан кейін этикеткасы мен ішінде аралары бар дәкені байлап, 70%-дық спирті бар шыны ыдысқа орналастырады. Шыны ыдысты қақпағымен жауып қояды. Спирттелген аралар бірнеше ай бойы сақталады.
Препараттарды дайындау және араның қанатын, тұмсығын,
тергитін өлшеу.
Ара денесінен қысқышпен алдыңғы оң қанатын ажыратып, глицерин жағылған шыныға салады. Осылайша 15-20 қанат алынып, салынған шынының үстіне жабушы шынымен жабылады (сурет 2).
Тұмсық ауыз бөліктерінен ажыратылады, ол үшін араның басы оның кеудесінен алынып, желке тұсын жоғары қаратып шыныға салады. Препаровальді инемен желке қуысын қысады және негізгі ауыз аппаратының басқа жалғасу орнын анықтайды. Препаратты шыныдағы жартылай сумен араластырылған глицерин тамшысының үстіне салады. Ара тұмсығының ұзындығы шығыңқы бөліктер мен тұмсық ұшындағы ара қашықтықтың аралығы бойынша есептеледі (сурет 2).
Араның тергитін ажыратып алу үшін, араның қарнын оның кеуде қуысынан бөліп алады, тергитті шыны ыдыстағы тамшы суға арқа тұсымен жатқызады. Арқадағы жартылай сақиналарды (тергиттерді) біріншіден бастап және соңғы жетiншiсінен аяқтап ажыратады. Үшiншi тергитті инемен және қысқышпен түзулеп дұрыстайды және жапқыш шынымен жабады (сурет 3).
Қанаттың кубитальді ұяшығының «а» және «б» кесіндісіндегі енін өлшеп алып, оның кіші шамасының үлкен шамасына қатынасын тауып алып, пайызбен көрсетілетін кубитальді индексті есептейді (сурет 4).
Өлшеу МБС – 1, МБС – 2, МБС – 9 бинокулярлы микроскоптың және дөңгелек шыны пластикасы салынған окуляр-микрометрдің көмегімен жүргізіледі. Оның шкаласында 100 бөлігі бар. Препаратты окуляр-микрометрдің астына, яғни микроскоптың үстеліне орналастырады. Өлшем нүктелерінің арасындағы қашықтық окуляр-микрометрдің қанша бөліндісін қамтитынын анықтайды.
14
В А
Сурет 1 Алдыңғы оң жақ қанат. Дискоидальді ығысуды өлшеу: А – теріс дискоидальді ығысу; В – оң дискоидальді ығысу;
Сурет 2 Тұмсықтың ұзындығы Сурет 3 Үшінші тергиттің ені
Сурет 4 Кубитальді ұяшықтың өлшемдері.
15
Қосымша 2 ЗООТЕХНИКАЛЫҚ ЕСЕП НЫСАНДАРЫ
Омартаны көктемгі тексеру
АКТІСІ
«____»___________________________200__ ж.
Комиссия құрамындағы (қызметі мен тегін көрсету) төраға_______________________________________________________________ _________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ және комиссия мүшелері_______________________________________________ _____________________________________________________________________ ___________________________________________________________________ ____________________________________________________ тағайындалған (бұйрық, үкім, шешім номері, күні)
_______________________________омартаның көктемгі тексеруін жүргізді.
Тексерудің нәтижесінде келесілер анықталды: Қыстауға шығарылған ара ұялары___________________________________ Қыста шығынға ұшыраған ара ұялары________________________________ Көктемде біріктірілген ара ұялары________________________________-__
_________________________________________________________________-_ (ара ұяларының шығынға ұшырау және біріктірілу себептерін көрсету)
Тексеру күніндегі ара ұяларының барлығы__________________________ Комиссия төрағасы: ________________________ _____________________ __ Комиссия мүшелері: ________________________ _____________________ _______________________ _____________________ _______________________ _____________________ _______________________ _____________________ _______________________ _____________________
16
Омартаны күзгі тексеру АКТІСІ
«____»___________________________200__ ж.
Комиссия құрамындағы (қызметі мен тегін көрсету) төраға______________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________ және комиссия мүшелері______________________________________________ __________________________________________________________________ _________________________________________________________________ ____________________________________________________ тағайындалған (бұйрық, үкім, шешім номері, күні)
_______________________________омартаның күзгі тексеруін жүргізді.
Тексерудің нәтижесінде келесілер анықталды:
I. Ара ұяларының қозғалысы Жыл басындағы саны болған__________________ара ұясы__________________ Бал жиынының басындағы _______________ара ұясы______________________ Жаңа ара ұяларының құрылуы__________________________________________ Маусым бойында сатылды__________________________________________________________ Ара ұялары___________________________________________________________ Ара аналықтары________________________________________________________ Жаңадан сатып алынған ара ұялары______________________________________ Тексеру күні қолда болған ара ұялары________________________, соның ішінде 9 және одан да көп рамаға орналасқан_________________ ара ұялары Қосымша ара аналықтары_____________________________ нуклеустер. II. Бал өндірілді Маусым ішінде келіп түскен бал мөлшері, барлығы _____________________ кг. Ұяларда, нуклеустарда және қорда (ұядан тыс) қалдырылған бал, барлығы_________________ кг. Бір ара ұясына шаққанда азықпен орташа қамтамасыз етілуі ___________кг. Күзде азыққа пайдаланылған қант мөлшері_____________ кг. бір ара ұясына орташа алғанда _____________ кг. III. Көшіруге шығарылды_________________________ара ұялары IV. Балауыз өндірілді Жыл басындағы ұяшықтар саны_____________________рамкалар Қолданыстан шығарылған ұяшықтар____________рамкалар, жаңадан салынған______________ Жасанды балауыз жапырағының шығындалуы________________кг. Жыл соңындағы ұяшықтар саны_____________________рамкалар Тапсырылған балауыз______________кг. шығындалған аралар 20%____________кг. Алынған жиынтық балауыз мөлшері___________________кг. бір ара ұясына шаққанда_________________кг.
17
Орташа бір ара ұясына салынған ұяшықтар___________________рамкалар Бір ара ұясының ұяшықпен орташа қамтамасыз етілуі_____________рамкалар V. Аралардың қыстап шығу қорытындысы Уақыты: өткен жылдың күзіндегі аралардың соңғы ұшып шығуы______________ Араларды қыстауға орналастыру______________, жайғастыру__________ Аралардың көктемгі бірінші ұшып шығуы___________________________ Аралардың қыстап шығуының жалпы бағасы_______________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ VI. Аралармен жүргізілген тұқымдық жұмыс Омартадағы тұқымдық ұялар (өткен жылдың мәліметтері бойынша): Аталық ұялар №№ _____________________, аналық ұялар №№____________________ Тек аталық ұяларды аталықтарды алу ұшін қандай шаралар жүргізілді___________________________________________________________ ___________________________________________________________________ Тұқымдық ара аналықтарының ұяларынан қанша аналықтар алынды_____________________________________________________________ Анықталған жаңа тұқымдық ұялар а/ұ №
Аналық араның шығу тегі және жасы
Жалпы жиын Ара аналығының сыртқы ерекшелік белгілері
Бал (кг.) Балауыз (кг).
VII. Ара аурулары: Омартада анықталған ара ауруларының түрлері және ауруға шалдыққан ұялар саны_____________________________________________ __________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Аралар ауруының сипатын анықтаған_______________________________________________________________
18
_________________________________________________________________________ Ауруды ауыздықтау және оның алдын алу бойынша жүргізілген шаралар ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ VIII. Омартаның жабдықталуы Омартада бар ма және бар болса қандай жағдайда: қыстау, қойма, бал шайқау қондырғысы, балауыз алу қондырғысы, бақыланушы ұя, аралар азығына арналған ыдыс, балауыз пресі, қосалқы ұялар___________дана (қолда бар заттың астын сызу қажет) IX. Омарта жұмысын жақсарту бойынша комиссияның ұсыныстары ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Комиссия төрағасы: ____________________________________________________________________ Комиссия мүшелері: ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
18
Қазақстан Республикасы Нысан 3-ВОблыс Қазақстан Республикасы Аудан Ауыл шаруашылық министрлігінің Деңгейі «_____»________2008 жыл
№______ Өсірілетін ара түрі бұйрығымен бекітілді
Омарталық есеп журналы 20_ ж.
Ара ұясы № __________________________________________________________________ Ара аналығының туған жылы ___________________________________________________ Ара аналығының шығу тегі __аталық араның жеке № _________ аналық араның жеке № __________________________ Өткен жыл бойынша ара ұясының өнімділігі: Балдың жалпы жиыны __________ кг., балауыз _______________ кг. Алынған дернәсіл немесе үйір _____________, қыс мезгіліне төзімділігі __________________________________________________________________
Ара ұясы
-ның №
Бал,
кг
Алынған
балауыз,
жапырақтар
Ара аналығы
-ның
шығарыл-ған түрі
Кешенді
санат
Өзге де
ақпарат
Қарап
шығу
уақыты
Ара ұясы
-ның
күш
-қуаты
, бағана
-лар
Барлық рама
Дернәсілдер
барлығы
, дана
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
19
Қазақстан Республикасы Нысан 5-В
Облыс Қазақстан Республикасы Аудан Ауыл шаруашылық министрлігініңМәртебе «_____»____2008 жыл №______
Өсірілетін ара түрі бұйрығымен бекітілді
Ара ұясы өнімділігінің есеп журналы 20 ______ ж.
Шаруашылық _________________________________________
№
Ара
ұясының
№
Есеп
күні
Ара
түрі
Ара
аналы
-ғының
жасы
Бал
өнімділігі
Балауыз
өнімділігі
Жинал
-ған
тозаң
Прополис
20
Қазақстан Республикасы
Нысан 6-ВОблыс Қазақстан Республикасы Аудан Ауыл шаруашылық министрлігінің
Мәртебе «_____»________2008 жыл №______
Өсірілетін ара түрі бұйрығымен бекітілді
Ара аналықтары таңбалануының есеп журналы 20 ______ жыл
Шаруашылық __________________________________________
№ Құрал- жабдық №
Ара ұясының №
Таңбаның № және түсі
Туған күні
Түрі мен түсі
Қосымша белгілер
21
Қазақстан Республикасы Облыс
Нысан 7-ВҚазақстан Республикасы
Аудан Ауыл шаруашылық министрлігінің
Ауыл шаруашылық құрылымы «___»________2008 жыл№______
Мәртебе бұйрығымен бекітілдіӨсірілетін ара түрі
Ара ұяларын бағалау нәтижелерінің жиынтық тізімі 20 ______ жыл
Ара ұя
-сы
-ның №
Жеке №
Түсі
Туған жылы
Түрі
Ата- тегі Өнімділігі Ұпайлар бойынша
белгілеу
Ұпайлар жиыны
Бағалау тобы
Ара
ұясының
қызметі
Ата-лық-тың
жеке№
Ана-лықтың
жеке
№
Бал,
кг
балауыз
жапырағы
, Аралардың
тәртібі және
экстерьерлік
Қыс мезгіліне
төзімділігі
Ара ұясының
күш
-қуаты
Өнімділігі
Генотипі
(соның ішінде
тұқымдылығы
)
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17
22
Шаруашылық бастығы
Бас зоотехник
Зоотехник-селекционшы
( А.Ж.Т., қолы)
( А.Ж.Т. қолы)
(А.Ж.Т.,қолы)
Ара ұясының бағалау парағы
1-В Нысаны
Қазақстан Республикасының ауыл шаруашылық министрлігімен
бекітілген«____»______________20 жыл №_____
Қазақстан Республикасы Номерлеу түрі
Белгі салу орны
Түсі мен белгілері Шаруашылық
Мәртебесі Аналық араның белгісі
Аудан Облыс Номері Аналық араның туған жылы
Ара ұясының жеке №
Түр санаты мен түрі
ГКПЖ бойынша номері
Шаруашылыққа келу уақыты
Ара аналығы Ара аталығыЖеке № Жеке №Түрі ТүріТүр санаты Түр санаты№ ГКПЖ № ГКПЖСызық СызықАналық араның туған жылы
Аналық араның туған жылы
Салмағы, гр. Салмағы, гр.Жасы, жыл Жасы, жылКешендік класс
Кешендік санат
ММ МО ООЖеке № Жеке № Түрі Түрі Түр санаты Түр санаты ГКПЖ ГКПЖ
23
бойынша номері
бойынша номері
№ ГКПЖ № ГКПЖ Аналық араның туған жылы
Аналық араның туған жылы
Салмағы, гр. Салмағы, гр. Жасы, жыл Жасы, жыл Кешендік санат
Кешендіксанат
ММM МОМ ОО
М ММО
ОМО МОО ООО
Жеке № Жеке № Түр санаты Түр санаты Туған жылы Туған жылы Салмағы, гр. Салмағы, гр. Жасы, жыл Жасы, жыл Кешендік санат
Кешендіксанат
24
АРА ҰЯСЫН БАҒАЛАУ МӘЛІМЕТТЕРІ
Көрсеткіш
тер
Уақыты
Экстерьер
көрсеткіште
рі
Бірінші жыл Екінші жыл
Жақсы
(6
-10)
Қанағат
-танарлық
(1-5
)Нашар
(0
) Жақсы
(6
-10)
Қанағат
-танарлық
(1-5
)
Нашар
(0
)
Түсі Тұмсықтың ұзындығы, мм
Тұмсықтың ұзындығы, мм
Балауыз өнімділігі
Дискоидальды ауытқу, % + -- 0
Бал өнімділігі
Жұмыртқалағыштығы, ара ұясының күш-қуаты
Кубитальдыиндекс, %
Салмағы, кг.
Салмағы, кг.
Бал шайқау
Экстерьерүшін қойылатын ұпай
Мінез-құлқы
Қыс мезгіліне төзімділігі
Өлшемдерді жүргізген тұлғаның А.Ж.Т. және қолы
Бағалауды жүргізген тұлғаның А. Ж.Т. және қолы
Тұқымдық пайдалану
Кешендік бағалау
Ұрықтану
жылы
Ұрықтанған аналық аралар саны
Дернәсілдерді пайдалану бағыты
Көрсеткіштер
У
барлы
-ғы
соның ішінде Ара ұясы
25
тұқымды
қ
пайдалан
ылатын
тұқымды
қ
пайдалан
ылатын
Бал және балауыз өнімділігі Жұмыртқалағыштығы,ара ұясының күш-қуаты
Қыс мезгіліне төзімділігі Санат
Өлшемдерді жүргізген тұлғаның А.Ж.Т. және қолы
Өзге де көрсеткіштер Араны күтіп-баптау әдістері
аруашылық жетекшісі
Бас зоотехник Зоотехник-селекциошы
( А.Т.Ж., қолы)
( А.Т.Ж., қолы)
Қазақстан Республикасы Облыс Аудан Ауыл шаруашылық құрылымы Мәртебе Өсірілетін ара түрі
26
20__ жылғы ара ұяларын бағалаудың жиынтық нәтижесінің тізімі
Бағалауды жүргізген тұлғажөніндегі мәліметтер Тегі, аты-жөні
ЖИЫНТЫҚ ВЕДОМОСТІ ТОЛТЫРУҒА АРНАЛҒАН ЖӨН-ЖОБА нысан 8-В БОЙЫНША АРА ҰЯЛАРЫН БАҒАЛАУДЫҢ ВЕДОМОСІ
Ара ұяларының бағалауының нәтижелерiнiң жиынтық ведомосы барлық
физикалық және заңды тұлғалармен қорытынды жасалады, олар тәуелсiз асыл тұқымды мал шаруашылықтың төңiрегiдегiн субъекттiң мәртебе болатын жеке меншiк түрлерi қарастырады. Асыл тұқымды жұмыс нәтижелерi туралы есептеу нәтижесi есеп беру жылының 1 желтоқсаны бойынша қорытынды жасалады және жергiлiктi атқарушы органдарда жеткiзiлiп берiледi, есеп беру жылының 25 желтоқсанына бағалау туралы мәлiметтер қорытылады. Жергілікті органдармен есептеу нәтижелерді нәтижесiлердi жалпылаудан кейiн есеп беру жылы 15 қаңтарда Қазақстан Республикасының асыл тұқымды ара шаруашылығы бойынша уәкiлеттi органға осы есептеу нәтижесiлердi береді. Әр жыл сайын келтірілген нысан бойынша әрбір өнген ара тұқымын есепті күнге дейін нәтижесі шығарылады.Жиынтық ведомосы әрбiр шаруашылық шектерiнде аралардың әрбiр езбелелетiн жынысы бойынша бөлек қорытынды жасалады. Жиынтық ведомосы соңында өткiзiлген бағалаудың сапасы туралы есеп беру жылындағы селекциялық - асыл тұқымды жұмыстың қызметтiң органдарының шешiмiн берiледi.
Қарастырылған жиынтық ведомосы жоғарғы инстанциядағы облыстық асыл тұқымды қызметiнiң органдарымен көрiнедi.
Барлық кестелер айқын және ұқыпты толтыруы керек. Барлық кестелерiн тиiстi көрсеткiштер балансталған болуы керек. қысқаша нәтижелердi талдауы және ауылшаруашылық кешенiнiң мал
дәрiгерлiк күйi, сонымен бiрге облыстық асыл тұқымды
27
1. Ара ұяларының тұқымдық және санат құрамы
Ұялардың жасы
бойынша топталуы
Шифр
Барлық
бағаланған
ара
ұялары
Соның ішінде үйлестірілгендер ГПКЖ негізінде тұқым бойынша класс бойынша
таза
тұқымды
IV
(15/
16)
III
(7/8
)
II
(3/4
) I
(1/2
)
асыл
1 2
н/кл
барлық,
ара
ұялары
ішінде
есепті
А Б 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Барлық ара ұялары
01
соның ішінде:
2. Өлшеу мен тірі салмақ бойынша ара ұяларының бағаланған мінездемесі
Ара ұялары
Түрі
Шифр
Барлық ара ұялары
Орта өлшемді, см
Кубитальді
индекс,
%
Ара ұялары
-ның күш
-қуаты
Бал печаткасы
Мінез
-құлқы
Түсі
Тұм
-сық ұзын-дығы
Дискоидальді
ығысу
, %
Ұяшықты
ашу
кезінде
Ұяшықты
қарап
+ - 0
1 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14
Ара ұялары 1 жылдық
аналықтары мен
01
Ара ұялары 2 жылдық
аналықтармен
02
Үлкен жасты 03
28
3.Пакеттердің қалыптастырылуы (жаңа ара ұялары)
4. Жүзеге асқан асыл тұқымды ара ұяларының мінездемесі
Ара ұяларының тобы
Шифр
Есепті жылы
сатылғандар,
дана.
соның ішінде санат бойынша
Асыл тұқымды Бірінші Екінші
А Б 1 2 3 4 Барлығы 01
соның ішінде:
ара ұялары 02
ара пакеттері 03
Ара ұяларының мал дәрігерлік және бағалау бойынша нәтижелерінің жағдайы
_________________________________________________________
_________________________________________________________
_________________________________________________________
_________________________________________________________
_________________________________________________________
_________________________________________________________
_________________________________________________________
_________________________________________________________
_________________________________________________________
_________________________________
Есепті жылы алынғандар Өткен жылы алынғандар орта
%
Барлық,
пакеттер
соның ішінде санат бойынша Барлық,пакетте
р
соның ішінде санат бойынша асыл
тұқымды 1 2 өндірістен
шыққан асыл
тұқымды 1 2 өндірістен
шыққан
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
29
Ара ұялардың өткiзiлген бағалаудың сапасы туралы облыстық асыл тұқымды қызмет органдарының
қорытынды шешiмi __________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
_____________________________«___»_______________20_____ жыл
Шаруашылық жетекшісі
Бас зоотехник
Тұқымдық мал шаруашылығы бойынша қалалық инспектор
А.Т.Ж., қолы
А.Т.Ж., қолы
аудан А.Т.Ж., қолы
30
Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылық
Министрлігінің бұйрығымен 2008 жылдың 6 қарашасындағы № 685
Бекітілді
АУЫЛ ШАРУАШЫЛЫҚ МИНИСТРЛІГІ
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ
АСЫЛ ТҰҚЫМДЫЛЫҚ КУӘЛІК ҚАҒАЗЫ
АРА АНАЛЫҒЫ
№ ____
Жеке №
Түрі
Түсі
Аналықтың туған кезеңі (атауы, деңгейі
және шаруашылық мекен-жайы)
Белгі түсі
Асыл тұқымды куәліктің берілген уақыты
Берілген уақыты (кімге)
31
АРА АНАЛЫҒЫНЫҢ ТЕГІ
Омарта Шаруашылық Аудан Облыс Ара ұясының №Аналықтың туған жылы Аналықтың жынысы Барлық аналықтар Кешенді сонат
АРА АНАЛЫҒЫН БАҒАЛАУДЫҢ МӘЛІМЕТТЕРІ
Тұмсық ұзындығы, мм Кубитальді индекс Дискоидальді жылжуы Балауыз айнаның шекарасыДене түсі Ара аналығының салмағы, мг
АРА АНАЛЫҒЫН БАҒАЛАУДЫҢ МӘЛІМЕТТЕРІ (ұпай бойынша)
Бірінші жетекші Зоотехник-селекционшы
А.Т.Ж. қолы А.Т.Ж. қолы
Тұқымдылық Өнімділік Экстерьер Қыс мезгіліне төзімділігі Жұмыртқалағыштығы, ара ұясының күш-қуаты Кешенді сонат
32
МИНИСТЕРСТВО СЕЛЬСКОГО ХОЗЯЙСТВА РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН
АО «КАЗАГРОИННОВАЦИЯ»
Тоо “Восточно-Казахстанский научно-
исследовательский институт сельского хозяйства”
ИНСТРУКЦИИ ПО БОНИТИРОВКЕ ПЧЕЛИНЫХ СЕМЕЙ
Астана 2011
33
УДК 638.1 Инструкции по бонитировке пчелиных семей. Усть-Каменогорск, 2011. – 41 с.
Рекомендации подготовили: Жумагалиев А.Д. - зав. отделом пчеловодства, Нургалиев Ж.А., Баранова С. В.
Инструкция предназначена для специалистов пчеловодства, научных
сотрудников, племенных инспекторов территориальных инспекций МСХ РК.
Издано в рамках программы 057 «Информационное обеспечение субъектов агропромышленного комплекса на безвозмездной основе»
Рекомендации утверждены на заседании Ученого совета ТОО «Восточно-
Казахстанского НИИ сельского хозяйства», протокол №2 от 17 июня 2011 г.
34
Содержание
Введение…………………………………………………………………………………………….………....…35 1. Цель проведения бонитировки …………………………………….…………….……………...….36 2. Порядок проведения бонитировки.......................................................................36 3. Отбор племенных семей......................................................................................37 Оценка породности…………………….…………………….….................................................37 Оценка медовой продуктивности ………………………………………….…………………...….…38 Оценка силы пчелиных семей…………….…………………………………………………...…..…...38 Отбор пчелиных семей по зимостойкости ...............................................................39 Определение класса пчелиной семьи по комплексу признаков................................40 Отбор пчелиных семей по генотипу..…………………………….…………………….….....………41 4. Итоговая оценка и определение бонитировочного класса....................................41 5. Определение назначения пчелиных семей ..........................................................42 6.Ожидаемые результаты бонитировки…………..………………………………………...….…42 7.Зоотехнический учёт ….........................................................................................42 Приложения1 1.Порядок отбора проб из улья для проведения бонитировки..................................43 2. Приготовление препаратов и проведение замеров крыла, хоботка, тергита......................................................................................................43 Приложения 2. Формы зоотехнического учета…………………………………………………………….…………..45
35
Введение
Племенная работа в пчеловодстве представляет собой неотъемлемую составную часть технологии производства продуктов пчеловодства, увеличения численности пчелиных семей, повышение их продуктивности.
Цель племенной работы в пчеловодстве – улучшение продуктивных и племенных качеств пчелиных семей - устойчивую передачу полезных признаков потомкам.
Продуктивность, зимостойкость, устойчивость к заболеваниям каждой пчелиной семьи пасеки напрямую зависит от её наследственности. В связи с развитием промышленного пчеловодства в Казахстане повышается спрос на племенную продукцию пчёл – неплодных и плодных пчелиных маток, пчелопакеты, пчелосемьи. Большая ответственность в этой связи стоит перед специалистами племенной инспекции, научными сотрудниками пчеловодства при определении степени чистопородности пчёл пасек, которые зарегистрированы как племенные.
36
1. Цель бонитировки
Бонитировка (bonitas c латинского - доброкачественность) – мероприятия по оценке пчёл, трутней, плодных маток на соответствие породному стандарту, принятому международным пчеловодческим сообществом. Кроме экстерьерных признаков во внимание принимают медопродуктивность, сила пчелиных семей, зимостойкость. Все эти качества определяются путём непосредственного комиссионного осмотра пчелиных семей, аналитической проработки записей пасечного учёта.
Конечной целью бонитировки является выявление соответствия или расхождения исследуемых пчелиных семей, проб пчёл с требованиями стандарта породы пчёл.
2. Порядок проведения бонитировки
Бонитировка племенных пчелиных семей проводится ежегодно в
период главной осенней ревизии (сентябре, октябре) месяцах, при этом обследуются здоровые, перезимовавшие пчелиные семьи, участвовавшие в медосборе текущего года. В год создания племенного ядра проводят бонитировку всех пчелиных семей пасеки. Данные об оценке породного состава пчёл, продуктивности (по всем видам пчелопродукции – мёд, пыльца, прополис, воск) накапливаются в первичных документах (пасечные журналы). В качестве членов бонитировочной комиссии могут участвовать специалисты знающие пчеловодство, что должно быть подтверждено дипломами, научные сотрудники от предприятий, имеющих лицензии на право ведения научной, консалтинговой деятельности в пчеловодстве. Специалист, проводящий проверку должен иметь стаж работы в пчеловодстве не менее 5 лет, иметь соответствующие разрешительные документы от Территориальных инспекций МСХ РК, Областных Управлений сельского хозяйства, от республиканского пчеловодческого объединения - Национального Союза «Бал Ара». До проведения бонитировки члены комиссии проводят сверку данных зоотехнического учёта с фактическим состоянием пчелиных семей, проверяют наличие номеров ульев, при наличии информационно-аналитической системы учёта – наличие данных племенной пасеки в компьютерной базе данных, наличие бирки с штрих кодом. Председатель комиссии обязан провести показательную бонитировку, практический инструктаж всех членов бонитировочной комиссии, для чего должен отобрать несколько пчелиных семей, используемых в качестве эталона (семьи первого класса), распределить пчелиные семьи между членами бонитировочной комиссии.
Процедура бонитировки проводится при температуре наружного воздуха не ниже 15º С. При бонитировке оценивают породность (по экстерьеру и биологическим признакам) и три основных показателя, определяющих классность пчелиных семей. Оценку пчелиных семей проводят по критериям чистопородности, медопродуктивности, силы пчелиных семей, зимостойкости.
37
3. Отбор племенных семей Задачами отбора являются: - выделение лучших пчелиных семей для создания племенного ядра
пасеки; - выделение худших пчелиных семей, подлежащих выбраковке; - разделение пчелиных семей на классы для осуществления
соответствующего подбора, организации семей-воспитательниц при выводе маток, производство товарной продукции пчеловодства.
Отбор проводится по следующим признакам: а) главные признаки пчелиных семей - породности происхождения; - продуктивность; - сила; - зимостойкость; - генотип. б) второстепенные признаки: - воскопродуктивность пчелиных семей; - миролюбивость пчел; - ройливость;
Оценка породности
Чистопородными считаются пчелиные семьи, происходящие от родителей одной и той же породы, чистопородность которых, подтверждается зоотехническими документами (племенные свидетельства, племенные карточки) и соответствующими породными признаками (таблица 1).
Типичность экстерьерных и поведенческих признаков пчел данной семьи в целом, получает самостоятельную оценку в баллах (типичность удовлетворительная – 3, хорошая – 4, очень хорошая - 5) и проставляется в графе 5 ведомости результатов бонитировки (приложение2). Для оценки экстерьера от каждой семьи отбирают пробы пчел (20-30шт.), измерения проводят по методике, изложенной в приложении 1.
Таблица 1
Экстерьер и биологический признаки пчел районируемых пород
Порода
Окраска
тела
Длина
хоботка,
мм
Дискоидальное смещение,%
Кубитальный
индекс
,%
Масса
, кг
пчелы
Печатка
меда
Поведение
+ _ 0
При
открыв
ании
При
осмотре
гнезда
Средне
-русская
Темно
-серая
6,0-6,4
4 и меньше
74 и больше
25 и меньше
60-65
110
Белая,
смешанн
ая Умеренно
- агрессив
Покидаю
т сот
(повисаю
38
Карпатс-
кая
Серая
6,3-7,0
90 и больше
- 10 и меньше
45-60
105
Белая,
мешаная
Миролю
бивое
Остаютс
я на
соте
Краинс
-кая
Серая
6,4-6,8
90 и больше
- 10 и меньше
45-60
105
Белая
Миролюби
вое
Остаются
на соте
Оценка медовой продуктивности
Признаки, позволяющие определять класс пчелиных семей племенной
или медотоварной пасеки оценивают по пятибалльной шкале. За основу берётся валовая продуктивность основной пчелосемьи (кормовой + товарный мёд). Мёд в соторамках взвешивают на весах, вычитая вес пустых рамок (0,5 кг.). Соторамка размером 435х 300 мм. с полностью запечатанным мёдом содержит 3,5- 4 кг. мёда, соторамка 235х230 мм. полностью запечатанная содержит 3 кг. мёда.
Перед проведением бонитировки необходимо взвесить несколько соторамок, содержащих различное количество мёда, что бы выработать правильное чувство глазомера, либо членам комиссии необходимо пользоваться ручными весами, поверку которых производят предварительно комиссионно. В шкале оценок даны показатели медовой продуктивности и других признаков, соответствующие оценке в баллах (таблица 2). Медовая продуктивность выражается в процентах к средней медовой продуктивности пасеки в год проведения бонитировки.
Оценка силы пчелиных семей
Оценку силы пчелиных семей проводят перед главным медосбором по количеству соторамок, обсиживаемых пчёлами с обеих сторон (табл. 2.)
Таблица 2
Требования к бонитируемым признакам пчелиных семей
Оценка баллы
Медовая продуктивность %
Число сотов с пчёлами перед медосбором
Зимний отход пчёл, % к количеству пчёл осенью
На рамку 435х300
На рамку 435х230
5 200 Не менее 24 Не менее30 Менее 104 150 20 25 До 15 3 120 18 22 До 25 2 100 16 18 До 30 1 Не удовлетворяющие требованиям 2-5 баллов
39
При средней медопродуктивности 50 кг. и более баллом 5 могут оцениваться семьи, превышающие по продуктивности среднюю на 150% и более, а баллом 4 – на 120% и более. В этом случае семьи, имеющие продуктивность 200% и более, оцениваются баллами 6,7,8, которые при определении классности приравниваются к баллу 5.
В хозяйствах интенсивного использования пчёл на опылении с/х культур баллом 5 могут оцениваться семьи, которые перед медосбором имеют не менее 15 сотов на рамку 435х300мм. и 20 сотов на рамку 435х230 мм., баллом 4 – соответственно 11 и 15, баллом 3-9 и 12, баллов 2-7 и 9 сотов.
Плодовитость пчелиных маток определяют перед главным медосбором,
для чего используют рамку-сетку с ячейками 5х5 см. (в квадрате 100 ячеек). Умножая сумму площадей, занятых расплодом в семье за один промер, на 100 и разделив на 12, можно определить суточную яйценоскость маток.
Отбор пчелиных семей по зимостойкости
Зимостойкость пчелиных семей оценивают по результатам осенней и
весенней ревизий. Зимний отход пчёл определяют как разницу силы пчелиной семьи между данными осенней и весенней ревизий, выраженную в процентах по отношению к силе семьи осенью по формуле:
Со-Св О= ————— • 100%
Со где О- зимний отход пчёл в %; Со – сила семьи осенью в улочках;
Св – сила семьи весной в улочках; Например: 8 сотов – 7 сотов = 1 сот; 8 сотов – 100% Х = 12,56%, следовательно, отход пчел составляет
12,56%. Оценка в баллах = 16 Расход корма за зиму на улочку пчёл определяют как частное от
деления разницы в кормовых запасах между осенней и весенней ревизиями на среднее арифметическое силы пчелиных семей на момент осенней и весенней ревизий по формуле:
Ко-Кв Р= ————,
Сср где Р- расход корма за зиму, кг/улочка; Ко- кормовой запас пчелосемьи осенью, кг; Кв- кормовой запас пчелосемьи весной, кг; Сср- средняя сила семьи на момент осенней и весенней ревизий в улочках.
Например: осенью корма 20кг – весной 9кг = 1,57кг/ул 7 улочек Оценка в баллах = 13
Степень опоношенности гнезда и улья оценивают визуально во время
весенней ревизии. Окончательная оценка за зимостойкость берётся как сводный
40
балл из табл. 3 и проставляется в 6-й графе ведомости бонитировки (приложения 1).
Таблица 3
Требования к зимостойкости пчелиных семей
Зимний отход, %
Расход корма на улочку зимовальных пчёл, кг
Степень опоношенности гнезде
Оценка в баллах
10 и меньше
Около 1 Отсутствует 18-20
До 15 1,3 Слабая 16-17 До 25 1,5 Средняя 11-15 До 30 1,8 Сильная 6-10 Более 30 Более 1,8 Очень
сильная 5 и меньше
Определение класса пчелиной семьи по комплексу признаков
Исходя из критериев медовой продуктивности, силы пчелиной семьи и зимостойкости определяют класс пчелиной семьи. Наиболее приоритетным является признак медовой продуктивности.
Таблица 4.
Характеристика класса пчелиных семей
Медовая продуктивность
Количество сотов с пчёлами
Зимний отход пчёл
Класс
5 5 5 1 5 4-5 4-5 2 4 4-5 4-5 3 5 3 3 4 4 3 3 5
2-3 2-3 2 6 2 2 2 7 1 1-2 1-2 8 (брак)
Первый класс – пчелосемьи имеющие пять баллов по трём признакам; Второй класс – пчелосемьи имеющие пять баллов за медовую
продуктивность; Третий класс - все остальные. В суммарном исчислении в три балла пчелосемьи относят к четвёртому-
шестому классам; К четвёртому классу – относятся пчелиные семьи с оценкой за медовую
продуктивность пять баллов;
41
К пятому классу – имеющие четыре балла; К шестому классу – все остальные пчелосемьи. При наличии оценки в
один балл – семьи относят к восьмому классу (брак) Отбор пчелиных семей по генотипу Генотип регулирует устойчивость передачи потомкам продуктивных
качеств родителей. Так как на устойчивость передачи признаков потомкам влияет породность родителей, чистопородным семьям начисляют - 5 баллов, условно чистопородным – 4 балла, помесным – 2 балла.
Дополнительно начисляют от 1 до 3-х баллов бонитируемым семьям, если документально доказано, что их матки произошли от высококлассных отцовских семей (3 балла – элита, 2 балла – 1-й класс, 1 балл – 2-й класс). Дополнительно назначают 2 балла за наличие у данной семьи высокопродуктивных семей – сестер. Если бонитируемая семья имеет классное потомство, то начисляют еще 5 баллов за элиту, 3 балла за 1-й класс, 2 балла за 2-й класс, 1 балл за 3-й класс. Все четыре показателя складываются, и суммарный балл (не выше 15) заносят в 14 графу ведомости результатов бонитировки (приложение 2).
Все пчелиные семьи первого класса с известными матерями и отцами родоначальниками относят к элите. Данные о происхождении матерей устанавливают по записям журнала пасечного учёта, происхождение отцов регистрируется при контролируемом спаривании в условиях изолированного облётника или при инструментальном осеменении маток спермой заведомо известных трутней.
4. Итоговая оценка и определение бонитировочного класса Баллы, проставленные в графах 5, 10,11,12,13,14 суммируют по каждой
семье, и полученную сумму вписывают в графу 15 ведомости результатов бонитировки (приложение 2).
К классу элита относят чистопородные семьи с известным происхождением матери (матки) и отцов (трутней) и получившие оценку 80 баллов и выше.
К первому классу относят условно чистопородные семьи (точно неизвестны отцовские семьи) и если они получили оцеку не менее 80 баллов.
Ко 2-му классу относят все условно чистопородные и чистопородные семьи., набравшие не менее 70 баллов.
К 3-му классу относят условно чистопородные семьи, набравшие наименьшее количество баллов. Помесные семьи, даже высокопродуктивные, относят к категории «вне класса». Эти семьи могут быть использованы в качестве семей-воспитательниц.
Необходимо иметь в виду, что главной осеней ревизии подвергаются все
до единой имеющиеся на пасеке семьи, а бонитируются не все. Не подлежат бонитировке:
Семьи пчел с сеголетними матками, в том числе отводки и пакеты пчел текщего года, а также пчелиные семьи, приобретенные на стороне;
Ослабевшие в течение сезона семьи под влиянием слета пчел, отравления или заболевания;
42
Отроившеися в течение сезона семьи и их рои; Семьи с матками неизвестного возраста и происхождения; Семьи, у каторых весной погибшие в зимний период матки были
заменены запасными; Семьи, которые в течение сезона были подсилены пчелами или
расплодом из других семей; Подвергаются бонитировке лишь чистопородные семьи разводимой
породы. На пасеке должна быть обязательная нумерация пчелиных семей и тщательный учет их состояния. Материалы бонитировки оформляются в специальной ведомости.
5. Определение назначения пчелиных семей После завершения бонитировки пасеки на основании подсчёта баллов
производят отбор пчелиных семей на использование пчелосемей -рекордисток для получения личинок для вывода маток, трутней в отцовских семьях (при наличии технологии криоконсервации – спермы трутней). В качестве племенного материала используют чистопородные пчелиные семьи, отнесенные к классу элита или отвечающие требованиям первых двух классов. Если пчелиные семьи таких классов отсутствуют, то используют лучшие пчелосемьи третьего класса, а в племенное ядро вводят лучшие пчелиные семьи других классов, либо производят завоз племенных плодных пчелиных маток из племенных питомников, племенных пасек и производят замену.
Выбраковываются пчелиные семьи, относящиеся к восьмому бонитировочному классу, а так же не удовлетворяющие требования специалиста племенной пасеки (чрезмерная злобливость, ройливость, восприимчивость к заболеваниям и пр.).
6. Ожидаемые результаты бонитировки
На основании бонитировки, проводимой на разведенческих и
медотоварных пасеках формируется племенное ядро лучших пчелиных семей, что позволяет из года в год совершенствовать продуктивные и племенные качества пчёл. Результаты бонитировки ложатся в основу плана селекционно-племенной работы хозяйства, с последующим получением субсидий за содержание племенных пчёл, субсидии за племенные продажи пчелиных маток, пчелопакетов. Изучение результатов бонитировки по нескольким сезонам позволяет выявить положительную или отрицательную динамику, что позволяет вовремя внести коррективы в работу
7. Зоотехнический учёт
На основании Закона о племенном животноводстве, аттестуемое
племенное хозяйство по пчеловодству должно иметь в своём штате специалиста с дипломом об окончании соответствующих курсов, учебных учреждений имеющих отношение к пчеловодству, зоотехнии - без чего невозможно профессионально решать вопросы селекции. По регламенту племенные хозяйства обязаны вести первичный учёт и отчёт в рамках требований этого Закона.
43
Формы племенного и зоотехнического учета в пчеловодстве:
1. Акт весенней проверки пасеки 2. Акт осенней проверки пасеки 3. Бонитировочная карточка пчелиной семьи. Форма 1-В 4. Журнал пасечного учета. Форма 3-В 5. Журнал учета продуктивности пчелиной семьи. Форма 5-В 6. Журнал учета мечения пчелиных маток. Форма 6-В 7. Сводная ведомость результатов бонитировки пчелиных семей. Форма 7-В 8. Ведомость результатов бонитировки племенных пчелиных семей. Форма 8-В
Формы зоотехнического учета приведены в приложении 2.
Приложение 1 1. Порядок отбора проб из улья для проведения бонитировки Для проведения лабораторных исследований на соответствие породному
стандарту пчёл набирают живых пчёл с центра гнезда с центра соторамки с запечатанным расплодом в стеклянную банку 50-60 пчёл. Затем их заливают кипятком и через 2-3 секунды высыпают на марлевую салфетку (10х15 см). Простым карандашом подписывают этикетку с указанием пасеки, номера семьи, даты взятия пробы. Затем марлю с пчёлами, с этикеткой завязывают и кладут в банку с 70%-ным спиртом. Банку закрывают крышкой. Заспиртованные пчёлы хранятся несколько месяцев.
2. Приготовление препаратов и проведение замеров крыла,
хоботка, тергита. От тела пчелы пинцетом отделяют правое переднее крыло и кладут его
на предметное стекло в полоску глицерина. Таким образом раскладывают 15-20 крыльев и покрывают покровным стеклом (рис.1).
Хоботок вычленяют от ротовых частей, для чего отделяют голову пчелы от груди и располагают на предметное стекло затылочной частью кверху. Препаровальной иглой надавливают на затылочное отверстие и обнаруживают место прикрепления основного ротового аппарата к голове. Пинцетом захватывают подбородок и подвески нижних челюстей и отделяют от головы. Препарат кладут на предметное стекло в каплю глицерина, расправляют все части иглой и накрывают покровным стеклом. Хоботок измеряют по расстоянию между кончиком хоботка – по расстоянию между выступами (рис.2).
Для вычленения тергитов брюшко пчелы отделяют от грудного отдела, погружают его в каплю глицерина на предметное стекло спинной стороной кверху. Отделяют друг от друга спинные полукольца (тергиты), начиная с переднего и заканчивая седьмым, последним. Третий тергит расправляют на предметном стекле иглой и пинцетом и накрывают покровным стеклом (рис.3).
Измерив стороны длины жилки «а» и «б» кубитальной ячейки крыла, и разделив результаты измерений меньшей стороны на большую, вычисляют кубитальный индекс в процентах. (рис.4).
Измерение производится с помощью бинокулярного микроскопа МБС – 1, МБС – 2, МБС – 9 и окуляр-микрометра, представляющего собой окуляр, в
44
который вложена круглая стеклянная пластинка. На неё нанесена шкала в 100 делений. Препарат устанавливают на предметный столик микроскопа под окуляр-микрометр. Определяют, какое число делений окуляр-микрометра покрывает расстояние между точками промера.
А В Рис.1 Переднее правое крыло. Измерение дискоидального смещения: А – отрицательное дискоидальное смещение; В – положительное дискоидальное смещение;
Рис.2 Длина хоботка Рис.3 Ширина третьего тергита
Рис. 4 Промеры кубитальной ячейки.
45
Приложение 2 ФОРМЫ ЗООТЕХНИЧЕСКОГО УЧЕТА
АКТ
весенней проверки пасеки (пчелофермы) ____________________________ от «_____»_______________200___г.
Комиссия в составе (указать должность и фамилию) председателя _____________________________________________________ и членов комиссии _____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ назначенная _______________________________________________________________________ (номер приказа, распоряжения. решения, дата) Провела весеннюю проверку пасеки (пчелофермы)___________________________ В результате проверки установлено следующее: 1. Было убрано на зиму пчелиных семей _________________________________ 2.погибло пчелиных семей _____________________________________________ 3. Соедено пчелиных семей весной ____________________________________________________________________ (указать причины гибели и соединения пчелиных семей) 4. Имеется пчелиных семей на день проверки, всего __________________________________________________________________ Председатель комиссии: ___________________ ______________________ _
Члены комиссии: ____________________ _____________________
___________________ _____________________
____________________
______________________
___________________ _____________________
____________________ ______________________
46
АКТ осенней проверки пасеки (пчелофермы)
от «_____»_______________200___г.
Комиссия в составе (указать должность и фамилию) председателя _______________________________________________________________________ и членов комиссии _____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________назначенная _______________________________________________________________________ (номер приказа, распоряжения. решения, дата) Провела весеннюю проверку пасеки (пчелофермы)___________________________________________________________
В результате проверки установлено следующее
1.Движение пчелиных семей Наличие на начало года_____________ пчелосемей На начало медосбора _________________ пчелосемей Организовано новых пчелосемей ______________________________________________________________________ Реализовано за сезон _______________________________________________________________________ Пчелиных семей _______________________________________________________________________ Пчелиных маток _______________________________________________________________________ Куплено новых пчелиных семей _______________________________________________________________________ Наличие пчелиных семей на день проверки ________________ , в том числе занимают по 9 и более рамок _____________________ пчелосемей. Имеется запасных маток _________________________ нуклеусов. 2. Произведено меда Оприходовано меда за сезон, всего ___________кг. Оставлено кормового меда в семьях, в нуклеусах и в запасе (вне улья) всего __________кг. Кормообеспеченность в среднем на 1 пчелосемью ___________________кг. Скормлено сахара осенью _______________________________________кг. в среднем на пчелосемью _______________________________________кг. 3. Вывозились на кочевку _________________________пчелосемей. 4. Получено воска Имелось на начало года сотов ______________________ рамок Выбраковано сотов __________ рамок, отстроено новых _________________ Израсходовано искусственной вощины _______________ кг. Имеется на конец года сотов________________________ рамок Сдано воска _________________ кг. мервы 20% _______ кг. Получено валового воска всего _________кг. на семью _________ кг.
47
Отстроено сотов в среднем на семью ________________ рамок Средняя сотообеспеченность пчелиной семьи ________ рамок 5 Результаты зимовки пчел Даты: последнего облета пчел осенью прошлого года____________________________ Постановки пчел в зимовник _______________, выставки _________________ Первого весеннего облета пчел ______________________________________________________________________ Общая оценка зимовки пчел пчел ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________________________________________________________________________ 6. Племенная работа с пчелами Племенные семьи на пасеке (по данным прошлого года): Отцовские семьи №№ _____________________, материнские семьи №№_______________ Какие меры принимались для получения трутней только в отцовских семьях _______________________________________________________________________ Сколько получено маток от племенных материнских семей ________________________ Выявлены новые племенные семьи
№ п/с
Происхожде-ние и возраст матки
Валовой сбор Внешне отличительные признаки матки
Меда (кг.) Воска (кг).
7. Болезни пчел: Какие заболевания пчел отмечены на пасеке и число больных семей _____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Кем установлен характер заболевания пчел ___________________________________ _______________________________________________________________________ Какие меры применялись по ликвидации заболевания и проводилась профилактика ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 8. Оснащение пасеки
48
Имеются ли на пасеке и в каком состоянии: зимовник, склад, медогонка, воскотопка, контрольный улей, поилка, воскопресс, запасные ульи ______ шт. (имеющиеся подчеркнуть)
9. Предложения комиссии по улучшению работы пасеки (пчелофермы)________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
10. Председатель комиссии: ____________________________________________________________________
Члены комиссии: _______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________ ____________________________________________________________
49
Республика Казахстан Форма 3-ВОбласть Утверждена приказомРайон Министра сельского хозяйстваСтатус Республики КазахстанРазводимая порода от «_____»________2008 года
№______
Журнал пасечного учета за 20____ год Пчелиная семья № ______________________________________________________________________ Год рождения матки ____________________________________________________________________ Происхождение матки __ Инд. № отца ______________ Инд. № матери __________________________ Продуктивность семьи за прошлый год: Валковый сбор меда __________ кг., воска _______________ кг. Получено отводков или роев _____________, зимостойкость ______________________________
Инд. № п/с
Меда,
кг
Дано вощины
, листов
Дата вывода
п/ч
матки
Комплексный
класс
Другие сведения
Дата осмотра
Сила
семьи
, улочек
Всего рамок
Всего с
расплодом
, шт.
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
50
Республика Казахстан Форма 5-ВОбласть Утверждена приказомРайон Министра сельского хозяйства Статус Республики КазахстанРазводимая порода от «_____»____________2008 года
№______
Журнал учета продуктивности пчелиной семьи За 20 ______ год
Хозяйство _____________________________________________
№
п\п
№ пчелиной
семьи
Дата учета
Порода
Возраст
пчело
матки
Медопродуктивность
Воскопродуктивност
ь
Собрано пыльцы
Прополиса
51
Республика Казахстан Форма 6-ВОбласть Утверждена приказомРайон Министра сельского хозяйстваСтатус Республики Казахстан
Разводимая порода от «_____»__________2008 года №______
Журнал учета мечения пчелиных маток в 20 ______ году
Хозяйство _____________________________________________
№ п\п
Инвентар-ный №
№ пчелиной семьи
№ и цвет метки
Дата рождения
Порода и окраска
Дополнительные пометки
52
Республика Казахстан Область
Форма 7-ВУтверждена приказом
Район Министра сельского хозяйстваСельскохозяйственное формирование Республики КазахстанСтатус от «_____»_________20
года №______
Разводимая порода
Ведомость результатов бонитировки племенных пчелиных семей за 20____год
№ п
/п
Инд
. №
Окраска
Год
рождения
Порода
Происхождение
Продуктивность Установлено баллов за
Сумма балов
Класс
Назначение
пчелиной
семьи
Инд
№ отца
Инд
№
матери
Мед
, кг.
Воск
, вощина,
шт.
Типичность
экстерьера
и
поведение
пчел
Зимостойкост
ь Силу
пчелиной
семьи
Продуктивнос
ть
Генотип
(в
т.ч.
породность
)
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17
53
Руководитель
хозяйства Главный зоотехник
Зоотехник-селекционер
( Ф.И.О., подпись)
( Ф.И.О., подпись)
( Ф.И.О., подпись)
Бонитировочная карточка пчелиной семьи
Форма 1-ВУтверждена приказом Министра сельского хозяйства Республики Казахстан
от «____»______________20 года №_____
Республика Казахстан Вид
нумерации Место
нумерации Окраска и приметы
Хозяйство Статус
Метка матки
Район Область Номер Год рождения матки
Индивид. №
пчелиной семьи
Порода и породность
Номер по ГКПЖ Дата поступления в хозяйство
РОДОСЛОВНАЯ МАТКА ТРУТЕНЬ
Индивид. №
Индивид. №
Порода ПородаПородность
Породность
№ ГКПЖ № ГКПЖЛиния ЛинияГод рождения матки
Год рождения матки
Вес, гр. Вес, гр.в возрасте, лет
в возрасте, лет
Комплексный класс
Комплексный класс
54
ММ ОМ МО ООИндивид. № Индивид. № Порода Порода Породность Породность № по ГКПЖ № по ГКПЖ № ГКПЖ № ГКПЖ Год рождения матки
Дата рождения
Вес, гр. Вес, гр. в возрасте, лет
в возрасте, лет
Комплексный класс
Комплексный класс
МММ
ОММ
МОМ
ООМ ММ
О ОМО
МОО
ООО
Индивид. № Индивид. № Порода Порода Дата рождения
Дата рождения
Вес, гр. Вес, гр. в возрасте, лет
в возрасте, лет
Комплексный класс
Комплексный класс
ДАННЫЕ БОНИТИРОВКИ ПЧЕЛИНОЙ СЕМЬИ
Показатели Дата
Показатели экстерьера Первый год Второй год
Хорошо
(6-1
0)
Удов
(1
-5)
Плохо
(0
)
Хорошо
(6-1
0)
Удов
(1
-5)
Плохо
(0
)
Окраска Длина хоботка, мм
Длина хоботка, мм
Воскопродуктив-ность
Дискоидальное смещение,% + -- 0
Медопродуктив-ность
Яйценоскость, сила п/с
Кубитальный индекс, %
Вес, кг. Вес, кг. Печатка меда Балл за
экстерьер
Поведение Зимостойкость
55
Ф.И.О и подпись лица делавший замеры
Ф.И.О и подпись лица проводившего оценку
Племенное использование Комплексная оценка
Год
оплодотворе
ния
Оплодотворилось пч. маток
Назначение отводков
Показатели
Дата
всего
в том числе Пчелиная семья
племенных
пользовательны
х
племенные
пользовательные
Медо и воскопродуктивность Яйценоскость, сила п/с
Зимостойкость Класс
Ф.И.О и подпись лица проводившего оценку
Прочие отметки Методы разведения
Первый руководитель
Зоотехник-селекционер
М.П. Ф.И.О., подпись Ф.И.О., подпись Республика Казахстан
Форма 8-ВОбласть Утверждена приказомРайон Министра сельского хозяйстваСельскохозяйственное формирование
Республики Казахстан
Статус от «_____»_________20 года№______
Разводимая порода
56
СВОДНАЯ ВЕДОМОСТЬ РЕЗУЛЬТАТОВ БОНИТИРОВКИ ПЧЕЛИНЫХ СЕМЕЙ
за 20__ год
е лица проводившего оценку Фамилия, инициалы
УКАЗАНИЯ К ЗАПОЛНЕНИЮ СВОДНОЙ ВЕДОМОСТИ РЕЗУЛЬТАТОВ БОНИТИРОВКИ ПЧЕЛИНЫХ СЕМЕЙ по форме 8-В
Сводная ведомость результатов бонитировки пчелиных семей составляется всеми физическими и юридическими лицами, имеющих статус субъекта в области племенного животноводства, независимо от их ведомственной подчиненности и форм собственности. Физические и юридические лица, претендующие на получение статуса субъекта в области племенного пчеловодства и физические и юридические лица, имеющие племенных пчел, могут вести учет по установленным формам и предоставлять сводную ведомость результатов бонитировки. Отчет о результатах племенной работы составляется по состоянию на 1 декабря отчетного года и предоставляется в местные исполнительные органы, уполномоченных обобщат данные о бонитировке к 25 декабря отчетного года. Местные исполнительные органы после обобщения данных отчет предоставляют в уполномоченный орган по племенному пчеловодству Республики Казахстан к 15 января следующего года за отчетным годом. Ежегодно по данной форме учитываются животные всех разводимых пород пчел по состоянию на отчетную дату. В пределах каждого хозяйства сводная ведомость составляется отдельно по каждой разводимой породе пчел. В конце сводной ведомости дается краткий анализ результатов селекционно-племенной работы в отчетном году и ветеринарное состояние сельхозформирования, а также заключение органов областной племенной службы о качестве проведенной бонитировки. Рассмотренная сводная ведомость представляется органами областной племенной службы в вышестоящие инстанции. Все таблицы должны быть заполнены четко и аккуратно. Соответствующие показатели всех таблиц должны быть сбалансированными.
57
1. Породный и классный состав пчелиных семей
Половозрастные
группы
семей
Шифр
Всего
пробонитировано,
семей
В том числе распределено по Из наличия записано в ГКПЖ породности классам
чистопородные
I V
(15/
16)
III
(7/8
) II
(3
/4)
I (1
/2)
элита
1 2
н/кл
всего,
семей
в том
числе
в отчетном
году
А Б 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Всего
пчелиных
семей
01
в том
числе:
2. Характеристика пробонитированных пчелиных семей по промерам и живому весу
Группы
семей
Порода
Шифр
Всего,
семей
Средние промеры, см
Кубитальный
индекс
, %
Сила
п/с
, улочек
Печатка
меда
Поведение
Окраска
Длина
хоботка
Диск
оида
льное
смещ
ение
,
При
открывани
и гнезда
При
осмотре
+ - 0
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14
Пчело
сем
ьи
с
01
Пчело
семьи
с матко
02
Стар
шег
о возр
03
58
3.Формирование пакетов (новых пчелиных семей)
4. Характеристика реализованных племенных пчелиных семей
\Группы семей Шифр
Продано заотчетный период, шт.
Из них по классам
элита первый второй
А Б 1 2 3 4Всего 01 в том числе: пчелосемей 02 пчелопакетов 03
Анализ результатов бонитировки и ветеринарное состояние пчелосемей
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
Получено в отчетном году Получено в прошлом году
Средне пасечный %
Всего, пакетов
из них по классам Всего,пакетов
из них по классам элита
1 2 выбраковали
элита 1 2 Выбра- ковали
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
59
Заключение органов областной племенной службы о качестве проведенной бонитировки пчелиных семей
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________«___»_______________20_____ года
Руководитель хозяйства
Главный зоотехник
Государственный инспектор по племенному
животноводству М.П. Ф.И.О.,
подпись Ф.И.О., подпись
района Ф.И.О., подпись
60
Утверждено приказом Министра сельского хозяйства
Республики Казахстан от « 6 » ноября 2008 года № 685
МИНИСТЕРСТВО СЕЛЬСКОГО ХОЗЯЙСТВА
РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН
ПЛЕМЕННОЕ СВИДЕТЕЛЬСТВО
ПЧЕЛИННОЙ МАТКИ
№ ____
Инд. № Порода Окраска Дата вывода матки (наименование, статус
и адрес хозяйства)Цвет метки Дата выдачи племенного свидетельстваВыдано
(кому)
61
ПРОИСХОЖДЕНИЕ МАТКИ
Пасека Хозяйство Район Область № пчелиной семьи Год вывода матки Порода маткиВес матки Комплексный класс
ДАННЫЕ БОНИТИРОВКИ МАТКИ
Длина хоботка, мм Кубитальный индекс Дискоидальное смещениеГраница воскового зеркальцаОкраска телаВес матки, мг
ДАННЫЕ БОНИТИРОВКИ МАТКИ (в баллах)
Породность Продуктивность Экстерьер Зимостойкость Яйценоскость, сила п/с Комплексный класс
Первый руководитель
Зоотехник-селекционер
М.П. Ф.И.О., подпись Ф.И.О., подпись
для заметок
для заметок
