Το Στ 1 παρουσιάζει

25η Μαρτίου 2014

Επαναστατικά

κινήματα στη

Μακεδονία

Τα επαναστατικά κινήματα στη Μακεδονία την περίοδο της Τουρκοκρατίας , μπορεί να μη γράφτηκαν στις χρυσές σελίδες της Ιστορίας μας , αποτέλεσαν όμως τη σφραγίδα της ελληνικής ταυτότητας της Μακεδονίας.

Στα 1389 οι Τούρκοι κυριεύουν το Κίτρος κι έτσι φθάνουν στους πρόποδες του Ολύμπου. Τότε οι μεγάλοι ορεινοί όγκοι του Ολύμπου και των Πιερίων χρησιμεύουν ως μέσα σωτηρίας και στέκονται η κοιτίδα του αρματολισμού και της κλεφτουριάς στη Μακεδονία.

Αρματολοί που έδρασαν στην περιοχή ήταν :ο καπετάν Πάνος Ζήδρος και

το πρωτοπαλίκαρό του Λάπας ο Τσάρας,

ο Γεωργάκης Ολύμπιος, ο Ι. Φαρμάκης,

ο Νικοτσάρας και άλλοι.

Οι εξισλαμίσεις , οι λεηλασίες και οι βασανισμοί ήταν η καθημερινότητα των κατοίκων της Πιερίας . Στο παρακάτω θεατρικό δρώμενο θα δούμε μια οικογένεια που ζει με το φόβο των Τούρκων σε ένα χωριό της Πιερίας.

Σ’ όλη τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας, στον τόπο μας, έγιναν αρκετές προσπάθειες αποτίναξης του τουρκικού ζυγού . Ξακουστός έμεινε ο αγώνας των Λαζαίων τον 18ο και 19ο αιώνα.

Από το 1720 μέχρι το 1912, τετρακόσια μέλη της οικογένειας των Λαζαίων έπεσαν στον αγώνα για την απελευθέρωση της πατρίδας.

Πότε σαν αρματολοί και κλέφτες , πότε σαν πειρατές , οι Λαζαίοι λεηλατούσαν τούρκικα τσιφλίκια.

Το 1795 , αφού μετέφεραν τις οικογένειές τους στις Σποράδες, πολεμούσαν δυναμικά τους Τούρκους στα παράλια του Παγασητικού κόλπου. Η δράση τους ενοχλεί το Σουλτάνο, ο οποίος τους αντιμετωπίζει με πολλά και ισχυρά καράβια.Έτσι οι Λαζαίοι γυρίζουν στον Όλυμπο και προκαλούν μεγάλες καταστροφές στον Αλή Πασά.

Το 1813 όμως ο Αλή καταστρέφει τη Μηλιά . Το στρατό του ηγείται ο γιος του Βελής.

Συλλαμβάνονται πολλοί κάτοικοι και οδηγούνται στη Λάρισα, όπου ακολουθεί μεγάλη σφαγή. Τη γυναίκα του Κώστα Λάζου την παίρνει ο Βελής στο χαρέμι του.

Κλέφτικο Δημοτικό γιατον ηρωισμό τωνΛαζαίων

Των Λαζαίων οι γυναίκες Τρία πουλάκια κάθουνται στον Έλυμπο στην ράχη. 

Το ΄να τηράει τα Γιάννινα, τ' άλλο την Κατερίνα, το τρίτο το καλύτερο μοιρολογάει και λέει: «Τι ΄ν' το κακό που πάθαμε, οι μαύροι οι Λαζαίοι! Μας χάλασε ο Βελή-πασάς, μας έκαψε τα σπίτια, μας πήρε τις γυναίκες μας, μας πήρε τα παιδιά μας! Στον Τούρναβο τις πάπαε, πεσκέσι του βεζύρη! Μπροστά πηγαίνει η Τόλιαινα κι οπίσω οι συννυφάδες, κι οπίσω-οπίσω η Κώσταινα με το παιδί στο χέρι! Σαν μήλο, σαν τριαντάφυλλο, σαν νεραντζιά κομμένη! Βγαίνουν κυράδες, την τηρούν από τα παραθύρια: «Ποιες είν' αυτές οπο' ΄ρχουνται στην Πόρτα, στο σαράι;». «Κυράδες, τι λογιάζετε, κυράδες, τι τηράτε; Εμείς είμαστε κλέφτισσες, γυναίκες των Λαζαίων»! Βελή-πασάς αγνάντευε, στέκει και τις ρωτάει: «Γυναίκες, πού είν' οι άντροι σας κι οι καπεταναραίοι;» «Είναι ψηλά στον Έλυμπο, ψηλά στα κυπαρίσσια». «Πάρτε τες τρεις, φλακώστε τες, βάλτε τες στο μπουντρούμι, την Κώσταινα την όμορφη, φέρτε την στο χαρέμι!».

Μάιος 1821 – Η επανάσταση στη Χαλκιδική

Οι οπλαρχηγοί του Ολύμπου Διαμαντής Νικολάου και Γούλας Δράσκου συναντιούνται με τον εκπρόσωπο της Φιλικής εταιρείας Νικόλαο Κασομούλη στη Μονή του Αγίου Διονυσίου και αποφασίζουν την αποστολή 400

ανδρών στον Εμμανουήλ Παπά στο Άγιον Όρος.

Στη Χαλκιδική πολέμησαν συνολικά 4.οοο άνδρες, από τους οποίους οι 1.000 ήταν Μοναχοί. Η εξέγερση όμως έσβησε μέσα σε σφαγές και λεηλασίες . Το αποτέλεσμα ήταν σκληρά αντίποινα στα αστικά κέντρα και κυρίως στη Θεσσαλονίκη.

Φεβρουάριος 1822 – Η επανάσταση στον Όλυμπο και τα Πιέρια

Γίνεται σύσκεψη των οπλαρχηγών στη Μονή Μακρυρράχης και αποφασίζεται ο Τόλιος Λάζος και ο Γούλας Δράσκου να στρατοπεδεύσουν στη μονή Αγίας Τριάδος στο Λιβάδι Ολύμπου

και ο Διαμαντής Νικολάου στην Καστανιά.

Μάρτιος 1822Κηρύσσεται επίσημα η επανάσταση στον

Όλυμπο και τα Πιέρια από τον Γρηγόριο Σάλα , διορισμένο αρχηγό από τον Υψηλάντη.

Στις 8 Μαρτίου γίνεται προσπάθεια άλωσης του Κολινδρού από τους Έλληνες. Αναγκάζονται όμως οι οπλαρχηγοί να συμπτυχθούν στην Καστανιά και τελικά να καταφύγουν στη Μηλιά , όπου και οχυρώνονται στον Πύργο των Λαζαίων.

Η Μηλιά γίνεται και πάλι ολοκαύτωμα και η μεγάλη φάρα των Λαζαίων ξεκληρίζεται.

Απρίλιος 1822 – Η επανάσταση στη Νάουσα

Συστράτευση έμπειρων κλεφταρματολών του Ολύμπου των Πιερίων και του Βερμίου στη Νάουσα που είχε ήδη οργανώσει εξέγερση από τις 19 φεβρουαρίου.ΚΚαρατάσος Ζαφειράκης

Γάτσος

Ο Μεχμέτ Εμίν επιτίθεται στην επαναστατημένη Νάουσα και μετά από άνισο αγώνα την καταλαμβάνει .Ακολουθούν καταστροφές , σφαγές και λεηλασίες με 2.000 χριστιανούς να σφαγιάζονται .Ακολουθεί κι ένα νέο Ζάλογγο, με τη θυσία των γυναικών της Νάουσας στους γκρεμούς της Αράπιτσας.

Στον χάρτη φαίνονται τα επαναστατικά κινήματα στη Μακεδονία 1821-1822

Το Φεβρουάριο του 1878 έγινε στην Πιερία η σημαντικότερη ίσως, προσπάθεια ξεσηκωμού των Ελλήνων της Μακεδονίας ενάντια στους Τούρκους.

Η επανάσταση του 1878

Στις 15 Φεβρουαρίου ένα σώμα Ελλήνων, εθελοντών αγωνιστών, αποβιβάζονται στην Πλάκα Λιτοχώρου, όπου τους περιμένουν κάτοικοι με αναμμένες φωτιές, που καρτερούσαν χρόνια αυτή τη στιγμή. Όλοι μαζί ανεβαίνουν στο Λιτόχωρο και αποβιβάζουν τα εφόδια στο Μετόχι του Αγίου Διονυσίου.

Το επαναστατικό λάβαρο της δυτικής Μακεδονίας το 1878

Καταφθάνουν αντιπρόσωποι και από άλλες περιοχές της Πιερίας, οι οποίες είχαν προετοιμασθεί και ξεσηκωθεί από

τον Επίσκοπο Κίτρους Νικόλαο Λούση. Έναν γενναίο άνδρα που είχε έδρα του τον Κολινδρό.

Εκλέγουν πρόεδρο της προσωρινής επαναστατικής κυβέρνησης το Λιτοχωρίτη Ευάγγελο Κοροβάγκο και αρχηγό τον Κοσμά Δουμπιώτη. Στις 21 Φεβρουαρίου υψώνεται η ελληνική σημαία στον Κολινδρό και αρχίζει η επανάσταση.

Αρχίζουν οι πρώτες επιχειρήσεις των Ελλήνων οι οποίοι πολιορκούν το Κάστρο του Πλαταμώνα και την Τόχοβα και σιγά σιγά φαίνεται ότι θα κυριαρχήσουν στην περιοχή, από τα Τέμπη μέχρι τον Αλιάκμονα.

Μακεδόνισσα 1878

Στις 19 Απριλίου του 1878 υπογράφεται το τέλος των εχθροπραξιών και η διάλυση των επαναστατικών ομάδων που απέμειναν. Οι συνέπειες για το Λιτόχωρο και τον Κολινδρό ήταν καταστροφικές. Σπίτια, ναοί κάηκαν, άνθρωποι δολοφονήθηκαν, ενώ πολλοί αναγκάσθηκαν να φύγουν πρόσφυγες στη Θεσσαλονίκη , από όπου επέστρεψαν αργότερα.

Χάρτης Ανατολικής Ευρώπης 1878

Αυτός ο ξεσηκωμός του 1878 δεν είχε την κατάληξη που όλοι περίμεναν, όμως το αίμα και οι θυσίες δεν πήγαν χαμένα. Η ελληνική κυβέρνηση επικαλέστηκε την επανάσταση στο Συνέδριο του Βερολίνου για να πείσει τις Μεγάλες Δυνάμεις να μην παραχωρήσουν τη Μακεδονία στη Βουλγαρία. Έγιναν έτσι ο σπόρος που θα βλαστήσει αργότερα για να φέρει την λευτεριά το 1912-13