ΜΑΝΤΑΤΖΗ ΣΤΕΛΛΑ

Η ύστερη αρχαιότητα είναι ένα μεταβατικό στάδιο για το πέρασμα από τον αρχαίο κόσμο στον μεσαιωνικό και χαρακτηρίζεται από:Τις μεταρρυθμίσεις του Διοκλητιανού με τις οποίες δόθηκε απολυταρχικός χαρακτήρας στη διοίκηση του Ρωμαϊκού κράτους.Τις μεταρρυθμίσεις του Μ. Κωνσταντίνου με τις οποίες ισχυροποιήθηκε η ρωμαϊκή ανατολή και διαμορφώθηκε η βυζαντινή φυσιογνωμία της, γι’ αυτό και ονομάστηκε πρωτοβυζαντινή.

Τη διαίρεση της αυτοκρατορίας σε Ανατολικό και Δυτικό Ρωμαϊκό κράτος που οριστικοποιήθηκε το 395μ.Χ

Τη σύνθεση του ελληνικού στοιχείου με τη ρωμαϊκή παράδοση και τον χριστιανισμό που δημιούργησε ένα νέο τύπο πολίτη, τον βυζαντινό, που αγωνίζεται για τη διατήρηση της αυτοκρατορίας.

Την αποδυνάμωση του δυτικού τμήματος και την οριστική κατάλυση του από γερμανικούς λαούς το 476 μ.Χ.

Όταν ο Διοκλητιανός έγινε αυτοκράτορας 284 μ.Χ. προχώρησε σε διοικητικές αλλαγές για:

Να επαναφέρει την τάξη στο ρωμαϊκό κράτος

Να εξασφαλίσει την άμεση παρέμβαση του στρατού

Να πετύχει καλύτερη φύλαξη των συνόρων

Διαμορφώθηκε το σύστημα της τετραρχίας - που προς στιγμή πέτυχε να διατηρήσει την ακεραιότητα της αυτοκρατορίας - με βάση το οποίο η εξουσία μοιράστηκε σε τέσσερα πρόσωπα, δύο Αυγούστους και δύο Καίσαρες. Οι αυτοκράτορες της τετραρχίας:

Διοκλητιανός, Μαξιμιανός, Κωνστάντιος, Γαλέριος

Στην Ανατολή Αύγουστος ήταν ο Διοκλητιανός με έδρα τη Νικομήδεια της Βιθυνίας και Καίσαρας ήταν ο Γαλέριος, με έδρα το Σίρμιο της Σερβίας

ΔιοκλητιανόςΓαλέριος

Στη ΔύσηΑύγουστος ήταν ο Μαξιμιανός με έδρα το Μιλάνο και Καίσαρας ήταν ο Κωνστάντιος ο Χλωρός, με έδρα τους Τρεβήρους στη Γαλατία

ΜαξιμιανόςΚωνστάντιος Α΄

Η Ρώμη ήταν θεωρητικά πρωτεύουσα της Αυτοκρατορίας και παρέμεινε η έδρα της συγκλήτου.

Το νέο αυτό σύστημα διοίκησης της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας προέβλεπε ότι όταν οι δύο Αύγουστοι θα αποχωρούσαν λόγω ηλικίας ή θανάτου, θα τους διαδέχονταν οι δύο Καίσαρες, αφού προηγουμένως θα είχαν επιλέξει άλλους Καίσαρες στη θέση τους. Δεν επρόκειτο για κατάτμηση της Αυτοκρατορίας, αλλά για ενδυνάμωση της διοίκησής της. Επιπλέον οι δεσμοί μεταξύ των τεσσάρων συσφίχτηκαν με γάμους: ο Γαλέριος νυμφεύθηκε την κόρη του Διοκλητιανού Βαλέρια, ο Κωνστάντιος Χλωρός, αφού χώρισε την Ελένη, τη μητέρα του μετέπειτα Μεγάλου Κωνσταντίνου, νυμφεύτηκε την κόρη του Μαξιμιανού Θεοδώρα. Επίσης οι δύο Αύγουστοι υιοθέτησαν τους δύο Καίσαρες έτσι ώστε να είναι και σύμφωνα με τον νόμο διάδοχοί τους.

Στα χρόνια του Διοκλητιανού μεταβλήθηκε ο χαρακτήρας της απολυταρχίας καθώςΌλο το κράτος χωρίστηκε σε μικρές επαρχίες που διοικούνταν από υπαλλήλους διορισμένους από τον αυτοκράτοραΟ στρατός είχε δικούς του διοικητές διαφορετικούς από τους διοικητές των επαρχιών και έτσι του αφαιρέθηκε η πολιτική εξουσίαΣυγκεντρώθηκαν όλες οι εξουσίες στο πρόσωπο του αυτοκράτοραΟ αυτοκράτορας υιοθέτησε το πρωτόκολλο της αυλής των Σασανιδών βασιλέων της Περσίας, έγινε απροσπέλαστος για τους υπηκόους του, φορούσε το διάδημα και την πορφύρα, επέβαλε την προσκύνηση και τη λατρεία του ως θεός (προσφωνούνταν Ζεύς)

Έτσι το πολιτειακό σύστημα του Αυγούστου, η Ηγεμονία (Principatus), μεταβλήθηκε σε Απόλυτη Μοναρχία (Dominatus).