Embed Size (px)
Citation preview
1.Орон сууц
2.Хүн ам, эрүүл мэнд
3.Тоглоом наадам
Монголын соѐлын түүхийн холбоотой, зарим
чухал мэдлэгийг олгох.
Эзэмшсэн мэдлэгээ танин мэдэхүйн болон
үйл ажиллагаандаа хэрэглэх.
Үндэсний соѐлын ухамсар төлөвшүүлэхэд
нөлөөлөх.
Орон сууц
Монгол эсгий гэр, урц овоохойноос үүсэлтэй: Урц гэдэг
нь ордог юм гэсэн утгатай орц хэмээх үгнээс гаралтай.
Гэрийн тухай мэдээ аргын тооллын YII-X зуунд оршин
тогтнож байсан Хятадын Тан улсын сурвалж бичгээс
монгол гэрийн тухай шүлэг олдсон. Эсгий гэр олон
мянган жилийн түүхтэй.
Урц овоохойноос орчин үеийн
тооно, унь, хана, хаалга, хатавч,өрх, үүд, цаваг, дээвэр
, туурга, оосор бүч, хошлон, чагтага зэрэг олон эд
ангиас бүрддэг. Гэр сууц эртний монгол, түрэг, манж
угсаатны гол сууц болж байсан бөгөөд түүхэнд өндөр
гэр, Бөмбөгөр гэр гэж тэмдэглэжээ.
Эсгий гэр нь унь тооно, ханаараа ялгаатай.Монгол
гэрийн тоононы цамхраа нь бөгжин цамхраа, хорол
цамхраа гэж ялгардаг. Бөгжин цамхраа гэдэг нь
Тоононы цагирган дээр зөрүүлэн дарж бэхэлсэн бөгтөр
хэлбэртэй нарийвтар модон савхнууд болно.
Хорол цамхраа нь дундаа дугариг хүрдтэй, түүнийг
дамнуулан зөрүүлсэн дөрвөн гол даагатай нийлээд
найман хигээстэй хорол болдог.
Гэрийн тулгуур эд хэсэг нь хана, хаалга болно.
Гэрийн их бага нь хананы хэмжээ нь ханын толгойноос
шалтгаална. Жич: 4ханат, 5ханат, 8, 10, 15 ханатай гэр
байдаг. Хамгийн том гэр нь 15 ханатай. Гэрт дотор 150
унь байдаг.
Борооны үеэрт автахгүй Тойруулан барьсан хань
нь газарт сайн сууж өгдөг.
Хэлбэрийн хувьд зай ашиглалт маш сайтай.
Дугуй хэлбэр нь нүүдэлчин ардын тавилга гэр
ахуйн хэрэгсэлд хамгийн тохирсон.
Салхи шуурга болон газар хөдлөлтөнд тэсвэртэй
Байгалийн гэрэлтүүлэг сайн. Агаарын солилцоог
хамгийн зөв явагдахад зориулагдсан.
Түүх-угсаатны зүйн бие даасан нэгжийн хувьд
оршин тогтнож, мандаж буурч ирсэн түүх нь
хүн амын тоо, чанарын өсөлт бууралт, эрүүл
мэндийн байдалтай холбоотой.
Ц.Мункуев Эртний монголчуудын тухай
тэмдэглэхдээ. XIII зууны эцэс XIY зууны эхээр
1сая 390 мянган хүнээс илүү байсан.
Монголчуудын эрүүл мэнд чийрэг,
төрөлт өндөр, нэг өрх 5 дээш ,
түүнээс олон хүүхэдтэй байсан.
XIII-XIY зууны монголын хүн амыг Ч.
Жүгдэр 1290 таамаглалаар бол
Монголын бүх хүн 2,5 сая байсан
гэжээ.
Монгол ардын цэргийн дайчид болон
ард иргэдээ үнэ төлбөргүй тусламж
үзүүлэх зорилгоор Анх 1921-8-25. Д.
Сүхбаатар гарын үсэг зурснаар Эмнэлэг
үүсэх эх суурь болсон.
Хүн амын эрүүл мэндийн асуудал төр
засгийн бодлогын хүрээнд орж албан
ѐсоор хуульчлагдсан 1924. 1924-11-26
батлагдсан.
1930 онд түүнийг Ардын Эрүүлийгхамгаалах Яам болгон өргөтгөсөн
1932 онд хүн эмнэлгийн техникум,
эмээр хангах газар, 1933 онд Бактер
шинжилгээний газар байгуулагдсан.
1930-аад оны үед Монголын төр,
засгийн бодлого. Европ ѐсны эмнэлгийг
байгуулахаар үндэсний боловсон
хүчнийг бэлтгэсэн.
Өнгөний өвчин, Цагаан цэцэг гэх зэрэг
өвчинтэй тэмцэх ажлыг хийсэн. 1940 он
гэхэд Монгол Улсад Цагаан цэцэг өвчнийг
бүрэн устгасан.
1942онд МУИС байгуулагдсан. Түүнд хүн
эмнэлгийн Факультет нээгдсэн. Эмнэлгийн
дээд боловсролтой мэргэжлийн боловсон
хүчин бэлтгэж эхэлсэн.
1996 оны үед МУЭ хамгаалах
тогтолцоо багийн бага эмч зэрэг
клиникийн нэгдсэн эмнэлэг хүртэл
дөрвөн төвшинд тулгуурласан.
Аж байдлын тоглоом наадгай нь эд
хэрэглэгдэхүүн болон наадах хэв
шинжээрээ ясан, чулуун, модон,
хөлөгт, хөдөлгөөнт, оньсон, аман гэх
мэтээр олон төрлөөр үүсэж хөгжсөн
Аман тоглоомын үндэс нь харилцан
яриа, мэтгэлцээн, дайралцаан, дан яриа
зэрэг орно.
Аман тоглоом наадгайд хул
тоолох, цагаан лонх тоолох, мэлхийдэх
дэмбээдэх, хуруудах жороо
үг, дайралцаан тааварт бодлого зэрэг
орно
Ясан тоглоомд:
Морь уралдуулах, шагай
атгах, шагай таах, дөрвөн бэрх
орхих, алаг мэлхий өрөх, шагай
харвах зэрэг орно.
Модон тоглоом наадгайд тоглоомын тэрэг,
чарга, даалуу, үүчүүр, хорол, хэл хуур,
ташуур гэх зэрэг багтана. Уламжлалт хөлөгт
наадгайн төрөлд Шатар, буга, Жиргэ, Мягман
гэх мэт. Шатрын чухал онцлог нь төгсгөл
хэсэг. Төгсгөл бүр нэртэй. хожлын уран цэцэн
үгтэй . Цод, шаг, дуг гэх мэт.
Гэрийн даалгавар:
Орон сууцны тухай 8-н мөрт шүлэг зохионо.
Зохиосон шүлгээ зургаар илэрхийлнэ.
Ашигласан ном Монголын Соѐлын Түүх Тэргүүн боть /123-176/
УБ 1999он
Соѐл судлалын бүтээлийн эмхэтгэл УБ 2005
Google.mn
