Монголын нууц товчооныг

хэн зохиосон бэ

• Зорилго

• Монголын нууц товчоон

• Монголын нууц товчооныг зохиогчдын

талаар таамаглалууд

• Дүгнэлт

• Ном зүй

Зорилго

Манай улсын соѐлын, түүх дурсгалын үнэт

бүтээл нандин өв бүтээл болох Монголын

нууц товчооны үүсэл гарал, зохиогчдын

талаарх түүх судлаачдын гаргаж ирсэн янз

бүрийн таамаглал, эргэцүүлэлүүдийг судлан

та бүхэнд хүргэхийг зорилоо.

2

Монголын нууц товчоон

Монголын нууц товчооны жинхэнэ нэр нь бол Yan

Chao Pi Shi буюу юань улсын төрийн бүрэн эрх

гэсэн утгатай үг хожим оросын эрдэмтэн

хэвлүүлэхдээ Монголын Нууц товчоон нэртэйгээр

хэвлүүлж алдаршcaнаас хойш “Монголын нууц

товчоо” гэж нэрлэх болсон юм.

• 10 нь анхлан бичигдсэн /Чингис хаан/

• 2 нь сүүлд нэмж оруулсан /Өгөдэй/

Нийт 12 бүлэг, 282 зүйлтэй. Уйгаржин монгол

бичиг дээрх анхны хувилбар олдоогүй.

3

Монголын нууц товчооныг

зохиогчдын талаар таамаглалууд

1. Хэрэйд аймгийн хүн бичсэн болох нь

2. Тэмүгэ Отгичин бичсэн болох нь

3. Чингис хааны их хуралдай бичсэн

болох нь

4. Шихихутаг бичсэн болох нь

5. Бусад таамаглалууд

4

Хэрэйд аймгийн хүн бичсэн

болох ньСудлаачийн зүгээс дэвшүүлэн тавьсан гурван том нотолгоо бол:

1. Монголын Нууц товчооны зургаан бүлэгт хэрэйдийн ханлиг

гардаг. Тухайн явдлыг харсан мэт өгүүлсэн,бусад ханлигийн

талаар ингэж их дурьдаагүйг харахад хэрэйд хүн бичсэн байх

үндэстэй.

2. Хэрэйдийн бичгийн олон сайд Их монгол улс байгуулахад

бүрэлдэхүүнд нь орсон. Тулгар төр байгуулагдах үед олон

хэрэйд битикчи /бичээч/ нар хүчин зүтгэсэн билээ” гэх

сурвалжийн мэдээ байгаа тул хэрэйдийн олон бичээч нар

тулгар төрд хүчин зүтгэж байсан тул бичсэн байх үндэстэй.

5

• 3. Чингис хааны угийн бичгийн загвар, Есүсийн угийн бичгийн

загвар хоѐр нэгэн адил. Есүсийн угийн бичгийг өгүүлсэн нь

яахын аргагүй Чингис хааны угийн бичгийн загвар, Есүсийн

угийн бичгийн загвар хоѐр нэгэн адил буйг харуулж байна. Иймд

христчин хэрэйд аймгийн хүн бичсэн байх үндэс байна.

Монголын Нууц Товчоог Хэрэйд хүн бичсэн болов уу.

6

Тэмүгэ Отгичин бичсэн болох нь

7

Өүлэн эх, Үжин эх хэмээн олон удаа дурдсан

байдаг ба Өэлүн эх Бөртэ хатан хоѐрыг ихэд

магтсан байдаг. Бэлгүтэй, Хасар болон бусад

ойрын ноѐд жанжидийг тэр бүр ноѐн хэмээн

бичээгүй байдаг. Хаан төрийг 7 жилийн турш

барьж байсан нь төрийн зохион

байгуулалтыг ойлгож ухааруулсан. (Чингис

хаан хамгийн удаан 7 жилийн дайнд Сартаул

улс)

• МНТ-ы хоѐр дахь хэсэг буюу Өгөдэй

хааны хэсэг(269-282)-ийг Елюй Чу Цай

буюу түүний удирдлагаар Жингай болон

хааны төрлийн хүний оролцоотой

бичсэн.

8

Чингис хааны их хуралдай

бичсэн болох нь

Ш.Бира гуай Их хуралдайг иш татсан нь уг

хуралд оролцсон бүх хүн зохиолд

хамаатай гэж төсөөлж байна. Гэхдээ бүх

бичгийн чадварлаг хүн утга зохиолын

боловсруулалт хийсэн гэдгийг онцлон

тэмдэглэх хэрэгтэй.

9

Шихихутаг бичсэн болох нь

• Э.Хэниш, П.Поуха, Ц.Дамдинсүрэн нар

Шихихутагийг МНТ-ы зохиогч гэсэн санал

гаргасан.

• Ц.Дамдинсүрэн Шихихутаг зохиосон байж

болох боломжийн тухай бичсэн бол

П.Поуха түүнээс өөр хүн зохиосон байж

болохгүй гэж нотлон бичсэн.

10

Бусад таамаглалууд

• Японы эрдэмтэн Канай Ясузо Чингис хаанытамга хариуцагч Тататунгааг нууц товчоонызохиогч гэж дэвшүүлжээ.

• Жингай МНТ-ы зохиогч байж болох тухайсанааг анх С.Уемура “МНТ-ны тухай тэмдэглэл(1955)өгүүлэлдээ” дэвшүүлсэн.

• Манай нууц товчоо судлагч эрдэмтэнШ.Гаадамба гуай МНТ-г хосгүй билэгавьяасаараа Аргасун хуурч хэмээн алдаршсанХаргасун хорчи хэмээгдэх ордны шадар хүнзохиосон гэсэн санал дэвшүүлсэн

11

• Өвөрмонголын эрдэмтэн Ихэмянгудай

Иричиний 1987 онд хэвлүүлсэн “Монголын

нууц товчоон” номондоо “Тэр үеийн

Монголчуудын соѐл гагцхан хүмүүн бие дааж

түүх бичих хэмжээнд хүрээгүй.”

• Н.Ц.Мункуев “XIII зууны тэргүүн хагаст

Монголын нийгмийн дээд давхаргыхны хувьд

дунд МНТ-г зохиох буюу бусдын амнаас

тэмдэглэж бичих чадвартан олон байсан”

гэсэн

12

Дүгнэлт

Уг зохиолыг тодорхой нэгэн хүний бүтээл

болгон нотлохыг оролдох нь төдий л

итгэлтэй болж чадахгүй бөгөөд учир нь

энэ талаар баримт мэдээ ч туйлын хомс

байдаг. Зохиолыг нэг хүн бус харин

Монголын мэргэд ихэс үлгэрч туйлчийн

хамтын хүчээр эмхлэн цэгцэлж бичигт анх

буулгасан болов уу гэдэг дүгнэлтэнд хүрч

байна.

13

Ном зүй

• Хандсүрэн, Ц. Цэнд гүн ба Монголын нууц товчоо - 2.

Улаанбаатар: 2002: 38-51 дэх тал

• Монголын философийн түүх. II дэвтэр (XIII-XVIII зуун). Редактор

Д.Дашжамц, Г.Лхагвасүрэн. Улаанбаатар: ШУА-ийн ФСЭХ, 2000:

Хоѐрдугаар бүлэг.

• Пүрэвдорж, Д. (2004). Монголын нууц товчоо ба Чингис хааны

тулгуур мэдлэг

• http://prezi.com/qkzdg4oaiwhj/presentation/

• http://www.baabar.mn/content/3436.shtml

• http://www.tsahimurtuu.mn/index.php/stories/2012-05-10-04-50-

09/346-archive-story-138

• http://nominarhiv.blogspot.com/2010/03/blog-post_7209.html

14

1-р баг• Мэдээлэл цуглуулагч- Н.Дэлгэрмаа• Слайд бэлтгэгч- Ө.Болорцэцэг• Илтгэгч-Б.Тэнгис• Идэвхижүүлэгч- Ч.Золжаргал• Идэвхижүүлэгч- М.Гүнчин-Иш

15

1.Тэмүжиний уг гарал ба бага насны үе2. Чингисийн идэр нас3.Мэргэдийг сөнөөсөн ба Тэмүжиний Чингис хаан цол өргөмжлөгдсөн нь4.Жамуха ба тайчуудтай тэмцсэн нь5.Татаарыг сөнөөсөнба Ван хантай эвдэрсэн нь6.Хэрэйд улсын мөхсөн нь7.Ван хан сөнөсөн нь8.Хүчүлүгийн зугтаасан ба Жамухын дарагдсан нь9.Шадар хишигтэн цэргийг байгуулсан нь10.Уйгар ба ойн иргэдийг эзэлсэн нь11.Хятад, Тангуд, Сартаул, Багдад ба Оросыг эзэлсэн нь12.Чингисийн нас барсан ба Өгэдэйн хаан болсон нь

16